SKÓGRÆKT Áður en við förum frá Hallormsstað, skulum við biðja skógarvörðinn að koma með okkur út að Ormsstöðum. Þar er margt merkilegt að sjá: Hér er svæði sem nýlega hefur verið ræst fram og hér er nýtt að læra um skóginn og ræktun hans. En svo oft erum við búin að nefna skógrækt að orðið er farið að skýra sig sjálft. Við erum hætt að hugsa um hvað í því felst. Og því leggjum við þessa spurningu fyrir skógarvörðinn að leiðarlokum: „Hvað merkir orðið í raun og veru? Hverju eigum við að svara ef við erum spurð?“ Skógrækt merkir ræktun skóga í þeim tilgangi að afla viðar. Er þá ýmist átt við ræktun eldri skóga eða gróðursetningu trjáplantna þar sem ekki var skógur fyrir. Skógræktin mótast aðallega af tvennu, annars vegar fjárhagshliðinni en hins vegar af þvi hvaða trjátegundir skuli rækta án þess að frjómáttur jarðvegsins þverri.
Framræsla Súrefni er nauðsynlegt öllum gróðri. Trén taka til sín súrefni bæði gegnum rætur, barr og blöð. En þegar kyrr staða er á vatni í jarðvegi verður hann snauður að súrefni. Þar að auki er mjög blautur jarðvegur tyrfinn og kaldur og loftið því svalt sem liggur að honum. Í slíkum jarðvegi vex trjágróður illa og vöxtur trjánna verður óeðlilegur þar til landið hefur verið ræst fram. Þetta sést mjög greinilega í mýrunum fyrir ofan Orms staði. Þær voru skóglausar áður en þær voru ræstar fram.
Sáning Skógurinn yngir sig upp af sjálfsdáðun þegar trén hafa náð vissum aldri og borið fræ. Einnig er unnt að sá til skóga þar sem nóg er af góðu og ódýru fræi.
Plöntun Við höfum áður rætt um plöntun trjátegunda. En hér er rétt að minnast á eftirfarandi atriði. Annaðhvort verður að sá trjáfræi eða setja niður plöntur þar sem skóglaust land er tekið til skógræktar. Vilji menn taka upp ræktun trjátegunda sem ekki eru fyrir verður að gera hið sama. Síðari aðferðinni er oftast beitt og liggja til þesss margar ástæður. Meðal annars er trjáfræ mjög dýrt og torfengið en við sáningu þarf margfalt magn.
Umhirða Þótt fjöldi trjáplantna hafi verið settur niður má enginn halda að verki sé lokið og aðeins þurfi biðlund þar til skógurinn er fullvaxinn. Alls konar óhöpp geta komið fyrir fyrstu árin eftir plöntun, einkum þó á berangri. Mikill grasvöxtur dregur mjög úr vexti alls trjágróðurs. Hann rænir ljósi, hita, raka og næringu frá hinum ungu, viðkvæmu trjáplöntum og tefur eðlilegan vöxt þeirra. Sömu áhrif hafa birkiteinungar sem mynda þétta runna umhverfis ungar barrplöntur. Því er nauðsynlegt að halda grasvexti og birkisprotum í skefjum eins og frekast er unnt. Fylgjast þarf með því hvort sjúkdómar eru í trjám og fjarlægja þegar þau tré sem sjúk eru.
37
