Symfozine 92 januari t/m maart 2022

jan → maa 2022

© Wouter Maeckelberghe

Ik heb lief INTRO

Rosanne Philippens TALENT UITG ELICHT

02 04 08 10

ONDER DE LOEP

14 18

Gudrun Verbanck HIT-AND -RUN

PROJ EC T IN DE KIJ KER

Beethoven Symfonie nr. 6

De verborgen dromen van Ludwig INTERVIE W

Uit het niets naar het niets

Nieuwe podia op de reiskaart ORKEST ON THE ROAD

22

n°92

Mag ik hier wel zijn? dacht ik en ik keek rond mij in de zaal. Er hing een spanning in de Bijloke in Gent. Er was gestommel en geroeze­ ­moes, de opbouw naar een groot moment. Instrumenten werden gestemd en er viel plots, alsof het afgesproken was, een stilte. De geladen stilte voor de figuurlijke storm. En toen stapte de legende het podium op.

Het moet mijn eerste klassieke concert zijn geweest, lang geleden. Mijn tante werkte op de cultuurdienst van de Stad Gent en via haar kon ik een ticket kopen. Ik kende evenveel van klassieke muziek als Wittgenstein van polsstokspringen. Maar deze man aan het werk zien was een unieke kans. Rondom mij: niemand die ik kende. Mag ik hier zijn? dacht ik. Is het toegestaan?

Ik ben radiopresentator, heb mijn hele leven al de oren vol muziek. Radio 2, Studio Brussel, Qmusic en nu het digitale alterna­ tieve station Willy. Maar geen klassiek, niks.

Is het toegestaan? Dat ik naar Kendrick Lamar ga kijken in het Sportpaleis — zwarte hiphop uit Los Angeles — en onderweg naar Arvo Pärt luister op Spotify? Dat ik tickets koop voor metalband Tool én recent nog voor een laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd begeleid door Symfonieorkest Vlaanderen?

02

INTRO

lief

ik

Wim Oosterlinck © Tom De Visscher

heb Meneer de laureaat viel mij trouwens wat tegen. Ik baalde van de fanfare, van de star quality die de man duidelijk wenste uit te stralen, en genoot vooral van het samenspel van het orkest, de kracht van de groep mensen die achter zijn rug haar profes­ sionaliteit ten dienste stelde van het geheel. Ik, niet gehinderd door enige kennis van zaken. Ik ben een amateur. Een liefhebber.

Ik heb lief.

De groep werd geleid door Kristiina Poska, de chef-dirigent van Symfonieorkest Vlaanderen. Een vurige Estse, landgenote van Arvo Pärt. Hun namen fluisteren sprookjes in de wind. Elk moment kan ze een storm ontketenen met een tik van haar vinger. Ze heeft voor dit seizoen een heel nest landgenoten meegebracht: de componist Ülo Krigul, het Estonian Philharmonic Chamber Choir.

En Pärt zelf ook, in de gedaante van twee composities.

Ik zal in de zaal zitten en ademloos kijken. Want zo gaat dat met amateurs zoals ik: ze kijken ademloos, en ze denken terug aan hun eerste keer. De legende die toen in de Bijloke het podium opkwam, droeg mijn favoriete instrument: de cello. Het instrument dat het bereik van de menselijke stem combineert met een dramatisch gevoel waar mijn dito tante een puntje aan kon zuigen.

Zijn naam: Mstislav Rostropovitsj. De man die zich pas op het einde van zijn carrière goed genoeg vond om de cellosuites van Bach op te nemen. Er klonk een applaus. Toen een aarzelende stilte. Hij ging zitten op zijn stoeltje en begon. Zonder poespas.

Zonder fanfare. Groots. En toen viel het orkest in. Als een opluchting.

Wim Oosterlinck

03

Uit 04

← Arvo Pärt © Kaupo Kikkas

PROJECT IN DE KIJKER

het niets

het niets naar 05

← Gabriel Fauré in 1905 © Eugène Pirou

Concert Fauré Requiem programma Arvo Pärt (°1935) Silouans Song & Adam's Lament, Gabriel Fauré (1845–1924) Requiem, Op. 48 (versie 1900) met dirigent Kristiina Poska, sopraan Hana Blažíková, bariton Roderick Williams en het Estonian Philharmonic Chamber Choir zie ook kalender → p24

→

“Ik moest de muziek uit de stilte en de leegte trekken.” Met die woorden omschreef Arvo Pärt aan het begin van de jaren zeventig zijn terugkeer na meer dan tien jaar van compositorisch stilzwijgen.

Pas door zich onder te dompelen in de stilte, konden nieuwe klanken ontstaan.

Ik probeer het me voor te stellen. Niets en dan plots iets. Als een druppel die in het water valt. Of een woord dat op wit papier landt. Klanken die nog genoeglijk tegen de stilte aanschurken, zich er ternauwernood van hebben losgescheurd. In Silouan’s Song lijken die pasgeboren klanken te resoneren met de grote leegte rondom de Griekse berg Athos. Pärt baseerde het stuk op een tekst

van de Russische monnik Staretz Silouan (1866–1938), die in het St. Panteleimon-klooster op de berg verbleef. Een asceet, die van het ‘niets’ zijn hoogste doel maakte. Pärt vond er een broederziel in.

Ook voor Adam’s Lament ging Pärt bij Silouans teksten te rade.

De Adam die Pärt uit deze teksten boetseerde staat symbool voor ons allemaal, lees ik. Voor onze onmacht, onze wanhoop: de tragedie die de mensheid is. Wie denkt dat Pärt alleen maar slaapmuziekjes schreef komt bedrogen uit. Pärt dondert. Ik schrik. De breekbare stilte van daarnet is ver weg. Middenin het leven staat dit stuk. Het neemt je op sleeptouw, het schudt je door elkaar. Donkere wolken pakken zich samen.

Plots overvalt het me: hoe groots muziek kan zijn op de ankerpunten in het leven. Zelfs als ze klein en bescheiden lijkt. Ze biedt een vorm voor onze wroetende gedachten, een plek om in te landen.

06

PROJECT IN DE KIJKER

Er is iets dat me afleidt, moet ik bekennen. Terwijl ik aan deze tekst werk, valt mijn oog telkens opnieuw op een mailbericht dat ik met een rood vlaggetje heb gemarkeerd. ‘Afscheid van W.’ staat er in de onderwerpregel. W. is het zieke zoontje van de juf van mijn dochter.

Sinds gisterenochtend leeft hij niet meer. De klas praat vandaag over wat dat is, ‘dood zijn’. Ik zet Pärt uit en schakel over op Fauré. Ik luister naar zijn Requiem, terwijl mijn gedachten rusteloos rond het verdriet van de juf cirkelen.

Ik heb hem altijd graag gehad: Fauré, die zijn hele leven lang kerk­­ organist was, maar God al bij al wat overroepen vond. Fauré, die zijn hele leven lang begrafenismissen begeleidde, maar de donkere tonen in al die requiems er eigenlijk een beetje ‘over’ vond. Afscheid mocht wat hem betreft helemaal anders klinken. Mild, mededogend, teder.

Als een moment van verlossing. Als een voorafje op het geluk dat ons daarboven te wachten staat. Hij schreef een requiem zonder tradi­ tioneel Dies Irae: zonder doem en zonder angst. Zonder Lacrymosa ook: zonder tranenvloed, zonder bandeloos verdriet. Zijn Messe de Requiem klinkt als een zacht wiegenlied voor de dood.

Ik laat me wiegen. Door het golvende Gregoriaans in het Introït en het Kyrië. De perfect uitgebalanceerde harmonieën. De warme strijkers die de zanglijnen dragen. Zonder te stuwen, zonder te drukken. In het Offertorium komt de hel weliswaar ter sprake, maar dan wel zo rustig en vredevol dat je er nauwelijks geloof aan

kan hechten. De stemmen kabbelen als water in een bergmeer op een windstille ochtend. En dan die wonderlijke openingsmaten van het Pie Jesu: zo puur en zuiver. Zo kinderlijk onschuldig. Ik slik.

Opnieuw dwalen mijn gedachten af naar het bericht in mijn mailbox.

Tijdens de verderlichte opening van het In Paradisum hoor ik in mijn verbeelding kinderen knikkeren. Ik zie ze lichtvoetig over de speelplaats rennen, achter de verloren knikkers aan. Van ver. Zonder de onmiddellijkheid van hun stemmen, van hun uitgelaten gejoel.

Steeds verder. Tot ze uit het zicht verdwijnen. Plots overvalt het me: hoe groots muziek kan zijn op de ankerpunten in het leven. Zelfs als ze klein en bescheiden lijkt. Ze biedt een vorm voor onze wroetende gedachten, een plek om in te landen. Daar, in die argeloze, donzige arpeggio’s van het In Paradisum rusten voorlopig mijn gedachten aan het verdriet van de juf.

Soms vind ik het einde van een stuk nog mooier dan het begin ervan. De slotnoot, zeker bij de strijkers: hoe zij soms bijna onmerkbaar oplost in de lucht. Het ene moment ben je er zeker van dat je ze nog hoort, die slotnoot. Het andere moment lijkt ze er nooit te zijn geweest. Tussen die twee momenten zit een prachtige fractie van een seconde, waarin de klank er nog is en er tegelijk ook niet meer is. Zo stel ik me op weemoedige momenten het leven voor: begin en einde schuiven over elkaar heen, omringd door niets meer dan ‘niets’. Met de muziek van Pärt en Fauré als gids. — Annemarie Peeters

Za 12.02 | 20:00 Kristiina Poska Faurés Requiem Za 19.03 | 20:00 Nils Mönkemeyer Pastorale

Elk concert van Symfonieorkest Vlaanderen in De Bijloke voelt intiem en magistraal tegelijk.

Welkom in het oudste concertgebouw ter wereld!

Za 07.05 | 20:00 Lukas Geniušas Petroesjka Za 11.06 | 20:00 Jakob Koranyi Haydn met Zweedse schwung

tickets en info: www.debijloke.be

07 BESTEL JE ABONNEMENT VIA DESINGEL.BE

SYMFONIEORKEST VLAANDEREN OP ZONDAG

Symfonische zondagmiddagen in DE SINGEL met Symfonieorkest Vlaanderen! Met oa. de Duitse altviolist Nils Mönkemeyer, de Russisch-Litouwse pianist Lukas Geniušas en het Zweedse cellofenomeen Jakob Koranyi.

DE SINGEL is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid

mediasponsors

Voor de première van zijn Vioolconcerto wenste Erich Wolfgang Korngold een solist die niet alleen even virtuoos was als Paganini, de Italiaanse duivels­violist, maar daarnaast ook de melodische kracht bezat van Caruso, ’s werelds meest legendarische tenor. Symfonieorkest Vlaanderen zag beide kwaliteiten verenigd in de eigenzinnige Nederlandse ­stervioliste Rosanne Philippens. Zij voert Korngolds meest bekende werk uit in Brugge, Antwerpen, Gent en Kortrijk.

Rosann Phil

08

← Rosanne Philippens © Marco Borggreve

Concert A NewWorld programma Daan Janssens (°1983) 'En attendant personne' ~ Creatie, Erich Wolfgang Korngold (1897–1957) Concerto voor viool in D, Op. 35, Antonín Dvořák (1841–1904) Symfonie nr. 9 in e, Op. 95, 'Uit de Nieuwe Wereld' met dirigent Martijn Dendievel en violiste Rosanne Philippens zie ook kalender → p24

Rosanne Philippens, geboren in Amsterdam, studeerde eerst aan het conservatorium van Den Haag en behaalde dan haar master aan de Hochschule für Musik Hanns Eisler in Berlijn. Nog tijdens haar studies won ze het Nationaal Vioolconcours Oskar Back (2009) en de Internationale Violin Wettbewerb Freiburg (2014).

Vandaag treedt ze wereldwijd op en wordt ze in één adem genoemd met andere Nederlandse sterviolisten als Janine Jansen, Simone Lamsma en Liza Ferschtman.

Soleren en dirigeren

Wat Rosanne Philippens echter uniek maakt, is een hoge dosis eigenzinnigheid en heel wat ondernemerschap. Een voorbeeld?

Tijdens de coronacrisis bracht ze 15 Nederlandse topmuzikanten samen en stichtte daarmee The Vondel Strings. Met dit strijkers­ ensemble livestreamde Rosanne Philippens — voor de gelegenheid solist én dirigent — vanuit het Concertgebouw Amsterdam het Eerste en Vierde vioolconcerto van Haydn in combinatie met een strijkersarrangement van Stravinsky’s ballet Le baiser de la fée.

De cd-versie van dit licht, blij en onbevangen programma verscheen in oktober 2021 bij Channel Classics — het Nederlandse platenlabel waarmee ze sinds een aantal jaar samenwerkt. Soleren en tegelijkertijd ook dirigeren is trouwens iets wat Rosanne Philippens wel vaker doet. Een van haar laatste wapenfeiten als solist en dirigent is een concert met Orchestre National de Lyon waarbij ze Vivaldi’s Vier seizoenen en Piazzolla’s Cuatro Estaciones Porteñas uitvoerde.

“Bij bepaald repertoire kun je zonder dirigent werken en zo het geheel een kamermuzikale touch geven. Dit doe ik vooral bij barok- en klassiek repertoire dat met een klein orkest wordt uitgevoerd. De vioolconcerten van Beethoven en Mendelssohn heb ik ook wel eens geleid vanaf de solistenplek en dat was een heel fijne uitdaging. Het gaat er eigenlijk om of we elkaar goed kunnen horen. Dan komt het mooie aspect van deze setting goed tot uiting, namelijk dat de eerste tot de laatste rij intens goed naar elkaar moet luisteren en dat alle orkestleden geïnspireerd worden om initiatief te nemen.”

ne lippens TALENT UITGELICHT

Vioolconcerto uit Hollywood

In de concerten met Symfonieorkest Vlaanderen soleert Rosanne Philippens in het Vioolconcerto van Erich Wolfgang Korngold. Deze componist startte zijn carrière als wonderkind in het fin de siècle Wenen en werd daar bejubeld door onder andere Gustav Mahler en Richard Strauss. Met Die tote Stadt — gebaseerd op Rodenbachs Bruges-la-Morte — boekte hij op 23-jarige leeftijd een gigantisch operasucces, al beweerden kwatongen dat zijn vader, de beroemde muziekcriticus Julius Korngold en librettist van dienst, daar voor iets tussen zat.

Een jaar nadat Hitler aan de macht kwam, verhuisde Korngold naar Amerika waar hij in Hollywood een uiterst succesvolle carrière uitbouwde als filmmuziekcomponist. Zijn vader beschouwde dit echter als een verspilling van zijn talent en bleef zijn zoon aanmanen terug ‘ernstige muziek’ te schrijven. Pas in het jaar van zijn vaders dood, hetzelfde jaar waarin het nazisme werd verslagen, gaf Erich hier gehoor aan en finaliseerde een viool­ concerto dat al een tijdlang door zijn hoofd spookte. Korngolds Vioolconcerto recycleert aan de ene kant op geniale wijze heel

wat thema’s uit de filmmuziek die hij in Hollywood schreef en ademt met haar bijzonder rijke instrumentatie aan de andere kant de sfeer uit van het fin de siècle Wenen.

Het Korngold-universum

Rosanne Philippens waagt zich met dit vioolconcerto aan een werk dat volgens haar, doordat Korngold zo’n ervaren film­componist was, “een prachtig beeldende sfeer” uitademt.

“Korngold heeft een heel eigen stem, net zoals Sibelius, Bartók en Stravinsky. Enkel en alleen al het begin van het Vioolconcerto: dat gevoelige openingsthema, opstijgend naar een uitbundige inzet van het orkest… geweldig! Van meet af aan word je in dat bijzondere Korngold-universum getrokken.”

Korngold zelf dirigeren is echter geen optie voor Rosanne Philippens: “door de grootte van het orkest en de complexiteit van het stuk is het lastig om elkaar goed te horen en te zien, dus is het noodzakelijk dat er een dirigent staat. En ik verheug me zeer om samen te werken met Martijn Dendievel!

Mien Bogaert

09

Beethovens Pastorale Symfonie is ongetwijfeld een buiten­beentje.

Niet alleen heeft ze vijf in plaats van vier delen. Met een ondertitel als Herinneringen aan het landleven suggereerde Beethoven bovendien een voor hem onkarakteristieke programmatische insteek. Het zat latere luisteraars niet altijd even lekker. Vooral in de twintigste eeuw hebben nogal wat welopgevoede lui zich beijverd die b ­ uitenmuzikale bagage onder de mat te vegen. Sentimentele toonschilderij paste het portret van de meester uit Bonn niet. Vooral van de nagebootste ­vogeltjes werd gegruweld. De een vond het een smet op Beethovens œuvre, de ander probeerde hem alsnog vrij te pleiten van wat, zo meende men, enkel oppervlakkig een frivoliteit leek. Wat ons betreft, we wensen ze een frisse neus toe. — Régis Dragonetti

t r a ta

00:18 → Ontwaken van gelukzalige

gevoelens bij aankomst op het platteland

De hunker naar ongerepte natuur is zo oud als de straat. Letterlijk wellicht.

We zien het zo voor ons. Beethoven die het broeierige Wenen heeft geruild voor een landelijk zomerverblijf en zijn eerste wandeling aanvat. Heerlijk! En wat doet een mens wanneer het hart hem denkt te ontspringen? Juist, hij gaat zingen. Eerst wat binnensmonds, noten en motiefjes sprok­ kelend (intro): tarata tadidaram. Volgt een tweede schuchtere poging (hobo solo), die al snel uitloopt op een kwelen uit volle borst (tutti): taratata-tadidaram-tarata-tadidaram-ta-tadidara-ta-ta-taaaaaa-tiradira-rata-tadida-rata-tadirara enzovoort. Is dit een naïeve transcriptie? Programmatische heiligschennis? Het spel met korte muzikale

ONDER DE LOEP

cellen van Beethovens middenperiode spoort nu eenmaal goed met zo’n lezing. En zeg nu zelf: waarom zou je aanstekelijke vrolijkheid überhaupt wegredeneren?

12:43 → Tafereel aan de beek

Afgaand op een bekende lithografie schreef Beethoven zijn Pastorale liggend op een oever, met enkele vriendelijke schaapjes in de achtergrond. Een romantisch verzinsel natuurlijk. En net zo kan je dit beektafereel bezwaarlijk vanuit de hydro­ dynamica verklaren (nogal wiedes). Zeker, de begeleiding van de strijkers heeft iets kabbelends. Maar dat heeft met Beethovens slimme boogaanduidingen te maken en met het feit dat hij de aanvangsmelodie op een lichte tijd neerlegt. Harmonisch kabbelt het trouwens allesbehalve. Even verzeilen we

a

ta 10

Scan de QR-code en luister mee tijdens het lezen.

zelfs in si groot (ver van de begintoonaard).

Als het hier werkelijk om een Oostenrijks beekje gaat, dan toch een met meanders tot in de Noordelijke Marianen. Tot slot krijgen we bij wijze van coda in het hout nog de drie beroemde vogels te horen. Nachtegaal (fluit), kwartel (hobo) en koekoek (klarinet) tekenen present. Zoals gezegd vormden ze stenen des aanstoots voor musicologen met te veel fatsoen. Het weze hen een troost dat vissen niet zingen. Hoewel, misschien zitten die in de rusten verstopt? Karper, snoek, forel?

24:42 → Vrolijk samenzijn van

landlieden

Het derde deel volgt, net als voorgaande delen trouwens, het normale symfonische plan. Een pittig scherzo dus, al is er in dit geval wat volkse couleur locale aan

Landelijke idylle: Beethoven componeert de Pastorale symfonie.

Geschilderd door Franz Hegi (1834). Illustratie uit 'God in Music', Beethoven-Haus Bonn, Collectie H.C. Bodem.

Concert Beethoven6 programma Ülo Krigul (°1978) ~ Creatie, William Turner Walton (1902–1983) Concerto voor altviool, Ludwig van Beethoven (1770–1827) Symfonie nr. 6 in F, Op. 68, 'Pastorale' met dirigent Kristiina Poska en altviolist Nils Mönkemeyer

r a a m d i d

a

zie ook kalender → p24

toegevoegd. Een zenuwachtig neergaande pizzicatolijn wordt bruusk gecontrasteerd met een legato melodie in een volslagen andere toonaard. Na een eerste climax dunt het orkest dan uit tot een eenvoudige dansbegeleiding in de violen. Het vrolijke wijsje van de hobo zit een beetje scheef in de maat en wanneer de fagot daarop een slotwending formuleert, ontstaat een komisch effect. Wie wil kan daar het geknoei van een provinciaal orkestje in horen.

Duidelijker nog is de verwijzing in het trio waar de driekwartsmaat plots omslaat in een tweekwartsmaat. Hier is het voetengestamp van dansende boeren onmiskenbaar. Enkel concertzaalgeplogenheden weerhouden ons ervan mee te doen.

ONDER DE LOEP

30:15 → Donder, storm

De landlui eindigden hun gestoei met drie krachtige dominant septiemakkoorden op do. Ha, denkt u dan (of voelt u), daar komt een stralend fa groot aan! Maar neen.

Een dreigende re mol tremelo in de bas stuwt de blik abrupt de hoogte in. Onweer!

Met alle pret waren de donkere wolken ons ontgaan. En ook zonder pret kan het je zomaar ontgaan. Orthodoxe polemisten stipten vooral de structurele functie van dit deel aan. Meer nog, stiekem was dit geen vierde deel, beweerden ze, maar een inleiding op de finale. Kan best zijn. Maar kom: dramatische akkoorden, apert pauken­ geroffel… Het vergt een wel heel stevige dosis goede smaak om hier geen donder te horen.

Vooral de contrabassen die op het einde nog narommelen zou je zo met the real thing verwarren. Klanknabootsing zonder meer.

34:16 → Herderszang, blijde en

dankbare gevoelens na de storm

Na de spectaculaire storm kentekent bucolische eenvoud deze finale. Met een uiterst minimum aan middelen schept Beethoven een groothartig nadruppelend slot. Het thema is amper meer dan een gebroken akkoord. De harmonisering is vaak basaal, met hier en daar primitief aandoende open kwinten. De modulaties, die normaal voor impulsen zorgen, liggen haast voor de hand. Goed, een enkele keer zweeft het richting een verder afgelegen toonaard, maar lang duren die uitstapjes niet. Om het wat stout uit te drukken: de muziek is net niet saai. Maar dat is het nu precies. De buitenmuzikale idee van ‘loutering’ is exact wat ze nodig heeft.

Sterker nog, wat haar bovenzinnelijk maakt.

11

g e ! s r k ij n e v o h t e e B Superstar ?

dirigent l e v e i Dend pel Martijn runeel tekst & s pel rB Woute trien Pierlet s tuums Ka Kromhout kos regie eston Ellen W g i a r C

met

Een muzikale familie­voorstelling vol humor, pruiken en poëzie over de jonge rebel Ludwig van Beethoven.

leer zelf de pannen van het dak spelen

r e t a w o pian broosd do o a r gita

6+

bas b a l lon

n o l l a b p et trom

s i a m shaker WO 05.01, 15:00 VR 07.01, 15:00 ZA 08.01, 16:00

CONCERTGEBOUW BRUGGE* DE SINGEL ANTWERPEN MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT*

VR 21.01, 11:00 & 13:30 SCHOOLVOORSTELLINGEN

MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT ZO 23.01, 15:30

CULTUURHUIS DE WARANDE TURNHOUT*

* Als lid van de Gezinsbond geniet je tot 20% spaarkorting.

Deze korting wordt toegekend via de spaarkaart op de dag van de voorstelling.

info & tickets

www.symfonieorkest.be, In&Uit Brugge

De verborgen Wouter Bruneel © Tom De Visscher →

14

dromen INTERVIEW

van Ludwig

15

PROJECT TITEL IN DE KIJKER

Wouter Bruneel maakt familie­voorstelling voor jarige Beethoven

→

In december zal het precies 250 + 1 jaar geleden zijn dat in Bonn een jongetje werd geboren dat een stralende ster aan het muziekfirmament zou worden: Ludwig van Beethoven. Zelfs een pandemie kon niet verhinderen dat de romantische held in 2020 viraal ging, met talloze nieuwe opnamen, honderden concerten en de wereldwijde herontdekking van zijn œuvre. Maar met de familievoorstelling heeft Symfonieorkest Vlaanderen een wel erg bijzonder verjaardags­cadeau in petto: muziektheater met pruiken en kostuums, enkele van Beethovens greatest hits én een vleugje rock ’n’ roll. Theatermaker en acteur Wouter Bruneel sleutelde aan het concept.

16

INTERVIEW

WOUTER BRU N EEL — Het was intendant Frederik Styns die me vroeg om in het feestjaar een productie te maken rond Beethoven. Meteen ben ik gaan nadenken: wat betekent hij voor mij? Beethoven is natuurlijk een icoon, een stormram van een componist die een kentering in de muziekgeschiedenis heeft teweeggebracht.

Maar zijn muziek was zó nieuw, dat ze door zijn tijdgenoten niet begrepen werd. Dat deed me denken aan wat Nirvana begin jaren ‘90 deed. Toen ik hen voor het eerst hoorde, vond ik dat vréselijk! Maar wat ik als 12-jarige niet besefte, is dat het vreselijk klonk omdat we dit nooit eerder hadden gehoord. Vandaag erkent vriend en vijand dat Nirvana de koers van de popmuziek heeft veranderd. Gekrijs! is de reflectie van mijn eigen ervaring met dat baanbrekende nieuwe, weerspiegeld in het levensverhaal van de jonge Beethoven.

De jonge Beethoven? Dus zonder bakkebaarden en diepe frons?

Beiden. Ik wil plaats bieden aan de ernstige grandeur die we van de meester kennen.

Maar ik wil ook het kind in Ludwig tonen.

Als jongen zette zijn strenge vader hem met ijzeren hand achter de piano. Hij moest en zou een componist worden die zich kon meten met de sterren van die tijd. Ludwig bleek toen al een bovengemiddeld zintuig­ lijk en gevoelig kind te zijn. Maar hij werd dus door zijn vader al vroeg de ruimte ontnomen om te spelen en te ontdekken.

Hoe hard de jonge componist ook, gedrild door zijn vader, trouw wil zijn aan het keurslijf van de klassieke muziek, toch komt de drang naar vrijheid en gevoel, naar vreugde en verdriet als olie op water naar boven drijven. Deze dualiteit, de meester en het kind, die niet te verenigen lijken, zal een nooit gehoorde stijl opleveren en het gemis

uit zijn jeugd zal hem uiteindelijk sterker maken als man en muzikant.

Maar Gekrijs! gaat ook over kracht, geloven in jezelf en wat je op je eentje bereiken kan.

Absoluut. De appreciatie voor Beethoven ging niet over één nacht ijs. In het begin werd hij uitgejouwd. Maar hij zette door.

Ik wil kinderen meegeven dat er niet één manier is om iets te doen. Dat je je niet hoeft te laten vertellen dat iets onmogelijk, ongepast, verkeerd is. In tegenstelling tot wat je misschien zou denken, leven we in een tijd waarin creativiteit enorm wordt gefnuikt. Kinderen op school: ze moeten zoveel en mogen zo weinig. Voor mij was het belangrijk om die boodschap in de voorstelling te steken: als je een idee hebt, ga er dan voor. En als je op je bek gaat: volhouden, misschien lukt het een volgende keer wel!

Is het al ernst, of wordt er ook gelachen?

Er lopen in deze voorstelling twee vreemde vogels rond [Wouter Bruneel en Katrien Pierlet, n.v.d.r.] die zorgen voor de nodige slapstick ook al doen ze er alles aan om een eervol beeld van Beethoven neer te zetten. Maar daar zal zijn ziel een stokje voor steken. Het einde heeft een verrassing in petto voor iedereen, inclusief spelers en orkest!

Hoe maken jullie van muziek en beeld een vertelling waarvoor je naar het puntje van je stoel schuift?

De muziek drijft alles. Als ­theatermaker ben je een soort componist, die een verhaal opbouwt van nul. Maar als musicus werk je met een verhaal dat er al is. De parti­ turen vormen dus de blauwdruk van de

voorstelling. Is dat een beperking? In zekere zin wel, maar ik zie het vooral als een verrijking: we gaan met ons allen datzelfde verhaal lezen en het elk op onze manier doorvertellen. Dat je jezelf ten dienste wil, kan en mag stellen van wat iemand anders heeft bedacht, vind ik eigenlijk heel mooi.

Verwacht je dat zelfs doorgewinterde Beethoven-fans hierna anders naar zijn muziek zullen luisteren?

In de voorstellingen die ik maak, wil ik laten zien dat achter elke figuur, hoe groot of hoe beroemd ook, een mens schuilt. Een mens die ooit kind was. Het kind Beethoven wenst en verlangt. Maar hij verbergt zijn dromen. Waarom? We gaan samen op zoek naar antwoorden en ik verwacht

— of hoop! — dat die ook Beethovenkenners aan het denken zullen zetten.

Niet iedereen is het gewend naar klassieke concerten te gaan. Wat zou je zeggen aan families met veel goesting maar een beetje drempelvrees?

De kracht van klassieke muziek is dat ze zich niets aantrekt van de tijd: Beethoven weet vandaag nog altijd onder het vel en in het hart van mensen te kruipen. Zijn muziek ís niet hoogdravend en elitair — of hoeft dat niet te zijn. In die zin wil ik met Gekrijs! een brug slaan en tonen dat klassiek niet iets is waarvoor je je zondagse pak moet aantrekken: dit is gewoon de popmuziek van twee eeuwen terug.

Sofie Taes

← Wouter Bruneel © Tom De Visscher

17

TITEL

6+ Concert Gekrijs! Beethoven Superstar?

Familievoorstelling 6+ Martijn Dendievel dirigent Wouter Bruneel & Katrien Pierlet tekst & spel Ellen Kromhout kostuums Craig Weston regie zie ook kalender → p24

Nieuwe

In de SOV-reisgids staan enkele adressen met stip aangeduid. Met gemak weten onze regie­ mannen de vrachtwagen door de Brusselse stadskern te loodsen. De routes van Brugge over Gent naar Antwerpen en weer terug kennen ze op hun duimpjes. Maar ook het avontuur lonkt.

18

WO 19.01, 20:00 A New World Stadsschouwburg Kortrijk

ZO 23.01, 15:30 Gekrijs!

Cultuurhuis De Warande Turnhout

VR 18.02, 20:00 Fauré Requiem Musis Arnhem

(2) (5)

(3) (6)

(4)

(1)

ZO 13.02, 17:00 Fauré Requiem La Seine Musicale

VR 11.02, 20:00 Fauré Requiem Palais des Beaux-Arts de Charleroi

WO 16.02, 20:00 Fauré Requiem CC Hasselt

de reiskaart

podia op

Zo worden onze vaste ­t rekpleisters geregeld aangevuld met een lading kersverse bestemmingen.

Op de reiskaart in het nieuwe jaar: moderne architectuur in Arnhem en Parijs, het thuisland van Kristiina Poska en enkele verrassende Belgische muziekhavens. — Josie Vranken

ZA 02.04, 19:00 Beethoven 6 Estonia Concert Hall

(9) (7)

(8)

19 DO 31.03, 19:00 Beethoven 6 Pärnu Concert Hall

Frankrijk Nederland België

Estland

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)

VR 01.04, 19:00 Beethoven 6 Vanemuise Concert Hall

La Seine Musicale, Boulogne-Billancourt, Auditorium Patrick Devedjian (2017, S. Ban & J. de Gastines) Musis Arnhem, Parkzaal (2017, Van Dongen-Koschuch Architects & Planners) Stadsschouwburg Kortrijk, Schouwburgzaal (1920, J.R. Vanhoenacker) Cultuurcentrum Hasselt, Theaterzaal/­concertzaal (1972, I. Isgour) Cultuurhuis De Warande Turnhout, Schouwburg (1972, F. Schoeters, C. Vanhout & E. Wauters) Palais des Beaux-Arts de Charleroi, Grande salle (1957, J. André) Pärnu Concert Hall, Concert Hall (2002, K. Koov, K. Nõmm & H. Grossscmidth) Vanemuise Concert Hall, Concert Hall (1970, A. Volberg, P. Tarvas & U. Tölpus) Estonia Concert Hall Tallinn, Concert Hall (1913, A. Lindgren & O.M. Lönn)

→

Moderne architectuur in het buitenland

Naar de heimat van Kristiina Poska

In 2020 sloegen we de handen in elkaar met de bruisende cultuurhub La Seine Musicale. Resultaat: een structurele ­samenwerking met één à twee concerten per seizoen. Er werden al volop ideeën uitgewisseld, opkomende artiesten getipt en aan programma’s gesleuteld. Op de publieke aftrap van dit partnership was het wachten geblazen tot een Covidveilig 2022.

Musis is een ‘aan de muzen gewijd’ concertgebouw. In 2017 kreeg het historische concertgebouw een grondige facelift en een state of the art achterbouw: de Parkzaal. Eyecatcher is zonder twijfel de glazen achterwand, die zaal en park poëtisch verbindt. In 2019 tuurden we al eens verbluft naar buiten tijdens het programma Die Reinische met dirigent Karel Deseure en mezzosopraan Christianne Stotijn. Hoog tijd om terug te keren naar dit kloppende culturele hart van Arnhem!

Kristiina Poska voelt zich sinds 2019 thuis op de Bijloke­site in Gent, maar haar wortels liggen nog steeds in Estland.

Dit seizoen neemt ze het orkest via muziek mee naar haar thuisregio (denk aan componisten Arvo Pärt, Jean Sibelius en Ülo Krigul of de samenwerking met het Ests Filharmonisch Kamerkoor). In maart is het tijd om haar muzikanten echt op sleeptouw te nemen naar haar geboorteland!

zie ook p18/19 →

Meereizen in het spoor van het orkest?

Davidsfonds Reizen volgt een deel van ons traject.

Meer info via www.cultuurreizen.be/nl/muziekreizen of cultuurreizen@davidsfonds.be. zie ook p18/19 →

(7) (8) (9)

(1) (2)

20

ON THE ROAD

Te gast in eigen land Soms moet je niet ver rijden voor verwondering. Naast onze reeksen in Antwerpen, Brugge, Brussel en Gent zijn we ook regelmatig te gast bij Leietheater Deinze, CC Zwaneberg in Heist-op-den-Berg en CC De Spil in Roeselare. In 2022 spelen we bovendien de pannen van vier nieuwe Belgische concertdaken. Welkom Stadsschouwburg Kortrijk, Cultuurhuis De Warande Turnhout, Cultuurcentrum Hasselt en Palais des Beaux-Arts de Charleroi!

De brutalistische Warande kennen we eigenlijk al. We maakten er enkele keren deel uit van de klassieke concert­reeks georganiseerd door de Koninklijke Turnhoutse Concertvereniging.

Met ons familieconcert sluiten we dit jaar aan binnen de programmatie van het Cultuurcentrum zelf. In hetzelfde jaar als De Warande, opende ook Cultuurcentrum Hasselt haar deuren. Dit open huis voor woord, muziek, dans en beeld vervult sinds de jaren zeventig de culturele noden van de stad en bij uitbreiding van de hele provincie Limburg.

Een knallende start, dat kennen ze zowel in Hasselt als in Charleroi. We staan in beide concertzalen meteen twee keer op het programma. In Charleroi komen we terecht in een heus paleis voor de kunsten. Een concertzaal, congreszaal, twee tentoonstellingszalen, een brasserie, het Point Culture en het Museum voor Schone Kunsten van Charleroi huizen er in een gebouw dat grenst tussen Art Deco en Modernisme.

Stadsschouwburg Kortrijk vierde zijn 100ste verjaardag in hetzelfde jaar dat Beethoven 250 kaarsjes uitblies. Het gebouw werd doorheen de jaren goed bewaard en kreeg recent een totaalrenovatie. De blikvanger in de vernieuwde schouwburg is de zenitale lichtkoepel van de Parijse multimedia-artiest Jean-Michel Alberola. Verbindt de achterwand in Arnhem de zaal met het park, dan versmelt in Kortrijk de muziek met de hemel. zie ook p18/19 →

(3) (4) (5) (6)

21

ZO 13 FEB — ZO 27 FEB 2022

20 JAAR CONCERT— GEBOUW Info & tickets: +32 78 15 20 20 concertgebouw.be In&Uit: ‘t Zand 34, Brugge

© Peter De Bruyne

Met feestconcerten door huisartiesten Vox Luminis en Anima Eterna Brugge, een wereldpremière van Rosas, een kinderboek, nieuwe videokunst van David Claerbout én met jou!

Blik mee terug en vooruit!

Booghars en zilverpoets

Champagne en oesters! Toeters en bellen! Booghars en zilverpoets!

Pardon? Haja, hoe anders vier je het vijfentwintigjarige j­ ubileum van een violiste? U kan zich een duik in het archief besparen, Gudrun Verbanck heeft er wel degelijk een kwarteeuw pupiterdienst bij Symfonieorkest Vlaanderen op zitten. Maar stel u daarbij vooral geen grijze eminentie voor. Gudrun is een spitante dame met een drukke agenda die nog lang niet aan haar testament denkt. Een kleine terugblik staat ze ons nog net toe. — Régis Dragonetti

Gesprek met Gudrun Verbanck

← Gudrun Verbanck © Tom De Visscher

23

HIT-AND-RUN

Gudrun, 25 jaar in een orkest is niet niets.

Wel, het is eigenlijk zéker vijfentwintig jaar.

Ik ben begonnen in ’94 of ’95. Om eerlijk te zijn, ik zou het moeten nagaan. Nu ja, zoveel maakt het niet uit. Het zijn maar getalletjes.

Ook waar. En het orkest, is dat in die tijd veel veranderd?

Dat wel. In de begindagen verliep het allemaal wat minder professioneel. Ik zeg dat zonder afbreuk te doen aan de toenmalige muzikanten.

Het ene vloeit nu eenmaal voort uit het andere.

Vroeger speelden we een programma één of misschien twee keer, terwijl we nu al snel meer dan vier concerten draaien.

Wat moet ik me bij die professionaliteit voorstellen?

Vroeger waren er bijvoorbeeld veel meer personeelswissels. We hadden de reputatie een freelance orkest te zijn, wat ook het geval was.

Vandaag zijn we een volwaardig symfonisch orkest met een vaste groep muzikanten. Dat werkt het groepsgevoel en de duurzaamheid van het orkest in de hand. Mensen zijn nu fier om hier te spelen. Dat merk je ook aan het enthou­ siasme van occasionele vervangers. Niemand haalt het nog in zijn hoofd om onvoorbereid op de repetitie te verschijnen, wat vroeger wel eens voorviel.

Jullie zijn ook een paar keer verhuisd.

O ja, mijn eerste producties waren nog in Groeninghe in Brugge, daarna verhuisden we snel naar het Cultureel Centrum ‘De Valkaart’ in Oostkamp. Daarna hebben we een hele tijd in

Concertgebouw van Brugge gespeeld, maar daar waren we toch altijd eerder te gast. Hier in Gent zijn we het huisorkest. Dat voelt goed en zorgt natuurlijk voor extra impulsen. Ik ben trouwens dol op de Bijloke als site. Een prachtige plek om cultuur te brengen.

Je bent aanvoerder van de tweede violen.

Spelen die echt… tja, de tweede viool?

Ach, spreekwoorden. Laat ons zeggen dat we een heel eigen positie innemen. Samen met de alten houden we de machine draaiende. We zijn de olie die alle onderdelen smeert en samenhoudt.

Daarvoor moet je heel flexibel zijn. We spelen in op wat de bassen of eerste violen doen. Erg boeiend om daar je weg in te zoeken. Dus ja, de eerste violen hebben vaak de melodie, maar wij zorgen voor andere kleuren en opereren in een andere ligging.

Vertalen die verhoudingen zich ook in het karakter van de muzikanten?

Mmm… misschien een beetje. Bij de eerste violen zitten ongetwijfeld pittige karakters, maar eigenlijk is het gewoon een kwestie van speelstijl.

Neem het van me aan: niemand van de tweede violen zou liever eerste spelen. Het is een beroep apart. Vroeger zat ik bij de eerste violen en heb ik zelfs nog een tijdje afgewisseld tussen eerste en tweede. Onder de vorige intendant heb ik dan definitief voor de aanvoering van de tweede gekozen.

Heb je bepaald lievelingsrepertoire?

Ik heb onlangs erg genoten van Prokofievs Klassieke Symfonie. Ik hou ook wel van

Sjostakovitsj. Zijn Vijfde is fantastisch maar ons orkest is daarvoor helaas te klein. Niet erg, met Brahms of Tsjaikovski ben ik ook wel zoet.

Word je sommige stukken niet moe na een tijd?

Moe is te sterk uitgedrukt. De Zevende van Beethoven heb ik nu wel even genoeg gespeeld.

Dat heb je nu eenmaal met dat ijzeren repertoire.

Ook de Nieuwe Wereld van Dvořák klinkt me niet altijd even fris in de oren. Bij Symfonieorkest Vlaanderen waardeer ik de afwisseling tussen klassiekers en andere meer avontuurlijke keuzes.

En toch, ik kijk nu al uit naar Petroesjka van Stravinski!

Over het publiek gesproken. Heb je daar een band mee?

Weet je, er was een tijd dat we zelf de brochures uitdeelden. Dat contact vond ik wel waardevol.

Het gebeurt trouwens nog dat we worden aangesproken. Sommige mensen hebben een persoonlijke band met je zonder dat je het weet.

‘Waar is die vrouw met haar krulletjes? Is er iets gebeurd?’ vragen ze dan bijvoorbeeld. Grappig.

Heb je vrienden onder de collega’s?

Zeker. Naast het podium heb ik zo’n beetje mijn vaste vriendengroep. We carpoolen samen en dat is heel gezellig. Nu ja, ik babbel graag met iedereen en blijf al eens hangen na een concert.

Zo zie je maar dat niet alleen blazers aan de bar te vinden zijn.

Mooi zo. En dan nu op naar de volgende 25 jaar.

Graag.

kalenderjan→ maa2022 Gekrijs! 6+ Beethoven superstar?

met dirigent Martijn Dendievel, acteur en theatermaker Wouter Bruneel, actrice Katrien Pierlet, costumière Ellen Kromhout en regisseur Craig Weston WO 05.01, 15:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 07.01, 15:00 DE SINGEL ANTWERPEN ZA 08.01, 16:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT VR 21.01, 11:00 & 13:00 SCHOOLVOORSTELLINGEN MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT ZO 23.01, 15:30 C ULTUURHUIS DE WARANDE TURNHOUT

A NewWorld 24

met dirigent Martijn Dendievel en violist Rosanne Philippens DO 13.01, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE VR 14.01, 20:00 DE SINGEL ANTWERPEN ZO 16.01, 15:00 (PRIVÉ) NIEUWJAARSCONCERT STAD GENT MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT WO 19.01, 20:00 STADSSCHOUWBURG KORTRIJK

International Beethoven6 ClarinetCompetition met dirigent Kristiina Poska met dirigent Dirk Brossé

ZA 29.01, 20:00 M IRY CONCERTZAAL

Fauré Requiem

met dirigent Kristiina Poska, sopraan Hana Blažíková, bariton Roderick Williams en Estonian Philharmonic Chamber Choir

en altviolist Nils Mönkemeyer DO 17.03, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE ZA 19.03, 20:00 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT ZO 20.03, 15:00 DE SINGEL ANTWERPEN DO 24.03, 20:00 CC ZWANEBERG HEIST-OP-DEN-BERG* DO 31.03, 19:00 PÄRNU CONCERT HALL

DO 10.02, 20:00 CONCERTGEBOUW BRUGGE

VR 01.04, 19:00 VANEMUISE CONCERT HALL TARTU

VR 11.02, 20:00 PALAIS DES BEAUX-ARTS DE CHARLEROI

ZA 02.04, 19:00 E STONIA CONCERT HALL TALLINN

ZA 12.02, 20:00 M UZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

* olv dirigent Martijn Dendievel

ZO 13.02, 17:00 L A SEINE MUSICALE PARIJS DI 15.02, 20:00 PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL WO 16.02, 20:00 CULTUURCENTRUM HASSELT DO 17.02, 20:00 CC DE SPIL ROESELARE VR 18.02, 20:00 MUSIS ARNHEM

Musiceerdagen samen met Amaj vzw

MA 28.02 & DI 01.02 MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT

Symfonieorkest Vlaanderen Bijlokekaai 8 bus 8, 9000 Gent +32 9 292 75 57, info@symfonieorkest.be www.symfonieorkest.be reknr. BE06 7330 1321 0622 BIC KREDBEBB Werkten mee aan deze uitgave coördinatie: Josie Vranken grafisch ontwerp: Lieven Haneca foto’s: Tom De Visscher, Wouter Maeckelberghe, Marco Borggreve druk: Graphius nv Programma’s onder voorbehoud van wijzigingen V.U. Frederik Styns, Bijlokekaai 8 bus 8, 9000 Gent Symfonieorkest Vlaanderen wordt gesteund door

Symfonieorkest Vlaanderen is in residentie in

Tickets Symfonieorkest Vlaanderen (concerten Brugge en Brussel)

www.symfonieorkest.be tickets@symfonieorkest.be +32 9 292 75 57 ma—vr 10:00—13:00 In&Uit (concerten Brugge) ’t Zand 34, 8000 Brugge Openingsuren balie: ma—vr 10:00—17:00, zon- & feestdagen 10:00—14:00 070 22 12 12 (ma—vr 14:00—17:00•€0,30/min)

Amaj vzw www.amaj.vlaanderen/musiceerdagen, 0492 08 10 91 CC De Spil Roeselare www.despil.be, 051 26 57 00 CC Zwaneberg Heist-op-den-Berg www.zwaneberg.be, 015 25 07 70 Cultuurcentrum Hasselt www.ccha.be, 011 22 99 33 Cultuurhuis de Warande Turnhout www.warande.be, 014 41 69 91 DE SINGEL Antwerpen www.desingel.be, 032 48 28 28 Eesti Kontsert www.concert.ee International Clarinet Competition www.international-music-promotion.be, 0474 32 69 46 La Seine Musicale Parijs www.laseinemusicale.com, +33 (0)1 74 34 53 53 Musis Arnhem www.musisenstadstheater.nl, +31 (0)2 64 43 73 43 Muziekcentrum De Bijloke Gent www.bijoke.be, 093 23 61 00 Palais des Beaux-Arts de Charleroi www.pba.be, 071 31 12 12 Stadsschouwburg Kortrijk www.schouwburgkortrijk.be, 056 23 98 55