En ze voeden nog lang en gelukkig samen op...

Terug naar gezamenlijk ouderschap

En ze voeden nog lang en gelukkig samen op Bij een vechtscheiding verliezen ouders niet zelden het welzijn en de behoeften van hun kind(eren) uit het oog. DEES is een nieuwe methodiek gericht op de-escalatie van de conflicten tussen vechtscheidende ouders. De bedenkers leggen uit hoe het werkt. Marjanne Boesenkool en Lianne van Lith

A

ls ouders uit elkaar gaan, beïnvloedt dit het hele gezin. Op dat moment vervaagt vaak de grens tussen partnerschap en ouderschap. In tachtig procent van alle (echt)scheidingssituaties zijn ouders na verloop van tijd in staat om gezamenlijke afspraken te maken over de kinderen en zijn de partners na de (echt)scheiding juridisch en financieel onafhankelijk. In ongeveer twintig procent van alle (echt)scheidingen is dit niet het geval. Voor die ouders is het onmogelijk om afspraken te maken, laat staan om zich eraan te houden. In het geval van een vechtscheiding gaan ouders zelfs zó op in hun onderlinge strijd dat zij het welzijn en de behoeften van hun kinderen uit het oog verliezen.

Partnerschap wordt door een scheiding verbroken, maar ouderschap – op welke manier dan ook ingericht – blijft een ontwikkelingsproces van beide ouders. Het zijn juist deze processen die lastig te ontvlechten zijn bij ouders in een vechtscheiding.

Eva (38) en Job (42) zijn negen jaar getrouwd als Eva de stekker uit het huwelijk trekt. Samen hebben ze twee kin­ deren, Anne (8) en Joris (4). Eva en Job kunnen geen overeenstemming bereiken over hun ouderschapsplan, de verdeling van de woning blijft in de weg staan én hun

20|Sozio 3 juni 2018

r­ atio lijkt uitgeschakeld als zij met elkaar in contact zijn.

De strijd tussen hen is ontspoord. Zowel Eva als Job heeft het gevoel dat er niets meer te verliezen is. De focus op wraak is zo groot dat zij elkaar over de rand van de af­ grond proberen te duwen. Het maakt zelfs niet meer uit of zijzelf dan wel de kinderen ook in het ravijn vallen.

DEES: De-Escalatie bij v(Echt)Scheiding Bij vechtscheidingen kunnen ouders de combinatie van loslaten van het partnerschap en vasthouden aan het ouderschap niet meer maken. Doordat zij volledig in beslag zijn genomen door hun conflictsituatie, zijn zij minder emotioneel beschikbaar voor hun kinderen.

Hoe kan er dan van hen verwacht worden dat zij toch samenwerken als collega-ouders? Het werd tijd voor een nieuwe methode om antwoord te geven op deze vraag. DEES staat voor De-Escalatie bij v(Echt)Scheiding. Deze methodiek werd in het leven geroepen en ontwikkeld vanuit Medling (www.medling.nl). DEES richt zich op de de-escalatie van de onderlinge conflicten tussen vechtscheidende ouders en geeft zo antwoord op de vraag uit de maatschappij over de omgang met vechtscheidingen. DEES gaat uit van de noodzaak om de ouders tijdelijk uit elkaar (lees: uit de strijd) te

halen, om ruimte te creëren voor een hernieuwde samenwerking als ouders.

Werken aan de-escalatie In de situatie waarin ouders zich laten leiden door conflicten in plaats van de belangen van de kinderen, voeren de ouders onvoldoende regie over de opvoeding.

De-escalatie heeft dan de hoogste prioriteit. Daarom wordt bij DEES deze regie voor één seizoen (drie maanden) overgenomen door speciaal opgeleide professionals, in samenspraak met netwerkpartners van de betrokken ouders en kinderen. Gedurende deze periode nemen zij de regie over de zorg- en contactregeling over en laten de ouders zich richten op en werken aan de-escalatie. De begeleiders maken in de voorbereidende fase van één maand een DEES-Seizoensplan, waarin de netwerkcontacten van ouders en kinderen belangrijke ondersteunende én uitvoerende taken vervullen. Tijdens de duur van DEES worden de ouders door een vast programma ieder apart digitaal (opdrachten, lezen) en persoonlijk (gesprekken) begeleid door hun eigen begeleider.

Ook de kinderen krijgen een eigen begeleider en netwerkpartners. De begeleiders overleggen met elkaar

en zetten samen de lijnen uit binnen het vaste kader van DEES. Het belangrijkste hierin is dat de kinderen zo min mogelijk geconfronteerd worden met de ouderlijke strijd en hier in ieder geval niet meer tussen geplaatst worden. Op deze manier heeft het kind de tijd om uit de rol van tussenpersoon te stappen en weer de kind-positie in te nemen. Kinderen worden zich bewust van de kind-plaats die zij hebben binnen het gezin, al hebben ze deze misschien al een hele tijd niet meer bekleed. DEES ‘ontschuldigt’ kinderen en laat hen weer kind zijn.

Tijdens de afkoelingsperiode prevaleert gezond verstand boven de aan het conflict verbonden emoties. De ouders worden eerst geholpen om vanuit hun emotie de weg terug te vinden naar hun rationele brein. Vanuit periodiek parallel solo-ouderschap werken de ouders aan reductie van de onderlinge conflicten – om vervolgens hun ouderidentiteit (weer) te bevorderen en in een later stadium onder begeleiding te werken aan het herstel van het gezamenlijk ouderschap. DEES wordt afgesloten met een verbindende bijeenkomst van ouders, kinderen, netwerkpartners en de DEES-ouderen kindbegeleiders. ➽

Sozio 3 juni 2018

|21

Bij DEES wordt, na een voorbereidende maand, de regie voor drie maanden overgenomen door professionals

➽

De-escalatietrap van Medling DEES is gebaseerd op de principes van het de-escalatiemodel van Medling. Deze de-escalatietrap bestaat uit negen treden die ouders stap voor stap meenemen.

Per week wordt een stap genomen om na week negen van het de-escalatieproces ouders weer voorzichtig het roer in handen te geven.

Het programma DEES werd in 2017 ontwikkeld.

Eind 2017 startte een aantal pilottrainingen, die inmiddels zijn afgerond. Ook heeft Medling Academy werknemers binnen verschillende organisaties opgeleid en gecertificeerd als DEES-begeleiders. Het gaat nu om Pactum Jeugd- en opvoedhulp, Yvoor (hulp bij scheidingen), Parlan Jeugdhulp en Lindenhout (voor kinderen en jongeren in de knel). DEES wordt uitgevoerd onder licentie. De DEES-methodiek mag alleen worden verzorgd door organisaties die een officieel DEES-certificaat hebben verkregen (zie www.dees. website/dees-begeleiders). Op dit moment wordt

onderzoek gedaan naar de effectiviteit van DEES; als de resultaten er zijn, worden ze gedeeld op www.dees. website.

Eva en Job worden doorverwezen naar DEES. Eva vindt het spannend en Job heeft er niet heel veel hoop op.

Enkele weken na de start van DEES merken beiden dat de afstand hen goed doet en de oefeningen en gesprekken helpen om hun situatie meer te relativeren. Het draait minder om hoe de ander zich gedraagt, maar des te meer om zelfreflectie. Ook zien Eva en Job wat hun strijd met hun kinderen heeft gedaan en realiseren zij zich dat het belang van de kinderen uit het zicht was verdwenen.

Ondertussen worden de kinderen door hun DEES­kind­ begeleider bij de hand genomen en kunnen ze met behulp van hun DEES­kindwerkbladen hun gevoelens uiten.

De DEES­kindbegeleider geeft hun de ruimte en geeft hun tips om hun gevoelens een plek te geven en hun posi­ tie als kind weer in te nemen. De kinderen bereiden zich voor op de presentatie van het vervolg­‘Plan van aanpak’ van hun ouders. Anne en Joris hopen vooral dat hun ouders weer door één deur kunnen en zij niet meer hoeven te kiezen.

OVER DE AUTEURS Marjanne Boesenkool is gedragsdeskundige bij Parlan Jeugdhulp, trainer bij Medling Academy en supervisor bij Kindbehartigers. Ze maakt deel uit van de ontwikkelgroep van DEES. Lianne van Lith is partner in Medling, auteur en MfN-register (familie)mediator van het eerste uur. Daarnaast werkt zij als bijzondere curator in Jeugdzaken. Bij Medling werkt ze als ontwikkelaar/opleider op het gebied van conflictmanagement, mediation en communicatie. Lianne is initiator van DEES. Meer informatie: www.dees.website

22|Sozio 3 juni 2018

Valkuilen Het voorbeeld van Eva en Job laat zien hoe het zou moeten gaan. In de praktijk verloopt het echter anders dan gepland; de praktijk gaat vaak gepaard met uitdagingen en hobbels. Enkele valkuilen die we bij DEES kunnen aantreffen:

1. Een van beide ouders wil niet meewerken met het DEES-Seizoensplan.

Het is natuurlijk mogelijk dat een van beide ouders weigert zich te committeren aan het DEES-Seizoensplan. Er zijn dan meerdere opties. Allereerst gaat de DEES-begeleider met de betreffende ouder in gesprek om te horen waar de weerstand ligt. Vaak is DEES niet het eerste traject waar mensen ingaan. ‘Het heeft toch geen zin,’ kunnen de ouders zelfs gaan denken.

Door hen te confronteren met het effect van hun situatie op hun kinderen en de wetenschap dat zij als ouders drie maanden niets met elkaar hoeven, kan toch hun intrinsieke motivatie worden geprikkeld.

Ook is het mogelijk om de ouder terug te sturen naar de verwijzer die DEES heeft opgelegd. Deze zal een

3. Ouders (of een van beide) de-escaleren niet.

Het kan zo zijn dat een ouder zo hoog in het conflict blijft zitten, dat de-escalatie niet helpt. In dit geval kan ervoor gekozen worden dat DEES doorgaat voor de ene ouder en ondertussen gekeken wordt wat wel helpt voor de andere ouder. Wellicht moet deze ouder eerst met professionals en de motiverende netwerkbegeleider in gesprek voordat hij/zij voldoende openstaat voor dit nieuwe programma. Wederom: als één ouder de-escaleert, zal de andere ouder ook stappen zetten.

4. Ouders willen hun kinderen niet belasten.

Wanneer ouders hun kind niet willen belasten, is het wederom belangrijk de ouders erop attent te maken dat

Het uitgangspunt is dat ouderlijke conflicten de-escaleren en kinderen hun kind-positie weer innemen. stimulerende rol moeten spelen in de keuze van deze ouder om toch voor het DEES-Seizoensplan te gaan.

Daarnaast kan het netwerk gemobiliseerd worden om in gesprek te gaan met de ouder en te zorgen dat de behoeften van de ouder worden gehoord, maar dat ook wordt voldaan aan het plan. De sleutel zit hem in het handelen op maat. Wanneer er een gezinsvoogd betrokken is bij het gezin, kan deze dwang uitoefenen op de ouders om in het belang van het kind te handelen.

Een uiterst redmiddel is om het traject stop te zetten en eventueel met één ouder door te gaan. Het kan dan altijd zo zijn dat deze ouder in een later stadium terugkeert, helemaal als hij/zij ziet dat de andere opties verkeken zijn. De meewerkende ouder verandert in gedrag tijdens het DEES-traject, de weigerachtige ouder zal dan toch meebewegen.

2. De ouders houden onderling toch contact.

Wanneer dit gebeurt, wordt aan het doel van DEES voorbijgegaan. Beide ouders kunnen alert worden gemaakt op het doel van DEES, namelijk de-escaleren in het belang van de kinderen. Vaak zitten ouders zo ‘hoog in het conflict’, dat zij niet direct doorhebben wat hun situatie met de kinderen doet. De DEESbegeleider kan dan duidelijk maken dat wanneer de ouders onderling in contact blijven zij met het DEES-traject stoppen.

de kinderen op dit moment al enorm belast zijn. Het uitgangspunt van DEES is juist dat zij hun kind-positie weer in kunnen nemen en er niet meer tussen staan.

5. Kinderen willen niet meewerken.

Kinderen in een scheiding hebben de behoefte om gezien en gehoord te worden. Zij willen grip krijgen op de situatie die hun ouders creëren. Door in te gaan op deze behoefte en aan te geven dat DEES hun een stem geeft en hun ouders alleen maar gaat helpen, waardoor zij er niet meer tussen staan, kan de participatie van de kinderen worden bewerkstelligd. Anders kunnen kinderen er altijd in een later stadium nog bij betrokken worden.

6. Netwerkpartners willen niet meewerken of hebben een negatieve uitwerking.

Indien dit het geval is, is dit vaak al te merken als de netwerkpartners bij elkaar komen om te kijken naar het DEES-Seizoensplan. Netwerkpartners leren vanuit meervoudige partijdigheid te handelen en vanuit een helikopterview naar de situatie te kijken. Uiteindelijk gaat het om de kinderen. Als tijdens deze bijeenkomst blijkt dat een van de netwerkpartners alleen maar wil strijden voor het gewin van een van de ouders, dan kan besloten worden de ouder een andere netwerkpartner te laten kiezen. ✤ Sozio 3 juni 2018

|23