-------------------------------------------- _ ‘ Het dagelijks uitvoeren van de voorbedachte activiteiten uit een methode is niet waar kleuteronderwijs begint en met echt spelen heeft het niets te maken’ maar kleuters zitten zo niet in elkaar. Ze leren holistisch. Op allerlei ontwikkelingsgebieden tegelijk. Naast een sterke oriëntatie op zichzelf, hebben ze belangstelling voor boeiende materialen, voor andere kinderen en de wereld van de volwassenen. Kleuters leren door concreet te handelen, actief te zijn, te exploreren en experimenteren. Ze willen doen. En meedoen. Geen tijd voor leren en tijd voor spelen: spelen en leren zijn bij hen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Om de brede ontwikkeling te stimuleren, zal er dus ruimte gemaakt moeten worden voor spel. Dat gaat om letterlijke ruimte, maar vooral om ruimte in de attitude van de leerkracht. RUIMTE, TIJD EN AANDACHT VOOR SPEL Letterlijke ruimte voor spel betekent ten eerste een rijke speelleeromgeving. Kinderen moeten geïnspireerd raken om te gaan spelen en verschillende spelervaringen op te doen. Er zijn materialen aanwezig die uitlokken tot sensopathisch spel, manipulerend spel, constructiespel en rollenspel, en mogelijkheden tot rekenen en schrijven zijn onderdeel van dat spel. Om hoeken te maken, moeten tafels vaak het veld ruimen. Hoewel leerkrachten er soms tegenop zien, vooral vanwege eten en drinken, blijken er in de praktijk zelden problemen te ontstaan. De ruimte wordt passender bij het doen en laten van de kleuters. Maar een geslaagd ingerichte ruimte leidt nog niet vanzelf tot geslaagd spel. Er is tijd en aandacht nodig voor het spel. De leerkracht kan dat ervaren als een onneembare hobbel: meer tijd voor de speelwerktijd en voor het observeren en begeleiden van spel, betekent minder tijd voor kleine en grote kringen met letters, rekenen en woordenschat. Dat levert bezorgdheid op wanneer een team ervanuit gaat dat deze
vaardigheden het best in isolatie kunnen worden aangeleerd en dat ze het belangrijkst zijn voor de verdere schoolprestaties. De lat wordt daarbij vaak hoog gelegd: waar het SLO stelt dat het kind aan het eind van groep 2 (enkele) letters herkent en benoemt, bijvoorbeeld de eigen naam en tekens schrijft die op letters (beginnen te) lijken, hanteert menig school de norm dat kinderen eind groep 2 twintig letters moeten kunnen lezen en schrijven. Door daar los mee te oefenen, ervaren kinderen niet hoe lezen en schrijven onderdeel uitmaken van het werkelijke leven. Kunnen lezen en schrijven wordt geen kindeigen wens, maar iets wat blijkbaar moet. TAALONTWIKKELING EN –STIMULERING Vooral over taalontwikkeling leven veel misverstanden. Kinderen ontwikkelen vooral taal door taal te gebruiken. Wanneer kinderen in gesprek zijn over iets wat ze bezighoudt, en daarbij voldoende uitgedaagd worden om hun eigen gedachten te formuleren, leren ze niet alleen communiceren, maar ook nieuwe woorden en nieuwe constructies. Door complex denken verwerven ze nieuwe kennis en inzichten. Zelfs wanneer kinderen een lage taalvaardigheid in het Nederlands hebben, zijn gesprekken over wat kinderen op dat moment belangwekkend vinden de meest geëigende manier voor taalstimulering, net zoals ouders dat bij hun eigen kinderen doen. Een overzicht van taaldoelen is wel behulpzaam om te herkennen wat er gebeurt bij het jonge kind, maar het is zinloos om per doel losse oefeningen te bedenken. Ook hier weer: kinderen leren holistisch, door te spelen en onderzoeken. Kinderen leren door interactie met anderen. BETEKENISVOLLE CONTEXT Ook voor rekenen geldt dat het interessant voor kinderen is wanneer ze met levensechte situaties te maken krijgen. In het dagelijkse leven in de klas doen zich ontzettend veel momenten voor waarop gerekend moet worden. En dan is meel afwegen omdat je samen (doen-alsof) koekjes gaat bakken veel betekenisvoller dan een weegschaal zonder context in een rekenhoek. En een eigen constructieprobleem oplossen in de bouwhoek is boeiender dan een probleem van Raai de Kraai of Pompom in de grote kring. Hoe
38 I2016 I B. JRMGZN
SWP JAARMAGAZINE 2016_6.indd 38
21-10-16 00:24