Wszystko o roku liturgicznym XS

• UROCZYSTOŚCI • ŚWIĘTA • WSPOMNIENIA •

„Z BIEGIEM ROKU KOŚCIÓŁ ODSŁANIA CAŁE MISTERIUM CHRYSTUSA”

+ QUIZ

WIEDZY O ROKU LITURGICZNYM

Autor koncepcji Filip Topczewski Autor Ks. Jacek Molka Redaktor naczelny Ireneusz Korpyś Redakcja Józefina Kępa Ireneusz Korpyś Korekta Józefina Kępa Projekt graficzny, skład i łamanie Natalia Ginalska Projekt okładki Anna Wiśnicka Fragmenty z Biblii Tysiąclecia, Wydanie V, Wydawnictwo Pallotinum, Poznań 1999.

Copyright © by Wydawnictwo Świętego Filipa Apostoła, Częstochowa 2018.

Wszystkie prawa autorskie zastrzeżone. Wydanie pierwsze.

Członek Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek:

Partnerzy: www.wiaraiksiazki.pl

Wydawnictwo Świętego Filipa Apostoła ul. Mirowska 35 42-200 Częstochowa tel. 34 372 48 50 wew. 1 kom. 517 732 994 www.swietyfilip.pl wydawnictwo@swietyfilip.pl

SPRZEDAŻ DETALICZNA tel. 34 372 48 53, 34 372 48 59 kom. 517 600 593 KSIĘGARNIA INTERNETOWA tel. 34 372 48 54, 34 372 48 84 kom. 517 585 650 SPRZEDAŻ HURTOWA tel. 34 372 48 55, 34 372 48 56 kom. 517 583 636

ZAMÓWIENIA MOŻNA SKŁADAĆ RÓWNIEŻ TELEFONICZNIE: 34 372 48 53, 34 372 48 59 ORAZ PRZEZ STRONĘ INTERNETOWĄ: www.swietyfilip.pl INFOLINIA: 801 555 550 wew. 1

ISBN 978-83-8077-054-6

Spis treści Zamiast wstępu......................................................................................................... 5 Rozdział I Rok liturgiczny − wprowadzenie........................................................ 6

Podstawy............................................................................................................................ 6 Pascha i jej pochodne................................................................................................. 7 Świętowanie innych wydarzeń............................................................................. 8 Poglądowy podział ...................................................................................................... 9 Czytania i święta nakazane ................................................................................. 10 Dni pokuty i obchody liturgiczne ..................................................................... 11 Teologia i duchowość................................................................................................ 12

Rozdział II Okresy liturgiczne – omówienie......................................................... 14

Adwent............................................................................................................................... 14 Boże Narodzenie.......................................................................................................... 17 Wielki Post...................................................................................................................... 25 Wielki Tydzień.............................................................................................................. 27 Triduum Paschalne.................................................................................................... 30 Wielkanoc........................................................................................................................ 35 Okres zwykły w ciągu roku................................................................................... 42

Rozdział III Rok liturgiczny – miesiąc po miesiącu, dzień po dniu.... 44

Styczeń............................................................................................................................... 44 Luty...................................................................................................................................... 50 Marzec................................................................................................................................ 54 Kwiecień........................................................................................................................... 56

Maj........................................................................................................................................ 59 Czerwiec........................................................................................................................... 67 Lipiec.................................................................................................................................. 73 Sierpień............................................................................................................................. 79 Wrzesień........................................................................................................................... 86 Październik..................................................................................................................... 92 Listopad............................................................................................................................ 97 Grudzień........................................................................................................................ 105

Rozdział IV Aneksy i uzupełnienia................................................................................... 110

Aneks I – Orientacyjna tabela pierwszeństwa dni liturgicznych ..................................................................................................... 110

Aneks II – Fragmenty Katechizmu Kościoła Katolickiego odnoszące się do celebracji liturgii .............................................................. 112 Aneks III – Fragmenty Kodeksu Prawa Kanonicznego odnośnie dni świątecznych i pokutnych.................................................... 118

Aneks IV – Kolor szat liturgicznych.............................................................. 120 Aneks V – Tabela świąt ruchomych oraz rozkład cyklów niedzielnych i powszednich............................................................................... 123

Zamiast zakończenia..................................................................................... 125 Odpowiedzi do quizu...................................................................................... 126 Źródła ilustracji............................................................................................... 126

Zamiast wstępu To kolejna publikacja Wydawnictwa Świętego Filipa Apostoła z serii „Wszystko o…”. Kolejna, która powstała na życzenie Czytelników. Tym razem chodzi o omówienie roku liturgicznego. Przyznam, że początkowo jej napisanie wydawało mi się rzeczą dosyć prostą. Ale − jak to zwykle w życiu bywa – okazało się dokładnie odwrotnie. Niemniej jednak książka powstała. Jak Państwo pewnie zauważyli, jest też od swoich młodszych sióstr bardziej treściwa, żeby nie powiedzieć, że nieco grubsza. Inaczej się nie dało, bo i temat niebanalny, a materiału do zaprezentowania jest po prostu mnóstwo. „Wszystko o roku liturgicznym” składa się z czterech rozdziałów, które krok po kroku wprowadzą Państwa w kościelne celebracje, których centrum zawsze pozostanie misterium męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa z Nazaretu. Nie może być inaczej. Bo przecież to On jest Panem czasu, Królem Wszechświata, Początkiem i Końcem, Centrum i Celem chrześcijańskiego ziemskiego wędrowania do domu Ojca.

Najobszerniejsza trzecia część książki wydaje się najbardziej ciekawa, ponieważ miesiąc po miesiącu, dzień po dniu omawia uroczystości, święta i wspomnienia obowiązkowe, jakie znajdziemy w polskim kalendarzu liturgicznym Anno Domini 2018. Właściwie stanowi ona na tyle odrębną jednostkę literacką, że można ją czytać niezależnie od innych rozdziałów.

Niniejsza publikacja, jak i poprzednie z cyklu „Wszystko o…”, nie wyczerpuje postawionego w tytule tematu. Niemniej jednak może być jedną z najcenniejszych książek w Państwa domowej bibliotece, do której będzie się wracać każdego roku. Oczywiście, ma adekwatną do zawartości szatę graficzną i tradycyjny quiz wiedzy. Życzę lekkiej lektury i zabieram się za pisanie kolejnej pozycji. Jakiej?

Na pewno równie ważnej i ciekawej jak poprzednie. A zatem – do poczytania!

Ks. Jacek Molka

5

Rozdział I

Rok liturgiczny − wprowadzenie Określenie rok liturgiczny pojawiło się w religijnej nomenklaturze w wieku XVIII, w którym zarysował się dosyć wyraźny podział między tym, co opisuje się łacińskimi słowami sacrum (rzeczywistość odnosząca się do spraw ducha, do spraw wiary) i profanum (rzeczywistość życia ściśle świeckiego).

Podstawy

6

Chrześcijanie chcieli uobecniać na co dzień najważniejsze wydarzenia związane z życiem, nauczaniem, misją, a przede wszystkim ze zbawczą śmiercią i chwalebnym zmartwychwstaniem Jezusa ChryChrystus Pantokrator w absydzie katedry stusa właśnie w trakcie upływająw Cefalu (mozaika – autor nieznany) cego czasu.

Stąd też rok liturgiczny w takiej optyce to nic innego, jak odrębny system, że tak można powiedzieć, w którym chrześcijanie różnych wyznań celebrują misteria Syna Bożego. One formują ich świadomość, a co za tym idzie – życiowe postawy.

Można powiedzieć, że rok liturgiczny ma charakter solarny związany z obrotem Ziemi wokół Słońca. Niemniej jednak niektóre święta oblicza się i przeżywa według cyklu lunarnego, który regulują fazy Księżyca. Warto w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że rok liturgiczny to nie jakaś abstrakcyjna idea, ale tak naprawdę ma on wymiar na wskroś osobowy, bo odnosi się przecież do rdzenia naszej wiary, którym jest osoba Jezusa z Nazaretu – Człowieka i Boga jednocześnie.

W historii funkcjonowały różne nazwy roku liturgicznego, jak np.: coroczne święta, rok Pański lub rok Pana, bieg roku, rok duchowy, rok chrześcijański, rok zbawienia czy rok kościelny. To ostatnie wyrażenie być może trzeba łączyć z pewną dynamiką rozwoju gospodarczego i społecznego zarazem, gdyż już na przełomie XIII i XIV w. przyjęło się dzielenie czasu na tzw. czas Kościoła i tzw. czas handlarzy. Kiedy upowszechniły się zegary na wieżach, bez wątpienia ułatwiło to organizację handlu, a tym samym precyzowało „czas Kościoła”. Ludzie dokładnie wiedzieli, że o tej, a nie innej godzinie mają być właśnie w świątyni na takiej czy innej celebracji liturgicznej.

Pascha i jej pochodne

Rok liturgiczny, jak kto woli − rok kościelny, co trzeba po raz kolejny wyakcentować, skupia się przede wszystkim na dziele zbawczym Jezusa Chrystusa. On to, zgodnie z Bożym planem, wszedł w ludzką historię i wypełnił ją wiecznością. Objawił się i stał się Alfą i Omegą (Początkiem i Końcem, w którym mieści się również swoiste Wypełnienie).

Osią i sercem zaś roku liturgicznego są tajemnice paschalne. U jego podstaw znajduje się linearne pojmowanie czasu i historii, nie natomiast cykliczne ich rozumienie. Taki sposób postrzegania czasu wywodzi się ze starotestamentowej tradycji, gdzie Boże ingerencje w historię narodu wybranego nie były jakimś odniesieniem do mistyczno-cyklicznych idei, tak bardzo charakterystycznych dla myślenia świata kultury grecko-rzymskiej.

Dlatego też w roku liturgicznym nie chodzi o zwyczajne przypominanie czy powtarzanie zbawczych wydarzeń. To jest przede wszystkim proces, który będzie realizowany aż do powtórnego przyjścia Pana na końcu czasów podczas tzw. paruzji.

Baranek ofiarny (obraz – Josefa de Óbidos)

Kiedy świętujemy Wielkanoc? a) Przed Niedzielą Palmową. b) Zaraz po wiosennej pełni Księżyca. c) W pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca.

7

Rozdział II

Okresy liturgiczne – omówienie Adwent Słowo to wywodzi się z języka łacińskiego od adventus, czyli przyjście, przyjazd, pojawienie się monarchy, króla czy też zwycięskiego wodza (greckimi odpowiednikami tego słowo są parusia bądź epifaneia).

Historia i zwyczaje

14

Adwent bywa rozumiany jako oczekiwanie na przyjście Chrystusa Pana między ludzi, czyli oczekiwanie na Jego narodziny, ale również oczekiwanie na Jego ponowne przyjście na końcu czasów. Dlatego też trzeba zdecydowanie odróżnić Adwent jako czas przygotowania na Narodzenie Pańskie od Adwentu jako celebracji chwalebnego przyjścia Chrystusa – tzw. Adwent eschatyczny, czyli dotyczący czasów ostatecznych, rzeczy końcowych.

Początki Adwentu sięgają IV stulecia i mają charakter odnoszący się do Paruzji, czyli powtórnego przyjścia uwielbionego Pana, albo też Adwent przygotowywał wiernych na Narodzenie Pańskie. Reforma Soboru Watykańskiego II z połowy ubiegłego wieku połączyła oba te wątki.

I tak Adwent stał się czasem radosnego oczekiwania. Dni od I Niedzieli Adwentu do 16 grudnia traktują o przyjściu eschatycznym Pana (Paruzja), a następne przygotowują już na Boże Narodzenie.

W całości czas Adwentu obejmuje 4 Niedziele, a wspomniane wyżej wątki pojawiają się w dwóch adwentowych prefacjach. W tekstach zaś biblijnych pojawiają się głównie trzy postaci: prorok Izajasz, Paruzja (fresk – autor nieznany)

ostatni z proroków – św. Jan Chrzciciel oraz Najświętsza Maryja Panna jako ta, która jest włączona w misterium współpracy z Panem Bogiem w tajemnicy wcielenia Słowa Bożego.

Adwent jako czas przygotowania na Narodzenie Pańskie i Epifanię, czyli Objawienie Pańskie, zrodził się w Hiszpanii i w Galii. Nawet, oprócz czasu Paschy, podczas święta Wcielenia – Epifanii (6 stycznia) udzielano chrztu świętego. Przygotowanie do jego przyjęcia polegało na modlitwach, postach i uczestniczeniu w zgromadzeniach liturgicznych. Poszczono w środy, piątki, a także gdzieniegdzie w poniedziałki. Był to równocześnie czas katechumenatu, a w liturgii stosowano kolor purpurowy.

W Rzymie Adwent trwał 4 tygodnie. Miał charakter radosnego oczekiwania na przyjście Pana. Jego obchody uporządkował papież św. Grzegorz Wielki (ok. 540-604). W VII w. powstały wielkie antyfony, tzw. antyfony ,,O”, bo od tej litery zachwytu i podziwu się zaczynają oraz uwydatniają przygotowania do Narodzin Pana. Na przełomie VIII i IX stulecia kościelne sakramentarze (księgi liturgiczne) traktowały Adwent jako początek nowego roku kościelnego. Warto zaznaczyć, że w obrzędowości Kościoła wschodniego Adwent nie występuje, ale jedynie kilkudniowe przygotowanie do świąt Narodzenia Pańskiego.

Charakterystyczną cechą przeżywania Adwentu w naszej Ojczyźnie jest sprawowanie Mszy Świętej, które nazywamy Roratami (od. łacińskiej

Co oznacza słowo łacińskie adventus? a) Pomoc. b) Przyjście. c) Wyjście.

15

Wielki Piątek Wielki Piątek to, jak się wydaje, uobecnienie dnia smutku i żałoby. Paradoksalnie jednak to również czas radości i zwycięstwa, bo właśnie wtedy dokonało się pojednanie ludzkości z Panem Bogiem. Niemymi świadkami procesu, męki i śmierci Chrystusa Pana sprzed tysięcy lat są np.: mozaikowe posadzki, część kolumn, resztki absydy i bramy z pałacu Kajfasza; schody, którymi Jezus z Nazaretu miał wstępować do pretorium Piłata, drzewo krzyża odnalezione przez św. Helenę – matkę cesarza Konstantyna Wielkiego; słynny całun turyński i wiele innych artefaktów. Wśród nich można wymienić np.: tabliczkę umieszczoną na krzyżu z tytułem rzekomej Jezusowej winy, gwoździe z krzyża, koronę cierniową czy też Jego tunikę.

Niemniej jednak z liturgicznego punktu widzenia najważniejsze jest to, co się wtedy dzieje w naszych świątyniach. Nie ma wtedy Mszy Świętej. To jedyny taki dzień w roku, kiedy nie celebruje się Eucharystii. Za to jest Liturgia Wielkopiątkowa, którą zazwyczaj poprzedza nabożeństwo Drogi Krzyżowej.

W Wielki Piątek duchowny wraz z towarzyszącą asystą wychodzą w ciszy.

Kapłan kładzie się krzyżem przed ołtarzem, na którym nie ma ani obrusu, ani żadnych innych rzeczy – jest pusty. W tabernakulum nie ma też

32

Chrystus upada pod krzyżem w drodze na Kalwarię (obraz – Anton Raphael Mengs)

Najświętszego Sakramentu, który znajduje się od Wielkiego Czwartku w tzw. ciemnicy. Po prostracji celebransa są: modlitwa wstępna, biblijne czytania – z Izajaszowego proroctwa o Cierpiącym Słudze Jahwe i Listu do Hebrajczyków. Potem, w zależności od zwyczajów, czyta się bądź śpiewa, zwykle z podziałem na role, opis męki Pańskiej z Ewangelii według św. Jana. Następnie duchowny wygłasza okolicznościowe słowo, a po nim mamy uroczystą modlitwę, w której poleca się Panu Bogu wiernych i cały świat, by naprawdę wszyscy zostali zbawieni. Kościół szczególnie modli się wtedy o jedność chrześcijan, za niewierzących i za Żydów.

Niemniej jednak najistotniejszym punktem Wielkiego Piątku jest adoracja Krzyża, który jest przykryty fioletowym suknem. Wnosi się go przed ołtarz.

Kapłan stopniowo odsłania jego ramiona i śpiewa 3 razy: „Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata”. Wierni zaś odpowiadają: „Pójdźmy z pokłonem”. Potem Krzyż lokuje się w centralnym i dobrze dostępnym miejscu, by każdy mógł przy nim uklęknąć, ucałować go i adorować. Po tym obrzędzie przynosi się z ciemnicy Najświętszy Sakrament i udziela się Komunii Świętej.

Liturgię Wielkopiątkową wieńczy procesja do Grobu Pańskiego z Najświętszym Sakramentem przy dźwięku kołatek. Monstrancja − okryta welonem (symbolizuje całun, w który owinięto ciało Pańskie) – zostaje wyeksponowana na specjalnym tronie. W wielu naszych świątyniach adoracja eucharystycznego Pana trwa całą noc. W Wielki Piątek obowiązuje post ścisły.

Wielka Sobota

Można powiedzieć, że Wielka Sobota jest bardziej uboga w treść teologiczną niż poprzednie dni Triduum Paschalnego. To jednak dzień, w którym wierni rozpamiętują tzw. zstąpienie Jezusa Chrystusa do piekieł − starotestamentowego Szeolu, czyli otchłani, gdzie były bogobojne osoby, m.in. takie osobistości, jak: Adam, Ewa, Mojżesz czy wreszcie Jan Chrzciciel. To jest zgodne z naszym, Credo, wyznaniem wiary, gdzie znajdują się słowa: „Zstąpił do piekieł, trzeciego dnia zmartwychwstał”. Takie przeświadczenie potwierdzają m.in. Ojcowie Kościoła, czyli pierwsi chrześcijańscy teologowie.

Kiedy powinniśmy złożyć życzenia naszym kapłanom? a) W Wielki Poniedziałek. b) W Wielkanoc. c) W Wielki Czwartek.

33

Rozdział III

Rok liturgiczny – miesiąc po miesiącu, dzień po dniu Ta najobszerniejsza część książki przedstawia uroczystości, święta i obowiązkowe wspomnienia liturgiczne, jakie spotykamy w roku kościelnym. Może też ona służyć np. jako swoisty kalendarz lub komentarz do wydarzeń roku liturgicznego.

Styczeń 1 – uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (kolor biały) Uroczystość ta, ale w randze święta, została wprowadzona do liturgii przez papieża Piusa XI (1857-1939) w roku 1931 na pamiątkę 1500. rocznicy soboru w Efezie (431 r.). Wtedy ogłoszono dogmat wiary, że Maryja jest Matką Bożą. Święto wypadało 11 października. Reforma liturgiczna z roku 1969 podniosła je do rangi uroczystości i przeniosła je na 1 stycznia, czyli na koniec oktawy uroczystości Bożego Narodzenia. Oddajemy zatem cześć Najświętszej Maryi Pannie jako Tej, która jest Bogurodzicą, którą Pan Bóg wybrał na Matkę swego Jednorodzonego Syna, naszego Zbawiciela.

2 – wspomnienie świętych Bazylego Wielkiego i Grzegorza z Nazjanzu, biskupów i doktorów Kościoła (kolor biały)

44

Święty Bazyli (330-379) wspólnie z św. Grzegorzem (ok. 330-390), przyjacielem z okresu studiów, poświęcili się życiu pustelniczemu. Napisali wiele dzieł teologicznych, w których wskazywali na błędy arianizmu. W 370 r.

Bazyli został biskupem Cezarei i metropolitą Kapadocji. Jest autorem jednej z pierwszych reguł zakonnych (bazylianie), która dotrwała do naszych czasów, oraz tekstu liturgii mszalnej dla Kościoła obrządku bizantyjskiego.

Grzegorz był biskupem Nazjanzu, przez pewien czas Konstantynopola – wreszcie osiadł na pustelni. Bronił tytułu Bogarodzicy.

6 – uroczystość Objawienia Pańskiego (kolor biały)

Pokłon Mędrców ze Wschodu, który oddali Dziecięciu Jezus, jest opisywany w Ewangelii według św. Mateusza (2, 1-12). Owo wydarzenie symbolizuje pokłon świata pogan, wszystkich ludzi, którzy klękają przed Bogiem Wcielonym. Jest to jedno z najstarszych świąt w Kościele. Od XVI w. w kościołach poświęca się tego dnia kadzidło i kredę. Kredą oznaczamy drzwi na znak, że w naszym mieszkaniu przyjęliśmy Wcielonego Syna Bożego. Piszemy na drzwiach litery K+M+B, które mogą oznaczać imiona Mędrców, ale tak naprawdę są pierwszymi literami łacińskiego zdania Christus mansionem benedicat (Niech Chrystus mieszkanie błogosławi). Zwykle dodaje się jeszcze aktualny rok do owych liter.

7 (tak wypada w roku 2018) – Niedziela Chrztu Pańskiego (kolor biały)

Święto Chrztu Pańskiego to ukazanie Pana Jezusa jako ukochanego przez Stwórcę Syna Bożego, który został posłany przez Boga Ojca w mocy Ducha Świętego, by dokonać dzieła zbawienia świata. To również zwrócenie naszej uwagi na znaczenie sakramentu chrztu świętego. Kościół celebruje

Pokłon Trzech Króli (fragment obrazu – Domingos António Sequeira)

Co oznacza łacińskie zdanie: „Omni die dic Mariae”? a) Każdego dnia mów Maryi. b) Każdego miesiąca mów Maryi. c) Każdego roku mów Maryi.

45

Marzec 4 – święto św. Kazimierza Królewicza (kolor biały) Święty Kazimierz (1458-1484) to patron Polski i Litwy. Ksiądz Jan Długosz (1415-1480) pisał o nim, że „był młodzieńcem szlachetnym, rzadkich zdolności i godnego pamięci rozumu”. Święty Kazimierz jest jednym z najbardziej popularnych świętych.

Jest też patronem Kawalerów Maltańskich. Ikonografia przestawia go w książęcej mitrze. Prezentowany bywa również ze zwojem w dłoni, na którym są słowa łacińskiego hymnu Omni die dic Mariae (Każdego dnia mów Maryi) ku czci Najświętszej Maryi Panny, którą św. Kazimierz darzył szczególnym nabożeństwem. Bardzo często przedstawia się go w ubiorze książęcym z lilią w ręku lub klęczącego nocą przed drzwiami katedry – w ten sposób podkreśla się jego wyjątkowe nabożeństwa do Najświętszego Sakramentu.

Św. Kazimierz, patron Polski (obraz – Hermannus Collenius)

19 – uroczystość św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny (kolor biały)

54

Ewangelie wzmiankują o św. Józefie 26 razy. Jego imię w języku hebrajskim oznacza: „niechaj Bóg doda”, „niech pomnoży dzieci”. W Nowym Testamencie nie zapisano ani jednego jego słowa.

Stąd też ukuło się takie powiedzenie, że św. Józef przemawia czynami, a nie słowami. Pan Bóg powierzył jego pieczy swojego umiłowanego Syna – Jezusa z Nazaretu – oraz Jego Matkę, Maryję. Święty Józef był na wskroś prawym, sprawiedliwym – słowem: uczciwym człowiekiem.

Ciężką pracą cieśli, jak podaje najstarsza tradycja, zapewniał utrzymanie Świętej Rodzinie.

Można śmiało powiedzieć, że jest on patronem Fragment Tryptyku Zwiastowanie przedstawiający dobrego Bożego życia. Ponadto opiekun Pana Jeśw. Józefa (obraz – Robert zusa jest patronem m.in.: ojców, robotników, cieCampin) śli, drwali, rzemieślników, a nawet uchodźców.

Nato­miast sztuka przedstawia go z: lilią, siekierą, piłą, bukłakiem na wodę, rozkwitającą laską, lampą, winoroślą lub nawet miską z kaszą.

25 – w roku 2018 uroczystość Zwiastowania Pańskiego (kolor biały) wypada 9 kwietnia, bo 25 marca tego roku mamy Niedzielę Palmową Męki Pańskiej, która jest również wzmiankowana z rozdz. II (kolor czerwony) Uroczystość Zwiastowania Pańskiego połączona jest w Polsce z obchodem Dnia Świętości Życia. To pamiątka i zarazem uobecnienie zwiastowania anielskiego i faktu, że Maryja zostanie Matką Bożego Syna. Warto w tym miejscu zacytować św. Jana Pawła II i fragment jego encykliki „Evangelium vitae” z 25 marca 1995 r.: „Życie ludzkie jest święte i nienaruszalne w każdej chwili swego istnienia, także w fazie początkowej, która poprzedza narodziny.

Człowiek już w łonie matki należy do Boga, bo Ten, który wszystko przenika i zna, tworzy go i kształtuje swoimi rękoma, widzi go, gdy jest jeszcze małym, bezkształtnym embrionem i potrafi w nim dostrzec dorosłego człowieka, którym stanie się on w przyszłości i którego dni są już policzone, a powołanie już zapisane w księdze żywota”.

Niedziela Palmowa Męki Pańskiej rozpoczyna Wielki Tydzień. W kalendarzu może pojawić się między 15 marca a 18 kwietnia. Sama nazwa wywodzi się od zwyczaju święcenia palm, który w Kościele przyjął się od wieku XI. Mszalna Liturgia Słowa przypomina wiernym uroczysty wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy, który poprzedził dni Jego uwięzienia, męki i śmierci na

Wjazd do Jerozolimy (obraz – Andrey Mironov)

W którym miesiącu celebrujemy święto św. Tomasza Apostoła? a) W lipcu. b) W sierpniu. c) We wrześniu.

55

Kan. 1250 – W Kościele powszechnym dniami i okresami pokutnymi są poszczególne piątki całego roku i czas Wielkiego Postu.

Kan. 1251 – Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa lub innych pokarmów, zgodnie z zarządzeniem Konferencji Episkopatu, należy zachowywać we wszystkie piątki całego roku, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość. Natomiast wstrzemięźliwość i post obowiązują w Środę Popielcową oraz w piątek Męki i Śmierci Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Kan. 1252 – Prawem o wstrzemięźliwości są związane osoby, które ukończyły czternasty rok życia, prawem zaś o poście są związane wszystkie osoby pełnoletnie, aż do rozpoczęcia sześćdziesiątego roku życia. Duszpasterze oraz rodzice winni zatroszczyć się o to, ażeby również ci, którzy z racji młodszego wieku nie związani jeszcze prawem postu i wstrzemięźliwości, byli wprowadzeni w autentyczny duch pokuty.

Kan. 1253 – Konferencja Episkopatu może dokładniej określić sposób zachowania postu i wstrzemięźliwości, jak również w całości lub części zastąpić post i wstrzemięźliwość innymi formami pokuty, zwłaszcza uczynkami miłości i pobożności.

Aneks IV – Kolor szat liturgicznych

Kolory szat liturgicznych zostały ustalone w toku wielu stuleci. Posiadają one swoją symbolikę.

Kolor biały

120

Kolor biały w obrzędach liturgicznych może zastępować wszystkie inne kolory. Kolor biały to m.in. symbol: czystości, niewinności, radości i światła.

Szat liturgicznych w tym kolorze używa się: w Oficjach i Mszach Świętych Okresu Wielkanocnego i Narodzenia Pańskiego, w święta i wspomnienia Chrystusa Pana z wyjątkiem tych, które dotyczą Jego Męki, w święta i wspomnienia Najświętszej Maryi Panny, Aniołów i Archaniołów, Świętych, którzy nie byli męczennikami, w uroczystość Wszystkich Świętych (l listopada), św. Jana Chrzciciela (24 czerwca),

w święta − św. Jana Ewangelisty (27 grudnia), Katedry św. Piotra (22 lutego) i Nawrócenia św. Pawła (25 stycznia).

Kolor czerwony

Kolor czerwony to m.in. znak walki, krwi i męczeństwa za wiarę. To też symbol ognistych języków, w postaci których Duch Świętych zstąpił na Apostołów.

Szat liturgicznych w kolorze czerwonym używa się w Niedzielę Męki Pańskiej (Palmową), w Wielki Piątek, w niedzielę Zesłania Ducha Świętego, w Mszach Świętych ku czci Męki Pańskiej, w główne święta Apostołów i Ewangelistów oraz dni Świętych Męczenników.

Kolor zielony

Kolor zielony to m.in. symbol nadziei, młodości, sprawiedliwości i odrodzenia.

Szaty liturgiczne koloru zielonego stosowane są w niedziele i dni powszednie Okresu Zwykłego.

Kolor fioletowy Kolor fioletowy to barwa symbolizująca oczekiwanie na spotkanie z Panem Jezusem.

To też wyobrażenie ducha pokuty. Fiolet to symbol żałoby. Niemniej jednak określa on też pewną godność w hierarchii kościelnej, np.: strój biskupa czy prałata.

Pytanie?

Kim był św. Leon Wielki? a) Papieżem. a) Odpowiedź pierwsza. b) Odpowiedź druga. b) Kupcem. c) Odpowiedź trzecia. c) Żeglarzem.

121

124

Ostatnia Wieczerza (ilustracja z Biblii Ottheinricha – autor nieznany)

Zamiast zakończenia Cóż na koniec mogę powiedzieć? Starałem się. Naprawdę się starałem. I udało się sprokurować, mam nadzieję, całkiem niezłą książkę.

Zdaję sobie sprawę z tego, że niektóre tematy można było potraktować nieco inaczej. Jedne skrócić, drugie rozwinąć. Niemniej jednak usiłowałem zachować właściwe proporcje, by w formacie książki zaproponowanym przez Wydawnictwo św. Filipa Apostoła rzeczywiście znalazło się „Wszystko o roku liturgicznym”.

Szczytem liturgii jest Msza Święta, szczególnie ta niedzielna.

To uobecnienie, uczynienie aktualnym faktu Chrystusowej Paschy.

Rok kościelny, który rozpoczyna Adwent, a kończy uroczystość Chrystusa Króla Wszechświata, o czym Państwo już doskonale wiedzą, ukazuje jak na dłoni bogactwo życia Kościoła, jego celebracji tak głęboko zakorzenionej w Piśmie Świętym i Tradycji. To także żywoty konkretnych ludzi, którzy uwierzyli, że Jezus z Nazaretu to prawdziwy Bóg Człowiek, że Jego Apostołowie byli autentycznymi świadkami wydarzenia Zmartwychwstania, że Jego Matka – Najświętsza Maryja Panna od początku cieszyła się wyjątkową czcią wiernych, nie wspominając o całej rzeszy świętych i błogosławionych, również tych polskich.

Dobrze, że Państwo przeczytali tę książkę. Życzę, by do niej wracać.

A ja? No cóż. Jeszcze nie zacząłem pisać kolejnej, tej awizowanej zaraz na początku w „Zamiast wstępu”. Do roboty zatem, byśmy znów spotkali się między literami następnej.

Ks. Jacek Molka

125

WSZYSTKO

O ROKU LITURGICZNYM UROCZYSTOŚCI, ŚWIĘTA, WSPOMNIENIA

QUIZ

+ • okresy liturgiczne (m.in. Adwent, Boże Narodzenie, Wielkanoc); • rok liturgiczny – miesiąc po miesiącu, dzień po dniu; • czytania, święta nakazane, dni pokuty i obchody liturgiczne; • Katechizm Kościoła Katolickiego o celebracji liturgii; • tabela świąt ruchomych oraz rozkład cyklów niedzielnych i powszednich do 2035 r.; • galeria obrazów i zdjęć dotyczących roku liturgicznego; • quiz wiedzy o roku liturgicznym.

„Z BIEGIEM ROKU KOŚCIÓŁ ODSŁANIA CAŁE MISTERIUM CHRYSTUSA” Patronat medialny:

www.swietyfilip.pl 801 555 550 wew. 1 WYDAWNICTWO ŚWIĘTEGO FILIPA APOSTOŁA tel. (34) 372 48 50 wew. 1

Cena 16,99 zł (w tym 5% Vat) INDEKS: 523518

www.swietyfilip.pl ISBN 978-83-8077-054-6

wydawnictwo@swietyfilip.pl

Poleca: WIARY, RODZINY I OJCZYZNY

www.swietyfilip.pl

INFOLINIA: 801 555 550 wew. 1

9 788380 770546

www.swietyfilip.pl

BLIZEJ