Wszystko co polske stanowi issuu

Wszystko, co Polskę stanowi

W intencji Ojczyzny i jedności w Narodzie Polskim

Autor koncepcji Filip Topczewski

Członek Polskiej Izby Książki:

Redaktor naczelny Ireneusz Korpyś

Członek Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek:

Redakcja Józefina Kępa Ireneusz Korpyś

Członek Stowarzyszenia Wydawców Katolickich:

Konsultacja ks. dr Jacek Molka Korekta Józefina Kępa

Partnerzy:

Projekt graficzny, skład i łamanie Anna Wiśnicka

www.wiaraiksiazki.pl

Projekt okładki Anna Wiśnicka Natalia Ginalska Copyright © by Wydawnictwo Świętego Filipa Apostoła, Częstochowa 2017.

Wszystkie prawa autorskie zastrzeżone. Wydanie pierwsze.

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.

A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo!

Polska Izba Książki

Wydawnictwo Świętego Filipa Apostoła ul. Mirowska 35 42-200 Częstochowa tel. 34 372 48 50 wew. 1 kom. 517 732 994 www.swietyfilip.pl wydawnictwo@swietyfilip.pl

SPRZEDAŻ DETALICZNA I INTERNETOWA tel. 34 372 48 53 kom. 517 600 593 SPRZEDAŻ HURTOWA tel. 34 372 48 55 kom. 517 583 636

ZAMÓWIENIA MOŻNA SKŁADAĆ RÓWNIEŻ TELEFONICZNIE: 34 372 48 53 ORAZ PRZEZ STRONĘ INTERNETOWĄ: www.swietyfilip.pl INFOLINIA: 801 555 550 wew. 1 ISBN 978-83-8077-030-0

Spis treści SŁOWO WSTĘPNE – Abp Wacław Depo Metropolita Częstochowski......... 5 pRZEDMOWA – Ks. inf. Ireneusz Skubiś........................................................... 6 OD redakcji........................................................................................................ 8 Modlitwy.......................................................................................................... 11 Bogurodzica....................................................................................................... 12 Modlitwa za Ojczyznę ks. Piotra Skargi......................................................... 12 Śluby lwowskie Jana Kazimierza..................................................................... 13 Akt Poświęcenia Narodu Polskiego Niepokalanemu Sercu Maryi............. 14 Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego (fragment)......................................... 15 Jubileuszowy Akt Przyjęcia Jezusa Chrystusa za Króla i Pana.................... 18 Aby przeciwnicy podali sobie ręce.................................................................. 20 Aby sprawujący władzę służyli człowiekowi.................................................. 21 Akt miłości......................................................................................................... 21 Dziękczynienie za dar Ojczyzny...................................................................... 22 Krucjata Różańcowa za Ojczyznę................................................................... 23 Litania Narodu Polskiego................................................................................. 23 Modlitwa do Matki Bożej, Królowy Korony Polskiej.................................. 29 Modlitwa do Matki Bożej, Patronki sprawy polskiej.................................... 30 Modlitwa do św. Andrzeja Boboli................................................................... 30 Modlitwa św. Jana Pawła II............................................................................... 31 Modlitwa o błogosławieństwo dla Ojczyzny do św. Judy Tadeusza............ 32 Modlitwa o wstawiennictwo Kardynała Stefana Wyszyńskiego.................. 33 Modlitwa powszechna za Ojczyznę................................................................ 33 Modlitwa w rocznicę chrztu Polski (14 IV)................................................... 35 Modlitwa za Ojczyznę I.................................................................................... 35 Modlitwa za Ojczyznę II................................................................................... 36 Modlitwa za Ojczyznę III................................................................................. 36 Modlitwa za Ojczyznę IV................................................................................. 37 Modlitwa za Ojczyznę do św. Andrzeja Boboli............................................. 37 Modlitwa za Ojczyznę do św. Jana Pawła II................................................... 38 Modlitwa za Ojczyznę ks. Jerzego Popiełuszki.............................................. 39 Modlitwa za Ojczyznę przez przyczynę św. Andrzeja Boboli..................... 39 Modlitwa za poległych w walce za sprawę narodową................................... 40 Uroczyste złożenie hołdu Królowej Korony Polskiej.................................... 41 Pieśni i wiersze.............................................................................................. 43 Józef Wybicki, Mazurek Dąbrowskiego........................................................... 44 Anonim, Z dawna Polski Tyś Królową............................................................ 45 Adam Asnyk, Da Bóg kiedyś zasiąść w Polsce wolnej................................... 45 Adam Asnyk, Póki w Narodzie myśl swobody żyje........................................ 46

Krzysztof Kamil Baczyński, Byłeś jak wielkie, stare drzewo......................... 47 Alojzy Feliński, Boże, coś Polskę....................................................................... 48 Ks. Józef Jarzębowski MIC, Błękitne rozwińmy sztandary............................ 50 Jan Nepomucen Kamiński, Polak nie sługa.................................................... 51 Bolesław Karpiński, Cześć i Sława................................................................... 52 Tadeusz Karyłowski, Obrońcom Lwowa......................................................... 54 Maria Konopnicka, Ojczyzna........................................................................... 54 Maria Konopnicka, Rota................................................................................... 55 Ignacy Krasicki, Hymn do miłości Ojczyzny................................................... 57 Zygmunt Krasiński, Hymn............................................................................... 57 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz — Inwokacja............................................... 58 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz — Epilog...................................................... 59 François-Xavier Moreau / Gustaw Fihauser-Mieczowski, My chcemy Boga................................................................................................. 60 Cyprian Kamil Norwid, Moja piosnka (II)..................................................... 61 Lucjan Rydel, Przed oczy Twoje, Panie............................................................ 62 Juliusz Słowacki, O Polsko!............................................................................... 65 Stanisław Stwora, Strofy o żołnierzu polskim................................................. 65 Symbole.............................................................................................................. 69 Chrzest Polski.................................................................................................... 70 Dagome iudex.................................................................................................... 70 Bitwa pod Grunwaldem.................................................................................... 71 Potop szwedzki.................................................................................................. 72 Obrona Jasnej Góry........................................................................................... 73 Śluby lwowskie................................................................................................... 74 Odsiecz wiedeńska............................................................................................ 75 Konstytucja 3 maja............................................................................................ 76 Rozbiory, niewola i droga do wolności........................................................... 77 Powstanie............................................................................................................ 79 Cud nad Wisłą................................................................................................... 79 Polskie Termopile.............................................................................................. 81 Hymn państwowy.............................................................................................. 84 Grób Nieznanego Żołnierza............................................................................. 84 Zbrodnia katyńska............................................................................................. 86 Szare Szeregi....................................................................................................... 88 Znak Polski Walczącej...................................................................................... 89 Żołnierze Wyklęci............................................................................................. 90 Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego............................................................. 91 Solidarność......................................................................................................... 91 Stan wojenny...................................................................................................... 93 1050-lecie chrztu Polski.................................................................................... 94 Możemy być dumni........................................................................................... 95

4

5

Przedmowa Pytanie o tożsamość należy do podstawowych kwestii, które mieszczą się w zainteresowaniach każdego człowieka. To pytanie znalazło się już w Starym Testamencie, kiedy Mojżesz pytał Boga objawiającego się w krzaku ognistym kim jest. Otrzymał odpowiedź, będącą znakomitą lekcją tożsamości Boga.

Objawiający Bóg nazwał siebie po imieniu: „Jestem, Który Jestem” (Wj 3, 14).

Dzięki pytaniu Mojżesza otrzymaliśmy więc definicję samej Istoty Boskiej.

Każdy człowiek stawia pytanie o swoją tożsamość, zagląda w głąb siebie i próbuje się odczytać. Poszukiwanie tożsamości ma także charakter powszechny, a nawet publiczny. Dlatego Wydawnictwo Świętego Filipa Apostoła chce wspomóc Polaków w tych poszukiwaniach i w odnalezieniu swojej tożsamości.

Mieści się ona w pojęciu kultury i jest wyrażona w historii naszego Narodu.

Do tej historii należą również dzieje wiary i przynależności religijnej.

1050 lat temu otrzymaliśmy sakrament chrztu świętego i odtąd zaczęły się dzieje naszej państwowości. Nasze zakorzenienie tkwi zatem w Ewangelii i w życiu nauką Kościoła katolickiego.

Publikacja, którą bierzemy do ręki jest jakimś ogólnym przypomnieniem dziejów naszej tożsamości. Tożsamość znajduje swój wyraz w duszy człowieka, w jego świadomości religijnej, w skład której wchodzi m.in. modlitwa, tak bardzo obecna w życiu Narodu Polskiego. Została ona rozpoczęta przy źródłach chrzcielnych Polski i stale towarzyszyła naszym dziejom. Wskazują na to pierwsze księgi, które mówią o historii naszego Narodu. Niedawno odkryty Modlitewnik księżnej Gertrudy Mieszkówny jest świadectwem owego modlitewnego zakorzenienia.

Autorzy publikacji Wszystko, co Polskę stanowi podjęli się pewnego przypomnienia życia modlitwy, tak znamiennego dla naszego życia narodowego.

Objawia się ono w różnych tekstach, wypowiadanych przez wielkich Polaków.

Znajdziemy wśród nich Modlitwę za Ojczyznę ks. Piotra Skargi, akty modlitewne dotyczące życia Narodu Polskiego, modlitwy do świętych patronów Polski, m.in. do św. Andrzeja Boboli. Niezwykle wymowna jest modlitwa do św. Jana Pawła II, który tak pięknie określał to, co Polskę stanowi. Obok modlitwy zawsze bardzo ważną rolę w kształtowaniu świadomości Narodu odgrywała pieśń i poezja religijna. Autorzy wydania przypominają nam niektóre teksty, mocno osadzone w polskiej myśli patriotycznej. Bardzo ciekawą część zbioru stanowią teksty określane jako symbole. Rozpoczyna je chrzest Polski oraz niezwykły dokument Dagome iudex. Mamy też obrazy wielu znaczących wydarzeń historycznych, bitwy pod Grunwaldem, obrony Jasnej Góry; wspominamy Cud nad

6

Wisłą, ale też zbrodnię katyńską; są przypomniane Jasnogórskie Śluby Narodu i z naszych dziejów najnowszych m.in. Solidarność, ale także stan wojenny.

Otrzymujemy w ww. zbiorze cenne opracowanie, które uświadamia nam naszą tożsamość. Wydaje się bowiem, że jest ona niekiedy mocno zubożona przez fakt, iż przez wiele lat byliśmy pod władztwem komunistycznego reżimu i nauka o naszych dziejach była często traktowana wybiórczo, z krzywdą zwłaszcza dla młodego pokolenia Polaków, które wzrastało w poczuciu braku swojej narodowej tożsamości. Tymczasem patriotyzm w najpełniejszym tego słowa wydaniu wyrasta właśnie z zakorzenienia, ze świadomości tego, kim jestem, jaka jest historia społeczności, z której się wywodzę, jaka jest kultura, w której wzrastałem. Wszystko świadczy o tym, że nasza narodowa tożsamość była i jest mocno związana z chrześcijaństwem.

Chrześcijaństwo jest religią bardzo mocno osadzoną w prawie naturalnym.

Musimy też dostrzegać, że korzenie chrześcijańskiej kultury są oparte na kulturze starogreckiej i na prawie rzymskim, że aby w pełni zrozumieć chrześcijaństwo, trzeba poznać Stary i Nowy Testament, gdy zaś chodzi o Nowy Testament, to na czele wszystkich założeń Chrystus postawił prawo miłości. Naszą konstytucję narodową tworzy zatem miłość – miłość solidarna, ta wypowiadana w sytuacji człowiek–człowiek i miłości w wymiarze społecznym. A najważniejszym odnośnikiem tej miłości jest osoba, nauka, życie i zmartwychwstanie Jezusa.

Niniejsza książeczka jest wyrazem miłości do naszego Narodu, przypominając najważniejsze treści naszej historii, uczy, ma więc walor wychowawczy. Ponadto kształtuje osobowość człowieka, buduje życie rodzinne, a poprzez pochwałę pracy i umiłowania dobra wspólnego przyczynia się do budowy lepszego jutra Polski. Zachęcający jest już sam tytuł opracowania: Wszystko, co Polskę stanowi – przynagla do zainteresowania się naszym narodowym dziedzictwem.

Ks. inf. Ireneusz Skubiś Honorowy Redaktor Naczelny Tygodnika Katolickiego „Niedziela”

7

Akt Poświęcenia Narodu Polskiego Niepokalanemu Sercu Maryi Niepokalana Dziewico, Przeczysta Matko Boga! Jak ongiś po szwedzkim najeździe król Jan Kazimierz obrał Ciebie za Patronkę i Królową Państwa, a Rzeczpospolitą polecił Twojej szczególnej opiece i obronie, tak i my, dzieci Narodu polskiego, stajemy teraz przed Twym tronem z hołdem miłości, serdecznej czci i wdzięczności. Tobie, Twemu Niepokalanemu Sercu poświęcamy siebie, cały Naród i wskrzeszoną Rzeczpospolitą, obiecując Ci wierną służbę, zupełne oddanie oraz cześć dla Twych świątyń i ołtarzy. Twojemu Synowi, a naszemu Odkupicielowi, ślubujemy dochowanie wierności Jego nauce i prawu, obronę Jego Ewangelii i Kościoła, szerzenie Jego Królestwa.

Pani i Królowo nasza, pod Twoją obronę uciekamy się. Otocz rodzinę polską macierzyńską opieką i strzeż jej świętości. Natchnij nadprzyrodzonym duchem pobożności naszą parafię, ochraniaj jej lud od grzechów i nieszczęść, a pasterza umacniaj i uświęcaj swymi łaskami. Uproś Narodowi polskiemu stałość w wierze, świętość życia i zrozumienie posłannictw. Złącz go w zgodzie i bratniej miłości. Daj polskiej ziemi, przesiąkłej krwią i łzami, spokojny i chwalebny byt w prawdzie, sprawiedliwości i wolności. Rzeczypospolitej Polskiej bądź Królową i Panią, Natchnieniem i Patronką.

Potężna Wspomożycielko wiernych, otocz płaszczem opieki Papieża oraz Kościół święty. Bądź mu puklerzem w dni prześladowania. Wyjednaj mu światłość i żarliwość apostolską, swobodę i skuteczne działanie. Powstrzymaj zalew bezbożnictwa. Ludom od Kościoła odłączonym wskaż drogę powrotu do jedności z Chrystusową Owczarnią. Okaż niewierzącym słońce prawdy i podbij ich dusze czułością Twego Niepokalanego Serca. Władna świata Królowo, spojrzyj miłościwym okiem na troski i błędy ludzkiego rodzaju. WyproLeopold Kupelwieser, Niepokalawadź go z udręki i bezładu, z nieuczciwości ne Serce Maryi, fot. Diana Ringo

14

i grzechów. Wyproś narodom szczere i trwałe pojednanie. Wskaż im drogę powrotu do Boga, by na Jego prawie budowali swoje życie. Daj wszystkim trwały pokój, oparty na sprawiedliwości, braterstwie i zaufaniu. Matko Boga i nasza, przyjmij naszą ofiarę i nasze ślubowanie. Przygarnij wszystkich do swego Niepokalanego Serca i złącz nas na zawsze z Chrystusem i Jego świętym Królestwem. Amen.

Jasna Góra, 8 września 1946 r.

Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego (fragment) Wielka Boga-Człowieka Matko! Bogurodzico Dziewico, Bogiem sławiona Maryjo!

Królowo świata i Polski Królowo!

Gdy upływają trzy wieki od radosnego dnia, w którym zostałaś Królową Polski, oto my, dzieci Narodu Polskiego i Twoje dzieci, krew z krwi Przodków naszych, stajemy znów przed Tobą, pełni tych samych uczuć miłości i nadziei, jakie ożywiały ongiś Ojców naszych.

My, biskupi polscy i królewskie kapłaństwo, Lud nabyty zbawczą Krwią Syna Twojego, przychodzimy, Maryjo, znów do Tronu Twego, Pośredniczko Łask wszelkich, Matko Miłosierdzia i wszelkiego pocieszenia.

Przynosimy do stóp Twoich niepokalanych całe wieki naszej wierności Bogu i Kościołowi Chrystusowemu – wieki wierności szczytnemu posłannictwu Narodu, omytego w wodach Chrztu świętego.

Składamy u stóp Twoich siebie samych i wszystko, co mamy: rodziny nasze, świątynie i domostwa, zagony polne i warsztaty pracy, pługi, młoty i pióra, wszystkie wysiłki myśli naszej, drgnienia serc i porywy woli.

Stajemy przed Tobą pełni wdzięczności, żeś była nam Dziewicą Wspomożycielką wśród straszliwych klęsk tylu potopów.

Stajemy przed Tobą pełni skruchy, w poczuciu winy, że dotąd nie wykonaliśmy ślubów i przyrzeczeń Ojców naszych.

Spojrzyj na nas, Pani Łaskawa, okiem Miłosierdzia Twego i wysłuchaj potężnych głosów, które zgodnym chórem rwą się ku Tobie z głębi serc wielomilionowych zastępów oddanego Ci Ludu Bożego.

Królowo Polski! Odnawiamy dziś śluby Przodków naszych i Ciebie za Patronkę naszą i za Królową Narodu Polskiego uznajemy.

15

Obraz Matki Bożej Częstochowskiej (Czarna Madonna) nieznanego autorstwa (I-XIV)

Zarówno siebie samych, jak i wszystkie ziemie polskie i wszystek lud polecamy Twojej szczególnej opiece i obronie.

Wzywamy pokornie pomocy i miłosierdzia w walce o dochowanie wierności Bogu, Krzyżowi i Ewangelii, Kościołowi świętemu i jego Pasterzom, Ojczyźnie naszej świętej, chrześcijańskiej przedniej straży, poświęconej Twojemu Sercu Niepokalanemu i Sercu Syna Twego. Pomnij, Matko Dziewico, przed obliczem Boga, na oddany Tobie Naród, który pragnie nadal pozostać Królestwem Twoim, pod opieką najlepszego Ojca wszystkich narodów ziemi.

Przyrzekamy uczynić wszystko, co leży w naszej mocy, aby Polska była rzeczywistym królestwem Twoim i Twojego Syna, poddanym całkowicie pod Twoje panowanie, w życiu naszym osobistym, rodzinnym, narodowym i społecznym.

Lud mówi: Królowo Polski, przyrzekamy!

Matko Łaski Bożej! Przyrzekamy Ci strzec w każdej duszy polskiej daru łaski, jako źródła Bożego życia.

Pragniemy, aby każdy z nas żył w łasce uświęcającej i był świątynią Boga, aby cały Naród żył bez grzechu ciężkiego, aby stał się Domem Bożym i Bramą Niebios, dla pokoleń wędrujących poprzez polską ziemię – pod przewodem Kościoła katolickiego – do Ojczyzny wiecznej.

Lud mówi: Królowo Polski, przyrzekamy! Święta Boża Rodzicielko i Matko Dobrej Rady! Przyrzekamy Ci z oczyma utkwionymi w Żłóbek Betlejemski, że odtąd wszyscy staniemy na straży budzącego się życia.

16

Walczyć będziemy w obronie każdego dziecka i każdej kołyski, równie mężnie, jak Ojcowie nasi walczyli o byt i wolność Narodu, płacąc obficie krwią własną.

Gotowi jesteśmy raczej śmierć ponieść, aniżeli zadać śmierć bezbronnym.

Dar życia uważać będziemy za największą łaskę Ojca wszelkiego życia i za najcenniejszy skarb Narodu.

Lud mówi: Królowo Polski, przyrzekamy!

Matko Chrystusowa i Domie Złoty! Przyrzekamy Ci stać na straży nierozerwalności małżeństwa, bronić godności kobiety, czuwać na progu ogniska domowego, aby przy nim życie Polaków było bezpieczne.

Przyrzekamy Ci umacniać w rodzinach królowanie Syna Twego Jezusa Chrystusa, bronić czci Imienia Bożego, wszczepiać w umysły i serca dzieci ducha Ewangelii i miłości ku Tobie, strzec prawa Bożego, obyczajów chrześcijańskich i ojczystych. Przyrzekamy Ci wychować młode pokolenie w wierności Chrystusowi, bronić je przed bezbożnictwem i zepsuciem i otoczyć czujną opieką rodzicielską.

Lud mówi: Królowo Polski, przyrzekamy!

Zwierciadło Sprawiedliwości! Wsłuchując się w odwieczne tęsknoty Narodu, przyrzekamy Ci kroczyć za Słońcem Sprawiedliwości, Chrystusem, Bogiem naszym.

Przyrzekamy usilnie pracować nad tym, aby w Ojczyźnie naszej wszystkie dzieci Narodu żyły w miłości i sprawiedliwości, w zgodzie i pokoju, aby wśród nas nie było nienawiści, przemocy i wyzysku.

Przyrzekamy dzielić się między sobą ochotnie plonami ziemi i owocami pracy, aby pod wspólnym dachem domostwa naszego nie było głodnych, bezdomnych i płaczących.

Lud mówi: Królowo Polski, przyrzekamy!

Zwycięska Pani Jasnogórska! Przyrzekamy stoczyć pod Twoim sztandarem najświętszy i najcięższy bój z naszymi wadami narodowymi.

Przyrzekamy wypowiedzieć walkę lenistwu i lekkomyślności, marnotrawstwu, pijaństwu, rozwiązłości.

Przyrzekamy zdobywać cnoty: wierności i sumienności, pracowitości, oszczędności, wyrzeczenia się siebie i wzajemnego poszanowania, miłości i sprawiedliwości społecznej.

Lud mówi: Królowo Polski, przyrzekamy!

Królowo Polski! Ponawiamy śluby Ojców naszych i przyrzekamy, że z wielką usilnością umacniać i szerzyć będziemy w sercach naszych i w polskiej ziemi cześć Twoją i nabożeństwo do Ciebie, Bogurodzico Dziewico, wsławiona w tylu świątyniach naszych, a szczególnie w Twej Jasnogórskiej Stolicy.

17

Miłe i piękne, jadowite rzucił, Ku pożytecznym oka nie odwrócił.

Ten kraj szczęśliwy, ubogi i ciasny, Jak świat jest boży, tak on był nasz własny!

Jakże tam wszystko do nas należało!

Jak pomnim wszystko, co nas otaczało: Od lipy, która koroną wspaniałą Całej wsi dzieciom użyczała cienia, Aż do każdego strumienia, kamienia, Jak każdy kątek ziemi był znajomy Aż po granicę, po sąsiadów domy!

François-Xavier Moreau / Gustaw Fihauser-Mieczowski

My chcemy Boga

My chcemy Boga, Panno Święta!

O usłysz naszych wołań głos!

Miłości Bożej dźwigać pęta, To nasza chluba, to nasz los.

Błogosław, słodka Pani!

Błogosław wszelki stan!

My chcemy Boga! My poddani!

On naszym Królem, On nasz Pan! My chcemy Boga w rodzin kole, W troskach rodziców, w dziatek snach: My chcemy Boga w książce, w szkole, W godzinach wytchnień, w pracy dniach.

Błogosław, słodka Pani...

My chcemy Boga w wojsku, w sądzie, W rozkazach królów, w księgach praw, W służbie na morzu i na lądzie,

60

Autor nieznany, Obraz Matki Bożej Pocieszenia (XVII)

Spraw to, Maryjo! Spraw, o spraw!

Błogosław, słodka Pani...

My chcemy Boga w wszelkim stanie.

Boga niech wielbi: szlachta, lud, Pan czy robotnik, czy mieszczanie Bogu niech niosą życia trud.

Błogosław, słodka Pani...

My chcemy Boga w naszym kraju Wśród starodawnych polskich strzech; W polskim języku i zwyczaju Niech Boga wielbi chrobry Lech.

Błogosław, słodka Pani...

My chcemy Boga w każdej chwili, I dziś, i jutro — w szczęściu, w łzach; Czy nam się pociech niebo schyli, Czy w gruzach legnie szczęścia gmach.

Błogosław, słodka Pani...

Ferdynand Ruszczyc, Pejzaż ze stogami (ok. 1897)

My chcemy Boga! Jego prawo Niech będzie naszych czynów tchem!

Byśmy umieli chętnie, żwawo Obierać dobre, gardzić złem!

Błogosław, słodka Pani...

Cyprian Kamil Norwid

Moja piosnka (II)

Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Dla darów Nieba, Tęskno mi, Panie...

Do kraju tego, gdzie winą jest dużą Popsować gniazdo na gruszy bocianie,

61

Bo wszystkim służą, Tęskno mi, Panie...

Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony Są jak odwieczne Chrystusa wyznanie: „Bądź pochwalony!”

Tęskno mi, Panie...

Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej, Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie, Równie niewinnej, Tęskno mi, Panie...

Do beztęsknoty i do bezmyślenia, Do tych, co mają tak za tak — nie za nie, Bez światłocienia, Tęskno mi, Panie...

Droga w polu w powiecie warszawskim – nadruk na pocztówce (1906-1912).

Fot. St. Kosińska

Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi?

I tak być musi, choć się tak nie stanie Przyjaźni mojej, Tęskno mi, Panie...

Lucjan Rydel

Przed oczy Twoje, Panie

Przed oczy Twoje, Panie!

Krzywdy nasze składamy.

To żywcem pogrzebanie W czyśćcowych mąk otchłanie, Ran coraz nowych szramy.

Te gwałty i uciski Nad miarę i nad siły, Ten ból rozpaczy bliski,

62

Msza Święta pod Dubnikami w drugą rocznicę wyruszenia 1. Kompanii Kadrowej (1916). Fot. autor nieznany

Z którym się od kołyski Zmagamy do mogiły.

Od dziada i pradziada Z pokoleń w pokolenia Klęska dziedzictwem spada, Zniszczenie i zagłada W cmentarz nam Polskę zmienia.

A my, w sercu i w czynie Tej Matce wierni zawsze I ufni, że nie zginie, — Jak ojce — tak my ninie W boje lecim najkrwawsze.

Płomień i miecz dokoła Gniazda nasze wyniszcza, Goreją miasta, sioła, Zostaje ziemia goła I poczerniałe zgliszcza.

Drzew martwe sterczą mary, Wznosząc wśród pogorzeli Zwęglone swe konary Nad gruz i popiół szary...

— Gdzież ci, co dom ten mieli?!

Józef Chełmoński, Krzyż w zamieci (1907)

Tam, w dali strzechy płoną, Pożar słońce przesłania Burych dymów oponą, A w noc łuną czerwoną Krwawi się do świtania.

Ziemia kulami zryta I rowy ją podarły, Podeptały kopyta I krwią przesiąkł do syta Kraj — głodem obumarły.

63

Chrzest Polski

– to określenie aktu, który zainicjował ewangelizację kraju Mieszka I. Przyjmuje się, że proces ten rozpoczęty został osobistym chrztem księcia Polan w 966 roku, a zakończył się na przełomie XIV i XV wieku, gdy wypleniono z ziem polskich ostatnie przejawy starych pogańskich wierzeń. Wraz z władcą wiarę chrześcijańską przyjął jego dwór. Mieszko I nie chciał, by jego kraj był chrystianizowany przez Niemców, którzy zagrażali istnieniu jego państwa. Zdecydował się na przyjęcie chrztu z rąk Czechów. Chrzest poprzedzony został zawarciem sojuszu z Czechami, umocnionym ślubem Mieszka I z czeską księżniczką Dobrawą.

Jan Matejko, Mieszko I – Przyjęcie chrześcijaństwa w obrządku fragment (XIX) zachodnim na stałe związało Polskę z zachodnim kręgiem kultury europejskiej.

Mieszko I stał się władcą równym europejskim książętom, z którymi od tej pory mógł zawierać sojusze i przymierza. Przyjęcie wiary chrześcijańskiej ułatwiło również polskiemu władcy zintegrowanie jego państwa.

W 2016 roku przypadał jubileusz 1050-lecia chrztu Polski. Z wydarzeniem tym związane były liczne uroczystości państwowe i Kościelne. Nie można zapomnieć o poprzednim jubileuszu. Uroczystość Millenium Chrztu Polski przypadająca na 1966 rok w trudnych dla Kościoła i Polaków czasach PRL-u odnowiła i pogłębiła wśród społeczeństwa świadomość chrzcielną.

Dagome iudex

– kopia dokumentu donacyjnego (oryginał nie zachował się do naszych czasów) Mieszka I powierzający jego państwo w opiekę Stolicy Apostolskiej. Dagome iudex został sporządzony najprawdopodobniej w kancelarii wystawcy w Gnieźnie w 991 roku. Nazwa dokumentu pochodzi od pierwszych słów tekstu. Na temat tego tajemniczego pisma istnieje wiele hipotez. Sam jego tytuł rodzi wiele pytań, na które do tej pory nie uzyskano odpowiedzi – przede wszystkim dlaczego Mieszko występuje w dokumencie jako „Sędzia Dagome”. Niektórzy historycy w zwrocie Dagome dostrzegali

70

ligaturę imienia Dagobert, inni uznali ów zwrot za pomyłkę kopisty, który w ten sposób skrócił tytulaturę Ego Mesco dux („Ja, książę Mieszko”), istnieje również teoria, iż Dagome to łaciński zapis słowiańskiego imienia Dygoma utożsamianego z pogańskim imieniem Mieszko. Tajemnica tego dokumentu może nigdy nie zostać w pełni odkryta, lecz z całą pewnością Dagome iudex jest ważnym śladem dokumentującym kreowanie się państwowości w Polsce.

Bitwa pod Grunwaldem – uznawana jest za jedną z naj-

większych bitew w średniowiecznej Europie. Została stoczona na polach niedaleko Grunwaldu 15 lipca 1410 roku między siłami zakonu krzyżackiego dowodzonego przez wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena a połączonymi siłami Polski i Litwy pod dowództwem króla Polski Władysława Jagiełły i wielkiego księcia litewskiego Witolda.

Bezpośrednią przyczyną wojny była odmowa zachowania neutralności króla Polski w konflikcie Zakonu z Litwą popierającą Żmudź, gdzie w 1409 roku wybuchło antykrzyżackie powstanie. Wojska krzyżackie wspierane były przez rycerstwo zachodnioeuropejskie, po stronie Polski i Litwy stanęli lennicy obu krajów (Hospodarstwo Mołdawskie, Księstwo Mazowieckie, Księstwo Płockie, Księstwo Bełskie, Podole i litewskie lenna na Rusi) oraz najemnicy z Czech i Moraw.

Bitwa rozpoczęła się około południa z inicjatywy wielkiego mistrza, zniecierpliwionego długim wyczekiwaniem na atak ze strony Polski. Do legendy przeszedł fakt opisany w kronice Jana Długosza: Wielki mistrz pruski Ulryk posyła tobie i twojemu bratu... dwa miecze, ku pomocy, byś z nim i z jego wojskiem mniej się ociągał i odważniej, niż to okazujesz, walczył, a także żebyś dalej się nie chował i, pozostając w lasach i gajach, nie odwlekał walki. Po odśpiewaniu Bogurodzicy wojska polsko-litewskie ruszyły do walki. Bitwa przebiegała w pięciu fazach: w pierwszej fazie do walki ruszyła lekka jazda litewska, później jazda krzyżacka starła się z ciężką jazdą polską. W trzeciej fazie, gdy wojska zakonne niemal zdobyły polską chorągiew, Krzyżacy zaczęli śpiewać pieśń zwycięstwa, jednak Polacy ruszyli wtedy do zaciętej walki. W przedostatniej fazie polskie wojsko okrążyło wojska zakonne, doprowadzając do ich klęski. Bitwę zakończył bój pościgowy za uciekającymi Krzyżakami. Trofeum wojennym polskiego rycerstwa było 51 zdobytych chorągwi krzyżackich. Opis wszystkich chorągwi krzyżackich biorących udział w bitwie, wraz z ich ilustracjami znajduje się w dziele Jana Długosza Banderia Prutenorum z 1448 roku.

71

Zwycięstwo Rzeczypospolitej pod Grunwaldem miało niebagatelne znaczenie polityczne i sprawiło, że dynastia Jagiellonów stała się jedną z najważniejszych w Europie. Militarnie jednak zwycięstwo to nie zostało wykorzystane, ponieważ Władysław Jagiełło, opóźniając pościg za wojskami krzyżackimi, stracił szansę na zdobycie Malborka.

Wielka bitwa została upamiętniona na obrazie autorstwa Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem, namalowanym przez niego w latach 1875-1878. Obraz o niebagatelnych rozmiarach 426 × 987 cm od 1945 roku znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Wydarzenia z 15 lipca 1410 roku w każdą rocznicę bitwy są na polach Grunwaldu inscenizowane przez bractwa rycerskie z całej Europy. Bitwa doczekała się także swojej wersji fabularnej, wątek wojny polsko-krzyżackiej został podjęty przez Henryka Sienkiewicza w powieści Krzyżacy.

Jan Matejko, Bitwa pod Grunwaldem (1875-1878)

Potop szwedzki

– tym mianem określa się najazd wojsk szwedzkich na Rzeczpospolitą Obojga Narodów w czasie II wojny północnej. Wojna rozpoczęła się w 1655 roku, a zakończyła w 1660 roku pokojem w Oliwie. W trakcie trwania konfliktu często dochodziło do zmian sojuszów. Stronami, które się w nią zaangażowały – poza Szwecją i Rzeczpospolitą – były Brandenburgia, Siedmiogród, Cesarstwo Rosyjskie, Chanat Krymski oraz Radziwiłłowie, którzy usiłując odłączyć Litwę od Korony, zawarli sojusz ze szwedzkim władcą, Karolem X Gustawem. Wobec przewagi militarnej armii Karola Gustawa, poszczególne województwa, miasta, a nawet oddziały wojskowe przechodziły

72

na stronę szwedzką. Była to także manifestacja niechęci wobec polskiego króla, Jana Kazimierza. Jednak liczne rabunki i gwałty dokonywane przez wojsko szwedzkie sprawiły, że nastroje w społeczeństwie polskim zaczęły się zmieniać.

Wiele źródeł podaje, że oblężenie Jasnej Góry przez oddziały Karola Gustawa zintegrowało Polaków, którzy wystąpili przeciwko szwedzkiemu najeźdźcy.

Kolejnym ważnym i symbolicznym epizodem wojny były śluby lwowskie.

W trakcie potopu szwedzkiego niemal całe terytorium Rzeczypospolitej było okupowane przez obce wojska. Szwedzi zrabowali wiele dóbr kultury, jak również dokonali ogromnych zniszczeń materialnych. Choć wiele twierdz było poddawanych bez walki, to Szwedzi nie oszczędzili ich; zostały one ograbione i zniszczone. Zamki i wystawne rezydencje do dziś noszą ślady szwedzkiego barbarzyństwa, mało aby wspomnieć o Zamku Ogrodzieniec, Zamku w Chęcinach czy w podczęstochowskim Olsztynie. Szwedzi rabowali nie tylko kosztowności i księgozbiory. Ich łupem padały także relikwie i elementy architektury, takie jak chociażby marmurowe delfiny z fontanny Zamku Królewskiego w Warszawie. Rzeczpospolita poniosła nie tylko liczne straty materialne, ale także demograficzne. Jej mieszkańcy ginęli wskutek działań militarnych oraz głodu.

Polska straciła zwierzchność nad Prusami Książęcymi i Inflantami.

Efektem zakończenia wojny była też narastająca wrogość społeczeństwa wobec innowierców.

Wydarzenia związane z potopem Józef Brandt, Pochód Szwedów szwedzkim znalazły swoje miejdo Kiejdan (1862-1915) sce w Potopie, II części Trylogii Henryka Sienkiewicza.

Obrona Jasnej Góry – jedno z najważniejszych wyda-

rzeń w historii Polski. Gdy w XVII wieku wojska króla Szwecji Karola Gustawa zajęły większość terytorium Rzeczypospolitej, Szwedzi zażądali od paulinów wpuszczenia ich do twierdzy jasnogórskiej. Przeor klasztoru o. Augustyn Kordecki zdecydowanie przeciwstawił się takiemu dictum najeźdźcy.

Szwedzi podjęli wysiłki zmierzające do zdobycia Jasnej Góry siłą. Polacy stawili czoła przeważającym siłom wroga. 18 listopada 1655 roku oddział Szwedów pod

73

January Suchodolski, Obrona Jasnej Gรณry 1655 (1844)

INDEKS 514527 ISBN 978-83-8077-030-0

Jan Matejko, ล luby Jana Kazimierza (1893)

74

9 788380 770300