folklor/edebiyat, cilt:17, sayı:66, 2011/2
SEMBOLİK VE GERÇEK ANLAMLARIYLA TÜRKÜ METİNLERİNE YANSIYAN HAYVANLAR
Aktan Müge Yılmaz*
K
GİRİŞ ültür-çevre bağlamında görülen unsurlar, edebî metinlere de yansımıştır. İnsanoğlu sanat değeri taşıyan edebî yaratmaları üretirken içinde yaşadığı çevreden malzeme olarak sıkça yararlanmıştır. Tural’ın (1993: 3) da dediği gibi edebî eserin arkasında sosyo-kültürel yapısıyla bir toplumun hayatı vardır. Bu bağlamda her çeşit edebî yaratmalarda hayvanları da görmek mümkündür. Hayvanlar, doğal çevrenin, ekonomik faaliyetlerin bir yansıması olarak metinlerde yer alırken, çeşitli sembolik anlamlar kazanarak soyut olanı yansıtmada somut bir gösterge, sembolik bir dil unsuru olarak da kullanılmışlardır. Dolayısıyla bir metinde yer alan hayvanlar tahlil edildiğinde o ürünleri yaratan insanların doğal çevresini, maddî kültür yaratmalarını, ekonomisini vs. takip edebilirken bir yandan da bunların kazanmış oldukları sembolik anlamlarda gizli olan somut olmayan kültürel kodları çözebilmek mümkündür. Keza, Behiye Köksel’in makalesi (2009: 464-478)’nde de türkü metinlerinde rastlanan bir kısım hayvanın, avcılık kültü bağlamında kazanmış olduğu sembolik anlamlar üzerine tahlil yapılmıştır. Bu makalede, sözü edilen hayvanların Türk kültür tarihinde kazanmış oldukları anlamları** verme çabasında olunmayacak ancak bilinen bu anlamlar ışığında, türküler, * Yrd. Doç. Dr. Kırıkkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ** Bu konuda mitolojik anlamlarla ilgili geniş bilgi için: ÖGEL, Bahaeddin: Türk Mitolojisi, C I-II, Türk Tarih Kurumu
229