Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri

T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

KÜTAHYA MERKEZDE BULUNAN BİZANS DÖNEMİ TAŞ ESERLERİ

Yüksek Lisans Tezi

MUHARREM AŞIK

Tez Danışmanı Prof. Dr. AYŞE ÇAYLAK TÜRKER

Çanakkale - 2020

T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SANAT TARİHİ ANABİLİM DALI

KÜTAHYA MERKEZDE BULUNAN BİZANS DÖNEMİ TAŞ ESERLERİ

Yüksek Lisans Tezi

Hazırlayan

Tez Danışmanı

Muharrem AŞIK

Prof. Dr. Ayşe ÇAYLAK TÜRKER

Çanakkale - 2020

i

ÖZET KÜTAHYA MERKEZDE BULUNAN BİZANS DÖNEMİ TAŞ ESERLERİ Bu çalışmada Kütahya Merkez’de bulunan Bizans dönemine ait 157 adet taş eser incelenmiştir. İncelenen taş eserlerden 31 adedi farklı araştırmacılar tarafından daha önce yayınlanmıştır. Daha önce yayınlanan taş eserlere incelenmemiş 126 adet taş eser eklenerek bir değerlendirme yoluna gidilmiştir. İncelenen taş eserler arasında sırasıyla sütun kaideleri, çift sütun kaideleri, postamentler, sütun gövdeleri, payeler, çift sütunlar, impostlar, sütun başlıkları, templon payeleri, başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu, templon levhaları, vaftiz havuzları, zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşı ve işlevi belirlenemeyen taş eserler bulunmaktadır.

Bizans dönemine ait taş eserlerin çoğu Kütahya Kalesi’nin burç ve duvarlarında, tarihi yapılarda, çeşmelerde, türbelerde ve mezarlıklarda devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. Taş eserlerin bir bölümü ise Kütahya Kalesi içerisinde ve yamaçlarında, sokaklarda, parklarda ve bahçelerde dağınık halde bulunmaktadır. İncelenen taş eserler işlevlerine göre statik, liturjik ve diğer taş eserler başlıkları altında sınıflandırılmıştır.

Eserlerin türlerine göre alt başlıklar halinde önce değerlendirmeleri yapılmış sonrasında kataloglarına yer verilmiştir. Bu taş eserler malzeme, teknik, üslup, motif ve kompozisyon özelliklerine göre ayrıntılı olarak değerlendirilerek belgelenmiştir.

Taş eserlerin üretimlerinde genellikle mermer kullanılmıştır. Ayrıca kireçtaşından yapılmış örnekler de mevcuttur. İncelenen taş eserlerden bazılarının üzerinde kazıma veya kabartma tekniğinde yapılmış çeşitli haç motifleri ile bitkisel ve geometrik kompozisyonlar yer almaktadır.

Bizans dönemine ait bu taş eserlerin Kütahya ve çevresi, İstanbul, Anadolu ve yurt dışındaki benzer örnekleriyle karşılaştırılarak tarihlendirilmesi ve Bizans sanatı içerisindeki yeri ve öneminin tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bizans, taş eserler, Kütahya, Merkez.

ii

ABSTRACT THE BYZANTINE PERIOD STONE WORKS IN THE CENTER OF KÜTAHYA In this study, 157 stone works belonging to Byzantine period in Kütahya Center were examined. 31 of the stone works examined were previously published by different researches. 126 stone works, which were not examinded, were added to the previously published stone works. Column bases, double column bases, postaments, column shafts, pillars, double columns, imposts, column capitals, templon columns, templon monolithic column with capital, templon slabs, baptismal fonts, olive oil or wine workshop stone and other stone works.

Most of the Byzantine stone works were used as reused materials in the tower and walls of Kütahya Castle, in historical buildings, fountains, tombs and cemeteries. Some of the stone works are located in Kütahya Castle and on its slopes, streets, parks and gardens.

The stone works examined were classified under static, liturgical and other stone works according to their functions. The titles of the works were evaluated in subheadings according to their genres and then their catalogs were included. These stone works have been evaluated and documented in detail according to material, technique, style, motif and composition characteristic.

Marble is generally used in the production of these stone works. There are also limestone examples. Some of the stone works examined include various cross motifs, floral and geometric compositions made by engraving or relief techniques.

It is aimed to date these Byzantine stone works by comparing them with similar examples from Kütahya and its surroundings, İstanbul, Anatolia, and abroad and to determine its place and importance in Byzantine art.

Key Words: Byzantine, stone works, Kütahya, Center.

iii

ÖNSÖZ Bizans dönemi taş eserleri geçmişte yapılan birçok araştırmaya konu olmuştur.

Kütahya’nın Türk dönemi ile ilgili yapılmış çalışmalar varken Bizans dönemine ilişkin bir tez çalışmasının bulunmaması literatürde eksiklik yaratmaktadır. Bununla birlikte Kütahya’nın Bizans dönemi tarihinin ve mimarisinin pek bilinmemesi de bu konuya yönelmemizi sağlamıştır.

Bu çalışma sırasında her zaman yol gösteren ve oldukça emeği geçen değerli hocam ve tez danışmanım Prof. Dr. Ayşe ÇAYLAK TÜRKER’e sonsuz saygılarımı ve teşekkürlerimi

sunarım.

Çalışmam

sırasında

kolaylık

sağlayan

Kütahya

Müze

Müdürlüğü’ne, arkadaşlığını ve misafirperverliğini esirgemeyen Kütahya Jeoloji Müzesi görevlisi Tuncay KAHRAMAN’a, yayın desteği sağlayan ve çalışmamı destekleyen araştırmacı-yazar ve şair Esat ANIK’a, arazi çalışmalarında değerli vakitlerini ayırıp bana eşlik eden ve desteklerini esirgemeyen arkadaşlarım Hasan ÖZER, Muharrem AKARSU ve Emre KESKİN’e, tez dönemim boyunca gerektiğinde yardımlarını esirgemeyen Sanat Tarihçi meslektaşlarım Nevra ARSLAN’a, Nazmi Murat GÜNAYDIN’a ve İçim Bengisu GÖKTÜRK’e çok teşekkür ederim.

Son olarak öğrenim hayatım boyunca her zaman yanımda olan, maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen sevgili ablam Emine AŞIK KUŞAKSIZ’a, sevgili annem Hatice AŞIK’a ve sevgili babam Ahmet AŞIK’a sonsuz teşekkür ederim. Bununla birlikte çalışmam sırasında kayıplarından dolayı derin üzüntü duyduğum anneannem Hacer BİNİCİ’yi, babaannem Emine AŞIK’ı ve dedem Ramazan AŞIK’ı saygıyla anarım.

Muharrem AŞIK Çanakkale, 2020

iv

İÇİNDEKİLER ÖZET……………………………………………………………………………………..i ABSTRACT……………………………………………………………………………..ii ÖNSÖZ………………………………………………………………………………….iii İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………………iv KISALTMALAR LİSTESİ……………………………………………………...…….vi RESİMLER LİSTESİ………………………………………………………………….ix HARİTALAR ve TABLOLAR LİSTESİ……………………………………………xix GİRİŞ………………………………………………………………………………...…..1 BİRİNCİ BÖLÜM BİZANS DÖNEMİNDE KÜTAHYA İKİNCİ BÖLÜM KÜTAHYA MERKEZDE BULUNAN BİZANS DÖNEMİ TAŞ ESERLERİ 2.1. Statik İşlevli Taş Eserler…………………………………………………………16 2.1.1. Sütun Kaideleri……………………………………………………………..16 2.1.2. Çift Sütun Kaideleri………………………………………………………..31 2.1.3. Postamentler………………………………………………………………..36 2.1.4. Sütun Gövdeleri……………………………………………………………40 2.1.5. Payeler……………………………………………………………………...67 2.1.6. Çift Sütunlar……………………………………………………………….81 2.1.7. İmpostlar………………………………………………………………….165 2.1.8. Sütun Başlıkları…………………………………………………………..177 2.1.8.1. İon-impost Tipte Sütun Başlıkları……………………………….177

v 2.1.8.2. Korint Tipte Sütun Başlığı………………………………………..185 2.1.8.3. İki Bölümlü Sütun Başlığı………………………………………..187 2.1.8.4. Godron Motifli Sütun Başlıkları………………………………….190 2.2. Liturjik İşlevli Taş Eserler….……………………………………………...…205 2.2.1. Templon Payeleri………………………………………………………..205 2.2.2. Başlığı ile Monolit İşlenmiş Templon Sütunu………………………....236 2.2.3. Templon Levhaları……………………………………………...............239 2.2.4. Vaftiz Havuzları……………………………………………...................249 2.3. Diğer Taş Eserler………………………………………………………………253 2.3.1. Zeytinyağı veya Şarap İşliklerinde Kullanılan Vida Ağırlık Taşı…...253 2.3.2. İşlevi Belirlenemeyen Taş Eserler……………………………………...257 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DEĞERLENDİRME ve SONUÇ KAYNAKÇA…………………………………………………………………………274 EKLER……………………………………………………………………………….283 ÖZGEÇMİŞ…….…………………....………………………………………………294

vi

KISALTMALAR LİSTESİ A.Ç.

: Alt Çap

A.D.

: Alt Derinlik

A.G.

: Alt Genişlik

Ab. Y.

: Abaküs Yüksekliği

AST.

: Araştırma Sonuçları Toplantısı

a.g.e.

: Adı geçen eser

bkz.

: Bakınız

C.

: Cilt

Cad.

: Cadde

cm.

: Santimetre

Ç.

: Çap

Çev.

: Çeviren

Çiz.

: Çizim

ÇPS

: Çift Pencere Sütunu

ÇSK

: Çift Sütun Kaidesi

D.

: Derinlik

Ed.

: Editör

Env.

: Envanter

fig.

: Figür

Fot.

: Fotoğraf

vii G.

: Genişlik

Kat.

: Katalog

k

: Kalan – Kırık

K.M.E.

: Kütahya Müze Envanteri

KST.

: Kazı Sonuçları Toplantısı

Lev.

: Levha

Mah.

: Mahalle

M.S.

: Milattan Sonra

m.

: Metre

mon

: Monolit

No:

: Number

P.

: Paye

Pl. D.

: Plinthus Derinliği

Pl. G.

: Plinthus Genişliği

Pl. Y.

: Plinthus Yüksekliği

Res.

: Resim

Sok.

: Sokak

S.

: Sayı

s.

: Sayfa

ss.

: Sayfa Sayıları

STPB

: Sekizgen Templon Sütunu Başlığı

viii Şek.

: Şekil

T.C.

: Türkiye Cumhuriyeti

Taf.

: Tafel

Ü.Ç.

: Üst Çap

Ü.D.

: Üst Derinlik

Ü.G.

: Üst Genişlik

V.Ç.

: Volüt Çapı

vd.

: Ve diğerleri

Vol.

: Volume

Y

: Yükseklik

yak.

: Yaklaşık

ix

RESİMLER LİSTESİ

Resim No

Resim Adı

Resim 1.1.

Dumbarton Oaks Koleksiyonu’da bulunan ve üzerinde

Sayfa

“Epiphanios” ve “Kotyaeion” yazılı mühür

12

Resim 1.2.

Kütahya Kalesi’nin uzaktan bir görünümü

14

Resim 1.3.

Kütahya Kalesi’nin güneydoğudan bir görünümü

14

Resim 1.4.

Kütahya ve Kütahya Kalesi’nin bir gravürü

15

Resim 1.5.

Kütahya Kalesi’nden çıkarılmış olan mermer lahitin çizimi

15

Resim 2.1.

Sütun kaidesi

21

Resim 2.2.

Sütun kaidesi

22

Resim 2.3a.

Sütun kaidesi

24

Resim 2.3b.

Sütun kaidesi, üst görünüm

24

Resim 2.4a.

Sütun kaidesi

25

Resim 2.4b.

Sütun kaidesi, üst görünüm

25

Resim 2.5.

Sütun kaidesi

26

Resim 2.6a.

Sütun kaidesi

28

Resim 2.6b.

Sütun kaidesi, üst görünüm

28

Resim 2.7.

Sütun kaidesi

29

Resim 2.8.

Sütun kaidesi

30

Resim 2.9a.

Çift sütun kaidesi

34

Resim 2.9b.

Çift sütun kaidesi, yan görünüm

34

Resim 2.10a.

Çift sütun kaidesi, ön yüz

35

Resim 2.10b.

Çift sütun kaidesi, arka yüz

35

Resim 2.11.

Çift sütun kaidesi

36

Resim 2.12a.

Postament, ön yüz

38

x Resim 2.12b.

Postament, yan yüz

38

Resim 2.13.

Postament

39

Resim 2.14a.

Postament, ön yüz

40

Resim 2.14b.

Postament, arka ve yan yüz

40

Resim 2.15a.

Sütun gövdesi

45

Resim 2.15b.

Sütun gövdesi, üst yüz

45

Resim 2.15c.

Sütun gövdesi, alt yüz

45

Resim 2.16a.

Sütun gövdesi

46

Resim 2.16b.

Sütun gövdesi, üst yüz

46

Resim 2.17.

Sütun gövdesi

47

Resim 2.18a.

Sütun gövdesi

48

Resim 2.18b.

Sütun gövdesi, üst yüz

48

Resim 2.19a.

Sütun gövdesi

49

Resim 2.19b.

Sütun gövdesi, üst yüz

49

Resim 2.20a.

Sütun gövdesi

50

Resim 2.20b.

Sütun gövdesi, üst yüz

50

Resim 2.20c.

Sütun gövdesi, alt yüz

50

Resim 2.21.

Sütun gövdesi

51

Resim 2.22.

Sütun gövdesi

52

Resim 2.23.

Sütun gövdesi

53

Resim 2.24a.

Sütun gövdesi

55

Resim 2.24b.

Sütun gövdesi, üst yüz

55

Resim 2.25a.

Sütun gövdesi

56

Resim 2.25b.

Sütun gövdesi, üst yüz

56

Resim 2.26.

Sütun gövdesi

57

Resim 2.27.

Sütun gövdesi

58

xi Resim 2.28.

Sütun gövdesi

59

Resim 2.29.

Sütun gövdesi

60

Resim 2.30.

Sütun gövdesi

61

Resim 2.31.

Sütun gövdesi

62

Resim 2.32.

Sütun gövdesi

63

Resim 2.33.

Sütun gövdesi

64

Resim 2.34.

Sütun gövdesi

65

Resim 2.35.

Sütun gövdesi

66

Resim 2.36.

Sütun gövdesi

67

Resim 2.37a.

Paye

71

Resim 2.37b.

Paye

71

Resim 2.38.

Paye

72

Resim 2.39.

Paye

73

Resim 2.40.

Paye

74

Resim 2.41.

Paye

75

Resim 2.42.

Paye

76

Resim 2.43.

Paye

77

Resim 2.44a.

Paye

78

Resim 2.44b.

Paye, yan yüz

78

Resim 2.45.

Paye

79

Resim 2.46.

Paye

80

Resim 2.47a.

Çift sütun, ön yüz

90

Resim 2.47b.

Çift sütun, yan yüz

90

Resim 2.48a.

Çift sütun, ön yüz

91

Resim 2.48b.

Çift sütun, yan yüz

91

Resim 2.49a.

Çift sütun, ön yüz

93

xii Resim 2.49b.

Çift sütun, arka yüz

93

Resim 2.50.

Çift sütun

94

Resim 2.51.

Çift sütun

95

Resim 2.52.

Çift sütun

97

Resim 2.53.

Çift sütun

98

Resim 2.54.

Çift sütun

99

Resim 2.55.

Çift sütun

101

Resim 2.56a.

Çift sütun, ön yüz

102

Resim 2.56b.

Çift sütun, arka yüz

102

Resim 2.57a.

Çift sütun, ön yüz

103

Resim 2.57b.

Çift sütun, arka yüz

103

Resim 2.58.

Çift sütun

105

Resim 2.59a.

Çift sütun, ön yüz

106

Resim 2.59b.

Çift sütun, arka yüz

106

Resim 2.60.

Çift sütun

107

Resim 2.61.

Çift sütun

109

Resim 2.62.

Çift sütun

110

Resim 2.63.

Çift sütun

112

Resim 2.64.

Çift sütun

113

Resim 2.65.

Çift sütun

114

Resim 2.66.

Çift sütun

116

Resim 2.67.

Çift sütun

117

Resim 2.68.

Çift sütun

118

Resim 2.69.

Çift sütun

119

Resim 2.70.

Çift sütun

120

Resim 2.71.

Çift sütun

122

xiii Resim 2.72.

Çift sütun

123

Resim 2.73.

Çift sütun

124

Resim 2.74.

Çift sütun

125

Resim 2.75.

Çift sütun

127

Resim 2.76.

Çift sütun

128

Resim 2.77.

Çift sütun

129

Resim 2.78.

Çift sütun

131

Resim 2.79.

Çift sütun

132

Resim 2.80a.

Çift sütun, ön yüz

134

Resim 2.80b.

Çift sütun, arka yüz

134

Resim 2.81a.

Çift sütun, ön yüz

135

Resim 2.81b.

Çift sütun, arka yüz

135

Resim 2.82.

Çift sütun

136

Resim 2.83.

Çift sütun

138

Resim 2.84.

Çift sütun

139

Resim 2.85.

Çift sütun

140

Resim 2.86.

Çift sütun

142

Resim 2.87.

Çift sütun

143

Resim 2.88.

Çift sütun

144

Resim 2.89.

Çift sütun

146

Resim 2.90.

Çift sütun

147

Resim 2.91.

Çift sütun

148

Resim 2.92.

Çift sütun

150

Resim 2.93.

Çift sütun

151

Resim 2.94.

Çift sütun

152

Resim 2.95.

Çift sütun

153

xiv Resim 2.96.

Çift sütun

154

Resim 2.97.

Çift sütun

155

Resim 2.98.

Çift sütun

156

Resim 2.99.

Çift sütun

157

Resim 2.100.

Çift sütun

158

Resim 2.101.

Çift sütun

159

Resim 2.102.

Çift sütun

160

Resim 2.103.

Çift sütun

162

Resim 2.104.

Çift sütun

163

Resim 2.105.

Çift sütun

165

Resim 2.106a.

İmpost

169

Resim 2.106b.

İmpost

169

Resim 2.107.

İmpost

170

Resim 2.108a.

İmpost, uzun yüz

172

Resim 2.108b.

İmpost, kısa yüz

172

Resim 2.109.

İmpost

173

Resim 2.110.

İmpost

174

Resim 2.111a.

İmpost

175

Resim 2.111b.

İmpost, diğer uzun yüz

175

Resim 2.112.

İmpost

176

Resim 2.113a.

İmpost

177

Resim 2.113b.

İmpost, uzun yüz

177

Resim 2.114a.

İon-impost tipte sütun başlığı

180

Resim 2.114b.

İon-impost tipte sütun başlığı, diğer kısa yüz

180

Resim 2.115a.

İon-impost tipte sütun başlığı

182

Resim 2.115b.

İon-impost tipte sütun başlığı, diğer kısa yüz

182

xv Resim 2.116a.

İon-impost tipte sütun başlığı

183

Resim 2.116b.

İon-impost tipte sütun başlığı, diğer kısa yüz

183

Resim 2.117a.

İon-impost tipte sütun başlığı

185

Resim 2.117b.

İon-impost tipte sütun başlığı, diğer uzun yüz

185

Resim 2.118.

Korint tipte sütun başlığı

187

Resim 2.119a.

İki bölümlü sütun başlığı

190

Resim 2.119b.

İki bölümlü sütun başlığı

190

Resim 2.120a.

Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

194

Resim 2.120b.

Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

194

Resim 2.121a.

Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

196

Resim 2.121b.

Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

196

Resim 2.122a.

Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

197

Resim 2.122b.

Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

197

Resim 2.123.

Godron motifli sütun başlığı

199

Resim 2.124a.

Godron motifli sütun başlığı

200

Resim 2.124b.

Godron motifli sütun başlığı

200

Resim 2.125a.

Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

201

Resim 2.125b.

Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

201

Resim 2.126a.

Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

203

Resim 2.126b.

Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

203

Resim 2.127a.

Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

204

Resim 2.127b.

Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

204

Resim 2.128a.

Templon payesi

212

Resim 2.128b.

Templon payesi, diğer yüzler

212

Resim 2.128c.

Templon payesi, alt yüz

212

Resim 2.128d.

Templon payesi, üst yüz

212

xvi Resim 2.129.

Templon payesi

213

Resim 2.130a.

Templon payesi, ön ve yan yüz

215

Resim 2.130b.

Templon payesi, arka ve diğer yan yüz

215

Resim 2.130c.

Templon payesi, üst yüz

215

Resim 2.131a.

Templon payesi, ön yüz

216

Resim 2.131b.

Templon payesi, yan yüz

216

Resim 2.131c.

Templon payesi, arka ve diğer yan yüz

216

Resim 2.132a.

Templon payesi, ön yüz

218

Resim 2.132b.

Templon payesi, yan yüz

218

Resim 2.132c.

Templon payesi, arka yüz

218

Resim 2.132d.

Templon payesi, diğer yan yüz

218

Resim 2.133a.

Templon payesi, ön yüz

219

Resim 2.133b.

Templon payesi, sağ yan yüz

219

Resim 2.133c.

Templon payesi, arka yüz

219

Resim 2.134a.

Templon payesi, ön yüz

221

Resim 2.134b.

Templon payesi, sağ yan yüz

221

Resim 2.134c.

Templon payesi, arka yüz

221

Resim 2.134d.

Templon payesi, sol yan yüz

221

Resim 2.134e.

Templon payesi, alt yüz

221

Resim 2.134f.

Templon payesi, üst yüz

221

Resim 2.135a.

Templon payesi, ön ve sol yan yüz

223

Resim 2.135b.

Templon payesi, üst yüz

223

Resim 2.136a.

Templon payesi, ön ve sol yan yüz

224

Resim 2.136b.

Templon payesi, sağ yan yüz

224

Resim 2.137a.

Templon payesi, ön ve sağ yan yüz

226

Resim 2.137b.

Templon payesi, ön ve sol yan yüz

226

xvii Resim 2.138a.

Templon payesi, ön yüz

227

Resim 2.138b.

Templon payesi, sol yan yüz

227

Resim 2.138c.

Templon payesi, arka yüz

227

Resim 2.138d.

Templon payesi, sağ yan yüz

227

Resim 2.139a.

Templon payesi, ön yüz

229

Resim 2.139b.

Templon payesi, sol yan yüz

229

Resim 2.139c.

Templon payesi, alt yüz

229

Resim 2.140.

Templon payesi

230

Resim 2.141.

Templon payesi

231

Resim 2.142.

Templon payesi

232

Resim 2.143a.

Templon payesi, ön yüz

233

Resim 2.143b.

Templon payesi, ön ve yan yüz

233

Resim 2.144.

Templon payesi

234

Resim 2.145.

Templon payesi, alt yüz

235

Resim 2.146a.

Başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu,

238

ön ve sağ yan yüz Resim 2.146b.

Başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu,

238

arka yüz Resim 2.146c.

Başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu,

238

sol yan yüz Resim 2.147.

Templon levhası

244

Resim 2.148.

Templon levhası

245

Resim 2.149.

Templon levhası

246

Resim 2.150.

Templon levhası

248

Resim 2.151a.

Vaftiz havuzu

251

Resim 2.151b.

Vaftiz havuzu, üst görünüm

251

Resim 2.152.

Vaftiz havuzu

253

xviii Resim 2.153a.

Vida ağırlık taşı

256

Resim 2.153b.

Vida ağırlık taşı, diğer yüz

256

Resim 2.153c.

Vida ağırlık taşı, Latin haçı motifi

256

Resim 2.153d.

Vida ağırlık taşı, üst yüz

256

Resim 2.154a.

İşlevi belirlenemeyen taş eser

259

Resim 2.154b.

İşlevi belirlenemeyen taş eser, üst görünüm

260

Resim 2.155a.

İşlevi belirlenemeyen taş eser

261

Resim 2.155b.

İşlevi belirlenemeyen taş eser

261

Resim 2.156a.

İşlevi belirlenemeyen taş eser

262

Resim 2.156b.

İşlevi belirlenemeyen taş eser

262

Resim 2.157a.

İşlevi belirlenemeyen taş eser

263

Resim 2.157b.

İşlevi belirlenemeyen taş eser, yan yüz

263

xix

HARİTALAR ve TABLOLAR LİSTESİ

Harita No

Harita Adı

Harita No 1.1.

7.-9 yüzyıllarda Anadolu’da Thema Teşkilatı

Harita No 1.2.

1000’li yıllarda Kilise idaresi ve Kütahya (Kotiaion) şehrinin Metropolis olarak gösterildiği harita

Tablo No

Tablo Adı

Tablo No 3.1.

Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri’nin mahallelere göre dağılımı

Tablo No 3.2.

Sayfa 9

11

Sayfa

264

Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri’nin Devşirme – Dağınık olmalarına göre dağılımı

Tablo No 3.3.

Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri’nin işlevlerine göre dağılımı

Tablo No 3.4.

265

266

Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri’nin türlerine göre dağılımı

267

GİRİŞ Bizans sanatında taş eserler esas olarak “mimari plastik” adı altında incelenmektedir. Mimari plastik kapsamına giren taş eserler bu konuda yapılmış yayınlarda genel olarak statik ve liturjik işlevli olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Bunlardan statik işlevli taş eserler yapıyı statik açıdan destekleyen sütun kaidesi, sütun, çift sütun, sütun başlığı, yastık, kemer, arşitrav, lento ve sövelerden oluşmaktadır. Diğer grubu oluşturan liturjik işlevli taş eserler ise templon, ambon, kiborium ve altar’a ait mimari parçalardan oluşmaktadır. Liturjide, yani dini törenlerle ilişkili kullanılan bu taş eserler taşıyıcı özelliği olmayan ve mimariden bağımsız eserlerdir. Mimari plastik adı altında incelenen bu taş eserlerin biçimlendirilmesi ve üzerinde yer alan kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış motiflerin bulunması, dönemsel üslupları yansıtmakla birlikte yapıya statik ve estetik açıdan bir anlam kazandırmaktadır.

Bu taş eserlerin belgelenmesi, taşınabilir durumdaki kültür varlıklarının korunması ve kültürel anlamda bilimsel verilerin doğruluğunun kanıtlanması açısından oldukça gereklidir. Günümüzde taşınabilir durumdaki kültür varlıkları ne yazık ki maddi bir kazanç kaynağı olarak görülmesinden dolayı çalınarak veya kaçak kazılarla çıkartılarak satma ümidiyle farklı yerlere götürülmektedir. Belgelenmemiş taşınabilir durumdaki kültür varlıklarının orijinal buluntu yerlerinden çıkmaması ise o alanda yapılan veya yapılacak olan bilimsel çalışmalarda yanlış verilerin kaydına yol açmaktadır. Taşınabilir durumdaki kültür varlıklarının orijinal buluntu yerlerinin tespit edilmesi bulundukları bölgenin kültürünü, sanatını ve tarihini belirlemesi açısından oldukça önemlidir.

Araştırmanın Konusu, Amacı ve Kapsamı Bu çalışmanın konusunu “Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri” oluşturmaktadır. Kütahya’nın Türk dönemi ile ilgili yapılmış çalışmalar varken Bizans dönemine ilişkin bir tez çalışmasının bulunmamasının literatürde eksiklik yaratmasıyla birlikte, Kütahya’nın Bizans dönemi tarihinin ve mimarisinin pek bilinmemesi bu konuyu seçmemizin başlıca nedenleridir.

Bu çalışmanın amacı Kütahya Merkez’de tespit edilen Bizans dönemine ait taş eserleri tip, motif ve üslup özelliklerine göre ayrıntılı biçimde belgelemek, tanıtmak ve sorunlarını ortaya koymaktır. Bununla birlikte Bizans dönemine ait bu taş eserlerin, başta

2 Kütahya ve çevresi olmak üzere İstanbul, Anadolu ve yurt dışındaki benzer örnekleriyle karşılaştırılarak tarihlendirilmesi ve Bizans sanatı içerisindeki yeri ve öneminin tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Bu çalışmanın kapsamını Kütahya Merkez’deki tarihi yapılarda, müzelerde, çeşmelerde, türbelerde ve mezarlıklarda devşirme malzeme olarak kullanılmış olan örneklerin yanı sıra sokaklarda, parklarda ve bahçelerde dağınık halde tespit edilen yayınlanmış veya henüz yayınlanmamış Bizans dönemine ait taş eserler oluşturmaktadır.

Bu çalışmada Kütahya Arkeoloji Müzesi ve Kütahya Tugay Müzesi’nde bulunan Bizans dönemine ait taş eserler çalışma kapsamı içerisine alınmamıştır.

Araştırmanın Yöntemi Bu çalışma Sanat Tarihi araştırma metodları dikkate alınarak literatür tarama ve malzeme inceleme yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya öncelikle literatür taraması ile başlanarak, sonrasında arazi ve literatür çalışmaları olarak devam edilmiştir. Bu çalışmada ilk olarak konuyla ilgili yapılmış yayınlar taranarak gerekli bilgiler toplanmıştır.

Gerekli bilgilerin toplanmasından sonra Kütahya Müze Müdürlüğü’nden çalışma izni alınarak arazi çalışmalarına başlanmıştır. Bu kapsamda Kütahya İl merkezinde arazi çalışmaları yapılmış olup, bulunan taş eserlerin yerinde tespiti yapılmış, eserlerin üzerindeki ot ve toprak tabakaları temizlenmiş, ölçüleri alınmış ve ölçekli fotoğrafları çekilmiştir. Bazı taş eserlerin farklı nedenlerden dolayı ölçekli fotoğrafları çekilememiştir.

Taş eserlerin görsellerinde kullanılan 1 m. ve 50 cm boyutlarındaki ölçekler tarafımızca hazırlanmıştır. Kırmızı ve beyaz şeritlerden oluşan ölçeklerde her şerit 10 cm ölçüsündedir.

Elde edilen bu veriler doğrultusunda oluşturulan çalışma yöntemiyle taş eserler ayrıntılı tanımlarıyla birlikte teze uygun bir şekilde kataloglanmıştır. Çalışmanın sonraki aşamasında yoğun bir literatür çalışması yapılmış olup, Bizans dönemi taş eserleriyle ilgili yapılmış bilimsel araştırmalar (kitaplar, makaleler, yüksek lisans ve doktora tezleri) taranarak gerekli bilgiler toplanmış ve tezin yazım aşamasına geçilmiştir.

Araştırmanın “Giriş” bölümünde Araştırmanın Konusu, Amacı ve Kapsamı başlığı altında yapılan araştırmanın konusu, amacı ve kapsamı açıklanmıştır. Araştırma sırasında izlediğimiz yöntem ise Araştırmanın Yöntemi başlığı altında açıklanmıştır. Kaynaklar ve Araştırmalar başlığı altında farklı araştırmacılar tarafından daha önce yayınlanan taş eserlerin bulunduğu yayınlar kronolojik anlatımla tanıtılmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte kısaca yararlanılan kaynaklardan bahsedilmiştir.

3 Birinci bölümde “Bizans Döneminde Kütahya” başlığı altında Kütahya’nın Bizans dönemindeki siyasi olaylarından, dini yönünden ve mimarisinden bahsedilmiştir. Bu bölümde metin içerisinde resimlere ve haritalara yer verilmiştir. İkinci bölümde “Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri” başlığı altında incelenen taş eserler işlevlerine göre statik, liturjik ve diğer taş eserler başlıkları altında sınıflandırılmış olup, eserlerin türlerine göre alt başlıklar halinde önce değerlendirmeleri yapılarak sonrasında kataloglarına yer verilmiştir. Katalogların her birine tarafımızca sırasıyla sayı atanmıştır.

Katalog fişleri sırasıyla Katalog Numarası (Katalog No.), Resim Numarası (Resim No.), Envanter Numarası (Envanter No.), İnceleme Tarihi, Eserin Türü veya Eserin Türü/Tipi, Malzemesi, Ölçüleri, Eserin Bulunduğu Yer, Eserin Tanımı, Tarihlendirme ve Yayın maddelerinden oluşmaktadır. Katalog fişi içerisinde yer alan İnceleme Tarihi maddesinde taş eserlerin yerinde incelendiği, ölçülerinin alındığı ve ölçekli fotoğraflarının çekildiği tarih, ay ve yıl (Ağustos 2018) şeklinde belirtilmiştir. Eserin Türü maddesinde incelenen taş eserlerin türü belirtilmiştir. Eserin Türü maddesine varsa eserin Tipi sözcüğü eklenmiştir (Eserin Türü / Tipi: Postament, Sekizgen Kesitli). Malzemesi maddesinde incelenen taş eserlerin malzemesi belirtilmiştir. Ölçüleri maddesinde incelediğimiz taş eserlerin detaylı ölçüleri verilmiştir. Eser kırık veya bir bölümü duvara ya da yere gömülü ise ölçüsünün yanına mevcut ölçüsünü göstermek için “(k)” ifadesi eklenmiştir. Bazı eserlerin kale duvarlarının ve burçlarının yüksek noktalarında yer almasından dolayı ölçüleri alınamamıştır. Kale burcunun yüksek bir noktasında yer alan bir eserin ise yaklaşık yüksekliği verilmiş olup, yükseklik ölçüsünün yanına “(yak.)” ifadesi eklenmiştir (Kat. No: 38). Bununla birlikte bazı eserler tez çalışmasından önce fotoğraflanmış olup, tez çalışması sırasında bu eserlerin üzerlerinin kaplanması ve günümüzde görülememesinden dolayı ölçüleri ve ölçekli fotoğrafları alınamamıştır. Eserin Bulunduğu Yer maddesinde incelenen taş eserlerin buluntu yerleri mahalle, cadde, sokak, yapı adı, kale burcu, türbe, mezarlık, avlu, bahçe, park gibi detaylı bir şekilde verilmiştir (Börekçiler Mah. Sultanbağı Cad. Yahya Efendi Konağı önündeki park). Kütahya Kalesi’nin burç ve duvarlarında devşirme malzeme olarak kullanılmış olan taş eserlerin burç numaralarına göre tam konumları verilmiştir (Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 14. burç, dış kısım). Burç numaralandırmaları Clive Foss’un verdiği Kütahya Kalesi planındaki burç numaralarına göre yapılmıştır1. Eserin Tanımı maddesinde incelenen taş eserlerin detaylı tanımları yapılmıştır. Tarihlendirme maddesinde incelenen taş eserlerin tip, motif, üslup ve boyutları 1

Clive Foss, Survey of Medieval Castles of Anatolia I: Kütahya, BAR International Series 261, 1985, Plan 1.

4 açısından benzer örnekleriyle karşılaştırılarak tarihlendirme önerileri yapılmıştır. Yayın maddesinde incelenen taş eserlerden farklı araştırmacılar tarafından daha önce yayınlanan taş eserlerin kim veya kimler tarafından hangi yayında yayınlanmış olduğu, isim soyisim yayın yılı, sayfa numarası, varsa katalog numarası, resim numarası, envanter numarası, çizim numarası şeklinde belirtilmiştir (Yayın: Clive Foss 1985, ss. 59, 176-177, Res. 77; Philipp Niewöhner 2006, s. 438, Kat. No: 42.). Ayrıca, ulaşılabilirliğinin kolay olması amacıyla incelenen taş eserlerin görselleri kataloglarının hemen altında verilmiştir. Sayfaya sığmayan görseller bir sonraki sayfada verilmiştir. Üçüncü bölümde “Değerlendirme ve Sonuç” başlığı altında incelenen taş eserlerin genel bir değerlendirmesi yapılarak çalışma bir sonuca bağlanmıştır. Değerlendirme sonucunda ortaya çıkan bazı veriler metin içinde tablolar halinde gösterilmiştir. Araştırma sırasında ulaşılabilen ve yararlanılan tüm kaynaklar ve atıflar Kaynakça bölümünde verilmiştir. Ekler bölümünde ise incelenen taş eserlerin toplu görsellerine yer verilmiştir.

Kaynak ve Araştırmalar Araştırmanın konusunun ve kapsamının belirlenmesinden sonra konuyla ilgili literatür taramasına başlanmıştır. Bunun sonucunda Kütahya Merkez’deki Bizans dönemine ait incelenen taş eserlerden 31 adedinin farklı araştırmacılar tarafından daha önce yayınlandığı tespit edilmiştir (Kat. No: 7, 9, 37, 39, 40, 41, 42, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 54, 55, 65, 66, 76, 85, 106, 108, 118, 124, 128, 130, 131, 136, 137, 150, 152, 156). İncelediğimiz taş eserlerden yedisi, Ara Altun’un editörlüğünü yaptığı 1981-1982 yılında yayınlanan Atatürk’ün Doğumu’nun 100. Yılına Armağan: Kütahya adlı kitabın içinde yer alan ve yine Ara Altun tarafından yazılan “Kütahya’nıın Türk Devri Mimarisi: bir deneme” adlı makalede daha önce yayınlanmıştır 2 (Kat. No: 65-66, 118, 136-137, 152, 156). Ara Altun, Türk dönemi eserlerinin tanıtıldığı bu makalesinde incelediğimiz taş eserlerden yedisinin sadece görsellerine yer vermiştir. Görselleri yayınlanan bu taş eserlerden ikisi çift sütun3 (Kat. No: 65-66), biri Korint tipte sütun başlığı4 (Kat. No: 118),

2

Ara Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi: Bir Deneme”, Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan: Kütahya, (Ed. Ara Altun), Formül Matbaası, İstanbul 1981-1982.

3 Ara Altun, a.g.e., s. 696, Res. 71/7.

4 A.g.e., s. 474, Res. 2/13.

5 ikisi templon payesi5 (Kat. No: 136-137), biri vaftiz havuzu6 (Kat. No: 152), biri ise işlevi belirlenemeyen taş eserdir7 (Kat. No: 156). İncelediğimiz taş eserlerden sekizi, Kütahya Kalesi ile ilgili araştırmalar yapan Clive Foss’un 1985 yılında yayınlanan Survey of Medieval Castles of Anatolia I: Kütahya adlı kitabında daha önce yayınlanmıştır8 (Kat. No: 7, 37, 39, 40, 76, 85, 106, 124).

Yayınlanan taş eserlerden biri sütun kaidesi9 (Kat. No: 7), üçü paye10 (Kat. No: 37, 39-40), ikisi çift sütun11 (Kat. No: 76, 85), biri impost12 (Kat. No: 106), biri ise godron motifli sütun başlığıdır13 (Kat. No: 124). Clive Foss, yayınlamış olduğu bu taş eserlerin buluntu yerlerini belirterek kısaca türlerine değinmiş ve eserlerin görsellerine yer vermiştir. İncelediğimiz taş eserlerden on dördü, Philipp Niewöhner’in 2006 yılında yayınlanan ve Kütahya ve çevresindeki Erken Bizans dönemine ait taş eserleri konu alan “Frühbyzantinische Steinmetzarbeiten in Kütahya Zu Topographie Steinmetzwesen und Siedlungsgeschichte einer zentralanatolischen Region”, adlı makalesinde daha önce yayınlanmıştır14 (Kat. No: 37, 39, 41, 42, 47, 48, 49, 50, 85, 106, 108, 128, 130, 131).

Philipp Niewöhner’in yayınlamış olduğu bu taş eserlerden dördü daha önce Clive Foss tarafından da yayınlanmıştır (Kat. No: 37, 39, 85, 106). Yayınlanan bu eserlerden dördü paye15 (Kat. No: 37, 39, 41, 42), beşi çift sütun16 (Kat. No: 47, 48, 49, 50, 85), ikisi impost17 (Kat. No: 106, 108), üçü ise templon payesidir18 (Kat. No: 128, 130-131). Philipp Niewöhner, yayınlamış olduğu taş eserlerden birini detaylı bir şekilde tanımlamış olup görseline yer vermiş, fakat ölçülerine yer vermemiştir (Kat. No: 108). Bununla birlikte yayınlamış olduğu diğer taş eserleri yine detaylı bir şekilde tanımlayarak yaklaşık ölçülerini vermiş ve bulunduğu yerleri belirtmiş, fakat bu eserlerin görsellerine yer vermemiştir (Kat. No: 37, 39, 41, 42, 47, 48, 49, 50, 85, 106, 128, 130, 131). Philipp

5

A.g.e., s. 696, Res. 71/5-6.

A.g.e., s. 696, Res. 71/5-6.

7 A.g.e., s. 645, Res. 46/3.

8 Clive Foss, Survey of Medieval Castles of Anatolia I: Kütahya, BAR International Series 261, 1985.

9 Clive Foss, a.g.e., ss. 59, 130-131, Res. 5.

10 A.g.e., ss. 59, 176 - 179, Res. 77, 82.

11 A.g.e., ss. 59, 142-143, 174-175, Res. 22, 74.

12 A.g.e., ss. 59, 132-133, Res. 7.

13 A.g.e., ss. 59, 176-177, Res. 76.

14 Philipp Niewöhner, “Frühbyzantinische Steinmetzarbeiten in Kütahya Zu Topographie Steinmetzwesen und Siedlungsgeschichte einer zentralanatolischen Region”, Istanbuler Mitteilungen, 56, 2006. ss. 407-473.

15 Philipp Niewöhner, 2006, a.g.e., ss. 438, 440, Kat. No: 42, 46, 47, 48.

16 A.g.e., ss. 435-436, Kat. No: 28, 29, 30, 31, 32.

17 A.g.e., ss. 433-434, Kat. No: 23, 27, Res. 15.

18 A.g.e., s. 439, 441, Kat. No: 44-45, 53.

6

6 Niewöhner’in yayınlamış olduğu ve görsellerine yer vermediği bu taş eserler tanımlamalarına, yaklaşık ölçülerine ve bulunduğu yerlere göre saptanabilmiştir. İncelediğimiz taş eserlerden biri, yine Philipp Niewöhner’in 2013 yılında yayınlanan “Phrygian marble and stonemasonry as markers of regional distinctiveness in Late Antiquity” adlı makalesinde daha önce yayınlanmıştır19. Yayınlanan bu taş eser, daha önce Ara Altun tarafından bir görseli yayınlanmış olan Korint tipteki sütun başlığıdır (Kat. No: 118). Philipp Niewöhner, yayınında bu sütun başlığını tanıtmış olup başlığın görseline yer vermiştir20. İncelediğimiz taş eserlerden on biri, tez çalışmamızın devam ettiği sırada Yasemin Verim tarafından 2019 yılında hazırlanan ve Kütahya için oldukça verimli bir çalışma olan “Kütahya Çeşmeleri” adlı Yüksek Lisans Tezi’nde daha önce yayınlanmıştır21 (Kat. No: 9, 51, 52, 54, 55, 65, 66, 136, 137 150, 152). Yasemin Verim’in yayınlamış olduğu bu taş eserlerden beşi, daha önce Ara Altun tarafından da yayınlanmıştır (Kat. No: 65-66, 136137, 152). Yayınlanan bu eserlerden biri çift sütun kaidesi22 (Kat. No: 9), altısı çift sütun23 (Kat. No: 51-52, 54-55, 65-66), ikisi templon payesi24 (Kat. No: 136-137), biri templon levhası25 (Kat. No: 150), biri ise vaftiz havuzudur26 (Kat. No: 152). Yasemin Verim’in yayınlamış olduğu bu taş eserler, çeşmelerde devşirme malzeme olarak kullanılmıştır.

Yasemin Verim, çeşmelerle birlikte yayınlamış olduğu bu taş eserlerin türlerini belirterek kısaca tanımlamış olup, eserlerin görsellerine yer vermiştir. Fakat ikinci kullanımında üst yüzeyinin içi oyularak çeşmede su haznesi işlevinde kullanılmış olan çift sütun kaidesinden sadece “çeşme kurnası” olarak bahsetmiştir (Kat. No: 9). İncelediğimiz taş eserlerin karşılaştırılmasında ve benzer örneklerinin tespitinde özellikle Philipp Niewöhner’in “Aizanoi, Dokimion und Anatolien: Stadt und Land, Siedlungs- und Steinmetzwesen vom späteren 4. bis ins 6. Jahrhundert n. Chr.” adlı

19

Philipp Niewöhner, “Phrygian marble and stonemasonry as markers of regional distinctiveness in Late Antiquity”, Roman Phrygia: Culture and Society, (Ed. Peter Thonemann), Cambrıdge Unıversıty Press, 2013. ss. 215-248.

20 Philipp Niewöhner, 2013, a.g.e., s. 236, fig. 10.17.

21 Yasemin Verim, Kütahya Çeşmeleri, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2019.

22 Yasemin Verim, a.g.e., s. 106, Fot. 51-52.

23 A.g.e., ss. 38-39, 50-57, Fot. 11-12, 19-22.

24 A.g.e., ss. 83-88, Çiz. 28, Fot. 38-41.

25 A.g.e., ss. 25-28, Fot. 2-3.

26 A.g.e., ss. 83-88.

7 eserinden27, Ebru Parman’ın “Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri” adlı eserinden28, S. Yıldız Ötüken’in “Forschungen im Nodwestlichen Kleinasien: Antike und Byzantinische Denkmaeler in der Provinz Bursa” adlı eserinden29, Hülya Tezcan’ın “Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi” adlı eserinden30, Ayşe Çaylak Türker’in “Byzantine Architectural Sculpture in Çanakkale” adlı eserinden31, Sema Alpaslan’ın “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri” adlı eserinden32, Çiğdem Temple’nin “Konya/ İkonion ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri” adlı doktora tezinden33 ve Esra Keskin’in “Çorum İli ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri” adlı doktora tezinden34 oldukça yararlanılmıştır. Ayrıca, Bizans dönemi taş eserlerinin ele alındığı yayımlanmamış yüksek lisans ve doktora tezlerinden, Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma Sonuçlarından ve Kazı Sonuçlarından, yıllıklardan, dergilerden ve yerli ve yabancı dilde yazılmış kitaplardan da yararlanılmıştır. Yararlanılan diğer kaynaklar tüm kaynaklarla birlikte tezin dipnot kısımlarında ve Kaynakça bölümünde gösterilmiştir.

27

Philipp Niewöhner, Aizanoi, Dokimion und Anatolien: Stadt und Land, Siedlungs- und Steinmetzwesen vom späteren 4. bis ins 6. Jahrhundert n. Chr., Reichert, Wiesbaden 2007.

28 Ebru Parman, Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2002.

29 S. Yıldız Ötüken, Forschungen im Nodwestlichen Kleinasien: Antike und Byzantinische Denkmaeler in der Provinz Bursa, Ernst Wasmuth, Tübingen 1996.

30 Hülya Tezcan, Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul 1989.

31 Ayşe Çaylak Türker, Byzantine Architectural Sculpture in Çanakkale, Bilgin Kültür Sanat, Ankara 2018.

32 Sema Alpaslan, “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2000 Yıllığı, Ankara 2001. 265-269.

33 Çiğdem Temple, Konya/ İkonion ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2013.

34 Esra Keskin, Çorum İli ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2010.

BİRİNCİ BÖLÜM BİZANS DÖNEMİNDE KÜTAHYA Kütahya’nın adı eski kaynaklarda Kotiaeion, Kotiaion, Cotyaeium, Cotyaeum ve Cotyaium olarak geçmektedir35. Midaion’un Midas’ın, Dorylaion’un Dorylas’ın şehri olduğu gibi Kotiaion’un da Kotys’in şehri olduğu belirtilmiştir36. Kütahya’da ilk siyasi hâkimiyet Frigler tarafından kurulmuş olup, sonrasında ise sırasıyla Perslerin, Büyük İskender’in

ve

Roma

İmparatorluğunun

hâkimiyeti

altına

girmiştir37.

Roma

İmparatorluğunun M.S. 395 yılında Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasıyla Kütahya, Doğu Roma İmparatorluğu’nun, yani Bizans İmparatorluğu’nun sınırları içerisinde kalmıştır.

Bizans döneminde Kütahya, Frigya bölgesinin önemli bir siyasi ve dini şehirlerinden biri olmuştur. Frigya bölgesinin 360 yılından itibaren Frigya Pacatiana ve Frigya Salutaria olarak anılmasıyla birlikte Kütahya, Frigya Salutaira’nın sınırları içerisinde yer almıştır38. İmparator I. Anastasius tarafından daha önce başkentten sürgün edilen İsaurialılar hanedanlığı, 492 yılı sonbaharında büyük bir orduyla başkent Konstantinopolis üzerine yürürken Kütahya’da mağlup edilmiştir39. Bizans döneminde Kütahya, önemli bir tematik birlik garnizonuna ve sivil ve dini görevlilerin idari personeline sahip büyük bir askeri üs olmuştur40. İmparator Justinianus döneminden önce Nikomedia, Kios, Prousa, Kyzikos ve Dorylaion gibi Kütahya’ya da Domesticus Scholarum (hassa alayı) tarafından kumanda edilen muhafız bölükleri yerleştirilmiş olup, bu muhafız bölükleri sonradan Justinianus tarafından bu şehirlerden kaldırılarak Trakya’nın çeşitli şehirlerine yerleştirilmiştir41. 7. yüzyılda İmparator Herakleios (610-641) döneminde, daha önceki yüzyıllardan gelen bir uygulama olan thema sistemi, dönemin askeri ihtiyaçları doğrultusunda yeniden düzenlenmiştir42. Bu düzenlemeyle Frigya bölgesi

35

Hakkı Dursun Yıldız, “Kütahya’nın Tarihçesi”, Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan: Kütahya, Formül Matbaası, İstanbul 1981-1982, s.25.

36 W. M. Ramsey, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (Çev. Mihri Pektaş), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1961, s. 156.

37 Hakkı Dursun Yıldız ,a.g.e., s. 35.

38 W. M. Ramsey, a.g.e., s. 164.

39 Klaus Belke ve Norbert Mersich, “Phrygıen und Pısıdıen”, Tabula Imperıı Byzantını, 7, 1990, s. 312.

40 Clive Foss, a.g.e., s. 13.

41 W. M. Ramsey, a.g.e., s. 232.

42 M. Murat Baskıcı, Bizans Döneminde Anadolu: İktisadi ve Sosyal Yapı (900-1261), Phoenix Yayınevi 194, Ankara 2009, s. 115.

9 Anatolia ve Opsikion olmak üzere ikiye ayrılmış olup Kütahya, Midaion ve Dorylaion (Eskişehir) gibi şehirlerle birlikte Opsikion themasının sınırları içerisine dâhil olmuştur43 (Harita 1.1).

Harita 1.1: 7.-9. yüzyıllarda Anadolu’da thema teşkilatı (Ostrogorsky, 2011)

Orta Bizans döneminde Kütahya, bazı siyasi olaylara da tanıklık etmiştir. İmparator I. Basileius'un (866) taç giyme töreninden hemen sonra isyan başlatan Opsikion themasının komutanı Georgios Peganes, Kütahya’ya sığınmıştır44. 880 yılı sonlarında Araplarla olan Taranto Savaşı’nda komutanı Prokopios’un ölümünden sorumlu tutulan Leon Apostyppes, İmparator I. Basileos tarafından Kütahya’daki evine sürgün edilmiştir45. 1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Savaşı’ndan sonra Selçuklular’a esir düşen ve sonrasında serbest bırakılan Bizans İmparatoru IV. Romanos Diogenes’in, 29 Haziran 1072 yılında Andronikos Dukas tarafından ele geçirilerek Kilikya’dan başkente götürülürken İmparator VII. Michael Dukas’ın emri üzerine Kütahya Kalesi’nde kör edildiği belirtilmiştir46. 1078 yılında İmparator VII. Michael’e karşı ayaklanan III. Nikephoros Botaniates, Kütahya üzerinden İznik’e yürümüş ve sonrasında imparator olmuştur47.

43

W. M. Ramsey, a.g.e., s. 164.

Klaus Belke ve Norbert Mersich, a.g.e., s. 313.

45 A.g.e., s. 313.

46 A.g.e., s. 313.

47 A.g.e., s. 313.

44

10 1075-1078 yıllarında Türkler tarafından ele geçirilen Kütahya, 1097 yılına Haçlılar tarafından geri alınarak tekrardan Bizans İmpartorluğunun egemenliğine bırakılmıştır48.

1159 yılında İmparator I. Manuel Komnenos, Lyconia’dan barışçıl bir şekilde geçtikten sonra Kütahya yakınında Türkler tarafından saldırıya uğramıştır49. 1180 yılında İmparator I. Manuel Komnenos’un ölümünden sonra Kütahya, Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan tarafından tekrardan Türklerin eline geçmiştir50. Sultan II. Kılıç Arslan’ın ülkeyi oğulları arasında bölüştürmesinden sonra şehzadeler arasında çıkan taht kavgaları sırasında Kütahya, tekrardan Bizans İmparatorluğu’nun eline geçmiştir51. Son olarak Sultan Alaeddin Keykubad döneminde, 1233 yılında Kütahya, üçüncü ve son defa Türklerin hâkimiyetine girmiştir52.

Kütahya, M.S. 2. yüzyıldan itibaren Hristiyanlık dininin merkezlerinden biri olmuştur53. Roma İmparatoru Diocletianus (284-305) döneminde, Mısır’dan sürgün edilen Aziz Menas’ın Kütahya’da şehit edildiği rivayet edilmektedir54. Kütahya, 4. yüzyılda Ortodoksluk karşıtı mezheplerden biri olan Novatianizm’in merkezi kabul edilmektedir55.

Bununla birlikte, İmparator Valens döneminde Sakarya Nehri yakınındaki Puza (Pazukome-Pazon)’da yapılan Novatian Konsili’nde bu şehrin Novatian piskoposunun yer almadığı belirtilmektedir56.

Kütahya’nın ismiyle bilinen ilk Ortodoks piskoposu, 431 yılındaki Efes konsiline katılan Domninos’tur57. 441-443 yılı civarında başkent Konstantinopolis’in eski Praetorian valisi Cyrus, daha önce Kütahya’ya gönderilen dört piskoposun öldürüldüğü gibi onun da öldürülmesi beklentisiyle Kütahya’ya piskopos olarak sürgün edilmiştir58. Aynı zamanda Cyrus’un Konstantinopolis surlarının mimarı olduğu belirtilmektedir59. 451 yılındaki Khalkedon (Kadıköy) konsilinde Kütahya’nın temsil edilmediği, fakat Pamfilya’da bulunan Kotenna şehrinde Eugenios’un Kütahya’yı temsil ettiği belirtilmiştir60. Kütahya adına sonraki yüzyıllarda başkent konsillerine piskoposlar gönderildiği anlaşılmıştır. 68048

Hakkı Dursun Yıldız ,a.g.e., s. 36.

Klaus Belke ve Norbert Mersich, a.g.e., s. 313.

50 A.g.e., s. 313.

51 Hakkı Dursun Yıldız ,a.g.e., s. 38.

52 A.g.e., s. 38.

53 W. M. Ramsey, a.g.e., s. 156.

54 Klaus Belke ve Norbert Mersich, a.g.e., s. 313.

55 Ebru Parman, a.g.e., s. 73.

56 Klaus Belke ve Norbert Mersich, a.g.e., s. 313.

57 A.g.e., s. 313.

58 A.g.e., s. 313.

59 Clive Foss, a.g.e., s. 13.

60 Klaus Belke ve Norbert Mersich, a.g.e., s. 313.

49

11 681 yılındaki konsilde Kosmas, 692 yılındaki konsilde isimsiz bir piskopos, 787 yılındaki İznik konsilinde Kostans (Konstantinos), ve 879 yılındaki konsilde metropolit olduğu düşünülen Anthimos Kütahya’yı temsil etmiştir61. Bu arada kısa bir süre Synnada’ya bağlı kalan Kütahya, 9. yüzyıl ortalarında Frigya bölgesinin bağımsız bir Metropolisi haline gelmiştir62 (Harita 1.2).

Harita 1.2: 1000’li yıllarda Kilise idaresi ve Kütahya (Kotiaion) şehrinin metropolit olarak gösterildiği harita (Haldon, 2017)

Kütahya’nın bilinen diğer metropolitleri 10. yüzyılda Nikaia Alexandros ve Epiphanios, 996 yılında Stephanos, 1030’lu yıllarda Michael, 1071-1072 yılında Leon ve 1079-1082

yıllarında

Konstantinos’tur63.

Dumbarton

Oaks

koleksiyonunda,

bu

metropolitlerden Epiphanios ile birlikte Kütahya şehrinin adının geçtiği 10. yüzyıla tarihlendirilen

ve

üzerinde

“Tanrı’nın

annesi,

Kotyaeion

metropolü

hizmetkâr

64

Epiphanios’a yardım et.” yazılı bir mühür bulunmaktadır (Res. 1.1).

61

A.g.e., s. 313-314.

A.g.e., s. 314.

63 A.g.e., s. 314.

64 https://www.doaks.org/resources/seals/byzantine-seals/BZS.1958.106.290/view (Erişim Tarihi: 28.12.2019) 62

12

Resim 1.1: Dumbarton Oaks Koleksiyonu’nda bulunan ve üzerinde “Epiphanios” ve “Kotyaeion” yazılı mühür (https://www.doaks.org/resources/seals/byzantine- seals/BZS.1958.106.290/view)

Kütahya’nın Türk hâkimiyetine girdikten sonra da kilise ve Hristiyanlık faaliyetlerinin bir müddet daha devam ettiği anlaşılmaktadır. 1370 yılında Kütahya’dan Keşiş Niphon bu şehrin yeni metropoliti olarak seçilmiş olup, kısa bir süre sonra Kütahya sırasıyla Synnada (Şuhut), Hierapolis (Denizli) ve Honaz’a (Denizli) bağlanmıştır65. 1371 yılının Mart ayında yapılan başkent konsilinde Kütahya bir katılımcı olarak onaylanmış olup, bu konsilde Kütahya’yı Keşiş Niphon’un temsil ettiği düşünülmektedir66. 1384 yılında Kütahya önce Laodikeia (Denizli) Metropolisine, sonrasında ise 1386 yılında Prusa (Bursa) Metropolisine bağlanmıştır. 1394 yılında Prusa Metropolisi tarafından Kütahya’ya ya yeni bir piskopos atandığı ve bu piskoposun aynı yılın Aralık ayında yapılan başkent konsiline katıldığı belirtilmiştir67.

Kütahya’da mimari açıdan Bizans döneminden günümüze sadece Kütahya Kalesi’nin burç ve duvarları ulaşabilmiştir (Res. 1.2 ve 1.3). Kütahya Kalesi yüksek bir tepe üzerinde yer almakta olup Yukarı Kale, İç Kale ve Aşağı Kale olmak üzere üç bölüme ayrılmıştır68. Kale’nin bu bölümlerinden Yukarı Kale Bizans döneminde, İç Kale ve Aşağı Kale ise Germiyanoğulları Beyliği döneminde inşa edilmiştir69. Bizans döneminde kale ve duvarların yapım özelliklerine göre ilk olarak 7.-8. yüzyıllarda yapıldığı ve 9.-11. yüzyıllar

65

Klaus Belke ve Norbert Mersich, a.g.e., s. 314.

A.g.e., s. 314.

67 A.g.e., s. 314.

68 Kütahya Kalesi’nin günümüz fotoğrafları için ayrıca bkz. https://pbase.com/dosseman/katahyakale (Erişim Tarihi 29.12.2019) 69 Ali Osman Uysal, Germiyanoğulları Beyliğinin Mimari Eserleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006, ss. 292-294.

66

13 arasında esaslı bir şekilde onarım gördüğü belirtilmiştir70. Kütahya Kalesi’nde Yukarı Kale, İç Kale ve Aşağı Kale’de olmak üzere toplam 84 burç yer almaktadır71. 19. yüzyılın ilk yarısında Kütahya’yı seyahat eden Charles Texier, Kütahya ve Kütahya Kalesi’nin bir gravürünü yayınlamıştır72 (Res. 1.4). Charles Texier, Kütahya Kalesi içerisinde bazı resim ve işlemelerinin görülebildiği harap durumda bir Bizans kilisesinin bulunduğunu ve bu kilisenin alt kısmında üst düzey insanların gömülmesi için bir kriptanın bulunduğundan bahsetmiştir73. Ayrıca Charles Texier, kilisenin alt kısmında bulunan kriptanın içerisinden beyaz mermerden yapılmış işlemeli ve Yunanca yazıtlı bir lahit çıkarıldığına tanık olmuştur74. Bu lahdin Kütahya şehrinin valisine ait olduğunu söyleyen Charles Texier, lahdin üzerinde “Protospathaire (İmperial) ve Asya generali, Allah’ın kulu Gregorie, burada yatıyor, X. Dönemin 31 Ağustosu. Yıl 6579”, yazdığını ve lahit üzerinde yazan yılın 1071 yılına rastladığını belirtmiştir75. Aynı zamanda Charles Texier, bir makalesinde bu lahdi yayınlamış olup, bir de çizimine yer vermiştir76 (Res. 1.5). Charles Texier, bahsettiği

kilisenin

tanımını

yapmamakla

birlikte

tam

olarak

bulunduğu

yeri

açıklamamıştır. Bahsedilen bu kilisenin kalıntıları günümüzde görülememektedir. Charles Texier’in bahsettiği mermer lahitin ise nerede olduğu bilinmemektedir.

70

Ali Osman Uysal, a.g.e., ss. 292-294; Kütahya Kalesi ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Ali Osman Uysal, a.g.e., ss. 286-294; Clive Foss, a.g.e., ss. 25-80, 128-185; Metin Türktüzün, a.g.e., ss. 124-125.

71 Metin Türktüzün, “Kütahya Kaleleri”, Kütahya Müzesi 2014 Yıllığı, S:2, (Ed. Serdar Ünan), Kütahya 2015, s. 124.

72 Charles Texier, Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, C:2, (Çev. Ali Suat), Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara 2002, s. 285.

73 Charles Texier, a.g.e., s. 285.

74 A.g.e., s. 285.

75 A.g.e., s. 286.

76 Charles Texier, “Tombeaux du Moyen age Kutayah at Nymphı (Asıe Mıneure)”, Revue Archeologique, 1, 1844. ss. 320-325, Pl. 5.

14

Resim 1.2: Kütahya Kalesi’nin uzaktan bir görünümü

Resim 1.3: Kütahya Kalesi’nin güneydoğudan bir görünümü (Türktüzün, 2015)

15

Resim 1.4: Kütahya ve Kütahya Kalesi’nin gravürü (Texier, 2002)

Resim 1.5: Kütahya Kalesi’nden çıkarılmış olan mermer lahitin bir çizimi (Texier, 1844)

İKİNCİ BÖLÜM KÜTAHYA MERKEZDE BULUNAN BİZANS DÖNEMİ TAŞ ESERLERİ Bu bölümde Kütahya Merkez’de bulunan Bizans dönemi taş eserleri incelenip değerlendirilmiştir. Kütahya Merkez’de toplam 157 adet taş eser tespit edilmiştir. Bu taş eserlerden 127 adedi statik işlevlidir (Kat. No: 1 – 127). Statik işlevli taş eserler içerisinde sütun kaideleri, çift sütun kaideleri, postamentler, sütun gövdeleri, payeler, çift sütunlar, impostlar ve sütun başlıkları yer almaktadır. Taş eserlerden 25 adedi ise liturjik işlevlidir (Kat. No: 128 – 152). Liturjik işlevli taş eserler içerisinde templon payeleri, başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu, templon levhaları ve vaftiz tekneleri yer almaktadır. Taş eserlerden 5 adedi ise diğer taş eserler başlığı altında değerlendirilmiştir (Kat. No: 153 – 157). Bu grupta zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşı ile işlevi belirlenemeyen taş eserler yer almaktadır.

2.1. Statik İşlevli Taş Eserler Bu grup içerisinde, Kütahya Merkez’de tespit edilen toplam 127 adet statik işlevli taş eser yer almaktadır (Kat. No: 1 – 127). Bu taş eserlerden sekizi sütun kaidesi (Kat. No: 1 – 8), üçü çift sütun kaidesi (Kat. No: 9 – 11), üçü postament (Kat. No: 12 – 14), yirmi ikisi sütun gövdesi (Kat. No: 15 – 36), onu paye (Kat. No: 37 – 46), elli dokuzu çift sütun (Kat. No: 47 – 105), sekizi impost (Kat. No: 106 – 113), on dördü ise sütun başlığıdır (Kat. No: 114 – 127).

2.1.1. Sütun Kaideleri Kütahya Merkez’de sekiz adet sütun kaidesi tespit edilmiştir. Bu sütun kaidelerinden üçü Maruf Mahallesi, Kütahya Kalesi’nde (Kat. No: 1, 3, 7), ikisi Lala Hüseyin Paşa mahallesinde bulunan Lala Hüseyin Paşa Camii şadırvanında (Kat. No: 5, 8), biri kalenin aşağısında, Paşam Sultan Mahallesi Etek Sokak’ta (Kat. No: 2), biri Alipaşa Mahallesi, Palanga Sokak, 9 numaralı evin önündeki kaldırımda (Kat. No: 4), bir diğeri ise Balıklı Mahallesi, Osmanlı Caddesi’nde bulunan Balıklı Hamamı’nın güneyindeki tek katlı binanın üzerinde yer almaktadır (Kat. No: 6). Sütun kaidelerinden üçü devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. (Kat. No: 5, 7, 8).

17 Sütun kaidelerinden biri Kütahya Kalesi ile ilgili araştırmalar yapan Clive Foss tarafından daha önce yayınlanmıştır77 (Kat. No: 7). Clive Foss, yayınında bu sütun kaidesinden kısaca bahsetmiş olup kaidenin görseline yer vermiştir.

Tespit edilen kaidelerin değerlendirilmesinde S. Yıldız Ötüken’in Bithynia Bölgesi’ndeki (Bursa ve çevresi) sütun kaideleri üzerine yaptığı tipolojik sınıflandırma örnek alınmıştır78. Bu sınıflandırmaya göre tespit edilen sütun kaidelerinin hepsi Attika tipindedir. Bu Attika tipi sütun kaidelerinde iki ana tip tespit edilmiştir. Sütun kaidelerinden ikisi Attika Tip A (Kat. No: 1, 2), diğer altısı ise Attika Tip B (Kat. No: 3-8) olarak değerlendirilmiştir.

Attika Tip A içerisinde değerlendirdiğimiz sütun kaideleri (Kat. No: 1, 2) sırasıyla; kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthus, dışbükey torus, spira denilen kısa ve dik açılı bir silme, içbükey trokhilos ve düz profilli ikinci bir torus bölümlerinden oluşmakta olup, düz profilli ikinci torus bölümünü ortadan ikiye bölen içbükey bir silme bulunmaktadır. Bu kaideler, İstanbul’da Ayasofya Kilisesi’nde79 ve Sarayburnu’nda80, Anadolu’da Bursa ve çevresinde81, Kütahya’nın Çavdarhisar ilçesinde bulunan Aizanoi Antik Kenti çevresinde82, Milet’de83, Çanakkale’de84, Çorum Müzesi ve Çorum Boğazkale Müzesi’nde85, Akşehir Arkeoloji Müzesi’nde ve Taş Medrese Mescidi’nde86, Alanya Arkeoloji Müzesi’nde87, Yalvaç Müzesi’nde88, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde89 ve Nevşehir 77

Clive Foss, a.g.e., ss. 59, 130-131, Res. 5.

S. Yıldız Ötüken, Forschungen im Nodwestlichen Kleinasien: Antike und Byzantinische Denkmaeler in der Provinz Bursa, Ernst Wasmuth, Tübingen 1996, ss. 161-162.

79 W. Eugene Kleinbauer vd., Ayasofya, (Çev. Handan Cingi), İstanbul 2004, ss. 22-23.

80 Hülya Tezcan, Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul 1989, s. 352, Res. 406, 504.

81 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 152-155, Abb. 32, Taf. 24, res. 1-4, Taf. 25, Res. 1,5-6.

82 Philipp Niewöhner, Aizanoi, Dokimion und Anatolien: Stadt und Land, Siedlungs- und Steinmetzwesen vom späteren 4. bis ins 6. Jahrhundert n. Chr., Reichert, Wiesbaden 2007a, s. 201, Kat. No: 3,6, Taf. 1, Res. 3,6.

83 Philipp Niewöhner, “Byzantinische steinmetzarbeiten aus dem Umland von Milet”, Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ, S:1, 2007b, s. 9, Res. 1-3.

84 Ayşe Çaylak Türker, Byzantine Architectural Sculpture in Çanakkale, Bilgin Kültür Sanat, Ankara 2018, ss. 274-276, Kat. No: 502-511, Res. 616-626.

85 Esra Keskin, Çorum İli ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2010a, ss. 33-35, Kat. No: 1-3.

86 Şener Yıldırım, Philomelion’daki (Akşehir) Bizans Dönemi Taş Eserleri, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006, ss. 26-28, Kat. No: 1-6.

87 Sema Doğan, “Alanya Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri”, AST, S:22, C:2, Kültür Bakanlığı ve Dösim Basımevi, Ankara 2005, ss. 73-75, Res. 6.

88 Tülay Yeşiltaş, Yalvaç Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri, Onsekiz Mart Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 2012, ss. 52-53, Kat. No: 29-31, Res. 29-31.

89 Ayşegül Andıç, İzmir Arkeoloji Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 2012, ss. 17-23, Kat. No: 1,3,7-9. Res. 1,3,79.

78

18 Müzesi’nde90 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip A sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Bunun yanı sıra Anadolu dışında, Yunanistan’da bulunan ve 450 yılına tarihlendirilen Selanik Akheiropoietos Bazilikası’nda91 ve Suriye’de bulunan ve 5. yüzyıla

tarihlendirilen

Qalbloseh

Bazilikası’nda92

günümüze

ulaşabilen

insitu

durumundaki benzer sütun kaideleri bulunmaktadır. Tespit ettiğimiz Attika Tip A sütun kaideleri, benzer örnekleri doğrultusunda 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Attika Tip B içerisinde değerlendirdiğimiz sütun kaideleri (Kat. No: 3-8) sırasıyla; kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthus, dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Bu tip içerisine giren örneklerde kaide formu daha basit tasarlanmıştır. Bu tip kaideler Joachim Kramer ve S. Yıldız Ötüken tarafından daha kaba işlenmiş görünümleri nedeniyle “Rohform”, Sema Alpaslan Doğan tarafından “Basit Formlu Kaide” olarak tanımlanmış olup, Philipp Niewöhner ise bu tipteki örneklerin kaba yonusu yapılmış kaideler olduğunu belirtmiş ve “Bossen Basen” olarak tanımlamıştır93. Nuşin Asgari tarafından Prokonnesos (Marmara Adası) mermer ocaklarında yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkan kaidelere göre Attika tipindeki kaidelerin dört işleniş aşamasının gösterildiği bir çizim şeması oluşturulmuştur. Çizim şemasına göre bu tipin işlenmesi üçüncü aşamada bırakılmış olup, yarı işlenmiş halde ihraç edilen veya işlenmesi tamamlanmamış kaideler olarak belirtilmiştir94.

Attika Tip B içerisinde değerlendirdiğimiz bu sütun kaideleri (Kat. No: 3-8), İstanbul’da Studios Bazilikası’nda95 ve Sergios Bakhos Kilisesi’nde96, Topkapı Sarayı ve Sarayburnu çevresinde97, İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü’nde98, Anadolu’da Bursa ve çevresinde99, Aizanoi Antik Kenti çevresinde100, Milet’de101, Çanakkale’de102, Çorum

90

Çiğdem Temple, "Nevşehir Müzesi’nde Bulunan Bizans Dönemi Mimari ve Liturjik Taş Eserleri" Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim, Dr. A. Mine Kadiroğlu’na Armağan, 2011, s. 539, Kat. No: 1, Res. 1.

91 A. K. Orlandos, Hexylostegos palaiochristianike Basilike tes mesogeiakes Lekanes, Vol. 2., Atina 1952, ss.

266-272, Res. 21.

92 Cyril Mango, Bizans Mimarisi, (Çev. Mine Kadiroğlu), Ankara 2006, s. 116, Res. 113.

93 Esra Keskin, “Çorum Müzesi’nde Bulunan 5. – 6. Yüzyıllara ait Attika Tipi Sütun Kaideleri”, (Ed. Sema Doğan ve Mine Kadiroğlu), Bizans ve Çevre Kültürler, Prof. Dr. S. Yıldız Ötüken’e Armağan, Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayıncılık, İstanbul 2010b, s. 230.

94 Nuşin Asgari, “Prokonnesos – 1990 Çalışmaları”, AST, S:9, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1992, ss. 317-318, 331. Res. 22.

95 T. F. Matthews, Byzantine Churches of İstanbul: A Photographic Survey, Pennsylvania State University Press 1976. Res. 15,3.

96 T. F. Matthews, a.g.e., Res. 24-29.

97 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 352, Res. 401,505.

98 Ayşe Denknalbant Çobanoğlu vd., “İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü’nde Bulunan Taş Eserler”, Sanat Tarihi Yıllığı, S:25, 2016, s. 26, Kat. No: 10.

99 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-163, Taf. 26, Res. 1-4.

19 Müzesi’nde103, Akşehir Arkeoloji Müzesi’nde104, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde105 ve Yalvaç Müzesi’nde106 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip B sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Bunun yanı sıra Anadolu dışında, Yunanistan’da Selanik Akheiropoietos Bazilikası’nda ve Philippi Bazilikası’nda107 benzer sütun kaideleri bulunmaktadır. Tespit ettiğimiz Attika Tip B sütun kaideleri, benzer örnekleri doğrultusunda 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Sütun kaidelerinin çapları 23 cm - 43 cm arasında değişmekte olup, 34 cm – 43 cm arasında yoğunlaşmaktadır (Kat. No: 1-6, 8). Bu kaideler arasında en küçük sütun kaidesi çapı 23 cm (Kat. No: 7), en büyük sütun kaidesi çapı ise 43 cm’dir (Kat. No: 5, 8).

Kaidelerin yükseklikleri 16 – 30 cm arasında değişmekte olup, en küçük kaide yüksekliği 16 cm (Kat. No: 3), en büyük kaide yüksekliği ise 30 cm’dir (Kat. No: 8). Kaidelerden üçünün yüksekliği 18 cm’dir(Kat. No: 1, 2, 4). Kaidelerin plinthus yükseklikleri 5 - 16 cm arasında değişmekte olup, 5 - 9 cm arasında yoğunlaşmaktadır. En küçük plinthus yüksekliği 5 cm (Kat. No: 2, 5, 8), en büyük plinthus yüksekliği ise 15 cm’dir (Kat. No: 7).

Plinthus genişlikleri 35 – 61 cm arasında değişmektedir. En küçük plinthus genişliği 35 cm (Kat. No: 7), en büyük plinthus genişliği ise 61 cm’dir (Kat. No: 8). Sütun kaidelerinin tümünün plinthus bölümü kare prizma formundadır.

Sütun kaidelerinden üçünün üst yüzeyinin merkezinde daire formunda kurşun akıtma yuvası bulunurken (Kat. No: 2, 3, 6), diğer üçünde ise kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır (Kat. No: 1, 4, 7). Devşirme malzeme olarak camii şadırvanında kullanılmış olan diğer iki kaidenin üst yüzeyi görülemediği için, bu kaidelerin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvasının bulunup bulunmadığı bilinmemektedir(Kat. No: 5, 8).

Sütun kaidelerinden ikisinde, muhtemelen levhaların yerleştirilmesi için açılmış oyuklar yer almaktadır (Kat. No: 3, 6). Sütun kaidelerinde bu tip oyukların benzerleri Aizanoi Antik Kenti çevresinde bulunan Yenicearmutcuk Köyü’nde108, Konya Arkeoloji

100

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 171-172, 201, 205, Abb. 22-27, Taf. 1-2, Res. 12-27.

Philipp Niewöhner, 2007b, a.g.e., ss. 10, 12, 21, 26, Res. 4-5, 16.

102 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 284-287, Kat. No: 542-548, 555, 557, 559, Res. 662-668, 675-676, 678, 680.

103 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 40-44, Kat. No: 8-11.

104 Şener Yıldırım, a.g.e., s. 29, Kat. No: 7.

105 Sema Alpaslan, “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2000 Yıllığı, Ankara 2001, s. 273, Lev. 8, Res. 13, Lev. 9, Res. 14.

106 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 53-54, Res. 32a-b.

107 A. K. Orlandos, a.g.e., s. 270, Res. 218,6.

108 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., s. 203, Taf. 2, Res. 23-24.

101

20 Müzesi ve Konya İnce Minareli Medrese Taş ve Ahşap Eserleri Müzesi’nde109 ve Çanakkale’nin Lapseki ilçesine bağlı Çardak Belediyesi’nde bulunan Gazi Yakup Bey Camii’ndeki110 sütun kaidelerinde karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca İstanbul’da Ayasofya Kilisesi’nin güney galerisinde111 ve Antalya’nın Demre İlçesi’nde bulunan Andriake Antik Kenti C Kilisesi’ndeki bemayı çeviren templon stylobatı üzerinde112, kenarlarında levha oyuğu bulunan insitu durumundaki benzer sütun kaideleri bulunmaktadır.

Sütun kaidelerinin üretiminde gri-beyaz mermer ve kireçtaşı kullanılmıştır. İncelediğimiz sekiz adet kaidenin, yedisinin malzemesi gri-beyaz mermer (Kat. No: 2-8), birinin ise kireçtaşıdır (Kat. No: 1).

Katalog No: 1 Resim No: 2.1 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Sütun kaidesi, Attika Tip A Malzemesi: Kireçtaşı Ölçüleri: Ç: 34 cm, Y: 18 cm, Pl. Y: 6,5 cm, Pl. G: 40 cm, Pl. D: 40 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı.

Eserin Tanımı: Sütun kaidesinin kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthusu üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; dışbükey torus, spira denilen kısa ve dik açılı bir silme, içbükey trokhilos ve düz profilli ikinci bir torus bölümlerinden oluşmaktadır. Düz profilli ikinci torus bölümünü ortadan ikiye bölen içbükey bir silme bulunmaktadır.

Plinthus kısmının köşeleri kırık durumda olan kaidenin üzerinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

109

Çiğdem Temple, Konya/ İkonion ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2013, ss. 75,77, Kat. No: SK 1, 8, Res. 51, 58.

110 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 287, Kat. No: 557, Res. 678.

111 Alessandra Guiglia Guidobaldi vd., “Ayasofya Müzesi Bizans Plastik Eserler Koleksiyonu”, AST, S:23, C:1, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2005, s. 325, Res. 3-4.

112 Murat Çekilmez ve Nurettin Öztürk, “2014 Yılı Myra-Andriake Liman Yerleşimi C Kilisesi Kazı Çalışmaları”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 36, Erzurum 2016, s. 201, Res. 7.

21 Tarihlendirme: S. Yıldız Ötüken’in sınıflandırmasına göre113 Attika Tip A grubuna giren sütun kaidesi İstanbul’da Sarayburnu’nda114, Bursa ve çevresinde115, Aizanoi Antik Kenti çevresinde116, Çanakkale’de117 ve Çorum’daki Çorum Müzesi ve Boğazkale Müzesi’nde118 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip A sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.1: Sütun kaidesi

Katalog No: 2 Resim No: 2.2 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Sütun kaidesi, Attika Tip A Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 35 cm, Y: 18 cm, Pl. Y: 5 cm, Pl. G: 43 cm, Pl. Y: 43 cm Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Etek Sok. 17/A numaralı evin önünde.

113

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-162.

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 352, Res. 406, 504.

115 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 152-155, Abb. 32, Taf. 24, Res. 1-4, Taf. 25, Res. 1,5-6.

116 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., s. 201, Kat. No: 3,6, Taf. 1, Res. 3,6.

117 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 274-276, Kat. No: 502-511, Res. 616-626.

118 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 33-35, Kat. No: 1-3.

114

22 Eserin tanımı: Sütun kaidesinin kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthusu üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; dışbükey torus, spira denilen kısa ve dik açılı bir silme, içbükey trokhilos ve düz profilli ikinci bir torus bölümlerinden oluşmaktadır. Düz profilli ikinci torus bölümünü ortadan ikiye bölen içbükey bir silme bulunmaktadır.

Kaidenin üst yüzeyinin merkezinde 5 cm çapında ve 5 cm derinliğinde daire formunda bir kurşun akıtma yuvası bulunmaktadır. Plinthus kısmının kenarları ve köşeleri kırık durumda olan kaidenin üst kısımlarında kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: S. Yıldız Ötüken’in sınıflandırmasına göre119 Attika Tip A grubuna giren sütun kaidesi İstanbul’da Sarayburnu’nda120, Bursa ve çevresinde121, Aizanoi Antik Kenti çevresinde122, Çanakkale’de123 ve Çorum’daki Çorum Müzesi ve Boğazkale Müzesi’nde124 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip A sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.2: Sütun kaidesi

119

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-162.

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 352, Res. 406, 504.

121 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 152-155, Abb. 32, Taf. 24, Res. 1-4, Taf. 25, Res. 1,5-6.

122 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., s. 201, Kat. No: 3,6, Taf. 1, Res. 3,6.

123 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 274-276, Kat. No: 502-511, Res. 616-626.

124 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 33-35, Kat. No: 1-3.

120

23 Katalog No: 3 Resim No: 2.3a – 2.3b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Sütun kaidesi, Attika Tip B Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 35 cm, Y: 16 cm, Pl. Y: 7 cm, Pl. G: 52 cm, Pl. D: 52 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı.

Eserin Tanımı: Sütun kaidesinin kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthusu üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin üst yüzeyinin merkezinde 5 cm çapında ve 5,5 cm derinliğinde daire formunda bir kurşun akıtma yuvası bulunmaktadır. Kaidenin iki kenarının ortasında muhtemelen levhaların yerleştirilmesi için açılmış 9 cm genişliğinde oyuklar yer almaktadır. Kaidenin plinthus kısmının kenarları ve köşeleriyle birlikte yüzeyinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: S. Yıldız Ötüken’in sınıflandırmasına göre125 Attika Tip B grubuna giren sütun kaidesi, İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü’nde126, Bursa ve çevresinde127, Aizanoi Antik Kenti çevresinde128, Çanakkale’de129, Çorum Müzesi’nde130, Akşehir Arkeoloji Müzesi’nde131, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde132 ve Yalvaç Müzesi’nde133 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip B sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

125

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-162.

Ayşe Denknalbant Çobanoğlu vd., a.g.e, s. 26, Kat. No: 10.

127 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-163, Taf. 26, Res. 1-4.

128 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 171-172, 201, 205, Abb. 22-27, Taf. 1-2, Res. 12-27.

129 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 284-287, Kat. No: 542-548, 555, 557, 559, Res. 662-668, 675-676, 678, 680.

130 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 40-44, Kat. No: 8-11.

131 Şener Yıldırım, a.g.e., s. 29, Kat. No: 7.

132 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 273, Lev. 8, Res. 13, Lev. 9, Res. 14.

133 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 53-54, Res. 32a-b.

126

24 Yayın: -

Resim 2.3a: Sütun kaidesi

Resim 2.3b: Sütun kaidesi, üst görünüm

Katalog No: 4 Resim No: 2.4a – 2.4b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Sütun kaidesi, Attika Tip B Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 40 cm, Y: 18 cm, Pl. Y: 6 cm, Pl. G: 49 cm, Pl. D: 49 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Alipaşa Mah. Palanga Sok. 9 numaralı evin önündeki kaldırımda.

Eserin Tanımı: Yol kenarındaki kaldırım üzerinde bulunan sütun kaidesinin kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthusu üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin plinthus kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmakta olup, yüzeyinde aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: S. Yıldız Ötüken’in sınıflandırmasına göre134 Attika Tip B grubuna giren sütun kaidesi, Topkapı Sarayı ve Sarayburnu çevresinde135, İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü’nde136, Bursa ve çevresinde137, Aizanoi Antik Kenti çevresinde138, Milet’de139, 134

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-162.

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 352, Res. 401,505.

136 Ayşe Denknalbant Çobanoğlu vd., a.g.e, s. 26, Kat. No: 10.

135

25 Çanakkale’de140, Çorum Müzesi’nde141, Akşehir Arkeoloji Müzesi’nde142, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde143 ve Yalvaç Müzesi’nde144 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip B sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.4a: Sütun kaidesi

Resim 2.4b: Sütun kaidesi, üst görünüm

Katalog No: 5 Resim No: 2.5 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Sütun kaidesi, Attika Tip B Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 43 cm, Y: 20 cm, Pl. Y: 5 cm, Pl. G: 53 cm, Pl. D: 53 cm Eserin Bulunduğu Yer: Lala Hüseyin Paşa Mah. Lala Hüseyin Paşa Camii Şadırvanı.

137

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-163, Taf. 26, Res. 1-4.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 171-172, 201, 205, Abb. 22-27, Taf. 1-2, Res. 12-27.

139 Philipp Niewöhner, 2007b, a.g.e., ss. 10, 12, 21, 26, Res. 4-5, 16.

140 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 284-287, Kat. No: 542-548, 555, 557, 559, Res. 662-668, 675-676, 678, 680.

141 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 40-44, Kat. No: 8-11.

142 Şener Yıldırım, a.g.e., s. 29, Kat. No: 7.

143 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 273, Lev. 8, Res. 13, Lev. 9, Res. 14.

144 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 53-54, Res. 32a-b.

138

26 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin şadırvanında aynı işlevde kullanılmış olan sütun kaidesinin, kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthusu üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin plinthus kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmakta olup yüzeyinde aşınmalarla birlikte boya ve sıva izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: S. Yıldız Ötüken’in sınıflandırmasına göre145 Attika Tip B grubuna giren sütun kaidesi, Topkapı Sarayı ve Sarayburnu çevresinde146, İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü’nde147, Bursa ve çevresinde148, Aizanoi Antik Kenti çevresinde149, Milet’de150, Çanakkale’de151, Çorum Müzesi’nde152, Akşehir Arkeoloji Müzesi’nde153, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde154 ve Yalvaç Müzesi’nde155 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip B sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.5: Sütun kaidesi

145

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-162.

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 352, Res. 401,505.

147 Ayşe Denknalbant Çobanoğlu vd., a.g.e, s. 26, Kat. No: 10.

148 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-163, Taf. 26, Res. 1-4.

149 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 171-172, 201, 205, Abb. 22-27, Taf. 1-2, Res. 12-27.

150 Philipp Niewöhner, 2007b, a.g.e., ss. 10, 12, 21, 26, Res. 4-5, 16.

151 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 284-287, Kat. No: 542-548, 555, 557, 559, Res. 662-668, 675-676, 678, 680.

152 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 40-44, Kat. No: 8-11.

153 Şener Yıldırım, a.g.e., s. 29, Kat. No: 7.

154 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 273, Lev. 8, Res. 13, Lev. 9, Res. 14.

155 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 53-54, Res. 32a-b.

146

27 Katalog No: 6 Resim No: 2.6a – 2.6b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Sütun kaidesi, Attika Tip B Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 34 cm, Y: 23 cm, Pl. Y: 6 cm, Pl. G: 43 cm, Pl. D: 43 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Osmanlı Cad. Balıklı Hamamı’nın güneyinde bulunan tek katlı binanın üzerinde.

Eserin Tanımı: Sütun kaidesinin kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthusu üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin alt yüzeyinin içi ikinci kullanımında oyulmuş olup muhtemelen kurna olarak kullanılmıştır. Kaidenin üst yüzeyinin merkezinde bulunan daire formundaki kurşun akıtma yuvası 9 cm çapında olup, içerisi betonla doldurulmuştur. Kaidenin iki kenarının ortasında muhtemelen levhaların yerleştirilmesi için açılmış 7 cm derinliğinde ve 9 cm genişliğinde oyuklar yer almaktadır.

Kaidenin plinthus kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmakta olup yüzeyinde aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: S. Yıldız Ötüken’in sınıflandırmasına göre156 Attika Tip B grubuna giren sütun kaidesi, Topkapı Sarayı ve Sarayburnu çevresinde157, İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü’nde158, Bursa ve çevresinde159, Aizanoi Antik Kenti çevresinde160, Milet’de161, Çanakkale’de162, Çorum Müzesi’nde163, Akşehir Arkeoloji Müzesi’nde164, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde165 ve Yalvaç Müzesi’nde166 bulunan ve 5.-6. yüzyıla 156

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-162.

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 352, Res. 401,505.

158 Ayşe Denknalbant Çobanoğlu vd., a.g.e, s. 26, Kat. No: 10.

159 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-163, Taf. 26, Res. 1-4.

160 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 171-172, 201, 205, Abb. 22-27, Taf. 1-2, Res. 12-27.

161 Philipp Niewöhner, 2007b, a.g.e., ss. 10, 12, 21, 26, Res. 4-5, 16.

162 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 284-287, Kat. No: 542-548, 555, 557, 559, Res. 662-668, 675-676, 678, 680.

163 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 40-44, Kat. No: 8-11.

164 Şener Yıldırım, a.g.e., s. 29, Kat. No: 7.

165 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 273, Lev. 8, Res. 13, Lev. 9, Res. 14.

166 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 53-54, Res. 32a-b.

157

28 tarihlendirilen Attika Tip B sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.6a: Sütun kaidesi

Resim 2.6b: Sütun kaidesi, üst görünüm

Katalog No: 7 Resim No: 2.7 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Sütun kaidesi, Attika Tip B Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 23 cm, Y: 28 cm, Pl. Y: 15 cm, Pl. G: 35 cm, Pl. D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 1. burç, dış kısım.

Eserin tanımı: Devşirme malzeme olarak kale duvarında kullanılmış olan sütun kaidesinin, kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthusu üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin plinthus kısmında kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: S. Yıldız Ötüken’in sınıflandırmasına göre167 Attika Tip B grubuna giren sütun kaidesi, Topkapı Sarayı ve Sarayburnu çevresinde168, Bursa ve çevresinde169, 167

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-162.

29 Aizanoi Antik Kenti çevresinde170, Çanakkale’de171, Çorum Müzesi’nde172, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde173 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip B sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Clive Foss 1985, ss. 59, 130-131, Res. 5.

Resim 2.7: Sütun kaidesi

Katalog No: 8 Resim No: 2.8 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Sütun kaidesi, Attika Tip B Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 43 cm, Y: 30 cm, Pl. Y: 5 cm, Pl. G: 61 cm, Pl. D: 59 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Lala Hüseyin Paşa Mah. Lala Hüseyin Paşa Camii Şadırvanı (Kat. No: 5 ile ).

168

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 352, Res. 401,505.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-163, Taf. 26, Res. 1-4.

170 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 171-172, 201, 205, Abb. 22-27, Taf. 1-2, Res. 12-27.

171 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 284-287, Kat. No: 542-548, 555, 557, 559, Res. 662-668, 675-676, 678, 680.

172 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 40-44, Kat. No: 8-11.

173 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 273, Lev. 8, Res. 13, Lev. 9, Res. 14.

169

30 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin şadırvanında aynı işlevde kullanılmış olan sütun kaidesinin, kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthusu üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin plinthus kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmakta olup, yüzeyinde aşınmalarla birlikte boya ve sıva izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: S. Yıldız Ötüken’in sınıflandırmasına göre174 Attika Tip B grubuna giren sütun kaidesi, Topkapı Sarayı ve Sarayburnu çevresinde175, Bursa ve çevresinde176, Aizanoi Antik Kenti çevresinde177, Çanakkale’de178, Çorum Müzesi’nde179 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde180 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Attika Tip B sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.8: Sütun kaidesi

174

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-162.

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 352, Res. 401,505.

176 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 161-163, Taf. 26, Res. 1-4.

177 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 171-172, 201, 205, Abb. 22-27, Taf. 1-2, Res. 12-27.

178 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 284-287, Kat. No: 542-548, 555, 557, 559, Res. 662-668, 675-676, 678, 680.

179 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 40-44, Kat. No: 8-11.

180 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 273, Lev. 8, Res. 13, Lev. 9, Res. 14.

175

31 2.1.2. Çift Sütun Kaideleri Kütahya Merkez’de üç adet çift sütun kaidesi tespit edilmiştir. Tespit edilen çift sütun kaidelerinden biri Börekçiler Mahallesi, Gediz Caddesi, Kütahya Ulu Camii’nin batı duvarındaki çeşmede (Kat. No: 9), biri Maruf Mahallesi, Samanpazarı Caddesi’nde bulunan Evliya Çelebi Edebiyat Müze Kütüphanesi’nin yanındaki çeşmenin önünde (Kat. No: 10), diğeri ise yine Maruf Mahallesi, Kütahya Kalesi’nde (Kat. No: 11) bulunmaktadır. Çift sütun kaidelerinden ikisi (Kat. No: 9, 11), Kütahya Kalesi’nin duvarında (Kat. No: 11) ve Kütahya Ulu Camii’nin batı duvarındaki çeşmede (Kat. No: 9) devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. Kütahya Ulu Camii’nin batı duvarındaki çeşmede devşirme malzeme olarak kullanılmış olan çift sütun kaidesinin, Yasemin Verim181 tarafından daha önce çeşme ile birlikte görseli yayınlanmıştır (Kat. No: 9). Bu çift sütun kaidesinin ikinci kullanımında üst yüzünün içi oyulmuştur. Diğer çift sütun kaidesi ise ikinci kullanımında alt yüzünün içi oyularak muhtemelen hamamda kurna veya bir çeşmede su haznesi işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 10). Bu çift sütun kaidesi günümüzde saksı işlevinde kullanılmaktadır.

Bu çift sütun kaideleri, katalog içerisinde yer alan Attika tipi sütun kaideleri ile form açısından benzerlik göstermektedir. Çift sütun kaidelerinden biri Attika Tip A (Kat. No: 9), diğer ikisi ise Attika Tip B (Kat. No: 10, 11) sütun kaideleriyle form açısından benzerlik göstermektedir.

Attika Tip A sütun kaideleri ile form açısından benzerlik gösteren çift sütun kaidesi (Kat. No: 9) sırasıyla; dikdörtgen prizma formuna sahip köşeleri kırık durumdaki plinthus, dışbükey torus, spira denilen kısa ve dik açılı bir silme, içbükey trokhilos ve düz profilli ikinci bir torus bölümlerinden oluşmakta olup, düz profilli ikinci torus bölümünü ortadan ikiye bölen içbükey bir silme bulunmaktadır. Bu çift sütun kaidesi, Çorum’daki Evci Köyü’nde182 ve Silifke Müzesi’nde183 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütun kaideleri ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’ndeki184 6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütun kaidesi ile benzerlik göstermektedir. Ayrıca, Konya’daki Konya Arkeoloji Müzesi’nde, Alaaddin 181

Yasemin Verim, Kütahya Çeşmeleri, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2019, s. 106, Fot. 51-52.

182 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 58-60, Kat. No: 25, 26, Res. 26-30.

183 Ayşe Aydın, “Erken Hıristiyanlık- Bizans Dönemi Mimari Elemanlarının / Süslemelerinin Kataloğu ve Değerlendirilmesi”, Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu: Heykeltıraşlık ve Mimari Plastik Eserler, (Ed. Serra Durugönül), Pitura, İstanbul 2013. s. 296, Kat. No: 375.

184 Günay Hakan, Kocaeli Müzesindeki Bizans Devri Mimari Plastikleri, Sakarya Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2009. s. 59, Kat. No: 40.

32 Camii’nde, Tahir Paşa Camii’nde ve İnce Minareli Medrese Taş ve Ahşap Eserleri Müzesi’nde185 bulunan ve 4.-6. yüzyıllara tarihlendirilen çift sütun kaideleri diğer benzer örneklerdir. Tespit ettiğimiz çift sütun kaidesi, benzer örnekler doğrultusunda 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Attika Tip B sütun kaideleri ile form açısından benzerlik gösteren çift sütun kaidelerinden (Kat. No: 10, 11) Kat. No: 10’daki çift sütun kaidesi sırasıyla; kare prizma formuna sahip düz profilsiz plinthus, dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Kat. No: 11’deki çift sütun kaidesinin ise dikdörtgen prizma formuna sahip plinthus kısmı, üstte boyun kısmına doğru eğik bir profil yaptıktan boyun kısmıyla birleşmektedir. Bu çift sütun kaideleri, Ağarı, Çavdarhisar, Zobu ve Pazarcık’ta186, Çanakkale Gökköy’de187 ve Yalvaç Müzesi’nde188 bulunan çift sütun kaideleri ve Konya’daki189 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir. Tespit ettiğimiz bu çift sütun kaideleri, Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir. Çift sütun kaidelerinin boyutlarına bakıldığında, yükseklikleri 31 – 37 cm olup, en küçük çift sütun kaidesi yüksekliği 31 cm (Kat. No: 9, 11), en büyük çift sütun kaidesi yüksekliği ise 37 cm’dir (Kat. No: 10). Çift sütun kaidelerinin plinthus yükseklikleri 6 – 7 cm olup, en küçük plinthus yüksekliği 6 cm (Kat. No: 9), en büyük plinthus yüksekliği ise 7 cm’dir (Kat. No: 10, 11). Çift sütun kaidelerinin plinthus genişlikleri 60 – 82 cm arasında değişmekte olup, en küçük plinthus genişliği 60 cm (Kat. No: 10), en büyük plinthus genişliği 82 cm’dir (Kat. No: 9). Kat. No: 11’deki çift sütun kaidesinin plinthus genişliği ise 81 cm’dir. Bu çift sütun kaidelerinden ikisi (Kat. No: 9, 11) yükseklikleri, plinthus yükseklikleri ve plinthus genişlikleri açısından birbiriyle benzerlik göstermektedir. Çift sütun kaidelerinden birinin ön ve arka yüzünde, muhtemelen levhaların yerleştirilmesi için açılmış oyuklar yer almaktadır (Kat. No: 10). Çift sütun kaidelerinde bu tip oyukların benzerleri Zobu ve Pazarcık190 ile Konya’da191 bulunan çift sütun

185

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 85-86, Kat. No: ÇSK 1-5, Res. 81-85.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 179, 222. Taf. 17, Res. 162-165.

187 Ayşe Çaylak Türker, “Hellespontus’daki Praktius-Bergaz Vadisi’nden Bizans Taş Eserleri”, Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim: Dr. A. Mine Kadiroğlu’na Armağan, Ankara 2011, ss. 544, 560-561, 571, Kat. No: 2, Res. 2.

188 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 56-57, Kat. No: 37, Res. 37a-b.

189 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 87-88, Kat. No: ÇSK 8-10, Res. 88-90.

190 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 179, 222, Taf. 17, Res. 164-165.

191 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 86, Kat. No: ÇSK 4-5, Res. 84-85.

186

33 kaidelerinde karşımıza çıkmaktadır. Çift sütun kaideleri gri-beyaz mermerden üretilmiş olup, üzerlerinde herhangi bir bezeme bulunmamaktadır.

Katalog No: 9 Resim No: 2.9a – 2.9b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Çift sütun kaidesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 31 cm, Ü.G: 73 cm, Ü.D: 46 cm, Pl. Y: 6 cm, Pl. G: 82 cm, Pl. D: 46 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Gediz Cad. Kütahya Ulu Camii’nin batı duvarı.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede su haznesi işlevinde kullanılmış olan çift sütun kaidesinin ikinci kullanımında üst yüzünün içi oyulmuştur. Köşeleri kırık durumda olan plinthusun üzerinde sırasıyla; dışbükey torus, spira denilen dik açılı bir silme, içbükey trokhilos ve düz profilli ikinci bir torus bölümü yer almaktadır. Düz profilli ikinci torus bölümünü ortadan ikiye bölen içbükey bir silme bulunmaktadır. İçbükey trokhilos bölümünün üzerinde ortada, yatay bir şerit yer almaktadır. Kaidenin plinthus kısmının köşelerinde ve yüzeyinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun kaidesi, Çorum’daki Evci Köyü’nde192 ve Silifke Müzesi’ndeki193 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütun kaideleri ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’ndeki194 6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütun kaidesi ile benzerlik göstermektedir.

Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun kaidesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Yasemin Verim 2019, s. 106, Fot. 51-52.

192

Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 58-60, Kat. No: 25, 26, Res. 26-30.

Ayşe Aydın, a.g.e., s. 296, Kat. No: 375.

194 Günay Hakan, a.g.e., s. 59, Kat. No: 40.

193

34

Resim 2.9a: Çift sütun kaidesi

Resim 2.9b: Çift sütun kaidesi, yan görünüm

Katalog No: 10 Resim No: 2.10a – 2.10b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Çift sütun kaidesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 37 cm, Ü.G: -, Ü.D: -, Pl. Y: 7 cm, Pl. G: 60 cm, Pl. D: 60 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Lala Hüseyin Paşa Cad. Evliya Çelebi Edebiyat Müze Kütüphanesi’nin yanındaki çeşmenin önünde.

Eserin Tanımı: Çift sütun kaidesi, dikdörtgen prizma formuna sahip düz profilsiz plinthus, dıştan dik açılı, içten boyun kısmına doğru eğik profilli bir torus ve boyun bölümlerinden oluşmaktadır. Ön ve arka yüzde boyun kısmında yer alan ve yukarıya doğru daralan 30 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şeritlerin ortasında muhtemelen levhaların yerleştirilmesi için açılmış oyuklar yer almaktadır. Çift sütun kaidesinin ikinci kullanımda alt yüzünün içi oyulmuştur. Arka yüzdeki levha oyuğunun alt kısmında daire formunda açılmış bir yuva bulunmaktadır. Bu yuva muhtemelen alt yüzde bulunan oyukla bağlantılıdır. Bu durum çift sütun kaidesinin ikinci kullanımında muhtemelen bir dönem hamamda kurna veya bir çeşmede su haznesi olarak kullanıldığını düşündürmektedir. Kaide, günümüzde saksı işlevinde kullanılmaktadır. Kaidenin yüzeyinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

35 Tarihlendirme: Bu çift sütun kaidesi, Ağarı, Çavdarhisar, Zobu ve Pazarcık’ta195, Çanakkale Gökköy’de196 ve Yalvaç Müzesi’nde197 bulunan çift sütun kaideleri ve Konya’daki198 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir.

Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun kaidesi de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.10a: Çift sütun kaidesi, ön yüz

Resim 2.10b: Çift sütun kaidesi, arka yüz

Katalog No: 11 Resim No: 2.11 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Çift sütun kaidesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 31 cm, Ü.G: 53 cm, Ü.D: -, Pl. Y: 6 cm, Pl. G: 81 cm, Pl. D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı, 33 ile 34. burcun arasındaki duvar, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale duvarında kullanılmış olan çift sütun kaidesinin dikdörtgen prizma formuna sahip plinthus kısmı, üstte boyun kısmına doğru 195

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 179, 222. Taf. 17, Res. 162-165.

Ayşe Çaylak Türker, 2011, a.g.e., ss. 544, 560-561, 571, Kat. No: 2, Res. 2.

197 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 56-57, Kat. No: 37, Res. 37a-b.

198 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 87-88, Kat. No: ÇSK 8-10, Res. 88-90.

196

36 eğik bir profil yaptıktan boyun kısmıyla birleşmektedir. Boyun kısmında zeminden 1 cm yukarda yer alan dikey şeridin genişliği üstte 21 cm, alt kısımda ise 26 cm’dir. Kaidenin plinthus kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmakta olup, yüzeyinde aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun kaidesi, Ağarı, Çavdarhisar, Zobu ve Pazarcık’ta199, Çanakkale Gökköy’de200 ve Yalvaç Müzesi’nde201 bulunan çift sütun kaideleri ve Konya’daki202 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütun kaideleri ile benzerlik göstermektedir.

Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun kaidesi de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.11: Çift sütun kaidesi

2.1.3. Postamentler Kütahya

Merkez’de

üç

adet

postament tespit

edilmiştir. Tespit

edilen

postamentlerden biri Balıklı Mahallesi, Osmanlı Caddesi, Analcı Mescit Sokak’ta (Kat. No: 12), biri Paşam Sultan Mahallesi, 1. Gazi Sokak, 1 numaralı evin bahçesinde (Kat. No: 13), biri ise yine Paşam Sultan Mahallesi’ndeki Kurşunlu Camii’nin güneyinde, yol kenarında bulunmaktadır (Kat. No: 14). Postamentlerden biri dikdörtgen kesitli (Kat. No: 12), diğer ikisi ise sekizgen kesitlidir (Kat. No: 13-14).

199

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 179, 222. Taf. 17, Res. 162-165.

Ayşe Çaylak Türker, 2011, a.g.e., ss. 544, 560-561, 571, Kat. No: 2, Res. 2.

201 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 56-57, Kat. No: 37, Res. 37a-b.

202 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 87-88, Kat. No: ÇSK 8-10, Res. 88-90.

200

37 Postamentler üzerindeki gövdeye geçişlerde içbükey profilli yatay çerçeveler yer almaktadır. Postamentler içerisinde sadece dikdörtgen kesitli postamentin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası yer almaktadır (Kat. No: 12). Sekizgen kesitli postamentlerden birinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası yer almamakta olup (Kat. No: 13), diğer sekizgen kesitli postamentin üst yüzeyi kırık durumda olduğu için kurşun akıtma yuvasının bulunup bulunmadığı bilinmemektedir. Postamentlerin üzerinde herhangi bir bezeme bulunmamaktadır. Postamentler gri-beyaz mermerden üretilmiştir.

Tespit ettiğimiz dikdörtgen kesitli postament (Kat. No: 12), Aizanoi Antik Kenti çevresindeki Kızık Köyü’nde203 ve Çanakkale’de204 bulunan ve Erken Bizans dönemine tarihlendirilen postamentlerle tip ve boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda, tespit ettiğimiz dikdörtgen kesitli postament de Erken Bizans dönemine tarihlendirilebilir.

Tespit ettiğimiz sekizgen kesitli postamentler (Kat. No: 13-14), Aizanoi Antik Kenti çevresindeki Zobu ve Demiroluk Köyü’nde205 bulunan sekizgen kesitli postamentlerle tip açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda, tespit ettiğimiz sekizgen kesitli postamentler de Erken Bizans dönemine tarihlendirilebilir.

Katalog No: 12 Resim No: 2.12a – 2.12b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Postament, Dikdörtgen Kesitli Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 63 cm (k), G: 47 cm, D: 27 cm Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Osmanlı Cad. Analcı Mescit Sok. Eserin Tanımı: Analcı Mescidi’nin güneydoğu köşesinde bulunan dikdörtgen kesitli postamentin, sol üst köşesi ve sağ üst köşesinin arka kısmı aşağıya doğru kırık durumdadır.

Postamentin üst bölümünde gövdeye geçişte içbükey profilli yatay çerçeveler yer 203

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., s. 205, Taf. 3, Res. 30-31.

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 295-296, 298-299, Kat. No: 592, 597, 603, 605, 612, Res. 713, 719, 726, 728, 736, 205 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., s. 205, Taf. 2-3, Res. 28-29.

204

38 almaktadır. Postamentin üst yüzeyinde 2,5 cm çapında, 2,5 cm derinliğinde kare formunda kurşun akıtma yuvası bulunmaktadır. Postament üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Dikdörtgen kesitli postament, Aizanoi Antik Kenti çevresindeki Kızık Köyü’nde206 ve Çanakkale’de207 bulunan postamentlerle tip ve boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu postament de Erken Bizans dönemine tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.12a: Postament, ön yüz

Resim 2.12b: Postament, yan yüz

Katalog No: 13 Resim No: 2.13 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Postament, Sekizgen Kesitli Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 63 cm, G: 45 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. 1. Gazi Sok. Kapı No: 1 (Bahçede).

206

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., s. 205, Taf. 3, Res. 30-31.

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 295-296, 298-299, Kat. No: 592, 597, 603, 605, 612, Res. 713, 719, 726, 728, 736, 207

39 Eserin Tanımı: Sekizgen kesitli postamentin korunan her bir kenarı düz profilli olup 15 cm genişliğindedir. Alt ve üst bölümlerde gövdeye geçişlerde içbükey profilli yatay çerçeveler yer almaktadır. Postament üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Sekizgen kesitli postament, Aizanoi Antik Kenti çevresindeki Zobu ve Demiroluk Köyü’nde208 bulunan sekizgen kesitli postamentlerle tip açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu postament de Erken Bizans dönemine tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.13: Postament

Katalog No: 14 Resim No: 2.14a – 2.14b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü / Tipi: Postament, Sekizgen Kesitli Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 37 cm (k), G: 45 cm (k), D: 45 cm (k)

208

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., s. 205, Taf. 2-3, Res. 28-29.

40 Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Kurşunlu Camii’nin güneyinde, yol kenarında.

Eserin Tanımı: Kurşunlu Camii’ndeki restorasyon çalışmaları sırasında ortaya çıkan sekizgen kesitli postamentin üst, alt ve arka yüzü kırık durumdadır. Sekizgen kesitli postamentin korunan her bir kenarı içbükey profilli olup 18 cm genişliğindedir.

Postamentin üst bölümünde gövdeye geçişte içbükey profilli yatay çerçeveler yer almaktadır. Postament üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Sekizgen kesitli postament, Aizanoi Antik Kenti çevresindeki Zobu ve Demiroluk Köyü’nde209 bulunan sekizgen kesitli postamentlerle tip açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu postament de Erken Bizans dönemine tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.14a: Postament, ön yüz

Resim 2.14b: Postament, arka ve yan yüz

2.1.4. Sütun Gövdeleri Kütahya Merkez’de yirmi iki adet sütun gövdesi tespit edilmiştir. Tespit edilen sütun gövdelerinden onu Maruf Mahallesi, Kütahya Kalesi’nde (Kat. No: 17, 18, 21, 25, 28, 29, 30, 31, 32, 34), ikisi Börekçiler Mahallesi, Sultanbağı Caddesi, Yahya Efendi Konağı’nın önündeki parkta (Kat. No: 16, 24), ikisi Paşam Sultan Mahallesi, Mısır Çarşısı Sokak, Takvacılar Camii’nin harim kısmında (Kat. No: 26, 27), ikisi Lala Hüseyin Paşa

209

A.g.e., s. 205, Taf. 2-3, Res. 28-29.

41 Mahallesi, Lala Hüseyin Paşa Camii’nin avlusunda (Kat. 22, 23), ikisi İstiklal Mahallesi, Ertuğrul Gazi Caddesi, Başmelek Rum Kilisesi’nde (Kat. No: 15, 20), ikisi Balıklı Mahallesi, Karaa Sokak’ta (Kat. No: 33) ve Bolatbey 3. Ara Sokak’ta (Kat. No: 35), biri Pirler Mahallesi, Karadonlu Sokak’ta (Kat. No: 36), biri ise Meydan Mahallesi, Meydan (Arslan Bey) Camii’nin önünde (Kat. No: 19) bulunmaktadır.

Tespit edilen sütun gövdelerinden altısı Kütahya Kalesi’nin burç ve duvarlarında (Kat. No: 17, 28, 29, 30, 31, 32), ikisi ise Takvacılar Camii’nin harim kısmında, kemer ayağı işlevinde (Kat. No: 26, 27) olmak üzere toplamda sekizi devşirme malzeme olarak kullanılmıştır.

Tespit edilen sütun gövdelerinden dördü tamamen korunmuş durumda olup (Kat. No: 15, 19, 20, 21), dördünün alt bölümü kırık (Kat. No: 17, 18, 25, 27), diğer on dördünün ise alt bölümleri kısmen ya da büyük oranda duvara, burca veya yere gömülü durumdadır (Kat. No: 16, 22, 23, 24, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36).

Sütun gövdeleri, üst bölümlerinde bulunan halkaların sayısına göre üç grupta değerlendirilmiştir. Birinci grupta değerlendirilen dört sütun gövdesinin üst bölümlerinde iki halka bulunmaktadır (Kat. No: 15-18). Bu sütun gövdelerinden biri tamamen korunmuş olup (Kat. No: 15), birinin alt bölümü kısmen yere gömülü (Kat. No: 16), diğer ikisinin ise alt bölümleri kırık durumdadır (Kat. No: 17, 18). Bu sütun gövdelerinden üçünün üst bölümünde yer alan halkaların ikisi de sütun gövdesinden dışa taşmakta olup (Kat. No: 1517), diğer sütun gövdesinin üst bölümünde yer alan, sütun gövdesinden dışa taşan birinci halkanın altındaki ikinci halka yüzeysel olarak işlenmiştir (Kat. No: 18). Bu grupta değerlendirilen sütun gövdeleri, Çanakkale’de210 ve Çorum’da211 bulunan sütun gövdeleri ile benzerlik göstermektedir. İkinci grupta değerlendirilen on altı sütun gövdesinin üst bölümlerinde tek halka bulunmaktadır (Kat. No: 19-34). Bu sütun gövdelerinden üçü tamamen korunmuş olup (Kat. No: 19, 20, 21), on biri kısmen ya da büyük oranda yere gömülü (Kat. No: 22, 23, 24, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34), diğer ikisinin ise alt bölümleri kırık durumdadır (Kat. No: 25, 27).

Bu grupta değerlendirilen sütun gövdeleri,

İstanbul’daki Kyriotissa Meryem Kilisesi (Kalenderhane Camii)’ nin bahçesinde212,

210

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 207-218, Kat. No: 279-317, Res. 359-396.

Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 67-81, Kat. No: 31, 37, 40, 44, Res. 36, 43, 46, 50.

212 Gülnur Güreş, İstanbul Komnenoslar Dönemi Bizans Yapılarında Mimari Plastik Kullanımı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 2012, ss. 49-50, Kat. No: 17-18, Res. 23-24.

211

42 Çanakkale’de213, Kuşadası’ndaki Kadıkalesi’nde214 ve Çorum’da215 bulunan sütun gövdeleri ile benzerlik göstermektedir. Üçüncü grupta değerlendirilen iki sütun gövdesinin alt bölümleri yere gömülü halde olup, üst bölümlerinde halka bulunmamaktadır(Kat. No: 35-36).

Tespit edilen sütun gövdelerinin ilk kullanım yerleri bilinmemekle birlikte üzerlerinde herhangi bir bezeme bulunmamasından dolayı tarihlendirme önerileri yapılamamıştır. Sütun gövdelerinin tümü gri-beyaz mermerden üretilmiştir. Kat. No: 17’deki sütun gövdesi parçası pembe tanecikli gri-beyaz mermerden üretilmiştir.

Sütun gövdelerinin çaplarına bakıldığında sadece dört sütun gövdesi hem üst çap, hem de alt çap vermektedir (Kat. No: 15, 19, 20, 21). Bununla birlikte sütun gövdelerinin üst çapları 20 – 46 cm arasında değişmektedir. En küçük üst çap 20 cm (Kat. No: 21, 25), en büyük üst çap ise 46 cm’dir (Kat. No: 20). Sütun gövdelerinin alt çapları 18 – 41 cm arasında değişmekte olup, en küçük alt çap 18 cm (Kat. No: 21), en büyük alt çap ise 41 cm’dir (Kat. No: 20). Aynı yerde birlikte bulunan bazı sütun gövdelerinin çapları birbiriyle tutarlılık göstermektedir. Lala Hüseyin Paşa Camii’nin avlusunda bulunan iki sütun gövdesinin üst çapı 38 cm’dir (Kat. No: 22-23). Börekçiler Mahallesi, Yahya Efendi Konağı’nın önündeki parkta bulunan iki sütun gövdesinin üst çapı 44 cm’dir (Kat. No: 16, 24). Kütahya Kalesi’nde bulunan iki sütun gövdesinin üst çapı 20 cm’dir (Kat. No: 21, 25).

Bu sütun gövdelerinin aynı yerde bulunması ve çaplarının aynı olması, ilk kullanımlarında aynı yerde birlikte kullanıldıklarını ve sonradan bulundukları yere birlikte taşınmış olabileceklerini düşündürmektedir. Sütun gövdelerinden üçü, diğer sütun gövdelerinden daha küçük çapta olmasından dolayı ayrılmaktadır (Kat. No: 21, 25 ve 34). Bu sütun gövdeleri Kütahya Kalesi’nde bulunmakta olup, üst çapları 20 cm (Kat. No: 21, 25) ve 22 cm’dir (Kat. No: 34). Bu sütun gövdeleri içerisinde sadece Kat. No: 21’deki sütun gövdesi alt çap vermekte olup, bu sütun gövdesinin alt çapı 18 cm’dir. Bu sütun gövdeleri ilk kullanımlarında, katalog içerisinde yer alan diğer sütun gövdelerinden farklı bir işlevde kullanılmış olmalıdır. Bu sütun gövdeleri küçük çapta olmalarından dolayı kiborium, altar, ambon veya templonlarda kullanılmış olabilir. Benzer tipte insitu eserler tespit edilemediği

213

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 218-230, Kat. No: 319-362, Res. 398-440.

Muhsine Eda Armağan, Kuşadası Kadıkalesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri, Ege Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2010, ss. 61, 63-64. Kat. No: 111, 116, 119.

215 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 64-71, 78-79, 81-82, 84-85, Kat. No: 28-30, 32-34, 42, 45, 48, Res. 33-35, 37-39, 48, 51, 54.

214

43 için bu sütun gövdeleri, bu grup içerisinde yer alan diğer sütun gövdeleriyle birlikte statik işlevli taş eserler içerisinde değerlendirilmiştir.

Sütun gövdelerinin yüksekliklerine bakıldığında sadece dört sütun gövdesi tam yükseklik vermektedir216 (Kat. No: 15, 19-21). Tam yükseklik veren sütun gövdelerinin yükseklikleri 60 – 165 cm arasında değişmekte olup, en küçük sütun gövdesi yüksekliği 60 cm (Kat. No: 21), en büyük sütun gövdesi yüksekliği ise 165 cm’dir (Kat. No: 19). Aynı yerde birlikte bulunan ve tamamen korunmuş iki sütun gövdesinin yüksekliği 135 cm’dir(Kat. No: 15, 20). Bu sütun gövdelerinin aynı yerde bulunması ve yüksekliklerinin aynı olması, ilk kullanımlarında aynı yerde birlikte kullanıldıklarını ve sonradan bulundukları yere birlikte taşınmış olabileceklerini düşündürmektedir.

Tespit edilen sütun gövdelerinden yedi sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmaktadır (Kat. No: 18, 19, 20, 25, 28, 31, 35). Sütun gövdelerinin üst yüzeyinde bulunan kurşun akıtma yuvaları beşinde kare formunda olup (Kat. No: 18, 19, 20, 25, 31), ikisinde ise daire formundadır (Kat. No: 28, 35). Diğer on beş sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamakta veya bulunup bulunmadığı bilinmemektedir. Sütun gövdelerinden ikisinin alt yüzeyinde 10 cm çapında daire formunda bir yuva bulunmakta olup, bu yuvaların sütun gövdelerinin hangi kullanımlarında açıldıkları bilinmemektedir (Kat. No: 15, 20). Sütun gövdelerinden birinin orta bölümünde 8x10 cm ölçülerinde ve 6 cm derinliğinde dikdörtgen formunda bir yuva bulunmakta olup, bu yuvanın da sütun gövdesinin hangi kullanımında ve hangi amaçla açıldığı bilinmemektedir.

Sütun gövdelerinden bazılarının ikinci kullanımlarında farklı işlevlerde kullanılmış olabileceği tespit edilmiştir. Osmanlı döneminde çok sayıda sütun gövdesi, hayvanlara binmek için binek taşı, caddelerde ve caddelerin kenarlarında hamalların yüklerini sırtından indirip dinlenmeleri için dinlenme taşı ve yardıma muhtaç kişiler için sadaka taşı işlevinde kullanılmıştır217. İncelediğimiz sütun gövdeleri arasında, Balıklı Mahallesi’nde evlerin önünde ve köşesinde bulunan ve birbirine yakın mesafede olan alt bölümleri yere gömülü iki sütun gövdesi (Kat. No: 33 ve 35) ile Pirler Mahallesi, Karadonlu Sokak’ta çeşmenin yanında 216

Tam yükseklik vermeyen alt bölümleri kısmen ya da büyük oranda duvara, burca veya yere gömülü sütun gövdeleri ile kırık durumdaki sütun gövdeleri yükseklikleri açısından değerlendirme içerisine alınmamıştır.

217 Hakkı Acun, “Birer Mimari Unsur Olarak Yardım Amaçlı Taşlar (Binek Taşı, Dinlenme Taşı, Sadaka Taşı, Köşe Pahlaması)”, Konya Kitabı X, Konya 2007, ss. 43-61.

44 bulunan alt bölümü yere gömülü kesik durumdaki sütun gövdesi, binek taşı veya dinlenme taşı işlevinde kullanılmış olabilir (Kat. No: 36). Bu sütun gövdelerinin günümüzdeki mevcut yüksekliği 25 cm (Kat. No: 33), 24 cm (Kat. No: 35) ve 52 cm (Kat. No: 36) olup, sonraki

dönemlerde

zeminin

yükselmesi

sebebiyle

yüksekliklerinin

azaldığı

düşünülmektedir. Binek taşı veya dinlenme taşı işlevinde kullanıldığı anlaşılan sütun gövdeleri Çanakkale’de karşımıza çıkmaktadır218. İncelediğimiz sütun gövdelerinden iki sütun gövdesinin üst yüzeylerinin oyuk durumda olması, bu sütun gövdelerinin sadaka taşı işlevinde kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir (Kat. No: 16, 24). Bu sütun gövdelerinden birinin üst yüzeyi 6 cm derinliğinde oyulmuş olup (Kat. No: 16), diğer sütun gövdesinin üst yüzeyinde bulunan oyuğun içerisi betonla doldurulduğu için derinliği bilinmemektedir (Kat. No: 24). Sadaka taşı işlevinde kullanılmış sütun gövdelerinin yüksekliklerinin genellikle 1.20 – 1.50 cm arasında olduğu, bazen de yaklaşık olarak 2 m. olduğu belirtilmiştir219. Sadaka taşı işlevinde kullanılmış olabileceğini düşündüğümüz alt bölümleri kısmen yere gömülü iki sütun gövdesinin günümüzdeki mevcut yükseklikleri 132 cm (Kat. No: 16) ve 106 cm’dir (Kat. No: 24). Sadaka taşı işlevinde kullanıldığı anlaşılan sütun gövdesi yine Çanakkale’de karşımıza çıkmaktadır220.

Sadaka taşı işlevinde kullanılmış olabileceğini düşündüğümüz iki sütun gövdesinin üst yüzeyinin içinde ve üst bölümünün dış kısımlarında birbirleriyle bağlantılı yuvaların bulunması, bu sütun gövdelerinin sonraki kullanımlarında çeşme işlevinde kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir (Kat. No: 16, 21).

Katalog No: 15 Resim No: 2.15a – 2.15b – 2.15c Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 40 cm, A.Ç: 38 cm, Y: 135 cm.

218

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 202, Res. 445-450.

Hakkı Acun, a.g.e., s. 45.

220 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 203, Res. 452.

219

45

Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Ertuğrul Gazi Cad. Başmelek Rum Kilisesi.

Eserin Tanımı: Kilise içerisinde bulunan sütun gövdesinin üst bölümünde, sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 5 cm genişliğinde bir halka bulunmakta olup, bu halkanın altında 2 cm genişliğinde ikinci bir halka daha bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır. Sütun gövdesinin alt yüzeyinin merkezinde, 10 cm çapında ve 8,5 cm derinliğinde daire formunda bir yuva bulunmaktadır.

Sütun gövdesinin üst bölümünde ve alt bölümünün kenarlarında kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.15a: Sütun gövdesi

Resim 2.15b: Sütun gövdesi üst yüz

Katalog No: 16 Resim No: 2.16a – 2.16b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer

Resim 2.15c: Sütun gövdesi, alt yüz

46 Ölçüleri: Ü.Ç: 44 cm, A.Ç: -, Y: 132 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Sultanbağı Cad. Yahya Efendi Konağı önündeki park.

Eserin Tanımı: Park içerisinde bulunan sütun gövdesinin alt bölümü yere gömülü haldedir. Üst bölümde sütun gövdesinden 2 cm dışa taşan 4 cm genişliğinde bir halka bulunmakta olup, bu halkanın altında 2 cm genişliğinde ikinci bir halka daha bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinin içi, kenardan 7 cm içerde, 30 cm çapında ve 6 cm derinliğinde daire formunda oyulmuş olup, bu durum sütun gövdesinin ikinci kullanımında sadaka taşı işlevinde kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir. Oyulmuş kısımda merkezde ve köşede birbiriyle bağlantılı 4’er cm çapında daire formunda iki adet yuva bulunmaktadır. Sütun gövdesinin orta bölümünde, üst bölümden 25 cm aşağıda, sütun gövdesinin üst yüzeyindeki yuvalarla bağlantılı 3 cm çapında daire formunda, etrafı metal bir halka ile çevrelenmiş başka bir yuva bulunmaktadır. Bu durum sütun gövdesinin daha sonraki kullanımında çeşme işlevinde kullanıldığını düşündürmektedir. Sütun gövdesi üzerinde beyaz sıva ile birlikte çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.16a: Sütun gövdesi

Resim 2.16b: Sütun gövdesi, üst yüz

47 Katalog No: 17 Resim No: 2.17 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Pembe tanecikli gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: -, A.Ç: -, Y: 25 cm (k).

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 61. burç, iç kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale duvarında kullanılmış olan sütun gövdesi parçası duvara gömülü haldedir. Sütun gövdesi parçasının üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 4 cm genişliğinde bir halka bulunmakta olup, bu halkanın hemen altında 2,5 cm genişliğinde ikinci bir halka daha bulunmaktadır. Sütun gövdesi parçasının üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın:

Resim 2.17: Sütun gövdesi

48 Katalog No: 18 Resim No: 2.18a – 2.18b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 27 cm, A.Ç: -, Y: 116 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 16 ile 17. burcun arasındaki duvarın yakınında, dış kısım.

Eserin Tanımı: Kale duvarının dışında, yamaçta bulunan sütun gövdesinin alt bölümü kırık durumdadır. Üst bölümde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 6,5 cm genişliğinde bir halka yer almakta olup, bu halkanın altında yüzeysel olarak işlenmiş 3 cm genişliğinde ikinci bir halka daha bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst bölümünün yüzeyinde 3x3 cm ölçülerinde ve 2 cm derinliğinde kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır.

Sütunun gövdesinin üst bölümünün kenarlarında, orta bölümünde ve alt bölümünde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

2.18a: Sütun gövdesi

Resim 2.18b: Sütun gövdesi, üst yüz

49 Katalog No: 19 Resim No: 2.19a – 2.19b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 45 cm, A.Ç: 40 cm, Y: 165 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Meydan Mah. Meydan (Arslan Bey) Camii önü.

Eserin Tanımı: Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 2 cm dışa taşan 9 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinin merkezinde, 5x5 cm ölçülerinde ve 6 cm derinliğinde kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır.

Sütun gövdesinin orta bölümünde ve üst bölümünün yüzeyinde ve kenarlarında kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

2.19a: Sütun gövdesi

2.19b: Sütun gövdesi, üst yüz

50 Katalog No: 20 Resim No: 2.20a – 2.20b – 2.20c Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 46 cm, A.Ç: 41 cm, Y: 135 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Ertuğrul Gazi Cad. Başmelek Rum Kilisesi (Kat. No: 15 ile ).

Eserin Tanımı: Kilise içerisinde bulunan sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 2 cm dışa taşan 7 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinin merkezinde, 5x5 cm ölçülerinde ve 5 cm derinliğinde kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Sütun gövdesinin alt yüzeyinin merkezinde, 10 cm çapında ve 6,5 cm derinliğinde daire formunda bir yuva yer almaktadır. Sütun gövdesinin üst bölümünün yüzeyinde ve kenarlarında kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.20a: Sütun gövdesi

Resim 2.20b: Sütun gövdesi, üst yüz Resim 2.20c: Sütun gövdesi, alt yüz

51 Katalog No: 21 Resim No: 2.21 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 20 cm, A.Ç: 18 cm, Y: 60 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, iç kısım, I. Etap Restorasyon Alanı.

Eserin Tanımı: Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 5 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır. Sütun gövdesi üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.21: Sütun gövdesi

52 Katalog No: 22 Resim No: 2.22 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 38 cm, A.Ç: -, Y: 138 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Lala Hüseyin Paşa Mah. Lala Hüseyin Paşa Camii avlusu.

Eserin Tanımı: Camii avlusunun girişinde bulunan sütun gövdesinin alt bölümü yere gömülü haldedir. Üst bölümde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 9 cm genişliğinde bir halka

bulunmaktadır.

Sütun

gövdesinin

üst

yüzeyinde

kurşun

akıtma

yuvası

bulunmamaktadır. Sütun gövdesinin üst ve alt bölümlerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.22: Sütun gövdesi

53 Katalog No: 23 Resim No: 2.23 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 38 cm, A.Ç: -, Y: 130 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Lala Hüseyin Paşa Mah. Lala Hüseyin Paşa Camii avlusu (Kat. No: 22 ile).

Eserin Tanımı: Camii avlusunun girişinde bulunan sütun gövdesinin alt bölümü yere gömülü haldedir. Üst bölümde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 9 cm genişliğinde bir halka

bulunmaktadır.

Sütun

gövdesinin

üst

yüzeyinde

kurşun

akıtma

yuvası

bulunmamaktadır. Sütun gövdesinin üst bölümünde ve orta bölümünde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.23: Sütun gövdesi

54 Katalog No: 24 Resim No: 2.24a – 2.24b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 44 cm, A.Ç: -, Y: 106 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Sultanbağı Cad. Yahya Efendi Konağı önündeki park (Kat. No: 16 ile).

Eserin Tanımı: Park içerisinde bulunan sütun gövdesinin alt bölümü yere gömülü haldedir. Üst bölümde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 9 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst bölümünde yer alan halkanın aşağısına iki adet yuva açılmış olup, muhtemelen bu yuvalar sütun gövdesinin üst yüzeyine açılmış olan ve içerisi betonla doldurulmuş olan oyukla bağlantılıdır. Bu durum, sütun gövdesinin ikinci kullanımında sadaka taşı işlevinde kullanılmış olabileceğini, sonrasında ise çeşme işlevinde kullanılmış olabileceğinin düşündürmektedir. Sütun gövdesinin alt bölümünde yine sonraki kullanımlarında açılmış olabileceği düşünülen yarım daire formunda bir yuva bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üzerinde ve üst yüzeyinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

55

Resim 2.24a: Sütun gövdesi

Resim 2.24b: Sütun gövdesi, üst yüz

Katalog No: 25 Resim No: 2.25a – 2.25b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 20 cm, A.Ç: -, Y: 62 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, iç kısım, I. Etap Restorasyon Alanı (Kat. No: 21 ile).

Eserin Tanımı: Sütun gövdesinin alt bölümü kırık durumdadır. Sütun gövdesi aşağıya doğru genişleyen bir profil göstermektedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 5 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinin merkezinde 3x3 cm ölçülerinde ve 3 cm derinliğinde kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Sütun gövdesinin orta bölümünde, üst bölümünün kenarlarında ve alt bölümünde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: -

56 Yayın: -

Resim 2.25a: Sütun gövdesi

Resim 2.25b: Sütun gövdesi, üst yüz

Katalog No: 26 Resim No: 2.26 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: -, A.Ç: -, Y: 144 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Mısır Çarşısı Sok. Takvacılar Camii, harim kısmı.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin harim kısmında kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan sütun gövdesi duvara bitişik olup, alt bölümü yere gömülü haldedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 7 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst bölümünden orta bölümüne kadar olan bölümünün yarısı kırık durumda olup, bu bölüme harç ve yanık durumda bir ahşap parçası yerleştirilmiştir. Sütun gövdesi üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: -

57 Yayın: -

Resim 2.26: Sütun gövdesi

Katalog No: 27 Resim No: 2.27 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: -, A.Ç: -, Y: 137 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Mısır Çarşısı Sok. Takvacılar Camii, harim kısmı (Kat. No: 26 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin harim kısmında kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan sütun gövdesi duvara bitişik olup, alt bölümü kırık durumdadır. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 8 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin alt bölümünde kırıklar bulunmakta olup, bu kısımlar betonla kaplanmıştır. Sütun gövdesi üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: -

58 Yayın: -

Resim 2.27: Sütun gövdesi

Katalog No: 28 Resim No: 2.28 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 34 cm, A.Ç: -, Y: 72 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 16. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan sütun gövdesi duvara gömülü haldedir. Sütun gövdesinin alt bölümü görülememektedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 8 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinin merkezinde 4 cm çapında ve 4 cm derinliğinde daire formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Sütun gövdesinin orta bölümünde 8x10 cm ölçülerinde ve 6 cm derinliğinde dikdörtgen formunda bir yuva bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst bölümünün kenarlarında kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

59 Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.28: Sütun gövdesi

Katalog No: 29 Resim No: 2.29 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 35 cm, A.Ç: -, Y: 60 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 16. burç, dış kısım, (Kat. No: 28 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan sütun gövdesi duvara gömülü haldedir. Sütun gövdesinin alt bölümü görülememektedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 2 cm dışa taşan 5 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır.

Sütun gövdesinin üst bölümünün kenarlarında kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: -

60 Yayın: -

Resim 2.29: Sütun gövdesi

Katalog No: 30 Resim No: 2.30 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 36 cm, A.Ç: -, Y: 43 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 31. burç, dış kısım, I. Etap Restorasyon Alanı.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan sütun gövdesi duvara gömülü haldedir. Sütun gövdesinin alt bölümü görülememektedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 7 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır.

Sütun gövdesinin orta bölümünde ve üst bölümünün kenarlarında kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

61

Resim 2.30: Sütun gövdesi

Katalog No: 31 Resim No: 2.31 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 29 cm, A.Ç: -, Y: 75 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 24. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan sütun gövdesi duvara gömülü haldedir. Sütun gövdesinin alt bölümü görülememektedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 3,5 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinin merkezinde 3x3 cm ölçülerinde ve 4 cm derinliğinde kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Sütun gövdesinin orta bölümünde ve üst bölümünün kenarlarında kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

62

Resim 2.31: Sütun gövdesi

Katalog No: 32 Resim No: 2.32 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 34 cm, A.Ç: -, Y: 27 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 16 ile 17. burcun arasındaki duvar, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale duvarının dibinde kullanılmış olan sütun gövdesi duvara gömülü haldedir. Sütun gövdesinin alt bölümü görülememektedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 7 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır.

Sütun gövdesinin üst bölümünün yüzeyinde ve kenarlarında kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

63

Resim 2.32: Sütun gövdesi

Katalog No: 33 Resim No: 2.33 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 38 cm, A.Ç: -, Y: 25 cm (k).

Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Karaa Sok. No: 27.

Eserin Tanımı: Yol kenarında bulunan kırık durumdaki sütun gövdesinin alt bölümü yere gömülü haldedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 6 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır. Sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır. Sütun gövdesi üzerinde kırıklar, aşınmalar ve boya izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

64

Resim 2.33: Sütun gövdesi

Katalog No: 34 Resim No: 2.34 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 22 cm, A.Ç: -, Y: 15 cm (k).

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, iç kısım, I. Etap Restorasyon Alanı (Kat. No: 21 ve 25 ile).

Eserin Tanımı: Sütun gövdesinin alt bölümü yere gömülü haldedir. Sütun gövdesinin üst bölümünde sütun gövdesinden 1 cm dışa taşan 4 cm genişliğinde bir halka bulunmaktadır.

Sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır. Sütun gövdesinin üst bölümünün kenarlarında kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

65

Resim 2.34: Sütun gövdesi

Katalog No: 35 Resim No: 2.35 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 39 cm, A.Ç: -, Y: 24 cm (k).

Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Bolatbey 3. Ara Sok. Eserin Tanımı: Yol kenarında bulunan sütun gövdesinin alt bölümü yere gömülü haldedir.

Sütun gövdesinin üst yüzeyinin merkezinde 4,5 cm çapında ve 4 cm derinliğinde daire formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Sütun gövdesi üzerinde kırıklar, aşınmalar ve boya izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

66

Resim 2.35: Sütun gövdesi

Katalog No: 36 Resim No: 2.36 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Sütun Gövdesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ü.Ç: 39 cm, A.Ç: -, Y: 52 cm (k).

Eserin Bulunduğu Yer: Pirler Mah. Karadonlu Sok. Eserin Tanımı: Çeşmenin yanında bulunan sütun gövdesi ortadan kesik durumdadır ve alt bölümü yere gömülüdür. Sütun gövdesinin üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası bulunmamaktadır. Sütun gövdesi üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

67

Resim 2.36: Sütun gövdesi

2.1.5. Payeler Kütahya Merkez’de on adet paye tespit edilmiştir. Bu payelerden beşi (Kat. No: 37, 39, 40, 41, 42), Kütahya Kalesi ile ilgili araştırmalar yapan Clive Foss 221 (Kat. No: 37, 39, 40) ve Philipp Niewöhner tarafından 222 (Kat. No: 37, 39, 41, 42) daha önce yayınlanmıştır.

Bu payelerden üçü hem Clive Foss, hem de Philipp Niewöhner tarafından yayınlanmıştır (Kat. No: 37, 39, 40). Clive Foss, yayınlamış olduğu eserlerden kısaca bahsedip, eserlerin bulunduğu yerlere ve görsellerine yer vermiştir (Kat. No: 37, 39-40). Philipp Niewöhner ise yayınlamış olduğu eserleri detaylı bir şekilde tanımlamış, eserlerin yaklaşık ölçülerini vermiş ve bulunduğu yerleri belirtmiş, fakat eserlerin görsellerine yer vermemiştir (Kat. No: 37, 39, 41, 42). Philipp Niewöhner’in yayınlamış olduğu bu eserler tanımlamalarına, yaklaşık

ölçülerine

ve

bulunduğu

yerlere

göre

saptanabilmiştir.

Paye

olarak

değerlendirdiğimiz bu eserlerden Clive Foss ve Philipp Niewöhner “ Templon Sütunu” olarak söz etmiştir (Kat. No: 37, 39, 40, 41, 42). Bundan farklı olarak Kat. No: 37’deki eserden Clive Foss yine “Templon Sütunu” olarak söz ederken, Philipp Niewöhner ise bu eseri “ Soffitli Sütun Gövdesi” olarak değerlendirmiştir. Soffit motifinin ortak özellik olduğu, paye olarak değerlendirdiğimiz bu eserler, templon payeleri ile karşılaştırıldığında 221

Clive Foss, a.g.e., ss. 59, 176 - 179, Res. 77, 82.

Philipp Niewöhner, “Frühbyzantinische Steinmetzarbeiten in Kütahya Zu Topographie Steinmetzwesen und Siedlungsgeschichte einer zentralanatolischen Region”, Istanbuler Mitteilungen, 56, 2006, ss. 438, 440, Kat. No: 42, 46, 47, 48.

222

68 yükseklikleri, genişlikleri ve derinliklerinin templon payelerinden genel olarak daha büyük olduğu anlaşılmıştır. Bununla birlikte, bu eserlerin görülebilen yüzlerinde templon payelerinde bulunan levha oyuğu bulunmamaktadır. Bu nedenlerden dolayı bu eserler, paye olarak statik işlevli taş eserler içerisinde değerlendirilmiştir.

Tespit edilen payeler; Maruf Mahallesi, Kütahya Kalesi’nde (Kat. No: 37, 38, 39, 40), Küçükhisar Sokak’ta (Kat. No: 41, 42) ve Sağır Sokak’ta bulunan Aşağı Hisar Mescidi’nin altındaki sarnıçta (Kat. No: 43), Paşam Sultan Mahallesi, Kurşunlu Sokak, Paşam Sultan Çeşmesi’nde (Kat. No: 44), Meydan Mahallesi, Meydan (Arslan Bey) Camii’nin avlusunda, giriş kapısının önünde (Kat. No: 45) ve Hamidiye Mahallesi, Beşikkaya Sokak, Ahi Erbasan Mezarlığı’nın çevre duvarının dış kısmında (Kat. No: 46) bulunmaktadır.

Payelerden dördü Kütahya Kalesi’nin burçlarında (Kat. No: 37, 38, 39, 40), biri Aşağı Hisar Mescidi’nin altındaki sarnıçta (Kat. No: 43), biri Paşam Sultan Çeşmesi’nde (Kat. No: 44) ve diğeri Ahi Erbasan Mezarlığı’nın çevre duvarının dış kısmında (Kat. No: 46) olmak üzere toplamda yedisi devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. Diğer üç payeden ikisi Maruf Mahallesi, Küçükhisar Sokak’ta, yol kenarında (Kat. No: 41, 42), biri ise Meydan (Arslan Bey) Camii’nin avlusunda, giriş kapısının önünde (Kat. No: 45) bulunmaktadır.

Mahalle sakinleriyle yaptığımız görüşmelerden Maruf Mahallesi, Küçükhisar Sokak’ta yol kenarında bulunan payelerin (Kat. No: 41, 42), önceden 1960’lı yıllara kadar Aşağı Kale’nin girişinde kapı kanatları olarak kullanıldığı, sonrasında ise motorlu taşıtların rahatça geçebilmesi için bu payelerin kaldırılıp yol kenarına bırakıldığı öğrenilmiştir.

Bununla birlikte Kat. No: 42’deki kırk payenin orijinalinde Kat. No: 41’deki tamamen korunmuş paye ile yaklaşık olarak aynı yükseklikte olduğunu, fakat kaldırma işlemi sırasında kırıldığını belirttiler. Bu payenin diğer parçası, bu payelerle birlikte yol kenarındayken sonradan başka bir yere taşınmıştır. Bu paye parçasının nerede olduğu tespit edilememiştir. Meydan Mahallesi, Meydan Camii’nin giriş kapısının önünde bulunan kırık paye parçası ise (Kat. No: 45), Camii’de yapılan restorasyon çalışmalarından önce burada bulunmazken, bu paye parçasının restorasyon çalışmaları sırasında ortaya çıkmış olabileceği düşünülmektedir.

69 Payelerin boyutlarına bakıldığında sadece tamamen korunmuş üç paye tam yükseklik vermektedir223 (Kat. No: 38, 39, 41). Tam yükseklik veren payelerin yükseklikleri 200 – 234 cm arasında değişmekte olup, en küçük paye yüksekliği 200 cm (yak.) (Kat. No: 38), en büyük paye yüksekliği ise 234 cm’dir (Kat. No: 41). Payelerin genişlikleri 28 – 53 cm arasında değişmekte olup, 48 – 53 cm arasında yoğunlaşmaktadır (Kat. No: 39, 41, 42, 43, 44). En küçük paye genişliği 28 cm (Kat. No: 37), en büyük paye genişliği ise 53 cm’dir (Kat. No: 39). Payelerin derinliklerine bakıldığında ise sadece beş paye derinlik vermektedir (Kat. No: 37, 41, 42, 43, 45). Bu payelerin derinlikleri 20 – 64 cm arasında değişmekte olup, en küçük paye derinliği 20 cm (Kat. No: 45), en büyük paye derinliği ise 64 cm’dir (Kat. No: 37).

Tüm payelerin ortak özelliği üzerlerinde bulunan soffit motifidir. Soffit motifi templon, ambon ve solea payelerinde 5.-6. yüzyıldan itibaren başlayarak Orta Bizans döneminde devam eden bir motiftir224. Soffit motifleri genellikle payelerin görülebilen bir yüzünde yer almakta olup, kısa kenarları içbükey formdadır. (Kat. No: 37, 38, 39, 41, 42, 43, 44, 45, 46). Bununla birlikte iki payenin görülebilen yan yüzünde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde, kısa kenarları düz formda olan soffit motifi yer almaktadır (Kat. No: 41, 42). Kat. No: 40’daki kale burcuna gömülü paye parçasının görülebilen yüzünde benzer bir uygulama bulunmaktadır. Bu paye parçasının görülebilen yüzünde Kat. No: 41 ve 42’deki payelerin yan yüzünde olduğu gibi dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kısa kenarı düz formda olan soffit motifi yer almaktadır. Bununla birlikte bu paye parçasının (Kat. No: 40) görülebilen yüzünün genişliği 36 cm olup, Kat. No: 41’deki payenin derinliği ile aynı boyuttadır. Bu nedenle bu paye parçasının, payenin yan yüzü olduğu düşünülmektedir.

Paşam Sultan Çeşmesi’nde bulunan duvara gömülü kırık paye parçasının bir yan yüzü kısmen görülebilmekte olup, bu yüzde soffit motifinin izi görülmektedir (Kat. No: 44, Res. 2.44b).

Bu payeler, İstanbul’da Sancaktar Hayreddin Mescidi’nin apsis cephesindeki pencerelerin kemerlerini taşıyan soffit motifli payelerle benzerlik göstermektedir225. Bu payelerden biri, Murat Sav’ın Sancaktar Hayreddin Mescidi ile ilgili yayınında, 2009 yılına 223

Tam yükseklik vermeyen, alt bölümü burca gömülü paye (Kat. No: 37) ile kırık durumdaki diğer payeler yükseklikleri açısından değerlendirme içerisine alınmamıştır.

224 Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., s. 349.

225 Wolfgang Müller-Wiener, İstanbul’un Tarihsel Topografyası: 17. Yüzyıl Başlarına Kadar ByzantionKonstantinopolis-İstanbul, (Çev. Ülker Sayın), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2002, s. 195, Res. 212; John Freely ve Ahmet S. Çakmak, İstanbul’un Bizans Anıtları, (Çev. F. Gülru Tanman), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005, s. 241, Res. 159.

70 ait bir görselde görülmektedir226. Bununla birlikte Kilikya’da, Alahan Manastırı’nın doğu kilisesinin iç kısmının çiziminde227, apsis kubbesi kemerini taşıyan soffit motifli paye görülmektedir. Burada görülen payenin soffit motifinin içerisi bezemelidir. Bu gibi benzer örneklerin yanı sıra incelediğimiz bu payeler, Konya’da228, 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen ve devşirme malzeme olarak kullanılmış olan soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu payeler de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Payelerin üretiminde gri-beyaz mermer kullanılmıştır. Kat. No: 39 ve 40’daki payeler ise pembe tanecikli gri-beyaz mermerden üretilmiştir.

Katalog No: 37 Resim No: 2.37a – 2.37b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 165 cm (k), G: 28 cm, D: 64 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 14. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan dikdörtgen kesitli payenin alt bölümü duvara gömülü haldedir. Payenin bir yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin korunabilen kısa kenarı içbükey formdadır. Payenin görülebilen diğer yüzleri bezemesizdir. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir229. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

226

Murat Sav, “Sancaktar Hayreddin Mescidi”, Vakıflar Dergisi, S:33, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara 2010, s. 58, Res. 4.

227 Cyril Mango, a.g.e., s. 62, Res. 53.

228 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

229 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

71 Yayın: Clive Foss 1985, ss. 59, 176-177, Res. 77; Philipp Niewöhner 2006, s. 438, Kat. No: 42.

Resim 2.37a: Paye

Resim 2.37b: Paye

Katalog No: 38 Resim No: 2.38 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye

72 Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 200 cm (yak.), G: - D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 57. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan paye duvara gömülü haldedir. Payenin görülebilen yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarları içbükey formdadır.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir230. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.38: Paye

Katalog No: 39 Resim No: 2.39 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye

230

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

73 Malzemesi: Pembe tanecikli gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 229 cm, G: 53 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 66. burç.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan paye duvara gömülü haldedir. Payenin sol üst ve sağ alt köşesi kırık durumdadır. Payenin görülebilen yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarları içbükey formdadır. Paye üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir231. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Clive Foss 1985, ss. 59, 178-179, Res. 82; Philipp Niewöhner 2006, s. 440, Kat. No: 46.

Resim 2.39: Paye

Katalog No: 40 Resim No: 2.40 Envanter No: -

231

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

74 İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye Malzemesi: Pembe tanecikli gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 99 cm (k), G: 36 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 66. burç (Kat. No: 41 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan kırık paye parçası duvara gömülü haldedir. Payenin görülebilen yüzünde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin korunabilen kısa kenarı düz formdadır. Payenin kenarlarında ve köşelerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir232. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Clive Foss 1985, ss. 59, 178-179, Res. 82.

Resim 2.40: Paye

Katalog No: 41 Resim No: 2.41 232

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

75 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 234 cm, G:50 cm, D: 36 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Küçükhisar Sok. yol kenarında (Kütahya Kalesi, Aşağı Kale, 84. burcun karşısında).

Eserin Tanımı: Yol kenarında bulunan payenin bir kısmı yere gömülü haldedir. Payenin ön yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarları içbükey formdadır. Payenin görülebilen yan yüzünde de dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarları düz formdadır. Payenin abaküs ve kaide kısımlarında kırıklar bulunmakta olup, gövde üzerinde ve kenarlarında aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir233. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 440, Kat. No: 47.

Resim 2.41: Paye 233

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

76 Katalog No: 42 Resim No: 2.42 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 156 cm (k), G:52 cm, D: 33 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Küçükhisar Sok. yol kenarında (Kütahya Kalesi, Aşağı Kale, 84. burcun karşısında), (Kat. No: 41 ile).

Eserin Tanımı: Yol kenarında bulunan kırık paye parçasının bir kısmı yere gömülü haldedir. Payenin ön yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin korunabilen kısa kenarı içbükey formdadır. Payenin görülebilen yan yüzünde de dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin korunabilen kısa kenarı düz formdadır. Paye üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir234. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 440, Kat. No: 48.

Resim 2.42: Paye 234

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

77 Katalog No: 43 Resim No: 2.43 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 67 cm (k), G: 48 cm, D: 24 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Sağır Sok. Aşağı Hisar Mescidi’nin altındaki sarnıçta.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kullanılmış olan paye parçası duvara gömülü halde olup, aşırı nemden dolayı tahrip olmuştur. Payenin ön yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin korunabilen kısa kenarı içbükey formdadır. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir235. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.43: Paye

235

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

78 Katalog No: 44 Resim No: 2.44a – 2.44b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 83 cm (k), G:50 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Kurşunlu Sok. Paşam Sultan Çeşmesi.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kullanılmış olan paye parçası duvara gömülü haldedir. Payenin ön yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin korunabilen kısa kenarı içbükey formdadır. Payenin kısmen görülebilen yan yüzünde soffit motifinin izi görülmektedir. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir236. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.44a: Paye 236

Resim 2.44b: Paye, yan yüz

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

79 Katalog No: 45 Resim No: 2.45 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Paye Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 127 cm (k), G: 44 cm, D: 20 cm Eserin Bulunduğu Yer: Meydan Mah. Meydan (Arslan Bey) Camii girişinde.

Eserin Tanımı: Camiinin giriş kapısının önünde bulunan kırık paye parçası, alt bölüme doğru genişleyen bir profil göstermektedir. Payenin ön yüzünde kazıma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin korunabilen kısa kenarı içbükey formdadır. Payenin diğer yüzleri bezemesizdir. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir237. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.45: Paye

237

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

80 Katalog No: 46 Resim No: 2.46 Envanter No: İnceleme Tarihi: Kasım 2018 Eserin Türü: Paye Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 118 cm (k), G: 41 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Hamidiye Mah. Beşikkaya Cad. Ahi Erbasan Mezarlığı çevre duvarı, dış kısımda.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak mezarlığın çevre duvarında kullanılmış olan kırık paye parçası duvara gömülü haldedir. Payenin ön yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin korunabilen kısa kenarı içbükey formdadır. Soffit motifinin sol üst köşesinde muhtemelen eserin ikinci kullanımı sırasında açılmış olan 4 cm çapında ve 2,5 cm derinliğinde daire formunda bir yuva bulunmaktadır. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu paye, Konya’da bulunan ve 4.-6. yüzyıla tarihlendirilen soffit motifli payelerle boyutları ve motif açısından benzerlik göstermektedir238. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu paye de 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.46: Paye 238

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 103-104, Kat. No: P 1-5, Res. No: 142-146.

81 2.1.6. Çift Sütunlar Kütahya Merkez’de elli dokuz adet çift sütun tespit edilmiştir. Çift sütunlar, incelediğimiz eserler arasında en çok buluntu türünü oluşturan eserlerdir. Çift sütunlar dikdörtgen

bir

payenin

yan

yüzlerinin

birer

yarım

sütunla

genişletilmesiyle

oluşturulmuştur239. Çift sütunlar, yassı paye ya da iki yanı sütunceli paye olarak da adlandırılmakta olup, bu eserler kiliselerdeki nef ayrımlarında, pencere, kapı ve apsis açıklıklarında kullanılmıştır240. Yüksekliği yaklaşık olarak 2 m. olan çift sütunlar kiliselerin naos bölümündeki orta nef ve yan nefler arasında, narteks bölümlerinde ve galeri bölümlerinde karşımıza çıkmaktadır241. Bununla birlikte çift sütunlar, Erken Bizans döneminde pencerelerde ve arkadlarda yaygın olarak kullanılmıştır242.

Tespit edilen çift sütunlar; Maruf Mahallesi, Kütahya Kalesi’nde dağınık halde veya burç ve duvarlarda (Kat. No: 76, 78 – 95, 99 – 102), Etek Sokak, Yukarı Kale’ye çıkan yolun solunda bulunan günümüzde yıkık durumdaki çeşmede (Kat. No: 49 ve 50), Şen Sokak’taki çeşmede (Kat. No: 56 ve 57), Sağır Sokak, Aşağı Hisar Mescidi’ne inen merdivende (Kat. No: 50) ve Aşağı Hisar Mescidi’nin altındaki sarnıçta (Kat. No: 96) ve Küçükhisar Sokak’ta, 9 kapı numaralı evin önündeki çeşmenin altında, yol kenarında (Kat. No: 97), Balıklı Mahallesi, Germiyan Caddesi, Şeker Ali Paşa Konağı’nın bahçesindeki çeşmede (Kat. No: 65 – 69), Pamuk Pazarı Sokak, Ömer Bari Hazretleri Türbesi’nin dış köşesinde (Kat. No: 98), Meydan Mahallesi, Osmanlı Caddesi, Meydan (Arslan Bey) Camii’nin harim giriş kapısında (Kat. No: 63 ve 64) ve Erkmen Sokak’ta bulunan fırının önünde (Kat. No: 58 - 60), Börekçiler Mahallesi, Sultanbağı Caddesi, Şengül Hamamı (Kütahya Jeoloji Müzesi)’nın avlusundaki çeşmede (Kat. No: 72) ve Dönenler Camii (Kütahya Mevlevihanesi)’nin haziresinde (Kat. No: 77), Macar Sokak, Kossuth Evi Müzesi’nin bahçesinde (Kat. No: 73 ve 74), Paşam Sultan Mahallesi, Kurşunlu Sokak, Paşam Sultan Türbesi’nde (Kat. No: 47 ve 48) ve Mısır Çarşısı Sokak, Takvacılar Camii’nin harim kısmında (Kat. No: 61 ve 62), İstiklal Mahallesi, Cennet Çeşmesi Sokak, Ahi Evren Türbesi merdiveninde (Kat. No: 70 ve 71) ve Özçam Sokak, Öksüzoğlan Camii’nin giriş kapısının eşiğinde (Kat. No: 103), Servi Mahallesi, Servi Sokak, 239

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 230.

A. Oğuz Alp, “Bizans Mimari Plastiğinde Terminolojik Sorunlar”, Sanat Tarihinde Terminoloji Sorunları Semineri I (Mimari ve Mimari Süsleme), (Ed. M. Sacit Pekak), 23-24 Kasım 2001 Ankara, Ankara 2005, s.27.

241 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 177-178.

242 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 48.

240

82 günümüzde işlevini yitirmiş durumdaki Osmanlı Dönemi çeşmesinde (Kat. No: 54 ve 55), Sultanbağı Mahallesi, Gediz Caddesi, Sultanbağı Mezarlığı’nın dış köşesinde yer alan çeşmede (Kat. No: 104 ve 105), Saray Mahallesi, Zeryen Sokak, Hamamcı Hüseyin Ağa Çeşmesi (Paşa Çeşmesi)’nde (Kat. No: 51 ve 52) ve Mecidiye Mahallesi, Ahi Erbasan Caddesi, 53 kapı numaralı evin önünde (Kat. No: 53) bulunmaktadır. Bu çift sütunlardan elli bir adedi devşirme malzeme olarak kullanılmıştır (Kat. No: 47 – 52, 54 – 58, 60 – 77, 83 – 97, 99 – 105). Çift sütunlardan ikisi Ara Altun’un yayınında243 (Kat. No: 65-66), ikisi Kütahya Kalesi ile ilgili araştırmalar yapan Clive Foss’un yayınında244 (Kat. No: 76, 85), beşi Philipp Niewöhner’in yayınında245 (Kat. No: 47, 48, 49, 50, 85), altısı ise Yasemin Verim’in “Kütahya Çeşmeleri” adlı Yüksek Lisans Tezi’nde246 (Kat. No: 51, 52, 54, 55, 65, 66) olmak üzere toplamda on ikisi daha önce yayınlanmıştır. Ara Altun, yayınlamış olduğu çift sütunların çeşme ile birlikte görselini vermiştir (Kat. No: 65-66). Kat. No: 85’deki çift sütun hem Clive Foss, hem de Philipp Niewöhner tarafından yayınlanmıştır.

Clive Foss yayınlamış olduğu çift sütunlardan kısaca bahsetmiş olup, bu çift sütunların görsellerine yer vermiştir (Kat. No: 76, 85). Philipp Niewöhner yayınlamış olduğu çift sütunları detaylı bir şekilde tanımlamış, yaklaşık ölçülerini vermiş ve bulunduğu yerleri belirtmiş, fakat görsellerine yer vermemiştir. Philipp Niewöhner’in yayınlamış olduğu bu çift

sütunlar

tanımlamalarına,

yaklaşık

ölçülerine

ve

bulunduğu

yerlere

göre

saptanabilmiştir (Kat. No: 47, 48, 49, 50, 85). Yasemin Verim ise “Kütahya Çeşmeleri” adlı Yüksek Lisans Tezi’nde çeşmelerle birlikte yayınlamış olduğu çift sütunlardan kısaca bahsetmiş olup, bu çift sütunların görsellerine yer vermiştir (Kat. No: 51-52, 54-55, 6566). Kat. No: 65 ve 66’daki çift sütunlar hem Ara Altun, hem de Yasemin Verim tarafından daha önce yayınlanmıştır. Çift sütunlar, alt ve üst bölümlerinin sonlanışı açısından iki farklı grupta değerlendirilmiştir. Birinci grupta değerlendirilen kırk dokuz adet çift sütunun, alt ve üst bölümleri ya da alt veya üst bölümleri dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküsle sonlanmaktadır247. Alt ve üst bölümleri ya da alt veya üst bölümleri dikdörtgen formunda 243

Ara Altun, a.g.e., s. 696, Res. 71/7.

Clive Foss, a.g.e., ss. 59, 142-143, 174-175, Res. 22, 74.

245 Philipp Niewöhner, 2006, a.g.e., ss. 435-436, Kat. No: 28, 29, 30, 31, 32.

246 Yasemin Verim, a.g.e., ss. 38-39, 50-57, Fot. 11-12, 19-22.

247 Bu çift sütunlardan on dördünün alt ve üst bölümleri korunmuş olup (Kat. No: 50-52, 65, 66, 73, 75-78, 83, 85, 96, 103), otuz beşinin ise alt veya üst bölümleri duvara, kale burcuna veya yere gömülü, ya da kırık durumdadır (Kat. No: 47-49, 53-59, 61-64, 67-72, 74, 80, 84, 90, 92-95, 97, 99-102, 104, 105).

244

83 düz bir plinthus ve abaküsle sonlanan çift sütunlardan onu, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir (Kat. No: 47, 56, 61, 62, 70, 76, 77, 95, 104, 105). Başlığı ile birlikte monolit olarak işlenmiş bu çift sütunlarda başlık bölümü gövdeden yatay bir şeritle ayrılmakta olup, başlık bölümlerinin ortasında yer alan dikey şeritler dışa doğru kavis yaparak abaküsün altında sonlanmaktadır. Kat. No: 47’deki başlığı ile monolit olarak işlenmiş çift sütunun üst bölümü dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlanırken, alt bölümü oval bir formda olup iki halka ile sonlanmaktadır. Kat. No: 56’daki başlığı ile monolit olarak işlenmiş çift sütunun üst bölümü dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlanırken, alt bölümü kırık durumdadır. Kat. No: 61 ve 62’deki çift sütunların abaküs kısımları kırık ve aşınmış durumda olup, bu çift sütunların üst bölümlerinde diğer başlığı ile birlikte monolit olarak işlenmiş çift sütunlarda olduğu gibi benzer formda yatay bir şerit bulunmaktadır. Bu nedenle bu çift sütunların başlığı ile monolit olarak işlendiği ve üst bölümlerinin dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlandığı düşünülmektedir. Kat. No: 70’deki çift sütuna ait kırık parçanın sadece dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlanan üst bölümü kısmen korunmuştur. Bu çift sütun parçasının üst bölümünde diğer başlığı ile monolit olarak işlenmiş çift sütunlarda olduğu gibi benzer bir uygulama bulunmaktadır. Bu nedenle bu çift sütun parçasının da başlığı ile monolit olarak işlenmiş olduğu söylenebilir.

Kat. No: 76 ve 95’deki kale burcuna gömülü çift sütunların görülebilen yan yüzünün üst bölümünde de diğer başlığı ile işlenmiş çift sütunlarda olduğu gibi benzer bir uygulama bulunmaktadır. Bu nedenle bu çift sütunların da başlığı ile monolit olarak işlenmiş olduğu söylenebilir. Kat. No: 77’deki çift sütunun ön yüzeyi kesilerek yeniden şekillendirilmiş olup yan yüzlerinin üst bölümünde, diğer başlığı ile monolit olarak işlenmiş çift sütunlarda olduğu gibi benzer bir uygulama bulunmaktadır. Bu nedenle bu çift sütunun da başlığı ile monolit olarak işlendiği söylenebilir. Kat. No: 104 ve 105’deki başlığı ile birlikte işlenmiş çift sütunların üst bölümlerinde abaküs kısımları kesik durumda (Kat. No: 104) ve duvarın içerisinde kalmış olup (Kat. No: 105), alt bölümleri yere gömülü haldedir. Bu çift sütunların da diğer başlığı ile birlikte işlenmiş çift sütunların üst bölümlerinde olduğu gibi dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlandığı düşünülmektedir.

Alt bölümü dikdörtgen formunda düz bir plinthusla sonlanan çift sütunlardan biri ise kaidesi ile monolit olarak işlenmiştir (Kat. No: 57). Bu çift sütunun alt bölümünde bulunan kaide formu çift sütun kaideleriyle benzerlik göstermekte olup, plinthus üzerinde torus ve boyun bölümleri yer almaktadır. Bu nedenle Kat. No: 57’deki çift sütunun kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olduğu söylenebilir.

84 Birinci grupta değerlendirilen çift sütunların abaküs kısmının altında ve plinthus kısmının üzerinde bulunan farklı adetlerde ve farklı yüksekliklerdeki halkalar vasıtasıyla yüzeyde hareketlilik sağlanmıştır. Bu çift sütunlardan on dokuzunun alt bölümlerinde dikdörtgen formundaki düz bir plinthus üzerinde bulunan farklı adetlerde ve farklı yüksekliklerdeki halkalar vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir (Kat. No: 48-53, 59, 65, 66, 69, 71, 73, 77, 78, 83, 85, 93, 97, 103). Bu çift sütunlardan Kat. No: 97’deki çift sütunun alt ve üst bölümü kırık durumda olup, diğer çift sütünlarda olduğu gibi alt ve üst bölümünde benzer halkalar bulunmaktadır. Bu nedenle bu çift sütunun da dikdörtgen formunda düz bir abaküsle ve plinthusla sonlandığı düşünülmektedir. Birinci grupta değerlendirilen çift sütunlardan birinin üzerinde ise halka bulunmamaktadır (Kat. No: 96). Üst bölümleri dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanan çift sütunlardan dördü büyük oranda kale burcuna gömülü halde olup, sadece üst yüzleri ve kısmen yan yüzleri görülebilmektedir (Kat. No: 99 – 102).

Birinci grupta değerlendirilen çift sütunlar İstanbul’da248, Bursa’da249, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde250, Manisa’nın Soma İlçesi’ne bağlı Darkale’de251, Konya’da252 ve Çanakkale’de253 bulunan çift sütunlarla alt ve üst bölümlerinin sonlanışı açısından benzerlik göstermektedir. Bu çift sütunlardan Konya’da bulunan çift sütunlar 4.-6. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Konya’daki benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütunlar da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir. İkinci grupta değerlendirilen dokuz adet çift sütunun alt ve üst bölümleri ya da alt veya üst bölümleri oval bir formda sonlanmaktadır254 (Kat. No: 60, 79, 81, 82, 86, 87, 88, 89, 91). Bu çift sütunlardan birinin alt ve üst bölümlerinde birer halka (Kat. No: 86), birinin alt bölümünde iki, üst bölümünde ise bir halka (Kat. No: 87), dördünün üst bölümlerinde bir halka (Kat. No: 60, 81, 82, 91), birinin ise üst bölümünde iki halka (Kat. No: 89) yer almaktadır. Üst bölümleri kırık veya kale burcuna gömülü iki çift sütunun ise 248

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 23, Res. 1.

250 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-15, Res. 66-81, 87-120, 127-140.

251 Ümmühan Melda Ermiş, “Darkale’deki Bizans Dönemine Ait Mimari Plastik Eserler”, XIX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Manisa 2015, s. 578, 598, Res. 1.

252 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 101-102, 105-122, Kat. No: ÇS 24-26, ÇPS 2-16, 18-22, 26-27, 30, 3240, 44-64, Res. 135-137, 150-164, 166-170, 174-175, 178, 180-188, 192-212.

253 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 254-259, 267, Kat. No: 430-431, 433, 435, 437, 440, 442-443, 446451, 492, Res. 543-544, 546-547, 554, 556-557, 560-565, 607.

254 Bu çift sütunlardan ikisinin alt ve üst bölümleri korunmuş olup (Kat. No: 86, 87), yedisinin ise alt veya üst bölümleri kale burcuna gömülü ya da kırık durumdadır (Kat. No: 60, 79, 81, 82, 88, 89, 91).

249

85 alt bölümlerinde halka yer almamaktadır (Kat. No: 79, 91). Bu grupta değerlendirilen çift sütunların alt veya üst bölümlerinde bulunan farklı adetlerde ve farklı yüksekliklerdeki halkalar vasıtasıyla yüzeyde hareketlilik sağlanmıştır. İkinci grupta değerlendirilen çift sütunlar İstanbul’da255, Bursa’da256, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde257, Karaman, Karadağ’da bulunan yapı kompleksi içerisinde Madenşehir’de 1 ve 5 numaralı Bazilikalar ile Değle’de 31 numaralı Bazilaka’daki nef ayrımlarında258, Silifke Müzesi’nde259, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde260, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde261, Çanakkale’de262, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde263 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde264 bulunan çift sütunlarla alt ve üst bölümlerinin sonlanışı açısından benzerlik göstermektedir. Bu çift sütunlardan Karaman Karadağ’daki, Silifke Müzesi’ndeki, Çanakkale’deki, İzmir Arkeoloji Müzesi’ndeki ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’ndeki çift sütunlar 5.-6. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütunlar da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir. Çift sütunlardan biri ise Balıklı Mahallesi, Pamuk Pazarı Sokak, Ömer Bari Hazretleri Türbesi’nin dış köşesinde yer almakta olup, bu çift sütunun alt bölümü yere gömülü, üst bölümü ve bir yanı kırık durumdadır. Büyük oranda tahrip olmuş çift sütunun alt ve üst bölümlerinin nasıl sonlandığı bilinmemektedir. Bu nedenle bu çift sütun, iki farklı grupta değerlendirdiğimiz çift sütunların dışında kalmıştır (Kat. No: 98). Çift sütunların boyutlarına bakıldığında265 sadece on altı adedi tam yükseklik vermektedir (Kat. No: 47, 50 – 52, 65, 66, 73, 75 – 78, 83, 85 – 87, 96). Tam yükseklik veren çift sütunların yükseklikleri 93 – 184 cm arasında değişmekte olup, 94 – 142 cm arasında yoğunlaşmaktadır (Kat. No: 47, 50 – 52, 65, 66, 73, 78, 83, 85). En küçük çift sütun yüksekliği 93 cm (Kat. No: 96), en büyük çift sütun yüksekliği ise 184 cm’dir (Kat. 255

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

257 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

258 Semavi Eyice, Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler, İstanbul 1971, Res. 88-89.

259 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

260 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

261 Ebru Parman, Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2002, Lev. 134, Res. 184.

262 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

263 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

264 Yasemin Özdin, Kocaeli Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri, Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2014, ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

265 Alt veya üst bölümleri duvara, kale burcuna veya yere gömülü ya da kırık durumda olan çift sütunlar boyutları açısından değerlendirme içerisine alınmamıştır.

256

86 No: 75). Tam yükseklik veren çift sütunlardan ikisi 172 cm (Kat. No: 77) ve 180 cm (Kat. No: 76) yüksekliğinde olup, bu çift sütunlar en büyük yüksekliğe sahip çift sütunla yakın yüksekliktedir (Kat. No: 75: 184 cm). Bu çift sütunlar, diğer çift sütunlardan yüksek boyutlarda olmasından dolayı ayrılmaktadır (Kat. No: 75, 76, 77). Çift sütunların alt ve üst genişliklerine bakıldığında sadece on adet çift sütun tam alt genişlik vermektedir (Kat. No: 52, 69, 73, 76 – 78, 85, 86, 88, 96). Tam alt genişlik veren çift sütunların alt genişlikleri 42 – 86 cm arasında değişmekte olup, 52 – 70 cm arasında yoğunlaşmaktadır (Kat. No: 52, 69, 73, 76, 78, 85, 86, 88). En küçük alt genişlik veren çift sütunun alt genişliği 42 cm (Kat. No: 96), en büyük alt genişlik veren çift sütunun alt genişliği ise 86 cm’dir (Kat. No: 77). Çift sütunlardan sadece on beşi ise tam üst genişlik vermektedir (Kat. No: 47, 50, 65, 70, 72 – 74, 76, 77, 82, 84, 89, 91, 99, 100).

Tam üst genişlik veren çift sütunların üst genişlikleri 36 – 82 cm arasında değişmekte olup, 40 – 70 cm arasında yoğunlaşmaktadır (Kat. No: 47, 50, 65, 70, 72, 73, 76, 82, 84, 89, 91, 99, 100). En küçük üst genişlik veren çift sütunun üst genişliği 36 cm (Kat. No: 74), en büyük üst genişlik veren çift sütunun üst genişliği ise 82 cm’dir (Kat. No: 77). Buna göre tam alt ve üst genişlik veren çift sütunlardan Kat. No: 77’deki çift sütun, hem en büyük alt genişliğe (86 cm), hem de en büyük üst genişliğe (82 cm) sahiptir. Çift sütunların alt ve üst derinliklerine bakıldığında sadece on yedisi tam alt derinlik vermektedir (Kat. No: 48 – 50, 52, 57, 69, 71, 73, 76, 79, 83, 85, 86 – 88, 93, 96).

Tam alt derinlik veren çift sütunların alt derinlikleri 14,5 – 29 cm arasında değişmekte olup, 15 – 27 cm arasında yoğunlaşmaktadır (Kat. No: 48 – 50, 52, 57, 69, 71, 73, 76, 79, 83, 86 – 88, 96). En küçük alt derinlik veren çift sütunun alt derinliği 14,5 cm (Kat. No: 93), en büyük alt derinlik veren çift sütunun alt derinliği ise 29 cm’dir (Kat. No: 85). Çift sütunlardan sadece yirmi sekizi ise tam üst derinlik vermektedir (Kat. No: 47, 50, 56, 63, 64, 67, 68, 70, 72 – 74, 76, 78, 80 – 85, 89 – 92, 94, 99, 100 – 102). Tam üst derinlik veren çift sütunların üst derinlikleri 13 – 29 cm arasında değişmekte olup, 13,5 – 26 cm arasında yoğunlaşmaktadır (Kat. No: 47, 50, 56, 63, 64, 67, 68, 70, 72, 73, 74, 76, 78, 81 – 84, 89 – 92, 94, 99 – 102). En küçük üst derinlik veren çift sütunun üst derinliği 13 cm (Kat. No: 80), en büyük üst derinlik veren çift sütunun üst derinliği ise 29 cm’dir (Kat. No: 85).

Buna göre tam alt ve üst derinlik veren çift sütunlardan Kat. No: 85’deki çift sütun, 29 cm ile hem en büyük alt derinliğe, hem de en büyük üst derinliğe sahiptir.

87 Çift sütunlardan altısının üzerinde pencere şebekesinin yerleştirilmesi için açılmış yuvalar bulunmaktadır (Kat. No: 54, 61, 62, 64, 104, 105). Bu çift sütunlardan üçünün ön yüzeyinde bulunan yuvalar daire formunda olup (Kat. No: 54, 61, 64), diğer üçünün ise ön yüzeyinde bulunan yuvalar dikdörtgen formundadır (Kat. No: 62, 104, 105). Çift sütunların ikinci kullanımlarında farklı işlevlerde kullanıldığı gözlemlenmiştir. Çift sütunlardan on dördü ikinci kullanımlarında kemer ayağı işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 49 – 52, 54, 55, 61 – 66, 104, 105). Kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütunlardan ikisi Takvacılar Camii’nin harim kısmında (Kat. No: 61, 62), ikisi ise Meydan (Arslan Bey) Camii’nin harim kısmında (Kat. No: 63, 64) kullanılmıştır. Bu çift sütunlardan Takvacılar Camii’nin harim kısmında kullanılmış olan çift sütunlar birbirlerine karşılıklı olarak yerleştirilmiştir (Kat. No: 61, 62). Meydan Camii’nin harim giriş kapısında kullanılmış olan çift sütunlar ise dikey olarak ortadan kesilerek yeniden şekillendirilmiştir (Kat. No: 63, 64). Kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütunlardan onu ise çeşmelerde kullanılmıştır (Kat. No: 49 – 52, 54, 55, 65, 66, 104, 105). Çift sütunlardan ikisi Maruf Mahallesi, Etek Sokak’ta, Yukarı Kale’ye çıkan yolun solunda bulunmakta olup,

bu çift sütunlar günümüzde yıkık durumdaki çeşmede daha önce kemer ayağı

işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 49, 50). Bu çift sütunların Philipp Niewöhner266 tarafından yayınlandığından, fakat görsellerine yer verilmediğinden bahsetmiştik. Arazi çalışması sırasında bu çift sütunlar kısmen görülmekteyken, yoğun bir temizlik çalışması sonrasında çeşme duvarının bir kısmı ile birlikte büyük oranda ortaya çıkarılmıştır. Bu çeşmenin Kütahya’lı Ressam Ahmet Yakupoğlu tarafından yağlı boya ile bir resmi yapılmıştır267. Bu resimde çeşmenin arkasında bir de çamaşırlık görülmektedir. Aynı çeşmeden Ara Altun da bahsetmiş olup, yayınında çeşmenin bir de görseline yer vermiştir268. Çeşmenin bu görselinde Kat. No: 49’daki çift sütun taş ve ot yığının arkasında kaldığı için görülmemekte olup, Kat. No: 50’deki çift sütun ise kısmen görülmektedir. Çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütunlardan ikisi ise Sultanbağı Mahallesi, Gediz Caddesi, Sultanbağı Mezarlığı’nın dış köşesindeki çeşmede bulunmakta olup, bu çift sütunlar çeşme ile birlikte sonradan üzeri çiniyle kaplandığı için günümüzde görülememektedir (Kat. No: 104, 105).

266

Philipp Niewöhner, 2006, a.g.e., s. 435, Kat. No: 29-30.

Ahmet Yakupoğlu, Rengârenk Kütahya, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2012, s. 150, Res. 117.

268 Ara Altun, a.g.e., s. 192, 476, Res. 2/17; Çeşme ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. M. Mustafa Kalyon, Kütahya’da Su Medeniyeti, Kütahya Belediyesi Kütahya Kültür ve Tarihi Araştırma Merkezi Yayınları, Kütahya 2010, ss. 56, 98.

267

88 Çift sütunlardan biri Şengül Hamamı (Kütahya Jeoloji Müzesi)’nın avlusunda çeşme işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 72). Çift sütunlardan bir diğeri Kossuth Evi Müzesi’nin bahçesinde çeşmenin su haznesi işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 73). Bu çift sütunun ön yüzeyi ikinci kullanımı sırasında oyularak yeniden şekillendirilmiştir. Su haznesi işlevinde kullanılan bu çift sütunla aynı yerde bulunan bir adet çift sütun ise, bu çift sütunun altında kaide işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 74). Çift sütunlardan altısı ise yine çeşmelerde kenar taşı veya duvar taşı işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 56, 57, 58, 67, 68, 69). Çift sütunlardan on dokuzu, ikinci kullanımlarında Kütahya Kalesi’nin burç ve duvarlarında kullanılmıştır (Kat. No: 76, 83 – 95, 99 – 102). Çift sütunlardan biri Aşağı Hisar Mescidi’nin altında bulunan sarnıcın içerisinde duvarda kullanılmıştır (Kat. No: 96). Çift sütunlardan ikisi Paşam Sultan Türbesi’nin içerisinde duvara bitişik halde olup, bu çift sütunların hangi işlevde kullanıldığı bilinmemektedir (Kat. No: 47, 48). Çift sütunlardan ikisi, Ahi Evren Türbesi’nin merdiveninde (Kat. No: 70, 71), biri ise Aşağı Hisar Mescidi’ne inen merdivende (Kat. No: 75) olmak üzere toplamda üçü basamak işlevinde kullanılmıştır. Çift sütunlardan biri, Dönenler Camii (Kütahya Mevlevihanesi)’nin haziresinde mezar kapağı işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 77). Bu çift sütunun ikinci kullanımında ön yüzeyi kesilerek yeniden şekillendirilmiş olup, ön yüzeyine mezar taşlarının yerleştirilmesi için oyuklar açılmıştır. Çift sütunlardan biri, İstiklal Mahallesi, Özçam Sokak’ta bulunan Öksüzoğlan Camii’nin dışında, giriş kapısının eşiğinde kullanılmıştır (Kat. No: 103). Bu çift sütunun üzeri, sonradan yol yapım çalışmaları sırasında üzeri ziftle kaplandığı için günümüzde görülememektedir. Çift sütunların üretim malzemelerine bakıldığında, üçü kireçtaşı (Kat. No: 51, 52, 87), elli altısı ise gri-beyaz mermerden üretilmiştir. Bununla birlikte gri-beyaz mermerden üretilmiş olan çift sütunlardan ikisi pembe tanecikli gri beyaz mermerden üretilmiştir (Kat. No: 72, 85).

89 Katalog No: 47 Resim No: 2.47a – 2.47b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 107,5 cm, A.G: - A.D: - Ü.G: 60 cm, Ü.D: 22 cm, Ab. Y: 9 cm Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Kurşunlu Sok. Paşam Sultan Türbesi.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak türbe içerisinde kullanılmış olan çift sütun duvara bitişik halde olup, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Abaküsün altında 3 cm yüksekliğinde yatay bir şerit yer almakta olup, bunun her iki yanında 3 cm yüksekliğinde birer halka bulunmaktadır. Yatay şeridin altında yer alan dikey şerit, zeminden 0,5 cm yukarda olup, 14 cm yüksekliğinde ve 32 cm genişliğindedir. Bu şerit dışa doğru kavis yaparak üstteki yatay şerit ile birleşmektedir. Başlık ile gövde arasında zeminden 1 cm yukarda, 5 cm yüksekliğinde ve 33,5 cm genişliğinde yatay bir şerit yer almaktadır. Bu şeridin her iki yanında 5 cm yüksekliğinde birer halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 0,5 cm yukarda, 65 cm yüksekliğinde ve 29,5 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Çift sütunun alt bölümü oval bir formda sonlanmakta olup, alt bölümde 5 ve 6 cm yüksekliğinde iki halka yer almaktadır. Eserin sağ alt bölümü kırık durumda olup, yüzeyde aşınmalar ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Bursa’da269, Aizanoi Antik Kenti çevresinde270 ve Konya’da271 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 435, Kat. No: 28.

269

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 23, Res. 1.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92.

271 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

270

90

Resim 2.47a: Çift sütun, ön yüz

Resim 2.47b: Çift sütun, yan yüz

Katalog No: 48 Resim No: 2.48a – 2.48b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 97,5 cm (k), A.G: 51 cm (k), A.D: 19 cm. Ü.G: - Ü.D: - Pl. Y: 12 cm Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Paşam Sultan Türbesi (Kat. No: 47 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak türbe içerisinde kullanılmış olan çift sütun duvara bitişik ve üst bölümü yere gömülü halde olup, baş aşağı durmaktadır. Çift sütunun alt bölümü dikdörtgen formunda düz bir plinthus ile sonlanmaktadır. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 4,- 5 ve 4 cm’dir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 25 cm genişliğinde, abaküsün altında sonlanan dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin plinthus kısmının kenarlarında kırıklar bulunmakta olup, yüzeyde aşınmalar mevcuttur.

91 Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da272, Aizanoi Antik Kenti çevresinde273, Manisa’nın Soma İlçesi’ne bağlı Darkale’de274, Konya’da275 ve Çanakkale’de276 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 435, Kat. No: 31.

Resim 2.48a: Çift sütun, ön yüz

Resim 2.48b: Çift sütun, yan yüz yüz

Katalog No: 49 Resim No: 2.49a – 2.49b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 75 cm (k), A.G: 21 cm (k), A.D: 15,5 cm, Ü.G: -, Ü.D: -, Pl. Y: 10,5 cm

272

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

274 Ümmühan Melda Ermiş, a.g.e., s. 578, 598, Res. 1.

275 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

276 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

273

92 Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Etek Sok. Kaleye çıkan yolun sol tarafında bulunan yıkık durumdaki çeşmede.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak günümüzde yıkık durumdaki çeşmede kullanılmış olan çift sütunun sağ alt köşesi kırık durumda olup üst bölümü yere gömülü haldedir. Çift sütun baş aşağı durmakta olup, alt bölümü dikdörtgen formunda düz bir plinthus ile sonlanmaktadır. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Sağ alt bölümde plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 4,- 5 ve 4 cm’dir. Kırık durumdaki sağ alt bölümde korunabilen iki halkanın yükseklikleri alt bölümden itibaren 5 ve 4 cm’dir. Çift sütunun ön ve arka yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 30 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit alt bölümde birinci halkaya doğru çıkıntı yaptıktan sonra dik açı yaparak plinthus ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da277, Aizanoi Antik Kenti çevresinde278, Manisa’nın Soma İlçesi’ne bağlı Darkale’de279, Konya’da280 ve Çanakkale’de281 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 435, Kat. No: 30.

277

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

279 Ümmühan Melda Ermiş, a.g.e., s. 578, 598, Res. 1.

280 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

281 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

278

93

Resim 2.49a: Çift sütun, ön yüz

Resim 2.49b: Çift sütun, arka yüz

Katalog No: 50 Resim No: 2.50 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 111 cm, A.G: 47 cm (k), A.D: 16 cm, Ü.G: 55 cm, Ü.D: 16 cm, Ab. Y: 4,5 cm, Pl. Y: 4,5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Etek Sok. Kaleye çıkan yolun sol tarafında bulunan yıkık durumdaki çeşmede (Kat. No: 49 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak günümüzde yıkık durumda olan çeşmede kullanılmış olan çift sütunun sağ alt köşesi kırık durumdadır. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde her iki yanda üçer halka bulunmakta olup, halkaların yükseklikleri yukarıdan aşağıya doğru 3,- 1 ve 3 cm’dir.

Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan iki halka vasıtasıyla bir kaide

görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 6 ve 3,5 cm’dir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 30 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit üst

94 bölüme doğru çıktıkça daralmaktadır. Üst bölümde birinci halkaya doğru kavis yaptıktan sonra dik açı yaparak abaküsle birleşen şerit, alt bölümde ise dışa doğru kavis yaparak plinthus ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde282 ve Konya’da283 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 435, Kat. No: 29.

Resim 2.50: Çift sütun

Katalog No: 51 Resim No: 2.51 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Kireçtaşı Ölçüleri: Y: 130 cm, A.G: 67 cm (k), A.D: -, Ü.G: 66 cm (k), Ü.D: 22 cm (k), Ab. Y: 9 cm, Pl. Y: 9 cm 282 283

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 111, Kat. No: ÇPS 20, Res. 168.

95

Eserin Bulunduğu Yer: Saray Mah. Zeryen Sok. Hamamcı Hüseyin Ağa Çeşmesi (Paşa Çeşmesi) Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütunun sağ üst ve sol alt köşesi kırık durumdadır. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde her iki yanda üçer halka bulunmakta olup, halkaların yükseklikleri yukarıdan aşağıya doğru 3,1,5 ve 3 cm’dir. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 4,- 3,5 ve 3,5 cm’dir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 34 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit alt ve üst bölümde dışa doğru kavis yaparak hafifçe dışa sarkar ve bir yaprak formunu alır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve boya izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde284 ve Konya’da285 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Yasemin Verim 2019, ss. 38-39, Fot. 11-12.

Resim 2.51: Çift sütun

284 285

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 99-100, 105. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118-119, Kat. No: ÇPS 46-52, Res. 194-200.

96 Katalog No: 52 Resim No: 2.52 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Kireçtaşı Ölçüleri: Y: 133 cm, A.G: 65 cm, A.D: 26 cm, Ü.G: -, Ü.D: -, Ab. Y: 9 cm, Pl. Y: 9 cm Eserin Bulunduğu Yer: Saray Mah. Zeryen Sok. Hamamcı Hüseyin Ağa Çeşmesi (Paşa Çeşmesi) (Kat. No: 51 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun, baş aşağı durmaktadır. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde her iki yanda 3’er cm yüksekliğe sahip iki halka bulunmaktadır. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan iki halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 10 ve 6 cm’dir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran 35 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit üst bölümde dışa doğru genişleyerek abaküsün köşeleri ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve boya izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde286, Manisa’nın Soma İlçesi’ne bağlı Darkale’de287 ve Konya’da288 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Yasemin Verim 2019, s. 38-39, Fot. 11-12.

286

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 12-13, Res. 107, 113, 115. Ümmühan Melda Ermiş, a.g.e., s. 578, 598, Res. 1.

288 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 118-119, ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

287

97

Resim 2.52: Çift sütun

Katalog No: 53 Resim No: 2.53 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 65 cm (k), A.G: 42 cm (k), A.D: 18 cm (k). Ü.G: - Ü.D: -, Pl. Y: 16 cm Eserin Bulunduğu Yer: Mecidiye Mah. Ahi Erbasan Cad. 53 numaralı evin önü.

Eserin Tanımı: Yol kenarında bulunan çift sütunun üst bölümü kırık durumdadır. Çift sütun alt bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ile sonlanmaktadır. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan iki halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 5 ve 4 cm’dir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 24 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin plinthus bölümünün kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmakta olup, yüzeyinde aşınmalar mevcuttur.

98 Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da289, Aizanoi Antik Kenti çevresinde290, Manisa’nın Soma İlçesi’ne bağlı Darkale’de291, Konya’da292 ve Çanakkale’de293 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.53: Çift sütun

Katalog No: 54 Resim No: 2.54 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 79,5 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 48 cm (k), Ü.D: - Ab. Y: 13 - 10 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Servi Mah. Servi Sok. 79 numaralı evin önünde.

289

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

291 Ümmühan Melda Ermiş, a.g.e., s. 578, 598, Res. 1.

292 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

293 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

290

99 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun duvara bitişik halde olup, alt bölümü yere gömülüdür. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde her iki yanda üçer halka bulunmakta olup, halkaların yüksekliği yukarıdan aşağıya doğru 3,- 2 ve 3,5 cm’dir. Alt bölümde her iki yanda kısmen görülebilen iki halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 29 cm genişliğinde, aşağıdan yukarıya doğru çıktıkça genişleyen dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit üst bölümde dışa doğru kavis yaparak abaküsün köşeleriyle birleşmektedir. Yukardan 29 cm aşağıda, sağ şerit çizgisinden 2 cm içerde, pencere şebekesinin yerleştirildiği 3 cm çapında daire formunda içi harçla doldurulmuş bir yuva bulunmaktadır. Bu yuvanın 28 cm aşağısında, pencere şebekesinin yerleştirildiği 3 cm çapında daire formunda içi harçla doldurulmuş başka bir yuva daha bulunmaktadır. Eserin üzeri sıvayla kaplanmış olup, kırıklar ve aşınma izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde294 ve Konya’da295 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Yasemin Verim 2019, ss. 50-53, Çiz. 14, Fot. 19-20.

Resim 2.54: Çift sütun

294 295

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 99, 108. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118-119, Kat. No: ÇPS 46-52, Res. 194-200.

100 Katalog No: 55 Resim No: 2.55 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 75 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: - Ü.D: -, Ab. Y: 10 cm Eserin Bulunduğu Yer: Servi Mah. Servi Sok. 79 numaralı evin önü (Kat. No: 54 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun duvara bitişik halde olup, alt bölümü yere gömülü haldedir. Üst bölümde kırık ve aşınmış durumdaki abaküsün altında, her iki yanda 5’er cm yüksekliğinde ikişer halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 35 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit dışa doğru kavis yaparak abaküsün köşeleriyle birleşmektedir. Büyük oranda tahrip olmuş eserin sol üst köşesi kırık durumda olup, yüzeyinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde296 ve Konya’da297 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Yasemin Verim 2019, ss. 50-53, Çiz. 14, Fot. 19-20.

296 297

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 99, 108. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118-119, Kat. No: ÇPS 46-52, Res. 194-200.

101

Resim 2.55: Çift sütun

Katalog No: 56 Resim No: 2.56a – 2.56b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift Sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 68 cm (k), A.G: - , A.D: -, Ü.G: 56 cm (k), Ü.D: 24 cm. Ab. Y: 6,5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Şen Sok. Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kullanılmış olan çift sütun, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir ve duvara bitişik haldedir. Çift sütunun alt bölümü ve sağ yan yüzünün bir bölümü kırık durumdadır. Çift sütunun ön ve arka yüzeyinde aynı uygulama görülmektedir. Çift sütunun üst bölümü dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde abaküsün altında, 5 cm yüksekliğinde ve 29 cm genişliğinde yatay bir şerit yer almakta olup, bunun her iki yanında 5 cm yüksekliğinde birer halka bulunmaktadır. Yatay şeridin altında yer alan dikey şerit, zeminden 0,5 cm yukarda olup, 10 cm yüksekliğinde ve 26 cm genişliğindedir. Bu şerit dışa doğru kavis yaparak üstteki yatay şerit ile birleşmektedir. Başlık ile gövde arasında zeminden 1 cm yukarda ve 3 cm

102 yüksekliğinde yatay bir şerit yer almaktadır. Bu şeridin her iki yanında 3 cm yüksekliğinde birer halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön ve arka yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 28 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte beton ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Bursa’da298, Aizanoi Antik Kenti çevresinde299 ve Konya’da300 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.56a: Çift sütun, ön yüz

Resim 2.56b: Çift sütun, arka yüz

Katalog No: 57 Resim No: 2.57a – 2.57b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun

298

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 23, Res. 1.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92.

300 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

299

103 Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 68 cm (k), A.G: 63 (k), A.D: 25 cm, Ü.G: -, Ü.D: -, Pl. Y: 5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Şen Sok. (Kat. No: 56 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kullanılmış olan çift sütun, kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olup, duvara bitişik haldedir ve baş aşağı durmaktadır. Çift sütunun üst bölümü ve sağ yan yüzünün bir bölümü kırık durumdadır. Çift sütunun ön ve arka yüzeyinde aynı uygulama görülmektedir. Çift sütun alt bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ile sonlanmaktadır. Alt bölümde plinthusun üzerinde torus ve boyun bölümleri yer almaktadır. Boyun bölümünün üzerinde ortada, 12 cm yüksekliğinde ve 27 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Çift sütunun ön ve arka yüzeyinin ortasında, sütunceleri birbirinden ayıran ve alt bölümde bulunan şeridin devamı niteliğinde olan, 27 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte beton, harç ve boya izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde301 ve Konya’da302 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.57a: Çift sütun, ön yüz 301

Resim 2.57b: Çift sütun, arka yüz

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

302

104 Katalog No: 58 Resim No: 2.58 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 88 cm (k), A.G: 52 cm (k), A.D: -, Ü.G: 50 cm (k), Ü.D: 13 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Meydan Mah. Erkmen Sok. fırının önündeki çeşmede.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kullanılmış olan çift sütun yere gömülü haldedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde her iki yanda 4,5 cm yüksekliğinde birer halka yer almaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran 37 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit üst bölümde dışa doğru genişleyerek abaküsün köşeleri ile birleşmektedir. Eserin sol üst bölümü ve alt bölümü kırık durumda olup, yüzeyinde çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde303 ve Konya’da304 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

303 304

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 12-13, Res. 107, 113, 115. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118-119, Kat. No: ÇPS 46-52, Res. 194-200.

105

Resim 2.58: Çift sütun

Katalog No: 59 Resim No: 2.59a – 2.59b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 60 cm (k), A.G: 35 cm (k), A.D: 18 cm (k), Ü.G: - Ü.D: -, Pl. Y: 10 cm Eserin Bulunduğu Yer: Meydan Mah. Erkmen Sok. fırının önünde (Kat. No: 58 ile).

Eserin Tanımı: Çift sütunun üst bölümü ve sağ alt köşesi kırık durumdadır. Çift sütun alt bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ile sonlanmaktadır. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan dört halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 4,- 4,- 4 ve 5 cm’dir. Sağ alt bölümde korunabilen iki halkanın yükseklikleri alt bölümden itibaren 3 ve 4 cm’dir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran 37 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin ön ve arka yüzeyinde kırıklar ve aşınmalar mevcut olup, arka yüzeyi büyük oranda tahrip olmuştur.

106 Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da305, Aizanoi Antik Kenti çevresinde306, Konya’da307 ve Çanakkale’de308 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.59a: Çift sütun, ön yüz

Resim 2.59b: Çift sütun, arka yüz

Katalog No: 60 Resim No: 2.60 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 61 cm (k), A.G: 26 cm (k), A.D: 8 cm (k), Ü.G: 58 cm (k), Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Meydan Mah. Erkmen Sok. fırının önünde (Kat. No: 58 ve 59 ile).

305

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

307 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

308 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

306

107 Eserin Tanımı: Çift sütun yere gömülü halde olup, alt bölümü ve sağ alt yanı kırık durumdadır. Çift sütun üst bölümde oval bir formda sonlanmakta olup, bu bölümde 7 cm yüksekliğinde bir halka yer almaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran 37 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da309, Bursa’da310, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde311, Silifke Müzesi’nde312, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde313, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde314, Çanakkale’de315, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde316 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde317 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.60: Çift sütun

309

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

311 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

312 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

313 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

314 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

315 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

316 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

317 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

310

108 Katalog No: 61 Resim No: 2.61 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 115,5 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 57 cm (k), Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Mısır Çarşısı Sok. Takvacılar Camii, harim kısmında.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin harim kısmında kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir ve duvara bitişik haldedir. Çift sütunun alt bölümü kırık durumdadır. Üst bölümde aşınmalardan dolayı tahrip olmuş abaküsün altında 31 cm genişliğinde, orijinalinde dikey olan şeridin korunabilmiş bir kısmı görülmektedir. Bunun her iki yanında, yine aynı şekilde kısmen korunabilmiş birer halka yer almaktadır. Bu şeridin altında başlık ile gövdeyi birbirinden ayıran, yine 31 cm genişliğinde ve 3 cm yüksekliğinde yatay bir şerit yer almakta olup, bunun her iki yanında aynı yüksekliğe sahip birer halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, 27 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, üst bölümde dışa doğru kavis yaparak üstteki yatay şerit ile birleşmektedir. Çift sütunun üzerinde, yukardan 33 cm aşağıda ve sol şerit çizgisinden 4 cm içerde, 2 cm çapında ve 4 cm derinliğinde daire formunda pencere şebekesinin yerleştirildiği bir yuva bulunmaktadır.

Bu yuvanın 5 cm sağında, 2 cm çapında ve 3 cm derinliğinde, daire formunda pencere şebekesinin yerleştirildiği bir yuva daha yer almaktadır. Üzerinde harç ve beton izleri bulunan çift sütun, kırıklar, çatlaklar ve aşınmalardan dolayı büyük oranda tahrip olmuştur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde318 ve Konya’da319 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

318

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

319

109 Yayın: -

Resim 2.61: Çift sütun

Katalog No: 62 Resim No: 2.62 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 113 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 58 cm (k), Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Mısır Çarşısı Sok. Takvacılar Camii, harim kısmında (Kat. No: 61 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin harim kısmında kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun duvara bitişik haldedir. Çift sütunun alt bölümü yere gömülüdür.

Başlığı ile monolit olarak işlenmiş olan çift sütunun abaküs kısmı kırık durumdadır. Üst bölümde kırık durumda olan abaküsün altında, zeminden 1 cm yukarıda, 11 cm yüksekliğinde ve 26,5 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şeridin altında başlık ile gövdeyi birbirinden ayıran, 7 cm yüksekliğinde ve 26,5 cm genişliğinde yatay bir

110 şerit yer almakta olup, bu şeridin her iki yanında aynı yüksekliğe sahip birer halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 25 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, orta bölümde 1 cm kadar daralmaktadır. Alt bölümde, aşağıdan 13 cm yukarda ve sağ şerit çizgisinden 7 cm içerde, 13x5 cm ölçülerinde ve 3 cm derinliğinde dikdörtgen formda bir yuva bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte, beton ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde320 ve Konya’da321 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.62: Çift sütun

320

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

321

111 Katalog No: 63 Resim No: 2.63 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 159 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 33,5 cm (k) Ü.D: 22 cm, Ab. Y: 19,5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Meydan Mah. Meydan (Arslan Bey) Camii, harim giriş kapısı.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin harim kısmının giriş kapısında, kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütunun yarısı, ikinci kullanımında dikey bir şekilde ortadan kesilmiştir. Çift sütun duvara bitişik halde olup, alt bölümü yere gömülüdür. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun abaküs kısmının köşesi kesilerek düzleştirilmiştir. Üst bölümde abaküsün altında 4 ve 3 cm yüksekliğinde iki halka bulunmakta olup, ikinci halkanın 5 cm aşağısında 3 ve 1,5 cm yüksekliğinde iki halka daha bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, üst bölümde dışa doğru kavis yaptıktan sonra dik açı yaparak abaküsün köşesi ile birleşmektedir. Eserin abaküs kısmının alt köşesi kırık durumda olup, yüzeyde aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde322 ve Konya’da323 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

322 323

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 111, Kat. No: ÇPS 20, Res. 168.

112

Resim 2.63: Çift sütun

Katalog No: 64 Resim No: 2.64 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 159 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 32 cm (k), Ü.D: 22 cm, Ab. Y: 16,5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Meydan Mah. Meydan (Arslan Bey) Camii, harim giriş kapısı (Kat. No: 63 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin harim kısmının giriş kapısında, kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütunun yarısı, ikinci kullanımında dikey olarak ortadan kesilmiştir. Çift sütun duvara bitişik halde olup, alt bölümü yere gömülüdür. Çift sütun üst bölümde düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde abaküsün altında 4 cm yüksekliğinde bir halka bulunmakta olup, bu halkanın 7 cm aşağısında 3 ve 1,5 cm yüksekliğinde iki halka daha bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit, üst kısımda dışa doğru kavis yaptıktan sonra dik açı yaparak abaküsün köşesi ile

113 birleşmektedir. Yukardan 24 cm aşağıda ve şerit çizgisinden 14 cm içerde, 2,5 cm çapında daire formunda ve içi harçla doldurulmuş pencere şebekesinin yerleştirildiği bir yuva yer almaktadır. Bu yuvanın 84 cm aşağısında ve şerit çizgisinden 13 cm içerde, 2,5 cm çapında ve 3,5 cm derinliğinde daire formunda pencere şebekesinin yerleştirildiği başka bir yuva daha bulunmaktadır. Eserin üzerinde sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde324 ve Konya’da325 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.64: Çift sütun

Katalog No: 65 Resim No: 2.65 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer 324 325

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 111, Kat. No: ÇPS 20, Res. 168.

114 Ölçüleri: Y: 118 cm, A.G: - A.D: - Ü.G: 56 cm, Ü.D: -, Ab. Y: 5 cm, Pl. Y: 12 cm Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Germiyan Cad. Şeker Ali Paşa Konağı’nın bahçesindeki çeşmede.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun duvara bitişik haldedir. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde abaküsün altında, her iki yanda 4 cm yüksekliğinde birer halka bulunmakta olup, bu halkaların 4 cm aşağısında yine 4 cm yüksekliğe sahip birer halka daha bulunmaktadır. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan 4’er cm yüksekliğindeki üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 35 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, üst ve alt kısımda dışa doğru eğim yaptıktan sonra dik açı yaparak, eserin abaküs ve plinthus kısmıyla birleşmektedir.

Eserin plinthus kısmında kırıklar bulunmakta olup, yüzeyinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde326 ve Konya’da327 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Ara Altun 1981-1982, Res. 71/7; Yasemin Verim 2019, ss. 54-57, Fot. 21-22.

Resim 2.65: Çift sütun 326 327

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 105-110, Kat. No: ÇPS 2-3, 8-16, Res. 150-151, 156-164.

115 Katalog No: 66 Resim No: 2.66 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri- beyaz mermer Ölçüleri: Y: 105 cm, A.G: -, A.D: -, Ü.G: 38,5 cm (k), Ü.D: -, Ab. Y: 10 cm (k), Pl. Y: 8 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Germiyan Cad. Şeker Ali Paşa Konağı’nın bahçesindeki çeşmede (Kat. No: 65 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun duvara bitişik haldedir. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun plinthus ve abaküs kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmaktadır. Üst bölümde abaküsün altında, her iki yanda üçer halka bulunmakta olup, bu halkaların yükseklikleri sağ yanda yukarıdan aşağıya doğru 3,- 6 ve 4 cm, sol yanda ise 3,- 6 ve 5 cm’dir. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri sağ yanda aşağıdan yukarıya doğru 3,5,- 5 ve 3 cm, sol yanda ise 3,5,- 4 ve 5 cm’dir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 26 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, üst ve alt bölümde dışa doğru çıkıntı yaptıktan sonra dik açı yaparak abaküs ve plinthus kısmı ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da328, Aizanoi Antik Kenti çevresinde329, Manisa’nın Soma İlçesi’ne bağlı Darkale’de330, Konya’da331 ve Çanakkale’de332 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

328

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

330 Ümmühan Melda Ermiş, a.g.e., s. 578, 598, Res. 1.

331 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

332 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

329

116 Yayın: Ara Altun 1981-1982, Res. 71/7; Yasemin Verim 2019, ss. 54-57, Fot. 21-22.

Resim 2.66: Çift sütun

Katalog No: 67 Resim No: 2.67 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 35 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: - Ü.D: 14 cm, Ab. Y: 5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Germiyan Cad. Şeker Ali Paşa Konağı’nın bahçesindeki çeşmede (Kat. No: 65 ve 66 ile).

Eserin Tanımı: : Devşirme malzeme olarak çeşmede kullanılmış olan çift sütuna ait kırık parça duvara gömülü haldedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Sol üst bölümde abaküsün altında 4 cm yüksekliğinde bir halka bulunmakta olup, bunun 4 cm aşağısında her ikisi de 2,5 cm yüksekliğe sahip iki halka daha bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinde bir kısmı korunabilmiş dikey şerit, zeminden 1 cm yukarda olup, üstteki halkaya doğru kavis yaptıktan sonra dik açı yaparak abaküs ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

117 Tarihlendirme: Bu çift sütun parçası, Aizanoi Antik Kenti çevresinde333 ve Konya’da334 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.67: Çift sütun

Katalog No: 68 Resim No: 2.68 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 40 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 32 cm (k), Ü.D: 14 cm, Ab. Y: 5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Germiyan Cad. Şeker Ali Paşa Konağı’nın bahçesindeki çeşmede (Kat. No: 65, 66 ve 67 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kullanılmış olan çift sütuna ait kırık parça duvara gömülü haldedir. Çift sütunun sağ yan yüzü ve alt bölümü kırık durumdadır. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır.

Korunabilen sol yan yüzde, abaküsün 12 cm aşağısında, her ikisi de 2,5 cm yüksekliğe 333 334

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 105-110, Kat. No: ÇPS 2-3, 8-16, Res. 150-151, 156-164.

118 sahip iki halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit, üst kısımda dışa doğru kavis yaparak abaküsün köşesiyle birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun parçası, Aizanoi Antik Kenti çevresinde335 ve Konya’da336 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.68: Çift sütun

Katalog No: 69 Resim No: 2.69 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 43 cm (k), A.G: 58 cm, A.D: 23 cm, Ü.G: - Ü.D: -, Pl. Y: 9 cm

335 336

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 99, 107-108. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118-119, Kat. No: ÇPS 46-52, Res. 194-200.

119 Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Germiyan Cad. Şeker Ali Paşa Konağı’nın bahçesindeki çeşmede (Kat. No: 65, 66, 67 ve 68 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kullanılmış olan çift sütuna ait kırık parça duvara gömülü haldedir. Çift sütun alt bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ile sonlanmaktadır. Alt bölümde görülebilen sağ yan yüzde, plinthus üzerinde bulunan üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 4, - 2 ve 3,5 cm’dir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun parçası, İstanbul’da337, Aizanoi Antik Kenti çevresinde338, Konya’da339 ve Çanakkale’de340 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.69: Çift sütun

Katalog No: 70 Resim No: 2.70 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 337

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

339 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

340 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

338

120 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 34 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: 70 cm, Ü.D: 22 cm, Ab. Y: 9 cm Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Cennet Çeşmesi Sok. Kapı No: 28/1, Ahi Evren Türbesi merdiveninde.

Eserin Tanımı: Çift sütuna ait kırık parça, devşirme malzeme olarak türbenin merdiveninde basamak işlevinde kullanılmıştır. Çift sütun, başlığı ile monolit olarak işlenmiş olup sadece üst bölümü kısmen korunabilmiştir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlanmaktadır. Abaküs kısmının altında 4 cm yüksekliğinde yatay bir şerit bulunmakta olup, bu şeridin sağında 4 cm yüksekliğinde bir halka bulunmaktadır. Üst bölümde başlığın orta bölümünde dikey bir şerit bulunmakta olup, bu şerit üstte dışa doğru kavis yaparak abaküsün altına doğru uzanmaktadır. Bir kısmı beton ve harçla kaplanmış olan kırık durumdaki eserin üzerinde kırıklarla birlikte aşınmalar ve boya izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun parçası, Aizanoi Antik Kenti çevresinde341 ve Konya’da342 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.70: Çift sütun

341

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

342

121 Katalog No: 71 Resim No: 2.71 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 46 cm (k), A.G: 49 cm (k), A.D: 17 cm, Ü.G: - Ü.D: - Pl. Y: 11,5 cm Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Cennet Çeşmesi Sok. Kapı No: 28/1, Ahi Evren Türbesi merdiveninde (Kat. No: 70 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak türbenin merdiveninde basamak işlevinde kullanılmış olan çift sütun, merdivene gömülü haldedir. Çift sütun alt bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ile sonlanmaktadır. Alt bölümde görülebilen sol yan yüzde, plinthus üzerinde bulunan iki halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 8 ve 5,5 cm’dir. Kısmen beton ve harçla kaplanmış olan eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun parçası, İstanbul’da343, Aizanoi Antik Kenti çevresinde344, Konya’da345 ve Çanakkale’de346 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

343

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

345 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

346 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

344

122

Resim 2.71: Çift sütun

Katalog No: 72 Resim No: 2.72 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Pembe tanecikli gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 86 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 44 cm, Ü.D: 16 cm, Ab. Y: 7 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Şengül Hamamı (Kütahya Jeoloji Müzesi) avlusunda.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşme işlevinde kullanılmış olan çift sütun, duvara bitişik haldedir ve alt bölümü yere gömülüdür. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlanmaktadır. Üst bölümde abaküsün altında, her iki yanda 6 cm yüksekliğinde birer halka bulunmakta olup, bu halkaların 3,5 cm aşağısında 4 ve 1,5 cm genişliğinde ikişer halka daha bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 22,5 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, üst kısımda dışa doğru genişleyerek abaküsün köşeleri ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte beton ve harç izleri mevcuttur.

123 Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde347 ve Konya’da348 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.72: Çift sütun

Katalog No: 73 Resim No: 2.73 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 109 cm, A.G: 60 cm, A.D: 15 cm. Ü.G: 60 cm, Ü.D: 15 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Macar Sok. Kossuth Evi Müzesi bahçesinde.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak müzenin bahçesinde su haznesi işlevinde kullanılmış olan çift sütunun, ikinci kullanımında ön yüzeyinin içi oyularak yeniden 347 348

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 111, Kat. No: ÇPS 20, Res. 168.

124 şekillendirilmiştir. Çift sütunun arka yüzeyi kısmen görülebilmektedir. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun üst bölümünde abaküsün aşağısında her iki yanda ikişer halka bulunmakta olup, bu halkaların yükseklikleri 3,5 ve 3 cm’dir. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 5,5,- 4,- 3,5 cm’dir. Çift sütunun arka yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 34 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit üst kısımda dışa doğru kavis yaparak abaküsün köşeleri ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde349 ve Konya’da350 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.73: Çift sütun

Katalog No: 74 Resim No: 2.74 Envanter No: 349 350

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 99, 107-108. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118-119, Kat. No: ÇPS 46-52, Res. 194-200.

125 İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 28 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: 36 cm, Ü.D: 15 cm, Ab. Y: 8 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Macar Sok. Kossuth Evi Müzesi bahçesinde (Kat. No: 73 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak müzenin bahçesinde bir önceki katalogda (Kat. No: 73) yer alan çift sütunun altında, kaide işlevinde kullanılmış olan çift sütunun alt bölümü yere gömülü haldedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlanmaktadır. Üst bölümde her iki yanda, her ikisi de 4 cm yüksekliğe sahip birer halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 15 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit üst kısımda dışa doğru kavis yaparak abaküsün köşeleri ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde351 ve Konya’da352 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda da bu çift sütun 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.74: Çift sütun

351 352

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 99, 108. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118-119, Kat. No: ÇPS 46-52, Res. 194-200.

126 Katalog No: 75 Resim No: 2.75 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 184 cm, A.G: 28 cm (k), A.D: -, Ü.G: 44 cm (k), Ü.D: -, Ab. Y: 15 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Sağır Sok. Aşağı Hisar Mescidi’ne inen merdivende.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak merdiven basamağının altında kullanılmış olan çift sütun, yere gömülü haldedir ve diğer yarısı basamağın altında kalmıştır. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde abaküsün 18,5 cm aşağısında, 6,5 cm yüksekliğinde bir halka bulunmaktadır. Alt bölümde köşesi kırık durumdaki plinthusun 10 cm yukarısında, 7,5 cm yüksekliğinde bir halka bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran dikey bir şerit bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde353 ve Konya’da354 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

353 354

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 99, 108. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118-119, Kat. No: ÇPS 46-52, Res. 194-200.

127

Resim 2.75: Çift sütun

Katalog No: 76 Resim No: 2.76 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 180 cm, A.G: 70 cm, A.D: 26 cm, Ü.G: 65 cm, Ü.D: 24 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Kütahya Kalesi, Aşağı Kale, 84. burç (Maruf Mah. Küçükhisar Sok.).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan çift sütun duvara gömülü halde olup, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir. Çift sütunun üst, alt ve bir yan yüzü görülmektedir. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde abaküsün altında bir halka bulunmakta olup, bu halkanın aşağısında bir halka daha bulunmaktadır. Alt bölümde de üst bölümdeki uygulamanın aynısı görülmektedir. Alt bölümde plinthus üzerinde bir halka bulunmakta olup, bu halkanın yukarısında bir halka daha bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

128 Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde355 ve Konya’da356 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Clive Foss 1985, s. 59, 174-175, Res. 74.

Resim 2.76: Çift sütun

Katalog No: 77 Resim No: 2.77 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 172 cm, A.G: 86 cm, A.D: 18 cm (k), Ü.G: 82 cm, Ü.D: 19 cm (k), Ab. Y: 9 cm, Pl. Y: 10 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Sultanbağı Cad. Dönenler Camii (Kütahya Mevlevihanesi) haziresinde.

355

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

356

129 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin haziresinde, mezar kapağı işlevinde kullanılmış olan çift sütunun, ikinci kullanımında ön yüzü kesilerek yeniden şekillendirilmiştir. Çift sütun, başlığı ile monolit olarak işlenmiş olup, alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Üst bölümde abaküsün altında, her iki yanda 4,5 cm yüksekliğinde birer halka bulunmakta olup, bu halkaların 10 cm aşağısında, 5 cm yüksekliğinde birer halka daha bulunmaktadır. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan kademeli üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir.

Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 4, - 10 ve 4,5 cm’dir. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde357 ve Konya’da358 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.77: Çift sütun

357

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

358

130 Katalog No: 78 Resim No: 2.78 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 94 cm, A.G: 52 cm, A.D: - Ü.G: 16 cm (k), Ü.D: 20 cm, Ab. Y: 13 cm, Pl. Y: 13 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, İç Kale girişinin önünde.

Eserin Tanımı: Kale içerisinde bulunan çift sütunun sağ üst bölümü kırık durumdadır. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Sol üst bölümde abaküsün altında üç halka bulunmakta olup, bu halkaların yükseklikleri yukarıdan aşağıya doğru 5,- 4 ve 4 cm’dir. Sağ üst bölümde bir halkanın izi görülebilmektedir. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan iki halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 2 ve 5 cm’dir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 29 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, alt ve üst bölümde dışa doğru kavis yaptıktan sonra dik açı yaparak plinthus ve abaküs ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da359, Aizanoi Antik Kenti çevresinde360, Konya’da361 ve Çanakkale’de362 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

359

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

361 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

362 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

360

131

Resim 2.78: Çift sütun

Katalog No: 79 Resim No: 2.79 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 108 cm (k), A.G: 60 cm (k), A.D: 20 cm, Ü.G: -, Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, İç Kale’nin girişinin önünde (Kat. No: 78 ile).

Eserin Tanımı: Kale içerisinde bulunan çift sütun, bir önceki katalogda (Kat. No: 78) yer alan çift sütunun yanında bulunmaktadır. Çift sütunun üst bölümü, sol yan yüzünün orta bölümü ve alt bölümünün köşeleri kırık durumdadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, 36 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Kırık durumdaki sol yan yüzün içinde, 2x3 cm ölçülerinde dikdörtgen formunda bir yuva yer almakta olup, bu yuva, sağ yan yüzde bulunan 9 cm çapında daire formundaki yuva ile bağlantılıdır. Sağ yan yüzde bulunan yuvanın üstünde ve altında birer yuva daha yer almaktadır. Bu yuvalardan üstteki 2 cm çapında, 2 cm derinliğinde ve daire formunda olup,

132 alttaki yuva 2x5 cm ölçülerinde, 4 cm derinliğinde ve dikdörtgen formundadır. Çift sütunun sağ yan yüzünün alt ve üst köşesi kesilmiş durumdadır. Çift sütun muhtemelen yeniden şekillendirilerek ikinci kez kullanılmıştır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da363, Bursa’da364, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde365, Silifke Müzesi’nde366, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde367, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde368, Çanakkale’de369, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde370 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde371 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.79: Çift sütun

363

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

365 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

366 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

367 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

368 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

369 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

370 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

371 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

364

133 Katalog No: 80 Resim No: 2.80a – 2.80b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 68 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: 46 cm (k), Ü.D: 13 cm, Ab. Y: 10 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, iç kısım, I. Etap Restorasyon Alanı.

Eserin Tanımı: Kale içerisinde bulunan çift sütunun sağ üst bölümü, sağ yan yüzünün alt bölümü ve alt bölümü kırık durumdadır. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Sol üst bölümde abaküsün altında üç halka yer alır ve bu halkaların yükseklikleri, yukarıdan aşağıya doğru 3,- 8 ve 3 cm’dir. Kırık durumda olan sağ üst bölümün altında, ikinci halkanın izi görülmekle birlikte, diğer üçüncü halka korunmuş durumdadır ve bu halka 3 cm yüksekliğindedir. Çift sütunun ön ve arka yüzeyinde aynı uygulama görülmektedir. Ön ve arka yüzeyin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarıda ve 29 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, üst bölümde birinci halkaya doğru çıkıntı yaptıktan sonra dik açı yaparak abaküs ile birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde372 ve Konya’da373 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

372 373

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 105-110, Kat. No: ÇPS 2-3, 8-16, Res. 150-151, 156-164.

134

Resim 2.80a: Çift sütun, ön yüz

Resim 2.80b: Çift sütun, arka yüz

Katalog No: 81 Resim No: 2.81a – 2.81b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 61 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 28 cm (k), Ü.D: 21 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, iç kısım, I. Etap Restorasyon Alanı (Kat. No: 80 ile).

Eserin Tanımı: Kale içerisinde bulunan çift sütunun alt bölümü ve sol yan yüzü kırık durumdadır. Çift sütun üst bölümde oval bir formda sonlanmakta olup, bu bölümde 8 cm yüksekliğinde bir halka yer almaktadır. Çift sütunun ön ve arka yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran ve üst bölümden başlayıp aşağıya kadar uzanan dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

135 Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da374, Bursa’da375, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde376, Silifke Müzesi’nde377, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde378, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde379, Çanakkale’de380, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde381 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde382 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.81a: Çift sütun, ön yüz

Resim 81b: Çift sütun, arka yüz

Katalog No: 82 Resim No: 2.82 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer 374

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

376 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

377 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

378 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

379 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

380 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

381 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

382 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

375

136 Ölçüleri: Y: 76 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 40 cm, Ü.D: 26 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, dış kısım, 25. Burcun karşısında.

Eserin Tanımı: Kalenin dış kısmında, kale yamacında bulunan çift sütunun alt bölümü kırık durumdadır. Çift sütunun üst bölümü oval bir formda olup 4 cm yüksekliğinde bir halkayla sonlanmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 0,5 cm yukarda ve 18 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır.

Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da383, Bursa’da384, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde385, Silifke Müzesi’nde386, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde387, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde388, Çanakkale’de389, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde390 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde391 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.82: Çift sütun 383

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

385 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

386 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

387 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

388 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

389 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

390 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

391 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

384

137 Katalog No: 83 Resim No: 2.83 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 96 cm, A.G: 51 cm (k), A.D: 17 cm, Ü.G: -, Ü.D: 17 cm, Ab. Y: 10 cm, Pl. Y: 10 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 16. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan çift sütun duvara gömülü haldedir. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun görülebilen yan yüzünde, üst bölümde abaküsün altında iki halka yer alır ve bu halkalar 3’er cm yüksekliğindedir. Alt bölümde plinthus üzerinde bulunan 3’er cm yüksekliğindeki üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da392, Aizanoi Antik Kenti çevresinde393, Konya’da394 ve Çanakkale’de395 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

392

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

394 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

395 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

393

138

Resim 2.83: Çift sütun

Katalog No: 84 Resim No: 2.84 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 49 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: 49 cm, Ü.D: 13,5 cm, Ab. Y: 9 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 16. burç, dış kısım.

(Kat. No: 83 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan çift sütun, bir önceki katalogda (Kat. No: 83) yer alan çift sütunun üstünde bulunur ve alt bölümü duvara gömülü haldedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun görülebilen arka yüzeyinde, üst bölümde abaküsün altında üç halka yer almakta olup, bu halkaların yükseklikleri yukarıdan aşağıya doğru 6,- 4,5 ve 4 cm’dir. Çift sütunun arka yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şerit, üst kısımda birinci halkaya doğru kavis yaptıktan sonra dik açı yaparak abaküs ile birleşmektedir. Eserin abaküs kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

139 Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da396, Aizanoi Antik Kenti çevresinde397, Konya’da398 ve Çanakkale’de399 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.84: Çift sütun

Katalog No: 85 Resim No: 2.85 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Pembe tanecikli gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 142 cm, A.G: 61 cm, A.D: 29 cm, Ü.G: -, Ü.D: 29 cm, Ab. Y: 8 cm, Pl. Y: 9 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı, 32. burç, dış kısım.

396

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

398 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

399 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

397

140 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan çift sütun duvara gömülü haldedir. Çift sütunun alt yüzü ve bir yan yüzü görülmektedir. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun görülebilen yan yüzünde, üst bölümde abaküsün 20 cm aşağısında, 4 ve 2 cm yüksekliğinde iki halka bulunmaktadır. Alt bölümde görülebilen sağ yan yüzde, plinthus üzerinde bulunan dört halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 5,- 6,- 5 ve 7 cm’dir. Çift sütunun kısmen görülebilen ön yüzeyinin ortasında, sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 38 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da400, Aizanoi Antik Kenti çevresinde401, Konya’da402 ve Çanakkale’de403 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Clive Foss 1985, ss. 59, 142-143, Res. 22; Philipp Niewöhner 2006, s. 436, Kat. No: 32.

Resim 2.85: Çift sütun

400

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

402 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

403 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

401

141 Katalog No: 86 Resim No: 2.86 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 105 cm, A.G: 60 cm, A.D: 24 cm, Ü.G: -, Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı, 32. burç, dış kısım (Kat. No: 85 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan çift sütun, bir önceki katalogda (Kat. No: 85) yer alan çift sütunun üstünde bulunur ve duvara gömülü haldedir. Çift sütunun alt yüzü ve bir yan yüzü görülmektedir. Çift sütunun alt ve üst bölümü oval formda olup, bu bölümlerde, zeminden 1 cm yukarda ve 3 cm yüksekliğinde birer halka yer almaktadır. Çift sütunun kısmen görülebilen arka yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 34 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da404, Bursa’da405, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde406, Silifke Müzesi’nde407, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde408, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde409, Çanakkale’de410, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde411 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde412 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

404

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

406 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

407 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

408 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

409 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

410 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

411 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

412 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

405

142

Resim 2.86: Çift sütun

Katalog No: 87 Resim No: 2.87 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Kireçtaşı Ölçüleri: Y: 119 cm, A.G: 37 cm (k), A.D: 21 cm, Ü.G: -, Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı, 33 ile 34. burcun arasındaki duvar, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale duvarında kullanılmış olan çift sütun duvara gömülü haldedir. Çift sütunun alt ve üst bölümü oval bir formda sonlanmaktadır. Üst bölümde 7 cm yüksekliğinde bir halka yer almaktadır. Alt bölüm ise iki halka ile sonlanmaktadır. Bu halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 4 ve 3 cm’dir. Çift sütunun arka yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran zeminden 1 cm yukarda ve 20 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

143 Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da413, Bursa’da414, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde415, Silifke Müzesi’nde416, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde417, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde418, Çanakkale’de419, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde420 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde421 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.87: Çift sütun

Katalog No: 88 Resim No: 2.88 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 51 cm (k ), A.G: 53 cm, A.D: 27 cm, Ü.G: -, Ü.D: -

413

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

415 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

416 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

417 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

418 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

419 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

420 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

421 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

414

144 Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı, 31. Burcun alt kısmı, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütunun üst bölümü duvara gömülü haldedir. Çift sütun alt bölümde oval bir formda sonlanmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 26 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da422, Bursa’da423, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde424, Silifke Müzesi’nde425, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde426, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde427, Çanakkale’de428, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde429 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde430 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.88: Çift sütun 422

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

424 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

425 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

426 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

427 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

428 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

429 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

430 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

423

145 Katalog No: 89 Resim No: 2.89 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 13 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 50 cm, Ü.D: 22 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı, 31. Burcun alt kısmı, dış kısım (Kat. No: 88 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütunun alt bölümü duvara gömülü halde olup, restorasyon çalışmaları sırasında kurulan iskele tahtasının altında kalmıştır. Çift sütunun üst bölümü oval bir formda sonlanmakta olup, bu bölümde 6 ve 2 cm yüksekliğinde iki halka yer almaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 23 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üst bölümünün kenarlarında ve köşelerinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da431, Bursa’da432, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde433, Silifke Müzesi’nde434, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde435, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde436, Çanakkale’de437, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde438 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde439 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

431

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

433 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

434 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

435 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

436 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

437 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

438 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

439 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

432

146

Resim 2.89: Çift sütun

Katalog No: 90 Resim No: 2.90 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 33 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 56 cm (k), Ü.D: 21 cm, Ab. Y: 14 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı, 31. Burcun alt kısmı, dış kısım (Kat. No: 88 ve 89 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütunun alt bölümü duvara gömülü haldedir. Çift sütun, restorasyon çalışmaları sırasında kurulan iskele tahtasının altında kalmıştır. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun görülebilen yan yüzünde, üst bölümde abaküsün altında 4,5 cm yüksekliğinde bir halka bulunmakta olup, bu halkanın 14 cm aşağısında 4,5 cm yüksekliğinde başka bir halka daha bulunmaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 27 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit üst kısımda dışa doğru kavis yaparak

147 abaküsün köşeleri ile birleşmektedir. Eserin abaküs kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmakta olup, yüzeyinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde440 ve Konya’da441 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.90: Çift sütun

Katalog No: 91 Resim No: 2.91 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 36 cm (k), A.G: - A.D: - Ü.G: 50 cm, Ü.D: 24 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 35. burç, dış kısım.

440 441

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 105-110, Kat. No: ÇPS 2-3, 8-16, Res. 150-151, 156-164.

148 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütunun alt bölümü duvara gömülü haldedir. Çift sütunun üst bölümü oval bir formda sonlanmakta olup, bu bölümde 8 cm yüksekliğinde bir halka yer almaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında zeminden 1 cm yukarda ve 25 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Çift sütunun üst yüzeyinde, kenarlarında ve köşelerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da442, Bursa’da443, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde444, Silifke Müzesi’nde445, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde446, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde447, Çanakkale’de448, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde449 ve Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde450 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.91: Çift sütun

442

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 493.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 21, Res. 1, Taf. 22, Res. 2.

444 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 275, Lev. 10, Res. 16.

445 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 298, Kat. No: 380.

446 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 15-16, Res. 152-161.

447 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 134, Res. 184.

448 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 253-254, 259-263, Kat. No: 423-424, 426, 429, 454-459, 462, 464, 471-472, Res. 536-537, 539, 542, 568-573, 576-577, 579, 586, 587.

449 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 133-134, Kat. No: 120-122, Res. 120-122.

450 Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 43-44, Kat. No: 14-15.

443

149 Katalog No: 92 Resim No: 2.92 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 25 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: 51 cm (k), Ü.D: 24 cm, Ab. Y: 9 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 32. burç, dış kısım (Kat. No: 85 ve 86 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütunun alt bölümü duvara gömülü haldedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun görülebilen arka yüzeyinde, abaküsün altında 3 cm yüksekliğinde ve 26 cm genişliğinde yatay bir şerit yer almakta olup, bu şerit sol yan kısımda 3 cm yüksekliğinde bir halka ile bağlanmaktadır. Bu halkanın 8 cm aşağısında 5 cm yüksekliğinde başka bir halka daha bulunmaktadır. Çift sütunun arka yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 1 cm yukarda ve 23 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin abaküs kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmakta olup, yüzeyde çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde451 ve Konya’da452 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

451 452

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 105-110, Kat. No: ÇPS 2-3, 8-16, Res. 150-151, 156-164.

150

Resim 2.92: Çift sütun

Katalog No: 93 Resim No: 2.93 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 34 cm (k) A.G: 55 cm (k), A.D: 14,5 cm, Ü.G: -, Ü.D: -, Pl. Y: 5,5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 1. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan çift sütunun üst bölümü duvara gömülü haldedir. Çift sütun alt bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ile sonlanmaktadır. Alt bölümde görülebilen sağ yan yüzde, plinthus üzerinde bulunan üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Plinthus üzerinde bulunan halkaların yükseklikleri alt bölümden itibaren 4,- 4 ve 7 cm’dir. Çift sütunun arka yüzeyinin ortasında kısmen görülebilen dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

151 Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da453, Aizanoi Antik Kenti çevresinde454, Konya’da455 ve Çanakkale’de456 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.93: Çift sütun

Katalog No: 94 Resim No: 2.94 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri beyaz mermer Ölçüleri: Y: 97 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: -, Ü.D: 17 cm, Ab. Y: 6 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 57. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütun duvara gömülü olup, alt bölümü kırık durumdadır. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun görülebilen yan yüzünde 453

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

455 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

456 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

454

152 abaküsün 11 cm aşağısında 4 cm yüksekliğinde bir halka yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde457 ve Konya’da458 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.94: Çift sütun

Katalog No: 95 Resim No: 2.95 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri- beyaz mermer Ölçüleri: Y: 61 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: -, Ü.D: 18 cm (k), Ab. Y: 6 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 58. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütuna ait kırık parça duvara gömülü olup, alt bölümü kırık durumdadır. Çift sütun üst 457

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

458

153 bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküsle sonlanmakta olup, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir. Çift sütunun görülebilen yan yüzünde abaküsün altında 4 cm yüksekliğinde bir halka bulunmakta olup, bu halkanın 15 cm aşağısında 4 cm yüksekliğinde bir halka daha bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun parçası, Aizanoi Antik Kenti çevresinde459 ve Konya’da460 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.95: Çift sütun

Katalog No: 96 Resim No: 2.96 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer

459

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

460

154 Ölçüleri: Y: 93 cm, A.G: 42 cm, A.D: 17 cm, Ü.G: -, Ü.D: 16 cm (k), Ab. Y: 10 cm, Pl. Y: 10 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Sağır Sok. Aşağı Hisar Mescidi’nin altındaki sarnıcın içerisinde.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak duvarda kullanılmış olan çift sütun, duvara gömülü haldedir. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun görülebilen yan yüzünde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da461, Aizanoi Antik Kenti çevresinde462, Konya’da463 ve Çanakkale’de464 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.96: Çift sütun

Katalog No: 97 Resim No: 2.97 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun 461

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

463 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

464 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

462

155 Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 63 cm (k), A.G: -, A.D: 10 cm (k), Ü.G: -, Ü.D: 12 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Küçükhisar Sok. 9 numaralı evin önündeki çeşmenin altında, yol kenarında.

Eserin Tanımı: Çift sütuna ait kırık parça, devşirme malzeme olarak yol kenarında kullanılmıştır. Çift sütunun abaküs ve plinthus kısmı kırık durumdadır. Çift sütunun görülebilen sol yan yüzünün üst kısmında korunabilen, 2’şer cm yüksekliğinde iki halka yer almaktadır. Alt bölümde görülebilen sol yan yüzde bulunan 3’er cm yüksekliğindeki üç halka vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran dikey bir şerit yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte beton ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun parçası, İstanbul’da465, Aizanoi Antik Kenti çevresinde466, Konya’da467 ve Çanakkale’de468 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.97: Çift sütun 465

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

467 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

468 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

466

156 Katalog No: 98 Resim No: 2.98 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 218 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 33 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: -, Ü.D: -, Eserin Bulunduğu Yer: Balıklı Mah. Pamuk Pazarı Sok. Ömer Bari Hazretleri Türbesi’nin dış köşesinde.

Eserin Tanımı: Çift sütunun üst bölümü ve sol yan yüzü kırık durumda olup, alt bölümü yere gömülüdür. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran, zeminden 0,5 cm yukarıda ve 20 cm genişliğinde dikey bir şerit yer almaktadır. Eser, üzerindeki kırıklar ve aşınmalardan dolayı büyük oranda tahrip olmuştur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.98: Çift sütun

Katalog No: 99 Resim No: 2.99 Envanter No: -

157 İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 28 cm (k), A.G: -, A.D: -, Ü.G: 53 cm, Ü.D: 16 cm, Ab. Y: 11 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 16. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütun büyük oranda duvara gömülü haldedir. Çift sütunun sadece üst yüzeyi görülmekte olup, bir yan yüzü kısmen görülebilmektedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun kısmen görülebilen bir yan yüzünde, abaküsün altında 4 cm yüksekliğinde bir halka bulunmakta olup, bu halkanın 8 cm aşağısında 3 cm yüksekliğinde başka bir halka daha bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Aizanoi Antik Kenti çevresinde469 ve Konya’da470 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.99: Çift sütun

469 470

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 11-12, Res. 96-106. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 105-110, Kat. No: ÇPS 2-3, 8-16, Res. 150-151, 156-164.

158 Katalog No: 100 Resim No: 2.100 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: -, A.G: -, A.D: -, Ü.G: 63 cm, Ü.D: 16 cm, Ab. Y: 11 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 60. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütun büyük oranda duvara gömülü haldedir. Çift sütunun sadece üst yüzeyi görülmekte olup, bir yan yüzü kısmen görülebilmektedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun kısmen görülebilen bir yan yüzünde abaküsün altında bir halka bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da471, Aizanoi Antik Kenti çevresinde472, Konya’da473 ve Çanakkale’de474 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.100: Çift sütun

471

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

473 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

474 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

472

159 Katalog No: 101 Resim No: 2.101 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Beyaz mermer Ölçüleri: Y: -, A.G: -, A.D: -, Ü.G: 61 cm (k), Ü.D: 18 cm.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 1. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan büyük oranda duvara gömülü haldeki çift sütunun sadece üst yüzeyi görülmekte olup, bir yan yüzü ile arka yüzeyi kısmen görülebilmektedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun bir yan yüzünde abaküsün altında bir halka bulunmaktadır. Çift sütunun kısmen görülebilen arka yüzeyinin ortasında bulunan şeridin izi görülmektedir. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da475, Aizanoi Antik Kenti çevresinde476, Konya’da477 ve Çanakkale’de478 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.101: Çift sütun 475

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

477 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

478 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

476

160 Katalog No: 102 Resim No: 2.102 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: -, A.G: -, A.D: -, Ü.G: 51 cm (k), Ü.D: 16,5 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 3. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunun dibinde kullanılmış olan çift sütun büyük oranda duvara gömülü haldedir. Çift sütunun sadece üst yüzeyi görülmekte olup, yan yüzleri kısmen görülebilmektedir. Çift sütun üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun kısmen görülebilen yan yüzlerinde abaküsün altında ikişer halka bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da479, Aizanoi Antik Kenti çevresinde480, Konya’da481 ve Çanakkale’de482 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.102: Çift sütun 479

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

481 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

482 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

480

161 Katalog No: 103 Resim No: 2.103 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ocak 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Bu eserin üzeri, yol yapım çalışmaları sırasında ziftle kaplandığı için ölçüleri alınamamıştır.

Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Özçam Sok. Öksüzoğlan Camii, giriş kapısının eşiğinde.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin giriş kapısının eşiğinde kullanılmış olan çift sütun, yere gömülü haldedir. Çift sütun alt ve üst bölümde dikdörtgen formunda düz bir plinthus ve abaküs ile sonlanmaktadır. Çift sütunun görülebilen ön yüzeyinde, abaküsün altında ve plinthusun üzerinde üçer halka bulunmaktadır. Alt bölümde plinthusun üzerinde bulunan halkalar vasıtasıyla bir kaide görüntüsü elde edilmiştir. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran dikey bir şerit bulunmaktadır. Bu şerit, alt ve üst bölümde dışa doğru kavis yaptıktan sonra dik açı yaparak, eserin plinthus ve abaküs kısmıyla birleşmektedir. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur. Eser, yol yapım çalışmaları sırasında üzeri ziftle kaplandığı için günümüzde görülememektedir.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, İstanbul’da483, Aizanoi Antik Kenti çevresinde484, Konya’da485 ve Çanakkale’de486 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

483

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 347, Res. 494.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 9-10, 13, 15, Res. 79-80, 93-94, 118-119, 139.

485 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 118, Kat. No: ÇPS 44-45, Res. 192-193.

486 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 255-259, Kat. No: 433, 435, 437, 442-443, 447-451, Res. 546-547, 549, 551, 556-557, 561-565.

484

162

Resim 2.103: Çift sütun

Katalog No: 104 Resim No: 2.104 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ocak 2018 Eserin Türü: Çift sütun Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Bu eserin üzeri, çeşme ile birlikte sonradan çiniyle kaplandığı için ölçüleri alınamamıştır.

Eserin Bulunduğu Yer: Sultanbağı Mah. Gediz Cad. Sultanbağı Mezarlığı’nın dış köşesinde yer alan çeşmede.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir. Çift sütun duvara bitişik halde olup, alt bölümü yere gömülüdür. Çift sütunun abaküs kısmı kesik durumdadır. Üst bölümde başlığın orta bölümünde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit üstte dışa doğru kavis yaparak abaküsün altına doğru uzanmaktadır. Bu şeridin altında, başlık ile gövdeyi birbirinden ayıran yatay bir şerit bulunmaktadır. Bu şeridin her iki yanında birer halka yer

163 almaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran dikey bir şerit yer almakta olup, bu şeridin ortasında pencere şebekesinin yerleştirildiği, dikdörtgen formunda bir yuva bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur. Eser, üzeri sonradan çiniyle kaplandığı için günümüzde görülememektedir.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Bursa’da487, Aizanoi Antik Kenti çevresinde488 ve Konya’da489 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.104: Çift sütun

Katalog No: 105 Resim No: 2.105 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ocak 2018 Eserin Türü: Çift sütun 487

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 23, Res. 1.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92.

489 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

488

164 Malzemesi: Gri beyaz mermer Ölçüleri: Bu eserin üzeri, çeşme ile birlikte sonradan çiniyle kaplandığı için ölçüleri alınamamıştır.

Eserin Bulunduğu Yer: Sultanbağı Mah. Gediz Cad. Sultanbağı Mezarlığı’nın dış köşesinde yer alan çeşmede (Kat. No: 104 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan çift sütun, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir. Çift sütun duvara bitişik halde olup, alt bölümü yere gömülüdür. Çift sütunun abaküs kısmı duvarın içerisinde kaldığı için görülememektedir. Abaküs kısmının altında her iki yanda birer halka yer almaktadır. Üst bölümde başlığın orta bölümünde dikey bir şerit yer almakta olup, bu şerit üstte dışa doğru kavis yaparak abaküsün altına doğru uzanmaktadır. Bu şeridin altında, başlık ile gövdeyi birbirinden ayıran yatay bir şerit bulunmaktadır. Bu şeridin her iki yanında birer halka yer almaktadır. Çift sütunun ön yüzeyinin ortasında sütunceleri birbirinden ayıran dikey bir şerit yer almaktadır. Bu şeridin ortasında pencere şebekesinin yerleştirildiği, dikdörtgen formunda bir yuva bulunmaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur. Eser, üzeri sonradan çiniyle kaplandığı için günümüzde görülememektedir.

Tarihlendirme: Bu çift sütun, Bursa’da490, Aizanoi Antik Kenti çevresinde491 ve Konya’da492 bulunan çift sütunlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu çift sütun da 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

490

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 23, Res. 1.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 8-10, Res. 66-81, 87, 90-92.

492 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 110-111, 113, 115-117, 122. Kat. No: ÇPS 18-19, 26-27, 33-34, 37-40, 62. Res. 166-167, 174-175, 181-182, 185-188, 210.

491

165

Resim 2.105: Çift sütun

2.1.7. İmpostlar Kütahya Merkez’de sekiz adet impost tespit edilmiştir. İmpostlar yastık ve üzengi olarak da adlandırılmakta olup, sütun başlıklarının üzerinde veya sütunların ve payelerin üzerinde kemere geçişlerde kullanılmıştır. Tespit edilen impostlardan yedisi, Kütahya Kalesi’nin burç ve duvarlarında devşirme malzeme olarak kullanılmıştır (Kat. No: 106 – 110, 112-113). Diğer impost ise Balıklı Mahallesi, Karadonlu Sokak’ta yol kenarında bulunmaktadır (Kat. No: 111).

Tespit edilen impostlardan ikisi (Kat. No: 106, 108), Clive Foss493 (Kat. No: 106) ve Philipp Niewöhner494 (Kat. No: 106, 108) tarafından daha önce yayınlanmıştır. Kat. No: 106’daki impost hem Clive Foss, hem de Philipp Niewöhner tarafından yayınlanmıştır.

Clive Foss yayınlamış olduğu bu impostdan kısaca bahsetmiş olup, impostun görseline yer vermiştir (Kat. No: 106). Philipp Niewöhner ise yayınlamış olduğu bu impostu detaylı bir şekilde tanımlamış, yaklaşık ölçülerini vermiş, fakat görseline yer vermemiştir (Kat. No:

493 494

Clive Foss, a.g.e., ss. 59, 132-133, Res. 7.

Philipp Niewöhner, 2006, a.g.e., ss. 433-434, Kat. No: 23, 27, Res. 15.

166 106). Philipp Niewöhner yayınlamış olduğu diğer impostu ise yine detaylı bir şekilde tanımlamış olup görseline yer vermiş, fakat ölçülerine yer vermemiştir (Kat. No: 108). İmpostlardan üçünün üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış haç motifleri yer almaktadır (Kat. No: 106-108). Kat. No: 106’daki impost kale burcuna gömülü halde olup (2.burç), kısa yüzlerinden biri ile uzun yüzlerinden birinin bir kısmı görülebilmektedir. Bu impostun görülebilen kısa yüzünde kabartma tekniğinde yapılmış, fakat sonradan kazınmış olan ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir Latin haçı motifinin izi görülmektedir.

Bu impostun Clive Foss’un yayınında bulunan görselinde haç motifi korunmuş haldedir.

1985 yılından sonra bu haç motifinin kazınmış olduğunu anlıyoruz. Kat. No: 107’deki impost kale burcunun dibinde yer almakta olup (57.burç), yüksek bir konumda yer almasından dolayı ölçüleri alınamamıştır. Bu impostun uzun yüzlerinden biri ile kısa yüzlerinden biri görülebilmekte olup, görülebilen uzun yüzde kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan çift konturlu bir Latin haçı motifi yer almaktadır. Latin haçı motifli bu impostlar, Kütahya Tugay Müzesi’nde495, Aizanoi Antik Kenti çevresinde496, İstanbul’da Topkapı Sarayı’nda497, Çanakkale’de498, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde499, Milas Müzesi’nde500 ve Silifke Müzesi’nde501 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen impostlarla benzerlik göstermektedir. Ayrıca Latin haçı motifli impostlar Anadolu dışında İtalya’da, Ravenna Saint Apollinare in Nouvo Kilisesi’nde karşımıza çıkmaktadır502. Benzer örnekleri doğrultusunda bu impostlar da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Kat. No: 108’deki impost da kale burcuna gömülü halde olup (1.burç), uzun yüzlerinden biri ile kısa yüzlerinden biri görülmekle birlikte diğer kısa yüzü kısmen görülebilmektedir. Bu impostun kısa yüzlerinin alt bölümünde kademeli olarak dört basamak yer almaktadır. İmpostlarda bu uygulamanın benzerine rastlanılmamıştır. İmpost, 495

Jean-Pierre Sodini, “Bizans Mimari Parçalar”, Ben Anadolu’da Doğdum: Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi, (Ed. Thomas Drew-Bear vd., ), Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi Yayınları I, Kütahya 2007, s. 368.

496 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 179, 224-225, Taf. 18-19, Res. 179-182.

497 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 323, Res. 447.

498 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 364-373, 646-649, Kat. No: 770, 772, 776, 778-783, 785-789, 795, Res. 942-943, 945, 949, 951-956, 958-962, 968.

499 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 48-49, Kat. No: 38-39, Res. 38a-b, 39a-b.

500 Hatice Özyurt Özcan, “Muğla İli ve İlçelerindeki Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Dönemine Ait Taş Eserler”, AST, S:27, C:2, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 25-29 Mayıs 2009 Denizli, Ankara 2010, ss. 338-339, 347, Res. 1b.

501 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 286, Kat. No: 356.

502 Richard Krautheimer, Early Christian and Byzantine Architecture, Yale University Pres, 1986, s. 186, Res. 149.

167 bu yönüyle arşitravlarla benzerlik göstermektedir. Bu impostun kısa yüzlerinde bir madalyon içerisinde kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir yunan haçı motifi yer almaktadır. Bu haç motiflerinden biri tamamen görülebilmekte olup, haç kollarından biri kırık durumdadır (Res. 2.108b). Diğer kısa yüzde bulunan haç motifi ise kısmen görülebilmektedir. Philipp Niewöhner, yayınlamış olduğu bu impostun kısa yüzlerinde bulunan haç motiflerinden bahsetmemiştir. Madalyon içerisine alınmış haç motiflerinin benzerleri, Bursa Kurşunlu’da503, Çanakkale Çardak’ta504 ve Efes Aziz Ionannes Kilisesi’nde505 bulunan İon-impost tipteki sütun başlıklarının impost bölümlerinde karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte impostun kısa yüzlerinde bulunan madalyon içerisine alınmış haç motifleri, Anadolu dışında Yunanistan’da bulunan ve 5. yüzyılın ikinci çeyreği ile 6. yüzyılın ikinci yarısı arasına tarihlendirilen İon-impost tipteki sütun başlıklarının impost bölümlerinde yer alan madalyon içerisine alınmış haç motifleriyle benzerlik göstermektedir506. Yunanistan’da bulunan benzer örnekleri doğrultusunda bu impost da 5.yüzyılın ikinci çeyreği ile 6. yüzyılın ikinci yarısı arasına tarihlendirilebilir.

Diğer beş impostun görülebilen yüzleri bezemesizdir (Kat. No: 109 – 113). Kat. No: 109’daki impost kale burcuna gömülü halde olup (58.burç), sadece uzun yüzlerinden biri görülmektedir. Kat. No: 110’daki impost kale duvarına gömülü halde olup, kısa yüzlerinden biri görülmekle birlikte uzun yüzleri kısmen görülebilmektedir. Kat. No: 111’deki impost ise yol kenarında bulunmakta olup, kısa yüzlerinden biri kırık durumdadır. Kat. No: 112’deki impost kale burcuna gömülü halde olup, uzun yüzlerinden biri ile kısa yüzlerinden biri görülmektedir. Bu impost yüksek bir konumda yer aldığı için ölçüleri alınamamıştır. Bu impostların görülebilen yüzleri bezemesiz olduğu için bir tarihlendirme önerisi yapılamamıştır (Kat. No: 109 – 112).

Kat. No: 113’teki impost kale burcuna gömülü halde olup, uzun yüzlerinden biri ile kısa yüzlerinden biri görülmekle birlikte, alt yüzü kısmen görülebilmektedir. Bu impost içbükey cavettoya sahiptir. Bu impost, Çanakkale’de bulunan ve 6. yüzyıla tarihlendirilen

503

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 37, Res. 3.

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 327, 332, 625, Kat. No: 680, Res. 810.

505 Eugenio Russo, “The Ionic Impost Capitals of the Church of St. John in Ephesus”, AST, S:25, C:1, 28 Mayıs-1 Haziran 2007 Kocaeli, Ankara 2008, ss. 221-234, Res. 1, 11, 14.

506 Vassiliki Vemi, Les Chapiteaux Ioniques à Imposte de Grèce à L'époque Paléochrétienne, Ecole française d'Athènes 1989, ss. 86, 110, 194-195, Pl. 3, Res. 8a, Pl. 24, Res. 66a-b, Pl. 85, Res. 300b, 302a.

504

168 impostlarla profilleri ve boyutları açısından benzerlik göstermektedir507. Benzer örnekleri doğrultusunda bu impost da 6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Tümü gri-beyaz mermerden üretilmiş olan impostlardan ikisinin üzerinde, muhtemelen pencere şebekesinin yerleştirilmesi için açılmış oyuklar yer almaktadır (Kat. No: 108, 111). Kat. No: 108’deki impostun görülebilen uzun yüzünde bulunan oyuk, orta bölümde abaküsün üzerinden başlayarak aşağıya doğru uzanmaktadır. Kat. No: 111’deki impostun uzun yüzlerinde bulunan oyuklar biraz daha kenarda olup, abaküsün üzerinden başlayarak aşağıya doğru uzanmaktadır. Bu oyukların bulunması, bu impostların pencerelerde kemer yastığı işlevinde kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir..

Katalog No: 106 Resim No: 2.106a – 2.106b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İmpost Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 26 cm, A.G: 20 cm (k), A.D: 36 cm, Ü.G: 30 cm (k), Ü.D: 43 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 2. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan impost duvara gömülü halde olup, impostun kısa yüzlerinden biri ile uzun yüzlerinden birinin bir kısmı görülebilmektedir. İmpostun görülebilen kısa yüzünde, kabartma tekniğinde yapılmış ve kolları genişleyerek sonlanan bir Latin haçı motifinin izi görülmektedir. Bu haç motifi sonradan kazınmıştır. İmpostun bir kısmı görülebilen uzun yüzünde ise bezeme bulunmamaktadır. İmpostun üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu impost, Kütahya Tugay Müzesi’nde508, Aizanoi Antik Kenti çevresinde509, İstanbul’da Topkapı Sarayı’nda510, Çanakkale’de511, İzmir Arkeoloji

507

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 364, 374-375, Kat. No: 799-802, Res. 972-974.

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 368.

509 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 179, 224-225, Taf. 18-19, Res. 179-182.

510 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 323, Res. 447.

511 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 364-373, 646-649, Kat. No: 770, 772, 776, 778-783, 785-789, 795, Res. 942-943, 945, 949, 951-956, 958-962, 968.

508

169 Müzesi’nde512 ve Silifke Müzesi’nde513 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Latin haçı motifli impostlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu impost da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Clive Foss 1985, ss. 59, 132-133, Res. 7; Philipp Niewöhner 2006, s. 433, Kat. No: 23.

Resim 2.106a: İmpost

Resim 2.106b: İmpost

Katalog No: 107 Resim No: 2.107 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İmpost Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Bu eser yüksek bir konumda yer aldığı için ölçüleri alınamamıştır.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 58. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan impostun uzun yüzlerinden biri ile kısa yüzlerinden biri görülebilmektedir. İmpostun görülebilen uzun yüzünde kabartma tekniğinde yapılmış ve kolları genişleyerek sonlanan çift konturlu bir

512 513

Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 48-49, Kat. No: 38-39, Res. 38a-b, 39a-b.

Ayşe Aydın, a.g.e., s. 286, Kat. No: 356.

170 Latin haçı motifi yer almaktadır. Haç motifinin alt kolunun ucu görülememektedir. İmpostun görülebilen kısa yüzü düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. İmpostun üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu impost, Kütahya Tugay Müzesi’nde514, Aizanoi Antik Kenti çevresinde515, İstanbul’da Topkapı Sarayı’nda516, Çanakkale’de517, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde518 ve Silifke Müzesi’nde519 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Latin haçı motifli impostlarla benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu impost da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.107: İmpost

Katalog No: 108 Resim No: 2.108a – 2.108b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İmpost 514

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 368.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 179, 224-225, Taf. 18-19, Res. 179-182.

516 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 323, Res. 447.

517 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 364-373, 646-649, Kat. No: 770, 772, 776, 778-783, 785-789, 795, Res. 942-943, 945, 949, 951-956, 958-962, 968.

518 Ayşegül Andıç, a.g.e., ss. 48-49, Kat. No: 38-39, Res. 38a-b, 39a-b.

519 Ayşe Aydın, a.g.e., s. 286, Kat. No: 356.

515

171 Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 30,5 cm, Ab. Y: 7 cm, A.G: 43 cm, A.D: -, Ü.G: 72 cm (k), Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 1. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan impost duvara gömülü halde olup, impostun uzun yüzlerinden biri ile kısa yüzleri görülebilmektedir. İmpostun görülebilen uzun yüzünde ortada, 22 cm yüksekliğinde ve 8 cm genişliğinde muhtemelen pencere şebekesinin yerleştirilmesi için açılmış bir oyuk yer almaktadır. Bu oyuk abaküsün üzerinden başlayarak aşağıya doğru uzanmaktadır. İmpostun kısa yüzlerinin alt kısımlarında kademelendirilmiş dört basamak yer almaktadır. İmpostun kısa yüzlerinden birinin üst bölümünde ortada, kabartma tekniğinde yapılmış 13 cm çapında bir madalyonun içerisinde bulunan ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir Yunan haçı motifi yer almaktadır. Bu haç motifinin bir kolu kırık durumdadır. İmpostun diğer kısa yüzü kısmen görülmekte olup, bu yüzde de bir madalyonun içerisinde Yunan haçı motifi bulunmaktadır. İmpostun görülebilen uzun yüzü düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. İmpostun üzerinde kırıklarla birlikte çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu impostun kısa yüzlerinde bulunan madalyon içerisine alınmış haç motiflerinin benzerleri, Bursa Kurşunlu’da520, Çanakkale Çardak’ta521 ve Efes Aziz Ionannes

Kilisesi’nde522

bulunan

İon-impost

tipteki

sütun

başlıklarının

impost

bölümlerinde karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte impostun kısa yüzlerinde bulunan madalyon içerisine alınmış haç motifleri, Anadolu dışında Yunanistan’da bulunan ve 5. yüzyılın ikinci çeyreği ile 6. yüzyılın ikinci yarısı arasına tarihlendirilen İon-impost tipteki sütun başlıklarının impost bölümlerinde yer alan madalyon içerisine alınmış haç motifleriyle benzerlik göstermektedir523. Yunanistan’da bulunan benzer örnekleri doğrultusunda bu impost da 5.yüzyılın ikinci çeyreği ile 6. yüzyılın ikinci yarısı arasına tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 434, Kat. No: 27, Res. 15.

520

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 37, Res. 3.

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 327, 332, 625, Kat. No: 680, Res. 810.

522 Eugenio Russo, a.g.e., ss. 221-234, Res. 1, 11, 14.

523 Vassiliki Vemi, a.g.e., ss. 86, 110, 194-195, Pl. 3, Res. 8a, Pl. 24, Res. 66a-b, Pl. 85, Res. 300b, 302a.

521

172

Resim 2.108a: İmpost, uzun yüz

Resim 2.108b: İmpost, kısa yüz

Katalog No: 109 Resim No: 2.109 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İmpost Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 25 cm, Ab. Y: 7 cm, A.G: 47 cm, A.D: -, Ü.G: 78 cm (k), Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 58. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan impost duvara gömülü halde olup, impostun sadece uzun yüzlerinden biri görülmektedir. İmpostun görülebilen uzun yüzü bezemesizdir. İmpostun üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

173

Resim 2.109: İmpost

Katalog No: 110 Resim No: 2.110 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İmpost Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 21 cm, Ab. Y: 4 cm, A.G: 21 cm (k), A.D: 19 cm, Ü.G: 23 cm (k), Ü.D: 35 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 49 ile 50. burcun arasındaki duvar, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale duvarında kullanılmış olan impostun yarısı duvara gömülü halde olup, sağ üst köşesi kırık durumdadır. İmpostun görülebilen yüzleri düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. İmpostun üzerinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

174

Resim 2.110: İmpost

Katalog No: 111 Resim No: 2.111a – 2.111b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İmpost Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 20 cm, Ab. Y: 5 cm, A.G: 25 cm (k), A.D: 24 cm, Ü.G: 67 cm (k), Ü.D: 39 cm Eserin Bulunduğu Yer: Pirler Mah. Karadonlu Sok. Karadonlu Camii’nin yanında, yol kenarında.

Eserin Tanımı: Yol kenarında bulunan impostun kısa yüzlerinden biri kırık durumdadır. İmpostun görülebilen yüzlerinde herhangi bir bezeme bulunmamaktadır. İmpostun uzun yüzlerinde pencere şebekesinin yerleştirilmesi için açılmış abaküsün üzerinden başlayarak aşağıya doğru uzanan oyuklar yer almaktadır. İmpostun üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

175

Resim 2.111a: İmpost

Resim 2.111b: İmpost, diğer uzun yüz

Katalog No: 112 Resim No: 2.112 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İmpost Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Bu eser yüksek bir konumda yer aldığı için ölçüleri alınamamıştır.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Aşağı Kale, 84. burç.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan impost duvara gömülü halde olup, kısa yüzlerinden biri ile uzun yüzlerinden biri görülmektedir. İmpostun görülebilen yüzleri bezemesiz olup, üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

176

Resim 2.112: İmpost

Katalog No: 113 Resim No: 2.113a – 2.113b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İmpost Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 16 cm, Ab. Y: 5 cm, A.G: 94 cm, A.D: 32 cm (k), Ü.G: 107 cm, Ü.D: 40 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, I. Etap Restorasyon Alanı, 32. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan impost duvara gömülü halde olup, impostun uzun yüzlerinden biri ile kısa yüzlerinden biri görülmektedir. İmpostun alt yüzü kısmen görülebilmektedir. İmpostun görülebilen yüzlerinde bezeme bulunmamakta olup, içbükey cavettoya sahiptir. İmpostun üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

177 Tarihlendirme: Bu impost, Çanakkale’de bulunan ve 6. yüzyıla tarihlendirilen impostlarla profilleri

ve

boyutları

açısından

benzerlik

göstermektedir524.

Benzer

örnekleri

doğrultusunda bu impost da 6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.113a: İmpost

Resim 2.113b: İmpost, uzun yüz

2.1.8. Sütun Başlıkları Kütahya Merkez’de toplam on dört adet sütun başlığı tespit edilmiştir (Kat. No: 114 – 127). Tespit edilen sütun başlıklarından dördü İon-impost tipte (Kat. No: 114 – 117), biri Korint tipte (Kat. No: 118), biri iki bölümlü (Kat. No: 119), sekizi ise godronlu başlıkların tipindedir (Kat. No: 120 – 127).

2.1.8.1. İon-impost Tipte Sütun Başlıkları Kütahya Merkez’de dört adet İon-impost tipte sütun başlığı tespit edilmiştir. Bu sütun başlıkları İstiklal Mahallesi, Ertuğrul Gazi Caddesi, Başmelekler Rum Kilisesi içerisinde bulunmakta olup, devşirme malzeme olarak ahşap sütunların altında baş aşağı halde kaide işlevinde kullanılmışlardır (Kat. No: 114-117).

Bu başlıklardan ikisinin kısa yüzlerinde bulunan ion volütlerinin helezonları ve ekinus kısımları işlenmeden bırakılmış olup, impost bölümlerinin bir kısa yüzünde kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan Latin haçı

524

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 364, 374-375, Kat. No: 799-802, Res. 972-974.

178 motifleri yer almaktadır (Kat. No: 114-115). Kat. No: 115’deki başlığın impost bölümünde bulunan Latin haçı motifi kısmen kazınmış durumdadır. Bu başlıkların diğer yüzleri ise düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. İon volütlerinin helezonları ve ekinus kısmı işlenmeden bırakılmış olan ve impost bölümlerinde kabartma tekniğinde yapılmış Latin haçı motifleri bulunan yarı işli İon-impost tipteki sütun başlıklarının benzer örnekleri Uşak Müzesi’nde525, Marmara Adası’nda526, Çanakkale’de Çardak Yakup Bey Hanı’nda527 ve İzmir Arkeoloji Müzesi’nde528 bulunmaktadır. Bununla birlikte Anadolu dışında Yunanistan’da benzer İon-impost tipte sütun başlıkları bulunmaktadır529. Bu benzer örneklerden Çanakkale’de Çardak Yakup Bey Hanı’nda ve Yunanistan’da bulunan İonimpost tipte sütun başlıkları 6. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilmektedir. Çanakkale’de ve Yunanistan’da bulunan benzer örnekleri doğrultusunda yarı işli bu başlıklar da 6. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilebilir (Kat. No: 114-115).

Kat. No: 116’daki İon-impost tipte sütun başlığı, üzerinde bulunan kırıklar ve aşınmalardan dolayı büyük oranda tahrip olmuştur. Bu başlık, muhtemelen kilise içerisinde bulunan diğer başlıklar gibi ahşap bir sütunun altında kaide işlevinde kullanılmış olmalıdır.

Başlığın muhtemelen yapının sonradan camiiye dönüştürülmesi esnasında, sütun sırasında bulunan kaldırılmış durumdaki bir sütunun yakınında bulunması ve alt yüzünde kenet yuvalarının bulunması bu fikri desteklemektedir. Başlığın kısa yüzlerinde bulunan İon volütlerinin helezonları işlenmiş durumda olup, ekinus kısımlarında yumurta motiflerinin izleri görülmektedir. Başlığın kısmen korunabilmiş olan pulvinus kısımlarından birinde ortada, üzeri çizgilerle belirtilmiş olan ve kazıma tekniğinde yapılmış bir balteus bandı yer almakta olup, bunun her iki yanında yine kazıma tekniğinde yapılmış ve orta eksene göre simetrik olarak yerleştirilmiş zikzak motifleri yer almaktadır. Başlığın kısa yüzlerinden birinin impost bölümünde, kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir Latin haçı motifi yer almaktadır. İon-impost tipteki bu sütun başlığı, Aizanoi Antik Kenti çevresinde530 ve Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde531 bulunan ve 6. yüzyıla tarihlendirilen İon-impost tipteki sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte Anadolu dışında Yunanistan'da 6. yüzyıla tarihlendirilen benzer İon-impost tipte 525

Ebru Parman, a.g.e., ss. 196-197, Lev. 129, Fot. 176.

Ayşe Çaylak Türker, “Çanakkale’den Ion-Impost Sütun Başlıkları”, OLBA, S:22, Kaam Yayınları, Mersin 2014, ss. 342, 365, Res. 3b.

527 A.g.e., ss. 341-343, 356, 367, Kat. No: 23-24, Res. 8.23, 8.24.

528 Ayşegül Andıç, a.g.e., s. 50, Kat. No: 41, Res. 41.

529 Vassiliki Vemi, a.g.e., ss. 183, 185, 200, Pl. 77, Res. 272, 277, Pl. 90, Res. 313.

530 Philipp Niewöhner, 2007a, Taf. 5-6, Res. 50, 55, 57.

531 Ebru Parman, a.g.e., s. 192, Lev. 123, Fot. 164.

526

179 sütun başlıkları bulunmaktadır532. Benzer örnekleri doğrultusunda bu başlık da 6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Kat. No: 117’deki İon-impost tipte sütun başlığı ise kilisenin giriş kısmında bulunmakta olup, kısa yüzlerinden birinin İon bölümü ile impost bölümünün bir kısmı ikinci kullanımı sırasında kesilerek yeniden şekillendirilmiştir. Başlığın kısa yüzlerinden birinin impost bölümü toprak altında kaldığı için görülememektedir. Başlığın kısa yüzlerinde bulunan İon volütleri ile ekinus kısımları kırık ve aşınmış durumda olup, ekinus kısımlarında bulunan bezemelerin ne olduğu anlaşılamamaktadır. Başlığın pulvinus kısımlarında kırıklar ve aşınmalar yer almakta olup bu kısımlarda ortada, kabartma tekniğinde yapılmış iki bilezikten oluşan balteus bandı yer almaktadır. Bu bantın her iki yanında kabartma tekniğinde yapılmış ve orta eksene göre simetrik olarak yerleştirilmiş, bir daldan çıkan stilize yaprak motifleri yer almaktadır. Başlığın kısa yüzlerinden birinin impost bölümünde ortada, kabartma tekniğinde yapılmış bir haç motifi yer almakta olup, bu haçın alt kolunun bir kısmı kesik durumdadır. Haç motifinin her iki yanında köşelerde, kabartma tekniğinde yapılmış ve orta eksene göre simetrik olarak yerleştirilmiş stilize akanthus yaprakları yer almaktadır. Bu akanthus yaprakları impost bölümünün alt köşesinden başlayarak abaküse kadar uzanmakta olup, bu yapraklar alt ve orta bölümde birbirleriyle birleşerek damla motifleri oluşturmuştur. Başlığın diğer yüzleri düzgün işlenmiş olup bezemesizdir.

Haç motifinin iki yanına yerleştirilmiş stilize akanthus yaprakları Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde533, İznik’te534, Çanakkale’de535 ve Yunanistan’da Korinth’de536 bulunan İon-impost tipte sütun başlıklarında karşımıza çıkmaktadır. Bu örneklerden Yunanistan’da Korinth’de bulunan İon-impost tipte sütun başlıkları 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmektedir. Korinth’deki benzer örnekleri doğrultusunda bu başlık da 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilebilir. İon-impost tipte sütun başlıklarının üretim malzemelerine bakıldığında, üçü gribeyaz mermerden (Kat. No: 114-115, 117), biri ise kireçtaşından üretilmiştir (Kat. No: 116).

532

Vassiliki Vemi, a.g.e., ss. 85, 116-117, Kat. No: 6, 84, 85, Pl. 2, Res. 3, Pl. 29, Res. 84-85.

Ebru Parman, a.g.e., s. 193, Lev. 123, Fot. 165.

534 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 38, Res. 1.

535 Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., ss. 351, 359. Kat. No: 5, 6, 35-36. Res. 4.5, 4.6, 9.35, 9.36.

536 Vassiliki Vemi, a.g.e., ss. 100-105, Kat. No: 39-41, 44-46, 49-52, 56. Pl. 15-20, Res. 39-41, 44-46, 49-52, 56.

533

180 Katalog No: 114 Resim No: 2.114a – 2.114b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İon-impost tipte sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 26 cm, Ab. Y: 6 cm, A.G: 54 cm, A.D: 47 cm, Ü.G: 80 cm, Ü.D: 56 cm Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Ertuğrul Gazi Cad. Başmelek Rum Kilisesi.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kilise içerisinde, ahşap sütunun altında kaide işlevinde kullanılmış olan İon-impost tipindeki sütun başlığı, baş aşağı durmaktadır.

Başlığın İon volütlerinin helezonları ve ekinus kısımları işlenmeden bırakılmıştır. İmpost bölümünün kısa yüzlerinden birinde, kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir Latin haçı motifi yer almaktadır. Diğer yüzler ise düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. Başlığın üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Çanakkale’de Çardak Yakup Bey Hanı’nda537 ve Yunanistan’da538 bulunan ve 6. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilen benzer tipteki örnekleri doğrultusunda bu başlık da 6. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.114a: İon-impost tipte sütun başlığı

537 538

Resim 2.114b: İon-impost tip sütun başlığı, diğer kısa yüz

Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., ss. 341-343, 356, 367, Kat. No: 23-24, Res. 8.23, 8.24.

Vassiliki Vemi, a.g.e., ss. 183, 185, 200, Pl. 77, Res. 272, 277, Pl. 90, Res. 313.

181 Katalog No: 115 Resim No: 2.115a – 2.115b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İon-impost tipte sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 24 cm, Ab. Y: 7 cm, A.G: 50 cm, A.D: 44 cm, Ü.G: 68 cm (k), Ü.D: 50 cm Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Ertuğrul Gazi Cad. Başmelek Rum Kilisesi.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kilise içerisinde, ahşap sütunun altında kaide işlevinde kullanılmış olan İon-impost tipindeki sütun başlığı, baş aşağı durmaktadır.

Başlığın İon volütlerinin helezonları ve ekinus kısımları işlenmeden bırakılmıştır. İmpost bölümünün kısa yüzlerinden birinde, kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir Latin haçı motifinin izi görülmektedir. Bu haç motifi muhtemelen başlığın sonraki kullanımlarında kazınmış olmalıdır. Başlığın diğer yüzleri düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. Başlığın üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Çanakkale’de Çardak Yakup Bey Hanı’nda539 ve Yunanistan’da540 bulunan ve 6. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilen benzer tipteki örnekleri doğrultusunda bu başlık da 6. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilebilir.

Yayın: -

539 540

Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., ss. 341-343, 356, 367, Kat. No: 23-24, Res. 8.23, 8.24.

Vassiliki Vemi, a.g.e., ss. 183, 185, 200, Pl. 77, Res. 272, 277, Pl. 90, Res. 313.

182

Resim 2.115a: İon-impost tipte sütun başlığı

Resim 2.115b: İon-impost tip sütun başlığı, diğer kısa yüz

Katalog No: 116 Resim No: 2.116a – 2.116b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İon-impost tipte sütun başlığı Malzemesi: Kireçtaşı Ölçüleri: Ç: 47 cm, V.Ç: 13 cm, Y: 33 cm, Ab. Y: 6 cm, A.G: 62 cm, A.D: 51 cm (k), Ü.G: 75 cm (k), Ü.D: 57 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Ertuğrul Gazi Cad. Başmelek Rum Kilisesi.

Eserin Tanımı: Kilise içerisinde bulunan İon-impost tipteki sütun başlığı, baş aşağı durmaktadır. Başlığın kısa yüzlerinde bulunan İon volütleri ile ekinus kısımları kırık ve aşınmış durumda olup, ekinus kısımlarında yumurta motiflerinin izleri görülmektedir.

Başlığın pulvinus kısımlarından biri kırık ve aşınmış durumdadır. Kısmen korunabilmiş olan diğer pulvinus kısmında ortada, üzeri çizgilerle belirtilmiş olan ve kazıma tekniğinde yapılmış 4 cm genişliğinde bir balteus bandı yer almaktadır. Bu bantın her iki yanında, yine kazıma tekniğinde yapılmış ve orta eksene göre simetrik olarak yerleştirilmiş olan zikzak motifleri yer almaktadır. Başlığın kısa yüzlerinden birinin impost bölümünde, kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir Latin haçı motifi yer almaktadır. Kabaca işlenmiş olan bu haç motifinin üzeri aşınmış durumdadır. İmpost bölümünün diğer yüzleri bezemesizdir. Başlığın sütuna oturan alt yüzünde,

183 muhtemelen ahşap sütunun oturtulması için açılmış olan kenet yuvaları bulunmaktadır.

Başlık, kırık ve aşınmalardan dolayı büyük oranda tahrip olmuştur.

Tarihlendirme: Bu başlık, Aizanoi Antik Kenti çevresinde541 ve Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde542 bulunan ve 6. yüzyıla tarihlendirilen İon-impost tipteki sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte Anadolu dışında Yunanistan'da 6. yüzyıla tarihlendirilen benzer İon-impost tipte sütun başlıkları bulunmaktadır543. Benzer örnekleri doğrultusunda bu başlık da 6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.116a: İon-impost tipte sütun başlığı

Resim 2.116b: İon-impost tip sütun başlığı, diğer kısa yüz

Katalog No: 117 Resim No: 2.117a – 2.117b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İon-impost tipte sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 38 cm, V.Ç: 14 cm, Y: 44 cm, Ab. Y: 7 cm, A.G: 49 cm (k), A.D: 57 cm, Ü.G: 69 cm, Ü.D: 69 cm

541

Philipp Niewöhner, 2007a, Taf. 5-6, Res. 50, 55, 57.

Ebru Parman, a.g.e., s. 192, Lev. 123, Fot. 164.

543 Vassiliki Vemi, a.g.e., ss. 85, 116-117, Kat. No: 6, 84, 85, Pl. 2, Res. 3, Pl. 29, Res. 84-85.

542

184

Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Ertuğrul Gazi Cad. Başmelek Rum Kilisesi.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kilisenin giriş kısmında, ahşap sütunun altında kaide işlevinde kullanılmış olan İon-impost tipindeki sütun başlığı, baş aşağı durmaktadır.

Başlığın kısa yüzlerinden birinin İon bölümü ile impost bölümünün bir kısmı, ikinci kullanımı sırasında kesilerek yeniden şekillendirilmiştir. Başlığın kısa yüzlerinde bulunan İon volütleri ile ekinus kısımları kırık ve aşınmış durumda olup, ekinus kısımlarında bulunan bezemelerin ne olduğu anlaşılamamaktadır. Başlığın pulvinus kısımlarında kırıklar ve aşınmalar yer almakta olup, bu kısımlarda ortada, kabartma tekniğinde yapılmış iki bilezikten oluşan balteus bandı yer almaktadır. Bu bantın her iki yanında, kabartma tekniğinde yapılmış ve orta eksene göre simetrik olarak yerleştirilmiş, bir daldan çıkan stilize yaprak motifleri yer almaktadır. Başlığın kısa yüzlerinden birinin impost bölümünde ortada, kabartma tekniğinde yapılmış bir haç motifi yer almaktaır. Haç motifinin alt kolunun ucu kesik durumda olduğu için görülememektedir. Haç motifinin her iki yanında köşelerde, kabartma tekniğinde yapılmış ve orta eksene göre simetrik olarak yerleştirilmiş stilize akanthus yaprakları yer almaktadır. Bu akanthus yaprakları impost bölümünün alt köşesinden başlayarak abaküse kadar uzanmakta olup, bu yapraklar alt ve orta bölümde birbirleriyle birleşerek damla motifleri oluşturmuştur. Diğer kısa yüzdeki impost bölümü toprak altında kaldığı için görülememektedir. Diğer yüzler düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. Başlığın sütuna oturan alt yüzü kısmen görülebilmektedir. Bir yan kenarı ve arka yüzdeki ion kısmı kırık durumda olan başlığın üzerinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu başlık, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde544, İznik’te545, Çanakkale’de546 ve Yunanistan’da Korinth’de547 bulunan İon-impost tipte sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir. Bu örneklerden Yunanistan’da Korinth’de bulunan İon-impost tipte sütun başlıkları 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmektedir. Korinth’deki benzer örnekleri doğrultusunda bu başlık da 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilebilir.

Yayın: -

544

Ebru Parman, a.g.e., s. 193, Lev. 123, Fot. 165.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 38, Res. 1.

546 Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., ss. 351, 359. Kat. No: 5, 6, 35-36. Res. 4.5, 4.6, 9.35, 9.36.

547 Vassiliki Vemi, a.g.e., ss. 100-105, Kat. No: 39-41, 44-46, 49-52, 56. Pl. 15-20, Res. 39-41, 44-46, 49-52, 56.

545

185

Resim 2.117a: İon-impost tipte sütun başlığı

Resim 2.117b: İon-impost tip sütun başlığı, diğer kısa yüz

2.1.8.2. Korint Tipte Sütun Başlığı Kütahya Merkez’de bir adet Korint tipte sütun başlığı tespit edilmiştir (Kat. No: 118). Bu sütun başlığı, Maruf Mahallesi Etek Sokak’tan Yukarı Kale’ye çıkan yolun bitiminde, Yukarı Kale’nin girişinde bulunmakta olup, duvarın dibinde baş aşağı halde devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. Bu sütun başlığı, Ara Altun548 ve Philipp Niewöhner549 tarafından daha önce yayınlanmıştır. Ara Altun, yayınlamış olduğu bu başlığın görseline yer vermiştir. Philipp Niewöhner ise yayınında bu sütun başlığını tanıtmış olup, başlığın görseline yer vermiştir.

Korint tipteki sütun başlığının görülebilen yüzeyi uçları kırık ve aşınmış durumdaki üç sıra akanthus yaprakları ile çevrelenmektedir. Alt sırada bulunan yapraklar ikinci ve üçüncü sıradaki yapraklara göre daha büyük boyutlu olup, yüksek kabartma tekniğinde ve derin damarlı işlenmiştir. İkinci sıradaki yapraklar da derin damarlı işlenmiş olup, alt sıradaki yaprakların aralarından yükselmektedir. Bu yaprakların alt ve orta bölümü yüzeysel, üst bölümü ise yüksek kabartma tekniğinde yapılmıştır. Üçüncü sıradaki yapraklar ise küçük boyutlu olup, ikinci sıradaki yaprakların aralarından yükselmektedir.

Bu sıradaki yapraklardan sadece ikisi kısmen korunabilmiş olup, yapraklar alçak kabartma tekniğinde yapılmış ve damarları diğer sıralardaki yapraklara göre daha az derin işlenmiştir.

548

Ara Altun, a.g.e., s. 474, Res. 2/13.

Philipp Niewöhner, “Phrygian marble and stonemasonry as markers of regional distinctiveness in Late Antiquity”, Roman Phrygia: Culture and Society, (Ed. Peter Thonemann), Cambrıdge Unıversıty Press, 2013, s. 236, fig. 10.17.

549

186 Beyaz mermerden üretilmiş olan Korint tipteki bu sütun başlığı, Kütahya’da Ortaca Köyü’nde550, Konya’daki Koyunoğlu Müzesi’nde551 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde552 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Korint tipteki sütun başlıklarıyla akanthus yapraklarının işlenişi açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda Korint tipteki bu sütun başlığı da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Katalog No: 118 Resim No: 2.118 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Korint tipte sütun başlığı Malzemesi: Beyaz mermer Ölçüleri: Ç: -, Y: 50 cm (k), Ü.G: 96 cm (k), Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale. I. Etap Restorasyon Alanı (Etek Sokak’tan Yukarı Kale’ye çıkan yolun bitiminde, Yukarı Kale’nin girişinde).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale duvarının dibinde kullanılmış olan Korint tipindeki sütun başlığı, baş aşağı durmaktadır. Kısmen yere gömülü olan başlığın üst kısmı ve bir yan kısmı kırık durumdadır. Başlığın sadece ön yüzü ve bir yan yüzünün bir kısmı görülebilmektedir. Başlık yüzeyi uçları kırık ve aşınmış durumdaki üç sıra akanthus yaprakları ile çevrelenmektedir. Alt sırada bulunan yapraklar ikinci ve üçüncü sıradaki yapraklara göre daha büyük boyutlu olup, yüksek kabartma tekniğinde ve derin damarlı işlenmiştir. İkinci sıradaki yapraklar da derin damarlı işlenmiş olup, alt sıradaki yaprakların aralarından yükselmektedir. Bu yaprakların alt ve orta bölümü yüzeysel, üst bölümü ise yüksek kabartma tekniğinde yapılmıştır. Üçüncü sıradaki yapraklar ise küçük boyutlu olup, ikinci sıradaki yaprakların aralarından yükselmektedir. Bu sıradaki yapraklardan sadece ikisi kısmen korunabilmiş olup, yapraklar alçak kabartma tekniğinde yapılmış ve damarları diğer sıralardaki yapraklara göre daha az derin işlenmiştir. Akanthus

550

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 268-269, Taf. 41, Res. 353-354. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 126, Kat. No: 159-160, Res. No: 220-221.

552 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 269, 289, Kat. No: 7-8, Lev. 5, Res. 7-8.

551

187 yaprakları üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur. Başlık, yüzeyinde bulunan kırıklar ve aşınmalardan dolayı tahrip olmuştur.

Tarihlendirme: Korint tipteki bu sütun başlığı, Kütahya’da Ortaca Köyü’nde553, Konya’daki Koyunoğlu Müzesi’nde554 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde555 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Korint tipteki sütun başlıklarıyla akanthus yapraklarının işlenişi açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda Korint tipteki bu sütun başlığı da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Ara Altun 1981-1982, s. 274, Res. 2/13; Philipp Niewöhner 2013, s. 236, fig.

10.17.

Resim 2.118: Korint tipte sütun başlığı

2.1.8.3. İki Bölümlü Sütun Başlığı Kütahya Merkez’de bir adet iki bölümlü sütun başlığı tespit edilmiştir (Kat. No: 119). Bu sütun başlığı, Paşam Sultan Mahallesi, Mısır Çarşısı Sokak’ta bulunan Takvacılar Camii’nin harim kısmında devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. Bu sütun başlığı, Kat. No: 26’daki sütun gövdesinin üzerinde yer almaktadır ve kemeri taşımaktadır. Gri beyaz mermerden üretilmiş olan iki bölümlü sütun başlığının bir kısmı duvara gömülü halde olup, kırık ve aşınmalardan dolayı tahrip olmuştur.

553

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 268-269, Taf. 41, Res. 353-354. Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 126, Kat. No: 159-160, Res. No: 220-221.

555 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., s. 269, 289, Kat. No: 7-8, Lev. 5, Res. 7-8.

554

188 .

İki bölümden oluşan kalathosun alt bölümünde yer alan kabartma tekniğinde

yapılmış sivri uçlu ve damarları yüzeysel olarak işlenmiş akanthus yaprakları, başlığın yüzeyini çevrelemektedir. Orijinalinde sekiz adet olması gereken ve dört adedi kısmen korunabilmiş olan akanthusların üzerinde kırıklar ve aşınmalar bulunmaktadır. Akanthuslar beş yaprağa ayrılmış olup alt yan yaprakların birer, üst yan yaprakların ikişer dilimi komşu yaprak dilimleriyle birleşerek eşkenar dörtgen motifleri oluşturmuştur. Alt yan yaprakların oluşturduğu eşkenar dörtgen motifleri kazınarak yapılmış olup yüzeyseldir. Akanthusların yan yapraklarının birbirleriyle birleşme noktalarında ise damla motifleri oluşmuştur. Bu iki bölümlü sütun başlığının alt sırasında bulunan akanthus yaprakları İstanbul’da556, Bursa’da557, Çanakkale’de558 ve Silifke Müzesi’nde559 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen sütun başlıklarındaki akanthus yapraklarıyla benzer formdadır560. Bu örneklerde de akanthus yaprakları damarlı yüzeylere sahip olup, yapraklar büyük ve sivri uçludur. Bununla birlikte akanthus yaprakları, kendi aralarında ve komşu yapraklarla birleşerek damla ve eşkenar dörtgen motifleri oluşturmuştur. Bu özelliklerdeki akanthus yapraklarına sahip sütun başlıkları Anadolu kökenli olup, Erken Hristiyanlık-Bizans Dönemi’nde başkent atölyelerinde yoğun olarak üretilmiştir561.

Başlığın üst bölümünde kabartma tekniğinde yapılmış ve derin kanallarla işlenmiş üç kanat motifinin izleri görülmektedir. Bu bölümde muhtemelen başlığın her köşesine birer kuş veya kartal figürü yapılmış olup, bu figürler sonradan kırılmış olmalıdır. Buna benzer bir uygulama, Çanakkale’nin Gelibolu İlçesi’nde bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen iki bölümlü sütun başlığında karşımıza çıkmaktadır562. Bu sütun başlığının alt bölümünde başlık yüzeyini iki akanthus yaprak çelengi kaplamaktadır. Bununla birlikte başlığın üst bölümündeki yüzlerinden birinde iki kanat motifi görülmekte olup, bu bölümdeki kırıklar ve tahribat nedeniyle kompozisyon algılanamamıştır. Muhtemelen bu bölümde başlığın her köşesinin bir kuş figürü içerdiği ve kanatlarının başlığın yüzlerindeki orta bölüme kadar uzandığı belirtilmiştir. Aynı uygulamaya sahip sütun başlıkları, İstanbul 556

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 149, 306, 311, Res. 168, 410, 423.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 180, Taf. 30, Res. 4-5.

558 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 319-320, 622-623, Kat. No: 663-668, Res. 793-798.

559 Ayşe Aydın, 2013, a.g.e., s. 220, 222, Kat. No: 224, 228.

560 Benzer formda akanthus yapraklarına sahip sütun başlıkları için ayrıca bkz. Rudolf Kautzsch, Kapitellstudien: Biträge zu Einer geschichte des Späntantiken Kapitells im Osten Vom Vierten bis ins Siebente Jahrhundert, Studien Zur Späntantiken Kunstgeschiste, 9, Berlin-Leıpzıg 1936, ss. 53-64, Taf. 9, Res. 132, 140, Taf. 11, Res. Res. 155a-b, Taf. 13-15, Res. 198-206, Taf. 16, Res. 225-230, Taf. 17, Res. 247, Taf. 22, Res. 353, Taf. 23, Res. 368.

561 Ayşe Aydın, 2013, a.g.e., s. 300.

562 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 347-349, 636, Kat. No: 730, Res. 886.

557

189 Arkeoloji Müzeleri’nde, Ayasofya’da, İzmit’te, Bursa Müzesi’nde, Selanik Hagios Georgios’ta,

Üsküp’te,

Dvoriste

Podeles’te,

Venedik

San

Marco

Kilisesi’nde,

Portogruaro’da ve Parenzo Euphrasian Bazilikası’nda tespit edilmiş olup, bu sütun başlıklarındaki kuş figürlerinin arasındaki bölüme bir haç veya bir kristogram yerleştirilmiştir563.

Tespit ettiğimiz iki bölümlü sütun başlığı da yukarıda belirttiğimiz benzer örnekleri doğrultusunda 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Katalog No: 119 Resim No: 2.119a – 2.119b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: İki bölümlü sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: -, Y: 36 cm, Ü.G: -, Ü.D: Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Mısır Çarşısı Sok. Takvacılar Camii harim kısmında (Kat. No: 26’daki sütun gövdesinin üzerinde).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin harim kısmında aynı işlevde kullanılmış olan başlığın yarısı duvara gömülü halde olduğu için görülememektedir.

Başlığın üst bölümü ile abaküs kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmaktadır. İki bölümden oluşan kalathosun alt bölümünde yer alan kabartma tekniğinde yapılmış sivri uçlu ve damarları yüzeysel olarak işlenmiş akanthus yaprakları, başlığın yüzeyini çevrelemektedir. Orijinalinde sekiz adet olması gereken ve dört adedi kısmen korunabilmiş olan akanthusların üzerinde kırıklar ve aşınmalar bulunmaktadır.

Akanthuslar beş yaprağa ayrılmış olup alt yan yaprakların birer, üst yan yaprakların ikişer dilimi komşu yaprak dilimleriyle birleşerek eşkenar dörtgen motifleri oluşturmuştur. Alt yan yaprakların oluşturduğu eşkenar dörtgen motifleri kazınarak yapılmış olup yüzeyseldir.

Akanthusların yan yapraklarının birbirleriyle birleşme noktalarında ise damla motifleri oluşmuştur. Üst bölümde kırık ve aşınmalar bulunmakta olup, bu bölümde kabartma tekniğinde yapılmış ve derin kanallarla işlenmiş üç kanat motifinin izleri görülmektedir.

563

A.g.e., s. 347.

190 Bu bölümde muhtemelen başlığın her köşesine birer kuş veya kartal figürü yapılmış olup, bu figürler sonradan kırılmış olmalıdır. Başlığın abaküs kısmının bir kenarında ortada, dışa doğru çıkıntı yapan üzeri geometrik bezemeli bir abaküs çiçeği yer almaktadır. Kırıklar ve aşınmalardan dolayı tahrip olmuş başlığın yüzeyinde sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Başlığın alt bölümünde bulunan akanthus yaprakları, İstanbul’da564, Bursa’da565, Çanakkale’de566 ve Silifke Müzesi’nde567 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen sütun başlıklarındaki akanthus yapraklarıyla benzer formdadır. Bununla birlikte başlığın üst bölümünde yer alan uygulama, Çanakkale’nin Gelibolu İlçesi’nde bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen iki bölümlü sütun başlığının üst bölümündeki uygulamayla benzerlik göstermektedir568. Benzer örnekleri doğrultusunda bu sütun başlığı da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.119a: İki bölümlü sütun başlığı

Resim 2.119b: İki bölümlü sütun başlığı

2.1.8.4. Godron Motifli Sütun Başlıkları Kütahya Merkez’de toplam sekiz adet godron motifli sütun başlığı tespit edilmiştir (Kat. No: 120 – 127). Tespit edilen godron motifli sütun başlıkları Lala Hüseyin Paşa Mahallesi’nde bulunan Lala Hüseyin Paşa Camii şadırvanında (Kat. No: 120 – 122), Maruf Mahallesi, Kütahya Kalesi’nde (Kat. No: 124 – 126), Paşam Sultan Mahallesi, Mısır 564

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 149, 306, 311, Res. 168, 410, 423.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 180, Taf. 30, Res. 4-5.

566 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 319-320, 622-623, Kat. No: 663-668, Res. 793-798.

567 Ayşe Aydın, 2013, a.g.e., s. 220, 222, Kat. No: 224, 228.

568 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 347-349, 636, Kat. No: 730, Res. 886.

565

191 Çarşısı Sokak, Takvacılar Camii’nde (Kat. No: 123) ve Sultanbağı Mahallesi, Gediz Caddesi, Dört Direkli Camii’nin yanındaki türbenin arkasında (Kat. No: 127) bulunmaktadır. Bu başlıklardan beşi devşirme malzeme olarak kullanılmıştır (Kat. No: 120 – 124).

Bu başlıklardan biri Clive Foss tarafından daha önce yayınlanmıştır569 (Kat. No: 124). Clive Foss yayınında bu başlıktan kısaca bahsetmiş olup, başlığın görseline yer vermiştir. Bu başlık, kale burcunda (2.burç) devşirme malzeme olarak kullanılmış olup, yüksek bir konumda yer aldığı için ölçüleri alınamamıştır.

Bu başlıkların üzerinde başlık gövdesini çevreleyen kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli godron motifleri yer almaktadır. Bu başlıklardan dördünün alt bölümlerinde ya da alt bölümlerinde yer alan bileziğin üzerinde kazıma veya kabartma tekniğinde yapılmış yumurta motifleri yer almaktadır (Kat. No: 120 – 122, 124). Kat. No: 120’deki godron motifli sütun başlığının alt bölümünde bulunan yumurta motiflerinin arasında ok ucu motifleri yer almaktadır. Alt bölümlerinde ya da alt bölümlerindeki bileziğin üzerinde yumurta ve ok ucu motifi bulunan godron motifli sütun başlıkları Aizanoi Antik Kenti yakınındaki Örencik’te570, Uşak, Selçikler’de571 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde572 karşımıza çıkmaktadır. Bu benzer örneklerden Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunan godron motifli sütun başlığı 4.-5. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki benzer örneği doğrultusunda bu başlıklar da 4.-5. yüzyıla tarihlendirilebilir (Kat. No: 120 – 122, 124).

Başlıklardan ikisinin alt bölümlerinde yumurta ve ok ucu motifleri bulunmamakta olup (Kat. No: 125, 126), diğer ikisinin alt bölümlerinde yer alan bileziğin üzeri kırık ve aşınmış durumda olduğu için bu bölümlerde herhangi bir bezeme görülememektedir (Kat. No: 123, 127). Kat. No: 127’deki başlığın üzerinde bulunan godron motifleri diğer başlıklardan farklı olarak abaküsün altındaki bileziğin altında sonlanmaktadır. Bununla birlikte bu başlığın üzerinde bulunan godron motiflerinin ortasında, kollarının uçları genişleyerek sonlanan ve bir kolu kırık durumda olan Latin haçı motifi yer almaktadır.

Başlık gövdesi üzerinde Latin haçı motifi bulunan godron motifli sütun başlıkları Aizanoi

569

Clive Foss, a.g.e., ss. 59, 176-177, Res. 76.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 4, Res. 42-43.

571 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 133, Fot. 183a.

572 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271-272, 287, Kat. No: 3, Lev. 3, Res. 3.

570

192 Antik Kenti yakınındaki Örencik ile Çerte’de573 ve Hierapolis Müzesi’nde574 karşımıza çıkmaktadır. Alt bölümlerinde bezeme bulunmayan bu godron motifli sütun başlıkları Kütahya Tugay Müzesi’nde575, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde576 , Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde577, Hierapolis Müzesi’nde578, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde579, Bursa’da580 ve İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’nde581 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen godron

motifli

sütun

başlıklarıyla

benzerlik

göstermektedir.

Benzer

örnekleri

doğrultusunda bu başlıklar da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir (Kat. No: 123, 125 – 127).

Godron motifli sütun başlıklarının boyutlarına bakıldığında Kat. No: 124’teki başlığın ölçüleri alınamamakla birlikte, diğer başlıkların yükseklikleri 26 – 45 cm arasında değişmektedir. En küçük yükseklik veren iki başlık 26 cm (Kat. No: 125, 127), en büyük yükseklik veren başlık ise 45 cm (k) (Kat. No: 120) yüksekliğindedir. Başlıkların abaküs genişliklerine bakıldığında ise başlıklardan dördü abaküs genişliği vermekte olup (Kat. No: 120 – 122, 127), diğer başlıkların abaküsleri kırık durumda olduğu için ölçüleri alınamamıştır (Kat. No: 123, 125-126). Abaküs genişliği veren başlıkların abaküs genişlikleri 36 – 57 cm arasında değişmektedir. En küçük abaküs genişliği 36 cm olup (Kat. No: 127), en büyük abaküs genişliği ise 57 cm’dir (Kat. No: 121-122). Abaküs genişliği veren diğer başlığın abaküs genişliği ise 55 cm’dir (Kat. No: 120). Başlıkların abaküs derinliklerine bakıldığında ise sadece biri abaküs derinliği vermektedir (Kat. No: 127). Bu başlığın abaküs derinliği 36 cm olup, abaküs genişliği ile aynı boyuttadır.

Başlıkların çaplarına bakıldığında sadece iki başlığın çap ölçüleri alınabilmiştir (Kat. No: 126-127). Diğer başlıkların alt yüzeyleri tamamen görülemediği için (Kat. No: 120-123) ya da kırık durumda olduğu için (Kat. No: 125) çap ölçüleri alınamamıştır. Çap ölçüleri alınabilen iki başlığın çapları 23,5 cm (Kat. No: 127) ve 27 cm’dir (Kat. No: 126). Bununla birlikte çap ölçüleri alınabilen iki başlıkla (Kat. No: 126-127) alt yüzeyi kırık durumda olduğu için çap ölçüsü alınamayan başlık (Kat. No: 125) birbirlerine yakın boyutlarda olup, bu başlıklar diğer başlıklardan daha küçük boyutludur (Kat. No: 125 – 127).

573

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 4, Res. 42-44.

Ebru Parman, a.g.e., s. 189, Lev. 118, Fot. 157.

575 Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 365, Env. No: K.M.E. 39.

576 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 3-4, Res. 36-41.

577 Ebru Parman, a.g.e., s. 193, Lev. 124, Fot. 167-168.

578 A.g.e., ss. 189-190, Lev. 118, Fot. 157-158.

579 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271, 286-287. Kat. No: 1-2, 4, Lev. 2-3, Res. 1-2, 4.

580 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 175, Kat. No: MKP 20g, Taf. 28, Res. 5.

581 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 149, Res. 170-171.

574

193 Godron motifli sütun başlıklarından üçü, ikinci kullanımlarında Lala Hüseyin Paşa Camii şadırvanında baş aşağı halde kaide işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 120 – 122).

Başlıklardan biri ise ikinci kullanımında Takvacılar Camii’nin harim kısmında asıl işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 123). Bu başlık, Kat. No: 27’deki sütun gövdesinin üzerinde yer almakta olup, kemeri taşımaktadır.

Bu başlıklardan üçünün alt yüzeyinin merkezinde, kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır (Kat. No: 125 – 127), Diğer başlıkların alt yüzeyleri görülemediği için alt yüzeylerinde kurşun akıtma yuvasının bulunup bulunmadığı bilinmemektedir (Kat. No: 120 – 124).

Başlıkların üretim malzemelerine bakıldığında yedisi gri-beyaz mermerden (Kat. No: 120 – 123, 125 – 127), biri ise kireçtaşı malzemeden üretilmiştir (Kat. No: 124).

Katalog No: 120 Resim No: 2.120a – 2.120b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Godron motifli sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: -, Y: 45 cm (k), Ab. Y: 5,5 cm (k), Ab. G: 55 cm, Ab. D: 42 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Lala Hüseyin Paşa Mah. Lala Hüseyin Paşa Camii Şadırvanı.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin şadırvanında kaide işlevinde kullanılmış olan godron motifli sütun başlığı baş aşağı durmaktadır. Abaküsü kısmen yere gömülü olan başlığın bir kısmı, duvara bitişik olduğu için görülememektedir. Başlığın görülebilen kısmında, gövde üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli yirmi adet godron motifi yer almaktadır. Başlığın gövdesini çevreleyen bu motifler abaküsün altında sonlanmaktadır. Başlığın alt bölümünde kabartma tekniğinde yapılmış yumurta ve ok ucu motifleri yer almaktadır. Başlığın üst kısmı arka yüzde şadırvan iç zemininin altında kalmıştır. Başlığın üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte boya izleri mevcuttur.

194 Tarihlendirme: Alt bölümünde yumurta ve ok ucu motifleri bulunan bu godron motifli sütun başlığı, Aizanoi Antik Kenti yakınındaki Örencik’te582, Uşak, Selçikler’de583 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde584 bulunan godron motifli sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir. Bu benzer örneklerden Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunan godron motifli sütun başlığı 4.-5. yüzyıla tarihlendirilmektedir.

Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki benzer örneği doğrultusunda bu başlık da 4.5. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.120a: Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

Resim 2.120b: Godron motifli sütun başlığı arka yüz

Katalog No: 121 Resim No: 2.121a – 2.121b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Godron motifli sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: -, Y: 42 cm, Ab. Y: 8,5 cm, Ab. G: 57 cm, Ab. D: -

582

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 4, Res. 42-43.

Ebru Parman, a.g.e., Lev. 133, Fot. 183a.

584 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271-272, 287, Lev. 3, Res. 3.

583

195 Eserin Bulunduğu Yer: Lala Hüseyin Paşa Mah. Lala Hüseyin Paşa Camii Şadırvanı (Kat. No: 120 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin şadırvanında kaide işlevinde kullanılmış olan godron motifli sütun başlığı baş aşağı durmaktadır. Başlığın bir kısmı duvara bitişik olduğu için görülememektedir. Başlığın görülebilen kısmında, gövde üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli on dört adet godron motifi yer almaktadır. Başlığın gövdesini çevreleyen bu motifler abaküsün altında sonlanmaktadır. Ön ve arka yüzdeki başlık gövdesinin ortasında godron motifleri görülmemekle birlikte, bu kısımlar boş bırakılmış ve aşındırılmıştır. Ön yüzde boş bırakılan ve aşındırılan kısım harçla doldurulmuştur. Başlığın alt bölümünde yer alan bileziğin üzeri büyük oranda aşınmış durumda olup, bu bölümde kabartma tekniğinde yapılmış ve kısmen korunabilen yumurta motiflerinin izleri görülmektedir. Arka yüzde başlığın üst bölümü, şadırvan iç zemininin altında kalmıştır. Abaküs kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunan başlığın yüzeyinde aşınmalarla birlikte boya, sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme Alt bölümündeki bileziğin üzerinde yumurta motifleri bulunan bu godron motifli sütun başlığı, Aizanoi Antik Kenti yakınındaki Örencik’te585, Uşak, Selçikler’de586 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde587 bulunan godron motifli sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir. Bu benzer örneklerden Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunan godron motifli sütun başlığı 4.-5.

yüzyıla

tarihlendirilmektedir. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki benzer örneği doğrultusunda bu başlık da 4.-5. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

585

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 4, Res. 42-43.

Ebru Parman, a.g.e., Lev. 133, Fot. 183a.

587 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271-272, 287, Lev. 3, Res. 3.

586

196

Resim 2.121a: Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

Resim 2.121b: Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

Katalog No: 122 Resim No: 2.122a – 2.122b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Godron motifli sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: -, Y: 44 cm, Ab. Y: 10 cm, Ab. G: 57 cm, Ab. D: Eserin Bulunduğu Yer: Lala Hüseyin Paşa Mah. Lala Hüseyin Paşa Camii Şadırvanı (Kat. No: 120 ve 121 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin şadırvanında kaide işlevinde kullanılmış olan godron motifli sütun başlığı baş aşağı durmaktadır. Başlığın bir kısmı duvara bitişik olduğu için görülememektedir. Başlığın görülebilen kısmında, gövde üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli ön yüzde on, arka yüzde dört adet olmak üzere toplamda on dört adet godron motifi yer almaktadır. Başlığın gövdesini çevreleyen bu motifler abaküsün altında sonlanmaktadır. Başlığın alt bölümünde yer alan bileziğin üzeri büyük oranda kırık durumda olup, bu bölümde kabartma tekniğinde yapılmış ve kısmen korunabilen yumurta motiflerinin izleri görülmektedir. Arka yüzde başlığın üst bölümü şadırvan iç zemininin altında kalmıştır. Başlığın abaküs kısmının

197 kenarlarında ve köşelerinde kırıklar yer almakta olup, gövde üzerinde aşınmalarla birlikte boya, sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Alt bölümündeki bileziğin üzerinde yumurta motifleri bulunan bu godron motifli sütun başlığı, Aizanoi Antik Kenti yakınındaki Örencik’te588, Uşak, Selçikler’de589 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde590 bulunan godron motifli sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir. Bu benzer örneklerden Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunan godron motifli sütun başlığı 4.-5.

yüzyıla

tarihlendirilmektedir. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki benzer örneği doğrultusunda bu başlık da 4.-5. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.122a: Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

Resim 2.122b: Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

Katalog No: 123 Resim No: 2.123 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Godron motifli sütun başlığı

588

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 4, Res. 42-43.

Ebru Parman, a.g.e., Lev. 133, Fot. 183a.

590 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271-272, 287, Lev. 3, Res. 3.

589

198 Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: -, Y: 33 cm, Ab. Y: 8,5 cm, Ab. G: -, Ab. D: Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Mısır Çarşısı Sok. Takvacılar Camii harim kısmında (Kat. No: 27’deki sütun gövdesinin üzerinde).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin harim kısmında kullanılmış olan godron motifli sütun başlığı duvara gömülü haldedir. Başlığın abaküs kısmı büyük oranda kırık durumdadır. Başlığın görülebilen kısmında, gövde üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli, kırık ve aşınmış durumda olan on adet godron motifi yer almaktadır. Başlığın gövdesini çevreleyen bu motifler abaküsün altında sonlanmaktadır.

Başlığın alt bölümünde yer alan bileziğin üzerinde, kırık ve aşınmalardan dolayı herhangi bir bezeme görülememektedir.

Tarihlendirme: Bu başlık, Kütahya Tugay Müzesi’nde591, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde592 , Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde593, Hierapolis Müzesi’nde594, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde595, Bursa’da596 ve İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’nde597 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen godron motifli sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir.

Benzer

örnekleri

doğrultusunda

bu

başlık

da

5.-6.

tarihlendirilebilir.

Yayın: -

591

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 365, Env. No: K.M.E. 39.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 3-4, Res. 36-41.

593 Ebru Parman, a.g.e., s. 193, Lev. 124, Fot. 167-168.

594 A.g.e., ss. 189-190, Lev. 118, Fot. 157-158.

595 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271, 286-287. Kat. No: 1-2, 4, Lev. 2-3, Res. 1-2, 4.

596 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 175, Kat. No: MKP 20g, Taf. 28, Res. 5.

597 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 149, Res. 170-171.

592

yüzyıla

199

Resim 2.123: Godron motifli sütun başlığı

Katalog No: 124 Resim No: 2.124a – 2.124b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Godron motifli sütun başlığı Malzemesi: Kireçtaşı Ölçüleri: Bu eser yüksek bir konumda yer aldığı için ölçüleri alınamamıştır.

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 2. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan godron motifli sütun başlığının bir kısmı, duvara bitişik olduğu için görülememektedir. Başlığın abaküs kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar ve aşınmalar bulunmaktadır. Başlığın görülebilen kısmında, gövde üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli godron motifleri yer almaktadır. Başlığın gövdesini çevreleyen bu motifler abaküsün altında sonlanmaktadır. Başlığın alt bölümünde yer alan ve kısmen görülebilen bileziğin üzerinde kazıma tekniğinde yapılmış yumurta motifleri yer almaktadır. Başlığın üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınma izleri mevcuttur.

200 Tarihlendirme: Alt bölümündeki bileziğin üzerinde yumurta motifleri bulunan bu godron motifli sütun başlığı, Aizanoi Antik Kenti yakınındaki Örencik’te598, Uşak, Selçikler’de599 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde600 bulunan godron motifli sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir. Bu benzer örneklerden Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde bulunan godron motifli sütun başlığı 4.-5.

yüzyıla

tarihlendirilmektedir. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki benzer örneği doğrultusunda bu başlık da 4.-5. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Clive Foss 1985, ss. 59, 176-177, Res. 76.

Resim 2.124a: Godron motifli sütun başlığı

Resim 2.124b: Godron motifli sütun başlığı

Katalog No: 125 Resim No: 2.125a – 2.125b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Godron motifli sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: -, Y: 26 cm, Ab. Y: 5 cm, Ab. G: -, Ab. D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 1. Etap Restorasyon Alanı.

598

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 4, Res. 42-43.

Ebru Parman, a.g.e., Lev. 133, Fot. 183a.

600 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271-272, 287, Lev. 3, Res. 3.

599

201 Eserin Tanımı: Kale içerisinde bulunan godron motifli sütun başlığının abaküs kısmı, arka yüzü ve alt yüzeyinin bir kısmı kırık durumdadır. Başlığın korunabilen kısmında, gövde üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli on beş adet godron motifi yer almaktadır. Başlığın gövdesini çevreleyen bu motifler abaküsün altında sonlanmaktadır.

Başlığın alt kısmında yer alan bileziğin üzeri bezemesizdir. Alt bölümde sütuna oturan yüzeyin merkezinde 2x2 cm ölçülerinde ve 3 cm derinliğinde kare formunda, kısmen kırık durumda olan bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Başlığın üzerinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu başlık, Kütahya Tugay Müzesi’nde601, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde602 , Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde603, Hierapolis Müzesi’nde604, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde605, Bursa’da606 ve İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’nde607 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen godron motifli sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir.

Benzer

örnekleri

doğrultusunda

bu

başlık

da

5.-6.

tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.125a: Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

601

Resim 2.125b: Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 365, Env. No: K.M.E. 39.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 3-4, Res. 36-41.

603 Ebru Parman, a.g.e., s. 193, Lev. 124, Fot. 167-168.

604 A.g.e., ss. 189-190, Lev. 118, Fot. 157-158.

605 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271, 286-287. Kat. No: 1-2, 4, Lev. 2-3, Res. 1-2, 4.

606 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 175, Kat. No: MKP 20g, Taf. 28, Res. 5.

607 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 149, Res. 170-171.

602

yüzyıla

202 Katalog No: 126 Resim No: 2.126a – 2.126b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Godron motifli sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 27 cm, Y: 29 cm, Ab. Y: 7 cm, Ab. G: -, Ab. D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 1. Etap Restorasyon Alanı.

Eserin Tanımı: Kale içerisinde bulunan godron motifli sütun başlığının abaküs kısmı kırık durumdadır. Başlık gövdesi üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli yirmi adet godron motifi yer almaktadır. Başlığın gövdesini çevreleyen bu motifler abaküsün altında bulunan bileziğin altında sonlanmaktadır. Başlığın alt bölümünde, sütuna oturan yüzeyin merkezinde 3x3 cm ölçülerinde içi doldurulmuş, kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Başlığın üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu başlık, Kütahya Tugay Müzesi’nde608, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde609 , Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde610, Hierapolis Müzesi’nde611, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde612, Bursa’da613 ve İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’nde614 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen godron motifli sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir.

Benzer

örnekleri

doğrultusunda

bu

başlık

da

5.-6.

tarihlendirilebilir.

Yayın: -

608

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 365, Env. No: K.M.E. 39.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 3-4, Res. 36-41.

610 Ebru Parman, a.g.e., s. 193, Lev. 124, Fot. 167-168.

611 A.g.e., ss. 189-190, Lev. 118, Fot. 157-158.

612 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271, 286-287. Kat. No: 1-2, 4, Lev. 2-3, Res. 1-2, 4.

613 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 175, Kat. No: MKP 20g, Taf. 28, Res. 5.

614 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 149, Res. 170-171.

609

yüzyıla

203

Resim 2.126a: Godron motifli sütun başlığı, ön yüz

Resim 2.126b: Godron motifli sütun başlığı, arka yüz

Katalog No: 127 Resim No: 2.127a – 2.127b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Godron motifli sütun başlığı Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Ç: 23,5 cm, Y: 26 cm, Ab. Y: 5 cm, Ab. G: 36 cm, Ab. D: 36 cm Eserin Bulunduğu Yer: Sultanbağı Mah. Gediz Cad. Dört Direkli Camii’nin yanında bulunan türbenin arka kısmında.

Eserin Tanımı: Türbenin arka kısmında bulunan godron motifli sütun başlığının, abaküs kısmının kenarlarında ve köşelerinde kırıklar bulunmaktadır. Başlık gövdesi üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış içbükey profilli on altı adet godron motifi yer almaktadır.

Başlığın gövdesini çevreleyen bu motifler abaküsün altında bulunan bileziğin altında sonlanmaktadır. Ön yüzde başlık gövdesi üzerinde yer alan godron motiflerinin ortasında, kollarının uçları genişleyerek sonlanan ve bir kolu kırık durumda olan kabartma tekniğinde yapılmış bir Latin haçı motifi yer almaktadır. Başlığın alt bölümünde bulunan dışbükey formundaki bileziğin üzeri aşınmış durumda olup bezeme görülememektedir. Alt bölümde sütuna oturan yüzeyin merkezinde 2,5x2,5 cm ölçülerinde ve 3,5 cm derinliğinde, kare

204 formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Başlığın üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte boya, sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu başlık, Kütahya Tugay Müzesi’nde615, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde616 , Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde617, Hierapolis Müzesi’nde618, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde619, Bursa’da620 ve İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’nde621 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen godron motifli sütun başlıklarıyla benzerlik göstermektedir.

Benzer

örnekleri

doğrultusunda

bu

başlık

da

5.-6.

tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.127a: Godron motifli sütun başlığı,

Resim 2.127b: Godron motifli sütun başlığı,

ön yüz

arka yüz

615

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 365, Env. No: K.M.E. 39.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 3-4, Res. 36-41.

617 Ebru Parman, a.g.e., s. 193, Lev. 124, Fot. 167-168.

618 A.g.e., ss. 189-190, Lev. 118, Fot. 157-158.

619 Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 267-268, 271, 286-287. Kat. No: 1-2, 4, Lev. 2-3, Res. 1-2, 4.

620 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 175, Kat. No: MKP 20g, Taf. 28, Res. 5.

621 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 149, Res. 170-171.

616

yüzyıla

205 2.2. Liturjik İşlevli Taş Eserler Bu grup içerisinde, Kütahya Merkez’de tespit edilen yirmi beş adet liturjik işlevli taş eser yer almaktadır (Kat. No: 128-152). Bu eserlerden on sekizi templon payesi (Kat. No: 128 – 145) biri başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu (Kat. No: 146), dördü templon levhası (Kat. No: 147 – 150), ikisi ise vaftiz havuzudur (Kat. No: 151-152).

2.2.1. Templon Payeleri Kütahya Merkez’de on sekiz adet templon payesi tespit edilmiştir (Kat. No: 128 – 145). Tespit edilen templon payeleri; Maruf Mahallesi, Kütahya Kalesi’nde (Kat. No: 128129, 140, 145), Ertuğrul Gazi Caddesi, İshak Fakih Camii avlusunda (Kat. No: 129-130), Balpınar Sokak’taki çeşmede (Kat. No: 136-137), İstiklal Mahallesi, Sedir Sokak, Ahi Evren Mezarlığı içerisinde (Kat. No: 133), Ertuğrul Gazi Caddesi, Başmelekler Rum Kilisesi’nde (Kat. No: 138), Maymunkaya Sokak’ta (Kat. No: 139, 142), Börekçiler Mahallesi, Pınar Sokak, Ebul Vefa-Ebul Sefa-Ebul Cefa Türbesi’nde (Kat. No: 132), Şengül Sokak, Şengül Camii avlusunda (Kat. No: 135), Ahi Erbasan Caddesi, Eğdemir Hamamı’nın güneydoğu köşesinde bulunan duvarda (Kat. No: 141), Pirler Mahallesi, Germiyan Caddesi ile Mustafa Sokağın kesiştiği yerde bulunan çeşmenin yanında (Kat. No: 134), Meydan Mahallesi, Meydan (Arslan Bey) Camii’nde (Kat. No: 143) ve Alipaşa Mahallesi, Belediye Sokak, Kütahya Lisesi’nin çevre duvarında (Kat. No: 144) bulunmaktadır. Templon payelerinden on dördü devşirme malzeme olarak kullanılmıştır (Kat. No: 129 – 133, 135 – 137, 140 – 145).

Templon payelerinden beşi, Ara Altun (Kat. No: 136-137), Philipp Niewöhner622 (Kat. No: 128, 130-131) ve Yasemin Verim623 (Kat. No: 136-137) tarafından daha önce yayınlanmıştır. Philipp Niewöhner, yayınlamış olduğu templon payelerini tanımlamış ve bulundukları yerleri belirtmiş, yaklaşık ölçülerini vermiş, fakat görsellerine yer vermemiştir. Philipp Niewöhner’in yayınlamış olduğu bu payeler, bulundukları yere göre saptanabilmiştir (Kat. No: 128, 130-131). Kat. No: 136-137’deki templon payeleri hem Ara Altun, hem de Yasemin Verim tarafından yayınlanmıştır. Ara Altun, yayınlamış olduğu bu payelerin çeşme ile birlikte görseline yer vermiştir (Kat. No: 136-137). Yasemin

622 623

Philipp Niewöhner, 2006, a.g.e., s. 439, 441, Kat. No: 44-45, 53.

Yasemin Verim, a.g.e., ss. 83-88, Çiz. 28, Fot. 38-41.

206 Verim ise “Kütahya Çeşmeleri” adlı Yüksek Lisans Tezi’nde bu payeleri tanımlamış ve görsellerine yer vermiştir (Kat. No: 136, 137).

Templon payelerinden altısı sütunlu tiptedir (Kat. No: 128, 130-134). Sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olan bu payelerde iki farklı kaide türü tespit edilmiştir. Sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olan payelerin beşinde sütun kaidesi Attika tipinde olup, iki torus ve tek bir trokhilos bölümlerinden oluşmaktadır624 (Kat. No: 128, 130-133). Sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olan payelerin birinde ise sütun kaidesi tek bir torus bölümünden oluşmaktadır625 (Kat. No: 130). Sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olan payelerin üçünün kaide bölümünün üst yüzeyinde kurşun akıtma yuvası yer almaktadır (Kat. No: 128, 130, 134). Bu yuvalar payelerin ikisinde daire formunda olup (Kat. No: 130, 134), birinde ise kare formundadır (Kat. No: 128).

Sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olan payelerden birinin sütun kaidesinin üst yüzünde sütun kırığının izi görülmekte olup, bu durum kaidenin sütunu ile yapıldığını, fakat üzerindeki sütunun sonradan kırılmış olduğunu göstermektedir (Kat. No: 131). Sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olan payelerden birinin ise sütun kaidesinin ikinci torus bölümünün kırık durumda olması, bu kaidenin de sütunu ile yapıldığını, fakat üzerindeki sütunun sonradan kırılmış olabileceğini düşündürmektedir (Kat. No: 133).

Templon payelerinin boyutlarına bakıldığında sadece altısı tam yükseklik vermektedir626. Tam yükseklik veren templon payelerinin yükseklikleri 96 – 126 cm arasında değişmekte olup, 99 – 103 cm arasında yoğunlaşmaktadır (Kat. No: 134, 136 – 138). Bununla birlikte en küçük templon payesi yüksekliği 96 cm (Kat. No: 139), en büyük templon payesi yüksekliği ise 126 cm’dir (Kat. No: 128).

Templon payelerinden on biri hem tam genişlik hem de tam derinlik vermekte olup (Kat. No: 128, 130 – 137, 139, 145), bu payelerden ikisi kare kesitli (Kat. No: 131, 145), dokuz adedi ise dikdörtgen kesitlidir (Kat. No: 128, 130, 132 – 137, 139). Dikdörtgen kesitli templon payelerinden altısının genişlik ve derinliklerinin birbirine yakın olması sebebiyle, bu payelerin kareye yakın dikdörtgen kesitli oldukları söylenebilir (Kat. No: 624

Benzer örnekler için bkz. Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 28-29, Res. 262, 276, 278; Ebru Parman, a.g.e., Lev. 50-51, Fot. 52, 56; S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 2, Res. 4, Taf. 3, Res. 4, Taf. 5, Res. 3; Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., Res. 3-4, 71-72, 88-89; Gülnur Güreş, a.g.e., s. 47, Kat. No: 15; Yasemin Özdin, a.g.e., s. 113, Kat. No: 73; Asnu Bilban Yalçın, “Boğaziçi Topografyası: 2007 Araştırmaları”, AST, S:27, C:1, 25-29 Mayıs 2009 Denizli, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2010, s. 314, Res. 1.

625 Benzer örnekler için bkz. Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., Res. 33-35, 36, 107-108, 113-114.

626 Tam yükseklik vermeyen kırık veya duvara gömülü haldeki templon payeleri, yükseklikleri açısından değerlendirme içerisine alınmamıştır.

207 128, 130, 132-134, 139). Templon payelerinin genişliklerine bakıldığında kırık durumdaki bir paye dışındaki (Kat. No: 143) tüm payeler tam genişlik vermektedir. Templon payelerinin genişlikleri 19 – 31 cm arasında değişmekte olup, en küçük genişlik 19 cm (Kat. No: 129), en büyük genişlik ise 31 cm’dir (Kat. No: 138).

Templon payelerinin derinliklerine bakıldığında, on biri tam derinlik vermektedir627 (Kat. No: 128, 130 – 137, 139, 145). Tam derinlik veren templon payelerinin derinlikleri 17 – 24 cm arasında değişmekte olup, en küçük derinlik 17 cm (Kat. No: 135), en büyük derinlik ise 24 cm’dir (Kat. No: 128).

Templon payelerinin genişlik, derinlik ve yükseklik ölçüleri dönemlere göre değişmektedir. 5.-6. yüzyılda templon payelerinin genişlikleri ve derinlikleri 22x48 cm, yükseklikleri ise 92 - 115 cm arasında olup, 9. yüzyıldan itibaren genişlikleri ve derinlikleri 18x22 cm, yükseklikleri ise 80 – 110 cm arasındadır628. Bununla birlikte 7.-9. yüzyıllar arasına tarihlenen örnek sayısının az olmasından dolayı boyutları açısından kesin bir sınırlama yapılamayacağı belirtilmiştir629. Tespit edilen templon payelerinin yükseklikleri 96 – 126 cm, genişlikleri 19 – 31 cm, derinlikleri ise 17 – 24 cm arasında değişmektedir. Ölçüleri alınamayan paye parçası ile (Kat. No: 142) tam genişlik, tam derinlik ve tam yükseklik vermeyen templon paye parçası (Kat. No: 143) dışındaki templon payeleri, Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde630, Afyon Müzesi’nde631, Eskişehir Müzesi’nde632, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde633, Bursa’da634, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde635, İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’nin güneyinde636, Çanakkale’de637, Kırklareli Vize’de638 ve Çorum’da639 bulunan templon payeleri ile boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Bu örneklerden Bursa ve Çanakkale’de bulunan templon payeleri Erken Bizans dönemine tarihlendirilirken, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde, Kocaeli Arkeoloji 627

Tam derinlik vermeyen kırık, kesik veya duvara gömülü haldeki templon payeleri, derinlikleri açısından değerlendirme içerisine alınmamıştır.

628 Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., s. 96.

629 A.g.e., s. 96.

630 Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-247, Taf. 26-29, Res. 240, 242-248, 254-267, 269-274, 277.

631 Ebru Parman, a.g.e., s. 126, Lev. 50, Fot. 52.

632 A.g.e., s. 126, Lev. 50, Fot. 53.

633 A.g.e., s. 127, Lev. 52, Fot. 57.

634 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 59, 65, 67, Taf. 1, Res. 3, Taf. 3, Res. 3, Taf. 4, Res. 3-4.

635 Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

636 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 356, Res. 511-512.

637 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 62-85, 449-472, Kat. No: 14-15, 22, 24, 26, 30, 33, 37, 41, 46-47, 49-50, 52, 55, 61, 64, 70-71, Res. 30-31, 40, 42, 44, 48, 52-53, 58, 65-66, 75-76, 78-81, 84, 88-89, 99-101, 104, 113-115.

638 Meltem Çavdar, a.g.e., ss. 75-78, Kat. No: B 2-5.

639 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 152-155, Kat. No: 104, 106, Res. 129, 132-134.

208 Müzesi’nde, Kırklareli Vize’de ve Çorum’da bulunan templon payeleri 5.-6. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Bu benzer örnekleri doğrultunda, tespit ettiğimiz templon payeleri de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Tümü gri-beyaz mermerden üretilmiş olan templon payelerinin on beşinin üzerinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifleri yer almaktadır (Kat. No: 130 – 144). Soffit motifi, templon, ambon, solea payelerinde 5.-6. yüzyıldan itibaren başlayarak Orta Bizans döneminde devam eden bir motiftir640. Soffit motifli templon payeleri pek çok yerde karşımıza çıkmaktadır641. Soffit motifleri, templon payelerinin dokuzunda bir yüzünde (Kat. No: 134-135, 137, 139 – 144), beşinde iki yüzünde (Kat. No: 131 – 133, 136, 138), birinde ise üç yüzünde (Kat. No: 130) bulunmaktadır. Templon payelerinin yedisinde soffit motiflerinin kısa kenarları içbükey formdadır642 (Kat. No: 135 – 137, 139140, 142-143). Templon payelerinin beşinde soffit motiflerinin kısa kenarları yine içbükey formda olup, bu soffit motifler dikdörtgen bir çerçeve içerisinde yer almaktadır643 (Kat. No: 130 – 132, 134, 138). Templon payelerinin ikisinde soffit motifleri yine dikdörtgen bir çerçeve içerisinde yer almakta olup, kısa kenarları düz formdadır644 (Kat. No: 133, 141).

640

Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., s. 349.

Soffit motifli templon payelerinin benzer örnekleri için bkz. Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235247, Taf. 26-29, Res. 240-260, 263, 265-271, 273-275, 277, 280-281; Ebru Parman, a.g.e., ss. 126-127, Lev. 50-52, Fot. 52-53, 56-57; S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 59, 65-67, 69, Taf. 1, Res. 2-3, Taf. 3, Res. 3-5, Taf. 4, Res. 3-4, Taf. 5, Res. 1, 3; Ümmühan Melda Ermiş, a.g.e., s. 578, 594, Res. 10; Hatice Özyurt Özcan, a.g.e., s. 54, Res. 14; Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67; Hülya Tezcan, a.g.e., s. 356, Res. 511-512; Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 57-79, 89-91, 442-467, 477-480, Kat. No: 1-33, 35, 37-38, 40-55, 58-59, 61, 79-82, 84, 86, Res. 3-53, 56, 58-60, 63-89, 93, 95-96, 99, 126-129, 131, 133-134; Asnu Bilban Yalçın, a.g.e., ss. 313- 315, Çiz. 1, Res. 1-2; Meltem Çavdar, a.g.e., ss. 74-78, Kat. No: B 1-5; Esra Keskin, 2010a, ss. 152155, Kat. No: 104, 106, Res. 129, 132-134; Ayşe Aydın, “Anamur Müzesi’nde Bulunan Erken HıristiyanlıkBizans Dönemi Taş Eserleri”, AST, S:25, C:1, Kültür ve Turizm Bakanlığı Dösimm Basımevi, Ankara 2008, s. 162, 170, Res. 9.

642 Benzer örnekler için bkz. Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 26, 28. Res. 244, 246, 273-274; Ebru Parman, a.g.e., Lev. 50, Fot. 52, Lev. 52, Fot. 57; S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 1, Res. 2, Taf. 3, Res. 4; Ümmühan Melda Ermiş, a.g.e., s. 578, 594, Res. 10; Hatice Özyurt Özcan, a.g.e., s. 54, Res. 14; Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., Res. 9-12, 14, 18, 26-28, 33, 42-43, 46, 63-64, 73-74, 86-87, 128, 131; Sema Alpaslan, 2001, a.g.e., ss. 294-295, Lev. 10, Res. 18, Lev. 11, Res. 20b; Sema Doğan, 2005, a.g.e., s. 76, Res. 8; Asnu Bilban Yalçın, a.g.e., s. 315, Res. 2; Gülnur Güreş, a.g.e., ss. 47-48, Kat. No: 15-16; Meltem Çavdar, a.g.e., s. 77, 85, Kat. No: B-4, B-12; Yasemin Özdin, a.g.e., s. 109, 111, Kat. No: 69, 71.

643 Benzer örnekler için bkz. Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 26-27, 29, Res. 240-243, 245, 248-255, 275-276, 278; S. Yıldız Ötüken, Taf. 5, Res. 3; Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., Res. 5-6, 56.

644 Benzer örnekler için bkz. Philipp Niewöhner, a.g.e., Taf. 27-29, Res. 256-263, 265-271, 277, 280; Ebru Parman, a.g.e., Lev. 51, Fot. 56; S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 1, Res. 3, Taf. 3, Res. 3, 5, Taf. 4, Res. 3, Taf. 5, Res. 1; Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., 2018, Res. 3, 13, 19-25, 29-32, 36-41, 44-45, 48, 50-53, 59-60, 65-68, 77-79, 82-83, 85, 88-89, 99-101; Sema Alpaslan, 2001, s. 295, Lev. 11, Res. 20a; Asnu Bilban Yalçın, a.g.e., ss. 313-314, Çiz. 1, Res. 1; Yasemin Özdin, a.g.e., ss. 107-108, 112, Kat. No: 67-68, 72; Meltem Çavdar, a.g.e., ss. 74-76, Kat. No: B 1-3; Havva İşkan, “Patara 2016 Kazı ve Koruma Çalışmaları”, KST, S:39, C:2, 22-26 Mayıs 2017 Bursa, T.C. Kültür Bakanlığı ve Turizm Yayın No: 178/2, Bursa 2018, s. 138, Res. 3.

641

209 Kat. No: 133’teki templon payesinin sağ yan yüzünde soffit motifi yer almakta olup, ön yüzünde ise farklı bir uygulama görülmektedir. Templon payesinin ön yüzünde kabartma tekniğinde yapılmış bir sütun ve üzerinde yatay dikdörtgen formunda bir impost yer almakta olup, impostun üzerinde ise kazıma tekniğinde yapılmış ikiz kemer formu yer almaktadır (Res. 2.133a). Templon payelerinde bu uygulamanın benzer bir örneğine rastlanılmamıştır.

Kat. No: 129’daki kale burcuna gömülü (58.burç) templon payesinin görülebilen yüzünde kazıma tekniğinde yapılmış ve üst kolu genişleyerek, alt kolu ise eşkenar dörtgene benzer bir formda sonlanan, 66 cm yüksekliğinde bir Latin haçı motifi yer almaktadır. Haç motifinin yan kolları kırık durumdadır. Üzerinde Latin haçı motifi bulunan templon payeleri, Çanakkale’de Nara Kalesi’nde645 ve Çanakkale Arkeoloji Müzesi’nde646 karşımıza çıkmaktadır. Bu örneklerden Nara Kale’sinde bulunan templon payesi 5.-6. yüzyıla tarihlendirilmekte olup, Latin haçı motifi bir küre üzerinde yer almaktadır. Bu benzer örneği doğrultusunda Kat. No: 129’daki templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Kat.

No:

128’deki

templon

payesinin

üzerinde

herhangi

bir

bezeme

bulunmamaktadır. Kat. No: 145’teki kale burcuna gömülü (61.burç) templon payesinin ise sadece alt yüzü görülebildiği için, yüzlerinde herhangi bir bezemenin bulunup bulunmadığı bilinmemektedir.

Templon payelerinden dokuzunun bir yüzünde levha oyuğu yer almaktadır (Kat. No: 128, 130 – 134, 136-137, 145). Templon payelerinden birinin yan yüzünde bulunan levha oyuğunun içi doldurulmuş durumdadır (Kat. No: 137). Levha oyuklarının boyutlarına bakıldığında, sadece dördü tam yükseklik vermektedir647 (Kat. No: 128, 130, 134, 136). Tam yükseklik veren levha oyuklarının yükseklikleri 28 – 90 cm arasında değişmektedir. En küçük levha oyuğu yüksekliği 28 cm (Kat. No: 136), en büyük levha oyuğu yüksekliği ise 90 cm’dir (Kat. No: 134). Diğer levha oyuklarının yüksekliği 34,5 cm (Kat. No: 130) ve 64 cm’dir (Kat. No: 128). Levha oyuklarının genişlikleri 4 – 11 cm arasında değişmektedir. En küçük levha oyuğu genişliği 4 cm (Kat. No: 136), en büyük levha oyuğu genişliği ise 11 cm’dir (Kat. No: 132). Diğer levha oyuklarının genişlikleri ise 645

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 53, 78, 466, Kat. No: 57, Res. 91-92.

A.g.e., s. 53-54, 85, 472, Kat. No: 71, Res. 115.

647 Tam yükseklik vermeyen levha oyukları, yükseklikleri açısından değerlendirme içerisine alınmamıştır.

646

210 5 cm (Kat. No: 128, 130, 131, 133, 145) ve 8 cm’dir (Kat. No: 134). Levha oyuklarının derinlikleri ise 2 – 3 cm arasında değişmektedir. En küçük levha oyuğu derinliği 2 cm (Kat. No: 128, 134), en büyük levha oyuğu derinliği ise 3 cm’dir (Kat. No: 131-132, 145).

Diğer levha oyuklarının derinlikleri ise 2,5 cm’dir (Kat. No: 130, 133, 136).

Kat. No: 135’deki templon payesinin üzerinde levha oyuğu bulunmamakta olup, bir yan yüzünde ortada, 1,5 cm çapında ve 4 cm derinliğinde daire formunda iki yuva yer almaktadır. Alt alta yerleştirilmiş olan bu yuvalar aynı eksende olup, aralarında 15 cm mesafe bulunmaktadır.

Templon payelerinden ikisinin levha oyuğunun üzerinde kenet yuvası yer almaktadır (Kat. No: 128, 130). Bu yuvalardan biri kareye yakın yamuk dikdörtgen bir formda olup (Kat. No: 128), diğer yuva ise yatay dikdörtgen formdadır (Kat. No: 130). Bu yuvaların yükseklikleri 11 cm (Kat. No: 128) ve 6 cm (Kat. No: 130), genişlikleri 13 cm, derinlikleri ise 1 cm (Kat. No: 128) ve 1,5 cm’dir (Kat. No: 130).

Templon payelerinden dördünün alt yüzeyinin merkezinde kurşun akıtma yuvası yer almaktadır (Kat. No: 128, 134, 139, 145). Bu yuvalar üçünde kare formunda (Kat. No: 128, 134, 139), birinde ise kareye yakın dikdörtgen formundadır (Kat. No: 145).

Templon payelerinin ikinci kullanımlarında farklı işlevlerde kullanıldıkları gözlemlenmiştir. Templon payelerinden beşi, ikinci kullanımında mezar taşı işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 130 – 133, 135). Mezar taşı işlevinde kullanılan templon payelerinden birinin üzerinde, muhtemelen ikinci kullanımında yapılmış olabileceği düşünülen, 25 cm yüksekliğinde ve yeşil renge boyanmış külah biçiminde bir başlık yer almaktadır (Kat. No: 132). Templon payelerinden ikisi ise, ikinci kullanımlarında çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 136-137). Templon payelerinden birinin arka yüzüne, üst yüzündeki kurşun akıtma yuvasıyla bağlantılı daire formunda bir yuva açılmış olup, bu paye ikinci kullanımında muhtemelen çeşme işlevinde kullanılmıştır (Kat. No: 134). Kat. No: 142’deki templon paye parçası da çeşmede kullanılmış olup, ikinci kullanımında üzerine daire formunda bir yuva açılmıştır. Templon payelerinden üçü Kütahya Kalesi’nin burçlarında (Kat. No: 129, 140, 145), biri Eğdemir Hamamı’nın güneydoğu köşesinde bulunan duvarda (Kat. No: 144), biri Kütahya Lisesi’nin çevre duvarında (Kat. No: 144), bir diğeri ise Meydan (Arslan Bey) Camii’nin girişinde kullanılmıştır. Başmelekler Rum Kilisesi içerisinde bulunan templon payesi, ikinci

211 kullanımında yarısı dikey olarak ortadan kesilerek yeniden şekillendirilmiştir (Kat. No: 138).

Katalog No: 128 Resim No: 2.128a – 2.128b – 2.128c – 2.128d Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 126 cm, G: 27 cm, D: 24 cm, Kaide: Ç: 19 cm, Y: 15 cm, Pl. Y: 4 cm, Pl. G: 26 cm, Pl. D: 23 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 35. Burcun dışında, kale yamacında.

Eserin Tanımı: Kale yamacında bulunan kareye yakın dikdörtgen kesitli paye, üzerindeki templon sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiştir. Payenin bir yüzünde 64 cm yüksekliğinde, 5 cm genişliğinde ve 2 cm derinliğinde levha oyuğu yer almaktadır. Bu oyuğun 7,5 cm üzerinde 11 cm yüksekliğinde, 13 cm genişliğinde ve 1 cm derinliğinde kareye yakın yamuk dikdörtgen formda bir kenet yuvası yer almakta olup, bu yuvanın üzerinde kaide bölümüne kadar uzanan bir oluk bulunmaktadır. Payenin diğer yüzleri düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. Payenin alt yüzünün merkezinde 3x3 cm ölçülerinde ve 3 cm derinliğinde kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Paye üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; düz plinthus, dışbükey torus, dik açılı bir silme, içbükey trokhilos ve ikinci bir torus bölümlerinden oluşmaktadır. İkinci torus bölümünü ortadan ikiye bölen içbükey bir silme yer almaktadır. Kaidenin sütunun oturduğu üst yüzünün merkezinde, 3,5x3,5 cm ölçülerinde ve 4,5 cm derinliğinde kare formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Paye ve kaide üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde648, Afyon Müzesi’nde649, Çanakkale’de650, Kırklareli Vize’de651 ve Çorum’da652 bulunan templon 648 649

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-243, Taf. 26-28, Res. 240, 248, 255, 261, 263, 267.

Ebru Parman, a.g.e., s. 126, Lev. 50, Fot. 52.

212 payeleri ile boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 441, Kat. No: 53.

Resim 2.128a: Templon payesi

Resim 2.128b: Templon Resim 2.128c:

Resim 2.128d:

payesi, diğer yüzler

Templon

Templon payesi,

payesi, alt yüz

üst yüz

Katalog No: 129 Resim No: 2.129 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 126 cm (k), G: 19 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 58. burç, dış kısım.

650

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 74-84, 463-472, Kat. No: 41, 47, 49-50, 55, 61, 64, 70, Res. 76, 7881, 88-89, 99-101, 104, 113-114.

651 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 76, Kat. No: B-3.

652 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 154-155, Kat. No: 106, Res. 132-134.

213 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan paye duvara gömülü haldedir. Payenin görülebilen yüzünde kazıma tekniğinde yapılmış ve üst kolu genişleyerek, alt kolu ise eşkenar dörtgene benzer bir formda sonlanan 66 cm yüksekliğinde bir Latin haçı motifi yer almaktadır. Haç motifinin yan kolları kırık durumdadır. Paye üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Üzerinde Latin haçı motifi bulunan bu templon payesi, Çanakkale’de Nara Kalesi’nde653 ve Çanakkale Arkeoloji Müzesi’nde654 bulunan Latin haçı motifli templon payeleri ile benzerlik göstermektedir. Bu örneklerden Nara Kale’sinde bulunan templon payesi 5.-6. yüzyıla tarihlendirilmekte olup, boyutları açısından da bu templon payesi ile benzerlik göstermektedir. Bu benzer örneği doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.129: Templon payesi

Katalog No: 130 Resim No: 2.130a – 2.130b – 2.130c Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi 653 654

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 53, 78, 466, Kat. No: 57, Res. 91-92.

A.g.e., s. 53-54, 85, 472, Kat. No: 71, Res. 115.

214 Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 75 cm (k), G: 25 cm, D: 22 cm, Kaide: Ç: 15 cm, Y: 15 cm, Pl. Y: 3 cm, Pl. G: 22 cm, Pl. D: 21 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Ertuğrul Gazi Cad. İshak Fakih Camii avlusunda, şadırvanın yanında.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin avlusunda mezar taşı işlevinde kullanılmış olan kareye yakın dikdörtgen kesitli payenin alt bölümü yere gömülüdür. Paye, üzerindeki templon sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiştir. Payenin ön, arka ve bir yan yüzünde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifleri yer almaktadır. Soffit motiflerinin kısa kenarları içbükey formdadır. Payenin diğer yan yüzünde ise üst kısımda 6 cm yüksekliğinde, 13 cm genişliğinde ve 1,5 cm derinliğinde yatay dikdörtgen formunda bir kenet yuvası yer almaktadır. Bu yuvanın 8 cm aşağısında 34,5 cm yüksekliğinde, 5 cm genişliğinde ve 2,5 cm derinliğinde uçları dışbükey formda sonlanan dikey bir levha oyuğu yer almaktadır. Payenin üzerinde yer alan kırık ve aşınmış durumdaki kaide bölümü sırasıyla; düz plinthus, dışbükey torus, dik açılı bir silme, içbükey trokhilos ve ikinci bir torus bölümlerinden oluşmaktadır. İkinci torus bölümünü ortadan ikiye bölen içbükey bir silme yer almaktadır. Kaidenin sütunun oturduğu üst yüzünün merkezinde 2 cm çapında ve 2 cm derinliğinde daire formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Payenin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde655, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde656, Çanakkale’de657, Kırklareli Vize’de658 bulunan templon payeleri ile genişliği ve derinliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 439, Kat. No: 45.

655

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 238-245, Taf. 27-29, Res. 255, 260, 263, 278.

Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

657 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 62-85, 449-472, Kat. No: 14-15, 24, 30, 37, 47, 49, 52, 64, 71, Res. 30-31, 42, 48, 58, 76, 78-79, 84, 104, 115.

658 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 78, Kat. No: B-5.

656

215

Resim 2.130a: Templon payesi,

Resim 2.130b: Templon payesi,

Resim 2.130c: Templon payesi,

ön ve yan yüz

arka ve diğer yan yüz

üst yüz

Katalog No: 131 Resim No: 2.131a – 2.131b – 2.131c Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 47 cm (k), G: 22,5 cm, D: 22,5 cm, Kaide: Ç: 18 cm, Y: 15 cm, Pl. Y: 3,5 cm, Pl. G: 21 cm, Pl. D: 21 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Ertuğrul Gazi Cad. İshak Fakih Camii avlusunda, şadırvanın yanında (Kat. No: 130 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin avlusunda mezar taşı işlevinde kullanılmış olan kare kesitli payenin alt bölümü yere gömülüdür ve bir köşesi kırık durumdadır. Paye, üzerindeki templon sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiştir. Payenin ön ve bir yan yüzünde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifleri yer almaktadır. Soffit motiflerinin kısa kenarları içbükey formdadır. Payenin bir yan yüzünde 5 cm genişliğinde ve 3 cm derinliğinde, üst ucu dışbükey formda sonlanan dikey bir levha oyuğu yer almaktadır. Payenin arka yüzü düz

216 bırakılmış olup bezemesizdir. Payenin üzerinde yer alan kırık ve aşınmış durumdaki kaide bölümü sırasıyla;

düz plinthus, dışbükey torus, içbükey trokhilos ve ikinci bir torus

bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin sütunun oturduğu üst yüzünde sütun kırığının izi görülmekte olup, bu durum kaidenin sütunu ile yapıldığını, fakat üzerindeki sütunun sonradan kırılmış olduğunu göstermektedir. Payenin üzerinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde659, Bursa’da660, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde661, Kırklareli Vize’de662 bulunan templon payeleri ile genişliği ve derinliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Philipp Niewöhner 2006, s. 439, Kat. No: 44.

Resim 2.131a: Templon payesi,

Resim 2.131b: Templon payesi,

Resim 2.131c: Templon payesi,

ön yüz

an yüz

arka ve diğer yan yüz

Katalog No: 132 Resim No: 2.132a – 2.132b – 2.132c – 2.132d Envanter No: 659

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-243, Taf. 26-28, Res. 244, 254, 269.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 65, Taf. 3, Res. 3.

661 Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

662 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 78, Kat. No: B-5.

660

217 İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 67 cm (k), G: 24 cm, D: 22 cm, Kaide: Ç: -, Y: 9 cm, Pl. Y: 3 cm, Pl. G: 22 cm, Pl. D: 20 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Pınar Sok. Ebul Vefa Ebul Cefa Ebul Sefa Türbesi içerisinde.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak türbe içerisinde mezar taşı işlevinde kullanılmış olan kareye yakın dikdörtgen kesitli payenin ön yüzü mezar duvarına bitişik halde olup, alt bölümü yere gömülüdür. Paye, üzerindeki templon sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiştir. Payenin ön ve bir yan yüzünde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifleri yer almaktadır. Soffit motiflerinin kısa kenarları içbükey formdadır. Arka yüzü düz bırakılmış olan payenin diğer yan yüzünde, 11 cm genişliğinde ve 3 cm derinliğinde dikey bir levha oyuğu yer almaktadır. Payenin üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; düz plinthus, dik açılı torus, içbükey trokhilos ve ikinci bir torus bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin üzerinde muhtemelen ikinci kullanımı sırasında yapılmış olabileceği düşünülen 25 cm yüksekliğinde ve yeşil renge boyanmış külah biçiminde bir başlık yer almaktadır. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte boya, sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde663, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde664, Çanakkale’de665, Kırklareli Vize’de666 bulunan templon payeleri ile genişliği ve derinliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

663

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 238-245, Taf. 27-29, Res. 255, 260, 263, 278.

Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

665 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 62-85, 449-472, Kat. No: 14-15, 24, 30, 37, 47, 49, 52, 64, 71, Res. 30-31, 42, 48, 58, 76, 78-79, 84, 104, 115.

666 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 78, Kat. No: B-5.

664

218

Resim 2.132a: Templon

Resim 2.132b: Templon Resim 2.132c: Templon

Resim 2.132d: Templon

payesi, ön yüz

payesi, yan yüz

payesi, diğer yan yüz

payesi, arka yüz

Katalog No: 133 Resim No: 2.133a – 2.133b – 2.133c Envanter No: İnceleme Tarihi: Kasım 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 38 cm (k), G: 23 cm, D: 22 cm, Kaide: Ç: 15 cm, Y: 9 cm (k), Pl. Y: 3 cm, Pl. G: 22,5 cm, Pl. D: 21,5 cm Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Sedir Sok. Ahi Evren Mezarlığı içerisinde.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak mezar taşı işlevinde kullanılmış olan kareye yakın dikdörtgen kesitli payenin büyük bir bölümü yere gömülü haldedir. Paye, üzerindeki templon sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiştir. Payenin ön yüzünde farklı bir uygulama görülmektedir. Ön yüzde kabartma tekniğinde yapılmış bir sütun ve üzerinde yatay dikdörtgen formunda bir impost yer almakta olup, impostun üzerinde ise kazıma tekniğinde yapılmış ikiz kemer formu yer almaktadır (Res. 2.133a). Templon payelerinde bu uygulamanın benzer bir örneğine rastlanılmamıştır. Payenin sağ yan yüzünde ise kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifin kısa

219 kenarı düz formdadır. Payenin arka yüzünde ortada, 5 cm genişliğinde 2,5 cm derinliğinde diğer bölümü toprak altında kalan dikey bir levha oyuğunun izi görülmektedir. Payenin sol yan yüzü düz bırakılmış olup bezemesizdir. Payenin üzerinde yer alan kaide bölümü sırasıyla; düz plinthus, dışbükey torus, dik açılı bir silme, içbükey trokhilos ve kırık durumdaki ikinci bir torus bölümlerinden oluşmaktadır. Kaidenin sütunun oturduğu üst yüzü kırık durumda olup, bu durum kaidenin sütunu ile yapılmış olabileceğini, fakat üzerindeki sütunun sonradan kırılmış olabileceğini düşündürmektedir. Paye ve kaide üzerinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde667, Bursa’da668, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde669, Kırklareli Vize’de670 bulunan templon payeleri ile genişliği ve derinliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.133a: Templon payesi, ön yüz

667

Resim 2.133b: Templon payesi, sağ yan yüz

Resim 2.133c: Templon payesi, arka yüz

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-243, Taf. 26-28, Res. 244, 254, 269.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 65, Taf. 3, Res. 3.

669 Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

670 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 78, Kat. No: B-5.

668

220 Katalog No: 134 Resim No: 2.134a – 2.134b – 2.134c – 2.134d – 2.134e – 2.134f Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 102 cm, G: 26 cm, D: 23 cm, Kaide: Ç:-, Y: 6 cm, Pl. Y: 3 cm, Pl. G:-, Pl. D:Eserin Bulunduğu Yer: Pirler Mah. Germiyan Caddesi ile Mustafa Sokağın kesiştiği yerde bulunan çeşmenin yanında.

Eserin Tanımı: Yol kenarındaki çeşmenin yanında bulunan kareye yakın dikdörtgen kesitli paye, Germiyan Konağı’nın içinden çıkartılarak buraya bırakılmıştır. Paye, üzerindeki templon sütun kaidesi ile monolit olarak işlenmiş olup, kaide bölümünde tek bir torus yer almaktadır. Payenin ön yüzünde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarları içbükey formdadır. Payenin sağ yan yüzü ve arka yüzü düz bırakılmış olup, tıraşlanmış durumdaki arka yüzde aşağıdan 32 cm yukarıda, 11 cm çapında ve 11 cm derinliğinde daire formunda bir yuva yer almaktadır. Bu yuva muhtemelen eserin ikinci kullanımı sırasında açılmıştır. Payenin sol yan yüzünde 90 cm yüksekliğinde, 8 cm genişliğinde ve 2 cm derinliğinde dikey bir levha oyuğu yer almakta olup, bu oyuk aşağıya doğru gidildikçe daralmaktadır. Payenin alt yüzeyinin merkezinde, 4x4 cm ölçülerinde ve 5,5 cm derinliğinde kare formunda bir kurşun yuvası yer almaktadır. Payenin kırık ve aşınmış durumdaki üst yüzeyinin merkezinde 4 cm çapında daire formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almakta olup, bu yuva muhtemelen eserin ikinci kullanımı sırasında genişletilmiş ve derinliği aşağıya kadar indirgenerek arka yüzde bulunan daire formundaki yuva ile birbirine bağlanmıştır. Bu durum, eserin ikinci kullanımında çeşme işlevinde kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde671, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde672, Çanakkale’de673, Kırklareli Vize’de674 bulunan templon payeleri ile

671 672

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 238-245, Taf. 27-29, Res. 255, 260, 263, 278.

Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

221 boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.134a: Templon

Resim 2.134b: Templon

Resim 2.134c: Templon

payesi, ön yüz

payesi, sağ yan yüz

payesi, arka yüz

Resim 2.134d: Templon

Resim 2.134e: Templon

Resim 2.134f: Templon

payesi, sol yan yüz

payesi, alt yüz

payesi, üst yüz

673

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 62-85, 449-472, Kat. No: 14-15, 24, 30, 37, 47, 49, 52, 64, 71, Res. 30-31, 42, 48, 58, 76, 78-79, 84, 104, 115.

674 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 78, Kat. No: B-5.

222 Katalog No: 135 Resim No: 2.135a – 2.135b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 56 cm (k), G: 24 cm, D: 17 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Şengül Sok. Şengül Camii avlusunda.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin avlusunda mezar taşı işlevinde kullanılmış olan dikdörtgen kesitli payenin alt bölümü yere gömülü haldedir. Payenin ön yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarı içbükey formdadır. Payenin diğer yüzleri düz bırakılmış olup bezemesizdir. Payenin sol yan yüzünde ortada, yukarıdan 31 cm aşağıda 1,5 cm çapında ve 4 cm derinliğinde daire formunda bir yuva yer almakta olup, bu yuvanın 15 cm aşağısında aynı eksende 1,5 cm çapında ve 4 cm derinliğinde bir yuva daha yer almaktadır. Payenin üst yüzeyinin merkezinde, 4x4 cm ölçülerinde ve 4 cm derinliğinde kare formunda aşınmış bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde675, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde676, Kırklareli Vize’de677 bulunan templon payeleri ile genişliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

675

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 238-245, Taf. 27-29, Res. 255, 260, 263, 278.

Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

677 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 78, Kat. No: B-5.

676

223

Resim 2.135a: Templon payesi,

Resim 2.135b: Templon payesi,

ön ve sol yan yüz

üst yüz

Katalog No: 136 Resim No: 2.136a – 2.136b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 101 cm, G: 27 cm, D: 20 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Balpınar Sok. Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan dikdörtgen kesitli paye duvara bitişik halde olup, çeşme ile sonradan yeşil renge boyanmıştır. Payenin üst, alt ve arka yüzü görülememektedir. Payenin ön yüzünün üst bölümünde, kemer yastığı ile payeyi birbirine kenetleyen metal bir obje bulunmaktadır.

Payenin ön ve sol yan yüzünde kazıma tekniğinde yapılmış soffit motifleri yer almaktadır.

Soffit motiflerinin kısa kenarları içbükey formdadır. Payenin sağ yan yüzünün yarısı duvara gömülü halde olup bu yüzde ortada, yukarıdan 37 cm aşağıda 28 cm yüksekliğinde,

224 4 cm genişliğinde ve 2,5 cm derinliğinde dikey bir levha oyuğu yer almaktadır. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte boya, sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde678, Afyon Müzesi’nde679, Çanakkale’de680, Kırklareli Vize’de681 ve Çorum’da682 bulunan templon payeleri ile boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Ara Altun 1981-1982, s. 696, Res. 71/5-6; Yasemin Verim 2019, ss. 83-88, Çiz.

28, Fot. 38-41.

Resim 2.136a: Templon payesi, ön ve sol yan yüz

Resim 2.136b: Templon payesi, sağ yan yüz

Katalog No: 137 Resim No: 2.137a – 2.137b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 678

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-243, Taf. 26-28, Res. 240, 248, 261, 265, 271.

Ebru Parman, a.g.e., s. 126, Lev. 50, Fot. 52.

680 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 74-78, 84, 460-466, 472, Kat. No: 41, 46, 50, 55, 70, Res. 65-66, 75, 80-81, 88-89, 113-114. 76, 681 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 76, Kat. No: B-3.

682 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 154-155, Kat. No: 106, Res. 132-134.

679

225 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 99 cm, G: 28 cm, D: 23 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Balpınar Sok. (Kat. No: 136 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan dikdörtgen kesitli paye duvara bitişik halde olup, çeşme ile sonradan yeşil renge boyanmıştır. Ön yüzü ve sağ yan yüzü görülebilen payenin sol yan yüzü boya ve beton harcıyla kaplanmıştır. Payenin ön yüzünün üst bölümünde, kemer yastığı ile payeyi birbirine kenetleyen metal bir obje bulunmaktadır. Ön yüzde kazıma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarları içbükey formdadır. Payenin sol yan yüzünde içi doldurulmuş durumda olan levha oyuğunun izi görülmektedir. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte, boya sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde683, Afyon Müzesi’nde684, Çanakkale’de685, Kırklareli Vize’de686 ve Çorum’da687 bulunan templon payeleri ile boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Ara Altun 1981-1982, s. 696, Res. 71/5-6; Yasemin Verim 2019, ss. 83-88, Çiz.

28, Fot. 38-41.

683

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-243, Taf. 26-28, Res. 240, 248, 251, 261, 262, 265, 267, 271.

Ebru Parman, a.g.e., s. 126, Lev. 50, Fot. 52.

685 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 74-78, 84, 460-466, 472, Kat. No: 41, 46, 50, 55, 70, Res. 65-66, 75, 80-81, 88-89, 113-114. 76, 686 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 76, Kat. No: B-3.

687 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 154-155, Kat. No: 106, Res. 132-134.

684

226

Resim 2.137a: Templon payesi,

Resim 2.137b: Templon payesi,

ön ve sağ yan yüz

ön ve sol yan yüz

Katalog No: 138 Resim No: 2.138a – 2.138b – 2.138c – 2.138d Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 103 cm, G: 31 cm, D: 16 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Ertuğrul Gazi Cad. Başmelek Rum Kilisesi.

Eserin Tanımı: Kilise içerisinde bulunan payenin yarısı, dikey olarak ortadan kesilmiş durumdadır. Üst kısmı kırık durumda olan payenin ön ve sol yan yüzünde, dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifleri yer almaktadır.

Soffit motiflerinin kısa kenarları içbükey formdadır. Payenin arka yüzü kesik durumda olup, sağ yan yüzünün kalan yarısında bezeme bulunmamaktadır. Paye üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

227 Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde688, Çanakkale’de689, ve Çorum’da690 bulunan templon payeleri ile boyutları açısından benzerlik göstermektedir.

Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.138a: Templon payesi, ön yüz

Resim 2.138b: Templon payesi, sol yan yüz

Resim 2.138c: Templon

Resim 2.138d: Templon

payesi, arka yüz

payesi, sağ yan yüz

688

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-243, Taf. 26-28, Res. 242-243, 262, 266-267.

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 57, 69, 72, 442, 454, 456, Kat. No: 1, 26, 33, Res. 3-4, 44, 52-53.

690 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 154-155, Kat. No: 106, Res. 132-134.

689

228 Katalog No: 139 Resim No: 2.139a – 2.139b – 2.139c Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 96 cm, G: 26 cm, D: 23 cm Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Maymunkaya Sok. Ahi Evren Mezarlığı’nın çevre duvarının dış kısmında.

Eserin Tanımı: Mezarlığın çevre duvarının dibinde bulunan kareye yakın dikdörtgen kesitli payenin arka yüzü ve sağ yan yüzü görülememektedir. Payenin arka yüzü ve sağ yan yüzünün üst kısmı ile alt köşesinin bir kısmı kırık durumdadır. Ön yüzde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarları içbükey formdadır. Payenin sol yan yüzü düz bırakılmış olup bezemesizdir. Payenin alt yüzünün merkezinde, 4x4 cm ölçülerinde ve 3,5 cm derinliğinde kare formunda, kırık ve aşınmış durumda bir kurşun yuvası yer almaktadır. Payenin üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte boya ve sıva izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde691, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde692, Çanakkale’de693, Kırklareli Vize’de694 bulunan templon payeleri ile boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

691

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 238-245, Taf. 27-29, Res. 255, 260, 263, 278.

Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

693 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 62-85, 449-472, Kat. No: 14-15, 24, 30, 37, 47, 49, 52, 64, 71, Res. 30-31, 42, 48, 58, 76, 78-79, 84, 104, 115.

694 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 76, Kat. No: B-3.

692

229

Resim 2.139a: Templon payesi,

Resim 2.139b: Templon

Resim 2.139c: Templon

ön yüz

payesi, sol yan yüz

payesi, alt yüz

Katalog No: 140 Resim No: 2.140 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 84 cm (k), G: 21 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale, 41. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan paye duvara gömülü halde olup sadece bir yüzü görülebilmektedir. Payenin görünen yüzünde kazıma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarı içbükey formdadır. Payenin alt ve üst kısmı kırık durumda olup, kenarlarında ve yüzeyinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

230 Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde695, Bursa’da696, Kırklareli Vize’de697 bulunan templon payeleri ile genişliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.140: Templon payesi

Katalog No: 141 Resim No: 2.141 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 38 cm (k), G: 25 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Ahi Erbasan Cad. Eğdemir Hamamı’nın güneydoğu köşesinde bulunan duvarda.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak duvarda kullanılmış olan paye parçası duvara gömülü halde olup, sadece bir yüzü görülebilmektedir. Paye parçasının görülebilen

695

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-245, Taf. 26-29, Res. 244, 254, 268-270, 274, 277.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 65, Taf. 3, Res. 3.

697 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 75, 78, Kat. No: B 2-4.

696

231 yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifş yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarı düz formdadır. Paye parçası üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon paye parçası, Aizanoi Antik Kenti çevresinde698, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde699, Çanakkale’de700, Kırklareli Vize’de701 bulunan templon payeleri ile genişliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon paye parçası da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.141: Templon payesi

Katalog No: 142 Resim No: 2.142 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Eserin bulunduğu yer çitle çevrili olduğu için ölçüleri alınamamıştır.

698

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 238-245, Taf. 27-29, Res. 255, 260, 263, 278.

Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

700 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 62-85, 449-472, Kat. No: 14-15, 24, 30, 37, 47, 49, 52, 64, 71, Res. 30-31, 42, 48, 58, 76, 78-79, 84, 104, 115.

701 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 78, Kat. No: B-5.

699

232 Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Maymunkaya Sok. Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak işlevini yitirmiş durumdaki çeşmenin duvarında kullanılmış olan paye parçası duvara gömülü halde olup, sadece bir yüzü görülebilmektedir. Paye parçasının görülebilen yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarı içbükey formdadır.

Payenin üzerinde muhtemelen ikinci kullanımı sırasında açılmış daire formunda bir yuva yer almaktadır. Paye parçası üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.142: Templon payesi

Katalog No: 143 Resim No: 2.143a – 2.143b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 51,5 cm (k), G: 19 cm (k), D: 18 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Meydan Mah. Meydan (Arslan Bey) Camii.

233 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak camiinin giriş kapısının yanında kullanılmış olan kırık paye parçası zemine istiflenmiş halde olup, ön yüzü ve sağ yan yüzü görülebilmektedir. Paye parçasının ön yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Soffit motifinin kısa kenarı içbükey formdadır. Payenin sağ yan yüzü düz bırakılmış olup bezemesizdir. Paye parçası üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.143a: Templon payesi, ön yüz

Resim 2.143b: Templon payesi, ön ve yan yüz

Katalog No: 144 Resim No: 2.144 Envanter No: İnceleme Tarihi: Kasım 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 31 cm (k), G: 22 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Alipaşa Mah. Belediye Sok. Kütahya Lisesi’nin çevre duvarında.

234 Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak duvarda kullanılmış olan kırık paye parçası duvara gömülü halde olup, sadece bir yüzü görülebilmektedir. Paye parçasının görülebilen yüzünde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifi yer almaktadır. Paye parçası üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon paye parçası, Aizanoi Antik Kenti çevresinde702, Bursa’da703, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde704, Kırklareli Vize’de705 bulunan templon payeleri ile genişliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon paye parçası da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.144: Templon payesi

Katalog No: 145 Resim No: 2.145 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Templon Payesi Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: -, G: 21 cm, D: 20 cm 702

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-243, Taf. 26-28, Res. 244, 254, 269.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 65, Taf. 3, Res. 3.

704 Yasemin Özdin, a.g.e., s. 107, Kat. No: 67.

705 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 78, Kat. No: B-5.

703

235

Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, İç Kale, 61. burç, dış kısım.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kale burcunda kullanılmış olan paye duvara gömülü halde olup, sadece alt yüzü görülebilmektedir. Payenin bir yüzünde 5 cm genişliğinde ve 3 cm derinliğinde olan levha oyuğunun izi görülmektedir. Payenin alt yüzünün merkezinde 2x3 cm ölçülerinde ve 5 cm derinliğinde kareye yakın dikdörtgen formunda bir kurşun akıtma yuvası yer almaktadır. Payenin görünen yüzünde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu templon payesi, Aizanoi Antik Kenti çevresinde706, Çorum’da707 ve Kırklareli Vize’de708 bulunan templon payeleri ile genişliği ve derinliği açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon payesi de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.145: Templon payesi, alt yüz

706

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 235-245, Taf. 26, 28-29, Res. 244, 268, 274.

Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss 152-153, Kat. No: 104, Res. 129.

708 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 75, 78, Kat. No: B 2-4.

707

236 2.2.2. Başlığı ile Monolit İşlenmiş Templon Sütunu Kütahya Merkez’de bir adet başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu tespit edilmiştir (Kat. No: 146). Başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu, Börekçiler Mahallesi, Pınar Sokak, Ebul Vefa - Ebul Cefa - Ebul Sefa Türbesi içerisinde bulunmakta olup (Kat. No: 132 ile), mezar taşı işlevinde kullanılmıştır.

Gri-beyaz mermerden üretilmiş olan başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu sekizgen formda olup, alt bölümü mezarın içine gömülü haldedir. Eserin mevcut yüksekliği 42 cm, üst genişliği 22 cm, üst derinliği ise 18 cm’dir. Sekizgen formdaki sütunun kenarları 8,-8,5 cm genişliğinde olup, bütün kenarlar düz bırakılmıştır ve bezemesizdir. Sütun üzerinde yer alan başlık bölümü sütun yüzeyinden 0,5 cm yukarıda olup, 21 cm yüksekliğindedir. Başlığın ön yüzünde kabartma tekniğinde yapılmış 11,5 cm çapında daire formunda bir çarkıfelek motifi yer almaktadır. Başlığın sağ yan yüzü ve arka yüzü oyulmuş olup, aşınmış durumda olduğu için bu kısımlarda bezeme olup olmadığı anlaşılamamaktadır. Başlığın sol yan yüzü ise düz bırakılmış olup bezemesizdir.

Sekizgen gövdeli templon sütunları Orta Bizans dönemine tarihlendirilmektedir709.

Tespit ettiğimiz başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu, Kütahya Tugay Müzesi’nde710, Uşak Müzesi’nde711, Konya Arkeoloji Müzesi’nde712, İznik Arkeoloji Müzesi’nde713 ve Çanakkale’de714 bulunan sekizgen gövdeli templon sütunlarıyla benzerlik göstermektedir. Çarkıfelek motifi Bizansın her döneminde görülen bir motiftir715. Başlığın bir yüzünde bulunan çarkıfelek motifi, Konya Arkeoloji Müzesi’ndeki716 ve İznik Arkeoloji Müzesi’ndeki717 sekizgen templon sütunlarının başlıklarında karşımıza çıkmaktadır. Bu örneklerden Konya Arkeoloji Müzesi’ndeki sekizgen templon sütunu 10.11. yüzyıla tarihlendirilmekte olup, İznik Arkeoloji Müzesi’ndeki sekizgen templon sütunu ise 11.-12. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Bununla birlikte çarkıfelek motifi, Akşehir 709

Urs Peschlow vd., “Die Sammlung Turan Beler in Kumbaba bei Şile. Antike und byzantinische Denkzmeerküste maler von der bithynischen Schwarzmeerküste” Istanbuler Mitteilungen, 27/28, 1977-1978, s. 57.

710 Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 357, Env. No: K.M.E. 6; Philipp Niewöhner, “Mittelbyzantinische Templonanlagen aus Anatolien die sammlung des Archaologischen Museums Kütahya und ihr Kontext”, İstanbuler Mitteilungen, 58, 2008, s. 312, Kat. No: 3, Res. 7.

711 Ebru Parman, a.g.e., s. 119, Lev. 41, Fot. 135.

712 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 169-170, Kat. No: STPB-mon 1, Res. 357-358.

713 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 72-73, Kat. No: İz 69, Taf. 6, Res. 3.

714 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 97-98, 484, Kat. No: 101-103, Res. 150-153.

715 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 319.

716 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 169-170, Kat. No: STPB-mon 1, Res. 357-358.

717 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 72-73, Kat. No: İz 69, Taf. 6, Res. 3.

237 Müzesi’ndeki templon sütunu başlığında ve Yeşilyuva-Kayser’de bulunan sütun başlığında bulunmaktadır718. Bu örnekler de Orta Bizans dönemine tarihlendirilmektedir. Tespit ettiğimiz başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu, Konya Arkeoloji Müzesi’nde ve İznik

Arkeoloji

Müzesi’ndeki

benzer

örnekleri

doğrultusunda

10.-12.

yüzyıla

tarihlendirilebilir.

Katalog No: 146 Resim No: 2.146a – 2.146b – 2.146c Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 42 cm (k), Ü.G: 22 cm, Ü.D: 18 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Pınar Sok. Ebul Vefa Ebul Cefa Ebul Sefa Türbesi içerisinde (Kat. No: 132 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak türbe içerisinde mezar taşı işlevinde kullanılmış olan sekizgen formlu templon sütunu, başlığı ile monolit olarak işlenmiştir. Sütunun alt bölümü mezarın içine gömülü haldedir. Sekizgenin kenarları 8,-8,5 cm genişliğinde olup, bütün kenarlar düz bırakılmıştır ve bezemesizdir. Sütun üzerinde yer alan başlık bölümü sütun yüzeyinden 0,5 cm yukarıda olup, 21 cm yüksekliğindedir. Başlığın ön yüzünde kabartma tekniğinde yapılmış 11,5 cm çapında daire formunda bir çarkıfelek motifi yer almaktadır. Başlığın sağ yan yüzü ve arka yüzü oyulmuş olup, aşınmış durumda olduğu için bu kısımlarda bezeme olup olmadığı anlaşılamamaktadır. Başlığın sol yan yüzü ise düz bırakılmış olup bezemesizdir. Başlığın üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu, Konya Arkeoloji Müzesi’ndeki719 ve İznik Arkeoloji Müzesi’ndeki720 başlığı ile monolit işlenmiş sekizgen gövdeli templon sütunlarıyla tip ve motif açısından benzerlik göstermektedir. Bu 718

Martin Dennert, Mittelbyzantinische Kapitelle: Studien zu Typologie und Chronologie (Asia Minor Studien), Dr. Rudolf Habelt Gmbh, Bonn 1997, s. 198, 200, Kat. No: 166, 186b, Taf. 30, Res. 166, Taf. 34, Res. 186b.

719 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 169-170, Kat. No: STPB-mon 1, Res. 357-358.

720 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 72-73, Kat. No: İz 69, Taf. 6, Res. 3.

238 örneklerden Konya Arkeoloji Müzesi’ndeki sekizgen templon sütunu 10.-11. yüzyıla tarihlendirilmekte olup, İznik Arkeoloji Müzesi’ndeki sekizgen templon sütunu ise 11.-12. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Bu benzer örnekleri doğrultusunda başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu 10.-12. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.146a: Başlığı ile monolit işlenmiş

Resim 2.146b: Başlığı ile monolit

sütunu, ön ve sağ yan yüz

işlenmiş templon sütunu arka yüz

Resim 2.146c: Başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu, sol yan yüz

239 2.2.3. Templon Levhaları Kütahya Merkez’de dört adet templon levhası tespit edilmiştir (Kat. No: 147 – 150). Tespit edilen templon levhaları Börekçiler Mahallesi, Sultanbağı Caddesi, Dönenler Camii (Kütahya Mevlevihanesi)’nin haziresinde (Kat. No: 147), Gediz Caddesi, Kütahya Çini Müzesi’nde (Kat. No:149), İstiklal Mahallesi, Ertuğrul Gazi Caddesi, Başmelekler Rum Kilisesi’nde (Kat. No: 148) ve Servi Mahallesi, Servi Camii’nin yanındaki Çatal Çeşme’de (Kat. No: 150) bulunmakta olup, tümü devşirme malzeme olarak kullanılmıştır.

Tespit edilen templon levhalarından biri Yasemin Verim721 tarafından daha önce yayınlanmıştır (Kat. No: 150). Yasemin Verim, “Kütahya Çeşmeleri” adlı Yüksek Lisans Tezi’nde bu levhayı tanımlamış olup görseline yer vermiştir.

Templon levhalarından Kat. No: 147’deki templon levhasının görülebilen ön yüzünde iki kademeli iki çerçeve yer almakta olup, bu çerçevelerin içerisinde kabartma tekniğinde yapılmış ve muhtemelen bir küre üzerinde yer alan birer Latin haçı motifinin izleri görülmektedir. Bu haç motifleri muhtemelen eserin ikinci kullanımı sırasında kazınmıştır.

Kademeli bir çerçeve içerisinde haç motifi bulunan levhalar; Aizanoi Antik Kenti ve çevresinde722, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde723, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde724, İstanbul’da Ayasofya725 ve Aya İrini Kilisesi’nde726, Çanakkale’de727 ve Tekirdağ Müzesi’nde728 karşımıza çıkmaktadır. Bu levhalardan 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen Kocaeli Arkeoloji Müzesi’ndeki bir levha729 ile Tekirdağ Müzesi’ndeki iki levha730 dışındaki diğer levhalarda haç motifleri bir madalyon içerisinde yer almaktadır. Küre üzerinde bulunan Latin haçı motifi, İstanbul’da Ayasofya Kilisesi’nin güney galerisinde bulunan korkuluk levhası üzerinde731, Bursa Kemaliye’de732, Çanakkale’de733 ve Vize Ayasofyası’nda734 721

Yasemin Verim, a.g.e., ss. 25-28, Fot. 2-3.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 249-250, Kat. No: 292-293, 295-296, Abb. 98-99, Taf. 30, Res. 295296.

723 Ebru Parman, a.g.e., s. 169, Kat. No: S 15, Lev. 95, Fot. 120.

724 Yasemin Özdin, a.g.e., s. 140, 152, Kat. No: 100, 112.

725 Alessandra Guıglıa Guıdobaldı vd., a.g.e., ss. 319-330, Res. 1.

726 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 150, Res. 175.

727 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 131-132, 495-496, Kat. No: 135-137, Res. 192-195.

728 Meltem Çavdar, Kırklareli Vize’den Geç Antik- Erken Bizans Dönemi Mimari Plastik Taş Eserler, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2014, ss. 89-90, 93, 99, Kat. No: D-1, D-2, D-5, D-11.

729 Yasemin Özdin, a.g.e., s. 152, Kat. No: 112.

730 Meltem Çavdar, a.g.e., s. 93, 99, Kat. No: D-5, D-11.

731 Alessandra Guıglıa Guıdobaldı vd., a.g.e., ss. 319-330, Res. 3.

722

240 bulunan ambon balkon levhaları üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu örneklerden Ayasofya Kilisesi’nin güney galerisinde bulunan korkuluk levhası ile Çanakkale’de bulunan ambon balkon levhaları 6. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Bu benzer örnekler doğrultusunda Kat. No: 147’deki templon levhası da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Kat. No: 148’deki templon levhasının görülebilen ön yüzünde iki kademeli iki çerçeve yer almakta olup, bu çerçevelerin içerisinde birer eşkenar dörtgen (rhombus) yer almaktadır. Eşkenar dörtgenlerin içerisinde kazıma tekniğinde yapılmış iç içe iki madalyon yer almakta olup, bu madalyonların içerisinde kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan Latin haçı motiflerinin izleri görülmektedir. Eşkenar dörtgen (rhombus) motifi 5.-6. yüzyıllarda İstanbul’daki templon levhalarında karşımıza çıkmaktadır735. Bu levha, Konya’daki Zazadin Han’ında736 ve Demre Aziz Nikolaos Kilisesi’nde737 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen levhalar ile tip, motif ve üslup açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon levhası da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Kat. No: 149’daki templon levhasının görülebilen yüzünde iç içe iki çerçeve içerisine alınmış ve kazıma tekniğinde yapılmış altı sarmaşık yaprağı ile oluşturulan bir kristogram motifi yer almaktadır. Üzerinde altı sarmaşık yaprağı ile oluşturulan kristogram motifi, Konya Arkeoloji Müzesi’nde738, İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’nin kuzeyindeki kazıda739, Çanakkale’de740 ve Fethiye yakınlarındaki Gemiler Adası’nda741 bulunan levhalarda karşımıza çıkmaktadır. Bu levhalar üzerinde bulunan altı sarmaşık yaprağı ile oluşturulan kristogram motifleri bir madalyon içerisinde yer almaktadır. Bu örneklerden Konya Arkeoloji Müzesi’nde, Aya İrini Kilisesi’nin kuzeyindeki kazıda ve Çanakkale’de bulunan levhalar 5.-6. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Bu benzer örnekleri doğrultusunda Kat. No: 149’daki templon levhası da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

732

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 17, Res. 1.

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 180-181, 517-518, Kat. No: 231-234, Res. 306-309.

734 Franz Alto Bauer ve Holger A. Kleın, “Die Hagia Sophia (Süleyman Paşa Camii) in Vize Bericht über die arbeiten im jahr 2003”, AST, S:22, C:2, 24-28 Mayıs 2004 Konya, Ankara 2005, ss. 31-40, Res. 12.

735 Sema Alpaslan, Antalya’nın Demre (Kale) İlçesindeki H. Nikolaos Kilisesi’nde Dini Ayinle İlgili Plastik Eserler, Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1996, s. 349.

736 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 198, Kat. No: Lev 36, Res. 436.

737 Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., ss. 102-103, 168, Kat. No: 33-34, Res. 26, 29.

738 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 184, Kat. No: Lev 1, Res. 399 739 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 147, Res. 163.

740 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 145, 172-173, 502, 516, Kat. No: 166, 225, Res. 232, 299.

741 Kazuo Asano, “The Survey and Excavation Gemiler Adası Kaya Area Near Fethiye”, AST, S:18, C:1, 2226 Mayıs 2000 İzmir, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001, s. 36, fig. 5.

733

241 Kat. No: 150’deki templon levhasının görülebilen ön yüzünde kabartma tekniğinde yapılmış geometrik bir süsleme kompozisyonu yer almaktadır. Ön yüzde çerçeve içerisine alınmış kenar bordüründe ikili şeritlerle oluşturulmuş geçme motifleri yer almaktadır.

Geçme motifleri arasında bulunan düğümlerin içerisinde inci taneleri yer almakla birlikte sağ kenarda bulunan bazı düğümlerin içerisinde matkap oyuğu görülmektedir. Orta bölümde üçlü şeritle oluşturulmuş dikdörtgen bir çerçevenin içerisinde yine üçlü şeritle oluşturulmuş bir eşkenar dörtgen (rhombus) yer almaktadır. Bu eşkenar dörtgenin köşeleri dıştaki üçlü şeritle oluşturulmuş dikdörtgen çerçeve ile düğümlenmiş olup, düğümlerin içerisinde matkap oyukları yer almaktadır. Eşkenar dörtgenin altından geçerek yine eşkenar dörtgenin kenarlarında yarım daire şeklini alan sarmal formda bir üçlü şerit yer almaktadır. Eşkenar dörtgenin içerisinde üçlü şeritle oluşturulmuş bir madalyon yer almakta olup, içerisinde iç içe geçmiş uçları yuvarlak formda sekiz yapraklı çiçek motifi yer almaktadır.

Levhaların üzerinde yer alan dikdörtgen ve içerisindeki eşkenar dörtgenden oluşan kompozisyon Erken Bizans döneminden itibaren görülmekte olup, düğüm motifleri ile birbirine bağlanan dikdörtgen, eşkenar dörtgen ve dairelerden oluşan kompozisyon Orta Bizans dönemi taş eserleri için karakteristik özelliktir742. Düğümlerle birbirine bağlanan dikdörtgen ve eşkenar dörtgenden oluşan kompozisyonun yer aldığı levhalar, Uşak Müzesi’nde743, Afyon Müzesi’nde744, Eskişehir Müzesi’nde745, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde746,

Darkale’deki

Kırkoluk

Camii

çeşmesinde747,

Atabey

Ertokuş

Medresesi’nde748, Yalvaç Müzesi’nde749, Bursa’da750, Çanakkale’de751 ve Selçuk-Efes Müzesi’nde752 karşımıza çıkmaktadır. Bu levhalardan Atabey Ertokuş Medresesi’nde bulunan ve 9.-10. yüzyıla tarihlendirilen levhalardan birinin üzerinde753, düğümlerle birbirine bağlanan ve üçlü şeritle oluşturulmuş dikdörtgen bir çerçeve içerisinde yine üçlü 742

Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., s. 556.

Ebru Parman, a.g.e., Lev. 49, Fot. 51, Lev. 98, Fot. 125, Lev. 99, Fot. 126.

744 A.g.e., Lev. 47, Fot. 47, Lev. 48, Fot. 49, Lev. 60, Fot. 171, Lev. 89, Fot. 109.

745 A.g.e., Lev. 48, Fot. 50, Lev. 63, Fot. 75, Lev. 93, Fot. 115.

746 A.g.e., Lev. 94, Fot. 117, Lev. 95, Fot. 119.

747 Ümmühan Melda Ermiş, a.g.e., s. 584, 598, Res. 26.

748 Yıldız Demiriz, “Atabey’deki Ertokuş Medresesi’nde Bizans Devrine Ait Devşirme Malzeme”, Sanat Tarihi Yıllığı, S:4, 1970-1971, ss. 88-89, 96, Res. 4-7.

749 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 97-98, Kat. No: 81, 83, Res. 81a, 83.

750 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 9, Res. 1-4.

751 Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., ss. 563-564, 570-571, 574, Şek. 4-5, Res. 13.

752 Mustafa Büyükkolancı ve Gökçen Kurtuluş Öztaşkın. “Selçuk Efes Müzesi’nde Sergilenen ST. Jean Kilisesi’ne Ait Korkuluk Levhaları ve Templon Arşitravları”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:7, Denizli 2010. ss. 44-45, Kat. No: 07, Res. 7.

753 Yıldız Demiriz, a.g.e., s. 89, 96, Res. 5.

743

242 şeritle oluşturulmuş eşkenar bir dörtgen yer almaktadır. Eşkenar dörtgen içerisinde üçlü şeritle oluşturulmuş bir madalyon yer almakta olup, içerisinde iç içe geçmiş uçları yuvarlak formda sekiz yapraklı çiçek motifi yer almaktadır. Bu levha üzerindeki kompozisyon, tespit ettiğimiz Kat. No: 150’deki templon levhası üzerindeki kompozisyonla benzerlik göstermektedir.

Bununla birlikte eşkenar dörtgenin altından geçerek yine eşkenar dörtgenin kenarlarında yarım daire şeklini alan sarmal formdaki üçlü şeritin benzerleri, Uşak Müzesi’nde754 ve Afyon Müzesi’ndeki755 Orta Bizans dönemi levhaları ile Afyon Müzesi’ndeki756, Yalvaç Müzesi’ndeki757, ve Bursa Gemlik’teki758 Orta Bizans dönemi templon arşitravlarının üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu örneklerden Yalvaç Müzesi ve Bursa Gemlik’te bulunan templon arşitravları 10.-11. yüzyıla tarihlendirilmiştir. İkili, üçlü ve dörtlü geçme motifi Orta Bizans döneminde Likya’da, Anadolu’da, Yunanistan’da ve İtalya’da karşımıza çıkmaktadır759. Kat. No: 150’deki levhanın çerçeve içerisine alınmış kenar bordüründe bulunan ikili şeritlerle oluşturulmuş dairesel geçme motiflerinin benzerleri, Kütahya Tugay Müzesi’nde760 ve Afyon Müzesi’nde761 bulunan Orta Bizans dönemi templon arşitravlarının üzerinde karşımıza çıkmaktadır.

Templon levhalarının ikinci kullanımlarında farklı işlevlerde kullanıldıkları gözlemlenmiştir. Kat. No: 147’deki templon levhası, Dönenler Camii’nin haziresinde mezar kapağı işlevinde kullanılmış olup, ikinci kullanımında haç motifleri kazınıp üzeri kesilerek yeniden şekillendirilmiştir. Bu levhanın iki kenarına mezar taşlarının girmesi için birer oyuk açılmış olup, orta bölümüne başka bir oyuk daha açılmıştır. Kat. No: 148’deki templon levhası ikinci kullanımında Başmelek Rum Kilisesi’nin güney duvarının dış kısmında, pencere açıklığının üzerinde kullanılmıştır. Kat. No: 149’daki templon levhası, ikinci kullanımında Kütahya Çini Müzesi’nin içerisinde bulunan şadırvanın içinde kullanılmıştır. Kat. No: 150’deki templon levhası ise ikinci kullanımında, Servi Camii’nin yanındaki Çatal Çeşme’de ayna taşı işlevinde kullanılmıştır.

754

Ebru Parman, a.g.e., Lev. 49, Fot. 51.

A.g.e., Lev. 47, Fot. 47.

756 A.g.e., Lev. 1, Fot. 1a-b, Lev. 11, Fot. 6-7.

757 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., s. 88, Kat. No: 75, Res. 75a-b.

758 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 80, 85-86, Kat. No: G 10, Taf. 7, Res. 3-4.

759 Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., s. 351.

760 Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 375, Env. No: 54; Philipp Niewöhner, 2008, a.g.e., s. 326, Kat. No: 29, Res. 33.

761 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 2-3, Fot. 2a-c-d.

755

243 Templon levhalarının üretim malzemelerine bakıldığında üçü gri-beyaz mermerden (Kat. No: 147, 148, 150), biri ise mor tanecikli beyaz mermerden üretilmiştir(Kat. No: 149).

Katalog No: 147 Resim No: 2.147 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Templon Levhası Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 96 cm, G: 179 cm, D: Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Sultanbağı Cad. Dönenler Camii (Kütahya Mevlevihanesi) haziresinde.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak hazire içerisinde mezar kapağı işlevinde kullanılmış olan levha, ikinci kullanımında kesilerek yeniden şekillendirilmiştir. İkinci kullanımında levhanın sağ ve sol kısmına mezar taşlarının girmesi için birer oyuk açılmış olup, orta kısmına daire formunda başka bir oyuk daha açılmıştır. Levhanın arka yüzü görülememektedir. Ön yüzde iki kademeli iki çerçeve yer almaktadır. Bu çerçevelerin içerisinde kabartma tekniğinde yapılmış ve muhtemelen bir küre üzerinde yer alan birer Latin haçı motifinin izleri görülmektedir. Bu haç motifleri muhtemelen eserin ikinci kullanımı sırasında kazınmıştır. Sol üst köşesi kırık durumda olan levhanın üzerinde kırıklarla birlikte aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Küre üzerinde bulunan Latin haçı motifi; İstanbul’da Ayasofya Kilisesi’nin güney galerisinde bulunan korkuluk levhası üzerinde762, Bursa Kemaliye’de763, Çanakkale’de764 ve Vize Ayasofyası’nda765 bulunan ambon balkon levhaları üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu örneklerden Ayasofya Kilisesi’nin güney galerisinde bulunan korkuluk levhası ile Çanakkale’de bulunan ambon balkon levhaları 6. yüzyıla

762

Alessandra Guiglıa Guidobaldi vd., a.g.e., ss. 319-330, Res. 3.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., Taf. 17, Res. 1.

764 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 180-181, 517-518, Kat. No: 231-234, Res. 306-309.

765 Franz Alto Bauer ve Holger A. Kleın, a.g.e., ss. 31-40, Res. 12.

763

244 tarihlendirilmektedir. Bu benzer örnekleri doğrultusunda bu templon levhası da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.147: Templon Levhası

Katalog No: 148 Resim No: 2.148 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Templon Levhası Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 54 cm (k), G: 138 cm, D: 7 cm Eserin Bulunduğu Yer: İstiklal Mah. Ertuğrul Gazi Cad. Başmelek Rum Kilisesi’nin güney duvarında, pencere açıklığının üzerinde.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak kilisenin dış güney duvarındaki pencere açıklığının üzerinde kullanılmış olan levha, iki kenarında bulunan birer metal obje ile duvara kenetlenmiştir. Levhanın üst bölümü muhtemelen ikinci kullanımı sırasında yatay olarak düzgün bir şekilde kesilmiştir. Levhanın görülebilen ön yüzünde iki kademeli iki çerçeve yer almakta olup, bu çerçevelerin içerisinde birer eşkenar dörtgen (rhombus) yer

245 almaktadır. Eşkenar dörtgenlerin içerisinde kazıma tekniğinde yapılmış iç içe iki madalyon yer almaktadır. Bu madalyonların içerisinde kabartma tekniğinde yapılmış ve uçları genişleyerek sonlanan birer Latin haçı motifinin izleri görülmektedir. Bu haç motifleri muhtemelen levhanın ikinci kullanımı sırasında kazınmıştır. Levha üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu levha, Konya’daki Zazadin Han’ında766 ve Demre Aziz Nikolaos Kilisesi’nde767 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen levhalar ile tip, motif ve üslup açısından benzerlik göstermektedir. Benzer örnekleri doğrultusunda bu templon levhası da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.148: Templon Levhası

Katalog No: 149 Resim No: 2.149 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Templon Levhası Malzemesi: Mor tanecikli beyaz mermer 766 767

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 198, Kat. No: Lev 36, Res. 436.

Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., ss. 102-103, 168, Kat. No: 33-34, Res. 26, 29.

246 Ölçüleri: Y: 72 cm, G: 52 cm (k), D: Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Gediz Cad. Kütahya Çini Müzesi.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak müzenin iç kısmındaki şadırvanın içerisinde kullanılmış olan levhanın bir kısmı kırık durumda olup yere gömülü haldedir. Levhanın görülebilen yüzünde iç içe iki çerçeve içerisine alınmış ve kazıma tekniğinde yapılmış altı sarmaşık yaprağı ile oluşturulan bir kristogram motifi yer almaktadır. Levha üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Altı sarmaşık yaprağı ile oluşturulan kristogram motifi, Konya Arkeoloji Müzesi’nde768, İstanbul’da Aya İrini Kilisesi’nin kuzeyindeki kazıda769, Çanakkale’de770 ve Fethiye yakınlarındaki Gemiler Adası’nda771 bulunan levhalarda karşımıza çıkmaktadır.

Bu levhalar üzerinde bulunan altı sarmaşık yaprağı ile oluşturulan kristogram motifleri bir madalyon içerisinde yer almaktadır. Bu örneklerden Konya Arkeoloji Müzesi’nde, Aya İrini Kilisesi’nin kuzeyindeki kazıda ve Çanakkale’de bulunan levhalar 5.-6. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Bu benzer örnekleri doğrultusunda Kat. No: 149’daki templon levhası da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.149: Templon Levhası 768

Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 184, Kat. No: Lev 1, Res. 399 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 147, Res. 163.

770 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 145, 172-173, 502, 516, Kat. No: 166, 225, Res. 232, 299.

771 Kazuo Asano, “The Survey and Excavation Gemiler Adası Kaya Area Near Fethiye”, AST, S:18, C:1, 2226 Mayıs 2000 İzmir, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001, s. 36, fig. 5.

769

247 Katalog No: 150 Resim No: 2.150 Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Templon Levhası Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 66 cm (k), G: 93 cm (k), D: Eserin Bulunduğu Yer: Servi Mah. Servi Sok. Servi Camii yanında bulunan Çatal Çeşme’de.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede ayna taşı işlevinde kullanılmış olan levha duvara gömülü halde olup sadece ön yüzü görülebilmektedir. Sol üst kısmı ile sol kenarı kırık durumda olan levhanın alt kısmı görülememektedir. Levha üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış geometrik bir süsleme kompozisyonu yer almaktadır. Ön yüzde çerçeve içerisine alınmış kenar bordüründe ikili şeritlerle oluşturulmuş dairesel geçme motifleri yer almaktadır. Geçme motifleri arasında bulunan düğümlerin içerisinde inci taneleri yer almakla birlikte sağ kenarda bulunan bazı düğümlerin içerisinde matkap oyuğu görülmektedir. Orta bölümde üçlü şeritle oluşturulmuş dikdörtgen bir çerçevenin içerisinde yine üçlü şeritle oluşturulmuş bir eşkenar dörtgen (rhombus) yer almaktadır. Bu eşkenar dörtgenin köşeleri dıştaki üçlü şeritle oluşturulmuş dikdörtgen çerçeve ile düğümlenmiş olup, düğümlerin içerisinde matkap oyukları yer almaktadır. Eşkenar dörtgenin altından geçerek yine eşkenar dörtgenin kenarlarında yarım daire şeklini alan sarmal formda bir üçlü şerit yer almaktadır. Eşkenar dörtgenin içerisinde üçlü şeritle oluşturulmuş bir madalyon yer almakta olup, içerisinde iç içe geçmiş uçları yuvarlak formda sekiz yapraklı çiçek motifi yer almaktadır. Levhanın üzerinde kırıklar ve nemden kaynaklı aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Templon levhasının üzerindeki üçlü şeritlerle oluşturulmuş dikdörtgen çerçeve, eşkenar dörtgen ve madalyon içerisine alınmış sekiz yapraklı çiçek motifi, Atabey Ertokuş Medresesi’ndeki 9.-10. yüzyıla tarihlendirilen templon levhasının üzerindeki kompozisyon ile benzerlik göstermektedir772. Bununla birlikte eşkenar dörtgenin altından 772

Yıldız Demiriz, a.g.e., s. 89, 96, Res. 5.

248 geçerek yine eşkenar dörtgenin kenarlarında yarım daire şeklini alan sarmal formdaki üçlü şeritin benzerleri, Uşak Müzesi’nde773 ve Afyon Müzesi’ndeki774 Orta Bizans dönemi levhaları ile Afyon Müzesi’ndeki775, Yalvaç Müzesi’ndeki776, ve Bursa Gemlik’teki777 Orta Bizans dönemi templon arşitravlarının üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu örneklerden Yalvaç Müzesi ve Bursa Gemlik’te bulunan templon arşitravları 10.-11. yüzyıla tarihlendirilmiştir. Ayrıca, levhanın üzerinde bulunan çerçeve içerisine alınmış kenar bordüründeki ikili şeritlerle oluşturulmuş dairesel geçme motiflerinin benzerleri, Kütahya Tugay Müzesi’nde778 ve Afyon Müzesi’nde779 bulunan Orta Bizans dönemi templon arşitravlarının üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Templon levhası, bu benzer örnekleri doğrultusunda 9.-11. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Yasemin Verim 2019, ss. 25-28, Fot. 2-3.

Resim 2.150: Templon Levhası

773

Ebru Parman, a.g.e., Lev. 49, Fot. 51.

A.g.e., Lev. 47, Fot. 47.

775 A.g.e., Lev. 1, Fot. 1a-b, Lev. 11, Fot. 6-7.

776 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., s. 88, Kat. No: 75, Res. 75a-b.

777 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., ss. 80, 85-86, Kat. No: G 10, Taf. 7, Res. 3-4.

778 Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 375, Env. No: 54; Philipp Niewöhner, 2008, a.g.e., s. 326, Kat. No: 29, Res. 33.

779 Ebru Parman, a.g.e., Lev. 2-3, Fot. 2a-c-d.

774

249 2.2.4. Vaftiz Havuzları Hristiyanlık inancının önemli ayinlerinden biri olan vaftiz, önceleri akan suda yapılmış olup Hristiyanlığın yaygınlaşması üzerine iç mekânlara taşınmıştır780. 4. yüzyılda vaftizhane binaları kiliselerin yanına inşa edilmiştir. Eski vaftiz törenlerinde toplu vaftizlere uygun büyük havuzlar bulunurken, 5.-6. yüzyıllarda “kolymbethras” adı verilen bir haç veya daire formunda daha küçük vaftiz havuzları kullanılmıştır781.

Kütahya Merkez’de iki adet vaftiz havuzu tespit edilmiştir (Kat. No: 151, 152).

Bunlar; Börekçiler Mahallesi, Sultanbağı Caddesi, Şengül Hamamı (Kütahya Jeoloji Müzesi)’ nın içerisinde (Kat. No: 151) ve Maruf Mahallesi, Balpınar Sokak’taki çeşmede (Kat. No: 152) bulunmakta olup, her ikisi de devşirme malzeme olarak kullanılmıştır. Bu vaftiz havuzlarından biri Ara Altun782 ve Yasemin Verim783 tarafından daha önce yayınlanmıştır (Kat. No: 152). Ara Altun yayınında bu vaftiz teknesinin görseline yer vermiş olup, Yasemin Verim ise “Kütahya Çeşmeleri” adlı Yüksek Lisans Tezi’nde templon payeleri ile birlikte bu vaftiz teknesinden kısaca bahsetmiş ve görseline yer vermiştir.

Bu vaftiz havuzlarından Kat. No: 151’deki vaftiz havuzu, hamamın içerisinde süs havuzu işlevinde kullanılmış olup, ikinci kullanımında içerisine mermer bir fıskiye yapılmıştır. Kat. No: 152’deki vaftiz havuzu ise Kat. No: 136 ve 137’deki templon payeleri ile birlikte çeşmede su haznesi işlevinde kullanılmış olup, yere gömülü halde olduğu için sadece üst yüzü ve iç kısmı görülebilmektedir.

Bu vaftiz havuzları dıştan haç, içten dört yapraklı yonca tipindedir. Kat. No: 151’deki vaftiz havuzun iç kısmında karşılıklı iki yonca yaprağının içerisinde birer oturma basamağı bulunurken, Kat. No: 152’deki vaftiz havuzunun iç kısmında oturma basamakları bulunmamaktadır. Bu vaftiz havuzlarının üzerinde su tahliyesi için açılmış oyuklar ve delikler bulunmaktadır. Vaftiz havuzlarının üzerinde herhangi bir bezeme bulunmamakta olup, her ikisi de gri-beyaz mermerden üretilmiştir.

780

Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 195.

A.g.e., s. 195.

782 Ara Altun, a.g.e., s. 696, Res. 71/5-6.

783 Yasemin Verim, a.g.e., ss. 83-88.

781

250 Dıştan haç, içten dört yapraklı yonca tipindeki vaftiz havuzları Kütahya Tugay Müzesi’nde784, Aizanoi Antik Kenti çevresinde785, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde786, Karabük’ün Eskipazar İlçesi’nde787, Isparta Yalvaç Müzesi’nde788, Çanakkale’nin Gelibolu İlçesine bağlı Burhanlı Köyü’nde789 ve yine Çanakkale’de Gökçeada Dereköy Hagia Marina Kilisesi’nde790 karşımıza çıkmaktadır. Bu vaftiz tekneleri 5.-6. yüzyıla tarihlendirilmekte olup, tespit ettiğimiz vaftiz havuzları ile form ve boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Ayrıca aynı forma sahip vaftiz havuzları Kütahya’nın Aslanapa İlçesi’ne bağlı Tokul Köyü’nde791 ve Kuşadası Kadıkalesi’nde792 bulunan kiliselerde de karşımıza çıkmaktadır. Form ve benzer örnekleri doğrultusunda, tespit ettiğimiz bu vaftiz havuzları da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Katalog No: 151 Resim No: 2.151a – 2.151b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: Vaftiz Havuzu Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 44 cm, G: 120 cm, D: 104 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Sultanbağı Cad. Şengül Sok. Şengül Hamamı (Kütahya Jeoloji Müzesi).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak hamamın içerisinde süs havuzu işlevinde kullanılmış olan vaftiz havuzu dıştan haç, içten dört yapraklı yonca biçimindedir. İkinci kullanımında vaftiz havuzunun içerisine mermer bir fıskiye yapılmıştır. İç kısımda 784

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 372, Env. No: 10651.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 38, Res. 338-340.

786 Ebru Parman, a.g.e. ss. 151-153, Kat. No: S 9-10, Lev. 77-78, Fot. 97-98.

787 Aslı Cumalıoğlu, Hadrianoupolis ve Çevresi Geç Antik-Erken Bizans Mimari Plastik Örnekleri, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2011, s. 287, Kat. No: 210.

788 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 108-109, Kat. No: 94, Res. 94a-b.

789 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 195-197, 525, Çiz. 111, Res. 342-343.

790 Robert Ousterhout ve Winfriend Held, “İmbros/Gökçeada 1997 Yüzey Araştırması”, AST, S:16, C:1, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999, ss. 68, 74, Res. 9.

791 Metin Türktüzün vd., “Tokul Köyü Kilise Kurtarma Kazısı ve Temizlik Çalışmaları”, Kütahya Müzesi 2013 Yıllığı, S:1, (Ed. Serdar Ünan), Kütahya 2014. s. 74, 77, 82, Fot. 32-33, 43, 52.

792 Zeynep Mercangöz ve Emine Tok, “Kuşadası Kadıkalesi 2010 Kazı Sezonu Çalışmaları”, KST, S:33, C:2, 23-28 Mayıs 2011 Malatya, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 155-2, Ankara 2012, ss. 368-369, Res. 8-9.

785

251 karşılıklı iki yonca yaprağının içerisinde birer oturma basamağı yer almaktadır. İç kısım düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. Dış kısımda aşınmalardan dolayı herhangi bir bezeme görülememektedir. Vaftiz havuzunun iki kenarının üst orta bölümünde ve iki kenarın kesiştiği yerde su tahliyesi için oluklar açılmıştır. Vaftiz havuzunun bir kenarının yüzünde yine su tahliyesi için alt kısmın ortasında bir, üst kısımda iki olmak üzere daire formunda üç delik daha açılmıştır. Vaftiz havuzu üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte boya ve sıva izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu vaftiz havuzu, Kütahya Tugay Müzesi’nde793, Aizanoi Antik Kenti çevresinde794, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde795, Karabük’ün Eskipazar İlçesi’nde796, Isparta Yalvaç Müzesi’nde797, Çanakkale’nin Gelibolu İlçesine bağlı Burhanlı Köyü’nde798 ve yine Çanakkale’de Gökçeada Dereköy Hagia Marina Kilisesi’nde799 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen vaftiz havuzları ile form ve boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Form ve benzer örnekleri doğrultusunda bu vaftiz havuzu da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.151a: Vaftiz Havuzu

793

Resim 2.151b: Vaftiz Havuzu, üst görünüm

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 372, Env. No: 10651.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 38, Res. 338-340.

795 Ebru Parman, a.g.e. ss. 151-153, Kat. No: S 9-10, Lev. 77-78, Fot. 97-98.

796 Aslı Cumalıoğlu, a.g.e., s. 287, Kat. No: 210.

797 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 108-109, Kat. No: 94, Res. 94a-b.

798 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 195-197, 525, Çiz. 111, Res. 342-343.

799 Robert Ousterhout ve Winfriend Held, a.g.e., ss. 68, 74, Res. 9.

794

252 Katalog No: 152 Resim No: 2.152 Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: Vaftiz Havuzu Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 26 cm (iç), G: 109 cm, D: 82 cm (k) Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Balpınar Sok. (Kat. No: 136 ve 137 ile).

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak çeşmede su haznesi işlevinde kullanılmış olan vaftiz havuzu dıştan haç, içten dört yapraklı yonca biçimindedir. Vaftiz havuzu yere gömülü halde olduğu için kenarları ve bir kısmı görülememektedir. İç kısımda oturma basamakları bulunmamaktadır. Vaftiz havuzun bir kenarının üst bölümünde ortada, su tahliyesi için açılmış bir oluk yer almaktadır. Vaftiz havuzu üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu vaftiz havuzu, Kütahya Tugay Müzesi’nde800, Aizanoi Antik Kenti çevresinde801, Eskişehir Seyitgazi Müzesi’nde802, Karabük’ün Eskipazar İlçesi’nde803, Isparta Yalvaç Müzesi’nde804, Çanakkale’nin Gelibolu İlçesine bağlı Burhanlı Köyü’nde805 ve yine Çanakkale’de Gökçeada Dereköy Hagia Marina Kilisesi’nde806 bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen vaftiz havuzları ile form ve boyutları açısından benzerlik göstermektedir. Form ve benzer örnekleri doğrultusunda bu vaftiz havuzu da 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Ara Altun 1981-1982, s. 696, Res. 71/5-6; Yasemin Verim 2019, ss. 83-88.

800

Jean-Pierre Sodini, a.g.e., s. 372, Env. No: 10651.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., Taf. 38, Res. 338-340.

802 Ebru Parman, a.g.e. ss. 151-153, Kat. No: S 9-10, Lev. 77-78, Fot. 97-98.

803 Aslı Cumalıoğlu, a.g.e., s. 287, Kat. No: 210.

804 Tülay Yeşiltaş, a.g.e., ss. 108-109, Kat. No: 94, Res. 94a-b.

805 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., ss. 195-197, 525, Çiz. 111, Res. 342-343.

806 Robert Ousterhout ve Winfriend Held, a.g.e., ss. 68, 74, Res. 9.

801

253

Resim 2.152: Vaftiz Havuzu

2.3. Diğer Taş Eserler Bu grup içerisinde statik işlevli veya liturjik işlevli taş eserler içerisine alınmayan beş adet taş eser yer almaktadır (Kat. No: 153 – 157). Bu eserlerden biri zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşı olup (Kat. No: 153), dördü ise işlevi belirlenemeyen taş eserdir (Kat. No: 154 – 157).

2.3.1. Zeytinyağı veya Şarap İşliklerinde Kullanılan Vida Ağırlık Taşı Zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşları, zeytin veya üzümün preslenmesi, yani zeytin ve üzümün sıvısını çıkarma işlemi sırasında kullanılmıştır. Bu işlem sırasında genellikle kaldıraç prensibi ile çalışan araçlar kullanılmıştır807.

Kütahya Merkez’de bir adet zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşı tespit edilmiştir (Kat. No: 153). Bu eser, Börekçiler Mahallesi, Sultanbağı Caddesi, Yahya Efendi Konağı’nın önündeki parkta bulunmakta olup, aynı mahalledeki bir temel kazısı sırasında ortaya çıkartılarak buraya bırakılmıştır. Sekizgen prizma formuna sahip eser, üstten alta doğru hafifçe genişleyen eğimli bir profile sahiptir. Eserin üst yüzeyinin ortasında kareye yakın dikdörtgen formda bir alan yer almakta olup, bu alanın ortasında yuvarlak formda bir vida yuvası yer almaktadır. Eserin karşılıklı iki kenarının yüzeyinde aşağıdan yukarıya doğru daralan birer zıvana yuvası yer almaktadır. Eserin bir 807

Esra Keskin, 2010a, a.g.e., s. 207.

254 kenarının yüzeyinde alçak kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir Latin haçı motifi yer almaktadır. Haç motifinin yer aldığı eserin bu kenarı eserle birlikte kırık durumda ortaya çıkarılmış ve buraya bırakılmış olup, sonradan Kütahya Jeoloji Müzesi görevlisi Tuncay Kahraman tarafından yapıştırılmıştır. Eserin diğer kenarları bezemesizdir.

Zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşları, vida ağırlık taşı üzerinde yer alan ve vidanın yerleştirilmesi için kullanılan yuvaların formu açısından tipolojik olarak farklılıklar göstermektedir. Vida ağırlık taşlarında açık yuvalı, kapalı yuvalı ve yanlarda zıvana yuvalı gibi tipler bulunmaktadır808. Açık yuvalı tipte, vida ağırlık taşının üst yüzeyinin ortasında ve zeminden aşağıda dikdörtgen formunda bir oyuk bulunmakta olup, bu oyuğun merkezinde yuvarlak formda vida yuvası bulunmaktadır.

Kapalı yuvalı tipte, vida ağırlık taşının üst yüzeyinin merkezinde orta bölümü yuvarlak ve ona bitişik halde karşılıklı eksenlerde yer alan dikdörtgen formda birer yuva bulunmaktadır. Bu tipteki vida ağırlık taşlarının ortasında yer alan yuvarlak bölüm vida yuvası, bu yuvaya bitişik dikdörtgen formdaki oyuklar ise zıvana yuvası olarak kullanılmıştır. Yanlarda zıvana yuvalı tipte ise vida ağırlık taşının üst yüzeyinin merkezinde, ortası yuvarlak formda bir vida yuvası bulunmakta olup, yan yüzlerinde aşağıdan yukarıya doğru daralan formda zıvana yuvaları bulunmaktadır 809.

Tespit ettiğimiz vida ağırlık taşı hem açık yuvalı, hem de yanlarda zıvana yuvalı tiptedir. Bu eserin tip açısından benzer bir örneği, Çorum’un Boğazkale İlçesi’ne bağlı Evci Köyü’nde karşımıza çıkmaktadır810. Bununla birlikte tespit ettiğimiz vida ağırlık taşı, yine Çorum’daki Boğazkale Müzesi’nde bulunan ve 4.-5. yüzyıla tarihlendirilen sekizgen prizma formuna sahip, üzerinde Latin haçı motifi bulunan kapalı yuvalı tipteki vida ağırlık taşıyla benzerlik göstermektedir811. Ayrıca sekizgen prizma formuna sahip vida ağırlık taşı, Çanakkale’nin Lapseki İlçesi yakınlarında bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen şarap üretim atölyesinde karşımıza çıkmaktadır812. Bu benzer örnekleri doğrultusunda, tespit ettiğimiz vida ağırlık taşı 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

808

Açık yuvalı, kapalı yuvalı ve yanlarda zıvana yuvalı tipteki vida ağırlık taşları için bkz. Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 178-209.

809 A.g.e., ss. 208-209.

810 A.g.e., ss. 197-198, Kat. No: 140, Res. 207-209.

811 A.g.e., ss. 204-205, Kat. No: 145, Res. 218-219.

812 Oğuz Koçyiğit ve Çağman Esirgemez, “Lampsacus’da Geç Antik Bir Kırsal Yerleşim ve Şarap Üretim Atölyesi”, OLBA, S:24, Kaam Yayınları, Mersin 2016, ss. 455-456, fig. 2.5.

255 Pembe tanecikli gri-beyaz mermerden üretilmiş olan vida ağırlık taşı, Kütahya’da Bizans döneminde zeytinyağı veya şarap üretiminin yapıldığının bir göstergesidir813. Üzerinde Latin haçı motifi bulunan bu vida ağırlık taşı dinsel amaçlı kullanılmış olabilir.

Katalog No: 153 Resim No: 2.153a – 2.153b – 2.153c – 2.153d Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü / Tipi: Vida Ağırlık Taşı / Açık yuvalı ve yanlarda zıvana yuvalı Malzemesi: Pembe tanecikli gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 70 cm, G: 98 cm, D: 95 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Sultanbağı Cad. Yahya Efendi Konağı’nın önündeki park.

Eserin Tanımı: Park içerisinde bulunan eser, sekizgen prizma formunda olup, üstten alta doğru hafifçe genişleyen eğimli bir profile sahiptir. Sekizgenin kenar genişlikleri 39 – 45 cm arasında değişmektedir. Eserin üst yüzeyinin ortasında 8 cm derinliğinde kareye yakın dikdörtgen formda bir alan yer almakta olup, bu alanın ortasında 26 cm çapında ve 16 cm derinliğinde yuvarlak formda bir vida yuvası yer almaktadır. Eserin karşılıklı iki kenarının yüzeyinde aşağıdan yukarıya doğru daralan birer zıvana yuvası yer almaktadır. Bu yuvalardan biri (Res. 2.153a) 34 cm yüksekliğinde, alt kısımda 15 cm üst kısımda 9 cm genişliğinde ve 10 cm derinliğinde olup, diğer yuva ise (Res. 2.153b) 36 cm yüksekliğinde, alt kısımda 18 cm üst kısımda 9 cm genişliğinde ve 8 cm derinliğindedir. Eserin bir kenarının yüzeyinde alçak kabartma tekniğinde yapılmış ve kollarının uçları genişleyerek sonlanan bir Latin haçı motifi yer almaktadır. Eserin diğer kenarları bezemesizdir. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Bu eser, Çorum’un Boğazkale İlçesi’ne bağlı Evci Köyü’nde bulunan açık yuvalı ve yanlarda zıvana yuvalı tipteki vida ağırlık taşı ile tip açısından benzerlik göstermektedir814. Bununla birlikte yine Çorum’daki Boğazkale Müzesi’nde bulunan ve 4.813

Şarap üretim atölyesi ve şarap işliği restitüsyon denemesi için bkz. Oğuz Koçyiğit, “Amorium’da Bulunan Yeni Veriler Işığında Bizans Dünyasında Şarap Üretimi”, 13. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 14-16 Ekim 2009 Denizli, Denizli 2011. ss. 393-402, Şek. 3.

814 A.g.e., ss. 197-198, Kat. No: 140, Res. 207-209.

256 5. yüzyıla tarihlendirilen sekizgen prizma formuna sahip, üzerinde Latin haçı motifi bulunan kapalı yuvalı tipteki vida ağırlık taşıyla benzerlik göstermektedir815. Ayrıca sekizgen prizma formuna sahip vida ağırlık taşı, Çanakkale’nin Lapseki İlçesi yakınlarında bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen şarap üretim atölyesinde karşımıza çıkmaktadır816.

Bu benzer örnekleri doğrultusunda, tespit ettiğimiz vida ağırlık taşı 4.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.153a: Vida Ağırlık taşı

Resim 2.153b: Vida ağırlık taşı, diğer yüz

Resim 2.153c: Vida ağırlık taşı, Latin haçı motifi

Resim 2.153d: Vida ağırlık taşı, üst yüz

815

A.g.e., ss. 204-205, Kat. No: 145, Res. 218-219.

Oğuz Koçyiğit ve Çağman Esirgemez, “Lampsacus’da Geç Antik Bir Kırsal Yerleşim ve Şarap Üretim Atölyesi” OLBA, S:24, Kaam Yayınları, Mersin 2016, ss. 455-456, fig. 2.5.

816

257 2.3.2. İşlevi Belirlenemeyen Taş Eserler Kütahya Merkez’de dört adet işlevi belirlenemeyen taş eser tespit edilmiştir (Kat. No: 154 – 157). Bu taş eserler; Börekçiler Mahallesi, Sultanbağı Caddesi, Yahya Efendi Konağı’nın önündeki parkta (Kat. No: 154), Paşam Sultan Mahallesi, Kurşunlu Sokak, Paşam Sultan Türbesi içerisinde (Kat. No: 155), Sultanbağı Mahallesi, Gediz Caddesi, Dört Direkli Camii’nin yanındaki türbede (Kat. No: 156) ve Maruf Mahallesi, Kütahya Kalesi’nde (Kat. No: 157) bulunmaktadır. Bu taş eserlerden ikisi devşirme malzeme olarak kullanılmıştır (Kat. No: 155, 156). Bu taş eserlerden birinin daha öce Ara Altun tarafından bir görseli yayınlanmıştır817 (Kat. No: 156).

Tümü gri-beyaz mermerden üretilmiş olan işlevi belirlenemeyen bu taş eserlerden Kat. No: 154’teki tekne formundaki taş eser park içerisinde bulunmaktadır. Eserin korunabilen kısa kenarı içbükey formda olup kısmen kırık durumdadır. Eserin lahit olabileceği fikri düşünülmüşse de kısa kenarının içbükey formda olmasından dolayı lahit olarak değerlendirmekten kaçınılmıştır. Eserin korunabilen uzun kenarının dış yüzeyinde, kazıma tekniğinde yapılmış daireler içerisinde üç adet altı yapraklı çiçek motifi rozeti yer almaktadır. Altı yapraklı çiçek motifi rozetinin benzer bir örneği, Kütahya Arkeoloji Müzesi’nin bahçesinde bulunan bir tekne üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu teknenin bir yüzünde ortada daire içerisinde altı yapraklı çiçek motifi rozeti yer almakta olup, bunun her iki yanında kazıma tekniğinde yapılmış birer kuş figürü yer almaktadır. Bununla birlikte daire içerisinde altı yapraklı çiçek motifi rozeti, Çömlekçi’de bulunan teknenin üzerinde818, Uşak Müzesi’nde bulunan pencere kapağının üzerinde819, Kocaeli Arkeoloji Müzesi’nde bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen vaftiz teknesinin üzerinde820 ve Çorum Müzesi’nde bulunan ve 4.-5. yüzyıla tarihlendirilen vida ağırlık taşının üzerinde821 karşımıza çıkmaktadır.

Kat. No: 155’deki işlevi belirlenemeyen taş eser, ikinci kullanımında türbe içerisinde kemer ayağı işlevinde kullanılmış olup, alt bölümü yere gömülü haldedir. Eserin görülebilen ön yüzeyinin üst bölümü kırık ve aşınmış durumda olup, bu bölümdeki kompozisyon tam olarak anlaşılamamaktadır. Bununla birlikte eserin ön yüzeyinde

817

Ara Altun, a.g.e., s. 645, Res. 46/3.

Philipp Niewöhner, 2007a, a.g.e., ss. 193, 267-268, Taf. 39-40, Res. 349-349a.

819 Ebru Parman, a.g.e., s. 203, Lev. 139, Fot. 192.

820 Yasemin Özdin, a.g.e., s. 126, Kat. No: 86.

821 Esra Keskin, 2010a, a.g.e., ss. 178-179, Kat. No: 121, Res. 168-170.

818

258 dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış, ikili üçlü şeritlerle oluşturulmuş dairesel geçme ve düğüm motifleri yer almaktadır. Düğüm motifleri ile birbirine bağlanan dikdörtgen, eşkenar dörtgen ve dairelerden oluşan kompozisyon Orta Bizans dönemi taş eserleri için karakteristik özelliktir822. İkili üçlü şeritlerle oluşturulmuş geçme motifi Orta Bizans döneminde Likya’da, Anadolu’da, Yunanistan’da ve İtalya’da karşımıza çıkmaktadır823. Bu bilgiler doğrultusunda işlevi belirlenemeyen bu taş eser, Orta Bizans dönemine tarihlendirilebilir.

Kat. No: 156’daki işlevi belirlenemeyen taş eser, ikinci kullanımında türbenin dış köşelerinde yer alan sütunlardan birinin altında kaide işlevinde kullanılmış olup, yere gömülü haldedir. Eserin bir kısmı ile sütunun oturduğu ön yüzeyinin orta bölümü görülememektedir. Bu eserin payeleriyle monolit işlenmiş bir levha olabileceği düşülmüşse de, tam olarak görülemediği için ve yere gömülü halde olmasından dolayı tam derinlik vermediği için payeleriyle monolit işlenmiş levha olarak değerlendirilmemiştir. Eserin ön yüzeyinin görülebilen kenarında bulunan 44 cm yüksekliğinde ve 15 cm genişliğindeki bir alanın içerisinde, kabartma tekniğinde yapılmış kavisli bir daldan çıkan sarmaşık yaprakları motifi yer almaktadır. Kavisli bir daldan çıkan sarmaşık yapraklarının benzerleri, İstanbul’da Sarayburnu’nda bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen korkuluk payesi üzerinde824, Bursa, İmralı’da bulunan ve Justinianus döneni sonrasına tarihlendirilen templon arşitravı üzerinde825 ve Çanakkale’nin Lapseki İlçesi’nde bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütunun üzerinde826 karşımıza çıkmaktadır. Benzer örnekleri doğrultusunda işlevi belirlenemeyen bu taş eser de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Kat. No: 157’deki işlevi belirlenemeyen taş eser ise Kütahya Kalesi içerisinde bulunmakta olup kırık durumdadır. Bu eser ilk kullanımında söve veya lento işlevinde kullanılmış olabilir. Eser, ikinci kullanımında alt basamağının köşesine daireye yakın bir formda yuva açılarak eşik taşı işlevinde kullanılmıştır827. Eserin yan yüzünde bulunan 9 cm yüksekliğindeki bir alanda, on dört harf ve üç rakamdan oluşan bir yazıt yer almaktadır (Res. 2.157b). Bu yazıtın eserin hangi kullanımına ait olduğu bilinmemektedir.

822

Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., s. 556.

Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., s. 351.

824 Hülya Tezcan, a.g.e., s. 353, Res. 507.

825 S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 81, 85, Taf. 8, Res. 1.

826 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 234, 252, 575, Kat. No: 419, Res. 532.

827 Eşik taşı örnekleri için bkz. S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 236, Taf. 43, Res. 1; Esra Keskin, 2010a, ss. 139143; Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., ss. 160-163, 309-310, Res. 324-334.

823

259 Katalog No: 154 Resim No: 2.154a – 2.154b Envanter No: İnceleme Tarihi: Eylül 2018 Eserin Türü: İşlevi belirlenemeyen taş eser Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 42 cm, G: 133 cm (k), D: 54 cm Eserin Bulunduğu Yer: Börekçiler Mah. Sultanbağı Cad. Yahya Efendi Konağı’nın önündeki park (Kat. No: 153 ile).

Eserin Tanımı: Park içerisinde bulunan tekne formundaki eserin bir uzun kenarı ile bir kısa kenarı kırık durumdadır. Eserin korunabilen uzun kenarının dış yüzeyinde, kazıma tekniğinde yapılmış daireler içerisinde üç adet altı yapraklı çiçek motifi rozeti yer almaktadır. Eserin korunabilen kısa kenarı içbükey formda olup kısmen kırık durumdadır ve bu kısımda bezeme bulunmamaktadır. Eserin iç kısmı 28 cm yüksekliğinde, 100 cm genişliğinde ve 38 cm derinliğinde olup bezemesizdir. Eserin korunabilen uzun kenarının sol üst yüzeyinde 2,5 ve 3 cm çapında daire formunda iki yuva yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar, çatlaklar ve aşınmalarla birlikte boya ve sıva izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.154a: İşlevi belirlenemeyen taş eser

260

Resim 2.154b: İşlevi belirlenemeyen taş eser, üst görünüm

Katalog No: 155 Resim No: 2.155a – 2.155b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İşlevi belirlenemeyen taş eser Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 93 cm (k), G: 50 cm, D: 22 cm Eserin Bulunduğu Yer: Paşam Sultan Mah. Kurşunlu Sok. Paşam Sultan Türbesi.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak türbe içerisinde kemer ayağı işlevinde kullanılmış olan eser duvara bitişik durumda olup, alt bölümü yere gömülüdür. Mezarın olduğu bölüme geçişi sağlayan kapı esere bitişik olduğu için, eserin diğer yarısı öteki kısımda kalmıştır. Eserin görülebilen ön yüzeyinin üst bölümü kırık ve aşınmış durumda olup, bu bölümdeki kompozisyon tam olarak anlaşılamamaktadır. Bununla birlikte eserin ön yüzeyinde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış, ikili üçlü şeritlerle oluşturulmuş dairesel geçme ve düğüm motifleri yer almaktadır. Eserin yan yüzleri düzgün işlenmiş olup bezemesizdir. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

261 Tarihlendirme: Düğüm motifleri ile birbirine bağlanan dikdörtgen, eşkenar dörtgen ve dairelerden oluşan kompozisyon Orta Bizans dönemi taş eserleri için karakteristik özelliktir828. Bununla birlikte, ikili, üçlü ve dörtlü geçme motifi Orta Bizans döneminde Likya’da, Anadolu’da, Yunanistan’da ve İtalya’da karşımıza çıkmaktadır829. Bu bilgiler doğrultusunda işlevi belirlenemeyen bu taş eser, Orta Bizans dönemine tarihlendirilebilir.

Yayın: -

Resim 2.155a: İşlevi belirlenemeyen taş eser

Katalog No: 156 Resim No: 2.156a – 2.156b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ekim 2018 Eserin Türü: İşlevi belirlenemeyen taş eser Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 64 cm, G: 74 cm, D: -

828 829

Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., s. 556.

Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., s. 351.

Resim 2.155b: İşlevi belirlenemeyen taş eser

262 Eserin Bulunduğu Yer: Sultanbağı Mah. Gediz Cad. Dört Direkli Camii’nin yanındaki türbede.

Eserin Tanımı: Devşirme malzeme olarak türbenin dış köşelerinde yer alan sütunlardan birinin altında kaide işlevinde kullanılmış olan eser yere gömülü haldedir. Eserin bir kısmı ile sütunun oturduğu ön yüzeyinin orta bölümü görülememektedir. Eserin ön yüzeyinin görülebilen kenarında bulunan 44 cm yüksekliğinde ve 15 cm genişliğindeki bir alan içerisinde, kabartma tekniğinde yapılmış kavisli bir daldan çıkan sarmaşık yaprakları motifi yer almaktadır. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalarla birlikte sıva ve harç izleri mevcuttur.

Tarihlendirme: Kavisli bir daldan çıkan sarmaşık yapraklarının benzerleri, İstanbul’da Sarayburnu’nda bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen korkuluk payesi üzerinde830, Bursa İmralı’da bulunan ve Justinianus dönemi sonrasına tarihlendirilen templon arşitravı üzerinde831 ve Çanakkale’nin Lapseki İlçesi’nde bulunan ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirilen çift sütunun üzerinde832 karşımıza çıkmaktadır. Benzer örnekleri doğrultusunda işlevi belirlenemeyen bu taş eser de 5.-6. yüzyıla tarihlendirilebilir.

Yayın: Ara Altun 1981-1982, s. 645, Res. 46/3.

Resim 2.156a: İşlevi belirlenemeyen taş eser

830

Resim 2.156b: İşlevi belirlenemeyen taş eser

Hülya Tezcan, a.g.e., s. 353, Res. 507.

S. Yıldız Ötüken, a.g.e., s. 81, 85, Taf. 8, Res. 1.

832 Ayşe Çaylak Türker, 2018, a.g.e., s. 234, 252, 575, Kat. No: 419, Res. 532.

831

263 Katalog No: 157 Resim No: 2.157a – 2.157b Envanter No: İnceleme Tarihi: Ağustos 2018 Eserin Türü: İşlevi belirlenemeyen taş eser Malzemesi: Gri-beyaz mermer Ölçüleri: Y: 13 cm, G: 54 cm (k), D: 54 cm Eserin Bulunduğu Yer: Maruf Mah. Kütahya Kalesi, Yukarı Kale. 1. Etap Restorasyon Alanı.

Eserin Tanımı: Kale içerisinde bulunan eser kırık durumdadır. Eser, ikinci kullanımında alt basamağının köşesine daireye yakın bir formda yuva açılarak eşik taşı işlevinde kullanılmıştır. Eserin yan yüzünde bulunan 9 cm yüksekliğindeki bir alanda, on dört harf ve üç rakamdan oluşan kazıma tekniğinde bir yazıt yer almaktadır (Res. 2.157b). Bu yazıtın eserin hangi kullanımına ait olduğu bilinmemektedir. Eserin üzerinde kırıklar ve aşınmalar mevcuttur.

Tarihlendirme: Yayın: -

Resim 2.157a: İşlevi belirlenemeyen taş eser

Resim 2.157b: İşlevi belirlenemeyen taş eser, yan yüz

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DEĞERLENDİRME ve SONUÇ Çalışma kapsamında Kütahya Merkez’de 14 farklı türde toplam 157 adet Bizans dönemine ait taş eser incelenmiş ve değerlendirilmiştir. İncelenen taş eserler 14 farklı mahallede tespit edilmiştir. Bu taş eserlerden yetmiş üçü Maruf Mahallesi’nde (Kat. No: 1, 3, 7, 10, 11, 17, 18, 21, 25, 28 – 32, 34, 37 – 43, 49, 50, 56, 57, 75, 76, 78 – 97, 99 – 102, 106 – 110, 112, 113, 118, 124 – 126, 128 – 131, 136, 137, 140, 145, 152, 157), on altısı Börekçiler Mahallesi’nde (Kat. No: 9, 16, 24, 72 – 74, 77, 132, 135, 141, 146, 147, 149, 151, 153, 154), on dördü İstiklal Mahallesi’nde (Kat. No: 15, 20, 70, 71, 103, 114 – 117, 133, 138, 139, 142, 148), on üçü Paşam Sultan Mahallesi’nde (Kat. No: 2, 13, 14, 26, 27, 44, 47, 48, 61, 62, 119, 123, 155), onu Balıklı Mahallesi’nde (Kat. No: 6, 12, 33, 35, 65 – 69, 98), sekizi Meydan Mahallesi’nde (Kat. No: 19, 45, 58 – 60, 63, 64, 143), yedisi Lala Hüseyin Paşa Mahallesi’nde (Kat. No: 5, 8, 22, 23, 120 – 122), dördü Sultanbağı Mahallesi’nde (Kat. No: 104, 105, 127, 156), üçü Servi Mahallesi’nde (Kat. No: 54, 55, 150), üçü Pirler Mahallesi’nde (Kat. No: 36, 111, 134), ikisi Saray Mahallesi’nde (Kat. No: 51, 52), ikisi Alipaşa Mahallesi’nde (Kat. No: 4, 144), biri Mecidiye Mahallesi’nde (Kat. No: 53), biri ise Hamidiye Mahallesi’nde (Kat. No: 45) bulunmaktadır (Tablo 3.1).

Maruf Mahallesi Börekçiler Mahallesi

8

7

İstiklal Mahallesi

2 4 3 3 2 11

Paşam Sultan Mahallesi Balıklı Mahallesi

10

73

Meydan Mahallesi Lala Hüseyin Paşa Mahallesi

13

Sultanbağı Mahallesi

14 16

Servi Mahallesi Pirler Mahallesi Saray Mahallesi Alipaşa Mahallesi Mecidiye Mahallesi Hamidiye Mahallesi

Tablo 3.1: Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri’nin mahallelere göre dağılımı

265 İncelenen taş eserlerin mahallelere göre dağılımına bakıldığında en çok buluntunun Kütahya Kalesi’nin de içerisinde yer aldığı Maruf Mahallesi’nde, en az buluntunun ise Mecidiye ve Hamidiye Mahallesi’nde olduğu görülmektedir. Kütahya Kalesi’nde ve yakınında bulunan mahallelerde, diğer mahallelere göre buluntu sayısının fazla olduğu görülmektedir. Taş eserlerin yaklaşık 3 kilometrelik bir alana dağıldığı, Kütahya Kalesi’nden uzaklaştıkça buluntuların azaldığı gözlemlenmiştir. Bu durum, Kütahya Kalesi içerisinde bir Bizans yerleşiminin varlığının yanı sıra taş eserlerin Kütahya Kalesi’nden götürüldüğünü ya da Kütahya Kalesi’nin hemen yakınındaki mahallelerde bir Bizans yerleşiminin olabileceğini düşündürmektedir. İncelenen taş eserlerin büyük bir bölümü devşirme malzeme olarak kullanılmış olup, bir bölümü ise dağınık halde bulunmaktadır (Tablo 3.2). Taş eserlerin 112 adedi Kütahya Kalesi’nin burç ve duvarlarında, tarihi yapılarda, müzelerde, çeşmelerde, türbelerde, mezarlıklarda, hazirelerde ve çeşitli duvarlarda devşirme malzeme olarak kullanılmıştır (Kat. No: 5, 7 – 9, 11, 17, 26 – 32, 37 – 40, 43, 44, 46 – 52, 54 – 58, 60 – 77, 83 – 97, 99 – 110, 112 – 124, 129 – 133, 135 – 137, 140 – 152, 155, 156). Taş eserlerden 45 adedi ise Kütahya Kalesi içerisinde ve kale yamaçlarında, yapı içerisinde, caddelerde, sokaklarda, park ve bahçe gibi alanlarda dağınık halde bulunmaktadır (Kat. No: 1 – 4, 6, 10, 12 – 16, 18 – 25, 33 – 36, 41, 42, 45, 53, 59, 78 – 82, 98, 111, 125 – 128, 134, 138, 139, 153, 154, 157).

45 Devşirme 112

Dağınık

Tablo 3.2: Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri’nin Devşirme – Dağınık olmalarına göre dağılımı

266 İncelenen taş eserler işlevlerine göre sınıflandırılmış olup (Tablo 3.3), 127 adedi statik işlevli (Kat. No: 1 – 127). 25 adedi liturjik işlevli (Kat. No: 128 – 152). 5 adedi ise statik veya liturjik işlevli taş eserler içerisine alınmayan diğer taş eserlerden oluşmaktadır (Kat. No: 153 – 157).

5 25

127

Statik İşlevli Taş Eserler Liturjik İşlevli Taş Eserler Diğer Taş Eserler Tablo 3.3: Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri’nin işlevlerine göre dağılımı

Statik işlevli taş eserlerden sekizi sütun kaidesi (Kat. No: 1 – 8), üçü çift sütun kaidesi (Kat. No: 9 – 11), üçü postament (Kat. No: 12 – 14), yirmi ikisi sütun gövdesi (Kat. No: 15 – 36), onu paye (Kat. No: 37 – 46), elli dokuzu çift sütun (Kat. No: 47 – 105), sekizi impost (Kat. No: 106 – 113), on dördü ise sütun başlığıdır (Kat. No: 114 – 127).

Sütun başlıklarından dördü İon-impost tipte (Kat. No: 114 – 117), biri Korint tipte (Kat. No: 118), biri ise iki bölümlü olup (Kat. No: 119), sekizi ise godron motiflidir (Kat. No: 120 – 127).

Liturjik işlevli taş eserlerden on sekizi templon payesi (Kat. No: 128 – 145) biri başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu (Kat. No: 146), dördü templon levhası (Kat. No: 147 – 150), ikisi ise vaftiz havuzudur (Kat. No: 151-152).

Statik veya liturjik işlevli taş eserler içerisine alınmayan diğer taş eserlerden biri zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşı olup (Kat. No: 153), diğer dördü ise işlevi belirlenemeyen taş eserdir (Kat. No: 154 – 157).

267 İncelenen taş eserler arasında en çok buluntuyu statik işlevli taş eserler oluşturmaktadır. Statik işlevli taş eserler arasında en çok buluntu türünü çift sütunlar, en az buluntu türünü ise çift sütun kaideleri ile postamentler oluşturmaktadır. Liturjik işlevli taş eserler arasında en çok buluntu türünü templon payeleri, en az buluntu türünü ise başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu oluşturmaktadır. Diğer taş eserler arasında en çok buluntuyu işlevi belirlenemeyen taş eserler, en az buluntu türünü ise zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşı oluşturmaktadır. Genel olarak bakıldığında incelenen taş eserler arasında en çok buluntu türünü çift sütunlar oluştururken, en az buluntu türlerini ise başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu ve vida ağırlık taşı oluşturmaktadır (Tablo 3.4).

Sütun Kaideleri

8

Çift Sütun Kaideleri

3

Postamentler

3

Sütun Gövdeleri

22

Payeler

10

Çift Sütunlar

59

İmpostlar

8

Sütun Başlıkları

14

Templon Payeleri Başlığı ile Monolit İşlenmiş Templon Sütunu

18 1

Templon Levhaları Vaftiz Havuzları Vida Ağırlık Taşı İşlevi Belirlenemeyen Taş Eserler

4 2 1 4

Tablo 3.4: Kütahya Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri’nin türlerine göre dağılımı

Taş eserlerin üretim malzemelerine bakıldığında 151 adedi mermerden (Kat. No: 250, 53-86, 88-115, 117-123, 125-157), 6 adedi ise kireçtaşı malzemeden üretilmiştir (Kat. No: 1, 51, 52, 87, 116, 124). Mermerden üretilmiş olan taş eserlerden yüz kırk dokuzu gribeyaz (Kat. No: 2-50, 53-86, 88-115, 117, 119-123, 125-148, 150-157), ikisi ise beyaz mermerden üretilmiştir (Kat. No: 118, 149). Gri-beyaz mermerden üretilmiş olan taş eserlerden altısı pembe taneciklidir (Kat. No: 17, 39, 40, 72, 85, 153). Beyaz mermerden

268 üretilmiş olan taş eserlerden biri mor taneciklidir (Kat. No: 149). Kütahya bölgesinin, sahip olduğu mermer ocaklarından mermer ihtiyacını kolaylıkla sağlayabildiği belirtilmiştir833.

Kütahya İl merkezine bağlı Enne Köyü, Giravla mevkiinde, Roma ve Erken Bizans dönemlerine ait bir mermer ocağı tespit edilmiştir834. Bununla birlikte Frigya bölgesinde mermer ocaklarının yaygın olarak bulunduğu bilinmektedir. Frigya bölgesinde Dokimion (İşcehisar) mermer ocaklarının yanı sıra Hierapolis ve güneyinde Gölemezli’de, Kütahya’da Altıntaş, Aizanoi, Göynükören, Kurtköy ve Soa’da, Uşak ve çevresinde, Akmonia (Ahat), Sebaste (Selçikler), Sivaslı, Eldemir, Hanoğlu, Kavacık, Selvioğlu, Tepetarla’da, Eskişehir (Dorylaion) ve Seyitgazi (Nakoleia) ve çevresinde mermer ve taş ocakları bulunmaktadır835. İncelenen taş eserler üzerinde genellikle Erken Bizans döneminde kullanılan motifler hâkimdir. Bununla birlikte taş eserler arasında az sayıda örnek üzerinde Orta Bizans dönemi süsleme kompozisyonları görülmektedir. Taş eserlerin üzerinde kazıma ve kabartma tekniğinde yapılmış soffit, ikiz kemer, haç, yumurta, ok ucu, zikzak, godron, akanthus yaprağı, sarmaşık yaprağı, altı yapraklı çiçek, eşkenar dörtgen (rhombus), ikili üçlü şerit, dairesel geçme, düğüm, inci taneleri, sarmal şerit, sekiz yapraklı çiçek ve çarkıfelek gibi motifler bulunmaktadır. Bu motiflerde kabartma tekniğinin yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir.

Taş eserlerden yirmi beşinin üzerinde kazıma veya kabartma tekniğinde yapılmış soffit motifleri yer almaktadır (Kat. No: 37-46, 130-144). Bu eserlerden onu paye (Kat. No: 37-46), on beşi ise templon payesidir (Kat. No: 130-144). Bu eserler üzerinde bulunan soffit motifleri bazı örneklerde dikdörtgen bir çerçeve içerisine alınmıştır. Soffit motiflerinin kısa kenarları bazı örneklerde düz, bazı örneklerde ise içbükey profillidir.

Soffit motifi templon, ambon ve solea payelerinde 5.-6. yüzyıldan itibaren başlayarak Orta Bizans döneminde devam eden bir motiftir836. Soffit motifi, Anadolu ve İstanbul’da pek çok yerde bulunan payeler üzerinde karşımıza çıkmaktadır.

Taş eserlerden Kat. No: 133’teki templon payesinin sağ yan yüzünde soffit motifi yer almakta olup, ön yüzünde ise farklı bir uygulama görülmektedir. Templon payesinin ön 833

Thomas Drew-Bear, “Bizans Mimari Elemanları”, Ben Anadolu’da Doğdum: Tugay Anadolu KültürSanat ve Arkeoloji Müzesi, (Ed. Thomas Drew-Bear vd.), Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi Yayınları I, Kütahya 2007, s. 354.

834 Thomas Drew-Bear, “Frigya ve Pisidya’da Epigrafik Yüzey Araştırmaları”, AST, S:20, C:2, 27-31 Mayıs 2002 Ankara, Kültür Bakanlığı Dösimm Basımevi, Ankara 2003, s. 78.

835 Ebru Parman, a.g.e., s. 47.

836 Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., s. 349.

269 yüzünde kabartma tekniğinde yapılmış bir sütun ve üzerinde yatay dikdörtgen formunda bir impost yer almakta olup, impostun üzerinde ise kazıma tekniğinde yapılmış ikiz kemer formu yer almaktadır (Res. 2.133a). Templon payelerinde bu uygulamanın benzer bir örneğine rastlanılmamıştır.

Taş eserlerden on ikisinin üzerinde kazıma veya kabartma tekniğinde yapılmış çeşitli haç motifleri yer almaktadır (Kat. No: 106-108, 114-117, 127, 129, 147, 148, 153).

Bu eserlerden üçü impost (Kat. No: 106-108), dördü İon-impost tipte sütun başlığı (Kat. No: 114-117), biri godron motifli sütun başlığı (Kat. No: 127), biri templon payesi (Kat. No: 129), ikisi templon levhası (Kat. No: 147, 148), biri ise zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşıdır (Kat. No: 153). Haç motifleri taş eserlerin onunda Latin haçı şeklindedir (Kat. No: 106, 107, 114-116, 127, 129, 147, 148, 153). Kat. No: 107’deki impostun üzerinde bulunan Latin haçı motifi çift konturludur. Kat. No: 129’daki templon payesi üzerinde bulunan Latin haçı motifinin yan kolları kırık durumda olup, üst kolunun ucu genişleyerek, alt kolunun ucu ise eşkenar dörtgene benzer bir formda sonlanmaktadır. Kat. No: 147’deki templon levhası üzerinde, kazınmış durumda olan ve muhtemelen küre üzerinde bulunan Latin haçı motiflerinin izleri görülmektedir. Kat. No: 149’daki templon levhasının üzerinde bulunan Latin haçı motifleri iç içe iki madalyon içerisinde yer almaktadır. Latin haçı motifi Anadolu’da, İstanbul’da ve yurt dışında çeşitli eser türleri üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Kat. No: 108’deki impostun kısa yüzlerinde bulunan haç motifleri Yunan haçı şeklinde olup, madalyonlar içerisinde yer almaktadır.

Madalyon içerisinde bulunan haç motifleri Anadolu’da ve Yunanistan’daki İon-impost tipteki sütun başlıklarının impost bölümlerinde karşımıza çıkmaktadır. Kat. No: 117’deki İon-impost tipte sütun başlığının üzerinde bulunan haç motifinin alt kolunun ucu kesik durumda olduğu için görülememektedir.

Taş eserlerden Kat. No: 116’daki İon-impost tipte sütun başlığının kısa yüzlerinde bulunan ekinus kısımlarında kabartma tekniğinde yapılmış yumurta motiflerinin izleri görülmektedir. Bu başlığın korunabilen pulvinus kısmında kazıma tekniğinde yapılmış zikzak motifleri yer almaktadır. Taş eserlerden sekiz adet sütun başlığının üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış godron motifleri bulunmaktadır (Kat. No: 120-127). Bu godron motifli sütun başlıklarının dördünün alt bölümlerinde kazıma veya kabartma tekniğinde yapılmış yumurta motifleri görülmektedir (Kat. No: 120-122, 124). Kat. No: 120’deki godron motifli sütun başlığının alt bölümünde yumurta motiflerinin arasında ok

270 ucu motifleri yer almaktadır. Yumurta ve ok ucu motifleri Anadolu’da, İstanbul’da ve yurt dışında bulunan İon-impost tipte sütun başlıkları üzerinde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.

Godron motifli sütun başlıkları Anadolu’da ve İstanbul’da karşımıza çıkmaktadır.

Taş eserlerden üçünün üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış akanthus yaprakları yer almaktadır (Kat. No: 117, 118, 119). Bu eserlerden biri İon-impost tipte sütun başlığı (Kat. No: 117), biri Korint tipte sütun başlığı (Kat. No: 118), biri ise iki bölümlü sütun başlığıdır (Kat. No: 119). Kat. No: 117’deki İon-impost tipte sütun başlığının impost bölümünde, haç motifinin iki yanına yerleştirilmiş stilize akanthus yaprakları yer almaktadır. Akanthus yaprakları alt ve orta bölümde birbirleriyle birleşerek damla motifleri oluşturmuştur. Bununla birlikte başlığın pulvinus kısımlarında kabartma tekniğinde yapılmış ve orta eksene göre simetrik olarak yerleştirilmiş, bir daldan çıkan stilize yaprak motifleri yer almaktadır. Kat. No: 118’deki Korint tipte sütun başlığının üzerinde üç sıra akanthus yaprakları bulunmaktadır. Kat. No: 119’daki iki bölümlü sütun başlığının alt bölümünde yer alan akanthus yaprakları, yan yapraklarının birbirleriyle ve komşu yan yapraklarla birleşmesiyle aralarda damla ve eşkenar dörtgen motifleri oluşturmuştur.

Akanthus yapraklı sütun başlıkları Anadolu’da, İstanbul’da ve yurt dışında sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.

Taş eserlerden ikisinin üzerinde sarmaşık yaprağı motifi yer almaktadır (Kat. No: 149, 156). Bu eserlerden biri templon levhası (Kat. No: 149), diğeri ise işlevi belirlenemeyen taş eserdir (Kat. No: 156). Kat. No: 149’daki templon levhası üzerinde kazıma tekniğinde yapılmış altı sarmaşık yaprağı ile bir kristogram motifi oluşturulmuştur.

Altı sarmaşık yaprağı ile oluşturulan kristogram motifi Anadolu’da ve İstanbul’da bulunan levhalar üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Kat. No: 156’daki işlevi belirlenemeyen taş eserin üzerinde kabartma tekniğinde yapılmış kavisli bir daldan çıkan sarmaşık yaprakları yer almaktadır. Kavisli bir daldan çıkan sarmaşık yaprakları Anadolu’da ve İstanbul’daki çeşitli eser türleri üzerinde karşımıza çıkmaktadır.

Taş eserlerden Kat. No: 154’teki işlevi belirlenemeyen taş eserin üzerinde, kazıma tekniğinde yapılmış daireler içerisinde üç adet altı yapraklı çiçek motifi rozeti yer almaktadır. Daire içerisinde altı yapraklı çiçek motifi rozeti Anadolu’da çeşitli eser türlerinde karşımıza çıkmaktadır.

Taş eserlerden Kat. No: 148 ve 150’deki templon levhaları üzerinde, kabartma tekniğinde yapılmış dikdörtgen bir çerçeve içerisinde eşkenar dörtgen (rhombus) motifleri

271 bulunmaktadır. Kat. No: 148’deki templon levhası üzerinde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde iki eşkenar dörtgen (rhombus) motifi yer almaktadır. Kat. No: 150’deki templon levhası üzerinde dikdörtgen bir çerçeve içerisinde bulunan eşkenar dörtgen (rhombus) motifi, dıştaki dikdörtgen çerçeveye düğüm motifleriyle bağlanmıştır. Bu templon levhası üzerinde bulunan dikdörtgen çerçeve ve eşkenar dörtgen motifleri üçlü şeritlerle oluşturulmuştur. Levhaların üzerinde yer alan dikdörtgen ve içerisindeki eşkenar dörtgenden oluşan kompozisyon Erken Bizans döneminden itibaren görülmekte olup, düğüm motifleri ile birbirine bağlanan dikdörtgen, eşkenar dörtgen ve dairelerden oluşan kompozisyon Orta Bizans dönemi taş eserleri için karakteristik özelliktir837. Eşkenar dörtgen (rhombus) motifi Anadolu’da ve İstanbul’da bulunan levhalar üzerinde karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte Kat. No: 150’deki templon levhasının üzerinde üçlü şeritlerle oluşturulmuş dairesel geçme ve düğüm motifleri, sarmal formda şerit ve eşkenar dörtgen içerisinde bulunan madalyon içerisine alınmış sekiz yapraklı çiçek motifi yer almaktadır.

Dairesel geçme ve düğüm motiflerinden bazılarının arasında matkap oyukları ve inci taneleri yer almaktadır. Levha üzerinde bulunan sarmal formdaki şerit, eşkenar dörtgenin altından geçerek yine eşkenar dörtgenin kenarlarında yarım daire şeklini almaktadır.

Eşkenar dörtgen içerisinde bulunan madalyon içerisine alınmış iç içe geçmiş sekiz yapraklı çiçek motifinin uçları yuvarlak formda sonlanmaktadır. Kat. No: 155’teki işlevi belirlenemeyen taş eserin üzerinde de ikili üçlü şeritlerle oluşturulmuş geçme ve düğüm motifleri bulunmaktadır. İkili, üçlü ve dörtlü geçme motifi Orta Bizans döneminde Likya’da, Anadolu’da, Yunanistan’da ve İtalya’da karşımıza çıkmaktadır838.

Taş eserlerden Kat. No: 146’daki başlığı ile monolit işlenmiş templon sütununun başlığı üzerinde, kabartma tekniğinde yapılmış daire formunda bir çarkıfelek motifi yer almaktadır. Çarkıfelek motifi Bizansın her döneminde görülen bir motiftir839. Bununla birlikte çarkıfelek motifi Anadolu’da templon sütunları üzerinde karşımıza çıkmaktadır. İncelenen taş eserler Anadolu’da, İstanbul’da ve yurt dışında bulunan örneklerle tip, üslup, motif ve kompozisyon açısından benzerlik göstermektedir. Fakat taş eserler üzerinde bulunan motif ve süsleme kompozisyonlarının yakın benzerleri başta Kütahya ve çevresi olmak üzere Frigya bölgesinde ve Anadolu’daki örneklerde daha sık karşımıza

837

Ayşe Çaylak Türker, 2014, a.g.e., s. 556.

Sema Alpaslan, 1996, a.g.e., s. 351.

839 Çiğdem Temple, 2013, a.g.e., s. 319.

838

272 çıkmaktadır. Bununla birlikte bazı taş eserlerin üzerinde bulunan motif ve süsleme kompozisyonlarının işlenişlerinde farklılıklar görülmektedir. İncelenen taş eserlerden 126 adedi için Anadolu’da, İstanbul’da ve yurt dışındaki benzer örnekleriyle karşılaştırılarak tarihlendirme önerisi yapılmıştır. Tarihlendirme önerisi yapılan taş eserlerin 4.- 12. yüzyıllar arasındaki dönemi kapsadıkları görülmektedir. İncelenen taş eserlerden dördü için tarihlendirme önerisi olarak 4.-5. yüzyıl verilmiştir. Bu eserler godron motifli sütun başlıklarıdır (Kat. No: 120 – 122, 124). Taş eserlerden 62 adedi için tarihlendirme önerisi olarak 4.-6. yüzyıl verilmiştir (Kat. No: 10, 11, 37-59, 6178, 80, 83-85, 90, 92-97, 99-105, 153). Bu eserlerden ikisi çift sütun kaidesi (Kat. No: 10, 11), onu paye (Kat. No: 37-46), kırk dokuzu ise çift sütun (Kat. No: 47-59, 61-78, 80, 8385, 90, 92-97, 99-105), biri ise zeytinyağı veya şarap işliklerinde kullanılan vida ağırlık taşıdır (Kat. No: 153). Taş eserlerden 48 adedi için tarihlendirme önerisi olarak 5.-6. yüzyıl verilmiştir (Kat. No: 1-9, 60, 79, 81, 82, 86-89, 91, 106, 107, 118, 119, 123, 125-141, 144, 145, 147-149, 151, 152, 156). Bu eserlerden sekizi sütun kaidesi (Kat. No: 1-8), biri çift sütun kaidesi (Kat. No: 9), dokuzu çift sütun (Kat. No: 60, 79, 81, 82, 86-89, 91), ikisi impost (Kat. No: 106, 107), biri Korint tipte sütun başlığı (Kat. No: 118), biri iki bölümlü sütun başlığı (Kat. No: 119), dördü godron motifli sütun başlığı (Kat. No: 123, 125-127), on altısı templon payesi (Kat. No: 128-141, 144, 145), üçü templon levhası (Kat. No: 147149), ikisi vaftiz havuzu (Kat. No: 151, 152), biri ise işlevi belirlenemeyen taş eserdir (Kat. No: 156). Taş eserlerden Kat. No: 108’deki impost için tarihlendirme önerisi olarak 5. yüzyılın ikinci çeyreği ile 6. yüzyılın ikinci yarısı arası verilmiştir. Taş eserlerden ikisi için tarihlendirme önerisi olarak 6. yüzyıl verilmiştir (Kat. No: 113, 116). Bu eserlerden biri impost (Kat. No: 113), diğeri ise İon-impost tipte sütun başlığıdır (Kat. No: 116). Taş eserlerden Kat. No: 117’deki İon-impost tipte sütun başlığı için tarihlendirme önerisi olarak 6. yüzyılın ilk yarısı verilmiş olup, Kat. No: 114 ve 115’deki İon-impost tipte sütun başlıkları için ise tarihlendirme önerisi olarak 6. yüzyılın ikinci yarısı verilmiştir. Taş eserlerden üçü için (Postamentler) tarihlendirme önerisi olarak yüzyıl belirtilmemiş olup, bu eserler Erken Bizans dönemi içerisinde değerlendirilmiştir (Kat. No: 12 – 14). İncelenen taş eserlerden Kat. No: 150’deki templon levhası için tarihlendirme önerisi olarak 9.-11. yüzyıl verilmiş olup, Kat. No: 146’daki başlığı ile monolit işlenmiş templon sütunu için tarihlendirme önerisi olarak 10.-12. yüzyıl verilmiştir. Kat. No:

273 155’deki işevi belirlenemeyen taş eser için ise tarihlendirme önerisi olarak yüzyıl belirtilmemiş olup, bu eser Orta Bizans dönemi içerisinde değerlendirilmiştir.

Genel olarak bakıldığında taş eserlerin çoğu (123 adet) Erken Bizans dönemine tarihlenmektedir. Bununla birlikte az sayıda örnek (3 adet) Orta Bizans dönemine tarihlenmektedir. İncelenen taş eserler içerisinde 4.-6 ve 5.-6. yüzyıla tarihlendirme önerisi verilen eserlerin yoğunlukta olduğu görülmektedir. İncelenen taş eserlerden bazılarının ikinci kullanımlarında yapılarda, mezarlıklarda, türbelerde, hazirelerde ve çeşmelerde duvar taşı, kemer ayağı, çeşme, ayna taşı, su haznesi, süs havuzu, basamak, mezar taşı, mezar kapağı, eşik taşı, kaide gibi farklı işlevlerde kullanıldıkları gözlemlenmiştir. İkinci kullanımlarında bu eserlerin bazılarının kesilerek yeniden şekillendirildiği, bazılarının ise olduğu gibi kullanıldığı görülmektedir. Bununla birlikte ikinci kullanımlarında taş eserler üzerinde bulunan haç motiflerinden bazılarının kazındığı gözlemlenmiştir.

Kütahya Kalesi içerisinde ve kale yamaçlarında, yapı içerisinde, yol kenarlarında, park ve bahçe gibi alanlarda dağınık olarak tespit edilen taş eserlerin bulundukları yerlerden farklı yerlere götürülme ve çalınma ihtimalleri bulunmaktadır. Bununla birlikte bu taş eserler hava koşullarından ve çevresel faktörlerden dolayı tahribata uğramaktadır.

Bu gibi nedenlerle Kütahya’nın kültürel bir mirası olan bu taş eserlerin envanterlenmesi ve müzelere taşınması gereklidir.

KAYNAKÇA Acun, Hakkı (2007). “Birer Mimari Unsur Olarak Yardım Amaçlı Taşlar (Binek Taşı, Dinlenme Taşı, Sadaka Taşı, Köşe Pahlaması)”. Konya Kitabı, (X), Konya, 43-61.

Alp, A. Oğuz (2005). “Bizans Mimari Plastiğinde Terminolojik Sorunlar”. Sanat Tarihinde Terminoloji Sorunları Semineri I (Mimari ve Mimari Süsleme), (Ed. M. Sacit Pekak). 23-24 Kasım 2001 Ankara, Ankara, 25-30.

Alpaslan, Sema (1996). Antalya’nın Demre (Kale) İlçesindeki H. Nikolaos Kilisesi’nde Dini Ayinle İlgili Plastik Eserler. Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

Alpaslan, Sema (2001). “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri”. Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2000 Yıllığı, Ankara, 265-299.

Altun, Ara (1981-1982). ” Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi: Bir Deneme”. Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan: Kütahya, (Ed. Ara Altun), İstanbul: Formül Matbaası, 171-700.

Andıç, Ayşegül (2012). İzmir Arkeoloji Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.

Armağan, Muhsine Eda (2010). Kuşadası Kadıkalesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri.

Ege Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.

Asano, Kazuo (2001). “The Survey and Excavation Gemiler Adası Kaya Area Near Fethiye”. AST, (18), 1, 22-26 Mayıs 2000 İzmir, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 31-40.

Asgari, Nuşin (1992). “Prokonnesos – 1990 Çalışmaları”. AST, (9), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 311-332.

Aydın, Ayşe (2008). “Anamur Müzesi’nde Bulunan Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi Taş Eserleri”. AST, (25), 1, Kültür ve Turizm Bakanlığı Dösimm Basımevi, Ankara, 159-170.

275 Aydın, Ayşe (2013). “Erken Hıristiyanlık- Bizans Dönemi Mimari Elemanlarının / Süslemelerinin Kataloğu ve Değerlendirilmesi”. Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu: Heykeltıraşlık ve Mimari Plastik Eserler, (Ed. Serra Durugönül), Pitura, İstanbul, 183-315.

Baskıcı, M. Murat (2009). Bizans Döneminde Anadolu: İktisadi ve Sosyal Yapı (900-1261).

Ankara: Phoenix Yayınevi – 194.

Bauer, Franz Alto; Kleın, Holger A. (2005). “Die Hagia Sophia (Süleyman Paşa Camii) in Vize Bericht über die arbeiten im jahr 2003”. AST. (22), 2, 24-28 Mayıs 2004 Konya, Ankara, 31-40.

Belke Klaus; Mersich Norbert (1990). “Phrygıen und Pısıdıen”. Tabula Imperıı Byzantını, 7.

Büyükkolancı, Mustafa; Öztaşkın, Gökçen Kurtuluş (2010). “Selçuk Efes Müzesi’nde Sergilenen ST. Jean Kilisesi’ne Ait Korkuluk Levhaları ve Templon Arşitravları”.

Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), Denizli, 39-49.

Cumalıoğlu, Aslı (2011). Hadrianoupolis ve Çevresi Geç Antik-Erken Bizans Mimari Plastik Örnekleri. Dokuz Eylül Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir. Çavdar, Meltem (2014). Kırklareli Vize’den Geç Antik- Erken Bizans Dönemi Mimari Plastik Taş Eserler. İstanbul Teknik Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Çaylak Türker, Ayşe (2011). “Hellespontus’daki Praktius-Bergaz Vadisi’nden Bizans Taş Eserleri”. Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim: Dr. A. Mine Kadiroğlu’na Armağan, Ankara, 553-576. Çaylak Türker, Ayşe (2014). “Çanakkale’den Ion-Impost Sütun Başlıkları”. OLBA, (22), Kaam Yayınları, Mersin, 337-368. Çaylak Türker, Ayşe (2018). Byzantine Architectural Sculpture in Çanakkale. Ankara: Bilgin Kültür Sanat.

276 Çekilmez, Murat; Öztürk, Nurettin (2016). “2014 Yılı Myra-Andriake Liman Yerleşimi C Kilisesi Kazı Çalışmaları”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (36), Erzurum, 192-209.

Demiriz, Yıldız (1970-1971). “Atabey’deki Ertokuş Medresesi’nde Bizans Devrine Ait Devşirme Malzeme”. Sanat Tarihi Yıllığı, (4), 87-100.

Denknalbant Çobanoğlu, Ayşe vd. (2016). “İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü’nde Bulunan Taş Eserler”. Sanat Tarihi Yıllığı, (25), 1-46.

Dennert, Martin (1997). Mittelbyzantinische Kapitelle: Studien zu Typologie und Chronologie (Asia Minor Studien). Bonn: Dr. Rudolf Habelt Gmbh.

Doğan, Sema (2005). “Alanya Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri”. AST, (22), 2, Kültür Bakanlığı ve Dösim Basımevi, Ankara, 71-76.

Drew-Bear, Thomas (2003). “Frigya ve Pisidya’da Epigrafik Yüzey Araştırmaları”. AST, (20), 2, 27-31 Mayıs 2002 Ankara, Kültür Bakanlığı Dösimm Basımevi, Ankara, 77-82.

Drew-Bear, Thomas (2007). “Bizans Mimari Elemanları”. Ben Anadolu’da Doğdum: Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi, (Ed. Thomas Drew-Bear vd.), Kütahya: Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi Yayınları I, 353-361.

Ermiş, Ümmühan Melda (2019). “Darkale’deki Bizans Dönemine Ait Mimari Plastik Eserler”. XIX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Manisa, 573-599.

Eyice, Semavi (1971). Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler. İstanbul.

Foss, Clive (1985). Survey of Medieval Castles of Anatolia I: Kütahya. BAR International Series 261.

Freely, John; Çakmak, Ahmet S. (2005). İstanbul’un Bizans Anıtları. (Çev. F. Gülru Tanman), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

277 Guıglıa Guıdobaldı, Alessandra vd. (2005). “Ayasofya Müzesi Bizans Plastik Eserler Koleksiyonu”. AST, (23), 1, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 319-330.

Güreş, Gülnur (2012). İstanbul Komnenoslar Dönemi Bizans Yapılarında Mimari Plastik Kullanımı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.

Hakan, Günay (2009). Kocaeli Müzesindeki Bizans Devri Mimari Plastikleri.

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.

Haldon, John (2017). Bizans Tarih Atlası. (Çev. Ali Özdamar), İstanbul: Alfa Yayınları. İşkan, Havva (2018). “Patara 2016 Kazı ve Koruma Çalışmaları”. KST, (39), 2, 22-26 Mayıs 2017 Bursa, T.C. Kültür Bakanlığı ve Turizm Yayın No: 178/2, Bursa, 129144.

Kalyon, M. Mustafa (2010). Kütahya’da Su Medeniyeti. Kütahya: Kütahya Belediyesi Kütahya Kültür ve Tarihi Araştırma Merkezi Yayınları.

Kautzsch, Rudolf (1936). Kapitellstudien: Biträge zu Einer geschichte des Späntantiken Kapitells im Osten Vom Vierten bis ins Siebente Jahrhundert. Studien Zur Späntantiken Kunstgeschiste, 9, Berlin-Leıpzıg.

Keskin, Esra (2010a). Çorum İli ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri.

Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Keskin, Esra (2010b). “Çorum Müzesi’nde Bulunan 5. – 6. Yüzyıllara ait Attika Tipi Sütun Kaideleri”. (Ed. Sema Doğan ve Mine Kadiroğlu), Bizans ve Çevre Kültürler: Prof.

Dr. S. Yıldız Ötüken’e Armağan, Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayıncılık, İstanbul, 228-234.

Kleıbauer, W. Eugene vd. (2004). Ayasofya. (çev. Handan Cingi), İstanbul.

Koçyiğit, Oğuz (2011). “Amorium’da Bulunan Yeni Veriler Işığında Bizans Dünyasında Şarap Üretimi”. 13. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 14-16 Ekim 2009 Denizli, Denizli, 393-402.

278 Koçyiğit, Oğuz; Esirgemez, Çağman (2016). “Lampsacus’da Geç Antik Bir Kırsal Yerleşim ve Şarap Üretim Atölyesi”. OLBA, (24). Kaam Yayınları, Mersin, 451478.

Krautheimer, Richard (1986). Early Christian and Byzantine Architecture. Yale University Pres.

Mango, Cyril (2006). Bizans Mimarisi. (Çev. Mine Kadiroğlu), Ankara.

Matthews, T. F. (1976). Byzantine Churches of İstanbul: A Photographic Survey.

Pennsylvania State University Press.

Mercangöz, Zeynep; Tok, Emine (2012). “Kuşadası Kadıkalesi 2010 Kazı Sezonu Çalışmaları”. KST, (33), 2, 23-28 Mayıs 2011 Malatya, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 155-2, Ankara, 353-371.

Müller-Wiener, Wolfgang (2002). İstanbul’un Tarihsel Topografyası: 17. Yüzyıl Başlarına Kadar Byzantion-Konstantinopolis-İstanbul. (Çev. Ülker Sayın), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Niewöhner, Philipp (2006). “Frühbyzantinische Steinmetzarbeiten in Kütahya Zu Topographie Steinmetzwesen und Siedlungsgeschichte einer zentralanatolischen Region”. Istanbuler Mitteilungen, 56, 407-473.

Niewöhner, Philipp (2007a). Aizanoi, Dokimion und Anatolien: Stadt und Land, Siedlungsund Steinmetzwesen vom späteren 4. bis ins 6. Jahrhundert n. Chr., Wiesbaden: Reichert Verlag.

Niewöhner, Philipp (2007b). “Byzantinische steinmetzarbeiten aus dem Umland von Milet”. Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ, (1), 1-28.

Niewöhner, Philipp (2008). “Mittelbyzantinische Templonanlagen aus Anatolien die sammlung des Archaologischen Museums Kütahya und ihr Kontext”. İstanbuler Mitteilungen, 58, 285-345.

Niewöhner, Philipp (2013). “Phrygian marble and stonemasonry as markers of regional distinctiveness in Late Antiquity”. Roman Phrygia: Culture and Society, (Ed. Peter Thonemann), Cambrıdge Unıversıty Press, 215-248.

279 Orlandos, A. K. (1952). Hexylostegos palaiochristianike Basilike tes mesogeiakes Lekanes.

2, Atina.

Ostrogorsky, George (2011). Bizans Devleti Tarihi. (Çev. Fikret Işıltan), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Ousterhout, Robert; Held, Winfriend (1999). “İmbros/Gökçeada 1997 Yüzey Araştırması”.

AST. (16), 1, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 61-74. Ötüken, S. Yıldız (1996). Forschungen im Nodwestlichen Kleinasien: Antike und Byzantinische Denkmaeler in der Provinz Bursa. Tübingen: Ernst Wasmuth. Özdin, Yasemin (2014). Kocaeli Merkezde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri. Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya. Özyurt Özcan, Hatice (2010). “Muğla İli ve İlçelerindeki Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Dönemine Ait Taş Eserler”. AST, (27), 2, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 25-29 Mayıs 2009 Denizli, Ankara, 337-354.

Parman, Ebru (2002). Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.

Peschlow, Urs vd. (1977-1978). “Die Sammlung Turan Beler in Kumbaba bei Şile: Antike und

byzantinische

Denkzmeerküste

maler

von

der

bithynischen

Schwarzmeerküste”. Istanbuler Mitteilungen, 27/28, 309-362.

Ramsay, W. M. (1961). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. (Çev. Mihri Pektaş), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Russo, Eugenio (2008). “The Ionic Impost Capitals of the Church of St. John in Ephesus”.

AST, (25), 1, 28 Mayıs-1 Haziran 2007 Kocaeli, Ankara.

Sav, Murat (2010). “Sancaktar Hayreddin Mescidi”. Vakıflar Dergisi, (33), Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara, 53-66.

Sodını, Jean-Pierre (2007). “Bizans Mimari Parçalar”. Ben Anadolu’da Doğdum: Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi. (Ed. Thomas Drew-Bear vd.), Kütahya: Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi Yayınları, 362-379.

280 Temple, Çiğdem (2011). "Nevşehir Müzesi’nde Bulunan Bizans Dönemi Mimari ve Liturjik Taş Eserleri". Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim: Dr. A. Mine Kadiroğlu’na Armağan, 537-552.

Temple, Çiğdem (2013). Konya/ İkonion ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Tezcan, Hülya (1989). Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.

Texier, Charles (1844). “Tombeaux du Moyen age Kutayah at Nymphı (Asıe Mıneure)”.

Revue Archeologique, 1, 320-325.

Texier, Charles (2002). Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi. (2), (Çev. Ali Suat), Ankara: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı.

Türktüzün, Metin vd. (2014). “Tokul Köyü Kilise Kurtarma Kazısı ve Temizlik Çalışmaları”. Kütahya Müzesi 2013 Yıllığı, (1), (Ed. Serdar Ünan), Kütahya, 47-83.

Türktüzün, Metin (2015). “Kütahya Kaleleri”. Kütahya Müzesi 2014 Yıllığı, (2), (Ed. Serdar Ünan), Kütahya, 123-165.

Uysal, Ali Osman (2006). Germiyanoğulları Beyliğinin Mimari Eserleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.

Vemı, Vassiliki (1989). Les Chapiteaux Ioniques à Imposte de Grèce à L'époque Paléochrétienne. Ecole française d'Athènes.

Verim, Yasemin (2019). Kütahya Çeşmeleri. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.

Yakupoğlu, Ahmet (2012). Rengârenk Kütahya. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.

Yalçın, Asnu Bilban (2010). “Boğaziçi Topografyası: 2007 Araştırmaları”. AST, (27), 1, 25-29 Mayıs 2009 Denizli, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 307-318.

281 Yeşiltaş,

Tülay

(2012).

Yalvaç

Müzesi’ndeki

Bizans

Dönemi

Taş

Eserleri.

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.

Yıldırım, Şener (2006). Philomelion’daki (Akşehir) Bizans Dönemi Taş Eserleri.

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Yıldız, Hakkı Dursun (1981-1982). “Kütahya’nın Tarihçesi”. Atatürk’ün Doğumunun 100.

Yılına Armağan: Kütahya. İstanbul: Formül Matbaası, 35-51.

282 İnternet Kaynakları Dick Osseman Arşivi, Kütahya Kalesi fotoğrafları. https://pbase.com/dosseman/katahyakale (Erişim Tarihi 27.12.2019).

Dumbarton Oaks Araştırma Kütüphanesi ve Koleksiyonu, Mühür. https://www.doaks.org/resources/seals/byzantine-seals/BZS.1958.106.290/view (Erişim Tarihi: 28.12.2019)

EKLER Statik İşlevli Taş Eserler Sütun Kaideleri

Kat. No: 1 / Attika A

Kat. No: 5 / Attika B

Kat. No: 2 / Attika A

Kat. No: 3 / Attika B

Kat. No: 6 / Attika B

Kat. No: 7 / Attika B

Kat. No: 4 / Attika B

Kat. No: 8 / Attika B

Çift Sütun Kaideleri

Kat. No: 9

Kat. No: 10

Kat. No: 11

Postamentler

Kat. No: 12

Kat. No: 13

Kat. No: 14

284 Sütun Gövdeleri

Kat. No: 15

Kat. No: 16

Kat. No: 21

Kat. No: 22

Kat. No: 27

Kat. No: 28

Kat. No: 32

Kat. No: 17

Kat. No: 33

Kat. No: 18

Kat. No: 19

Kat. No: 24

Kat. No: 25

Kat. No: 23

Kat. No: 29

Kat. No: 34

Kat. No: 30

Kat. No: 35

Kat. No: 20

Kat. No: 26

Kat. No: 31

Kat. No: 36

285 Payeler

Kat. No: 37

Kat. No: 38

Kat. No: 39

Kat. No: 40

Kat. No: 41

Kat. No: 43

Kat. No: 44

Kat. No: 42

Kat. No: 45

Kat. No: 46

286 Çift Sütunlar

Kat. No: 47

Kat. No: 52

Kat. No: 57

Kat. No: 62

Kat. No: 68

Kat. No: 48

Kat. No: 49

Kat. No: 53

Kat. No: 54

Kat. No: 58

Kat. No: 63

Kat. No: 64

Kat. No: 69

Kat. No: 50

Kat. No: 55

Kat. No: 59

Kat. No: 65

Kat. No: 70

Kat. No: 60

Kat. No: 66

Kat. No: 51

Kat. No: 56

Kat. No: 61

Kat. No: 67

Kat. No: 71

287

Kat. No: 72

Kat. No: 73

Kat. No: 74

Kat. No: 75

Kat. No: 77

Kat. No: 81

Kat. No: 82

Kat. No: 85

Kat. No: 76

Kat. No: 78

Kat. No: 79

Kat. No: 83

Kat. No: 80

Kat. No: 84

Kat. No: 86

288

Kat. No: 87

Kat. No: 91

Kat. No: 88

Kat. No: 92

Kat. No: 95

Kat. No: 99

Kat. No: 103

Kat. No: 89

Kat. No: 93

Kat. No: 96

Kat. No: 100

Kat. No: 104

Kat. No: 97

Kat. No: 101

Kat. No: 105

Kat. No: 90

Kat. No: 94

Kat. No: 98

Kat. No: 102

289 İmpostlar

Kat. No: 106

Kat. No: 109

Kat. No: 107

Kat. No: 110

Kat. No: 108

Kat. No: 111

Kat. No: 112

Kat. No: 116

Kat. No: 117

Kat. No: 113

Sütun Başlıkları İon-impost Tipte Sütun Başlıkları

Kat. No: 114

Kat. No: 115

290 Korint Tipte Sütun Başlığı

İki Bölümlü Sütun Başlığı

Kat. No: 118

Kat. No: 119

Godron Motifli Sütun Başlıkları

Kat. No: 120

Kat. No: 121

Kat. No: 123

Kat. No: 122

Kat. No: 124

Kat. No: 126

Kat. No: 127

Kat. No: 125

291 Liturjik İşlevli Taş Eserler Templon Payeleri

Kat. No: 128

Kat. No: 132

Kat. No: 137

Kat. No: 142

Kat. No: 129

Kat. No: 133

Kat. No: 130

Kat. No: 134

Kat. No: 138

Kat. No: 143

Kat. No: 135

Kat. No: 139

Kat. No: 144

Kat. No: 140

Kat. No: 145

Kat. No: 131

Kat. No: 136

Kat. No: 141

292 Başlığı İle Monolit İşlenmiş Templon Sütunu

Kat. No: 146

Templon Levhaları

Kat. No: 147

Kat. No: 149

Kat. No: 148

Kat. No: 150

Vaftiz Havuzları

Kat. No: 151

Kat. No: 152

293 Diğer Taş Eserler Zeytinyağı veya Şarap İşliklerinde Kullanılan Vida Ağırlık Taşı

Kat. No: 153

İşlevi Belirlenemeyen Taş Eserler

Kat. No: 154

Kat. No: 155

Kat. No: 157

Kat. No: 156

ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler Soyadı, Adı

: AŞIK, Muharrem

Uyruğu

: T.C.

Doğum Tarihi ve Yeri

: 20.10.1994; Gediz / Kütahya

Telefon

: 05377196117

Faks

:-

E-mail

: muharremasik43@gmail.com

Eğitim Derece Yüksek Lisans Lisans

Eğitim Birimi ……………………. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi-

Mezuniyet Tarihi ……………

2016

Sanat Tarihi Lise

Gediz Lisesi

2012

İş Deneyimi Yıl

Yer

Görev

2014

Konya-Beyşehir Kubadabad

Öğrenci

Sarayı Kazısı 2016

Yabancı Dil İngilizce (Orta) Yayınlar

Muğla-Milas Beçin Kalesi Kazısı

Arazi Asistanı