Utrata stałych zarobków przekładała się na problemy mieszkaniowe, pogarszający się stan zdrowia i porzucanie edukacji. Jak pisała Dena Ringold, socjolożka pracująca dla Banku Światowego, to właśnie w tych latach Romowie wpadli w tzw. cykl ubóstwa31. Trudno się więc dziwić, że wielu Romów (i nie tylko) z nostalgią wspomina czasy dyktatorów i mało płatnej, lecz stabilnej pracy. Rosnąca frustracja wpłynęła na próby skonstruowania polityki romskiej na szczeblu międzynarodowym – paneuropejskim. Zbiegło się to z faktem, że w 1990 roku Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie zakomunikowała32, iż „status i traktowanie mniejszości narodowych to kwestia międzynarodowa, niestanowiąca wyłącznie wewnętrznej sprawy danego państwa”. Wspomniane oświadczenie wspomogło proces „umiędzynarodowienia” sprawy romskiej. Podjęcie tematyki romskiej przez instytucje europejskie wiązało się także z tym, że próby politycznej i etnicznej mobilizacji wśród Romów na szczeblu krajowym i lokalnym nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Według politolog Evy Sobotki33 endemiczny brak poparcia dla romskich polityków jest rezultatem podziałów, jakie istnieją w społeczności romskiej oraz promowania interesów swoich klanów przez polityków romskich. Badacz ruchów społecznych, Peter Vermeersch34, dodaje, że elity romskie przykładały większą wagę do spraw dotyczących praw mniejszości i tożsamości romskiej, zapominając o pogarszającej się sytuacji ekonomicznej, a co za tym idzie, rosnącej biedzie wśród romskich enklaw. Takie podejście odpowiadało grupom rządzącym, które raczej niechętnie zwracały uwagę na negatywne efekty polityki neoli31 D. Ringold, M. A. Orenstein, E. Wilkens, Roma in an expanding Europe: Breaking the poverty cycle, The World Bank, Washington D.C. 2005, http://siteresources.worldbank.org/ EXTROMA/Resources/roma_in_expanding_europe.pdf. 32 Document of the Copenhagen Meeting of the Conference on the Human Dimension of the CSCE. http://www.osce.org/odihr/elections/14304 33 E. Sobotka, Roma in politics in the Czech Republic, Slovakia, and Poland, European Roma Rights Centre 2004. http://www.errc.org/article/roma-in-politics-in-the-czech-republicslovakia-and-poland/1354 34 P. Vermeersch, Ethnic Minority Identity and Movement Politics: The Case of the Roma in the Czech Republic and Slovakia, “Ethnic and Racial Studies” 26(5), 2003, ss. 879-901.
63