Stołeczna kropla braterstwa

Krew jest lekarstwem szczególnym.

Nie da się jej zastąpić.

Do przeprowadzenia niektórych operacji potrzeba nawet kilkudziesięciu litrów krwi.

Aby taką ilość pozyskać, potrzeba ofiarności wielu dawców

Stołeczna Kropla Braterstwa Promocja krwiodawstwa, transplantologii oraz dawstwa szpiku Zbiór materiałów do pracy programowo-wychowawczej w jednostkach harcerskich

Warszawa, 2016

ChorągiewZHP a y Stoołheactezrón w Warszaw im. B

Publikacja przygotowana w ramach projektu „Bądź gotów! Edukacja dla bezpieczeństwa”, prowadzonego przez Chorągiew Stołeczną ZHP, współfinansowanego ze środków m.st. Warszawy.

Publikacja jest częścią programu „5 żywioł”, którego celem jest promowanie stosowania elementów specjalności harcerskich w pracy programowej gromad i drużyn.

Opracowanie merytoryczne: Piotr Głuszek, Marcin Adamski Opracowanie graficzne i skład: Tomasz Śledziewski & Designed by Freepik Przygotowano staraniem Chorągwi Stołecznej Związku Harcerstwa Polskiego Warszawa, 2016 2

Niniejsza publikacja jest zbiorem treści dotyczących tematyki krwiodawstwa, krwiolecznictwa i dawstwa szpiku kostnego. Zebrane materiały pochodzą z różnych źródeł, a ich zgromadzenie służy ułatwieniu dostępu do informacji i wiedzy oraz ich upowszechnianiu.

3

Spis treści

4

4

Spis treści

5

WSTĘP

6

I. PUBLICZNA SŁUŻBA KRWI

7

II. KREW I JEJ ODDAWANIE

13

III. HONOROWE KRWIODAWSTWO PCK

14

IV. PRZESZCZEPIANIE NARZĄDÓW

17

V. POLTRANSPLANT

18

VI. METODYKA

Spis treści

WSTĘP Na podstawie materiału autorstwa hm. Janusza Sibińskiego HR pt. Odznaka „Harcerska Kropla Braterstwa”.

Braterstwo i służba to ideowe podstawy harcerskiego wychowania. Realizujemy je na różne sposoby, dostosowując nasze działania do potrzeb środowiska. Wśród rozmaitych form pomocy innym, istnieje jedna, która w szczególny sposób łączy w sobie idee służby i braterstwa. Jest to honorowe krwiodawstwo, czyli bezinteresowne i anonimowe oddawanie cząstki siebie innym ludziom.

Według danych Najwyższej Izby Kontroli, w Polsce w 2015 roku przynajmniej raz honorowo krew oddało 700 tysięcy osób - bez rozróżnienia na tych, którzy oddali krew kilkukrotnie od tych, którzy zrobili to jeden raz. W pierwszej chwili wydaje się, że to całkiem sporo. Jednak w Polsce, co minutę potrzebny jest litr krwi, niezbędnej do ratowania zdrowia i życia ofiar wypadków, podczas wielu zabiegów chirurgicznych i w leczeniu chorób krwi.

Krew jest lekarstwem szczególnym, ponieważ nie da się jej niczym zastąpić. Do przeprowadzenia jednej operacji potrzeba kilku, kilkunastu, a czasem nawet kilkudziesięciu litrów krwi. Aby taką ilość pozyskać, potrzeba ofiarności wielu dawców.

Uwzględniając edukację na temat krwiodawstwa w harcerskim wychowaniu, zwiększamy szansę na to, że honorowych krwiodawców będzie więcej. Dlatego zachęcamy do wzbogacania programu gromad zuchowych i drużyn harcerskich o treści dotyczące krwiodawstwa, krwiolecznictwa i dawstwa szpiku kostnego. Zachęcamy do przekazywania podopiecznym rzetelnej wiedzy, informowania o występujących potrzebach i przełamywania barier wynikających z błędnych przekonań i braku świadomości na temat krwiodawstwa. Zachęcamy także pełnoletnich członków kadry harcerskiej oraz wędrowników do oddawania krwi oraz do rejestracji w bazie dawców komórek macierzystych. To także dobry przykład dla młodszych członków naszej organizacji. Przykład tego, jak wygląda służba w jednej z najczystszych postaci.

Czuwaj!

Kadra projektu „Bądź gotów!”

Wstęp

5

I. PUBLICZNA SŁUŻBA KRWI Materiał pochodzi ze strony internetowej Ministerstwa Zdrowia www.mz.gov.pl

Zasada honorowego krwiodawstwa Aktualnie w Polsce obowiązuje zasada honorowego krwiodawstwa, która przejawia się tym, iż krwiodawcy oddają krew i jej składniki dobrowolnie i bezpłatnie na potrzeby publicznej służby krwi. Zasada ta jest odbiciem ogólnoświatowej tendencji i kierunku, w którym podążyło krwiodawstwo, w celu podniesienia norm bezpieczeństwa odnoszących się do krwi i składników krwi. Wobec powyższego, część działań w zakresie krwiodawstwa, podejmowanych przez organy państwowe, w tym Ministra Zdrowia oraz jednostki jemu podległe, jak również przez władze samorządowe oraz inne podmioty, skupia się na propagowaniu idei honorowego dawstwa krwi i wskazywaniu, iż obecnie jedynym źródłem krwi i jej składników, w tym do ratowania zdrowia i życia ludzkiego, jest inny człowiek – wobec faktu, iż krwi nie można „wyprodukować”. Funkcjonowanie systemu zaopatrzenia w krew i jej składniki nie byłoby możliwe, gdyby nie dobra wola, altruizm, chęć niesienia pomocy innym oraz poświęcenie około 600 tys. ludzi rocznie w Polsce – dawców wielkokrotnych jak też pierwszorazowych.

Jednostki organizacyjne publicznej służby krwi Do jednostek organizacyjnych publicznej służby krwi należy Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie oraz centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa: • 21 regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa (podległe Ministrowi Zdrowia), • Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (podległe Ministrowi Obrony Narodowej), • Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa Ministra Spraw Wewnętrznych.

Nad całością tego systemu nadzór sprawuje Minister Zdrowia, który m.in. koordynuje działalność w zakresie organizacji pobierania krwi, oddzielania jej składników oraz zaopatrzenia w krew. Część tych zadań, Minister Zdrowia wykonuje za pośrednictwem Narodowego Centrum Krwi, które jest jednostką jemu podległą.

Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie Do głównych zadań Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, w ramach publicznej służby krwi, należy sprawowanie nadzoru merytorycznego i eksperckiego w zakresie krwiodawstwa i krwiolecznictwa, polegającego na m.in.

• przeprowadzaniu kontroli w centrach krwiodawstwa i krwiolecznictwa, • udzielaniu konsultacji związanych z leczeniem krwią i produktami krwiopochodnymi • prowadzeniu rejestru powikłań poprzetoczeniowych.

Centra krwiodawstwa i krwiolecznictwa Z kolei do podstawowych zadań centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa należy: • pobieranie krwi oraz dokonywanie zabiegów z tym związanych, • gromadzenie, konserwacja, przechowywanie i wydawanie krwi, • zaopatrywanie podmiotów leczniczych w krew i jej składniki oraz w produkty krwiopochodne; 6

I. PUBLICZNA SŁUŻBA KRWI

II. KREW I JEJ ODDAWANIE Treści pochodzą ze strony internetowej www.twojakrew.pl prowadzonej przez Narodowe Centrum Krwi w ramach Programu polityki zdrowotnej „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki na lata 2015-2020” finansowanego przez ministra zdrowia.

1. Kto może oddać krew?

Krew mogą oddać osoby od 18 do 65 roku życia: które ważą co najmniej 50 kilogramów, u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wykonano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie miały wykonanych żadnych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii), które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie były leczone krwią i preparatami krwiopochodnymi.

W dniu oddania krwi należy być wyspanym i wypoczętym oraz zdrowym, czyli: nie mieć objawów przeziębienia, nie brać aktualnie żadnych leków (nie dotyczy to większości suplementów diety czyli np. popularnych preparatów witaminowych czy środków antykoncepcyjnych, należy jednak poinformować o tym lekarza kwalifikującego).

Przed przyjściem do centrum krwiodawstwa trzeba zjeść lekki posiłek, w ciągu 24 godzin przed pobraniem wypić ok. 2 litrów płynów i wziąć ze sobą dokument tożsamości ze zdjęciem, najlepiej dowód osobisty. Przed oddaniem krwi należy także ograniczyć palenie papierosów i nie pić alkoholu, również w dniu poprzedzającym oddanie krwi.

II. KREW I JEJ ODDAWANIE

7

2. Przeciwwskazania do oddania krwi Niektóre przeciwwskazania do oddawania krwi prowadzą do dyskwalifikacji czasowej: Okres miesiączkowania i do 3 dni po zakończeniu, 6 miesięcy po wykonaniu tatuażu, 6 miesięcy po zabiegu akupunktury, 6 miesięcy po przekłuciu uszu lub innych części ciała, 6 miesięcy po operacjach i innych zabiegach medycznych wykonywanych sprzętem wielokrotnego użytku i przebiegających z naruszeniem skóry lub błon śluzowych, 6 miesięcy po wykonaniu niektórych badań, np. endoskopowych, 7 dni po zabiegu usunięcia zęba, leczeniu kanałowym i innych drobnych zabiegach chirurgicznych, Do następnego dnia po leczeniu zęba i wizycie u stomatologa, 2 lata od potwierdzonego wyleczenia brucelozy i gorączki Q, 3 lata po zakończeniu leczenia i braku objawów malarii, 2 lata po przebyciu gorączki reumatycznej, jeśli nie wystąpiła przewlekła choroba serca, 2 lata od potwierdzonego wyleczenia zapalenia szpiku, 6 miesięcy od całkowitego wyleczenia z toksoplazmozy, 6 miesięcy od wyleczenia mononukleozy zakaźnej, 9 miesięcy po porodzie lub po zakończeniu ciąży, 6 miesięcy po przetoczeniu krwi i jej składników, 6 miesięcy po przeszczepie ludzkich komórek i tkanek, Co najmniej 2 tygodnie po przebyciu choroby zakaźnej i uzyskaniu prawidłowych wyników badań klinicznych i laboratoryjnych, 2 tygodnie po przebyciu grypy, zakażenia grypopochodnego i gorączce powyżej 38°C, 2 tygodnie po zaprzestaniu przyjmowania antybiotyków, Kontakt z chorobami zakaźnymi dyskwalifikuje na czas równy inkubacji danej choroby (zwykle 4 tygodnie), Bliski kontakt w warunkach domowych z chorym na wirusowe zapalenie wątroby dyskwalifikuje na okres 6 miesięcy, Okres pozbawienia wolności i 6 miesięcy po tym okresie, Po szczepieniach okresowo na czas uzależniony od rodzaju szczepionki (od 48 godzin do 3 miesięcy).

Przyjmowanie leków Lekarza przeprowadzającego wywiad należy bezwzględnie poinformować o wszelkich lekach, które są aktualnie przyjmowane – mogą one wskazywać na istnienie choroby powodującej dyskwalifikację, dlatego należy wyjaśnić przyczynę stosowanego leczenia. Dotyczy to także takich leków, jak np. aspiryna – jej zażycie dyskwalifikuje na następnych 5 dni. Nie dotyczy to jednak leków takich jak witaminy, doustne leki antykoncepcyjne oraz leki hormonalne stosowane w okresie menopauzy.

8

II. KREW I JEJ ODDAWANIE

3. Kto NIE MOŻE zostać dawcą?

Lista czynników dożywotnio wykluczających z uczestnictwa w krwiodawstwie jest bardzo długa. Do najczęstszych należą: poważne, aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby układu krążenia, choroby układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, nerwowego, choroby skóry, choroby zakaźne (np. WZW typu B, WZW typu C, wirusowe zapalnie wątroby w wywiadzie, żółtaczka pokarmowa), nowotwory złośliwe, choroby krwi i układu krwiotwórczego, cukrzyca, choroby tarczycy, nadnerczy itp., Krwi nie mogą oddawać również nosiciele wirusa HIV oraz osoby z zespołem nabytego upośledzenia odporności (AIDS). Z krwiodawstwa muszą zrezygnować także osoby, które ze względu na swoje ryzykowne zachowania seksualne są szczególnie narażone na zakażenie poważnymi chorobami przenoszonymi drogą krwi. Do tej grupy zaliczają się m. in.: narkomani, osoby uprawiające prostytucję, osoby często zmieniające partnerów seksualnych, osoby mające partnerów seksualnych z wyżej wymienionych grup ryzyka. Krwiodawcami nie zostaną też osoby z zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania wynikającymi z używania substancji psychotropowych.

Ostateczną decyzję o zakwalifikowaniu do oddawania krwi może podjąć tylko lekarz badający i kwalifikujący krwiodawców w jednostce organizacyjnej publicznej służby krwi po przeprowadzeniu badania lekarskiego.

4. Pobranie krwi Zabieg pobrania krwi trwa ok. 5-10 minut.

Jednorazowo od osoby ważącej co najmniej 50 kg lub więcej można pobrać ok. 450 ml krwi pełnej (1 jednostka), która zawiera krwinki czerwone, krwinki płytkowe, krwinki białe i osocze. Krew pobiera się z pojedynczego wkłucia do żyły, do jednorazowych pojemników z tworzywa sztucznego.

Krew pełna (metoda konwencjonalna) może być pobierana nie częściej niż 6 razy w roku od mężczyzn i nie częściej niż 4 razy w roku od kobiet, z tym że przerwa pomiędzy pobraniami nie może być krótsza niż 8 tygodni w przypadku mężczyzn i 12 tygodni w przypadku kobiet.

Odseparowanie określonych składników z krwi pełnej czyli tzw. afereza, to zabieg polegający na uzyskaniu płytek krwi (trombafereza), białych krwinek (leukafereza), osocza (plazmafereza) lub krwinek czerwonych (erytroafereza) z krwi pełnej. W zależności od rodzaju aferezy, zmienia się czas trwania zabiegu, dopuszczalna objętość pobrania i okres minimalnej przerwy pomiędzy pobraniami.

II. KREW I JEJ ODDAWANIE

9

5. Droga krwi Podczas pobierania krew jest stale mieszana, aby zapewnić jej odpowiedni kontakt z roztworem konserwującym, zapobiegającym krzepnięciu. Do tego celu służą aparaty zwane wagomieszarkami. Kontrolują one jednocześnie czas trwania donacji oraz objętość pobieranej krwi, uniemożliwiając w ten sposób pobranie większej ilości krwi niż zaprogramowana (standardowo jest to 450 ml).

Co się dzieje z pobraną krwią?

Przechowywanie Krew pobiera się do pojemników jednorazowego użytku, wykonanych z tworzywa sztucznego. Służą one zarówno do pobierania, jak i preparatyki oraz przechowywania. Aby podczas wykonywania tych wszystkich czynności uniemożliwić przedostanie się powietrza zawierającego bakterie, poszczególne pojemniki połączone są ze sobą za pomocą plastikowych drenów w jeden zestaw. Niektóre z pojemników w takim zestawie zawierają specjalne roztwory, zapobiegające krzepnięciu krwi lub przedłużające żywotność krwinek czerwonych.

Preparatyka Po pobraniu krew zostaje poddana preparatyce, która polega przede wszystkim na rozdzieleniu jej na składniki. Aby przyspieszyć ten rozdział, wiruje się krew w specjalnych wirówkach. Zabieg ten należy wykonać jak najszybciej po pobraniu (do 8 godzin od pobrania), aby zachować jak najwyższą wartość poszczególnych składników. Wirowanie umożliwia rozdzielenie krwi na trzy frakcje: koncentrat krwinek czerwonych, osocze i tzw. kożuszek leukocytarno-płytkowy, który służy do uzyskania koncentratu krwinek płytkowych.

Badania i zwolnienie do użytku klinicznego Samo rozdzielenie składników krwi nie wystarcza do ich zastosowania w lecznictwie.

Niezbędne jest wykonanie wielu badań. Przede wszystkim należy wykonać badania w kierunku obecności markerów wirusowych zapalenia wątroby typu B i C, oraz wirusa upośledzenia odporności HIV, a także odczynów kiłowych. Należy również potwierdzić grupę krwi dawcy. Dopiero po uzyskaniu wyników wszystkich badań może nastąpić tzw. zwolnienie składników krwi do użytku klinicznego. W tym celu zbiera się specjalna komisja kwalifikacyjna, która zajmuje się sprawdzeniem wszystkich wyników badań, poddaje każdy składnik kontroli jakości i na każdym pojemniku umieszcza etykietę jednoznacznie opisującą jego zawartość oraz parametry. Składniki krwi zakwalifikowane do użytku leczniczego są przenoszone do lodówek, zamrażarek lub inkubatorów i tam oczekują na wydanie.

Dokumentacja Każda czynność związana z pobraniem, preparatyką, badaniem, przechowywaniem jest bardzo dokładnie dokumentowana, co pozwala na uzyskanie w przyszłości, w razie potrzeby, szczegółowych informacji o każdym zastosowanym do leczenia składniku.

10

II. KREW I JEJ ODDAWANIE

6. Składniki krwi Koncentrat krwinek czerwonych (KKCz) to krwinki czerwone wraz z niewielką ilością osocza. Można go przechowywać w lodówce maksymalnie do 42 dni po pobraniu. Może być otrzymywany z krwi pełnej (po usunięciu większości osocza) lub metodą aferezy (erytroaferezy) tj. przy użyciu specjalnej aparatury, która umożliwia pobranie wyłącznie krwinek czerwonych od dawcy, natomiast pozostałe składniki komórkowe oraz osocze są na powrót wprowadzane do ustroju dawcy. Koncentrat krwinek czerwonych jest stosowany w celu uzupełnienia utraconej krwi (np. w leczeniu osób po wypadkach) oraz u pacjentów z anemią.

Koncentrat krwinek płytkowych (KKP) stanowią płytki krwi zawieszone w niewielkiej ilości osocza. Uzyskuje się go przez odpowiednie odwirowanie 3-5 jednostek krwi pełnej lub metodą automatycznej aferezy (trombaferezy). Niestety, ze względu na krótki czas życia krwinek płytkowych, KKP nadaje się do przetoczenia tylko w ciągu 5 – 7 dni od pobrania. Płytki krwi podaje się głównie pacjentom z małopłytkowością oraz pacjentom onkologicznym, należy przy tym podkreślić, iż zapotrzebowanie na płytki krwi wzrasta wraz z postępem medycyny. Zasadniczym wskazaniem do stosowania jest małopłytkowość i towarzyszące jej objawy małopłytkowej skazy krwotocznej. Inne wskazania do transfuzji KKP są mniej lub bardziej względne i zależą od stanu klinicznego chorego.

Osocze otrzymywane jest metodą automatycznej aferezy (plazmaferezy) lub przez odpowiednie odwirowanie krwi pełnej i zamrożenie. Im szybciej osocze zostanie zamrożone, tym więcej zawiera czynników krzepnięcia wrażliwych na wysoką temperaturę. Najwyższą wartość ma osocze, które w czasie do 30 minut od chwili pobrania krwi zostanie schłodzone do temperatury -30°C lub niższej . Takie osocze nazywa się osoczem świeżo mrożonym (FFP od ang. Fresh Frozen Plasma). Po zamrożeniu można przechowywać FFP w temperaturze około 25°C lub niższej nawet do 3 lat.

Osocze stosuje się przede wszystkim u osób z zaburzeniami krzepnięcia, szczególnie u chorych z niedoborem kilku czynników krzepnięcia. Ponadto, osocze nie wykorzystane do celów leczniczych, może po przetworzeniu zostać wykorzystane do produkcji leków krwiopochodnych.

Inne produkty krwiopochodne to: • Albumina – główne białko osocza krwi o licznych funkcjach w organizmie człowieka. Albuminy stosuje się przede wszystkim w leczeniu oparzeń.

• Immunoglobuliny (zwane inaczej przeciwciałami) – białka wydzielane przez część białych krwinek w przebiegu odpowiedzi immunologicznej, które stanowią część układu odpornościowego człowieka i pełnią zasadniczą rolę w obronie organizmu przed wirusami, bakteriami i innymi patogenami. Dożylne preparaty immunoglobulin stosuje się u pacjentów z obniżoną odpornością oraz w celu modulowania działania układu immunologicznego np. u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, nowotworowymi. Immunoglobuliny uzyskane od dawców immunizowanych (po zaszczepieniu) mogą posłużyć do wyprodukowania surowic odpornościowych np. surowicy przeciwtężcowej. Chory otrzymuje surowicę zawierającą gotowe przeciwciała ludzkie w celu wytworzenia krótkotrwałej postaci odporności.

• Krioprecypitat – stężony koncentrat białek osocza zawierających większe ilości czynników krzepnięcia. Krioprecypitat jest wykorzystywany do leczenia skaz krwotocznych.

II. KREW I JEJ ODDAWANIE

11

7. Mity i stereotypy Ponad połowa Polaków uważa, że krew można wyprodukować w laboratorium. Jest to jeden z najczęściej powielanych stereotypów na temat krwiodawstwa. Krwi ani żadnych produktów krwiopodobnych nie da się uzyskać sztucznie. Jedyną jej fabryką jest ludzki organizm.

Oddając krew można się zarazić NIE! Jest to całkowicie niemożliwe. Do pobierania krwi i próbek do badań stosuje się wyłącznie sprzęt jednorazowego użytku.

Oddawanie krwi uzależnia NIE! Oddawanie krwi nie powoduje żadnych efektów ubocznych ani uzależnienia.

Aby oddać krew, trzeba znać swoją grupę.

NIE jest to wymagane. Potencjalny dawca krwi jest poddawany kontroli medycznej, a grupa krwi jest ustalana po pobraniu.

Za oddanie krwi dostaje się pieniądze NIE! W Polsce krew oddaje się nieodpłatnie. Z punktu widzenia biorcy wartość krwi jest nieprzeliczalna na pieniądze. Krew oddaje się bezinteresownie.

Krew należy oddawać jedynie na apel NIE! Krew należy oddawać regularnie, ponieważ tak tworzą się jej zapasy, niezbędne do wykorzystania nie tylko w różnych nagłych sytuacjach, a przede wszystkim do systematycznego realizowania leczenia najcięższych chorób przewlekłych.

Można oddać dowolną ilość krwi NIE! Jednorazowo pobierana jest najczęściej jedna jednostka krwi pełnej, czyli 450 ml.

Na oddawanie krwi należy przychodzić na czczo NIE! Do oddania krwi należy zgłosić wypoczętym, po lekkim niskotłuszczowym posiłku (np. pieczywo, chuda wędlina, warzywa, owoce). Unikać potraw tłustych (smalec, masło, śmietana, tłusta wędlina), również wieczorem w dzień poprzedzający oddanie krwi. Przed oddaniem należy pić dużo wody lub soków owocowych. Pół godziny przed oddaniem krwi nie należy palić papierosów. Nie należy przychodzić do oddania krwi po spożyciu alkoholu i/lub środkach zmieniających nastrój.

Oddawanie krwi powoduje zmianę wagi ciała NIE! Oddawanie krwi nie powoduje obserwowalnego spadku ani wzrostu masy ciała.

12

II. KREW I JEJ ODDAWANIE

III. HONOROWE KRWIODAWSTWO PCK Treści pochodzą ze strony internetowej www.oddajkrew.pl prowadzonej przez Polski Czerwony Krzyż (PCK).

Ruch Honorowych Dawców Krwi PCK „Oddając krew - darujesz życie” to hasło towarzyszy działaniom Polskiego Czerwonego Krzyża od ponad 56 lat - od czasu, gdy PCK zajął się organizacją i propagowaniem honorowego krwiodawstwa oraz uświadamianiem znaczenia krwi w ratowaniu życia i zdrowia ludzkiego.

Co prawda, za sprawy związane z przetwarzaniem krwi odpowiada służba krwi podległa Krajowemu Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Warszawie, jednak planowe i rytmiczne zaopatrzenie regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa w życiodajną krew możliwe jest przede wszystkim dzięki honorowym dawcom.

Ruch Honorowych Dawców Krwi jest integralną częścią struktury PCK i obecnie zrzesza blisko 200 tys. członków i wolontariuszy, którzy poza systematycznym i planowym oddawaniem krwi, promują oraz upowszechniają ideały Ruchu zjednując mu tym samym nowych sympatyków.

Strukturę organizacyjną Ruchu tworzą kluby i rady HDK. Kluby, jako podstawowe jednostki organizacyjne PCK, zrzeszają dawców w środowiskach lokalnych: miejscach zamieszkania, pracy lub nauki. Podejmowane przez nie inicjatywy to m.in.: doraźne akcje poboru np. w odzewie na apel służby zdrowia, szkolenia, pogadanki, konkursy, wspólne wyjazdy lub imprezy sportowe. Rady HDK działają przy zarządach PCK wszystkich szczebli, a ich działalność dotyczy przede wszystkim koordynacji i inspiracji prac klubów oraz współpracy ze służbą krwi. Nad całokształtem prac Ruchu oraz jego ogólnopolską strategią czuwa, powołana przy Zarządzie Głównym PCK, Krajowa Rada HDK.

III. Honorowe krwiodawstwo PCK

13

IV. PRZESZCZEPIANIE NARZĄDÓW Wybrane fragmenty pochodzą ze strony polskiej Wikipedii pod hasłem „przeszczepianie narządów”.

Przeszczepianie narządów, czyli transplantacja to przeszczepienie narządu w całości lub części, tkanki lub komórek z jednego ciała na inne (lub w obrębie jednego ciała). Przeszczepianiem narządów zajmuje się medyczna dziedzina naukowa nazywana transplantologią.

Najczęściej przeszczepiane narządy i tkanki to: • skóra

• trzustka

• serce (patrz: przeszczepienie serca)

• jelita

• nerki (patrz: przeszczepienie nerki)

• szpik kostny (patrz: przeszczepienie szpiku kostnego)

• płuca

• tętnica

• wątroba (patrz: przeszczepienie wątroby)

• rogówka

1. Aspekty medyczne Zabiegi tego typu są bardzo skomplikowane i pracochłonne (niektórzy twierdzą, że to najtrudniejsze zabiegi chirurgiczne), ponadto występuje ryzyko, że wszczepiony narząd nie przyjmie się – to znaczy, że organizm będzie traktował go jako ciało obce i próbował zwalczyć (reakcja odrzucenia przeszczepu). W rzadkich przypadkach mamy do czynienia z sytuacją odwrotną czyli przeszczep zwraca się przeciw gospodarzowi i stara się go zniszczyć (ang. Graft vs host disease, GvHD) jest to tzn.choroba przeszczep przeciw gospodarzowi.

Rozwój transplantologii wymusił sprecyzowanie pojęcia śmierci. Obecnie korzysta się z pojęcia „śmierć mózgu”.

Na podstawie protokołu Pittsburskiego należy odczekać dwie minuty od ustania akcji serca by można było przystąpić do pobrania narządów od zmarłego.

2. Aspekty etyczne Profesor Bogusław Wolniewicz określa transplantacje jako formę współczesnego kanibalizmu. Tak jak ludożerstwo ma na celu przeżycie kosztem konsumpcji zwłok (funkcja gastronomiczna, nawet jeśli ma rytuały magiczne), tak transplantologia ma na celu dłuższe przeżycie kosztem cudzych narządów. Idea obu działań jest zdaniem Wolniewicza podobna – dłuższe życie kosztem cudzych zwłok. Jednak istotną różnicą pomiędzy kanibalizmem (czyli spożywaniem zwłok) a przeszczepianiem narządów pobranych ze zwłok jest to, że w przypadku przeszczepów śmierć dawcy następuje bez związku z zapotrzebowaniem na jego tkanki (poza sytuacjami kryminalnymi, często przedstawianymi w thrillerach medycznych).

3. Transplantacja w poszczególnych systemach religijnych Katolicyzm Stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie przeszczepiania narządów jest zdecydowanie pozytywne i stanowi realizację solidarności i miłości bliźniego. Stanowisko to wyrażał wielokrotnie Jan Paweł II.

14

IV. Przeszczepianie narządów

Transplantacja to duży krok naprzód w służbie nauki dla człowieka i obecnie wielu ludzi zawdzięcza swoje życie przeszczepionemu narządowi. Co więcej, technika transplantacji udowodniła, że jest znaczącym sposobem osiągnięcia głównego celu całej medycyny – służenia ludzkiemu życiu. Dlatego też w Liście Encykliki „Evangelium Vitae” sugerowałem, że jedną z dróg pielęgnowania prawdziwej kultury życia jest dawstwo narządów, wykonywane w sposób etycznie akceptowalny, z zamiarem oferowania szansy na zdrowie, a nawet życie, chorym, którzy czasem nie mają innej nadziei Fragment przemowy papieża Jana Pawła II podczas XVIII Kongresu Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacyjnego, Rzym, 29 sierpnia 2000.

W listopadzie 2006 przedstawiciele polskiego Kościoła katolickiego oficjalnie poparli oświadczenia woli oraz transplantacje organów po śmierci. Podobne stanowisko wykazuje większość Kościołów chrześcijańskich. Świadkowie Jehowy Świadkowie Jehowy uważają, że decyzję o transplantacji narządów każdy musi podjąć sam zgodnie z własnym sumieniem. Podczas zabiegów transplantacji narządów odmawiają stosowania transfuzji krwi (krwi pełnej jak również jej 4 głównych składników). Zgadzają się na stosowanie dostępnych metod alternatywnych wobec transfuzji jak hemodylucje i śródoperacyjne odzyskiwanie krwi. Przyjmowanie drobnych frakcji uzyskiwanych z krwi pozostawione jest osobistej decyzji. Według ich informacji tylko do końca XX w. „ponad 90 000 lekarzy z całego świata zadeklarowało gotowość leczenia Świadków Jehowy” w ten sposób.

Islam Współczesne muzułmańskie stanowisko sunnickich szkół prawnych wobec transplantacji narządów jest ogólnie pozytywne, z zastrzeżeniami: • przeszczep nie może „sprzeciwiać się ludzkiej godności muzułmanina” • dopuszczalny jest tylko, gdy jest jedyną możliwą formą pomocy • oddanie organu musi być dobrowolne (również po śmierci, pobranie organów warunkuje wcześniejsza zgoda) • handel organami ludzkimi jest sprzeczny z godnością człowieka • można przyjmować organy od nie-muzułmanów, ale nie od ludzi skazanych na śmierć.

Szyici zakazują pobierania organów od zmarłych muzułmanów, chyba że jest to konieczne dla ratowania życia innego muzułmanina.

Buddyzm Lekarze buddyjscy wskazują na odpowiedzialność, jaką obarczyła lekarza możliwość transplantacji narządów i jak wyznawcy innych religii są uwrażliwieni na nadużycia, takie jak kradzież narządów czy nielegalny handel nimi. Z religijnego punktu widzenia buddyzm nie wysuwa żadnych zasadniczych zarzutów co do transplantacji organów czy transfuzji krwi, a nawet określa to jako „akt heroizmu”.

Judaizm W judaizmie panują sprzeczne poglądy na ten temat – jedne autorytety uważają oddanie narządów za czyn godny, inni wskazują na fakt, iż taka ingerencja sprawi, że ciało dawcy nie będzie integralne w momencie zmartwychwstania. Przeważa jednak pogląd, że gdy chodzi o ocalenie życia człowieka, przeszczepy są dozwolone.

IV. Przeszczepianie narządów

15

4. Polskie uregulowanie prawne Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów wprowadza pojęcie zgody domniemanej na pobranie po śmierci komórek, tkanek i narządów. Oznacza to, że osoba zmarła może być potencjalnym dawcą komórek, tkanek i narządów o ile za życia nie wyraziła sprzeciwu.

Niewymagana jest zgoda rodziny lub bliskich osoby zmarłej. Rozmowa z rodziną przeprowadzana jest w celu uzyskania informacji czy zmarły za życia nie wyraził był sprzeciwu na pobranie od niego po śmierci komórek, tkanek lub narządów.

Sprzeciw można wyrazić w trzech równoważnych/równoprawnych formach: 1. wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich, potwierdzeniem dokonania wpisu sprzeciwu w centralnym rejestrze sprzeciwów jest zawiadomienie o wpisie sprzeciwu, sporządzone w formie wydruku komputerowego, przesyłane listem poleconym na adres podany w zgłoszeniu.

2. oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis; 3. oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.

W każdym przypadku najważniejsze jest poinformowanie rodziny i bliskich o swojej woli.

Osoba zmarła może być potencjalnym dawcą komórek, tkanek i narządów o ile za życia nie wyraziła sprzeciwu. Nie jest wymagana zgoda rodziny lub bliskich osoby zmarłej. Formularz zgłoszenia sprzeciwu znajduje się na stronie internetowej Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji „Poltransplant” lub w zakładach opieki zdrowotnej.

Komórki, tkanki lub narządy mogą być pobierane od żywego dawcy w celu przeszczepienia innej osobie, przy zachowaniu następujących warunków: 1. pobranie następuje na rzecz krewnego w linii prostej, rodzeństwa, osoby przysposobionej lub małżonka oraz, na rzecz innej osoby, jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste; 2. w odniesieniu do pobrania szpiku lub innych regenerujących się komórek lub tkanek, pobranie może nastąpić również na rzecz innej osoby niż wymieniona w pkt 1; 3. pobranie komórek, tkanek lub narządu od żywego dawcy na rzecz osoby nie będącej krewnym w linii prostej, rodzeństwem, osobą przysposobioną lub małżonkiem, wymaga zgody sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu dawcy, wydanego w postępowaniu nieprocesowym, po wysłuchaniu wnioskodawcy oraz po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej.

4. przepis z pkt 3 nie dotyczy pobrania szpiku i innych regenerujących się komórek lub tkanek, w tym wypadku dawcą może być anonimowa dla biorcy obca osoba.

Ustawa wprowadza rygorystyczne sankcje karne za rozpowszechnianie ogłoszeń o odpłatnym zbyciu, nabyciu lub o pośredniczeniu w odpłatnym zbyciu lub nabyciu komórki, tkanki lub narządu w celu ich przeszczepienia.

Sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do roku. Pobieranie do przeszczepu bez wymaganego zezwolenia zakazane jest pod karą pozbawienia wolności do 3 lat. Za nabywanie lub zbywanie cudzych komórek, tkanek lub narządu, pośredniczenie w takim procederze lub udział w takim zabiegu grozi pozbawienie wolności od 6 miesięcy do 5 lat, a za czynienie tego w sposób zawodowy do 10 lat pozbawienia wolności.

Procedura sądowa nie dotyczy osób, które chcą być dawcami szpiku. W tym przypadku wyraża się chęć pozostania dawcą szpiku poprzez wypełnienie odpowiedniego formularza zgłoszeniowego i przesłanie go do jednego z Ośrodków Dawców Szpiku (ODS), aktualna lista ODS’ów posiadających pozwolenie Ministra Zdrowia na działalność dostępna jest na stronach Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek.

16

IV. Przeszczepianie narządów

V. POLTRANSPLANT Wybrane treści pochodzą ze strony internetowej www.poltransplant.org.pl prowadzonej przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant”.

Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant” to państwowa jednostka budżetowa podlegająca Ministrowi Zdrowia, z siedzibą w Warszawie. Istnieje od 1996 roku. Główne zadania Centrum definiuje art. 38 ust. 3 Ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów z dnia 1 lipca 2005 r. znowelizowanej w 2009 r. Działalnością Poltransplantu kieruje dyrektor, powoływany przez Ministra Zdrowia po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Transplantacyjnej.

1. Centralny Rejestr Sprzeciwów Zgodnie z ustawą z dnia 1 lipca 2005 pobrania komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu. Sprzeciw należy zgłosić osobiście lub listownie w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów w Centrum Organizacyjno- Koordynacyjnym ds. Transplantacji w Warszawie na formularzu, który można otrzymać w zakładach opieki zdrowotnej lub na stronie internetowej www.poltransplant. org.pl.

Po dokonaniu zgłoszenia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, osoba zgłaszająca otrzyma listem poleconym potwierdzenie wpisu do Rejestru. Sprzeciw jest skuteczny od daty wpisu do rejestru , która będzie uwidoczniona na potwierdzeniu. Jeżeli formularz będzie źle wypełniony, sprzeciw nie zostanie zarejestrowany, o czym osoba zainteresowana zostanie powiadomiona listownie.

Moc prawną ma również noszone przy sobie własnoręcznie podpisane oświadczenie sprzeciwu lub oświadczenie ustne złożone w obecności dwóch świadków pisemnie przez nich potwierdzone.

W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za życia przedstawiciel ustawowy tej osoby. Małoletni powyżej lat 16 lub inne osoby, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, mogą same wyrazić sprzeciw.

2. Organizacja rejestrów dawców szpiku w Polsce i na świecie BMDW (czyli Bone Marrow Donor Worldwide) to ogólnoświatowy rejestr potencjalnych dawców szpiku, zrzeszający 58 banków dawców komórek hematopoetycznych z 43 krajów oraz 39 banków krwi pępowinowej z 21 krajów. Aktualnie baza BMDW udostępnia ośrodkom dobierającym pary dawca-biorca dane łącznie 11 mln. 43 tys. 903 dawców szpiku i jednostek krwi pępowinowej. Z serwisów on-line BMDW korzysta ok. 600 użytkowników z 433 organizacji posiadających autoryzację BMDW. Bone Marrow Donors Worldwide powstało w 1988 roku z inicjatywy Immunology Working Party działającej w ramach EBMT. Pierwsza edycja bazy została opublikowana na stronie www w lutym 1989 i zawierała dane 155 tys. dawców z 8 rejestrów, głównie europejskich.Co miesiąc rejestry należące do BMDW przesyłają aktualizację zawartości swoich baz droga elektroniczną do centralnego serwera mieszczącego się w Leiden w Holandii, przy jednym z rejestrów założycielskich BMDW. Uprawnieni użytkownicy mogą korzystać z dostępnej na stronie www.bmdw.org wyszukiwarki internetowej pozwalającej na szybkie znalezienie wszystkich dostępnych na świecie potencjalnych dawców dla danego pacjenta, pod warunkiem, że znane są przynajmniej 3 antygeny HLA chorego.

V. Poltransplant

17

VI. METODYKA Wybrane materiały pochodzą ze strony internetowej www.zhp.pl Związku Harcerstwa Polskiego.

Wcześniejsze rozdziały publikacji służą przede wszystkim budowaniu wiedzy kadry na temat krwiodawstwa i krwiolecznictwa. Można je traktować jako zbiór najważniejszych wiadomości i wybierać treści do dalszego przekazywania podopiecznym. Zgromadzone w publikacji informacje warto pogłębiać, wykorzystując np. oficjalne strony instytucji zajmujących się tematem krwiodawstwa oraz materiały drukowane dostępne w siedzibach tych instytucji.

Jak zdobyć materiały edukacyjne?

Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Warszawie dysponuje materiałami, które chętnie udostępnia w celu realizacji działań edukacyjnych prowadzonych m.in. w szkołach. Warto skontaktować się z RCKiK, aby takie materiały samodzielnie pozyskać.

Kontakt: RCKiK w Warszawie, ul. Saska 63/75, 03-948 Warszawa, tel: 22 514 60 00, e-mail: rckik@rckik-warszawa.com.pl

Wybrane elementy wiedzy na temat krwiodawstwa i krwiolecznictwa można wprowadzać do treści zajęć programowych przygotowywanych dla drużyny - zarówno zbiórek śródrocznych jak i zajęć obozowych czy zimowiskowych. Spore możliwości indywidualnej i zespołowej pracy z tematem krwiodawstwa dają istniejące instrumenty metodyczne: sprawności, odznaki, znaki służb i projekty starszoharcerskie. Na kolejnych stronach znajdują się karty, które można wygodnie powielać, aby użyć ich w pracy z podopiecznymi.

Najwięcej instrumentów metodycznych do pracy z krwiodawstwem mają najstarsze grupy metodyczne. Kadra i wędrownicy (jako osoby pełnoletnie) to osoby, które najszybciej mogą pomóc, oddając krew. Jednakże nie możemy zapominać, że krwiodawcą nie stajemy się nigdy ot tak, z przypadku i bez przemyślenia. Czasem decyduje o tym jakieś zdarzenie czy impuls. Motywacje do oddania krwi mogą być bardzo różne. Warto prowadzić działania edukacyjne i uświadamiające już od wieku zuchowego, kontynuować je w wieku harcerskim i starszoharcerskim, aby mogły zaowocować w pełni w dorosłości. Inwestycja w wiedzę, przekonania i postawy zuchów i harcerzy w obszarze krwiodawstwa i dawstwa szpiku to inwestycja w nasze bezpieczeństwo osobiste. Nigdy nie wiadomo komu i kiedy krew będzie bardzo potrzebna.

Zachęcamy do kontaktu w sprawach związanych z pracą programowo-wychowawczą z krwiodawstwem: 5zywiol@stoleczna.zhp.pl

18

VI. Metodyka

ŻYCIODAJNA KRWINKA

M

Zuchy (zespołowa) Wymagania: Spotkaliśmy się z honorowym dawcą krwi – dowiedzieliśmy się, jak narodziła się idea honorowego krwiodawstwa w Polsce oraz jak można zostać dawcą krwi.

Obserwowaliśmy pracę w regionalnym centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa (punkcie krwiodawstwa) lub podczas otwartej akcji poboru krwi.

Przygotowaliśmy minikonferencję na temat krwi i jej znaczenia dla zdrowia i życia człowieka.

Wspólnie z inną gromadą lub z drużyną harcerską zorganizowaliśmy obchody Światowego Dnia Krwiodawcy (14 VI) lub Dni Honorowego Krwiodawstwa PCK (22-26 XI).

W szkole, klubie lub domu kultury przygotowaliśmy wystawę plakatów propagujących honorowe krwiodawstwo. Zaprosiliśmy na nią swoich rodziców, nauczycieli i znajomych.

Zorganizowaliśmy dla naszego środowiska (np. szkoły, innej gromady) przedstawienie „Przygody życiodajnej Krwinki”.

Uwagi:

Stołeczna Kropla Braterstwa

VI. Metodyka

19

M

KROPELKA ŻYCIA Zuchy (indywidualna) Wymagania: Wie, co to jest krew i dlaczego jest bezcenna dla zdrowia i życia człowieka.

Dowiedział się, gdzie i kiedy w swojej miejscowości (okolicy) można honorowo oddać krew oraz jakie instytucje tym się zajmują.

Odwiedził punkt krwiodawstwa lub poznał honorowego dawcę krwi i dowiedział się, kto może zostać krwiodawcą.

Dowiedział się, jak narodziła się idea honorowego krwiodawstwa. Razem ze swoją szóstką przygotował na zbiórkę scenkę o honorowym krwiodawstwie.

Wykonał plakat propagujący honorowe krwiodawstwo.

Przekonał mamę i/lub tatę lub inną osobę do honorowego oddania krwi. Wyjaśnił im, dlaczego jest to takie ważne.

Uwagi:

20

VI. Metodyka

Stołeczna Kropla Braterstwa

M

ZNAWCA KRWIODAWSTWA Harcerze i harcerze starsi Wymagania: Wie, co to jest krew i zna jej rolę w organizmie człowieka.

Wie, kto może zostać honorowym dawcą krwi i gdzie w najbliższej okolicy można oddać krew.

Zaprosiła /zaprosił na zbiórkę zastępu lub drużyny zasłużonego honorowego dawcę krwi.

Przygotowała /przygotował program na uroczystość lub apel z okazji Dni Honorowego Krwiodawstwa PCK albo wykonał plakat zachęcający do honorowego oddawania krwi.

Namówił co najmniej dwie osoby do oddania krwi.

Uwagi:

Stołeczna Kropla Braterstwa

VI. Metodyka

21

POPULARYZATOR KRWIODAWSTWA

M

Harcerze i harcerze starsi Wymagania: Wie, jakie znaczenie mają poszczególne składniki krwi dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka oraz jakie choroby leczone są z wykorzystaniem leków krwiopochodnych i w jakich sytuacjach wykorzystywania jest krew dla ratowania zdrowia i życia człowieka.

Wie, jakie organizacje i instytucje zajmują się promocją krwiodawstwa i pobieraniem krwi.

Wraz z zastępem lub drużyną odwiedził regionalne centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa (punkt krwiodawstwa) lub wziął udział w otwartej akcji poboru krwi. Poznał procedury związane z pobieraniem krwi.

Przygotował prezentację multimedialną promującą honorowe krwiodawstwo, którą zaprezentował na zbiórce drużyny lub przed swoją klasą. Prezentację zamieścił na stronie internetowej.

Do oddania krwi namówił co najmniej trzy osoby.

Uwagi:

22

VI. Metodyka

Stołeczna Kropla Braterstwa

AMBASADOR KRWIODAWSTWA

M

Wędrownicy, kadra Wymagania: Zna budowę tkanki krwi i rolę składników krwi dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Wie, jakie jest wykorzystanie poszczególnych składników krwi dla ratowania zdrowia i życia człowieka.

Potrafi omówić historię leczenia z wykorzystaniem krwi ludzkiej, w tym rozwój krwiodawstwa w Polsce. Zna zadania organizacji i instytucji zajmujących się organizacją i promocją krwiodawstwa w Polsce.

Odnalazł w swoim otoczeniu osobę, która otrzymała krew lub preparaty krwiopochodne.

Przeprowadził z nią wywiad, który zaprezentował swojej drużynie.

Nawiązał kontakt z Klubem Honorowych Dawców Krwi PCK lub placówką publicznej służby krwi. Poznał drogę krwi od dawcy do biorcy, potrafi omówić etapy pobierania krwi i jej przygotowania dla celów leczniczych.

Zorganizował w środowisku szkolnym lub lokalnym akcję promującą honorowe krwiodawstwo. Do oddania krwi namówił co najmniej cztery osoby.

Do wyboru: chce oddać honorowo krew, prowadzi zdrowy styl życia, zapoznał się z kwestionariuszem dla krwiodawcy i sprawdził, czy spełnia wymagania dla dawcy (oprócz wieku) – dla osób poniżej 18 roku życia, oddał honorowo krew – dla osób, które ukończyły 18 lat (nie dotyczy osób, który z powodów zdrowotnych nie zostały zakwalifikowane do oddania krwi).

Stołeczna Kropla Braterstwa

VI. Metodyka

23

KARTA PROJEKTU STARSZOHARCERSKIEGO Harcerze starsi Obszar tematyczny: promocja krwiodawstwa i krwiolecznictwa Tytuł projektu: Drużyna realizująca projekt: Cele projektu i zakładany efekt:

Szef projektu: Osoby zaangażowane w realizację i ich role w projekcie:

Termin rozpoczęcia: Planowany termin zakończenia: Harmonogram projektu:

Dokumentacja i sposób zaprezentowania efektów projektu:

24

VI. Metodyka

Więcej informacji metodycznych o projekcie starszoharcerskim: http://cbp.zhp.pl/wp-content/uploads/2015/05/projekt_teoria.doc http://cbp.zhp.pl/poradniki/projekt-starszoharcersk

ZNAK SŁUŻBY ZDROWIU Wędrownicy, kadra Robert Baden-Powell napisał kiedyś, że “życie skauta jest nieustanną wędrówką ku szczęściu”.

Powinniśmy starać się żyć w taki sposób, aby sił i sprawności wystarczyło nam na całą życiową wędrówkę. Dlatego musimy umieć troszczyć się o ZDROWIE I KULTURĘ FIZYCZNĄ, unikać zagrożeń, które niesie ze sobą współczesna cywilizacja. Dbałość o własne zdrowie to znajomość i przestrzeganie zasad higieny osobistej, jak również racjonalny tryb życia oraz rzetelna wiedza o możliwościach zapobiegania chorobom cywilizacyjnym. To także świadomy, mądry wybór pomiędzy szacunkiem dla własnego zdrowia, a uzależnieniem od nałogów: narkotyków, alkoholu, tytoniu.

Przede wszystkim jednak jest to ruch, sport i troska o swoją sprawność fizyczną. Cywilizacja niesie ze sobą przeróżne zagrożenia życia i zdrowia: wypadki przy pracy, nieszczęśliwe zdarzenia, katastrofy komunikacyjne. Musimy umieć im zapobiegać; bezwzględnie przestrzegać zasad bezpieczeństwa na ulicy, w pracy, podczas zabawy. Powinniśmy być przygotowani, aby w takich nadzwyczajnych sytuacjach udzielić pierwszej pomocy. Trzeba więc znać podstawy ratownictwa. Taka jest idea tej wędrowniczej służby: uczyć, zachęcać i propagować troskę o własne zdrowie i przestrzegania higieny osobistej; zapobiegać chorobom cywilizacyjnym, dbać o swoją sprawność i kondycje fizyczną, upowszechniać znajomość zasad pierwszej pomocy.

Wypełniać tę wędrowniczą służbę i zdobyć znak można na przykład stając się honorowym krwiodawcą

VI. Metodyka

Stołeczna Kropla Braterstwa

25

ODZNAKA: HARCERSKA KROPLA BRATERSTWA Wędrownicy, kadra 1. Odznaka adresowana jest do wędrowników, starszyzny i instruktorów.

2. Odznaka jest jednostopniowa.

3. Odznakę może otrzymać osoba, która: a. zna znaczenie honorowego krwiodawstwa dla ratowania zdrowia i życia ludzi, b. co najmniej dwukrotnie oddała honorowo krew dla celów leczniczych, c. namówiła minimum dwie osoby do honorowego oddania krwi, d. zorganizowała w swoim środowisku akcję promującą honorowe krwiodawstwo.

4. Odznakę przyznaje komendant hufca.

Symbolem odznaki jest stylizowana lilijka, której jeden z listków – zgodnie z symboliką skautowej lilijki oznaczający służbę drugiemu człowiekowi - ma kształt kropli krwi. Całość uzupełnia napis „Harcerska Kropla Braterstwa”. Kształt odznaki nawiązuje do harcerskich specjalności.

Przykładowe działania promujące honorowe krwiodawstwo: • przeprowadzenie zbiórki drużyny (szczepu, namiestnictwa), • zorganizowanie i przeprowadzenie lekcji tematycznej w szkole, spotkania wśród studentów, w środowisku lokalnym, • wykonanie tematycznej gazetki w szkole, • zorganizowanie wyjścia do regionalnego centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, • nawiązanie kontaktów w klubem honorowych dawców krwi PCK i podjęcie wspólnego działania, • zorganizowanie spotkania z zasłużonym honorowym dawcą krwi, • zorganizowanie lub współorganizowanie otwartej akcji poboru krwi, lub akcji zbiorowego oddawania krwi.

26

Stołeczna Kropla Braterstwa

VI. Metodyka

! w ó t o Bądź g czeństwa ie

ezp B a l d a j c a Eduk

BĄDŹ GOTÓW! Edukacja dla bezpieczeństwa to projekt realizowany przez Chorągiew Stołeczną ZHP. Współfinansowany ze środków m.st. Warszawy.

BĄDŹ GOTÓW! to propozycja programowa dla gromad i drużyn, której celem jest wzbogacenie pracy programowej o elementy specjalności takich jak: - służba krwiodawstwa, - pożarnictwo, - ratownictwo, - służba zabezpieczenia, - służba ruchu drogowego, - służba graniczna, - wodniactwo.

Każda z tych specjalności łączy w sobie przygodę, pasję i bezpieczeństwo. Stosując elementy każdej z nich, możemy wzmacniać w podopiecznych postawę odpowiedzialności za siebie i za innych. I o to właśnie chodzi w projekcie.

W roku 2016/2017 propozycja połączyła kilkanaście środowisk harcerskich działających w Warszawie. W 20 szkołach gromady i drużyny realizowały działania na rzecz szkół i uczniów, ale także dla swoich drużyn.

Do korzystania z materiałów projektowych i prowadzenia działań na swoim terenie zachęcamy wszystkie jednostki harcerskie.

Kontakt w sprawie projektu: badz.gotow@stoleczna.zhp.pl

Stołeczna Kropla Braterstwa

VI. Metodyka

27

Wydrukowano na papierze ekologicznym pochodzącym z recyklingu.

ChorągiewZHP a zawy Stoołheactezrón w Wars im. B

Publikacja przygotowana w ramach projektu „Bądź gotów! Edukacja dla bezpieczeństwa”, prowadzonego przez Chorągiew Stołeczną ZHP, współfinansowanego ze środków m.st. Warszawy.

Publikacja jest elementem programu popularyzacji stosowania elementów specjalności w pracy programowo-wychowawczej gromad i drużyn.

Kontakt: badz.gotow@stoleczna.zhp.pl