De onstuitbare opmars van Teams

De scholen zijn weer open, maar dat is niet zo vanzelfsprekend als eerder. Overal zijn de coronamaatregelen zichtbaar en merkbaar. Op dit moment (medio augustus) weet niemand of er een tweede golf komt en wat er dan staat te gebeuren. Eén voordeel is er dan wel: iedereen heeft leren werken met Teams. ‘Wat onder normale omstandigheden anderhalf tot twee jaar zou hebben geduurd, moest nu in een maand gebeuren. Dat is gelukt.’

Neem Hans van der Maten, docent Engels aan het Bonhoeffer College in Enschede. ‘Ik heb de techniek vrij snel onder de knie gekregen’, zegt hij, als hij terugblikt op het begin van de lockdown. ‘Die eerste dagen kwam er zó veel op ons af.’ De lopende tienminutengesprekken moesten opeens via de telefoon worden gevoerd, de eindexamenklassen losten op en er moest worden nagedacht over resultaatsverbeteringstoetsen. Die bovendien niet op school mochten plaatsvinden. En er waren de lessen die even later weer van start gingen, nu met docent en leerlingen aan weerskanten van hun beeldschermen.

Het ging allemaal goed, stelt Van der Maten vast. Met wel een voorbehoud dat hij vaker uitspreekt: een videoles heeft niet de kwaliteit van een klassikaal lesuur. ‘Je kunt het niet vergelijken. In de klas zie je of een leerling oplet. Als je daaraan twijfelt, stel je hem of haar een vraag. Zo werkt dat, je wilt je leerlingen scherp houden. Ik heb tijdens videolessen geprobeerd om dat op te lossen door de microfoon van zo’n wegdwalende leerling open te zetten en hem of haar te vragen even iets voor te lezen. Zo haal je een leerling weer terug.’

Andere concessies waren even onvermijdelijk. ‘Ik ben bijvoorbeeld gewend mijn leerlingen de hand te schudden als ze binnenkomen’, legt Van der Maten uit. ‘De dynamiek in zo’n klas, daar houd ik van. In zo’n lesuur zit veel humor en sfeer, je reageert op elkaar. Als het zo uitkomt, heb je het met elkaar ook over andere zaken. Dat vind ik prachtig, dat is mijn vak. In vergelijking daarmee zijn videolessen erg afstandelijk. Je kunt elkaar niet echt aankijken. Dat is frustrerend, in dit vak draait het om persoonlijk contact en relatie.’ >>

Aantal Teams 500 Microsoft Teams

19/02/2020 15/03/2020 (lockdown) 23.000 Microsoft Teams

04/06/2020 Percentage gebruikers 100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0 Office 365 Microsoft Teams E-mail

19/02/2020 Office 365 Microsoft Teams E-mail

04/06/2020

Schrappen ‘Wat ik verder jammer vond: we moesten schrappen in ons lesprogramma. Zo besloten we om het onderdeel literatuur te laten vallen. Daar sta ik achter, het kon niet anders. Maar ik vind het een van de mooiste onderdelen van het vak. Je kan verhalen vertellen, in interactie met de klas over zingevingsvragen spreken. Die lessen geven mij energie, ik word er enthousiast van. Nu heb ik me vaak gevoeld als een cabaretier zonder publiek. Het is prachtig wat er met Teams allemaal kan, maar ik heb mijn leerlingen gemist.’

Tegelijkertijd ziet hij opbrengsten. Hij geeft voorbeelden. Zoals van de leerlingen die na de les nog even ingelogd blijven. ‘Dan kwamen de vragen die ze tijdens de les niet goed durven stellen, om niet uitgelachen te worden. Ik kreeg meer inhoudelijke vragen dan normaal. Kennelijk geeft de digitale omgeving leerlingen een gevoel van veiligheid. Dat is winst.’ Uit zijn mentorgroep ving hij op dat docenten in eerste instantie los van elkaar veel werk opgaven. ‘Het was te veel, de leerlingen konden het niet meer overzien. Dat hebben we vervolgens kunnen oplossen. Ik wil Teams niet meer kwijt.’

Achter de schermen Van der Matens relaas staat niet op zich. Van vele andere docenten, en van veel leerlingen, vallen vergelijkbare verhalen op te tekenen. De digitale mogelijkheden, in dit geval via Microsoft Teams, boden een uitweg toen de scholen sloten. Achter de schermen hebben de medewerkers van de afdeling Carmel ICT daarvoor bergen verzet. ‘We hebben bijvoorbeeld geïnventariseerd of er leerlingen waren die thuis geen internetverbinding hadden’, verduidelijkt Rob Calamé, accountmanager. Dat bleek voor enkele leerlingen - ‘Tien tot vijftien, denk ik, binnen heel Carmel’ - het geval, zodat daar voor mobiel internet kon worden gezorgd.

Binnenskamers stond de applicatie Teams van Microsoft bij wijze van spreken al gereed. Het programma, met faciliteiten voor videobellen, videolessen, het delen van bestanden en zijn chatfunctie, was al voorbestemd voor uitrol over alle scholen. ‘Ik zal niet technisch worden, maar vier jaar terug, bij de centralisatie van ICT, hadden we al Office 365. Met Teams konden we ook de leerlingen betrekken’, weet Gijs Beldman, Office 365-beheerder. ‘We hadden op Het Hooghuis al een start gemaakt met de installatie van Teams, het was de eerste school die ermee kon werken. Elke school was er al mee bezig, na de zomervakantie zou het Twents Carmel College overgaan, daarna de anderen. Daarvoor dachten we anderhalf tot twee jaar nodig te hebben, je moet mensen de tijd geven om te wennen en te ontdekken wat voor hun waardevol is.’

Maar die tijd was er niet. Een week of twee vóór de lockdown informeerde het College van Bestuur naar wat Carmel zou kunnen bieden als het aantal COVID-19-besmettingen heel snel zou toenemen. ‘We hebben het antwoord nog uitgewerkt’, weet Beldman. ‘Het Hooghuis was zo goed als klaar om over te schakelen naar thuisonderwijs. En toen gingen de scholen dicht.’

23.000 Teams Hier zegt een getal meer dan veel woorden: onder grote tijdsdruk moesten plotseling omstreeks 23.000 Teams worden aangemaakt. ‘Er was geen tijd meer voor pilots, we moesten en masse over’, weet André Maas, applicatiebeheerder bij het Twents Carmel College. Terwijl Gijs Beldman, Jan van Zanten en Carlo Wijering de techniek verzorgden, en Rob Calamé en Marco de Groot als schakels tussen de scholen en de afdeling ICT fungeerden, werd Maas’ hulp ingeroepen voor het schrijven van handleidingen en het verzorgen van webinars. ‘Ik kom uit het bedrijfsleven, ik had ervaring met het geven van cursussen’, licht hij toe. Onderwijl stond hij collega’s van binnen en buiten de eigen school met raad en daad terzijde. ‘Het zijn in het begin lange dagen geweest. Ik begon ’s morgens om 7 uur en ging vaak door tot middernacht. Het was nodig, er kan veel als er een crisis is.’

Voor Beldman en identity manager Van Zanten kwam daar nog iets bij. Het aanmaken van zo’n 23.000 teams was vaak nachtwerk. ‘Microsoft was in die periode razend druk en onderwijs staat niet in de top van de prioriteitenlijst’, zegt Van Zanten, ‘dus we moesten een goed een moment kiezen waarin we ongestoord konden doorwerken. Dat was vaak ’s nachts. We hebben er niet over nagedacht. Dit moest gebeuren, we wisten dat de leerlingen en de docenten op ons zaten te wachten.’

Drempels verlagen Krap enkele maanden later lijkt onderwijs zonder Teams al niet meer denkbaar. ‘Ik blijf het zeker gebruiken’, zegt Hans van der Maten. ‘Videolesgeven kan soms een uitkomst bieden, dat hebben we nu ervaren. In Teams kan ik zien of een leerling iets heeft gedaan, ik vind het prettiger dan It’s Learning, de elektronische leeromgeving die we tot nu toe gebruikten. En ik denk dat Teams zeker iets kan betekenen voor vormen van meer gepersonaliseerd leren, maar dan in combinatie met een goede lesmethode. Wij zijn net overgegaan op een andere methode. Die biedt meer materiaal en is uitdagender.’

Hij overweegt verder een digitaal spreekuur in te voeren. ‘Ik heb gemerkt dat het voor leerlingen drempels kan verlagen. En, los daarvan: de scholen zijn dan wel weer open, dat virus is er nog. Dus nog lang niet alles kan zoals we gewend waren. Ook dan kan Teams een rol spelen.’

Volgende uitdaging Binnen de afdeling Carmel ICT komen meer van dergelijke geluiden binnen. Rob: ‘Ik krijg vanuit de scholen veel positieve reacties, we hebben nogal wat complimenten mogen ontvangen.’ Hij ziet zelfs al een volgende uitdaging naderen: ‘Iedereen werkt nu met Teams. Dus komt de volgende vraag eraan: hoe kunnen we hiervan nog meer gebruikmaken voor ons onderwijs? Bijvoorbeeld om onze leerlingen meer op maat te bedienen? Want ik merk verandering: docenten vragen meer dan voorheen zelf of Teams dit of dat ook kan.’ André Maas herkent het. ‘Je ziet Carmel als kennisalliantie groeien. We zien al schooloverstijgende Teams ontstaan. Ik denk dat het docentenvak hierdoor gaat veranderen. Ook als een digitale les de klassikale les niet kan vervangen, is het niet nodig de leerlingen altijd in je lokaal te hebben. En het is heel eenvoudig: je hoeft alleen maar in te loggen en je bent er.’ Dat is inmiddels nog weer gemakkelijker geworden, door de koppeling van Teams en Somtoday, weet Van Zanten: ’Docenten hoeven niks meer zelf in te tikken. Alles staat klaar, je stelt met vinkjes je Team samen.’

Gijs Beldman verwacht dan ook dat de ontwikkeling zich voortzet. ‘Meer docenten weten elkaar nu op Carmelniveau te vinden. Ik denk dat we dat vaker zullen zien, iedereen ervaart er de voordelen van. Denk bovendien aan scholen in krimpregio’s. Misschien kunnen die niet meer alle vakken aanbieden, of niet meer op elke locatie. Dan kunnen videolessen een uitkomst bieden. De hobbel is nu wel geslecht.’ En Jan van Zanten: ‘Wat begon als noodmaatregel is een standaardvoorziening geworden.’