Deugden zetten missie om in praktijk
Directe relatie Jacqueline Maatman, teamleider brugklas, luistert gefascineerd. ‘Wat mij erg aanspreekt is de directe relatie tussen zo’n deugd en de dagelijkse werkelijkheid’, zegt ze. ‘Dat sluit goed aan bij de missie van onze school. En bij de mentoraatslijn voor de klassen 1, 2 en 3, waarin we de leerlingen toerusten voor de bovenbouw. In die eerste drie jaar leren ze reflecteren, feedback ontvangen en geven. Dit project draagt daaraan bij. We vragen collega’s dan ook om bij het aanspreken van leerlingen te verwijzen naar de deugd van dat moment. Dan gaat het nog dieper, want dit is niet iets wat we er even bij doen.’
Hoe geef je heel praktisch inhoud aan het begrip waardegericht onderwijs? Die vraag heeft Siebrich Siemens, docent levensbeschouwing aan het Carmel College Salland in Raalte lang bezig gehouden. ‘In de les ben je er mee bezig. Maar hoe maak je het nou schoolbreed? En hoe kun je zorgen dat het beklijft?’,
Dat laatste geldt ook voor de leerlingen zelf. Over elke deugd vullen ze in hun e-portfolio een ‘IPOD-formulier’ in. IPOD staat in dit verband voor ‘Ik probeer en oefen mijn deugden.’ Maatman: ‘Ze leggen vast hoe ze met die deugd zijn omgegaan, hoe ze erop hebben gereageerd. Als ze dan later in het portfolio die reflectiemomenten terugzien, kan dat helpen om talenten te ontdekken. Ze krijgen een verrassende inkijk in het eigen groeiproces. Het is één van de manieren waarin ze zich bewust worden van eigen sterke en zwakke kanten. Zodat ze in de bovenbouw een goede profielkeuze maken.’
beschrijft ze haar denkproces. Ze vond het antwoord in het deugdenproject, waaraan alle brugklassers deelnemen. Neem de deugd Respect. Op een videofilmpje zien we hoe leerlingen verschillende voorbijgangers (gespeeld door medeleerlingen) overvallen met de vraag of ze weten wat respect is. Altijd is het antwoord bevestigend, maar niemand kan het begrip uitleggen. Tot ze een jongeman vinden met schort en koksmuts. Jawel, hij kan het uitleggen. In het volgende shot staat hij voor de klas te roeren in een grote pan: ‘Een beetje van dit en een beetje van dat.’ Zijn gehoor van brugklassers kijkt ongelovig toe. Wordt hier respect met recept verward? De kok schudt het hoofd en noteert de ingrediënten op het bord: ‘Redelijk veel aardigheid, Een Schep leuk met elkaar omgaan, Pak Een Cilinder met iemand nemen zoals hij is, Tadaa! RESPECT!’
En Siemens: ‘Het viel me op dat de brugklassers onlangs, bij een presentatie aan basisschoolleerlingen van groep 8, zelf het deugdenproject noemden als voorbeeld van wat ze hier leuk vinden. Dat heeft me verrast, we hadden daarover geen afspraken gemaakt. Weet je, deugden zijn er in ieder mens. Je hoeft ze niet aan te leren, alleen maar omhoog te halen. Dat is het uitgangspunt van het deugdenproject van de Amerikaanse psycholoog Linda Kavelin-Popov, op wie we ons baseren. Volgens haar haal je deugden naar boven door eraan te werken. Dat zien we hier gebeuren.’
Het is één van de voorbeelden van de manier waarop de brugklassers de deugden verbeelden. ‘Elke brugklas moet een deugd voorbereiden en presenteren’, legt Siemens uit. ‘In de weken daarna keert de betreffende deugd terug in de lessen. Bij levensbeschouwing maakt elke leerling een kaartje, met aan de voorkant een illustratie die bij de deugd past. Op de achterkant schrijven ze hoe ze die deugd zelf concreet hebben ingevuld. Bijvoorbeeld door een ruzie te sussen.’
12