Dichtbundel
Arnhem, 21 maart 2020
Dichten Voor Water VI Natuur en Klimaatverandering
Stichting Aquarius
HUIS DER ZOTHEID
Colofon: Uitgever : Huis Der Zotheid Vormgeving : Erik Van Loon Foto : (c)Greenpeace/Chantal Bekker Jury: Carmen van Deuren, Noud Bles, Lilian Regtvoort en Erik Van Loon Met dank aan: Provincie Gelderland en Gemeente Gorinchem Editie: maart 2020 Oplage: 100 stuks en e-book Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Dichtbundel
Arnhem, 22 maart 2020
Dichten Voor Water VI Natuur en Klimaatverandering
Dichten Voor Water VI Beste lezer, 2020 zullen wij niet snel vergeten. Het corona virus zorgt wereldwijd voor paniek, vluchten worden gecancelled, winkel en scholen gaan op slot en de 12e Nationale Wereld Water Dag Rivier Schoonmaak is versoberd. Nu gaat de schoonmaak van de 100 km lange Linge en het 6e Dichten Voor Water Festival wel gewoon door. Dat is ook niet voor niks want een groot aantal deelnemers heeft dit jaar weer prachtige gedichten ingestuurd. De jury Carmen van Deuren, Noud Bles, Lilian Regtvoort en laatstgenoemde hebben er dan ook een hele klus aan gehad om daags na de deadline de 63 gedichten op tijd te kunnen beoordelen. In deze dichtbundel vindt u in deel 1 een bloemlezing met daarin volgens de jury de 12 mooiste en beste gedichten van 2020 en in deel 2 vindt u een selectie van overige ingezonden gedichten over water. Geniet van de gedichten in deze bundel en laat het woord ook in moeilijke tijden rijkelijk vloeien. Erik Van Loon Stichting Aquarius
BLOEMLEZING mooiste en beste gedichten Lieven Baeyens Piet Janssen
Angelika Geronymaki MĂŠland Langeveld Gerard Scharn
Bennie Sieverink Manon Slob Bas Snijders
Liesbeth Sonneveld Dirk van Stralen Bauke Vermaas Jiry de Waal
Lieven Baeyens, 69
Antwerpen
Linge hoe lang zal de Linge er nog zijn woorden deinen weg in de nevelen van de tijd zinnen verzanden in de zilte einder het waterpeil wordt niet meer gemeten jongeren spijbelen betogen of maken duidelijk dat het zo niet verder kan Lingewaard en Lingewaal zullen ophouden te bestaan tussen Lek en Linge zullen landerijen en weiden verdwijnen in het water net als de Korne de Lingehaven de Lingesluis onze kleinkinderen zullen vragen stellen over Zoelen Zetten Elst of Tiel en niemand die het nog weet niemand
1
Angelika Geronymaki, 33
Rotterdam
Wegkijken wanneer wij asbest ontwijkende sloopkogels passeren boeren op tractoren huilen en protesteren rijden wij en de lucht is helderder blauw dan de werkelijkheid het zwart van het asfalt spiegelt en lachend gaan we langs lege meren met vissen uitgesparteld op het mulle zand ik kus je wang je mond je voet langs een kudde vetkwabdijige koeien onwetend sjokken ze hun dood tegemoet ik roep je bent zo mooi jij zegt ik wil voor altijd rijden het industrieel overwoekerde landschap glooiend onder de wielen ingekleurd door mensenhanden met eigen graf delvende machines gaan ze voor meer of minder stikstof? ze werken zo hard voor een groeiende toekomst waarin ze klagen en zagen dat niks meer goed is en dat hadden ze zelf gedaan maar wij niet wij rijden met de ramen geblindeerd kijk ik je in de ogen de rode toyota stoot steevast door�
2
Piet Janssen, 76
Rotterdam
De aarde is ziek de aarde is ziek van het virus mens, het jeukt en brandt van hersenschimmels aan zijn lijf, hij krimpt ineen bij het boren in zijn ingewand zit met plastic in zijn maag de aarde is ziek er is geen luwte in de zon de thermometer slaat op tilt de aarde rilt als beeft de grond weinig ijs nog dat verkoelt zijn energie is bijna op de aarde is ziek ten einde raad, weet niet meer waar de wind vandaan, een wolk van gif drijft aan, de zee gaat huizenhoog, hij wenst zich dood in dit klimaat de aarde is ziek wacht tot de mens gestikt is in zijn overdaad, zichzelf heeft opgebrand en uitgerookt hij weet dat hij daarna weer beter wordt
3
MĂŠland Langeveld, 60 Doe iets aan dat gat in die ozonlaag, was de enige missie tijdens mijn jeugd doe iets aan die zure regen, kwam daar later voor in de plaats doe iets aan dat CO2-teveel doe iets aan die opwarming doe iets aan die plasticsoep doe iets aan dat ontbossen doe iets aan dat uitsterven van diersoorten doe iets aan die bio-industrie doe iets aan dat landbouwgif doe iets aan die aardgaswinning doe iets, doe iets, doe iets is thans een to do list waarmee je poĂŤziebundels vult: doe in godsnaam iets!
4
Amsterdam
Gerard Scharn, 73
‘s Hertogenbosch
Een ingreep dringend gewenst tis warm vandaag, morgen wordt het warmer morgen staat het water hoog, overmorgen hoger was de aarde plat dan stroomde die over maar de aarde is niet plat maar ook niet hol anders stroomde die misschien wel vol de aarde is een bol en wij zijn bolbewoners of holbewoners die wachten tot het water aan onze lippen staat en niemand ons nog hoort als wij om hulp schreeuwen wij zetten dus de kachel lager en verhogen dijken en vragen iedereen ook zo te doen te beginnen met de kachel, misschien dat dan het water zakt
5
Bennie Sieverink, 65 Klimaatoptimist Het rood-witte signaal negerend prikt hij door de wolken als ware hij de zon. Eindeloze zomers heerlijk buiten zoele avonden tot in november geen winters meer januari is gelijk de lentemaand hij ruikt de orchideeĂŤn al hoort tropische vogels en voelt en proeft het aangename water waarin hij stilletjes zwemt tussen plonzende vissen. Ja, dit is de nieuwe natuur die hij zo graag zou zien. Zijn blindengeleidehond huilt.
6
Hengelo
Manon Slob, 29
Moerkapelle
Voor lief het land dat danst met water leidt en volgt waarheen zij draait haar door rivier, langs uiterwaarde ritmisch stuwt door vlakke aarde almaar zoekend eeuwig stromend het land draagt vrucht, de dorst bespaard het land dat danst met water dweept met, huivert voor haar pas zich gretig laaft aan wat haar toebehoort als zij zich fier door laagland stort het spel van tij en waterkering strijd die nooit beklonken wordt het land dat danst met water vergeet niet wie de passen telt neem niet voor lief, nee, niet te lang het water dat slechts danst zolang zij niet verzilt, verdroogt, verdampt land dat met zout niet dansen kan�
7
Bas Snijders, 37
Heinenoord
Parel de deksel van de aarde stond zo ver open, dat al het water smolt waar iedereen op regen slechts bleef hopen schaduw zocht om in te schuilen heeft ĂŠĂŠn meisje de wereld opgerold is er bovenop gekropen, er heel hard voor gaan huilen
8
Liesbeth Sonneveld, 58
Arnhem
Vaarmoeder In de Noordzee m’n vader grote zwemslagen onderduiken bovenkomen als een vis in het water in meren m’n moeder fontein van angst en gedrevenheid watertrappelen hoofd boven water houden ontredderd. Je bent mijn baarmoeder Water zonder jou zal ik versterven mijn huid zal langzaam verteren het begerenswaardige lost op. Breng mij bij je diamanten op het paardenbloemblad in een betegeld stadstuintje bij je oorverdovende beek die klettert in het dal bij je oorverdovende stilte die breekt wanneer je knerpt onder m’n voeten bij je weerspiegeling van de wolken en van het Hollands licht. In de zee het verstikkende verzamelpunt van ons afval duiken wij allen onder komen boven watertrappelen houden het hoofd boven water. Bederven doe ik je nooit jij geeft mij bloed zweet en tranen. je bent mijn baarmoeder mijn vaarmoeder mijn Alles.
9
Dirk van Stralen, 54 De Linge I. Ze kronkelt deels heel lieflijk langs boomgaarden met kleurrijke bloesems, heerlijke vruchten, sierlijke heesters, en muren van hagen, grienden onderhouden door vrienden, geknotte wilgen en fiere populieren, wuivende mysterieus ruisende rietvelden, schilderachtige taferelen aan haar oeverkant: de Linge, de langste rivier in Nederland! II. Ze fluistert zacht 108 km lang over een kunstwerk van beton en staal voor water vanuit het Pannerdens kanaal, in de lucht stilstaande waterjuffers, een bredere bodem voor extra waterbuffers, pittoreske dorpen en historische steden, haar uitmonding in de Merwede, schilderachtige taferelen aan haar oeverkant: de Linge, de langste rivier in Nederland! III. Ze glimlacht glinsterend en toont diepe dankbaarheid voor schoon rivierwater, goed cultuurtechnisch onderhouden grienden, ontmoetingen met grenzeloze dierenvrienden, de aanwezigheid van de Roerdomp en de Lepelaar zonder dat ze onraad ruiken, elke nieuwe bocht met bloemdragende struiken, schilderachtige taferelen aan haar oeverkant: de Linge, de langste rivier in Nederland!
10
Dodewaard
Bauke Vermaas, 41 Druppels Als het waait ruist de grote eik op de parkeerplaats een bos bij elkaar. Auto’s knarsen het grind aan zijn voeten waar vroeger planten, dieren, andere bomen misschien is zijn ruisen een roepen van groen dat verdween uit de groeiende stad. Er waaien druppels in je haar de stadsfontein maakt een regenboog. Als het waait kun je vergeten hoe het ruikt na een lange hete dag als lauwe regen de stad heeft geblust. Kokend metaal in de lucht een geur van bloed zonder pijn. Vergeten hoe het ruikt soms naar vissen en een oude sloot die te lang heeft gestoofd. Er waaien druppels in je haar, de stadsfontein staat al weken droog.
11
Zwolle
Jiry de Waal, 39
Ens
Vogelaar Aan de Linge ziet een bewoner Het water wordt steeds schoner De natuur wil hersteld Maar wordt door stuwen bekneld Rechte lijnen staan lijnrecht op alles waar de natuur voor vecht Maar uiteindelijk wint toch het klimaat Ruimte zal ze niet snel krijgen Daarvoor moet hoog water dreigen Hopelijk zien we dat niet te laat Geef het water ruimte om te bewegen Wat woest en ook wat luw Want natuurschoon is schuw En komt liever geen mensen tegen Kreeg de Linge eindelijk haar verdiende plek Met in elke meander een andere stek Dan vloog, met in zijn snavel een vis De ijsvogel snel en gewis De weelderige struwelen in En gaf de buit aan zijn vriendin Gade geslagen door een vogelaarsblik Ach, was het maar zo ver, verzuchte ik.
12
SELECTIE gedichten over water
Ellen Boersma, 54 Vallend water Begrip schuift over begrip. Het is zo tijdelijk als een regendruppel. Van dichtbij een grote bolle lens. De waarheidsbeleving van een glashelder, omgedraaid en vertekend beeld. Het is zo tijdelijk als het beeld in een vallende druppel. Of als in een film moet ik zeggen, vallende film. Stel je voor: een regenbui. Een triljoenen hoeveelheid vallende films. Allen vallen. Vol, recht, schuin, strak, flodderig, miezerig. Het vallende water filmt. Vele verticale razende trein-uitzichten die te pletter vallen. Onze aardbol bovenin. Het wolkenveld onderin. Razend; Bergen, steden. Gebouwen. Bomen, hutjes, mensen en Alle diersoorten behalve die onder water. Tot heel dichtbij en splatsj. Het volume van elke druppel geabsorbeerd. Migrerend in zand, klei, stof. Een enkele blijft liggen als vergrootglaasje. Een lensje aan een tak. Opgenomen in een meer. Kapotgevallen op zee. Zoveel is er. Zo kort. Zo altijd.
13
Arnhem
Monique Bol, 53
Kapellen, Belgie
Letters in brak water of in zwarte poelen in plassen na een regenbui in bodemloze diepzee in het donsje dat de mist net achterliet in vallend water en met elke druppel tuimelt een teken uit een pen vloeien oeverloos blauwe groene grijze letters ingeademd en weer uitgespuwd verwoorden ze schel wat is wat niet of verrassen ze als in lettersoep hun wezen striemt of zalft, stroomt of zuivert of buldert onbelemmerd als het water
14
Berit Brink, 31
Amsterdam
Reflecties Een reflectie van mezelf maar ook - misschien van dezelfde bomen als vroeger. Heel even als toen de meerkoeten rechtstreeks naar zee konden zwemmen. Rechts een huis en verderop verrijst een wijk. Voordat het gruis van de bouwplaats vergrijst en vertroebelt en reflecties niet langer zichtbaar zijn zie ik tot diep op de bodem en ver in de verte een zoetwater Eden Verdoemd tot verval aalscholvers
bevers schaatsenrijders
en tal van libellen en eenden. Nog wel.
15
barbelen
Lisa Buijnink, 27
Lichtenvoorde
Kapitein Eens voelde jij je helder en genoot je van intense zoete en zoute smaken Maar je begint te verzuren en je ziet alleen nog maar troebel Eens snoof jij de frisse wind met wie jij danste diep in je op Nu vecht je tegen de diepe plastic storm en de geur van hopeloosheid Eens brandde jouw hart bij elke golf van vreugde in de branding Nu ben jij niet langer in staat om de brand te blussen Eens was jij de kapitein in het overstijgen van de hoogste verwachtingen Maar brandend zuur overstijgt jou nu
16
Anja Buurman, 56
Delft
Meerzucht We lopen in een lange rij en dragen onze last met vlijt geen kruimel gaat verloren We volgen blind de zoete zoekers in brede legers met ĂŠĂŠn doel: meer en meer nog, alsmaar meer want zij heeft nooit genoeg We leggen onze offers aan haar voeten en keren om, opnieuw op reis een eindeloze bedevaart naar waar we eerder zijn geweest Ooit komt de dag dat wat daar rest een droge, dorre bedding is
17
Elyn Doornenbal, 46 Zeespiegel stel dat ik als kind nu niet steevast tijdens zomers aan het strand in het water had geplast zou dan de stijging van de zee nog kunnen worden afgelast?
18
Utrecht
Jaap Ferwerda, 78 Rivier Bij de goede rivier zat ik vaak naar het water te kijken de zwarte rivier en de vissen die staken hun neus boven water en groetten mij uit de rivier maar de frons op mijn voorhoofd wilde niet wijken bij de rivier en de wilgen die bogen hun hart naar het water en de wolken die dreven ver boven ver onder mijn diepe rivier met mijn water mijn vissen mijn ogen mijn adem mijn zilveren ziel.
19
Arnhem
Coba Fokkema, 48 De rivier Het land voor me heeft zich prijsgegeven aan het water. De rivier schippert tussen de buitendijken. De uiterwaarden omarmen de brede stroom van het reizende smeltwater. De mens lijkt hier gewist. Enkel een glibberend pad onder mijn voeten. Al verraden de vogels het voorjaar, toch bewegen de wolken met winters contrast. Kale boomkronen kruinen stamloos uit het water.
20
Ede
Anja Geurts, 53
Beers
Herinnering aan zomer 2019 Wat stroomt er nog door oneindig laaglands geulen netwerk van opgedroogde sloten die ooit beken leken onwijs paradijs voor waterleven heeft de geest gegeven Wat rest is zand een uitgedroogde waterplant wordt door gras opzij gezet voorbij gegaan, hier waar ooit water heeft gestaan Al smachtend wachten op die ene drup, al zet die geen zoden aan de dijk produceert enkel slijk alles beter moet je weten dan droog te staan Natuur voor onze veronachtzaamheid laat jij ons boeten de een krijgt droogte de ander natte voeten In hemelsnaam zet open die wolkenkraan vul sloot en beek en menig kreek tot wasdom is gekomen en water weer gaat stromen
21
Lowie Gilissen, 71 IJsselbruggen Van Arnhem tot Kampen overspannen veertien bruggen de meanderende IJssel. Veertien plekken waar Oost-Nederland zo zogezegd is vastgeniet aan de rest van het land. Als uitvloeisel van klimaatverandering zal de IJssel breder en breder worden. Daardoor zullen meerdere bruggen in het overbruggen tekort gaan schieten. Opwarming leidt aldus tot nog verdere verwijdering tussen Oost- en West-Nederland.
22
Hengelo
Fedor de Groot, 52 Rivier Ongerept bij de bron in het hooggebergte Meanderend door het landschap Brengt de rivier puur en helder leven Naar steden en natuur Met elke kilometer Neemt de vervuiling toe Chemische fabrieken lozen hun gif Plastic verdwijnt richting zee Door ons toedoen Sterft het leven in de rivier langzaam uit Komt de kwaliteit van het drinkwater in gevaar Vergiftigen wij onszelf We moeten samenwerken Om het tij te keren Alle landen op ĂŠĂŠn lijn Er zijn harde afspraken nodig Alleen dan is onze levensbron te redden En is over een aantal jaar Ook het water in de delta Weer helder en fris
23
Den Hoorn
Wim Hartog, 78
Nieuwegein
Water en wind Bekeerd tot de hemel van miswijn leerde ik weinig water bij de wijn te doen, zocht eiland Geluk over bruggen zonder leuning en ijs met wakken. Het kerkhof ligt vol kinderen. De oorlog zakte weg in de modder van de Ade en werd verdonkeremaand. Uit het kroos vis ik herinneringen, nog altijd niet schoon gewassen. Een aal kruipt uit een schedel in een boos dorp. De Ade overleefde pleeĂŤn en fosfaten. Nu drijven er achter hoge dijken geen drollen maar plastic. Ik drink hier nu niet meer om wat er onzichtbaar in komt. Soms is er te veel of te weinig hemelwater. Winters brengen geen ijs meer voor molentochten. Zon- en windenergie bestormen de markt. Hoog boven polderniveau malen de nieuwe molens al in de hoofden van bestuurders die niet van herrie, slagschaduw of horizonvervuiling horen willen. Het waait verwensingen en het is maaitijd.
24
John Hoogeveen, 54 Afval Met schaamte kijk ik naar je ogen en zie tegen de oevers je heldere glinstering spiegelen. Van grote hoogte water je als beek af koel helder groeiend tot een rivier welke in je gaan langs stad en land zijn sprankelende glans verliest. Fabrieken, steden, boten, vissers, afvoerpijpen,drek, mest, afwatering, ontaarding, ontbinding, rotting, verderf, rotzooi, verontreiniging, vuilnis. Ondoorzichtig, vervuild, bevaren, stroom je als menselijk visitekaartje schaamteloos het zeegat uit.
25
Bakkeveen
Frank Van Den Houte, 59
Grimbergen, BelgiĂŤ
Costa Rica toen we bij maanlicht onze fietsen stalden zagen we wezens uit de branding komen zij leken lage ganzen op vier poten en waggelden onwennig naar een legplaats met pingpongballen vulden zij de putten zij trapten kuilen dicht, vertrokken zeewaarts omdat het water riep – er kwamen mensen die met hun ogen omeletten smulden er was een roze dageraad geboren toen we de dorpelingen hielpen graven zij smeekten ons met zuinigheid te rapen terwijl hun blikken naar de hemel wezen want ook de kaalkopooievaar moet eten hij is zo wijs niet heel het nest te roven we zagen blinde schildpadjongen kruipen naar waar de zee ze lokt, en aten karig
26
Jacqueline Jeunink-van der Riet, 44
Amersfoort
Ons Klimaat Een tochtje op een bootje op de rivier Ik geniet van Vietnam, reis van mijn dromen Hoe hoog stond het water hier Plastic tot 3 meter hoog in de bomen Schuldbewust een eind gevlogen In 2020 ga ik weer klimaatneutraal Ik zal niet meer vliegen is gelogen Soms vertel ik mijzelf een ander verhaal We zien het gebeuren om ons heen Het klimaat verandert gestaag Sommige gevolgen zijn een probleem Enkele veranderingen zien we graag 40 graden is normaal De natuur verandert langzaam aan Lente temperaturen in januari Met Pasen in de sneeuw staan In het algemeen wat minder klagen We moeten ingrijpen, doen wat je kan Ieder moet zijn steentje bijdragen Dat vind ik ervan
27
Erik Klein Meuleman, 58 Zuiver Dodelijk Water, water behoort zuiver te zijn Niet oppervlakkig of zorgelijk vervuild Water voor leven is een individueel recht Voor alles wat leeft Het belang van water is een volgende seconde Onbewust vertrouwen in ons geloof Dat er geen einde kan zijn Alles door laat leven Water de aardse Kameleon Soms te koud, soms te warm In hagel, regen, sneeuw, stoom en ijs Pure kracht in elke vorm Water is geen vriend Hoewel ons nu nog gunstig gezind Maar als het gras nooit meer groen zal zijn Geen flesje meer gevuld Dan houd ook onze vervuiling op Zijn wij en alle leven uitgeluld
28
Haaksbergen
Piet van der Laan, 47
Groningen
Lek Dichten Wat er was Was waas Waas, het welde Mijn behang Wat het werd Was water Water wassend In mijn gang Wat het wordt Is wasem Warme wasem Op mijn ruiten En naar verluidt Gezien dat schuimt Heb ik per abuis verzuimd Mijn pas verworven badkuip op de afvoer aan te sluiten
29
Claudia Leutscher, 23 Koraal In elk mooi gekleurde rif zwemt een gezonde vis, maar oceaan vervuiling is niet niks. Door de vervuiling verliest koraal zijn leven en dus zijn kleur en daardoor ontstaat er weer een breuk in de balans van de natuur. Plastic is een grote oorzaak, maar ook olie en ander afval slaan de spijker raak. Vissen verliezen hun thuis en dat is niet pluis. Voor ons verdwijnt er eten, maar ook een mooi zicht en dat is toch niet niks? Vroeger was het koraal groots en mooi, maar dat is veranderd door al die zooi. Besef wat we doen, want het koraal takelt af en het zal nooit meer zo mooi worden als toen. Mensen zijn zogenaamd superieur, maar is dat wel waar? Want we verwoesten de natuur en is dat niet raar?
30
Niekerk
Jenny Anna Linde, 66 Waterballet De reiger staat zo, zo stil breekt het licht op de grens van lucht en water schiet voor, vooruit, baars, brasem, koi, kikker, muis, slak, slang geslikt poten, vleugels, een lijf om mee te dansen Mijn beekje is zo, zo vol kabbelt niet, maar klotst zoals het warm, warme water in mijn bad heen en weer woel, woelig bewogen door een heimelijke hand takjes, strootjes, een stokje om mee te roeren Zo, zo koud is de Noordzee de plas, de poel, de ven, de vijver vies, vies, is het water vissen happen naar adem zolang het kan, zolang het kan de buik vol plakjes plastic haakjes, zakjes, een maal om van te leven De reiger staat zo, zo stil richt zich op, vleugels wijd poten ingeklapt wiekt weg, weg van hier om daar te dansen
31
Stadskanaal
Nette Menke, 65
Den Haag
Een dag als vandaag ik gruw van stijgende zeespiegels, van kwetsbare dijken en laag liggende landen, van stormen met golven hoger en sterker, krachtiger woester, meeslepender en adembenemender dan waar de mens weerstand aan bieden kan ik hoor van massieve, zuigende, slurpende, overweldigende, eigen koers bepalende, levens kostende, alles opslokkende onstuitbare stromingen, en voel me verdrietig en bang maar als op een dag als vandaag de zon schijnt en de lucht helblauw is, als de wind ligt en het water een grote spiegel van de hemel is, dan hoop ik er het beste van
32
Edy van Midde, 71 Water Ongrijpbaar het sijpelt tussen je vingers weg Verdampt en vlucht Verdampte lucht Als wolk voor de zon Een regenwolk Het valt met stralen Barst los in een donderbui Het water klokt en stroomt bruist en kolkt klotst Het water stijgt Angstzweet, watersnood, verdrinkingsdood Lijkvocht Huilen van verdriet een eenzame traan rolt over je wang een kus dept haar liefdevol Vruchtwater stroom van leven Nieuwe inzichten Kansen Voornemens Huilen van geluk Een eenzame traan rolt over je wang Een nieuwe generatie verwelkomt haar, liefdevol.
33
Arnhem
Corry Overmars-Kalshoven, 78 De wijde Wieden, hoelang nog? Wat dichters in een schuit laten zich bootje varen genieten van de rust. Luisteren naar ‘t geluid van prachtige gedichten het ruisend riet, de eend, het ritselen van iets en zien de vergezichten. Dotterbloemen pronken als felgele boeketten stelen in het water. Dorp, hier ooit verdronken glanzend gras, gazon van God waar vee dagelijks graast wortels van een rietplant zijn stoffelijk overschot. Het kabb’lend water glimt spiegelt gedaantes, ’t bootje, de zon zinkt ’t water in het licht wordt zacht gedimd. Donker bekruipt de Wieden plots klinkt een plons, een vis? een schorre schreeuw een meeuw! natuur laat zich bespieden. Boven de Wieden daalt de nacht het donker sluipt gestadig verjaagt het licht naar morgenvroeg de nieuwe ochtend wacht natuur is hier nog echt en puur laat dit nog jaren blijven houdt met elkaar ons landje schoon ’t verlengt de levensduur.
34
Hasselt
Rebelle van Reymerswael, 55
Dinteloord
Water is onze levensbron, laat dat helder zijn! Het water staat ons straks aan de lippen, wanneer er oeverloos wordt doorgegaan. Het loopt dan helemaal op de klippen, als men tegen de stroming in blijft gaan. Wanneer we het water niet schoonmaken, valt het zeker aan vervuiling ten prooi. We zullen er door overspoeld raken, en kopje onder gaan in de rotzooi. Maak en houd het schoon voor nu en later. Voel jezelf als een vis in het water!
35
Edwin van Rossen, 43 Wereld van Glas De laatste druppel aan het hangend blad valt langzaam naar beneden, de zon schijnt in het vallend nat spiegelt beelden uit het verleden. Verloren gegane dorre gebieden kwetsbaar aangetast door droog klimaat, geen water voorhanden, alzo geschiedde meedogenloos in de zon gebraad. Thans veranderd in onvruchtbare woestijnen duinen van zand schroeiend in de zon die wegkwijnende grond gewoon liet verdwijnen omdat het simpelweg niet groeien kon. De grilligheid van het klimaat boort gaten in de voortspoedende tijd die langzaam aan de wereld zonder waarschuwing achterlaten met een schokkende blik op een leeg bestaan. De druppel rust in duizend regenbogen en wordt opgenomen in bloeiend gras waar de regen nog valt, bekeken door vele ogen zo mooi en toch ook zo breekbaar als glas.
36
Apeldoorn
Jan Smulders, 66
Oost-Maarland
Maaswas Als een arm van zilver die tast overstroomt de Maas dit ijzig dit willige land karpers waaieren ruimer oeverbomen natte knieen en de gevels in het dorp weten weer van bang de bodem uitgebaggerd de oevers opgedijkt het sussen duurde even maar de gletschers smelten en gestaag de regen groeit water kiest de kortste weg -wijken onontkoombaar. En nieuwe loten in de lente -aangespoeld zaaigoed van het water dat hier was.
37
Cees Steenmetz, 55 Elementen Vervuld van dromen de reis begonnen De offers gebracht in stilte en zweet Een zee verdreven, een land gewonnen Koude aarde tot paradijs gekneed Oude krachten in welvaart verloren Gouden kastelen uit lucht gecreĂŤerd Lethargie uit gemakzucht geboren Duistere goden in tempels geĂŤerd Wanneer de hoogmoed haar zenit bereikt aanbidt men het kalf, danst rond de vuren Wanneer de wijsheid voor waanzin bezwijkt groeit de schaduw en vallen de muren Voorspoed verdwenen in een stille zucht Het onbehagen domweg verzwegen De zwaluwen vliegen laag in de lucht voorspellen de komst van zwarte regen.
38
Amsterdam
Karel Thieme, 64
Papendrecht
Worden als water worden als water stromend, bruisend verdiepend… gedwee iedere druppel komt terug in de zee worden als water altijd, overal inlevend… gedwee iedere druppel komt terug in de zee worden als water louterend, zuiverend vertrouwend… gedwee iedere druppel komt terug in de zee
39
Onno-Sven Tromp, 52 Klimaatverandering Het land is kaal, de klei is nat en vet, het water blijft in diepe plassen staan. Er komen donkergrijze wolken aan, in dikke, vuile druppels regent het. Ik kom het huis niet uit, ik blijf in bed, ik heb geen reden om eruit te gaan en twijfel aan de zin van het bestaan, als ik de koffie op een gasvlam zet. Pas later, als ik rustig hebt ontbeten, een aardewerken mok mijn vingers troost en ik de hete drank omhoog zie stomen, krijg ik de kans om even te vergeten dat het al dagen onverminderd hoost en dat daaraan geen einde lijkt te komen.
40
Amsterdam
Erik van der Velden, 45 Mensenstroom Mensen zijn vloeibaar, bewegen in banen, verkennen hun oevers, zwemmen door tranen Klotsen en deinen, door sloten en poelen, gewijd door het water, geleid door hun doelen Schikken zich lenig, in bochten en neren, in sterke stroming, in duistere meren Kolken en kabbelen, lopen en plenzen, zeiken als zeeĂŤn want ja zo zijn mensen
41
Zevenbergen
Jacqueline Verheijen, 39
Utrecht
Wat ik je nog wil vragen terwijl het water stijgt Ruiken we naar vis, teer, zeewier omdat het water stijgt, onze lichamen de zeespiegel opstuwen, we niet langer land voelen, maar drijven zoals boten, de laatste gletsjer in beeld komt? Roep jij: kom nu maar terug, wanneer ik onze namen kras op de wand, en zeg: nog even wachten, nog even mijn naam. Lichaamswarmte smelt de letters weg, krakend als aanzwellend onweer, zakken we daarom door het ijs? Jij borstcrawlt naar mij toe, zo dichtbij dat ik druppels zie in jouw wimpers, jij waarschuwt voor eeuwenoude ontdooiende virussen, ga jij daarom terug aan land, hogere grond opzoeken? Ik zwem inmiddels beter, verruil voeten voor vinnen. Waar anders vinden we elkaar nog terug, dan daar, in de diepte waar ooit jagers liepen, dorpen verdronken nu walvissen zweven met rudimentaire achterpoten?
42
Hendrik-Jan de Wit, 44 Rivier de wanhoop De wanhoop drijft op de rivier dikke lagen plastic smurrie
Ruim je kamer op anders gooi ik het weg riep mijn moeder
Tasjes flesjes zakjes bakjes rietjes jasjes dopjes vorkjes
De kabouters zijn in staking elfjes vliegen met uitsterven
Wanneer eten de kabouters deze troep op waar zijn jullie
Ze zijn er niet niets gaat vanzelf daarom moeten we het zelf doen
God de rivier doe iets - grijp in het kan niet meer we verdorsten
Tasjes flesjes zakjes bakjes rietjes blikjes dopjes bekers Verdwijnen door de scheppende hand in het nat verschoont wanhoop
Leeg dit water van alle smetten ruim de smurrie nou eens goed op En vergeet niet hoe alleen wij deze troep hebben gemaakt
43
Almere
Annet Zaagsma, 48 Het is nooit stil onder water Met rustige slagen overwin ik het meer rimpels flotsklotsen zacht tegen de beschoeiing vinden verdwaalde streepkuikentjes, deinend in hun doodstrijd. Op moddersokkels ruisen fier de rietborstels de waterwarmte een splitscreen in de sloot zoel boven, kil onder waar in het donker snaaisnoek en bruinvoorn mijn tenen beloeren. Gooi ze niet terug maar geef ze hun naam haal de haak uit mijn wang. Mijn oren lopen vol slik zo zwemmend wordt de kans groter op brisante bacteriĂŤn als blauwoog, botulisme groenwilg, dorst en voorbarige blasfemie. God, waar is het nog schoon en veilig?
44
Uithuizen
Dichters index B
Baeyens, Lieven 01 Boersma, Ellen 13 Bol, Monique 14 Brink, Berit 15 Buijnink, Lisa 16 Buurman, Anja 17
D
Doornenbal, Elyn
18
F
Ferwerda, Jaap 19 Fokkema, Coba 20
G
Geronymaki, Angelika 02 Geurts, Anja 21 Gilissen, Lowie 22 Groot, Fedor de 23 H Hartog, Wim 24 Hoogeveen, John 25 Houte, Frank van den 26
J
Janssen, Piet 03 Jeunink-v/d Riet, Jacqueline 27
K
Klein Meuleman, Erik
28
L Laan, Piet van der Langeveld, MĂŠland Leutscher, Claudia Linde, Jenny Anna
29 04 30 31
M Menke, Nette 32 Midde, Edy van 33 O Overmars-Kalshoven, Corry 34
R
Reymerswael, Rebelle van Rossen, Edwin van
35 36
S Scharn, Gerard 05 Sieverink, Bennie 06 Slob, Manon 07 Smulders, Jan 37 Snijders, Bas 08 Sonneveld, Liesbeth 09 Steenmetz, Cees 38 Stralen, Dirk van 10 T Thieme, Karel 39 Tromp, Onno-Sven 40 V Velden, Erik van der 41 Verheijen, Jacqueline 42 Vermaas, Bauke 11 W Waal, Jiry de Wit, Hendrik-Jan de
12 43
Z Zaagsma, Annet
44
Dichten Voor Water VI Natuur en Klimaatverandering
Geachte Lezer, Ter gelegenheid van de 12e Nationale Wereld Water Dag Rivier Schoonmaak werden op 21 maart 2020 de 12 mooiste Natuur en Klimaatverandering gedichten van 2020 voorgedragen in literair cafÊ Libertas in Arnhem. Naast deze bloemlezing vindt u in deze bundel ook gedichten van 40 andere geselecteerde deelnemers. Bonus: Op www.wereldwaterdag. nl/dichten-voor-water vindt u de gratis e-books van deze en voorgaande edities. Deel deze gerust met vrienden, familie en collega’s. Stichting Aquarius Rotterdam 2020