AO 54 (December 2011)

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 54 Δεκέμβριος 2011

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 54 Δεκέμβριος 2011

Περιεχόμενα Σημείωμα Δραστηριότητες Υποτρόφων • •

Επιτυχίες..................................................................................................................................................................................................................2 Εικαστικά - Χορός - Μουσική - Αρχιτεκτονική.................................................................................................................................................4 Ο Στρατιώτης: Mια ιστορία υποτρόφων.............................................................................................................................................................8 Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.....................................................................................................................................................10

Ειδήσεις του Συνδέσμου •

Χριστουγεννιάτικες γιορτές προσφοράς........................................................................................................................................................12

Ειδήσεις του Ιδρύματος • • •

Η παρουσίαση του καταλόγου Έλληνική Βιβλιοθήκη...................................................................................................................................16 Ποιος είναι πραγματικά ο Robert Mapplethorpe;..........................................................................................................................................18 Μακμπέθ: Η πολιτική τραγωδία του Σαίξπηρ στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών...................................................................................22

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης Η μετάβαση από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο.......................................................................................................................................................24

Διάλεξη Επιγραφικές έρευνες στην όαση της Χάργκα..........................................................................................................................................................28

Βιβλιοπαρουσιάσεις • • •

Δίκαιο και Κοινωνία: Ποιο πρέπει να κυριαρχεί;............................................................................................................................................31 Οδηγός αντιμετώπισης της δυσλεξίας.............................................................................................................................................................36 Το Πανεπιστήμιο σήμερα.....................................................................................................................................................................................38

Παρουσίαση Δίσκου •

Έργα Piazzolla με τρομπόνι................................................................................................................................................................................39

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................40

Σημείωμα Το περιοδικό ΑΩ την νέα χρονιά Σε µια καινούργια περίοδο της έκδοσής του προχωρεί από την νέα χρονιά το περιοδικό ΑΩ. Το ηµερολόγιο έδειχνε 2001 όταν το τεύχος 15 αναρτήθηκε για πρώτη φορά στο διαδίκτυο, σε ψηφιακή µορφή. Η αρχική φάση της αποστολής της ηλεκτρονικής έκδοσης του περιοδικού, παράλληλα µε το έντυπο, ήταν πειραµατική, αφού ο Σύνδεσµος διέθετε µικρό µόνον αριθµό ηλεκτρονικών διευθύνσεων των υποτρόφων. Η πρόσφατη αναβάθµιση του αρχείου του Συνδέσµου, χάρις στην ανταπόκριση των µελών του, επέτρεψε την συγκέντρωση σχεδόν όλων των emails· εποµένως, η αποστολή του ΑΩ µπορεί να περάσει πλέον στην νέα της φάση και να γίνεται αποκλειστικά και µόνο σε ηλεκτρονική µορφή. Τα πλεονεκτήµατα είναι πολλά: µεγαλύτερη αµεσότητα, διαδραστικότητα, προσβασιµότητα, αλλά και συµβολή στην προστασία του περιβάλλοντος µε την εξοικονόµηση χαρτιού. Το ΑΩ, το οποίο κυκλοφορεί από το 1997, θα εξακολουθήσει να συντροφεύει και να ενηµερώνει µε την ηλεκτρονική του πλέον µορφή τους υποτρόφους και τους φίλους του Συνδέσµου και του Ιδρύµατος Ωνάση. Προς το παρόν, το περιοδικό µας βρίσκεται σε µεταβατικό στάδιο. Από το επόµενο κιόλας τεύχος οι ηλεκτρονικές σελίδες του θα ανασχεδιαστούν και θα αποκτήσουν ακόµη πιο σύγχρονο χαρακτήρα, επάνω σε µια ειδικά σχεδιασµένη πλατφόρµα, η οποία θα είναι σε πολλά σηµεία της διαδραστική και θα µας επιτρέπει να αναζητούµε στο διαδίκτυο επιπλέον πληροφορίες σχετικές µε τα θέµατα που θα πραγµατεύεται το περιοδικό. Το τεύχος αυτό το έχει επιµεληθεί η Συντακτική Επιτροπή στην νέα της σύνθεση, η οποία προέκυψε ύστερα από τις αρχαιρεσίες του Συνδέσµου τον περασµένο Σεπτέµβριο, µε εκδότη τον πρόεδρο του Συνδέσµου, σκηνοθέτη Τάσο Μπουλµέτη. Εν αναµονή του ανανεωµένου ΑΩ, θερµές ευχές από όλους µας για κάθε καλό το 2012.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Κωνσταντίνος Καρύδης Ένα σηµαντικό νέο βραβείο θεσπίστηκε το 2011 στην Γερµανία, στην µνήµη του παγκοσµίου φήµης Αυστροαργεντινού µαέστρου Carlos Kleiber. Και το κέρδισε ο τριανταεπτάχρονος Έλληνας αρχιµουσικός Κωνσταντίνος Καρύδης. Τα βραβεία Carlos Kleiber απονέµονται σε νέους αρχιµουσικούς και σολίστ για την προσφορά τους στην πολιτιστική σκηνή του Μονάχου. Ο Κωνσταντίνος Καρύδης ζει και εργάζεται στο Μόναχο. Από το 1999 είναι µόνιµος µαέστρος στο Gärtnerplatztheater του Μονάχου. Σπούδασε αρχικά Πιάνο στο Ωδείο Αθηνών και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην ∆ιεύθυνση Ορχήστρας στην Ανωτάτη Σχολή Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών του Μονάχου. Έχει συνεργαστεί µε µεγάλες ορχήστρες, όπως µε την Βασιλική Όπερα του Κόβεντ Γκάρντεν, την Ορχήστρα του Μουσικού Μαΐου της Φλωρεντίας, την Ορχήστρα της Εθνικής Ακαδηµίας «Σάντα Τσετσίλια» της Ρώµης, τις κρατικές όπερες της Στουτγάρδης και της Βιέννης, την Συµφωνική του Βερολίνου και την Φιλαρµονική του Μονάχου. Η πρώτη εµφάνισή του στην Εθνική Λυρική Σκηνή έγινε πριν από µερικά χρόνια, µε τα Παραµύθια του Χόφµαν του Offenbach. Ακολούθησαν ο Μανουέλ Σαλίνας του Περικλή Κούκου και η δηµοφιλής όπερα του Puccini La Bohème. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, διηύθυνε το 2008 την Όπερα της Λυών στο έργο του Benjamin Britten Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας και, το 2010, την Ορχήστρα ∆ωµατίου Mahler.

Ιωάννα Κονδύλη ∆ιορίστηκε αντιπρόεδρος της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης, µε διετή θητεία, µε απόφαση του υπουργού Πολιτισµού. Η Σχολή ιδρύθηκε το 1934 από την Κούλα Πράτσικα και προσφέρει δωρεάν φοίτηση σε ταλαντούχους σπουδαστές Χορού και Χορογραφίας. Έχει συνεργαστεί µε τον Γιάννη Τσαρούχη, την Εύα Σικελιανού, τον Στρατή Μυριβήλη, τον Κώστα Βαρώτσο, τον Richard Alston κ.ά. Η Ιωάννα Κονδύλη, επίτιµη πρόεδρος του Συνδέσµου Υποτρόφων, είναι δικηγόρος και λέκτορας Αστικού ∆ικαίου στην Νοµική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών.

2

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Μαριάννα Χριστοφίδη Εκπροσώπησε την Κύπρο στην 54η Μπιενάλε της Βενετίας 2011, σε συνεργασία µε την Elizabeth Hoak-Doering, µε το έργο Temporal Taxonomy, υπό την επιµέλεια του Γιάννη Τουµάζη. Η Μαριάννα Χριστοφίδη παρουσίασε µια σειρά από φωτογραφίες και χάρτες, καθώς και ένα βίντεο σε συνδυασµό µε το έργο της Hoak-Doering, το οποίο αποτελείτο από «κινούµενα γλυπτά», ογκώδη αντεστραµµένα αντικείµενα που αιωρούνταν επάνω από λευκές επιφάνειες και χάραζαν τυχαία σχήµατα µε µολύβι. Ως υπότροφος του Ιδρύµατος Ωνάση µέχρι τον Σεπτέµβριο του 2010, η Μαριάννα Χριστοφίδη ολοκλήρωσε µεταπτυχιακό πρόγραµµα σπουδών στις Ψηφιακές Μορφές Τέχνης στην Ακαδηµία Τεχνών των Νέων Μέσων της Κολωνίας. Το ντοκιµαντέρ της Pathways in the dust. A topography out of fragments κέρδισε το πρώτο βραβείο στο 5ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους και Ντοκιµαντέρ της Κύπρου.

Χρήστος Γόδας Παρότι σκηνοθέτης, όταν δεν εκφράζεται στην γλώσσα των εικόνων, µετέρχεται την γλώσσα των λέξεων. Βραβεύθηκε µε την εύφηµο µνεία Καλύτερου Στίχου στο πλαίσιο των πρώτων Αγώνων ∆ηµιουργίας Ελληνικού Τραγουδιού, τους οποίους διοργάνωσε το Ελληνικό Σχέδιο. Το τραγούδι «Η βασική κι ανώτατη...» σε στίχους του Χρήστου Γόδα ερµήνευσε ο Αλέξανδρος Μπελλές σε µουσική Μαριάννας Ριγάκη, η οποία είναι επίσης υπότροφος του Ιδρύµατος και µέλος του Συνδέσµου. Η βραδιά του τελικού διοργανώθηκε στις 17 ∆εκεµβρίου 2011 στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών, µε την παρουσίαση 33 τραγουδιών από 11 δηµιουργούς. Το βραβείο στίχου απένειµαν ο στιχουργός Κώστας Φασουλάς και η στιχουργός, µεταφράστρια και µέλος της επιτροπής κρίσεων τελικού Αγαθή ∆ηµητρούκα. Οι Αγώνες ∆ηµιουργίας Ελληνικού Τραγουδιού αποτελούν πρωτοβουλία του Ελληνικού Σχεδίου, δηλαδή της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας η οποία ιδρύθηκε από τον συνθέτη ∆ηµήτρη Παπαδηµητρίου µε στόχο την διάδοση του ελληνικού πολιτισµού. Στόχοι των Αγώνων είναι η αναγέννηση του χαµένου κέντρου του ελληνικού τραγουδιού, η ανάδειξη των δυνάµεων της εξέλιξής του και ο επαναπροσδιορισµός των όρων του. Η πρώτη χρονιά των Αγώνων επικεντρώθηκε στην σύνθεση και, εποµένως, στον µουσικό δηµιουργό του τραγουδιού.

3

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Βασίλης Βασίλη Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην ΑΣΚΤ της Αθήνας, το 1997. Απέκτησε µεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στις Πλαστικές Τέχνες το 2001 στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Από το 2004 διδάσκει στο Τµήµα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης στο ΤΕΙ Αθήνας, ενώ στο παρελθόν δίδαξε στο Moore College of Art and Design της Φιλαδέλφειας των ΗΠΑ και στο Τµήµα Εικαστικών και Εφαρµοσµένων Τεχνών του Πανεπιστηµίου ∆υτικής Μακεδονίας στην Φλώρινα. Τον απασχολεί ιδιαίτερα η σχέση της γλυπτικής µε το τοπίο, τον τόπο αλλά και την έννοια της µνήµης. Το καλοκαίρι του 2011, δηµιούργησε τρία γλυπτά µεγάλης κλίµακας. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον για την τοπιογραφία του χώρου είναι το έργο Εικονοστάσιο. Ο ίδιος µάς εξηγεί: «Το έργο το συναντάµε σε µία από τις πολλές στροφές της πορείας από τα Γιάννενα προς το Μουσείο ‘’Θεόδωρος Παπαγιάννης’’, στο Ελληνικό, µε φόντο τα Τζουµέρκα. Είναι µια γλυπτική εγκατάσταση βασισµένη στην έννοια και την λειτουργία του εικονοστασίου. Είναι η εικόνα στην στάση της πορείας. Είναι µια στάση στην εικόνα του τοπίου. Λειτουργεί ως χώρος προσευχής, περισυλλογής και πνευµατικής αναζήτησης. Αφιερωµένο σε ό,τι έφυγε και χάθηκε. Αφιερωµένο και σε ό,τι έµεινε. Για να το συναντήσουµε ξανά στο πέρασµα από εκεί».

Παναγιώτης Μπαλωµένος Μεγαλειώδεις άνθρωποι σε εξαιρετικούς τόπους είναι ο τίτλος του έργου που παρουσίασε ο Παναγιώτης Μπαλωµένος στο πλαίσιο του προγράµµατος φιλοξενίας καλλιτεχνών FAIR στην Κοπεγχάγη. Η σύνθεση αποτελείται από ένδεκα πορτρέτα της βασίλισσας Μαργαρίτας Β΄ της ∆ανίας και τρία γλυπτά: ένα ποδήλατο, ένα λουκέτο ποδηλάτου και ένα µπουκάλι µπύρας, όλα καλυµµένα µε το ίδιο µεταξωτό ύφασµα. Η βασίλισσα τοποθετείται κεντρικά σε διάφορες τοποθεσίες της ∆ανίας, σε αστικά τοπία, αλλά και σε κοινωνικά γεγονότα, τα οποία ταυτίζονται απόλυτα µε τον λαό της χώρας. Ο καλλιτέχνης επιστρατεύει την εκπρόσωπο αυτού του θεσµού µε στόχο να φέρει αναγνωρίσιµα σύµβολα πλησιέστερα στις απλές ανθρώπινες ανάγκες µέσω της διαδικασίας της µεταµόρφωσης. Συµµετείχε επίσης στην οµαδική έκθεση µε τίτλο «Do not touch, please!» που πραγµατοποιήθηκε στις Βρυξέλλες, καθώς και στην έκθεση «Black and White» στο Bartesera στην Αθήνα.

4

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Μάχη ∆ηµητριάδου-Lindahl Ένα έργο αφιερωµένο στους αγνοουµένους παρουσίασε η οµάδα χορού Ασώµατες ∆υνάµεις της Μάχης ∆ηµητριάδου-Lindahl στα τέλη Οκτωβρίου 2011, στο Ίδρυµα Μιχάλης Κακογιάννης. Το έργο µε τίτλο Το σχήµα της απουσίας, σε χορογραφία και σκηνοθεσία της Μάχης ∆ηµητριάδου-Lindahl, αποτελείται από τα µέρη «Σηµαδεµένο Πουκάµισο», που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2010 στην Πλατφόρµα Σύγχρονου Χορού στο θέατρο Ριάλτο, και την χορογραφία «Βαρύτητα», η οποία παρουσιάστηκε πέρυσι στην Λευκωσία. Σύµφωνα µε την χορογράφο, «το έργο είναι αφιερωµένο τόσο σε αυτούς που χάθηκαν όσο και σε αυτούς που έµειναν πίσω, να θυµούνται, να ελπίζουν, να ονειρεύονται. Η διαδικασία του πένθους είναι µια µακρά πορεία από το σκοτάδι στο φως… Μια απόπειρα συµφιλίωσης µε την ζωή και τον θάνατο. Η επιθυµία είναι ικανή ν’ αναδηµιουργεί τα αγαπηµένα σχήµατα και να τα κρατά µε τρυφερότητα στην αγκαλιά της µνήµης… Όσοι αγαπούµε δεν χάνονται ποτέ...» Χόρεψαν ο Λοΐζος Κωνσταντίνου, η Μαρίνα Πογιατζή, η Χριστίνα Πατσαλή, η Αλίκη Ευγενίου και ο Πέτρος Κονναρής. Την µουσική της παράστασης έγραψε ο Γιώργος Κολιάς, τραγούδησε ο Κωνσταντίνος Μελίδης, το video art επιµελήθηκε ο Χριστόφορος Λάρκου, την σκηνική επιµέλεια είχε η Έλενα Κατσούρη και τον φωτισµό φρόντισε ο Γιώργος Λάζογλου.

5

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Ζηνοβία-Μαρία Ζαφειριάδου Η Ελληνίδα υψίφωνος πραγµατοποίησε πρόσφατα σειρά εµφανίσεων σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις. Τον Οκτώβριο, συµµετείχε στο Ensemble Opera Studio της Όπερας της Γένοβας και σε γκαλά όπερας µε τον βαρύτονο Rolando Panerai. Το περασµένο καλοκαίρι, συµµετείχε στην παράσταση Η Στέψη της Ποππαίας που ανέβηκε στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών. Επίσης, στην Σλοβενία, έδωσε συναυλία στο πλαίσιο του Φεστιβάλ του Μπόχιν και συµµετείχε σε γκαλά όπερας στο Φεστιβάλ Αρτ Πτούι. Στην Αθήνα, συνέπραξε µε τον τενόρο Πρίµοζ Βίντοβιτς και µε τον Arnfinn Tobiassen στο εκκλησιαστικό όργανο, σε συναυλία που διοργανώθηκε στο πλαίσιο του Ανοιξιάτικου Κύκλου Συναυλιών Οργάνου στην Αγγλικανική Εκκλησία. Η υψίφωνος, βραβευµένη µε το πρώτο βραβείο στον διαγωνισµό «Ondina Otta» της Όπερας του Μάριµπορ και µε το δεύτερο στον διεθνή διαγωνισµό «Grand Prix Maria Callas», έχει ερµηνεύσει πρόσφατα, µεταξύ άλλων, τους ρόλους της Φρασκίτα στην Κάρµεν του Bizet στην Όπερα της Λιουµπλιάνα και της Τσερλίνα στον Ντον Τζοβάνι του Pacini στο Φεστιβάλ Rossini in Wildbad στην Γερµανία (όπερα η οποία παρουσιάστηκε σε παγκόσµια πρεµιέρα και κυκλοφόρησε το 2011 σε CD από την Naxos). Ως σολίστ έχει συνεργαστεί µε ορχήστρες στην Ελλάδα, την Σλοβενία και την Βουλγαρία. Έχει δώσει προσωπικά ρεσιτάλ στην Ελλάδα και στην Σλοβενία, ενώ σε ντούο µε άρπα έχει εµφανιστεί σε συναυλίες και φεστιβάλ στην Ελλάδα, την Σλοβενία, την Γερµανία και την Αυστρία. H Ζαφειριάδου πήρε στην Αθήνα διπλώµατα Πιάνου και Τραγουδιού µε άριστα παµψηφεί, αποφοιτώντας παράλληλα από το τµήµα Γερµανικής Φιλολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Πραγµατοποίησε µεταπτυχιακές σπουδές Μονωδίας στην Λιουµπλιάνα, έχοντας λάβει υποτροφία «Μαρία Κάλλας» και υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση.

6

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Αρχιτεκτονική Νίκος ∆ίκας Οι δηµόσιοι χώροι και ο ρόλος της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην κατανόηση και την νέα δυναµική τους απασχολούν παγίως τον Νίκο ∆ίκα. Με το δεδοµένο αυτό, ο ∆ίκας συµµετείχε στο πρόγραµµα φιλοξενίας καλλιτεχνών στο Κέντρο Καλλιτεχνικής ∆ηµιουργίας Gyeonggi στο Όιντο της Νότιας Κορέας (Ιούλιος-Αύγουστος 2011), µε αντικείµενο την διαµόρφωση της παραλιακής ζώνης της πόλης. Επίσης, έλαβε µέρος µε την εγκατάσταση ∆ιάφανο, διάτρητο, ολόφωτο στην οµαδική έκθεση «Espacio Tres/Χώρος 3 – imaginariΑ» τον Απρίλιο του 2011 στο πρώην στρατόπεδο Κόδρα στην Θεσσαλονίκη. ∆ηµιούργησε ένα εύθραυστο, ηµιδιάφανο, προσωρινό κέλυφος, που µπορούσε να δεχθεί επισκέπτες στο εσωτερικό του. Η εγκατάσταση συµµετείχε στην µόνιµη έκθεση εικαστικών της διοργάνωσης. Η διερεύνηση της σχέσης της αρχιτεκτονικής µε τις τέχνες και τον δηµόσιο χώρο είναι φανερή και σε άλλα, προηγούµενα έργα του ∆ίκα, όπως στην εγκατάσταση Pixelated carpet, την οποία παρουσίασε στην Μυτιλήνη, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Moving Frames. Εξάλλου, η διαδραστική εγκατάστασή του που συµµετείχε στο «Thessaloniki Urban Festival: Φτου Ξελευτερία!» στην Θεσσαλονίκη στόχευε στην απόλαυση του δηµόσιου χώρου της πόλης και έγινε πόλος παιχνιδιού και χαράς στο αστικό περιβάλλον.

7

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Ο Στρατιώτης: Mια ιστορία υποτρόφων ΤΗΣ ΜΆΙΡΑΣ ΜΗΛΟΛΙΔΆΚΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΊΤΟΥ ΓΟΥΒΈΛΗ

Λουκία Αλαβάνου Απαντώντας στην ανάγκη οι εξαιρετικοί καλλιτέχνες του εγχώριου δυναµικού µας να δρουν όχι µόνον ως µονάδες αλλά και ως µέλη ευρύτερων συνόλων, η συναυλία µε τίτλο Η Ιστορία του Στρατιώτη, που πραγµατοποιήθηκε στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών στις 20 Οκτωβρίου 2011, έφερε κοντά υποτρόφους µας οι οποίοι διαπρέπουν ως σολίστες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Χάρις στην πρωτοβουλία του δραστήριου αρχιµουσικού, συνθέτη και υποτρόφου Νίκου Χριστοδούλου, δεκαπέντε εκλεκτοί µουσικοί –οι δώδεκα από τους οποίους είναι υπότροφοι του Ιδρύµατος– ένωσαν τις δυνάµεις τους δηµιουργώντας το Σύνολο ΑΩ. Ειδικότερα, τα µέλη του συνόλου είναι οι υπότροφοι Χρυσή ∆ηµητρίου (φλάουτο), Γιάννης Παπαγιάννης (όµποε), Σπύρος Μουρίκης (κλαρινέτο), Αλέξανδρος Οικονόµου (φαγκότο), Παναγιώτης Καίσαρης (τροµπέτα), ∆ηµήτρης ∆εσύλλας (κρουστά), Θανάσης Αποστολόπουλος (πιάνο), Αντώνης Σουσάµογλου (βιολί), Γιώργος Μάνδυλας (βιολί), Ηλίας Σδούκος (βιόλα), Άγγελος Λιακάκης (βιολοντσέλο), Αριστοτέλης Ποταµιάνος (κοντραµπάσο), καθώς και ο Αντώνης Λαγός (κόρνο), ο Κώστας Αυγερινός (τροµπόνι) και ο Πέτρος Βλάσης (βιολί). Σολίστ της συναρπαστικής βραδιάς στην Στέγη ήταν η υψίφωνος Λένια Ζαφειροπούλου. Η ιδέα για την δηµιουργία του ΑΩ ως διευρυµένου συνόλου µουσικής δωµατίου, όχι µόνο σε επίπεδο συνεργαζόµενων µουσικών αλλά και σε επίπεδο σολίστ και συνθετών, υπάρχει ήδη από το 2009. Άλλωστε, δεν είναι αυτή η πρώτη φορά που υπότροφοι «συνασπίζονται» σε σχηµατισµό οµάδας: ο Νίκος Χριστοδούλου έχει κρατήσει έντονη την ανάµνηση από την πρώτη συναυλία που πραγµατοποιήθηκε στο Παλλάς το 1989, µε την συµµετοχή πολλών υποτρόφων στην ορχήστρα και στα σολιστικά µέρη του προγράµµατος. Την επιµέλεια της εκδήλωσης την είχε αναλάβει ο ίδιος σε συνεργασία µε την µεσόφωνο Ειρήνη Καράγιαννη, πρώτη πρόεδρο του Συνδέσµου. Μάλιστα, θυµάται πως ο κόσµος που συγκεντρώθηκε για να παρακολουθήσει την συναυλία υπερέβαινε κατά πολύ τον αριθµό θεατών που µπορούσε να φιλοξενήσει η αίθουσα και χρειάστηκε η παρέµβαση της αστυνοµίας για να διευθετηθεί το αδιέξοδο! Αυτή την φορά, τα… «επεισόδια» γράφτηκαν µόνον επί σκηνής, και όλοι όσοι αψήφησαν τις απεργιακές κινητοποιήσεις που δυσκόλευαν τις µετακινήσεις εκείνη την ηµέρα απόλαυσαν µια εκπληκτική βραδιά. Το ιδιαίτερα απαιτητικό πρόγραµµα περιλάµβανε έργα διακεκριµένων Ελλήνων συνθετών της εποχής µας και έκλεισε µε την σουίτα από την Ιστορία του Στρατιώτη του Στραβίνσκι. Το υποβλητικό και στοχαστικό Νυχτερινό σε σι µείζονα, έργο 62, αρ. 1 του Chopin επέλεξε να µεταγράψει για σύνολο ένδεκα οργάνων ο Νίκος Χριστοδούλου: εγχείρηµα a priori δύσκολο, µιας και η µουσική γλώσσα του µεγάλου Πολωνού συνθέτη είναι άρρηκτα συνυφασµένη µε τον ηχητικό κόσµο του πιάνου. Η µεταγραφή του µας µετέφερε στον αιθέριο κόσµο του Νυχτερινού και, παράλληλα, σε ένα δεύτερο επίπεδο, αποτέλεσε ένα λεπτό αισθητικό σχόλιο γύρω από αυτόν.

8

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Ο Στρατιώτης: Mια ιστορία υποτρόφων ΤΗΣ ΜΆΙΡΑΣ ΜΗΛΟΛΙΔΆΚΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΊΤΟΥ ΓΟΥΒΈΛΗ

Η σουίτα από την όπερα-µπαλέτο Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας του υποτρόφου και συνθέτη Περικλή Κούκου κάλυψε ένα ευρύ φάσµα διαθέσεων, παλλόµενη µεταξύ χιούµορ και αισθαντικότητας, µεταξύ δυναµισµού και ποιητικότητας. Η συνεισφορά της σοπράνο Λένιας Ζαφειροπούλου στάθηκε καταλυτική, καθώς η από κάθε άποψη άρτια ερµηνεία της προσέδωσε βάθος και ουσία στην όλη εκτέλεση. Σε διπλό ξανά ρόλο, του συνθέτη και του µαέστρου, ο Νίκος Χριστοδούλου διηύθυνε το έργο του Ο µεγάλος χορός των γερανών στο Κούλαµπεργκ, το οποίο αναφέρεται στο διάσηµο µυθιστόρηµα Το θαυµαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον της Σουηδής Selma Lagerlöf. Η µουσική δεν στόχευε στην απόδοση ενός προγραµµατικού περιεχοµένου, αλλά, µέσα από µια καθαρώς µουσική µορφή, εστίαζε περισσότερο στην απόδοση µιας εκστατικής ατµόσφαιρας, µε τα ευφάνταστα ηχοχρώµατά της να αποτυπώνουν συµβολικά τον µεγάλο χορό των γερανών σε ένα ακρωτήρι του ευρωπαϊκού βορρά. Το ποίηµα «Grοdek» του Αυστριακού ποιητή Georg Trakl αντικατοπτρίζει εικόνες φρίκης από τον A΄ Παγκόσµιο Πόλεµο. Η οµώνυµη σύνθεση του Γιώργου Ζερβού για σοπράνο και ορχήστρα δωµατίου, µε έκδηλα εξπρεσιονιστικά στοιχεία, ερµηνεύθηκε τόσο από την Λένια Ζαφειροπούλου όσο και από την ορχήστρα µε την αρµόζουσα συναισθηµατική ένταση. Ο «διάλογός» τους µέσα σε σκοτεινές αποχρώσεις και συναρπαστικές αρµονίες αποδείχθηκε ένα συγκινητικό εσωτερικό ταξίδι. Κορύφωση της βραδιάς ήταν η εκτέλεση της σουίτας από την Ιστορία του Στρατιώτη του Ιγκόρ Στραβίνσκι, µιας παρτιτούρας εξαιρετικά περίτεχνης ρυθµικά, η οποία θέτει υψηλές απαιτήσεις ακρίβειας για καθέναν από τους επτά µουσικούς του συνόλου. Το αποτέλεσµα δικαίωσε απόλυτα τις προσδοκίες: µε «πρώτο µεταξύ ίσων» τον βιολονίστα Αντώνη Σουσάµογλου, ο οποίος έπαιξε µε αταλάντευτη τονική και δεξιοτεχνική σιγουριά, όλοι οι µουσικοί προσέφεραν µιαν ανάγνωση µε νεύρο και δύναµη, συναρπάζοντας το ακροατήριο. Σε αυτή την «πρώτη» του Συνόλου ΑΩ, το εύθυµο Tango του Στραβίνσκι (σε µεταγραφή του Νίκου Χριστοδούλου) αποτέλεσε µια τελευταία πινελιά αισιοδοξίας, την οποία, παρά τους πιεστικούς χρόνους προετοιµασίας, το κέφι των ερµηνευτών µεταµόρφωσε σε ένα µεταδοτικό χαµόγελο στα χείλη όλων µας.

9

Δραστηριότητες Υποτρόφων

10

Αφιέρωµα στον Αλέξανδρο Παπαδιαµάντη ΤΗΣ ΚΈΛΛΥΣ ∆ΙΑΠΟΎΛΗ

Φωτογραφία από την παράσταση Οι Έµποροι των Εθνών που ανέβηκε στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών

Τα ξηµερώµατα της 3ης Ιανουαρίου 1911, άρρωστος από πνευµονία, ο Αλέξανδρος Παπαδιαµάντης άφηνε την τελευταία του πνοή στην Σκιάθο. Την προηγούµενη ηµέρα, είχε µάθει ότι τιµήθηκε µε το παράσηµο του Αργυρού Σταυρού του Σωτήρος. Με την συµπλήρωση εκατό χρόνων από τον θάνατό του, το 2011 έγινε αφορµή να έρθουµε πιο κοντά τόσο µε το έργο όσο και µε την προσωπικότητα του µεγάλου Έλληνα λογοτέχνη. Η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών αλλά και πολλοί υπότροφοι προσέγγισαν µε διαφορετικούς τρόπους τον Αλέξανδρο Παπαδιαµάντη. Τον Οκτώβριο, στο πλαίσιο του προγράµµατος «Λέξεις και Σκέψεις» και του ειδικότερου κύκλου «Λογοτεχνία: Οι ιστορίες των ανθρώπων», η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών διοργάνωσε την εκδήλωση «Αλέξανδρος Παπαδιαµάντης: Ο συγγραφέας και οι ήρωές του» µε οµιλήτριες την Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Γεωργία Φαρίνου-Μαλαµατάρη και την δρα Νεοελληνικής Φιλολογίας και εκπαιδευτικό στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση Μαρίνα Αρετάκη, και µε συντονιστή τον Καθηγητή Ιστορίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας του Παντείου Πανεπιστηµίου ∆ηµήτρη ∆ηµηρούλη. Στόχος της εκδήλωσης ήταν να φωτίσει το πρόσωπο των αφηγητών και των ηρώων του Παπαδιαµάντη, αλλά και το πραγµατικό πρόσωπο του ίδιου του συγγραφέα, ενός ανθρώπου που θα µπορούσε και ο ίδιος να είναι ήρωας µυθιστορήµατος. Φτωχός από επιλογή ή, κατ’ άλλους, λιγότερο φτωχός από όσο το θέλει η κοινή πεποίθηση, δεν άδραξε πάντως τις ευκαιρίες άνετης ζωής που του δόθηκαν, σκορπούσε τα χρήµατα µόλις έµπαιναν στην τσέπη του, δεν φρόντιζε τον εαυτό του, κυκλοφορούσε ατηµέλητος και, παρότι ήταν ιδιαίτερα γνωστός στους λόγιους κύκλους της εποχής, προτιµούσε την συντροφιά απλών ανθρώπων στις λαϊκές συνοικίες της Αθήνας. Τον ίδιο µήνα, και πάλι από την Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών, ανέβηκε για πρώτη φορά στην θεατρική σκηνή το µυθιστόρηµα του Παπαδιαµάντη Οι Έµποροι των Εθνών. Ο σκηνοθέτης και υπότροφος Θοδωρής Αµπαζής δηµιούργησε ένα ιδιότυπο µουσικό θέατρο, στο οποίο τα νέα µέσα συνδιαλέγονταν δηµιουργικά µε το γλωσσικό ιδίωµα του Παπαδιαµάντη και την πρωτότυπη µουσική σύνθεση, δηµιουργώντας ένα ερεθιστικό σκηνικό περιβάλλον.

Από την παράσταση Οι Έµποροι των Εθνών που ανέβηκε στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών

Δραστηριότητες Υποτρόφων

11

Αφιέρωµα στον Αλέξανδρο Παπαδιαµάντη ΤΗΣ ΚΈΛΛΥΣ ∆ΙΑΠΟΎΛΗ

Φωτογραφία από την παράσταση Ο Αµερικάνος του Θανάση Σαράντου, που ανέβηκε σε πολλές πόλεις της Ελλάδας και στο Ίδρυµα Μιχάλης Κακογιάννης

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης χαρακτήρισε το εγχείρηµα «λεπτοµερή και σύνθετη παρτιτούρα» και ανέφερε µεταξύ άλλων: «Ο λόγος, στην παράστασή µας, γέννησε την µουσική, την κίνηση, το φως, το βίντεο. Από εκεί ξεκινούν όλα και εκεί τελειώνουν. Ο χορικός λόγος εναλλάσσεται µε τον προσωπικό και η οµοφωνία µε την αντίστιξη, υπηρετώντας την αρχιτεκτονική του κειµένου. Το βίντεο και το φως αναδεικνύουν τον χωροχρόνο του έργου, ενώ η κίνηση δεν περιγράφει τις καταστάσεις αλλά προσθέτει οπτικούς ήχους στην συνολική ενορχήστρωση». Με αφορµή την παράσταση Οι Έµποροι των Εθνών, η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών διοργάνωσε ένα θεατρικό εργαστήρι δύο συναντήσεων για εφήβους δεκατριών έως δεκαεπτά ετών. Οι ηθοποιοί αποκάλυψαν πτυχές της δηµιουργικής διαδικασίας και καθοδήγησαν τους νέους στην εξερεύνηση του έργου, θίγοντας θέµατα όπως την εξουσία, την πίστη, την θρησκεία και τον έρωτα. Παραµένοντας στον χώρο του θεάτρου, ο υπότροφος Θανάσης Σαράντος ανέβασε δύο παραστάσεις βασισµένες σε διηγήµατα του Παπαδιαµάντη: το Όνειρο στο κύµα, που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών, και τον Αµερικάνο, που, έπειτα από περιοδεία σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, παρουσιάζεται µέχρι τις 8 Ιανουαρίου 2012 στο Ίδρυµα Μιχάλης Κακογιάννης. Ο Σαράντος εστιάζει το ενδιαφέρον του στην πολιτική διάσταση του έργου του Παπαδιαµάντη. Όπως λέει ο ίδιος: «Ο Παπαδιαµάντης προσφέρεται απλόχερα επειδή ο λόγος του είναι αυτούσια ειλικρινής, πράγµα που λείπει στις µέρες µας. Ο λόγος που φτάσαµε εδώ που φτάσαµε είναι ότι ζήσαµε ένα ψέµα και εξακολουθούµε να ζούµε αυτό το ψέµα. Το ψέµα του νεοπλουτισµού, της χλιδής, των συµφερόντων, των µέσων µαζικής ενηµέ-

ρωσης που τόσο καιρό εξυπηρετούσαν οικονοµικά συµφέροντα. Και γι’ αυτό ξεπέσαµε και φτάσαµε εδώ που φτάσαµε. Ο Παπαδιαµάντης λειτούργησε µέσα µου ως µορφή αντίστασης γιατί και στην εποχή την δική του υπήρχε µια παρόµοια κατάσταση. Και τότε υπήρχε χρεοκοπία –επί Τρικούπη– και τότε υπήρχαν Ολυµπιακοί Αγώνες που οδήγησαν σε µεγάλα χρέη. Ο Παπαδιαµάντης δεν είχε κανένα πρόβληµα στην εποχή του –γιατί ο Παπαδιαµάντης δηµοσιογραφούσε για να ζήσει, και αυτά τα διηγήµατα είναι στην ουσία καρποί των παραγγελιών που είχε από τους εκδότες του– να τοποθετείται ειρωνικά απέναντι στην πραγµατικότητα και γι’ αυτό ο λόγος του είναι και πολιτικός µέσα από το έργο του. Αν αποστειρωθεί ο καλλιτέχνης από τον πολιτικό του λόγο, παύει να υπάρχει». Εξάλλου, η Ιωάννα Κονδύλη συµµετείχε σε ηµερίδα για τον Παπαδιαµάντη, την οποία διοργάνωσε την 27η Φεβρουαρίου 2011 στην Αθήνα το Ίδρυµα «Μαρία Τσάκου». Θέµα της οµιλίας της ήταν «Η θεία και ανθρώπινη δικαιοσύνη στην Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη»: η καταπιεσµένη από γονείς, άνδρα, παιδιά και εγγόνια Φραγκογιαννού πραγµατοποιεί την βίαιη δική της προσωπική επανάσταση, οριοθετηµένη µε σεξιστικά χαρακτηριστικά.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

12

Χριστουγεννιάτικες γιορτές προσφοράς ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Μια πολυσύνθετη εκδήλωση, µια αξέχαστη χριστουγεννιάτικη γιορτή µε φιλανθρωπικό χαρακτήρα, διοργάνωσε ο Σύνδεσµος Υποτρόφων το Σάββατο 17 ∆εκεµβρίου 2011 στους χώρους της Στοάς του Βιβλίου. Όλα ξεκινούν από την πρόθεση να αποτελέσει ο Σύνδεσµος παράγοντα παρέµβασης στα εκάστοτε κοινωνικά και πολιτιστικά ζητήµατα. Η συγκυρία της οικονοµικής κρίσης σε συνδυασµό µε το πνεύµα προσφοράς των Χριστουγέννων ώθησαν το νέο ∆Σ να στρέψει το ενδιαφέρον του στα παιδιά, ιδίως σε εκείνα που έχουν µεγαλύτερη ανάγκη στοργής, για να τους χαρίσει δώρα και χαµόγελα αισιοδοξίας. Επίσηµοι προσκεκληµένοι της γιορτής ήταν τα παιδιά από το Χαµόγελο του Παιδιού, τα Παιδικά Χωριά SOS και το Ορφανοτροφείο «Αγία Τριάς» της Ιεράς Μονής Αγίας Φιλοθέης Εκάλης, που πέρασαν αξέχαστες ώρες κοντά στους διοργανωτές και έφυγαν µε δώρα ποιοτικά παιχνίδια και βιβλία κατάλληλα για την ηλικία τους. Κοντά τους διασκέδασαν οι γονείς-υπότροφοι που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του Συνδέσµου παρέα µε τα παιδιά τους, αλλά και απλοί περαστικοί. Φωτογραφία: Εύα Τσαγκαράκη Οι φιλόξενοι χώροι της Στοάς του Βιβλίου αποτέλεσαν ιδανικό σκηνικό για τις ποικίλες δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στην διάρκεια της γιορτής. Μουσική, χορός, κουκλοθέατρο, κατασκευές, προβολές, παραµύθια και κεράσµατα κράτησαν δεκάδες πιτσιρίκια απασχοληµένα µε ζήλο και µε ενθουσιασµό. Την εποπτεία της εκδήλωσης είχε ο πρόεδρος του Συνδέσµου Τάσος Μπουλµέτης, υπεύθυνη για την όλη διοργάνωση και την εµψύχωση των συντελεστών ήταν η αντιπρόεδρος Τιτίκα Καραβία, το σπονδυλωτό πρόγραµµα σκηνοθέτησε και συντόνισε καλλιτεχνικά ο Χρήστος Γόδας, µέλος του ∆Σ, ενώ πολλοί από τους καλλιτέχνες και συντελεστές της γιορτής ήταν υπότροφοι του Ιδρύµατος. Όλα τα µέλη του ∆Σ ανέλαβαν πρωταγωνιστικούς ρόλους για την οµαλή διεξαγωγή της εκδήλωσης: η Κασσιανή Μπένου και ο Πρόδροµος Προδροµίδης στην υποδοχή του κοινού· η ∆έσποινα Σχοινά, η Μυρτώ Γεωργακοπούλου, η Μαρία Μαγγιώρου, ο Ανδρέας Λαγγούσης, ο Γιώργος Μαυρωτάς και ο Παύλος Σαράφης στην ρύθµιση της ροής του κοινού· η Κέλλυ ∆ιαπούλη στις συνεννοήσεις µε τους καλλιτέχνες· η Αγγελική Καθαρίου και ο Τάσος Αποστόλου στην διανοµή των δώρων. Ιδιαίτερα σηµαντική ήταν επίσης η συνεισφορά των υποτρόφων οι οποίοι, ως ενεργά

Φωτογραφία: Εύα Τσαγκαράκη

Ειδήσεις του Συνδέσμου

13

Χριστουγεννιάτικες γιορτές προσφοράς ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Φωτογραφία: Χάρης Μαρκίδης

µέλη, ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του Συνδέσµου και συνέβαλαν στην επιτυχηµένη έκβαση του απαιτητικού προγράµµατος. Καθώς αυτή η νέα ιδέα κρίθηκε πολύ αποδοτική, πρόθεση του ∆Σ είναι να την αξιοποιήσει και σε µελλοντικές διοργανώσεις. Θα ήταν παράλειψη, τέλος, να µην αναφερθεί η πολύτιµη τεχνική και ηθική υποστήριξη από την πλευρά των ανθρώπων του Ιδρύµατος, οι οποίοι στάθηκαν αρωγοί στο πολυσύνθετο εγχείρηµα. Η γιορτή ξεκίνησε στις 12 το µεσηµέρι µε το άνοιγµα των πάγκων χειροτεχνίας: ο σκηνογράφος Αντώνης Βολανάκης ανέλαβε να µυήσει τους µικρούς επισκέπτες στον µαγικό κόσµο των οριγκάµι φτιάχνοντας χριστουγεννιάτικα στολίδια· παράλληλα, ο εικαστικός Μάνος Ποντικάκης συγκέντρωσε γύρω του τα παιδιά καθοδηγώντας τα σε πρωτότυπες χριστουγεννιάτικες κατασκευές· η υπότροφος εικαστικός Ελένη Γραφάκου έδειξε στους µικρούς καλλιτέχνες πώς να φιλοτεχνήσουν το καθένα την δική του ευχή για τα παιδιά όλου του κόσµου. Το πεντάλεπτο φιλµ της Χριστίνας Κατσάρη Η ιστορία ενός εγώ που ξαναβρήκε το εµείς, το οποίο προβαλλόταν καθ’ όλη την διάρκεια της εκδήλωσης, µιλά για τον αγώνα της επιβίωσης, για τα αδιέξοδα στα οποία οδηγεί ο άκρατος εγωκεντρισµός και για την ελπίδα της άρσης του ψευδοδιλήµµατος «εγώ ή εσύ» ή αλλιώς «ο θάνατός σου, η ζωή µου», στέλνοντας µηνύµατα αισιοδοξίας και δύναµης. Σε λίγη ώρα ήχησε ο Μαγικός Αυλός του Mozart, καλώντας τα παιδιά σε µια υπέροχη κουκλοθεατρική παράσταση από την Σταυρούλα Αντύπα και την Αγγελική Τουτούζη, µαζί µε τους λυρικούς τραγουδιστές Άννα Αλεξοπούλου, Μάιρα Μηλολιδάκη, Κάτια Πάσχου, Ζαφείρη Κουτελιέρη, Κώστα Ντότσικα και Γιάννη Φίλια στα µουσικά µέρη της όπερας. Τους συνόδευσε µια οκταµελής ορχήστρα, το οκτέτο Oct-Opus, που το απαρτίζουν ο ∆ηµήτρης Μαργαρίτης (πρώτο βιολί), o Φραγκίσκος Μαργαρίτης (δεύτερο βιολί), o Γιώργος Γιακουµής (βιόλα), η Μαρίνα Κολοβού (βιολοντσέλο), ο Βαγγέλης

Επάνω, Κάτω: Φωτογραφία: Κατερίνα Ερμίδου Κέντρο: Φωτογραφία: Όλγα Γρίβα

Ειδήσεις του Συνδέσμου

14

Χριστουγεννιάτικες γιορτές προσφοράς ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Σταθόπουλος (φλάουτο), ο Γιάννης Τσελίκας (όµποε), ο Άγγελος Πολίτης (κλαρινέτο) και ο Γιώργος Φαρούγγιας (φαγκότο). Αµέσως µετά την παράσταση, ο υπότροφος εικαστικός Θοδωρής Ζαφειρόπουλος κάλεσε κοντά του τα παιδιά, για να φτιάξουν µαζί ένα δέντρο από δώρα. Στη µία και µισή το µεσηµέρι, µικροί και µεγάλοι συγκεντρώθηκαν στον κεντρικό χώρο της Στοάς του Βιβλίου, γύρω από το πιάνο, για να απολαύσουν τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια που ερµήνευσε η Ζωή Απειρανθίτου, συνοδευόµενη από τον πιανίστα Τίτο Γουβέλη. Παράλληλα, εκτυλίχθηκε και το εικαστικό εργαστήρι της Ελένης Λακκιώτη, η οποία έδειξε στους µικρούς επισκέπτες πώς µπορούν να συνθέσουν χριστουγεννιάτικες εικόνες χρησιµοποιώντας πηλό, στένσιλ και σφραγίδες. Ένα κλασικό παραµύθι που πάντοτε συναρπάζει µικρούς και µεγάλους είναι Ο Πέτρος και ο Λύκος του Προκόφιεφ. Η Μάιρα Μηλολιδάκη ανέλαβε να το αφηγηθεί και, µαζί µε τον Τίτο Γουβέλη, που ερµήνευσε την µεταγραφή του στο πιάνο, έδειξαν στα παιδιά πώς να αναγνωρίζουν τα διαφορετικά ηχοχρώµατα, αφήνοντας την µουσική να οδηγήσει την φαντασία τους σε κόσµους παραµυθένιους. Και επειδή, ως γνωστόν, τα παιδιά δεν µπορούν να µείνουν ακίνητα επί πολλή ώρα, η πρόσκληση του Κωνσταντίνου Μίχου και των φίλων και συνεργατών του ήταν ό,τι καλύτερο για την συνέχεια της γιορτής. Παιδιά, γονείς και συνοδοί πέταξαν τα παπούτσια, και µαζί τις αναστολές τους, πιάστηκαν χέρι-χέρι, χόρεψαν, αυτοσχεδίασαν, χοροπήδησαν και, τέλος, εξαπέλυσαν «βόµβες αγάπης», σκορπίζοντας αβίαστα το γέλιο και την χαρά τους. Μαζί τους, η εικαστικός καλλιτέχνης και χορεύτρια Εύα Τσαγκαράκη συμμετετείχε χορεύοντας, ενώ συγχρόνως έβγαζε φωτογραφίες τα παιδιά. Επόµενο σκέλος της χριστουγεννιάτικης, καλλιτεχνικής σκυταλοδροµίας ήταν το εργαστήρι της φωτογράφου Ηώς Πάσχου, η οποία έδωσε στα παιδιά τα υλικά και τις βασικές τεχνικές για την δηµιουργία ενός φωτογραφικού κολάζ. Τελευταίο, λαµπερό δρώµενο της πολυσύνθετης γιορτής ήταν η µικρή συναυλία µε χριστουγεννιάτικα τραγούδια της τζαζ από το κουαρτέτο του ∆ηµήτρη Βασιλάκη. Το σαξόφωνό του µαζί µε το κοντραµπάσο, το πιάνο και τα ντραµς απογείωσαν την διάθεση µικρών και µεγάλων, κλείνοντας µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο την εξαιρετική αυτή διοργάνωση. Στο πλαίσιο της επίτευξης των σκοπών της προσφοράς, της αγάπης και της αλληλεγγύης για τα παιδιά, η Τιτίκα Καραβία συνένωσε πολλούς ιδιώτες, που µε την χορηγία τους συνέβαλαν στην επιτυχία της διοργάνωσης. Τα βιβλία προσέφεραν οι εκδόσεις Σοκόλη-Κουλεδάκη, Καστανιώτη, Ωκεανίδα, Έλυτρον, Παπασωτηρίου, Ψυχογιός, Ίκαρος, Ρrinta, Ροές, Μεταίχμιο, Άγκυρα, Εστία, Fagotto Books, Α.Α. Λιβάνη, Άγρα, Ακρίτας, Gutenberg − Δαρδανός, Κέδρος, Orpheus του Μουσικού Οίκου Μ. Νικολαΐδη & Σία ΟΕ, Τόπος, ΜΙΕΤ και Π. Κυριακίδη. Φωτογραφία: Ηώ Πάσχου Χορηγοί των παιχνιδιών και των δώρων που προσφέρθηκαν ήταν τα καταστήματα Μουστάκας, το βιβλιοπωλείο Σαρπράζ και οι εταιρείες Calotex και

Φωτογραφία: Ηώ Πάσχου

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Χριστουγεννιάτικες γιορτές προσφοράς ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Σκιαδόπουλος. Ο μουσικός οίκος «Φίλιππος Νάκας» και η εταιρεία «Αλεξάνδρα Μαλατάντη» παραχώρησαν τον τεχνικό εξοπλισµό της εκδήλωσης. Στην ζεστή, εορταστική ατμόσφαιρα συνέβαλαν και τα φιλέµατα µε παραδοσιακά γλυκά – κουραμπιέδες, μελομακάρονα - από την εταιρεία εστίασης ∆ιόνυσος και τα ζαχαροπλαστεία Κωνσταντινίδη καθώς και µπισκότα από το ομώνυμο ζαχαροπλαστείο (Μπισκότο) της Χαράς Παπαχαραλάμπους. Τα αναψυκτικά ήταν προσφορά της Coca-Cola Τρία Έψιλον. Το καλύτερο, όµως, δώρο για όλους ήταν η χαρά των παιδιών, τα γελαστά προσωπάκια, τα έκθαµβα µάτια που περιεργάζονταν από κοντά ένα µουσικό όργανο, που έβλεπαν ίσως για πρώτη φορά µια λυρική τραγουδίστρια να ερµηνεύει µπροστά τους ένα µουσικό κοµµάτι. Άπλωναν τότε το χέρι για να ακουµπήσουν τα πλήκτρα, το ρούχο, την παρτιτούρα, τις χορδές και να «αγγίξουν» την µουσική, για να την δουν να «ζωντανεύει». Ήταν µια εµπειρία ζωής για πολλά από τα παιδιά που µεγαλώνουν χωρίς τους φυσικούς τους γονείς και µια συγκινητική επιβράβευση των προσπαθειών όλων των συντελεστών της γιορτής. Η γιορτινή παρουσία του Συνδέσµου Υποτρόφων στο κέντρο της Αθήνας συνεχίστηκε και την Κυριακή 18 ∆εκεµβρίου 2011, µε την συµµετοχή του ως συνδιοργανωτή στην χριστουγεννιάτικη γιορτή που διοργάνωσε η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών στο City Link, µε αφορµή την συµπλήρωση ενός έτους λειτουργίας της. Η εκδήλωση περιλάµβανε εκπαιδευτικό εργαστήρι κατασκευών οριγκάµι µε τον Αντώνη Βολανάκη, συναυλία µε το µουσικό σύνολο κρουστών Τύπανα του ∆ηµήτρη ∆εσύλλα και τον Νίκο Κατριτζιδάκη στις παραδοσιακές φλογέρες, που έπαιξαν αγαπηµένες µελωδίες των Χριστουγέννων, αλλά και dj sets από γνωστούς ραδιοφωνικούς παραγωγούς. Ο Σύνδεσµος Υποτρόφων µαζί µε τα στελέχη της Στέγης µοίρασαν απλόχερα, µαζί µε το πρόγραµµα πολιτιστικών εκδηλώσεων της Στέγης, µηνύµατα αισιοδοξίας και ευχές για τα Χριστούγεννα και το Νέο Έτος. Και του χρόνου!

15

Ειδήσεις του Ιδρύματος

16

Η παρουσίαση του καταλόγου Έλληνική Βιβλιοθήκη

Από αριστερά, ο Γεώργιος Μπαµπινιώτης, ο Αντώνης Παπαδηµητρίου και ο Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος κατά την παρουσίαση του καταλόγου στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών

Ο κατάλογος Ἑλληνικὴ Βιβλιοθήκη. Ἡ Συλλογή Βιβλίων τοῦ Κωνσταντίνου Σπ. Στάικου – ἐφεξῆς Ἡ Βιβλιοθήκη τοῦ Κοινωφελοῦς Ἱδρύµατος Ἀλέξανδρος Σ. Ὠνάσης παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση, η οποία πραγµατοποιήθηκε στις 15 Νοεµβρίου 2011 στην αίθουσα «Χριστίνα Ωνάση» της Στέγης Γραµµάτων και Τεχνών.

παρουσίαση του βιβλίου, ο Αντώνης Παπαδηµητρίου αναφέρθηκε στα ζοφερά χρόνια της προεπαναστατικής περιόδου και πρότεινε «να αντλήσουµε πνεύµα αισιοδοξίας από τις προσπάθειες για πνευµατική αναγέννηση του έθνους που κατέβαλαν προσωπικότητες όπως ο Κοραής και ο Ανώνυµος της Ελληνικής Νοµαρχίας, προσπάθειες που οδήγησαν τελικά και στην πολιτική αναγέννηση».

Την παρουσίαση του τόµου έκαναν ο πρόεδρος του Ιδρύµατος Ωνάση Αντώνης Παπαδηµητρίου, ο συλλέκτης, ιστορικός του βιβλίου και ειδικός σε θέµατα βιβλιοθηκών Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος και ο Καθηγητής Γεώργιος Μπαµπινιώτης, µε ταυτόχρονη προβολή διαφανειών µε ορισµένα από τα πολυτιµότερα βιβλία της συλλογής. «Είναι πνευµατική απώλεια να µην έχει δει κάποιος αυτό το βιβλίο», τόνισε ο Γεώργιος Μπαµπινιώτης, προσθέτοντας πως o τόµος περιέχει «µια σειρά εκπλήξεων για ειδικούς και µη».

Το περιεχόµενο της συλλογής αποτελεί µαρτυρία των πνευµατικών δραστηριοτήτων των Ελλήνων της διασποράς, τόσο των κοσµικών όσο και των παραγόντων της Εκκλησίας, από την πρώιµη Αναγέννηση έως τον ύστερο Νεοελληνικό ∆ιαφωτισµό (αρχές 15ου - αρχές 19ου αι.). Μέσω της πολύτιµης αυτής συλλογής σκιαγραφείται η έντονη εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων στην ∆ύση και την Ανατολή, σε πνευµατικά κέντρα όπως η Βενετία, η Ρώµη, η Βιέννη, το Ιάσιο, το Βουκουρέστι, η Κωνσταντινούπολη, η Μόσχα και η Βούδα. Αναδεικνύεται επίσης η συµµετοχή των Ελλήνων σε πολιτικά και άλλα φλέγοντα ζητήµατα της εποχής.

Λεπτομέρεια από ασημένια οινοχόη που βρέθηκε στον τάφο του Φιλίππου Β΄ (336 π.Χ.)

Πρόκειται για µια έκδοση 546 σελίδων, η οποία κυκλοφορεί στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα, αποτυπώνοντας τον εξαιρετικό πλούτο της συλλογής. Στις σελίδες του καταλόγου χώρεσαν 1.476 τίτλοι από τους θησαυρούς που περιέχει η Βιβλιοθήκη, η οποία αποτελεί πραγµατικό καύχηµα για το λαµπρό νεοκλασικό κτήριο της λεωφόρου Αµαλίας. Το υλικό της έκδοσης είναι χωρισµένο σε πέντε ενότητες: «Ἀναγέννηση – Οὐµανισµός», «Νεοελληνικὴ Γραµµατεία», «Λειτουργικά», «Θεολογία» και «∆ιαφωτισµός». «Καθρέφτη της πνευµατικής πορείας των Ελλήνων από την περίοδο της Άλωσης έως τα χρόνια λίγο πριν και µετά την Επανάσταση του 1821», χαρακτήρισε την συλλογή ο Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος. Με αφορµή την

Για µια εκτενέστερη αναφορά στην Βιβλιοθήκη του Ιδρύµατος Ωνάση και στα περιεχόµενα αυτής της καλαίσθητης και επιστηµονικά άρτιας έκδοσης, η οποία καθιστά προσιτούς στο ευρύ κοινό τους πνευµατικούς θησαυρούς της Βιβλιοθήκης, µπορείτε να ανατρέξετε στα τεύχη 49 και 51 του ΑΩ, καθώς και στο διαδίκτυο: http://www.onassis.gr/enim_deltio/49_10/news_3.php και http://www.onassis.gr/enim_deltio/51_11/book_ review_1.php.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η παρουσίαση του καταλόγου Έλληνική Βιβλιοθήκη

17

Ειδήσεις του Ιδρύματος

18

Ποιος είναι πραγματικά ο Robert Mapplethorpe; ΤΗΣ ΗΏΣ ΠΆΣΧΟΥ

Robert Mapplethorpe, Ken και Lydia, 1985 © Robert Mapplethorpe Foundation. Used by permission

Με αφορµή την έκθεση στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών Νοµίζεις ότι γνωρίζεις, ότι έχεις συλλέξει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τον καλλιτέχνη, τον άνθρωπο, την πορεία του. Και έρχεται µια έκθεση να ανατρέψει όσα νοµίζεις ότι ήξερες. Η ατοµική έκθεση του Αµερικανού φωτογράφου Robert Mapplethorpe –για πρώτη φορά στην Ελλάδα–, την οποία µας παρουσιάζει η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών σε συνεργασία µε το Ίδρυµα Robert Mapplethorpe της Νέας Υόρκης, µας εισάγει σε έναν πρωτίστως ασπρόµαυρο φωτογραφικό κόσµο µε περισσότερα από εκατό έργα, όλα αντιπροσωπευτικά των προσωπικών αναζητήσεων του καλλιτέχνη. Όµως, χάρις στην επιµέλεια της Μαριλένας Β. Καρρά, η έκθεση µας προτείνει να γνωρίσουµε –και µας επιτρέπει να προσεγγίσουµε– τον εικαστικό «πέρα από το θέµα της φωτογραφίας και πίσω από το προφανές». Συναντήσαµε την επιµελήτρια για να µας αποκαλύψει τα βασικά σηµεία της έκθεσης αλλά και να µας µιλήσει για την δική της γνωριµία µε το έργο του Mapplethorpe. Η πρώτη φωτογραφική έκθεση που εγκαινιάζεται στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών αποτελεί απόδειξη πως το Ίδρυµα Ωνάση τολµά να προτείνει καινοτόµες ιδέες και –γιατί όχι;– να ρισκάρει. Η ίδια η επιµελήτρια µας επισηµαίνει: «Eίχα πρωτοδεί τα έργα του Mapplethorpe το 1983 στο Παρίσι, στην µεγάλη αναδροµική έκθεσή του στο Centre Georges Pompidou και, αργότερα, το 1988, έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του, στο ίδιο κέντρο σύγχρονης τέχνης. Ακόµη και στις µέρες µας παραµένει ένα ορόσηµο της avant-garde σκηνής της Νέας Υόρκης. Υπήρξε ταυτόχρονα σύγχρονος και κλασικός», εποµένως διαχρονικός, θα τολµούσαµε να συµπληρώσουµε.

Robert Mapplethorpe, Ορχιδέα, 1985 © Robert Mapplethorpe Foundation. Used by permission

Ειδήσεις του Ιδρύματος

19

Ποιος είναι πραγματικά ο Robert Mapplethorpe; ΤΗΣ ΗΏΣ ΠΆΣΧΟΥ

Robert Mapplethorpe, Αυτοπροσωπογραφία, 1988 © Robert Mapplethorpe Foundation. Used by permission

Ο Mapplethorpe ξεκινά το 1963 µε σπουδές στο Pratt Institute της Νέας Υόρκης, όπου κυρίως ασχολείται µε το σχέδιο, την ζωγραφική και την γλυπτική. Το 1970, αγοράζει την πρώτη του φωτογραφική µηχανή Polaroid και ενσωµατώνει τις εικόνες αυτές στα κολάζ του. Σύντοµα αρχίζει να απολαµβάνει την ίδια την λήψη των στιγµιαίων φωτογραφιών και, το 1973, πραγµατοποιείται στην Νέα Υόρκη η πρώτη του ατοµική έκθεση, µε τίτλο «Polaroids». Εν τω µεταξύ, έχει γνωρίσει την Patti Smith, µε την οποία και µετακοµίζουν το 1973 στο Chelsea Hotel. Καθόλου τυχαία, άλλωστε, η έκθεση στην Στέγη ξεκινά µε ένα χαρακτηριστικό βίντεο της Patti απο τον Robert.

Robert Mapplethorpe, Ορχιδέα, 1985 © Robert Mapplethorpe Foundation.

Used by permission Robert Mapplethorpe, Ορχιδέα, 1985 © Robert Mapplethorpe Foundation.

Used by permission Η ίδια η Patti Smith θα γράψει για τον αγαπηµένο της φίλο και εραστή: «Ο νεαρός Robert αγαπούσε δύο πράγµατα περισσότερο από οτιδήποτε: την τέχνη και το γέλιο. Όταν ήλθε αντιµέτωπος µε το ενδεχόµενο του θανάτου και την αρρώστια, ήταν πεπεισµένος ότι η δύναµη του κλασικού και η γενναιοδωρία του έργου του µαρτυρούσαν την αγάπη του για την τέχνη. Πιστεύω, όµως, πως στην τελευταία του µάχη µε τον θάνατο ανησυχούσε µη χάσει το χιούµορ του και το γέλιο του ξεχαστεί». Η σχέση του Mapplethorpe µε την Patti Smith θα εισαγάγει τον καλλιτέχνη, σύµφωνα µε την Μαριλένα Καρρά, σε ένα διαφορετικό περιβάλλον: το περιβάλλον των µουσικών πειραµατισµών και των καλλιτεχνικών αναζητήσεων της Νέας Υόρκης στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Πράγµατι, η επιτυχία δεν θα αργήσει να έλθει. Το 1975, αποκτά µια Hasselblad µεσαίου φορµά και φωτογραφίζει τους φίλους του, που δεν είναι µόνο µουσικοί ή καλλιτέχνες, αλλά και πορνοστάρ, χορευτές, αθλητές του body building, διασηµότητες της underground σαδοµαζοχιστικής σκηνής. Οι άνδρες και οι γυναίκες στις ασπρόµαυρες φωτογραφίες του Mapplethorpe, όπως αντίστοιχα στην κλασική και την νεοκλασική τέχνη, µεταµορφώνονται τελικά σε ένα ανθρώπινο σώµα, το οποίο αντανακλά την υπέρτατη έκφραση του φυσικού κάλλους. Την ίδια στιγµή, ο φωτογράφος,

Robert Mapplethorpe, Λευκή γάζα, 1984 © Robert Mapplethorpe Foundation. Used by permission

Ειδήσεις του Ιδρύματος

20

Ποιος είναι πραγματικά ο Robert Mapplethorpe; ΤΗΣ ΗΏΣ ΠΆΣΧΟΥ

πέρα από κλασικός, αποδεικνύεται έντονα επίκαιρος και σύγχρονος – γιατί προτείνει µια βιωµατική εµπειρία του ανθρώπινου σώµατος, όπου τα όρια ανάµεσα στο θηλυκό και το αρσενικό είναι λεπτά, τονίζοντας έτσι συχνά το δισυπόστατο της ανθρώπινης φύσης. Σύµφωνα µε την Μαριλένα Καρρά, «ο Mapplethorpe εκθέτει µε το αυτοβιογραφικό του έργο την ίδια την προσωπική του ζωή. ∆εν χειρίζεται, όµως, ποτέ σαν σεξουαλικά αντικείµενα ούτε τους άντρες ούτε τις γυναίκες. Έχει απόλυτη συνείδηση, και άρα αποδοχή, του προσωπικού του βιώµατος. Είναι κατά κάποιον τρόπο ένας ρεπόρτερ του εαυτού του, της προσωπικής του σεξουαλικής ζωής. »Στο Ίδρυµα Robert Mapplethorpe στην Νέα Υόρκη, κατά την διάρκεια των ερευνών µου για την έκθεση, είδα περίπου 10.000 φωτογραφίες. Υπήρξε πραγµατικά µια αποκάλυψη για µένα, όταν διαπίστωσα πως τα γυναικεία και τα ανδρικά γυµνά ήταν ισάριθµα, ισότιµα. Το θέµα του είναι το σώµα, είναι το αρσενικό και το θηλυκό, πώς συνυπάρχουν και πώς αλληλοσυµπληρώνονται». Για τον λόγο αυτόν, η έκθεση προτείνει και προσεγγίζει το έργο του φωτογράφου ως ένα σύνολο αναζήτησης της ουσίας, πίσω από την πρόκληση και το προφανές. Τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται, όλα είναι ρευστά. Άλλωστε, το 1988, σε µια συνέντευξη στο περιοδικό ARTnews, ο ίδιος ο φωτογράφος προφητικά θα δηλώσει: «∆εν µ’ αρέσει η λέξη “προκαλώ”. Αναζητώ στις εικόνες µου το αναπάντεχο. Αναζητώ πράγµατα που δεν έχω ξαναδεί ποτέ... Ήµουν σε θέση να κάνω αυτές τις φωτογραφίες. Ένιωσα την υποχρέωση να τις πραγµατοποιήσω». Μέσα από µια προσεγµένη σκηνοθεσία στα κάδρα του, χρησιµοποιεί τον φωτισµό του στούντιο για να αναδείξει την ύλη, τις γραµµές και τις φόρµες και, φυσικά, το κοντράστ – τις αντιθέσεις ανάµεσα στο λευκό και το µαύρο. Ο ίδιος, άλλωστε, πειραµατίστηκε αρκετά µε το µαγικό δωµάτιο του σκοτεινού θαλάµου και χρησιµοποίησε κατά την διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας διαφορετικές φωτογραφικές τεχνικές, όπως αργυροτυπίες, πλατινοτυπίες σε χαρτί ή σε λινό ύφασµα, cibachrome και dye transfer, τις οποίες εφαρµόζει σε όλες του τις φωτογραφικές ενότητες, από τις συνθέσεις αντρικών και γυναικείων γυµνών µέχρι τα still lifes λουλουδιών και τα πορτρέτα καλλιτεχνών και διασηµοτήτων. Η αναζήτηση για την τεχνική σε συνδυασµό µε την αισθητική προσέγγιση του θέµατος είναι, άλλωστε, κάτι

που απασχολεί ολόκληρη την ιστορία του φωτογραφικού µέσου. Η φωτογραφία, τεχνικά και αισθητικά, έχει µια µοναδική και ιδιαίτερη σχέση µε αυτό που βρίσκεται ή βρισκόταν µπροστά από την φωτογραφική µηχανή: στην περίπτωση του Mapplethorpe, τους ανθρώπους αλλά και τις συνθέσεις νεκρής φύσης. Όµως, η φωτογραφία δεν αντιγράφει την πραγµατικότητα – προσφέρει µια εκδοχή της πραγµατικότητας. Παραµένει γεγονός, ακόµη και στην εποχή της ψηφιακής φωτογραφίας, ότι η χηµικά παραχθείσα εικόνα είναι ένα ενδεικτικό αποτέλεσµα που προκαλείται από µια συγκεκριµένη συγκυρία (συµπεριλαµβανοµένων του περιεχοµένου, του κάδρου, του φωτός, των χαρακτηριστικών του φακού, των χηµικών ιδιοτήτων και του τρόπου που γίνεται η εργασία στον σκοτεινό θάλαµο). Το γεγονός ότι βασίζονται στο αισθητό –σε αυτό που ποιητικά η Μαριλένα Καρρά περιγράφει ως «χειρονοµία χειροποίητη»– προσδίδει στις φωτογραφίες, και άρα στην έκθεση του Mapplethorpe, µια αίσθηση αυθεντικότητας. Και µοναδικότητας. Εξάλλου, την δεκαετία του ’70, όταν ο Mapplethorpe έρχεται σε επαφή µε την φωτογραφία, η γνωστή Αµερικανίδα συγγραφέας Susan Sontag παρουσιάζει το βιβλίο της On Photography [Περί Φωτογραφίας] και αντιµετωπίζει τις φωτογραφίες ως ίχνη-θραύσµατα της πραγµατικότητας. Κάθε φωτογραφία απαθανατίζει την στιγµή. Προφυλάσσει και διατηρεί την µνήµη του χρόνου, του ανθρώπου και της ζωής της ίδιας. Ίσως για αυτόν τον λόγο, όταν το 1986 ο Mapplethorpe µαθαίνει ότι έχει προσβληθεί από τον ιό του AIDS, παρ’ όλη την αδυναµία του, δεν σταµατά να δηµιουργεί καινούργιες εικόνες και να κάνει σχέδια για το µέλλον. Η τέχνη για τον Mapplethorpe είναι τρόπος ζωής, και η ζωή του η ίδια είναι µέρος της τέχνης του. Στο σύνολο του έργου του συναντούµε έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία, µε ενδεικτικότερες όλων τις αυτοπροσωπογραφίες, τις οποίες ο καλλιτέχνης πραγµατοποιεί καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του, σε διαφορετικές ηλικίες και µε προσεγµένη σκηνοθεσία σε διαφορετικούς ρόλους: νεαρός σε έναν λευκό τοίχο µε το declencheur στο χέρι, µόνο το βλέµµα του, ντυµένος γυναίκα, µε σµόκιν, µε γραβάτα, αµήχανος, επιθετικός, τρυφερός, χαρούµενος αλλά και απίστευτα γοητευτικός κρατώντας ένα µπαστούνι µε ένα κρανίο. Οι αυτοπροσωπογραφίες του Mapplethorpe είναι ο καθρέφτης του ίδιου αλλά και µιας ζωής που έβλεπε το τέλος να έρχεται... ενώ ο καλλιτέχνης συνέχιζε να φωτογραφίζει. Έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του, ιδρύει το 1988 το Ίδρυµα Robert Mapplethorpe για να προστατεύσει τα αρχεία του, να διαχειριστεί το έργο

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Ποιος είναι πραγματικά ο Robert Mapplethorpe; ΤΗΣ ΗΏΣ ΠΆΣΧΟΥ

του, αλλά και να βοηθήσει στην έρευνα για την καταπολέµηση του AIDS. H Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών µε την έκθεση του Robert Mapplethorpe µάς προτείνει να δούµε την ουσία της φωτογραφίας πέρα από όσα νοµίζουµε ότι ξέρουµε, να γνωρίσουµε έναν καλλιτέχνη πέρα από το φαίνεσθαι. Και να τον ξανα-ανακαλύψουµε σήµερα, στην εποχή όπου τίποτε πια δεν προκαλεί, γιατί έχουν όλα φανερωθεί. Ή µήπως όχι;

21

Ειδήσεις του Ιδρύματος

22

Μακμπέθ: Η πολιτική τραγωδία του Σαίξπηρ στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

«[...] Ένα ζευγάρι, οι τραγικοί ήρωες, ο Μακμπέθ κι η γυναίκα του», έγραφε ο Βασίλης Ρώτας στην εισαγωγή της μετάφρασης του Μάκβεθ, «κατορθώνουν να μας προκαλέσουν τον φόβο και τον οίχτο, όχι τόσο με το αποτρόπαιο έγκλημα που κάνουν, όσο με την ψυχική τους ερημιά, την απομόνωσή τους από τους ανθρώπους, τόσο που χωρίζονται ακόμη και σαν ταίρι και γίνονται ξένοι ο ένας για τον άλλον, για να τραβήξουν χωριστούς κι ολότελα έρημους δρόμους προς το ελεεινό τους τέλος. Γιατί το ’χει μέσα του ο πόθος για την εξουσία κι η εξουσία η ίδια ν’ απομονώνει τον άνθρωπο απ’ τους συνανθρώπους κι απ’ το πνεύμα της ανθρωπιάς και να τον περιβάλλει μόνο από κόλακες και δειλούς δούλους. Αλλά χαλάει και το ίδιο τους το πνεύμα, που παύει πια να τρέφεται με κείνα που τρέφουν την ολότητα, όπως είναι η συμπόνια, η στοργή, η αιδημοσύνη, η νέμεση και γενικά η παρουσία του άλλου [...]».

τραγωδίας του Ουίλιαμ Σαίξπηρ.

Η σήψη της εξουσίας και η υπέρμετρη φιλοδοξία του ανθρώπου, που τον αποκτηνώνει και τον οδηγεί στον θάνατο, αποτελούν τον πυρήνα της περίφημης πολιτικής

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος δεν επιδιώκει την επικαιροποίηση του σαιξπηρικού κειμένου∙ ωστόσο, το προσεγγίζει με την εμφανή διάθεση να αναδείξει τις κρυφές συνδέ-

Το πιο σκοτεινό από τα έργα του Σαίξπηρ παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών έως τις 25 Φεβρουαρίου 2012 (εκτός Δευτέρας και Τρίτης), σε μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη και σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου. Το έργο είναι γραμμένο σε μια εποχή δραματικών κρίσεων και μεταβολών σε πολιτικό, κοινωνικό και ιδεολογικό επίπεδο για την Βρετανία αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη. Οι αναγωγές στην εποχή μας θα μπορούσαν να θεωρηθούν παρακινδυνευμένες, πλην όμως είναι αναπόφευκτες. Τρομοκρατία, καταστολή, κοινωνική και ιδεολογική αστάθεια είναι ο σκηνικός χώρος της καθημερινότητας των συγχρόνων του Σαίξπηρ. Ο Μακμπέθ μπορεί να αποτελέσει υλικό για ένα θέατρο ζωντανό, παλλόμενο και συγκλονιστικό.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

23

Μακμπέθ: Η πολιτική τραγωδία του Σαίξπηρ στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

σεις του με την εποχή μας. Άλλωστε, το έργο πραγματεύεται καταστάσεις και πάθη σύμφυτα με τον άνθρωπο και πάντα επίκαιρα. Στην πρώτη του αναμέτρηση με την σαιξπηρική τραγωδία, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ενδιαφέρεται πρωτίστως για την απόδοση της σχέσης μεταξύ πραγματικού και ψευδαισθησιακού. Αναγνωρίζοντας στον Μακμπέθ τα χαρακτηριστικά ενός πρώιμου μπαρόκ έργου, η σκηνοθεσία βασίζεται στην συνύπαρξη ρεαλισμού και αντιρρεαλισμού, φορμαλιστικής και υπερφυσικής διάστασης. Γνωστός για την έμφαση που δίνει στις παραστάσεις συνόλου, ο Θωμάς Μοσχόπουλος συνεργάζεται στο φιλόδοξο αυτό εγχείρημα με ξεχωριστούς καλλιτέχνες – στην πλειονότητά τους, σταθερούς συνοδοιπόρους των θεατρικών διαδρομών του. Ερμηνεύουν ο Αργύρης Ξάφης, η Άννα Μάσχα, η Ξένια Καλογεροπούλου, ο

Κώστας Μπερικόπουλος, ο Θάνος Τοκάκης, ο Γιώργος Χρυσοστόμου, ο Αστέρης Πελτέκης, ο Γιώργος Παπαγεωργίου, ο Δημήτρης Νασιούλας και ο Κωνσταντίνος Βουδούρης. Τα σκηνικά και τα κοστούμια επιμελείται η Έλλη Παπαγεωργακοπούλου, τους φωτισμούς ο Λευτέρης Παυλόπουλος, την κίνηση ο Χρήστος Παπαδόπουλος. Βοηθός σκηνοθέτη είναι ο Τάσος Αγγελόπουλος και βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου η Ευαγγελία Θεριανού. Η παράσταση, η οποία αποτελεί παραγωγή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, παρουσιάζεται με αγγλικούς υπέρτιτλους. Στο πλαίσιο των παράλληλων δράσεων, ο σκηνοθέτης Θωμάς Μοσχόπουλος και μέλη της θεατρικής ομάδας θα συναντήσουν το κοινό και θα συζητήσουν μαζί του μετά την παράσταση της Παρασκευής 3ης Φεβρουαρίου 2012.

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

24

Η μετάβαση από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Σπάραγµα εικόνας του Χριστού από την Αίγυπτο, 6ος-7ος αι., εγκαυστική σε ξύλο (Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα)

Η ιστορική περίοδος από τον 3ο έως τον 7ο αι. µ.Χ., η λεγόµενη Ύστερη Αρχαιότητα, ήταν παράξενη, σύνθετη και ταραγµένη: µια εποχή ανακατατάξεων και ριζικών αλλαγών. Τον κόσµο της αρχαιότητας τον διαδέχθηκε ο χριστιανισµός. Την καλλιτεχνική δραστηριότητα της εποχής εκείνης, η οποία αποδεικνύεται απροσδόκητα δηµιουργική, παρουσιάζει η έκθεση µε τίτλο «Μετάβαση στον χριστιανισµό: Η τέχνη στην Ύστερη Αρχαιότητα, 3ος-7ος αι. µ.Χ.» που διοργανώνει το θυγατρικό Ίδρυµα Ωνάση στην Νέα Υόρκη σε συνεργασία µε το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας. Η έκθεση περιλαµβάνει 170 εκθέµατα, τα οποία προέρχονται από την Ελλάδα, την Κύπρο, καθώς και από αµερικανικά µουσεία. Ορισµένα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό. Η σηµαντική αυτή έκθεση πραγµατοποιείται µε την ακαδηµαϊκή υποστήριξη µιας συµβουλευτικής επιτροπής από το Πρόγραµµα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Πρίνστον. Μέλη της είναι ο επίτιµος Καθηγητής Ιστορίας Peter Brown, ο επίτιµος Καθηγητής Τέχνης και Αρχαιολογίας Slobodan Ćurčić και ο εκτελεστικός διευθυντής του Προγράµµατος Ελληνικών Σπουδών, ∆ηµήτρης Γόντικας. Την επιµέλεια της έκθεσης είχαν η δρ Ευγενία Χαλκιά, διευθύντρια του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, και η διευθύντρια του µουσείου, δρ Αναστασία Λαζαρίδου. Αγαλµάτια θεοτήτων, 2ος-4ος αι. (Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου, Αρχαία Κόρινθος) Αγαλµάτια θεοτήτων, 2ος-4ος αι. (Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου, Αρχαία Κόρινθος) Εικόνες, ψηφιδωτά, γλυπτά, αρχιτεκτονικά µέλη, επιγραφές, νοµίσµατα, λειτουργικά σκεύη, κοσµήµατα και αντικείµενα καθηµερινής χρήσης αποκαλύπτουν τον δηµιουργικό αναβρασµό στον οποίο βρισκόταν η Ύστερη Αρχαιότητα, καθώς βίωνε την σταδιακή µετάβαση προς µια νέα κοινωνική, θρησκευτική και πολιτισµική πραγµατικότητα. Σύµφωνα µε τον Peter Brown, η έκθεση αντικατοπτρίζει την µεταβολή που

Τµήµα µαρµάρινης αµφίγλυφης πλάκας µε γοργόνειο στην µία όψη και σταυρό στην άλλη, 6ος αι., Λέχαιο Κορινθίας (Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Αθήνα)

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

25

Η μετάβαση από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Αγαλµάτια θεοτήτων, 2ος-4ος αι. (Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου, Αρχαία Κόρινθος)

σηµειώθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες σε ό,τι αφορά τον ακαδηµαϊκό τρόπο θεώρησης αυτής της περιόδου «δύσης» της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας. «Υπήρχε ζωή και µετά τον 3ο αιώνα· και στην ζωή αυτήν δόθηκε η ονοµασία “Ύστερη Αρχαιότητα”», επισηµαίνει ο Peter Brown. «Η έκθεση αυτή, κατά µεγάλο µέρος, σκοπό έχει να παρουσιάσει την παράξενη, πολύπλευρη και ενδιαφέρουσα ζωή µιας εποχής η οποία παρέµεινε επί µακρόν στην σκιά και θεωρήθηκε µια περίοδος θανάτου και σκότους. [...] Όµως, εδώ κρύβεται µια διαφορετική ιστορία, η οποία εκτυλίσσεται κάτω από έναν άλλον, ειρηνικό ανατολικό ουρανό: η προετοιµασία του βυζαντινού πολιτισµού σε όλα τα εδάφη τα οποία ακόµη διοικούσαν Ρωµαίοι αυτοκράτορες από την Κωνσταντινούπολη, ενός πολιτισµού που επρόκειτο να διαρκέσει άλλη µία χιλιετία». «Η περίοδος αυτή», συνεχίζει ο Peter Brown, «είναι η τελευταία και πιο προσιτή εποχή της αρχαιότητας. Μια έκθεση µπορεί να την παρουσιάσει µόνον αποσπασµατικά. […] Και αυτά τα σπαράγµατα µιας εποχής που έχει πλέον χαθεί εξηγούν καθαρά τι σήµαινε να ζει κανείς σε µια περίοδο δυναµικής µετάβασης». Η έκθεση διαρθρώνεται σε επτά ενότητες. Η πρώτη έχει τίτλο «Το τέλος της Αρχαιότητας; Πολιτισµικές και θρησκευτικές αλληλεπιδράσεις» και παρουσιάζει µαρτυρίες της επιβίωσης των αρχαίων ελληνικών και ρωµαϊκών µορφών λατρείας κατά τον 3ο και τον 4ο αι. Η διάδοση του χριστιανισµού αναδύεται µέσα από αυτό το πολιτισµικό πλαίσιο. Αγάλµατα από οικιακά ιερά αποδεικνύουν ότι η ειδωλολατρία συνεχιζόταν έως και τον 6ο αι., επιβιώνοντας ως µέρος της κουλτούρας της κοινωνικής ελίτ. Στο µεταξύ, ο χριστιανισµός προσαρµοζόταν και ενσωµάτωνε υπάρχουσες καλλιτεχνικές µορφές και θεµατολογίες. Η µορφή του φιλοσόφου, για παράδειγµα, µε το βαθύ βλέµµα και τα έντονα χαρακτηριστικά, αποτέλεσε το πρότυπο που χρησιµοποίησαν οι χριστιανοί για να απεικονίσουν την µορφή των αποστόλων.

∆ιακρίνονται σε πρώτο πλάνο τµήµατα µαρµάρινου άµβωνος (τέλη 5ου αι. - αρχές 6ου αι.) από την βασιλική του Αγίου ∆ηµητρίου Φθιωτίδων Θηβών (Αρχαιολογική Συλλογή Φθιωτίδων Θηβών, Νέα Αγχίαλος)

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

26

Η μετάβαση από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Μαρµάρινες προτοµές από την περιοχή της Βέροιας και τµήµα µωσαϊκού δαπέδου µε απεικόνιση του µήνα Απρίλιου από την Θήβα (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης)

Η δεύτερη ενότητα της έκθεσης, µε τίτλο «Η άνοδος του χριστιανισµού: Από την αναγνώριση στην εξουσία», διερευνά τις επιπτώσεις που είχαν τόσο η ένταξη του χριστιανισµού στις αναγνωρισµένες θρησκείες από τον Μέγα Κωνσταντίνο όσο και η πολιτική της ανέγερσης µεγαλόπρεπων εκκλησιών στα µεγάλα αστικά κέντρα της αυτοκρατορίας. Οι απεικονίσεις στις όψεις νοµισµάτων της εποχής µαρτυρούν την συγχώνευση αυτοκρατορικών και χριστιανικών παραστάσεων. Οι χριστιανοί αυτοκράτορες δανείζονταν εικόνες από το παρελθόν και τους προσέδιδαν νέο περιεχόµενο για να εξυµνήσουν το χριστιανικό µεγαλείο. Η «Αστική πραγµατικότητα», τρίτη κατά σειρά ενότητα, επικεντρώνεται στις σταδιακές αλλαγές που συντελέστηκαν στην ζωή των πόλεων, παράλληλα µε τον εκχριστιανισµό των σηµαντικών κέντρων του ελληνορωµαϊκού κόσµου. Η επιρροή των επισκόπων, οι οποίοι είχαν υψηλή κοινωνική θέση και διέθεταν κλασική παιδεία, φανερώνεται από επιγραφές σε αρχιτεκτονικά µέλη. Ανάγλυφα, ψηφιδωτά και προτοµές αντανακλούν το γόητρο µια νέας τάξης αξιωµατούχων και αστών. Μια λαµπρή σειρά νοµισµάτων, καθώς και ο περίφηµος Θησαυρός της Μυτιλήνης µαρτυρούν τον πλούτο των πόλεων αλλά και την συνεχή απειλή επιδροµών και λεηλασιών. Η ενότητα «Καθηµερινή ζωή» παρουσιάζει αντικείµενα τα οποία σχετίζονται µε αγωνίσµατα του ιπποδρόµου που αντικατέστησαν τους απαγορευµένους Ολυµπιακούς Αγώνες. Μεταξύ των άλλων εκθεµάτων της τέταρτης αυτής ενότητας, τα γαµήλια δαχτυλίδια αναδεικνύουν τον σταδιακό εκχριστιανισµό του θεσµού του γάµου,

ενώ ένα σύνολο από φυλαχτά και γούρια µε µαγικά σύµβολα για την προστασία από το «κακό µάτι» φανερώνει την επικράτηση των λαϊκών δοξασιών. Ταυτόχρονα, το σύµβολο του σταυρού και η µορφή του αγίου-προστάτη κυριαρχούν όλο και περισσότερο στα κοσµήµατα. Μαρµάρινες προτοµές από την περιοχή της Βέροιας και τµήµα µωσαϊκού δαπέδου µε απεικόνιση του µήνα Απρίλιου από την Θήβα (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης) Μαρµάρινες προτοµές από την περιοχή της Βέροιας και τµήµα µωσαϊκού δαπέδου µε απεικόνιση του µήνα Απρίλιου από την Θήβα (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης) Στην πέµπτη ενότητα, µε τίτλο «Πρώιµη χριστιανική λατρεία», παρουσιάζονται αρχιτεκτονικά µέλη και εκκλησιαστικά έπιπλα από τα οποία προκύπτει η προσαρµογή των παλαιών µορφών στις νέες θρησκευτικές ανάγκες. Στους παλαιούς τρόπους δόµησης γίνονται τροποποιήσεις, ώστε να εξυπηρετούν νέες λειτουργίες: η βασιλική, για παράδειγµα, βασίζεται στο ρωµαϊκό λαϊκό κτηριακό πρότυπο· ο κυκλικός σχεδιασµός των εκκλησιών βασίζεται στα µαυσωλεία της ύστερης ρωµαϊκής περιόδου. «Θάνατος και νέα ζωή» είναι ο τίτλος της έκτης ενότητας, η οποία αναφέρεται στην βαθιά εσωτερική αλλαγή που επέφερε ο χριστιανισµός, καθώς οι άνθρωποι αρχίζουν να θεωρούν τον επί γης θάνατο ως αρχή της αιώνιας, επουράνιας ύπαρξης. Τα χριστιανικά ταφικά έθιµα της εποχής εκείνης παρουσιάζονται παράλληλα µε αντικείµενα που φανερώνουν την πίστη των χριστιανών στις θαυµατουργές δυνάµεις µαρτύρων και αγίων.

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

27

Η μετάβαση από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Στιγµιότυπα από την τελετή εγκαινίων της έκθεσης και την οµιλία του προέδρου του Ιδρύµατος

Τέλος, η έβδοµη ενότητα, «Η γένεση της χριστιανικής τέχνης», εξετάζει την τέχνη της Ύστερης Αρχαιότητας κυρίως µέσα από εκθέµατα ταφικού περιεχοµένου αλλά και µέσα από σύµβολα όπως ο σταυρός, το Χριστόγραµµα (ΧΡ) και ο ιχθύς, τα οποία έχουν ειδικό νόηµα για την νέα θρησκεία. Με την τελική επικράτηση του χριστιανισµού επί της παλαιάς θρησκείας, η τέχνη οικειοποιείται όλο και περισσότερες εκφάνσεις της τέχνης της αρχαιότητας για τους δικούς της σκοπούς. Η τελευταία αυτή ενότητα της έκθεσης εξετάζει τους τρόπους µε τους οποίους ορισµένες ειδωλολατρικές µορφές τέχνης και ιδέες ενσωµατώθηκαν και έγιναν αναπόσπαστα στοιχεία της νέας χριστιανικής τέχνης. Εναργές παράδειγµα αποτελεί η προσωπογραφία, που αντικαταστάθηκε από την εικόνα (την αγιογραφία), στην οποία συχνά αποδόθηκαν και θαυµατουργές ιδιότητες. Στιγµιότυπα από την τελετή εγκαινίων της έκθεσης και την οµιλία του προέδρου του Ιδρύµατος Στιγµιότυπα από την τελετή εγκαινίων της έκθεσης και την οµιλία του προέδρου του Ιδρύµατος Για πρώτη φορά, χάρις στην έκθεση αυτήν, συγκεντρώνονται αντικείµενα που βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα µουσεία και συλλογές. Χαρακτηριστικότερο παράδειγµα είναι τα τρία πινάκια του ∆αβίδ, τα οποία, προερχόµενα από τον περίφηµο «θησαυρό» της Λάµπουσας στην Κύπρο, εκτίθενται για πρώτη φορά µαζί, αν και ανήκουν στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και το Κυπριακό Μουσείο της Λευκωσίας. Αποτελούν µέρος ενός συνόλου εννέα αργυρών πινακίων, τα οποία χρονολογούνται από τον 7ο αι. και απεικονίζουν επεισόδια του βίου του βασιλιά ∆αβίδ από την Καινή ∆ιαθήκη. Κατασκευάστηκαν µε αφορµή την νίκη του αυτοκράτορα Ηρακλείου επί των Περσών, παραπέµ-

ποντας αλληγορικά στην νίκη του ∆αβίδ επί του Γολιάθ. Ταυτόχρονα, αποδεικνύουν την επιβίωση του ύφους και της εικονογραφίας της κλασικής αρχαιότητας έως την εποχή αυτού του χριστιανού αυτοκράτορα, ο ρόλος του οποίου, σύµφωνα µε την χριστιανική ιδεολογία, συσχετιζόταν µε τον ρόλο του Επουράνιου Βασιλέα, του Χριστού, που καταγόταν από τον Οίκο του ∆αβίδ. Στα εκθέµατα περιλαµβάνονται και ορισµένα που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δηµοσιότητας, καθώς αποτελούν πολύ πρόσφατα ανασκαφικά ευρήµατα, όπως τα ελεφαντοστέινα πλακίδια από την Μαρώνεια. «Το θέµα της µετάβασης προς τον χριστιανισµό σχετίζεται άµεσα µε την σηµερινή εποχή», σχολίασαν η διευθύντρια του Βυζαντινού Μουσείου δρ Ευγενία Χαλκιά και η αναπληρώτρια διευθύντρια δρ Αναστασία Λαζαρίδου. «Ξεκινώντας από το αξίωµα πως τίποτε δεν γεννιέται από το τίποτε, ότι η ορµή των πραγµάτων εξακολουθεί να υπάρχει για ένα διάστηµα, ακόµα και όταν αυτά έχουν παρέλθει, ότι για να δηµιουργηθεί κάτι θα πρέπει να υπάρχει πρώτα η ανάγκη για αυτό, και πως για να χαθεί κάτι θα πρέπει να έχει ξεπεραστεί, συµπεραίνουµε ότι τα πάντα, είτε είναι απτά είτε όχι, είναι προϊόντα συνεχών εξελίξεων, µεταλλαγών και ανακατατάξεων». Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 14 Μαΐου 2012. Συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο, τον οποίο και θα παρουσιάσουµε σε επόµενο τεύχος του ΑΩ.

Διάλεξη

28

Επιγραφικές έρευνες στην όαση της Χάργκα ΤΟΥ ΝΊΚΟΥ ΛΑΖΑΡΊΔΗ

Του Νίκου Λαζαρίδη, δρα Αιγυπτιολογίας, λέκτορα Αρχαίας Ιστορίας στο California State University, Sacramento, επικεφαλής επιγραφολόγου της οµάδας North Kharga Oasis Survey

Lucas Cranach Β΄, Ο Ιησούς και η µοιχαλίδα, µετά το 1532, λάδι σε χαλκό, λεπτοµέρεια

Η ιστορία ενός πολυδιάβατου µονοπατιού της αιγυπτιακής ερήµου Περίπου 200 χιλιόµετρα δυτικά του Λούξορ και της κοιλάδας του Νείλου, στο βόρειο κοµµάτι της όασης Χάργκα, η επιστηµονική οµάδα North Kharga Oasis Survey (NKOS), µε επικεφαλής την δρα Σαλίµα Ικράµ, Καθηγήτρια Αιγυπτιολογίας στο Αµερικανικό Πανεπιστήµιο του Καΐρου, και την δρα Κορίνα Ρόσι, αιγυπτιολόγο, ξεκίνησε το 2001 την επιφανειακή έρευνα µιας εκτενούς περιοχής που περιλαµβάνει αρχαιολογικές θέσεις µε ναούς, νεκροταφεία και οικισµούς, αλλά και µοναχικούς ψαµµιτικούς βράχους που φιλοξένησαν στην σκέπη τους αρχαίους ταξιδιώτες. Πρωταρχικός στόχος αυτής της έρευνας είναι η δηµιουργία ενός λεπτοµερούς τοπογραφικού χάρτη της περιοχής, ο οποίος θα εντοπίζει όλες τις αρχαιολογικές θέσεις και θα σκιαγραφεί την πορεία του φηµισµένου ιστορικού µονοπατιού Νταρµπ ελ-Αρµπαΐν. Το Νταρµπ ελ-Αρµπαΐν, που στα αραβικά σηµαίνει «Μονοπάτι των Σαράντα (Ηµερών)», συνδέει την πόλη του

Ασιούτ στον Νείλο µε το Σουδάν, και συγκεκριµένα το βορειοδυτικό τµήµα του, την επαρχία του Νταρφούρ. Το µονοπάτι αυτό, τόσο σύµφωνα µε το ιστορικό υλικό που συνεχίζει να ανακαλύπτει η επιστηµονική οµάδα NKOS όσο και σύµφωνα µε τα αρχαιολογικά και φιλολογικά ευρήµατα που σχετίζονται µε νοτιότερα τµήµατά του, χρησιµοποιούνταν από την Νεολιθική Εποχή (περίπου το 7000 π.Χ.) µέχρι και τον 20ό αι. ως εναλλακτικός δρόµος από ταξιδιώτες, εµπόρους και καραβάνια που ταξίδευαν από την Κεντρική Αφρική προς την Αίγυπτο και την Μεσόγειο, ή και αντιστρόφως. Στην περιοχή της βόρειας Χάργκα, την οποία διαπερνά το Νταρµπ ελ-Αρµπαΐν προτού καταλήξει στο Ασιούτ, η οµάδα NKOS, από το 2001 µέχρι σήµερα, έχει ανακαλύψει πάνω από διακόσια αρχαία χαράγµατα, απαρτιζόµενα από κείµενα στην αρχαία αιγυπτιακή γλώσσα (και σε όλες τις γραφές της, δηλαδή την ιερογλυφική, την ιερατική, την δηµοτική και την κοπτική), καθώς και στην αρχαία ελληνική γλώσσα, η οποία χρησιµοποιούνταν στην αρχαία Αίγυπτο από τον ερχοµό του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την εδραίωση της µακεδονικής κυριαρχίας

Διάλεξη

29

Επιγραφικές έρευνες στην όαση της Χάργκα ΤΟΥ ΝΊΚΟΥ ΛΑΖΑΡΊΔΗ

Lucas Cranach Β΄, Ο Ιησούς και η µοιχαλίδα, µετά το 1532, λάδι σε χαλκό, λεπτοµέρεια Άποψη πλευράς του βράχου «Άμουν Ροκ» με την δρα Σ. Ικράμ να αντιγράφει ένα από τα πολλά αρχαία αιγυπτιακά χαράγματα

Lucas Cranach Β΄, Ο Ιησούς και η µοιχαλίδα, µετά το 1532, λάδι σε χαλκό, λεπτοµέρεια

το 332 π.Χ. µέχρι και το τέλος της Ρωµαϊκής Εποχής, τον 7ο αι. µ.Χ. Με βάση την προσεκτική µελέτη αυτού του εκτενούς επιγραφικού υλικού, η NKOS θέτει και προσπαθεί να προσεγγίσει σηµαντικά ιστορικά και αρχαιολογικά ερωτήµατα. Για παράδειγµα, δεδοµένου ότι οι αρχαίοι ταξιδιώτες που χρησιµοποίησαν αυτό το µονοπάτι κατά την διάρκεια της φαραωνικής ιστορίας (δηλαδή περίπου από το 3000 µέχρι το 332 π.Χ.) άφησαν πίσω τους χαράγµατα στην ιερογλυφική αλλά και απλές εγχάρακτες εικόνες χωρίς κείµενο, η οµάδα NKOS συνέκρινε την χρήση του γραπτού κειµένου στις διάφορες αρχαιολογικές θέσεις επί του Νταρµπ ελ-Αρµπαΐν µε την χρήση της απλής εικονογραφίας. Το πλεονέκτηµα των ιερογλυφικών κειµένων που µελετήθηκαν είναι ότι εµπερικλείουν ένα σύντοµο µήνυµα, εκφράζοντας τις περισσότερες φορές το θρησκευτικό αίσθηµα του χαράκτη, ή αυτών που αντιπροσωπεύει, απέναντι σε έναν ή περισσότερους θεούς του αιγυπτιακού πανθέου. Το ιερογλυφικό κείµενο έχει τριπλή λειτουργία σε αυτές τις περιπτώσεις: (α) ως γλωσσική έκφραση κάποιου µηνύµατος· (β) ως σύνολο ιδεο-

γραµµάτων και εικόνων µε αισθητική και µεταγλωσσική αξία (εκφράζει το ίδιο µήνυµα µέσω εικόνας για το κοινό που δεν µπορεί να διαβάσει ή να καταλάβει το ιερογλυφικό λεξιλόγιο)· και (γ) ως σύνολο µαγικών συµβόλων, τα οποία, λόγω αυτής τους της ιδιότητας, µπορούν να εξασφαλίσουν την επικοινωνία µε τους θεούς αλλά και να καταβάλουν την φθορά του χρόνου. ∆εδοµένων αυτών των πλεονεκτηµάτων που έχει η χρήση των ιερογλυφικών χαραγµάτων σε αντίθεση µε την εικονογραφία, η επιστηµονική οµάδα έχει θέσει το εξής ερώτηµα: Γιατί, σε µερικές περιπτώσεις, οι ταξιδιώτες προτιµούσαν να χαράξουν µια εικόνα αντί να αφήσουν πίσω τους κείµενο; Ως απάντηση σε αυτό το ερώτηµα µπορεί κάποιος να φέρει: πρώτον, το ότι πιθανώς θεωρούσαν την εικόνα στις συγκεκριµένες περιπτώσεις ως αισθητικά καλύτερη επιλογή ή ως πιο αποτελεσµατική µορφή επικοινωνίας τόσο µε τους θεούς όσο και µε το θνητό τους κοινό, το οποίο αποτελούνταν από άλλους ταξιδιώτες του Νταρµπ ελ-Αρµπαΐν, Αιγύπτιους και µη· και, δεύτερον, το ότι ίσως αυτοί που επέλεξαν να αφήσουν πίσω τους εικόνες αντί για κείµενο δεν γνώριζαν

Διάλεξη

30

Επιγραφικές έρευνες στην όαση της Χάργκα ΤΟΥ ΝΊΚΟΥ ΛΑΖΑΡΊΔΗ

την ιερογλυφική γραφή, παρατήρηση που συµφωνεί µε τις µέχρι τώρα θεωρίες για την περιορισµένη παιδεία των Αιγυπτίων, κυρίως κατά την διάρκεια της φαραωνικής περιόδου. Έτσι, για παράδειγµα, στο Νέο Βασίλειο (δηλαδή µεταξύ 1550 και 1070 π.Χ.) το ποσοστό αλφαβητισµού του αιγυπτιακού πληθυσµού έχει υπολογιστεί σε µόλις 1-5%. Αν πράγµατι η απουσία γραπτού κειµένου ήταν αποτέλεσµα του γενικότερου αναλφαβητισµού, τότε µπορεί κάποιος να υποθέσει ότι η γνώση της ιερογλυφικής γραφής ήταν ένα κοινωνικά µοναδικό προνόµιο, και είναι πολύ πιθανό οι προνοµιούχοι ταξιδιώτες της ερήµου, σε κάθε ευκαιρία που τους δινόταν κατά την διάρκεια του ταξιδιού τους, να σταµατούσαν να γράψουν (µε ή χωρίς ορθογραφικά λάθη) ή να διαβάσουν παλαιότερα ιερογλυφικά χαράγµατα. Πολλά από τα στοιχεία που αναφέρθηκαν ως προς την χρήση του γραπτού λόγου σε αυτά τα χαράγµατα σχετίζονται άµεσα µε ένα άλλο σηµαντικό ερώτηµα που έχει θέσει η επιστηµονική οµάδα NKOS: Ποιοι ήταν οι χαράκτες αυτών των κειµένων; Συνήθως τα αιγυπτιακά χαράγµατα αναφέρουν τα ονόµατα των αρχαίων ταξιδιωτών που τα χάραξαν ή που ζήτησαν από κάποιον συνταξιδιώτη τους να τα χαράξει εκ µέρους τους. Σπανιότερα, αναφέρουν επίσης τους επαγγελµατικούς τίτλους των χαρακτών τους, οι συνηθέστεροι από τους οποίους είναι: «βασιλικός γραφέας» ή «ιερέας». Με βάση στοιχεία αυτού του είδους, η οµάδα NKOS παρατήρησε ότι οι ταξιδιώτες των φαραωνικών και των ελληνορωµαϊκών χρόνων δίσταζαν µάλλον να αναφέρουν τους επαγγελµατικούς τους τίτλους στα χαράγµατα (η αναφορά των οποίων –σηµειωτέον– ήταν ο κανόνας σε επίσηµα αρχαία αιγυπτιακά έγγραφα, όπως συµβόλαια και αποδείξεις συναλλαγών, ή σε δηµόσια κείµενα, όπως αυτά των ταφικών στηλών). Ένας τρόπος για να εξηγήσει κάποιος αυτή την απουσία είναι να υποθέσει ότι οι περισσότεροι αρχαίοι Αιγύπτιοι χαράκτες δεν είχαν κάποιον επίσηµο τίτλο –µε άλλα λόγια, δεν ανήκαν στο κρατικό ή το ιερατικό δυναµικό– ή ότι, παρ’ όλο που είχαν κάποιον τίτλο, δεν θέλησαν να τον αναφέρουν, θεωρώντας τον άχρηστη πληροφορία στην µέση της ερήµου. Πράγµατι, µια τέτοια πληροφορία θα µπορούσε να θεωρηθεί άχρηστη στην συγκεκριµένη περίπτωση, είτε λόγω οικονοµίας (δηλαδή λόγω περιορισµένου χρόνου ή χώρου) είτε λόγω του γεγονότος ότι το κείµενο χαράχθηκε για να δηλώσει την καθαρώς προσωπική σχέση µεταξύ του αναφερόµενου και κάποιου θεού. Το συγκεκριµένο δείγµα από τα αποτελέσµατα της µελέτης του αρχαίου επιγραφικού υλικού από την βόρεια

Χάργκα αποδεικνύει την µεγάλη σηµασία αυτού του υλικού, το οποίο προσφέρει µια µοναδική ευκαιρία σε ιστορικούς και αρχαιολόγους να εξετάσουν την διαχρονική σχέση µεταξύ των ανθρώπων που διέσχισαν ή που έµειναν κοντά στο µονοπάτι του Νταρµπ ελ-Αρµπαΐν και της αιγυπτιακής ερήµου. Παρότι το περιβάλλον της αιγυπτιακής ερήµου φαντάζει εκ πρώτης όψεως αφιλόξενο και εχθρικό, αν κάποιος το προσεγγίσει µέσα από το πρίσµα της ιστορικής και εθνοαρχαιολογικής µελέτης, θα παρατηρήσει ότι συνέβαλε κατά πολύ στην εξέλιξη του αιγυπτιακού πολιτισµού, φιλοξενώντας ταξιδιώτες σε διάφορες αποστολές και παρέχοντάς τους την ελευθερία να εκφράσουν τον ψυχικό τους κόσµο, να προβάλουν την προσωπική τους ταυτότητα, να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν µε άλλους ταξιδιώτες, εναποθέτοντας τα µηνύµατά τους στην αγκαλιά της ερήµου, η οποία παραµένει αναλλοίωτη στο πέρασµα του χρόνου.

Βιβλιοπαρουσίαση

31

Δίκαιο και Κοινωνία: Ποιο πρέπει να κυριαρχεί; ΤΗΣ ΔΈΣΠΟΙΝΑΣ Χ. ΣΧΟΙΝΆ

Το άγαλµα της ∆ικαιοσύνης στην κορυφή του κτηρίου τoυ ∆ικαστηρίου Old Bailey στο Λονδίνο

Richard Aikens και Kenneth Richardson (επιµ.), Law & Society: Which is to be Master?, 2008 Temple Festival, Λονδίνο: εκδ. Wildy, Simmonds & Hill, 2011, 146 σελ. ISBN: 9780854900886 Tο Ίδρυµα Ωνάση υπήρξε το 2008 χορηγός του Temple Festival, για τον εορτασµό των τετρακοσίων ετών από τότε που οι βασιλείς Ιάκωβος ΣΤ΄ και Ιάκωβος Α΄ της Αγγλίας παραχώρησαν κατά πλήρη κυριότητα τη λονδρέζικη Εκκλησία Τemple και τη γύρω της εδαφική περιοχή στο Inner Temple και στο Middle Temple, που είχαν δηµιουργηθεί εκεί ως εταιρικές ενώσεις δικηγόρων. Οι ενώσεις αυτές, µαζί µε το Lincoln’s Inn και το Gray’s Inn, αποτέλεσαν έκτοτε κέντρα εργασίας των Λονδρέζων δικηγόρων που είχαν δικαίωµα παράστασης ως συνήγοροι στα δικαστήρια (barristers) στην Αγγλία και την Ουαλία. Μεταξύ άλλων, το Ίδρυµα Ωνάση επιχορήγησε την έκδοση του εξεταζόµενου τόµου, στον οποίο συγκεντρώθηκαν οι οµιλίες των συµποσίων που έγιναν το 2008 στο πλαίσιο του ίδιου φεστιβάλ, µε γενικό θέµα «∆ίκαιο και Κοινωνία» και µε το προκλητικό ερώτηµα «Ποιο πρέπει να κυριαρχεί;». Ο λόγος της επιχορήγησης αυτής εξηγείται εύγλωττα από τον πρόεδρο του Ιδρύµατος, Αντώνη Παπαδηµητρίου, σε προλογικό του σηµείωµα στην ίδια έκδοση. Κατά την άποψή του, θα πρέπει να δοθεί ευρεία ερµηνεία στην έννοια του ελληνικού πολιτισµού ως ενός από τους πυλώνες της παγκόσµιας ανθρωπιστικής, πολιτιστικής κληρονοµιάς, ενώ επίσης θα πρέπει να ενισχυθούν και προτάσεις όπου η σχέση µε τον ελληνικό πολιτισµό, αν και δεν είναι πάντα προφανής, χρειάζεται να καλλιεργηθεί και να ενισχυθεί. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαία η συνεργασία µε οργανισµούς που µοιράζονται το όραµα του Ιδρύµατος, δεν υποστηρίζονται από άλλους οργανισµούς, και οι εκπρόσωποί τους έχουν το απαιτούµενο ενδιαφέρον και την ικανότητα συνεργασίας. Στην «Εισαγωγή» του βιβλίου, ο Lord Justice Aikens αναφέρεται στην ιστορική διαδροµή (από το 1608 και µετά) της άσκησης του δικηγορικού λειτουργήµατος και στη συµβολή του δικηγορικού και του δικαστικού σώµατος στην

Της Δέσποινας Χ. Σχοινά, δικηγόρου, διδάκτορα Νομικής

Βιβλιοπαρουσίαση

32

Δίκαιο και Κοινωνία: Ποιο πρέπει να κυριαρχεί; ΤΗΣ ΔΈΣΠΟΙΝΑΣ Χ. ΣΧΟΙΝΆ επιβολή του κράτους δικαίου (Rule of Law) στις βουλές της εκάστοτε εκτελεστικής εξουσίας, όπως αυτό εκφράστηκε µε σειρά δικαστικών αποφάσεων που αποτέλεσαν το δίκαιο (Common Law/Κοινοδίκαιο) το οποίο ισχύει στη Μεγάλη Βρετανία. Ακολουθεί η εισήγηση του σερ John Baker για το βρετανικό δίκαιο το 1608, η οποία παρακολουθεί και την µεταγενέστερη εξέλιξή του. Το βιβλίο περιλαµβάνει πέντε ενότητες, όσες και τα αντίστοιχα συµπόσια που διοργανώθηκαν, µε σκοπό να εξετάσουν τη σχέση του δικαίου µε την επιστήµη, τη θρησκεία, την πολιτική, το εµπόριο και τις διεθνείς σχέσεις. Τα πέντε συµπόσια επιχείρησαν να απαντήσουν στο βασικό ερώτηµα «εάν το δίκαιο, και δη το βρετανικό, αντανακλά απλώς κοινωνικές εξελίξεις στους τοµείς της πολιτικής, της επιστήµης, της θρησκείας, του εµπορίου και των διεθνών σχέσεων, ή, πάλι, εάν βοήθησε ή παρεµπόδισε τις εξελίξεις αυτές». Μεθοδολογικά, καθεµία από τις ενότητες αρχίζει µε µια εισαγωγή που αναφέρεται στις απόψεις της κλασικής ελληνικής αρχαιότητας σχετικά µε το θέµα του αντίστοιχου συµποσίου, και ακολουθεί η εισήγηση µε τις σχετικές ιδέες που επικρατούσαν γύρω στο 1608. Στη συνέχεια, ο πρόεδρος κάθε συµποσίου κάνει τη δική του εισαγωγή στο κυρίως θέµα και συστήνει τους τέσσερεις οµιλητές, οι οποίοι ακολούθως αναπτύσσουν το κυρίως θέµα κάθε συµποσίου. Η ίδια η επιλογή να ονοµαστούν «συµπόσια» εκδηλώσεις που θα µπορούσαν να αποκληθούν απλώς «συνέδρια» δεν είναι τυχαία. Όπως αναφέρει ο Lord Justice Rix, ο όρος αυτός αποτελεί φόρο τιµής στον Πλάτωνα αφού «όσοι πίνουν µαζί εξελίσσονται µαζί σε σοφούς»! Βέβαια, είναι δύσκολο να µεταφερθεί στο σύντοµο αυτό σηµείωµα το περιεχόµενο οµιλιών τόσο περιεκτικών και συγχρόνως τόσο συναρπαστικών, οι οποίες σε ορισµένα σηµεία τολµούν να είναι και προκλητικές, χωρίς να απουσιάζει το χαρακτηριστικό βρετανικό χιούµορ. Όµως, θα προσπαθήσουµε τουλάχιστον να σκιαγραφήσουµε µερικούς κεντρικούς θεµατικούς άξονές τους. Το πρώτο συµπόσιο έχει θέµα τη σχέση δικαίου και επιστήµης. Στο πλαίσιο της ανάλυσης της στάσης του αρχαίου ελληνικού κόσµου ως προς το θέµα αυτό, εξετάζεται η κατηγορία της ασέβειας εναντίον φιλοσόφων και επιστηµόνων που υποστήριζαν φιλοσοφικές ή επιστηµονικές απόψεις µη αποδεκτές στην εποχή τους. Η βαρόνη Ruth Deech, πρόεδρος της Αρχής για την Ανθρώπινη Γονιµοποίηση και την Εµβρυολογία, θέτει το ερώτηµα κατά πόσον η ρύθµιση µε κανόνες δικαίου της θεραπείας γονιµότητας έρχεται σε αντίθεση µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Επί παραδείγµατι, ο βρετανικός νόµος του 1990 για την ανθρώπινη γονιµοποίηση και την εµβρυολογία προωθεί τις αρχές της αυτονοµίας, της ευηµερίας του νεογνού, της ασφάλειας, του σεβασµού προς το έµβρυο και της διάσωσης της ζωής µέσω της έρευνας και της εργασίας στα βλαστικά κύτταρα. Η διατήρηση των εµβρύων στο εργαστήριο πέραν των δεκατεσσάρων ηµερών αποτελεί ποινικό αδίκηµα σύµφωνα µε τον νόµο αυτόν. Αποτελούν οι διατάξεις αυτές εµπόδιο για την επιστηµονική έρευνα; Και, άραγε, η υιοθέτηση του σχετικού νοµοθετικού πλαισίου βασίζεται σε επιστηµονικά δεδοµένα, στην ηθική ή σε συνδυασµό πολλών διαφορετικών στοιχείων; Αντί-

Άποψη της Εκκλησίας Temple στο City του Λονδίνου

Βιβλιοπαρουσίαση

33

Δίκαιο και Κοινωνία: Ποιο πρέπει να κυριαρχεί; ΤΗΣ ΔΈΣΠΟΙΝΑΣ Χ. ΣΧΟΙΝΆ στοιχα ερωτήµατα θέτουν η διατήρηση βιοµετρικών στοιχείων, η καταγραφή µε κάµερες των κινήσεων των προσώπων, καθώς επίσης η συλλογή και η διάχυση προσωπικών δεδοµένων. Το δεύτερο συµπόσιο έχει θέµα τη σχέση δικαίου και θρησκείας. Προµετωπίδα στο συµπόσιο αυτό αποτελεί η περίφηµη αντιπαράθεση Κρέοντα και Αντιγόνης από το οµώνυµο θεατρικό έργο του Σοφοκλή. Ειδικότερα, ο Καθηγητής Anthony Grayling αναφέρεται στην ιδέα του λαϊκού κράτους. Κατά την άποψή του, οι θρησκευτικοί οργανισµοί είναι αστικές ενώσεις προσώπων, που είναι τα µέλη τους, και ως εκ τούτου θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώµατα και τις ίδιες υποχρεώσεις µε άλλες ενώσεις, όπως τα εργατικά σωµατεία, τα πολιτικά κόµµατα και οι γυναικείες οργανώσεις. Εντούτοις, στη Μεγάλη Βρετανία είκοσι έξι δεσπότες έχουν δικαίωµα συµµετοχής στη Βουλή των Λόρδων, επιπλέον όσων επισκόπων και αρχιεπισκόπων συµµετέχουν στο ίδιο σώµα λόγω των τίτλων ευγενείας που τους έχουν δοθεί. Όµως, κατά την άποψη του Καθηγητή Grayling, ο νόµος σε µια κοινωνία δικαίου δεν πρέπει να ευνοεί κανέναν και καµία άποψη αλλά θα πρέπει να τηρεί ανεξαρτησία και ουδετερότητα. Ο Lord Justice Rix αναφέρεται στον Νόµο κατά του Φυλετικού και Θρησκευτικού Μίσους του 2006 και στο υπό κατάργηση το 2008 αδίκηµα της βλασφηµίας στην Αγγλία και την Ουαλία. Το τρίτο συµπόσιο ασχολείται µε τη σχέση δικαίου και πολιτικής. Ο Καθηγητής Malcolm Schofield εξηγεί σε προλογικό του σηµείωµα τη σχέση νόµου και πολιτικής στην Αρχαία Ελλάδα. Υποστηρίζει ότι το αθηναϊκό δηµοκρατικό σύστηµα ήταν, όπως πίστευαν οι Αθηναίοι, η ενσάρκωση του πνεύµατος του νόµου. Συγχρόνως, το νοµικό τους σύστηµα θα µπορούσε να περιγραφεί ως δηµοκρατικός πολιτισµός σε δράση. Ο λόρδος Bingham of Cornhill, ανώτατος Βρετανός δικαστής, αναφέρεται στη θέση του βρετανικού Κοινοβουλίου, το οποίο, σύµφωνα µε την έννοµη τάξη της χώρας, έχει την ανώτατη νοµοθετική εξουσία. Επίσης, τάσσεται, όπως και ο Καθηγητής Peter Hennessy, κατά της δηµιουργίας κωδικοποιηµένου και περιχαρακωµένου γραπτού συντάγµατος. Ο Καθηγητής Vernon Bogdanor θέτει το ερώτηµα κατά πόσον το βρετανικό συνταγµατικό σύστηµα χαρακτηρίζεται από τη θεωρία της διάκρισης των εξουσιών. Η άποψή του είναι ότι, τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν γίνει πολλά για να εδραιώσουν τη διάκριση αυτήν παρότι η εξουσία εξακολουθεί να παραµένει, αν και ξαναµοιρασµένη, στα χέρια της άρχουσας ελίτ. Η Shami Chakrabarti, επιφανής δικηγόρος και πρύτανης του Πανεπιστηµίου Brookes της Οξφόρδης, παροµοιάζει τη δηµοκρατία µε µηχανισµό που έχει τόσο ακίνητα όσο και κινητά µέρη. Στα κινητά µέρη περιλαµβάνει την τακτική εκλογική διαδικασία, την οποία θεωρεί αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη για τη λειτουργία της δηµοκρατίας. Για να µη βυθιστεί η δηµοκρατία πολύ σύντοµα, απαιτούνται τα ακίνητα µέρη της, δηλαδή µη διαπραγµατεύσιµα ανθρώπινα δικαιώµατα και ελευθερίες, ο κανόνας του κράτους δικαίου, ανεξάρτητοι δικαστές για να τον διαφυλάξουν, καθώς και ανεξάρτητη διοίκηση. Όπως χαρακτηριστικά σηµειώνει η διάσηµη νοµικός, αν αρχίσεις να εκλέγεις τα µέλη της δικαστικής εξουσίας

Στιγμιότυπο από συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ

Βιβλιοπαρουσίαση

34

Δίκαιο και Κοινωνία: Ποιο πρέπει να κυριαρχεί; ΤΗΣ ΔΈΣΠΟΙΝΑΣ Χ. ΣΧΟΙΝΆ ή να τους ασκείς πολιτική πίεση, στο τέλος ο Βαραββάς θα είναι πάντα αυτός που θα απελευθερώνεται. Επιπλέον, η Chakrabarti αναφέρεται στο βρετανικό Νόµο για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα του 1998, σε ισχύ από το 2000, ο οποίος τότε δηµιούργησε προβλήµατα στη δρακόντεια κυβερνητική πολιτική σχετικά µε την παραχώρηση ασύλου και την αντιµετώπιση της τροµοκρατίας. Θέµα του τέταρτου συµποσίου είναι η σχέση ανάµεσα στο δίκαιο και το εµπόριο. Ο Καθηγητής Malcolm Schofield, σε προλογικό του σηµείωµα, αναφέρει ότι η αθηναϊκή νοµοθεσία προέβλεπε επόπτες για τις αγορές, επιθεωρητές των µέτρων και των σταθµών, καθώς και επιλεγµένους µε κλήρο υπαλλήλους που ήταν επιφορτισµένοι µε την πώληση του αραβοσίτου, των αλεύρων και του άρτου. Από τα µέσα του 4ου αι. π.Χ., το εµπορικό δίκαιο, η χρήση εγγράφων συµβολαίων και η σχετική δικαστική προστασία αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα για να αντιµετωπίσουν τα ζητήµατα που ανέκυπταν για τους Αθηναίους και τους αλλοδαπούς εµπόρους και πλοιοκτήτες. Ο λόρδος Browne of Madingley, πρόεδρος της Βασιλικής Ακαδηµίας Μηχανικής, εξηγεί στην οµιλία του ότι, αν και οι επιχειρήσεις φέρνουν τους ανθρώπους κοντά, η συνεργασία τους σε διεθνές επίπεδο δεν θα ήταν δυνατή χωρίς κανόνες. Η ελεύθερη αγορά δεν είναι αγορά χωρίς κανόνες και χωρίς κυβερνητικούς και υπερεθνικούς θεσµούς, παρ’ όλο που αυτοί πρέπει να είναι ευέλικτοι και να προσαρµόζονται σε νέες προκλήσεις, όπως είναι η ύπαρξη κυρίαρχων διεθνών κεφαλαίων και η κλιµατική αλλαγή. Ο σερ Andrew Large, πρώην υποδιοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, επικεντρώνεται στη σχέση του δικαίου, και δη του βρετανικού, µε το χρηµατοοικονοµικό σύστηµα. Η οµιλία του εστιάζεται στα ζητήµατα που εγείρει η χρηµατοοικονοµική κρίση. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και το ερώτηµα: «Πώς οι νόµιµες ιδιωτικές πράξεις στο χρηµατοοικονοµικό τοµέα δεν θα οδηγήσουν σε αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία στο σύνολό της;». Θεωρεί ότι, ακόµη και στην περίπτωση αυτήν, πρέπει να ισχύουν βασικές αρχές του δικαίου. Επίσης, αναφέρεται διεξοδικά στο ζήτηµα του «ηθικού κινδύνου» που δηµιουργεί η διάσωση τραπεζών µε χρήµατα των φορολογουµένων, η οποία µπορεί να ενθαρρύνει περισσότερη µόχλευση στο µέλλον και να οδηγήσει µακροπρόθεσµα σε µεγαλύτερο κοινωνικό κόστος. Κατά την άποψή του, δηµιουργούνται πάντα

συστηµικοί κίνδυνοι από τα υψηλά επίπεδα δανεισµού και µόχλευσης, τα οποία διογκώνουν την αξία των περιουσιακών στοιχείων µέχρι σηµείου όπου η εµπιστοσύνη των επενδυτών καταρρέει και αρχίζει η αποµόχλευση. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν τότε δύο τρόπους αντίδρασης: είτε να «ρίξουν» χρήµατα στην αγορά και στις επιχειρήσεις µε κοινωνικό κόστος για τους φορολογουµένους είτε να καταφύγουν σε πληθωριστικές πολιτικές µε αντίστοιχο κόστος για τους καταθέτες και την οικονοµία. Την επιλογή την κάνει µάλλον η πολιτική και όχι το δίκαιο. Τέλος, συνιστά την υιοθέτηση διεθνών προτύπων και κωδίκων για την αποκατάσταση της ακεραιότητας και της αξιοπιστίας των χρηµατοπιστωτικών αγορών και την προστασία των καταναλωτών στις αγορές αυτές. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι και η συµβολή του Jan Paulsson, εξέχοντος διαιτητή σε διεθνείς διαιτησίες και πανεπιστηµιακού Καθηγητή. Αναφερόµενος στις διεθνείς επενδύσεις θεωρεί ότι η τυχόν αυθαιρεσία του εθνικού συστήµατος δικαίου αποτελεί ισχυρό αντικίνητρο για αυτές. Ιδιαίτερη σηµασία δίνει στις ενδεχόµενες εσωτερικές ανισορροπίες του κράτους δικαίου – είτε σε περιπτώσεις όπου τα διεθνή δικαστήρια είναι προκατειληµµένα είτε σε περιπτώσεις όπου η απονοµή δικαιοσύνης είναι εξαιρετικά µακρόσυρτη. ∆ίνει το παράδειγµα της εξαιρετικά αργής ινδικής δικαιοσύνης, αν και το παράδειγµα της ελληνικής δικαιοσύνης θα ήταν εξίσου πειστικό. Ο λόρδος Phillips of Worth Matravers, ανώτατος δικαστής, περιγράφει την παράλληλη πορεία της ανάδειξης του Λονδίνου ως διεθνούς εµπορικού και οικονοµικού κέντρου και της σταδιακής εξέλιξης του τρόπου επίλυσης επιχειρηµατικών διαφορών στο Λονδίνο µέσω της προσφυγής στα αγγλικά δικαστήρια ή/ και σε διαιτησία. Το πέµπτο συµπόσιο επικεντρώνεται στη σχέση του δικαίου µε τις διεθνείς σχέσεις. Ο Καθηγητής Malcolm Schofield αναφέρεται προλογικά στο επεισόδιο της σφαγής των κατοίκων της Μήλου από τους Αθηναίους και των διαπραγµατεύσεων που προηγήθηκαν κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέµου ως δείγµα Realpolitik όπου το δίκαιο και η δικαιοσύνη δεν είχαν κανέναν ρόλο. Ωστόσο, οι αρχαίες αµφικτιονίες επέβαλλαν περιορισµούς στη χρήση στρατιωτικής βίας µεταξύ των µελών τους και κυρώσεις σε περίπτωση παράβασής τους. Ο σερ Lawrence Freedman, Καθηγητής Σπουδών περί

Βιβλιοπαρουσίαση

35

Δίκαιο και Κοινωνία: Ποιο πρέπει να κυριαρχεί; ΤΗΣ ΔΈΣΠΟΙΝΑΣ Χ. ΣΧΟΙΝΆ Πολέµου στο King’s College του Λονδίνου, θέτει το ερώτηµα κατά πόσον η κήρυξη πολέµου πρέπει να διέπεται από το διεθνές δίκαιο. Θεωρεί ότι οι σχετικές αποφάσεις του Συµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ οπωσδήποτε προσδίδουν νοµιµοποίηση και γενική αποδοχή αλλά δεν εξασφαλίζουν πάντα τη νοµιµότητα της ενέργειας. Εναργές παράδειγµα αποτέλεσε η κήρυξη πολέµου κατά του Ιράκ το 2003, λόγω υποτιθέµενης κατοχής όπλων µαζικής καταστροφής, η οποία όµως ουδέποτε αποδείχθηκε µετά την εισβολή. Σηµαντική είναι σήµερα στις διεθνείς σχέσεις η µείωση της διάκρισης µεταξύ του εσωτερικού και του διεθνούς στοιχείου, όπως συµβαίνει µε τα θέµατα τροµοκρατίας. Μια άλλη αρχή, η αρχή της µη επέµβασης στα εσωτερικά άλλων κρατών, φαίνεται να κάµπτεται σε ορισµένες περιπτώσεις, όπως είναι τα διεθνή µέτρα κατά του καθεστώτος των φυλετικών διακρίσεων στη Νότια Αφρική. Επίσης, πιο πρόσφατα, οι επεµβάσεις στο Κόσοβο, στη Βοσνία, στη Σιέρα Λεόνε και στο Ανατολικό Τιµόρ δηµιούργησαν προηγούµενα και για την επέµβαση της Ρωσίας στη Νότια Οσετία της Γεωργίας. Σε γενικές γραµµές, σύµφωνα µε τον οµιλητή, ο ρόλος του διεθνούς δικαίου θα είναι πάντα προβληµατικός ως προς τη χρήση ένοπλης βίας διότι δύσκολα θα επιβληθεί στους βασικούς παράγοντες της ισχύος και του συµφέροντος που συνυπάρχουν, αν και ο ρόλος του Συµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι σηµαντικός για τον προσδιορισµό της νοµιµοποίησης της χρήσης πολεµικής βίας. Το έργο του ∆ικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η εφαρµογή από αυτό των αρχών της ∆ιακήρυξης των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου του 1948 παρουσιάζονται πολύ εύγλωττα από τον σερ Konrad Schiemann, ο οποίος διετέλεσε και δικαστής του. Τέλος, ο λόρδος Brittan of Spennithorne, που στο παρελθόν διετέλεσε Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, µιλά για τη σπουδαιότητα των εξουσιών που έχουν οι ευρωπαϊκοί θεσµοί να επιβάλλουν κυρώσεις σε περίπτωση παράβασης του ∆ικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, έτσι, να επιτελούν ευκολότερα το σκοπό τους. Συγκρίνει επίσης τις εξουσίες αυτές µε τις πολύ πιο περιορισµένες του ∆ιεθνούς Οργανισµού Εµπορίου. Στο ερώτηµα «Ποιο κυριαρχεί, στη σχέση δικαίου και κοινωνίας» ο λόρδος Brittan απαντά κατηγορηµατικά: «Η κοινωνία». Και τούτο, διότι το δίκαιο, αν και περιέχει στοιχεία βεβαιότητας, πρέπει να είναι δυνατόν να αλλάξει και πράγµατι αλλάζει από τους ανθρώπους που συγκροτούν

την κοινωνία. Συµπερασµατικά, το βιβλίο αυτό συναρπάζει τόσο µε τα ενδιαφέροντα θέµατα που πραγµατεύεται όσο και µε τις προσωπικότητες των οµιλητών/συγγραφέων του. Πράγµατι, όλοι οι συνεισφέροντες χαρακτηρίζονται από βαθιά γνώση της κλασικής παιδείας, της βρετανικής νοµικής παράδοσης ή επιστήµης, αλλά και των εξεταζόµενων θεµάτων, τα οποία και παρουσιάζουν µε σαφήνεια, περιεκτικότητα και χωρίς περιττή σοβαροφάνεια.

Βιβλιοπαρουσίαση

36

Οδηγός αντιμετώπισης της δυσλεξίας ΤΗΣ ΜΠΕΤΊΝΑΣ ΝΤΆΒΟΥ

Claire Jamieson και Ellen Morgan, Η Αντιµετώπιση της ∆υσλεξίας: Από τη ∆ευτεροβάθµια στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση, µτφρ. και επιστ. επιµ. Αικατερίνη Αντωνοπούλου και Αγλαΐα Σταµπολτζή, Αθήνα: εκδ. Ταξιδευτής, 2011, 142 σελ. ISBN: 9789606748899 Ως δυσκολία στον γραπτό λόγο µε συγκεκριµένες ενδείξεις, η δυσλεξία έχει εντοπιστεί εδώ και πάνω από εκατό χρόνια. Ωστόσο, µέχρι και σήµερα, υπάρχει διεθνώς µεγάλη ποικιλοµορφία στους ορισµούς που της αποδίδονται, στην αιτιολογία της, καθώς και στα εργαλεία και τις µεθόδους που χρησιµοποιούνται για την αντιµετώπισή της. Πρόκειται για ένα σύνολο συµπτωµάτων σχετικών µε την ανάγνωση και την γραφή, το οποίο περνούσε απαρατήρητο στην χώρα µας έως και τα µέσα της δεκαετίας του 1970. Εκείνη την εποχή, οι µαθητές που αντιµετώπιζαν προβλήµατα αυτού του είδους θεωρούνταν µαθησιακά ανώριµοι ή ακόµη και οκνηροί, όταν, αποθαρρυµένοι από την ίδια τους την αποτυχία, εγκατέλειπαν κάθε προσπάθεια να συµµετάσχουν στο µάθηµα. Με την πάροδο των χρόνων, από φαινόµενο «άγνωστο» η δυσλεξία µετατράπηκε σε φαινόµενο «υπερ-διαγνωσµένο». Ως αποδεκτή µαθησιακή δυσκολία, απαλλαγµένη από τον κοινωνικό στιγµατισµό, η δυσλεξία έγινε µια βολική ταµπέλα η οποία καρφιτσώνεται εύκολα σε κάθε µικρό ή µεγάλο µαθητή που δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα µε τις σχολικές απαιτήσεις, και όχι µόνον τις µαθησιακές. Ωστόσο, όση ανακούφιση και αν νιώθει ο δάσκαλος ή ο γονιός βρίσκοντας ένα όνοµα για να εξηγήσει την εικόνα που παρουσιάζει ένα παιδί, µια λανθασµένη διάγνωση µπορεί να αποβεί ακόµη πιο επικίνδυνη και από την απουσία διάγνωσης… Για αυτούς τους λόγους, ένα σύγχρονο βιβλίο για την δυσλεξία στην ελληνική γλώσσα είναι εξαιρετικά σηµαντικό. Το µεγάλο πλεονέκτηµα του εξεταζόµενου βιβλίου είναι ότι οι συγγραφείς γνωρίζουν πλήρως, αλλά αφήνουν κατά µέρος, τα διάφορα θεωρητικά ζητήµατα περί δυσλεξίας που παραµένουν εκκρεµή διεθνώς· βασιζόµενες σε έγκυρα ερευνητικά δεδοµένα τα οποία καµία προσέγγιση δεν θα αµφισβητούσε, δίνουν στον αναγνώστη µια συνεκτική εικόνα των συµπτωµάτων και των επακόλουθων της δυσλεξίας και προτείνουν µεθόδους και εργαλεία για την αντιµετώπισή της. Μία ακόµη σηµαντική συµβολή του βιβλίου είναι ότι µετατοπίζει το

Της Μπετίνας Ντάβου, Καθηγήτριας Ψυχολογίας Τµήµατος Επικοινωνίας και ΜΜΕ Πανεπιστηµίου Αθηνών

Βιβλιοπαρουσίαση

Οδηγός αντιμετώπισης της δυσλεξίας ΤΗΣ ΜΠΕΤΊΝΑΣ ΝΤΆΒΟΥ επίκεντρο του ενδιαφέροντος από την εκδήλωση της δυσλεξίας στην πρώτη σχολική ηλικία, για την οποία πάρα πολλά έχουν πλέον γραφτεί, στην εκδήλωσή της στην νεαρή ενήλικη ζωή, αναφορικά µε την οποία το φαινόµενο έχει ελάχιστα συζητηθεί. Το βιβλίο ξεκινά µε την αποσαφήνιση της δυσλεξίας, την διαφοροποίησή της από άλλες µαθησιακές δυσκολίες, καθώς και την αναλυτική παρουσίαση των διαγνωστικών κριτηρίων. Προχωρά παρουσιάζοντας θεσµικά και νοµοθετικά ζητήµατα σχετικά µε την δυσλεξία, προτείνοντας τρόπους αντιµετώπισής της στην φοιτητική ζωή, παρέχοντας οδηγίες για το ακαδηµαϊκό προσωπικό, πρακτικές συµβουλές για τους ίδιους τους φοιτητές, καθώς και προτάσεις που µπορούν να αξιοποιηθούν στην κοινωνική πολιτική. Τα παραρτήµατα περιλαµβάνουν χρήσιµο υλικό για την ανίχνευση της δυσλεξίας και την παροχή βοήθειας στους φοιτητές. Είναι επίσης εµπλουτισµένα από τις επιστηµονικές επιµελήτριες µε πληροφορίες για ειδικές υπηρεσίες που λειτουργούν στην Ελλάδα και για την σχετική ελληνική νοµοθεσία. Οι επιµελήτριες και µεταφράστριες της ελληνικής έκδοσης –από τις οποίες η Αγλαΐα Σταµπολτζή είναι υπότροφος του Ιδρύµατος Ωνάση µε σπουδές στον κλάδο της Παιδαγωγικής Ψυχολογίας– έχουν κάνει εξαιρετική δουλειά, προσαρµόζοντας, όπου χρειάζεται, τα παραδείγµατα και τις εφαρµογές στην ελληνική γλώσσα και πραγµατικότητα. Πρόκειται για ένα πάρα πολύ χρήσιµο πρακτικό βοήθηµα για γονείς, φοιτητές και εκπαιδευτικούς, το οποίο στηρίζεται σε σύγχρονα και έγκυρα στοιχεία.

37

Βιβλιοπαρουσίαση

38

Το Πανεπιστήμιο σήμερα ΤΟΥ ΧΑΡΆΛΑΜΠΟΥ ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΊΔΗ Του Χαράλαµπου Χρυσοµαλλίδη, πτυχιούχου και κατόχου ΜSc του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, υποψήφιου διδάκτορα του Πανεπιστηµίου Αθηνών Η συζήτηση για την τριτοβάθµια εκπαίδευση στην χώρα µας –αλλά και διεθνώς– έχει διαχρονικά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι το Πανεπιστήµιο αποτελεί παράγοντα ανάπτυξης και προόδου για µια κοινωνία. Μάλιστα, ο ρόλος του Πανεπιστηµίου έχει αναβαθµιστεί τα τελευταία χρόνια χάρις στην σηµασία που αποδίδεται σήµερα στην κοινωνία-οικονοµία της γνώσης και της κοµβικής παρουσίας του ως θεσµού και µέσου κατά την παραγωγή, την διάχυση και την εκµετάλλευση της γνώσης, δηλαδή στο αποκαλούµενο «τρίγωνο της γνώσης» (έρευνα – εκπαίδευση – καινοτοµία). Το συλλογικό βιβλίο Το Πανεπιστήµιο σήµερα. Όψεις της κρίσης και βήµατα προσαρµογής συµβάλλει σε αυτή την συζήτηση, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, αποτυπώνοντας τα συµπεράσµατα διεθνούς συνεδρίου που οργάνωσε το Παρατηρητήριο Έρευνας και ∆ιαλόγου για το Πανεπιστήµιο, µε τίτλο «Quo Vadis Universitas? – Πού πηγαίνει το δηµόσιο Πανεπιστήµιο; Προκλήσεις και προοπτικές, δυνατότητες και κίνδυνοι», στο οποίο αναφέρθηκαν τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει το δηµόσιο πανεπιστηµιακό σύστηµα, παρουσιάστηκαν βέλτιστες πρακτικές και εναλλακτικές προσεγγίσεις, και κατατέθηκαν προτάσεις για την ποιοτική αναβάθµιση της ανώτατης εκπαίδευσης. Κατά συνέπεια, ο συλλογικός αυτός τόµος, στον οποίο έχουν καταθέσει τις απόψεις

Α. ∆ηµητρόπουλος, Ν. Μαραβέγιας, Α. Μητσός (επιµ.), Το Πανεπιστήµιο σήµερα. Όψεις της κρίσης και βήµατα προσαρµογής, Αθήνα: εκδ. Θεµέλιο,

τους Έλληνες και ξένοι πανεπιστηµιακοί και ερευνητές, δίνει το στίγµα της σηµερινής

2010, 320 σελ.,

κατάστασης της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης στην χώρα µας, παρουσιάζοντας µε άµεσο

ISBN: 9789603103462

και εύγλωττο τρόπο τις προκλήσεις και το διακύβευµα του Πανεπιστηµίου σήµερα. Πιο συγκεκριµένα, πραγµατεύεται µια σειρά κρίσιµων ζητηµάτων, δοµηµένων σε τέσσερεις θεµατικές που αφορούν τις διεθνείς εξελίξεις και τις προοπτικές του δηµόσιου Πανεπιστηµίου (ενδεικτικά, στο πλαίσιο της ∆ιαδικασίας της Μπολόνια και του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης), τις όψεις της κρίσης του ελληνικού δηµόσιου Πανεπιστηµίου και τα απαραίτητα βήµατα προσαρµογής στο µεταβαλλόµενο περιβάλλον (αποκλίσεις µεταξύ ευρωπαϊκής και ελληνικής πολιτικής, λόγοι αποτυχίας των µεταρρυθµίσεων που έχουν εφαρµοστεί µέχρι τώρα, ζητήµατα χρηµατοδότησης, τυπική και ουσιαστική προσφορά του σύγχρονου Πανεπιστηµίου στην κοινωνία-οικονοµία της γνώσης στην ελληνική περίπτωση), την διαδικασία παραγωγής γνώσης στην χώρα µας (ως βασική λειτουργία των πανεπιστηµίων, παράλληλα µε την εκπαιδευτική διαδικασία και τις επιδράσεις από το σχετικό πλαίσιο δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης), καθώς και την αναγκαιότητα για ποιοτική αναβάθµιση του Πανεπιστηµίου (σύστηµα αξιολόγησης των ελληνικών πανεπιστηµίων, προκλήσεις και προβλήµατα που έχουν ανακύψει από αυτή την σχετικά νέα διαδικασία, τρόποι αξιολόγησης του διδακτικού έργου, αναγωγές και συγκρίσεις µε τα όσα συµβαίνουν διεθνώς). Η χρησιµότητα του βιβλίου έγκειται στον εξόχως επίκαιρο χαρακτήρα του, µιας και στην τρέχουσα συγκυρία αναζητείται ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο για την χώρα, το οποίο θα βασίζεται στην γνώση και στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Παράλληλα, το βιβλίο συµβάλλει στην –γνωστή από παλιά– συζήτηση για την ανάγκη αλλαγών στην τριτοβάθµια εκπαίδευση, ιδίως σε µια περίοδο που το Υπουργείο Παιδείας προετοιµάζει ένα νέο θεσµικό πλαίσιο για τα πανεπιστήµια και τα τεχνολογικά εκπαιδευτικά ιδρύµατα της χώρας.

Παρουσίαση Δίσκου

39

Έργα Piazzolla με τρομπόνι ΤΟΥ ΔΙΟΝΎΣΗ ΜΑΛΛΟΎΧΟΥ

«Ένας Έλληνας θεός» στο κουιντέτο-θρύλος Canadian Brass! Με αυτόν τον χαρακτηρισµό, ο ιστότοπος www. canadianbrass.com τάραξε ευχάριστα πριν από λίγους µήνες τα λιµνάζοντα ύδατα της µουσικής κοινότητας εν Ελλάδι: το διάσηµο κουιντέτο χάλκινων πνευστών Canadian Brass, µε ιστορία σαράντα και πλέον χρόνων στο παγκόσµιο µουσικό στερέωµα και µε εκατό τουλάχιστον LP και CD στην δισκογραφική του φαρέτρα, διάλεξε για µόνιµο τροµπονίστα του έναν Έλληνα, τον Αχιλλέα Λιαρµακόπουλο, πολυβραβευµένο ήδη σε γνωστούς διεθνείς διαγωνισµούς (Christian Lindberg International Competition, International Trombone Festival Robert Marsteller/Conn-Selmer Competition, Yamaha Music Foundation of Europe κ.ά.). Με γερές σπουδές στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας, στο Ωδείο του Σαν Φρανσίσκο, στο Πανεπιστήµιο του Γέηλ και στο Curtis Institute of Music, ο Λιαρµακόπουλος (εδώ και έναν χρόνο, κορυφαίος στα τροµπόνια, έπειτα από ακρόαση-διαγωνισµό, στην Συµφωνική Ορχήστρα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας) παρουσίασε από την διεθνή δισκογραφική εταιρεία Naxos το CD Tango Distinto, µε µουσική του Astor Piazzolla. Από τον Μάρτιο του 2011, ο δίσκος διατίθεται στο διαδίκτυο (µέσω των iTunes και των µεγάλων µουσικών ηλεκτρονικών καταστηµάτων) και, από τα µέσα ∆εκεµβρίου 2011, στα δισκοπωλεία. Πρόκειται για µια ηχογράφηση που έτυχε εξαρχής πολύ ευνοϊκών κριτικών από κοινό και ειδικούς, οι οποίοι και εξήραν την δεξιοτεχνική ερµηνεία –αψεγάδιαστη τεχνικά και µε υψηλής αισθητικής ήχο και στυλ– του Έλληνα τροµπονίστα και των συνεργατών του (από την Αργεντινή και τις ΗΠΑ). Η παραγωγή περιλαµβάνει µερικές από τις πιο γνωστές και δηµοφιλείς συνθέσεις του γνωστού Αργεντινού συνθέτη-θρύλου του τάνγκο, όπως το «Oblivion» ή το «Le Grand Tango».

Ο Λιαρµακόπουλος διασκεύασε ο ίδιος για τροµπόνι τις συνθέσεις του Piazzolla, οι οποίες για πρώτη φορά αποδίδονται δισκογραφικά µε το συγκεκριµένο χάλκινο όργανο στον ηγετικό ρόλο – στην θέση, δηλαδή, την οποία αυθεντικά κρατά το βιολί ή το µπαντονεόν, το φαγκότο ή ακόµη και το τσέλο (το «Le Grand Tango», γραµµένο το 1982, είναι αφιερωµένο στον διάσηµο τσελίστα Μστισλάβ Ροστροπόβιτς). Tango Distinto: ένα CD µε ελληνική καταγωγή και επιτυχηµένη διεθνή παρουσία· ένα ηχογράφηµα που η στήλη συνιστά θερµά για ακρόαση όχι µόνο στους λάτρεις του τάνγκο ή του Piazzolla, αλλά και σε όλους όσοι είναι απαιτητικοί στις µουσικές τους επιλογές!

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο

40

AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότης: Τάσος Μπουλμέτης Σύµβουλος Έκδοσης: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Κέλλυ ∆ιαπούλη, Μαρία Μαγγιώρου, Ηώ Πάσχου Τακτικοί συνεργάτες: ∆ιονύσης Μαλλούxος, Μάιρα Μηλολιδάκη Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Τίτος Γουβέλης, Νίκος Λαζαρίδης, Μπετίνα Ντάβου, ∆έσποινα Χ. Σχοινά, Χαράλαµπος Χρυσοµαλλίδης Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου • Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε.

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Τάσος Μπουλµέτης Aντιπρόεδρος A’: Τιτίκα Καραβία Aντιπρόεδρος B’: Τάσος Αποστόλου Γενικός Γραμματέας: Πρόδροµος Προδροµίδης Ειδική Γραμματέας: ∆έσποινα X. Σχοινά Tαμίας: Ανδρέας Λαγγούσης Αναπληρώτρια Ταµίας: Κασσιανή Μπένου Mέλη: Μυρτώ Γεωργακοπούλου, Χρήστος Γόδας, Κέλλυ ∆ιαπούλη, Αγγελική Καθαρίου, Μαρία Μαγγιώρου, Γιώργος Μαυρωτάς, Κωνσταντίνος Μίχος, Ηώ Πάσχου Επίτιµη Πρόεδρος: Ιωάννα Κονδύλη