ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ, ΚΗΠΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ, ROBERTO BURLE MARX

ΔΙΑΦΡΟΝΙΚΟΙ ΢Τ΢ΦΕΣΙ΢ΜΟΙ ΜΕΣΑΞΤ ΖΩΓΡΑΥΙΚΗ΢, ΚΗΠΟΣΕΦΝΙΑ΢ ΚΑΙ ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ΢ ΣΟΠΙΟΤ

το

παρ άδ ε ιγμα

το υ

Ro be rt o

Bu rle

Marx

ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΗ΢ ΕΡΕΤΝΑ΢ Κινήματα τέχνης-ζωγραφική <> Κηποτεχνία και αρχιτεκτονική τοπίου

Παράδειγμα > Roberto Burle Marx

1.1 ΠΟΛΙΣΙ΢ΜΟ΢ L..Η.Morgan (1818-1881)

Κικέρων

από τη προιστορία στην ιστορια – εφεύρεση της γραφής

πρώτη αναφορά του όρου κουλτούρα

Γαλλική λέξη civilisation – αντίθετο της βαρβαρότητας , νομική ορολογία \/ πολιτισμός κατά τον Αδαμάντιο Κοραή

(η παιδεία είναι ψυχή της φιλοσοφίας)

Κουλτούρα ως τον 18ο αιώνα > έννοια της καλλιέργειας κυριολεκτικά σταδιακά μεταφορικά

<< Κατάσταση της κοινωνίας που πληρεί τις απαιτούμενες προυποθέσεις για την επίτευξη της ομαλής ζωής του ανθρώπου στις πόλεις >>

Σιθάσευση δυνάμεων της φύσης > υλική πνευματική - ανύψωση του ανθρώπου

1.2 ΚΗΠΟ΢ ΚΗΠΟΣΕΦΝΙΑ

Κήπος > μίμηση φυσικού τοπίου – προσαρμογή αισθητικών και λειτουργικών αναγκών

Κηποτεχνία Σροποποίηση φυσικών χαρακτηριστικών τοπίου > σχέδιο \/ Χρησιμότητα Λειτουργικότητα Αναψυχή Διακόσμηση

Γεωπονία Ανθοκομία Αρχιτεκτονική τοπίου

1.3 ΣΟΠΙΟ

Αριστοτέλης: πέρας περιέχοντος σώματος ούτε ύλη ούτε είδος

τόπος < > χώρος στα ομηρικά έπη \/ διαστολή των εννοιών στη φιλοσοφία

« τόπος είναι το μέρος του χώρου που κατέχεται από κάποιο αντικείμενο »

Σοπίο > τόπος πολιτισμική/πολιτιστική επεξεργασία

Δυναμικός όρος > στοιχεία έκθεσης – αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων στη διαμορφωσή του χώρου

Πρώτη αναφορά του όρου ; ζωγραφική αναπαράσταση του τόπου Επέκταση \/ αρχιτεκτονική τοπίου κηποτεχνία

Φρύσανθος Φρήστου:

τοπιογραφία > ζωγραφική ερμηνεία του χώρου

19ος

προιστορικά χρόνια αιώνας > αποκορύφωση J. Constamble

W. Turner

φαινόμενο εντύπωσηςσυνεχής αλλαγή φωτός

1.4 AΡXITEKTONIKH ΣΟΠΙΟY

Alexander Von Humboldt επιστημονική έρευνα \/ αισθητικές ιδιότητες τοπίου > θεραπευτικές για τον άνθρωπο

Paul Vidal de la Blache > σημασία τοπικής κοινωνίας + τρόπου ζωής > οργάνωση του τοπίου

C a r l S a u e r (ΗΠΑ) Σοπίο > βασικό στοιχείο της πολιτιστικής γεωγραφίας > πρώτο συμπόσιο για την επίδραση ανθρώπου στο φυσικό τοπίο

•

Βασικό στοιχείο της γ ε ω γ ρ α φ ί α ς - μοναδική σύνθεση πολιτισμού και φυσικού τοπίου

•

Μελέτη τοπίου συγκέντρωση πληροφοριών (χάρτες, έρευνες, σκίτσα, φωτογραφίες) μέθοδοι περιγραφής στοιχείων τοπίου κατασκευή τυπολογιών

•

Gilbert Laing Meason (1828) : όρος αρχ/κής τοπίου Σέχνη και επιστήμη > συνδυασμός λειτουργικότητας και αισθητικής - αναβάθμιση ψυχολογικής διάθεσης ατόμου - βελτιώση σχέσης ανθρώπου με το περιβάλλον του.

- σεβασμός στη φυσική μορφολογία του εδάφους

•

2 1 ο ς α ι ώ ν α ς : εξελισσόμενη επιστήμη > αρμονική σχέση φυσικού περιβάλλοντος με ανθρώπινες κατασκευές

1.4.1 ΠΟΛΙΣΙ΢ΜΙΚΟ ΣΟΠΙΟ Otto Ludwig Karl Schluter εισαγωγή του όρου Επιστήμη της γεωγραφίας επικοινωνία με άλλες επιστήμες κοινωνικά – πολιτιστικά δεδομένα διάκριση φυσικού / πολιτιστικού τοπίου

| Carl Sauer: τ ο π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ό τ ο π ί ο

διαμορφώνεται από το φυσικό τοπίο από μια πολιτισμική ομάδα / τοπίο ως φορέας πολιτισμού > παρατήρηση τρόπων που αναπτύσσονται οι δράσεις πολιτισμού \/ σχέση πολιτισμού με: τόπο / φύση

2.1 ΕΙΚΑ΢ΣΙΚΑ ΢ΣΟΙΦΕΙΑ ΢ΣΟ ΢ΦΕΔΙΑ΢ΜΟ ΚΗΠΩΝ ΚΑΙ ΣΟΠΙΟΤ

Αρχιτεκτονική τοπίου > Σύνθεση κήπων > θρησκεία & μυθολογία Κήπος της Εδέμ ιδανική σχέση ανθρώπου & φύσης > τόπος απολύτως ευτυχούς διαβίωσης παραδείσια κατάσταση

βάση για σύγχρονους κήπους

Κρεμαστοί κήποι Βαβυλώνας Περσικοί παράδεισοι Αρχαίος Ελληνικός χώρος

Ρωμαική εποχή Iσλαμικός κήπος ΢ινο-ιαπωνικοί αυτοκρατορικοί κήποι

΢υνθετικά πρότυπα > > επιρροές από την τέχνη

2.2 Πρώτη περίοδος συνθετικών επιρροών (1300 μ.Φ. – 1750μ. Φ.)

Ε υ ρ ω π α ϊ κ ή

• • • •

Α ν α γ έ ν ν η σ η

εμπιστοσύνη στη λογική ικανότητα του ανθρώπου διέυρυνση γνώσεων μελέτη της φύσης παρατήρηση - πείραμα

Σ έ χ ν η • •

• •

αποδέσμευση από θρησκευτικό δογματισμό γενικευμένη αλήθεια της φύσης (ισορροπία ανάμεσα σε ιδανικό και πραγματικό ) εφαρμογή αυστηρών γεωμετρικών διατάξεων – συμμετρίας – προοπτικής πρότυπα από ζωγραφική τοπιογραφία

A ρ χ ι τ έ κ τ ο ν ε ς • προσπάθεια αναπαραγωγής φυσικού παραδείσιου χώρου • απλές και καθαρές μορφές • εγκατάλειψη πραγματικότητας • αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου φύσης L.B. Alberti • μίμηση της φύσης ολοκληρωτικά και όχι τμηματικά • σχέδιο σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους και αναλογίες

The Villa dâ&#x20AC;&#x2122; Este and gardens P i r r o

L i g o r i o

1560-1570

Baroque • • •

περιπλοκότερη γεωμετρική σκηνοθεσία της Αναγέννησης έμφαση στο φως και στο χρώμα περίπλοκες δυναμικές συνθέσεις

A n d r e l e N o t r e (1613-1700) κήποι Βερσαλλιών • • • •

μεγαλοπρεπή τοπία – υπέρβαση ανθρώπινης κλίμακας ολοκληρωμένα σχεδιασμένο τοπίο αξονική συμμετρία τοπιογραφία τοπίου

φορτωμένη διακόσμηση

• •

•

μυθολογικά στοιχεία

έλεγχος μέσω της προοπτικής \/

Κήπος σε θ ε α τ ρ ι κ ό σ κ η ν ι κ ό για τον πρωταγωνιστή ηγεμόνα (ανάδειξη εξουσίας)

2.3 ΔΕΤΣΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟ΢ ΢ΤΝΘΕΣΙΚΩΝ ΕΠΙΡΡΟΩΝ

ΔΙΑΥΩΣΙ΢ΜΟ΢ Αγγλική αρχιτεκτονική τοπίου <> ζωγραφική τοπογραφία •

• •

Μετατόπιση αντίληψης φυσικού κόσμου Γεωμετρικές μορφές > οργανικές ΢υνθετικά πρότυπα από το κίνημα του

νατουραλισμού \/ • • •

φύση ως πηγή όλων των αξιών τάση προς απλότητα αφαίρεση γεωμετρίας

ΒΙΟΜΗΦΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑ΢ΣΑ΢Η

Ρομαντισμός

στροφή προς τη φύση • μαζική αστικοποίηση • τυποποίηση • αναπτυξιακή έκρηξη των πόλεων > > > Δραματική αλλαγή φυσικού υποβάθρου • ανάπτυξη τεχνολογίας όξυνση αντίθεσης φύσης πολιτισμού ΢χεδιασμός τοπίου -

κλασική ρομαντική κηποτεχνική

> > συσσώρευση πληθυσμού στα αστικά κέντρα > > π ά ρ κ α ω ς π ν ε ύ μ ο ν ε ς τ η ς π ό λ η ς

Β α ρ ώ ν ο ς H a u s s m a n n –> σχέδιο εκσυγχρονισμού Παρισιού

πράσινο : στοιχείο εμπλουτισμού δημοσίου χώρου

2.4 ΣΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΔΟ΢ ΢ΤΝΘΕΣΙΚΩΝ ΕΠΙΡΡΟΩΝ 2 0 ος α ι ώ ν α ς • γενικευμένη μηχανοποίηση του κόσμου και του τρόπου ζωής • ενίσχυση του κόσμου της φαντασίας • φύση ως απάντηση στην πνευματική φθορά Μοντέρνοι καλλιτέχνες • έκφραση συναισθήματος χωρίς ενδιαφέρον για το θέμα απεικόνισης • αποκλειστική βάση τα χρώματα και οι γραμμές • κατάργηση του συμβατικού περιγράμματος

Σοπιογραφία > > τοπία υπερφυσικά που υπερβαίνουν την

τολμηρότερη φαντασία

Anton Gaudi • •

ρευστές καμπύλες μορφές σεβασμός στη τοπογραφία και τις υφιστάμενες φυτεύσεις

Επιτήδευση της μορφής της φύσης > > μίμηση της μορφής της φύσης

Αναζήτηση περίπλοκων διακοσμητικών θεμάτων

KYΒΙ΢ΜΟ΢

Cube, cubique, cubiste > γωνιώδεις όγκοι • •

• • •

καθαρα ζωγραφικά προβλήματα αντίδραση στον συναισθηματισμό – διακοσμητικό συμβολισμό ασαφή όρια αντικειμένων – χώρου αφηρημένο φόντο τάση προς μονοχρωμία ευθείες και καμπύλες

ΒΙΟΜΟΡΥΙ΢ΜΟ΢ •

δύναμη της φυσης και οργανικών μορφών

•

Βιολογία

•

σχεδιασμός τοπίων > εννοιολογική επιρροή

•

Μορφή και φόρμα

Μεταμοντέρνο • •

• •

ρητός διαχωρισμός με τον μοντερνισμό περιβάλλον ως ανεξάρτητος και αυτόνομος τόπος διαμόρφωση σύμφωνα με αισθητικούς και μη κοινωνικούς σκοπούς υϊοθέτηση παγκόσμιου και τοπικού πολιτισμού > γεφύρωση παρόντος – παρελθόντος

ΑΠΟΔΟΜΗ΢Η •

•

Κατακερματισμός ακεραιότητας αρχιτεκτονικών στοιχείων Αίσθηση αβεβαότητας και σύγχυσης

Parc de la Vilette

Bernard Tschumi

• Αστικό πάρκο για τον 21ο αιώνα • Όραμα για καλλιέργεια νέων απόψεων, στάσεων, προοπτικών για την πόλη • Αντιπαράθεση και συνδυασμός μιας ποικιλίας δραστηριότητων > διασκορπισμός τους στο χώρο • Εκφραση ιστορικής στιγμής > αταξία, ρευστότητα, κατάρρευση της ενότητας πολιτικά και κοινωνικά • ΢τρατηγικές αποσυναρμολόγησης • Επανεξέταση αρχιτεκτονικών συμβάσεων > εναπόθεση, μετάθεση, αντικατάσταση

Τϊοθέτηση παγκόσμιου και τοπικού πολιτισμού > > γεφύρωση παρόντος – παρελθόντος

LAND ART (1960-1970) •

Γη - αχανές απέραντο τοπίο - μεγάλη δυναμική ως υλικό \/ διανοητική επεξεργασία

• •

έργα μεγάλης κλίμακας σε μνημειώδεις εκτάσεις απουσία διπόλου αντίθεσης τεχνητού-φυσικού, πόλης υπαίθρου > συμπληρωματικά Μετάθεση ενδιαφέροντος από το αντικείμενο στον θεατή > μορφική αυτονομία

•

Roberto Burle Marx 1909 - 1994

3.2.1 ΜΟΤ΢ΙΚΗ

ϏΘεωρώ ότι η φύση είναι μια συμφωνία στην οποία τα στοιχεία είναι στενά συνδεδεμένα ως προς το μέγεθος, τη μορφή, το χρώμα, την κίνηση, το άρωμα και ούτω καθεξήςϐ

3.2.2 ΣΕΦΝΗ

1920-1940

1940

εξπρεσσιονισμός

κυβισμός – ογκομετρική αλληλοδιείσδυση – διαφάνεια – ασυμμετρία – κολλάζ > Διαχωρισμός από τους θεωρητικούς κανόνες του κυβισμού

μοτίβα, σύνθεση μορφών, στυλιζαρισμένα ή απλουστευμένα σχήματα, έντονα χρώματα

/Απόρριψη ακαδημαϊσμού βραζιλιάνικη θεματολογία\

1950

καθαρή γεωμετρία – κονστρουκτιβισμός

1960

1980

αναζήτηση φόρμας > καμπύλες γραμμές – κολλάζ μη εικονιστικοί πίνακες

απώλεια όρασης – έντονα χρώματα

/ζ ω η ρ ή α φ η ρ η μ έ ν η ζ ω γ ρ α φ ι κ ή

ένας από τους μεγαλύτερους Βραζιλιάνους καλλιτέχνες\

3.2.3 ΒΟΣΑΝΟΛΟΓΙΑ

Β ο τ α ν ι κ ό ς κ ή π ο ς D a h l e m – Βερολίνο

> ασυνήθιστα δείγματα τροπικής βραζιλιάνικης βλάστησης (δύναμη της παρθένας φύσης των τροπικών φυτών) \/

αναζωογόνηση εθνικής ταυτότητας νέα οικολογική προσέγγιση τολμηρά χρώματα και ποικίλες μορφές > ενσώματωση στους κήπους του τα φυτά ως υποκείμενα <> ζ ω γ ρ α φ ι κ ή α ί σ θ η σ η τ ο υ τ ο π ί ο υ

3.2.4 ΜΟΝΣΕΡΝΟ ΚΙΝΗΜΑ

αρχιτέκτονες της εποχής – προσαρμογή μοντέρνου κινήματος στη παράδοση της Βραζιλίας Lucio Costa: αρχιτεκτονική > ευθύνη προς τη κοινωνία •

• ανταπόκριση στο κλίμα εγχώριες κατασκευαστικές μέθοδοι

3.2.5 ΕΠΙΡΡΟΕ΢ ΑΠΟ ΚΗΠΟΣΕΦΝΙΑ

αγγλικοί κήποι

δυναμική – συνδυασμός διαφορετικών στοιχείων αραβικοί κήποι

υγρό στοιχείο – διέγερση αισθήσεων

κινέζικοιιαπωνικοί

χρήση ορυκτών – σχηματισμοι δέντρων – σπειροειδή μονοπάτια κήποι κυβισμού

πλαστικότητα στη σύνθεση γραμμών

Αναλογία ομαδοποίηση διαφόρων φυτών

Αντίθεση αντιπαράθεση επιφανειών

Επανάληψη ομαδοποίηση φυτών με παρόμοια υφή, μορφή και χρώμα για έμφαση

Απομόνωση φυτά με διακριτικά χαρακτηριστικά

Μείωση μεγέθυνσης πρόσθεση ή απομάκρυνση στοιχείων

Ρυθμός

ο ρυθμός αλλάζει καθώς ο επισκέπτης περπατάει

3.3 ΣΟ ΦΡΩΜΑ ΢ΣΟ ΢ΦΕΔΙΑ΢ΜΟ ΚΗΠΩΝ ΚΑΙ ΣΟΠΙΟΤ

γνώση τροπικής χλωρίδας -> έμφαση στο χρώμα -> αίσθηση προοπτικής

αξία φωτός συνεχώς μεταβαλλομένο στοιχείο

ϏΗ αξία ενός φυτού σε μια σύνθεση, όπως και αυτή του χρώματος σε ένα πίνακα ζωγραφικής, είναι πάντα σχετική. Η αξία του φυτού έγκειται στην αντίθεση ή την αρμονία του με τα υπόλοιπα φυτάϐ.

δημιουργία έργου τέχνης φυτά ως χρωστικές ουσίες & έδαφος ως καμβάς

3.4 ΦΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΣΑ ΢ΣΟ ΕΡΓΟ ΣΟΤ R.B.MARX ΔΗΜΟ΢ΙΟΙ ΚΗΠΟΙ Η ΑΚΣΟΓΡΑΜΜΗ ΣΟΤ RIO DE JANEIRO Parque do Flamengo (1961-1965)

• •

• • • •

κοινωνική αποστολή μέρος του έργου του αρχιτέκτονα τοπίου, το πάρκο ως δ ι δ α κ τ ι κ ό τ ο π ί ο γ ι α τ ο ν π ο λ ί τ η

επίλυσης του κυκλοφοριακού προβλήματος χώροι με πολιτιστικό χαρακτήρα χώρος μετάβασης από τη θάλασσα, στην πόλη και το βουνό σύγχρονος Κήπος της Εδέμ διαφορετικά επίπεδα στο έδαφος > δημιουργία ζωνών συστάδες ομοειδών δέντρων σε πλήρη και κενά σε σημεία όπου είναι οπτικά προσβάσιμα από τα διερχόμενα οχήματα

The Museum of Modern Art (1954)

• • •

•

συνδυασμός σχεδιασμού τοπίου με δείγματα Ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής αυστηρές γεωμετρικές μορφές > αντιθέσεις σε υφές και χρώματα κήποι περιβάλλουν το κτίριο, διεισδύουν στις αυλές και τις ταράτσες και καλύπτουν την οροφή συνεχής ανταλλαγής ιδεών μεταξύ του αρχιτέκτονα Affonso Eduardo Reidy και του ιδίου του R.B.Marx

Copacabana Promenade (1970)

•

• •

Calçada > πεζοδρόμια μεγάλων δημόσιων χώρων, ανθεκτικά, διαφορετικά και ενδιαφέροντα μοτίβα μοτίβο από ημιτονοειδείς γραμμές που υπήρχε ήδη μπροστά από το παλάτι Copacabana > σεβασμός της παράδοσης > συμβολικός σκοπός ( σχήματα των κυμάτων ) >> δυναμισμός στη σύνθεση εναλλαγή μαλακών(φύτευση) & σκληρών επιφανειών > θέαμα αέναης κίνησης

ΣΟ ΚΕΝΣΡΟ ΣΟΤ RIO DE JANEIRO

Gardens of Ministry of Education and Health (1938)

•

κήπος στο δώμα & μικρό πάρκο στο ισόγειο ακουαρέλα αφηρημένης ζωγραφικής καμπυλόγραμμο γκαζόν φυτά με ελεγχόμενη μορφή και υφή /επιπεδότητα ενός πίνακα ζωγραφικής σε τρεις διαστάσεις\

επαναστατική διαδικασία < ευρωπαϊκός σχεδιασμός κήπων • εγχώρια χλωρίδα.

• καμπύλες μορφές ή γεωμετρικά πεδία, αυτά τα Ϗχρωματικά πεδίαϐ> αμέτρητες αποχρώσεις αφηρημένο τοπίο, ένα μίγμα τέχνης και φύσης, που θυμίζει αεροφωτογραφία ενός τροπικού δάσους

Largo da Carioca (1981,1985)

• •

μεγάλων διαστάσεων σύνθεση απο αφηρημένα γεωμετρικά σχήματα κατάλληλη κλίμακα ώστε να γίνεται αντιληπτή από τα γειτονικά κτίρια

ΜΤ΢ΣΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ Safra Bank Headquarters (1983-1988)

• • •

απόδοση αρχικού σχεδίου παρτέρια με πολύχρωμα άνθη σε οργανικές μορφές μονοπάτια επένδυση με πορτογαλικές πλάκες σε τρία χρώματα

BRASILIA Ministry of Army (1970)

• βασισμένος σε τριγωνικό μοτίβο • πλακόστρωτες επιφάνειες • υδάτινο στοιχείο > λίμνη & ποικιλία αγαλμάτων

ΙΔΙΩΣΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ Francisco Pignatari Residence (1965)

•

•

γεωμετρικές μορφές τονίζουν την παρέμβασή του στη φύση και αντικατοπτρίζουν το στυλ της αρχιτεκτονικής του Niemeyer Bruno Zevi // θεμελιωδώς διαφορετικός από τους Cubist gardens επέκταση της αρχιτεκτονικής και όχι υποταγμένος σε αυτήν

Roberto Burle Marx Foundation (Santo Antonio da Bica) (1949-)

• • •

κτήμα με την κατοικία του R.B.Marx και απέχει 55χλμ. από το κέντρο του Rio de Janeiro σημαντικότερες συλλογές βραζιλιάνικων τροπικών φυτών > έρευνα & αναπαραγωγή ομαδοποίηση φυτών σύμφωνα με τα οικολογικά χαρακτηριστικά τους

/δ η μ ό σ ι α σ υ ζ ή τ η σ η γ ι α τ η δ ι α τ ή ρ η σ η τ η ς φ ύ σ η ς \

΢υμπεράσματα

Διαχρονική αλληλοεξάρτηση κινημάτων τέχνης και αρχιτεκτονικής τοπίου > πολιτιστικό – πολιτισμικό πλαίσιο εκάστοτε περιόδου

Roberto Burle Marx • ελεύθερη προσαρμογή μοντέρνου κινήματος στη βραζιλιάνικη κουλτούρα • ασαφές όριο μεταξύ σχεδιασμού τοπίου και τέχνης • οργανώνει φυσικά στοιχεία τροπικής βραζιλιάνικης βλάστησης όπως > μορφές, σχήματα, χρώματα στο ζωγραφικό καμβά αν κάποιος αγαπά ένα δέντρο, δεν θα το καταστρέψει ποτέ