Catalpa, CFO Manuela Spaninks

Uit Interim Times 4e kwartaal 2010

Manuela Spaninks

INTERIM TIMES 4-2010

Interview

‘Leiderschap is dè succesfactor in

kinderopvang’ Met een overnamestrategie groeit Catalpa Kinderopvang explosief in een markt die zich in hoog tempo aan het professionaliseren is. CFO Manuela Spaninks: ‘Kinderopvang is toe aan een kwaliteitsslag die de voordelen van zakelijk opereren ten goede laat komen aan dat waar het ons allemaal om gaat: de zorg voor de kinderen.’

Een vrije markt zoals Adam Smith die op het oog had is het nog niet.

Maar de afgelopen jaren is het snel gegaan met de ontwikkeling van het marktdenken in de kinderopvang. Met name door de aanhoudende golf van consolidaties en door de grote stappen die gezet worden in de professionalisering van processen, lijkt de branche het welzijnsimago van zich af te schudden. De geitenwollen sokken zijn bijna uit het oog verdwenen.

Dat kan een probleem opleveren, zegt Manuela Spaninks, CFO van Catalpa, een van de grootste kinderopvangorganisaties van Nederland. ‘De voordelen van een zakelijke aanpak zijn evident’, zegt ze, ‘maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat we onszelf verloochenen.

Het hart van de medewerkers in deze sector ligt bij de opvang en daar hoort het ook te liggen. Daarom moet die zakelijke aanpak geheel in het teken staan van ons doel: het verwezenlijken van een opvang waar niets op aan te merken valt. Hier werken niet zomaar ondernemers; hier werken ondernemers met een warm hart.’

De markt voor kinderopvang heeft meer kenmerken van – in economische termen – ‘imperfectie’. Zo is de hand die Adam Smith veronderstelt op perfecte markten verre van onzichtbaar in de kinderopvang: de overheid drukt met zijn steeds veranderende regelingen voor de financiering een zware stempel op de voorwaarden waaronder ondernemers hun werk kunnen doen. Een ander voorbeeld: de concurrentiestrijd tussen kinderdagverblijven wordt slechts op enkele punten gevoerd. Prijs hoort daar niet bij.

koos voor een overnamestrategie. Net zoals de meeste bedrijven in de kinderopvang was Catalpa van oorsprong een stichting. Opgericht in de jaren zeventig in Hengelo, rond de eeuwwisseling uitgegroeid tot ongeveer vijftig locaties in Noord- en West-Nederland. Spaninks: ‘Zoals zoveel stichtingen kwam Catalpa toen op een kruispunt te staan: verdere groei zou meer financiering en meer professionaliteit vergen dan voorhanden was. Dan heb je de keuze tussen jezelf laten overnemen, of de stichting om te zetten in een onderneming.’

Catalpa koos voor de laatste optie, met een private equity-partner als grootste aandeelhouder. Dat gaf de mogelijkheid door acquisities verder te groeien en intussen de organisatie te professionaliseren. In 2006 nam participatiemaatschappij Bencis Catalpa over en vier jaar later, afgelopen zomer, werd het Amerikaanse Providence Equity Partners de eigenaar.

M&A-handboek Spaninks: ‘We zaten aan de top van onze mogelijkheden met Bencis.

Catalpa heeft nu 450 locaties, waarvan 200 onder het label Catalpa.

Ons marktaandeel is 6 procent. Met Providence gaan we verder op de ingeslagen weg. De strategie is erop gericht dat we ons marktaandeel significant vergroten.’

Naast de financiële ruimte die Providence mogelijk maakt – Spaninks: ‘Het praat een stuk makkelijker met banken als private equity je aandeelhouder is’ – denkt de CFO dat de niet-financiële inbreng van de nieuwe aandeelhouder minstens zo belangrijk wordt. ‘Dit is een investeerder die gespecialiseerd is in onderwijs-, media- en communicatiebedrijven. Dat portfolio sluit aan bij de plannen voor

Van stichting tot onderneming Hoe kun je groeien in een dergelijke markt? Catalpa Kinderopvang

Manuela Spaninks (1967) studeerde bedrijfseconomie aan de Universiteit van Tilburg en accountancy (RA) aan de TiasNimbas Business School. In de jaren negentig werkte ze zeven jaar voor de accountancyfirma Arthur Andersen. Na een kort dienstverband bij Getronics als business unit controller, werd ze CFO van kinderopvangorganisatie b4KIDS. In 2007 stapte ze over naar Catalpa. Spaninks is getrouwd en heeft twee zoons, van 8 en 10 jaar. In haar vrije tijd is ze vaak aan het fotograferen. ‘En ik ben verzot op boeken.’

7

INTERIM TIMES 4-2010

kwaliteitsverbetering die we hebben. We overwegen met name meer buitenschoolse educatieve activiteiten te ontwikkelen. Bijlessen of huiswerkbegeleiding bijvoorbeeld, of creatieve workshops, of ictgerichte educatie. Providence beschikt op die terreinen over expertise. Daar hopen wij van te profiteren.’

Bij de eerder genoemde bijzondere kenmerken van de markt voor kinderopvang hoort ook de dominante rol die de overheid daarop speelt, met zijn regels over de financiering van de opvang. ‘Het grootste bezwaar daarvan is dat de regels steeds veranderen’, meent Spaninks. ‘De overheid voert een zwalkend beleid. Dat zorgt voor onzekerheid en onzekerheid is slecht voor welke markt dan ook.’

De kwantitatieve groei die Catalpa doormaakt, betekent dat Spaninks vrijwel onophoudelijk in M&A-processen verwikkeld is. ‘Het aanbod van overnamekandidaten is nu erg groot. We krijgen geregeld de vraag eens te komen praten. Dat kunnen de zogeheten mammapappa-bedrijven zijn, maar dat zijn ook de grotere stichtingen die met hun raad van toezicht besloten hebben dat het tijd zich aan te sluiten bij een groter organisatieverband.’

Catalpa is onderverdeeld in veertien business units en allemaal hebben ze vroeger of later te maken met overnames. Een interim-controller van Steens & Partners stelt momenteel bij Catalpa een M&Ahandboek samen. ‘We hebben inmiddels in de groep veel kennis opgebouwd over deze trajecten’, zegt Spaninks, ‘maar die kennis is her en der verspreid en niet voor iedereen altijd toegankelijk. Vandaar dit handboek. Het moet de belangrijkste vragen beantwoorden over wie wanneer wat doet in een overnametraject. Zonder onze flexibiliteit te verliezen – je moet kunnen afwijken van standaardprocedures – versterken we hiermee de efficiëntie en de betrouwbaarheid van het proces.’

Onderwerp van discussie is voortdurend de verdeling van de kosten van kinderopvang tussen ouders, werkgevers en overheid. Een tijdlang heeft de gelijke verdeling van die kosten (ieder een derde) goed gefunctioneerd. In 2007 besloot het kabinet van CDA, PvdA en CU 750 miljoen euro extra uit te trekken voor kinderopvang, zodat de bijdrage van de overheid aan de kosten groter werd. September 2010 kondigde het demissionaire kabinet van CDA en CU aan dat ouders moeten meer gaan betalen voor kinderopvang. Het nieuwe minderheidskabinet van CDA en VVD zegt in het regeerakkoord dat de overheidsbijdrage de afgelopen jaren ‘onstuimig is gegroeid’ en dat het nodig is daar een correctie op aan te brengen. ‘Het effect van dit soort aankondigingen is niet dat ouders meteen hun kinderen weghalen bij de opvang. Het zijn meer onze potentiële klanten die worden afgeschrikt door dit soort plannen. Als je kind nog niet is geboren, denk je na over opvangmogelijkheden. Wie dat in de huidige omstandigheden doet, zal eerder informele alternatieven gaan onderzoeken dan voorheen.’

Zwalkend beleid overheid

Winststreven houdt je scherp

Een en ander geeft een sterke dynamiek aan de organisatie. Dat vergt meer van het management dan de vaardigheid op de winkel te passen. Dat is de reden dat de directie leiderschapsontwikkeling tot centraal thema heeft benoemd. ‘Leiderschap is de succesfactor in kinderopvang’, aldus Spaninks. Dat geldt zowel voor de leiding van de groepen kinderen, voor de locatiemanagers, voor de clustermanagers als voor het management van de business units. ‘Flexibiliteit en klantgerichtheid staan voorop. Dat betekent voor een pedagogisch mederwerker dat ze bijvoorbeeld heel goed moet zijn in de communicatie met ouders. Een locatiemanager moet zich bijvoorbeeld een ondernemer kunnen tonen.’

Ziet de CFO van Catalpa dan de markt voor kinderopvang krimpen? ‘Dat zeker niet. Het effect van kostenverhogingen heb ik net geschetst, maar ik ben ervan overtuigd dat wij met ons ondernemerschap de meerwaarde kunnen laten zien van professionele opvang.

‘Ik bekijk de situatie ook in een breder perspectief: de opvattingen over en de cultuur rondom kinderopvang veranderen nog steeds. De verschillen met tien jaar geleden zijn al groot: toen was het nog not done je kind drie dagen naar de opvang te laten gaan. Nu is dat min of meer de norm.

Dat draai je niet meer terug. Iedereen weet dat kinderopvang een heel belangrijke rol speelt voor de arbeidsmarkt en in de economie.’

Is de prijs van de kinderopvang geen factor waarop wordt geconcurreerd, de kwaliteit van de leiding is dat des te meer, aldus Spaninks.

‘Een kind is de hele dag op de opvang. Daar gebeurt van alles, het kind maakt van alles mee. Als het wordt opgehaald, wil de ouder weten: ‘En, hoe ging het?’ Ja, vertel dan maar eens in een paar minuten wat jullie gedaan hebben en wat het kind heeft meegemaakt.

Dat is geen geringe opgave.’

Een vergelijkbaar achterhoedegevecht wordt gevoerd door degenen die zeggen dat je geen winst mag maken met kinderopvang, zegt Spaninks. ‘Het argument daarvoor is dat al het geld dat wordt verdiend, moet worden gestoken in extra middelen voor de opvang. Het verband tussen kwalitatief hoogwaardige kinderopvang en een laag rendement is echter nooit aangetoond. Het tegendeel lijkt eerder het geval te zijn: het winststreven houdt je scherp. Locatiemanagers ervaren het uiteindelijk als een zegen als ze zakelijk hebben leren omgaan met hun kosten, hun inkomsten, hun budgetten. Ze ervaren dat ze grip krijgen op hun business en ze kunnen veel beter de effecten van hun beleid monitoren. Ik vraag me af of eenzelfde professionaliteit wordt bereikt in een organisatie waarin het niet zo veel uitmaakt hoeveel kosten er gemaakt worden.’

Concurrentiefactor twee is de locatie van het kinderdagverblijf. ‘De ligging ten opzichte van scholen en voorzieningen ligt natuurlijk vast, maar dat geldt niet voor de kwaliteit van het gebouw. De verschillen per gebouw kunnen groot zijn, maar het spreekt vanzelf dat we de ambitie hebben dat de huisvesting op alle locaties voor 100 procent in orde is.’

8

“

Tien jaar terug was het not done je kind drie dagen naar de opvang te brengen.

Nu is dat min of meer de norm.

�