HOUSING FIRST
De oplossing zit vaak in simpele dingen: contact, aandacht, een huis
het beste van de benadering van Housing First meer als voorbeeld te nemen voor reguliere woonbegeleidingsvormen. “Nu is het in principe zo dat mensen eerst alle voorzieningen doorlopen voordat ze zelfstandig onderdak krijgen. Ik denk dat we het simpeler kunnen insteken en vooral moeten investeren in de inhoudelijke begeleiding en de relatie met de cliënt. Dus één begeleider met wie er een klik is, de relatie centraal stellen, begeleiding bieden waar het leven van de cliënt zich afspeelt, aansluiten bij zíjn perspectief, focussen op hoe hij functioneert in afstemming met zijn woonomgeving en door middel van kleine, concrete stappen dichtbij de cliënt resultaat boeken. Daarmee verminderen we de kans dat mensen teloorgaan in de samenleving en dat er overlast voor anderen ontstaat. Onze aanpak is in die zin zeker ook beschermend naar de wijk toe. Bovendien is de Housing First aanpak goedkoper dan mensen eerst uit hun huis zetten, daarna opvangen en begeleiden in voorzieningen en vervolgens herhuisvesten.” Denise knikt: “In de praktijk krijg ik de laatste tijd ook al mensen die niet van de straat komen, maar voor wie ambulante woonbegeleiding te weinig is.”
WENNEN AAN EEN HUIS “Mensen die lang op straat hebben geleefd, moeten echt wennen aan een huis. Een van onze cliënten kon een heel huis nog niet bevatten en sliep wekenlang in de kelderkast. Daar voelde hij zich geborgen. Een ander had zijn bed helemaal afgezet met planten. Weer een ander ging af en toe nog buiten slapen, omdat dat zijn stress wegnam. Intussen vond hij het heel fijn dat hij de dag erna met zijn eigen sleutel in zijn eigen huis naar binnen kon. Dat kan allemaal: mensen bepalen zelf waar ze zich goed bij voelen.”
Denise
hoog. Housing First blijkt een goede aanpak voor dakloze mensen die niet ontvankelijk zijn voor hulp via de gebaande paden, maar diep in hun hart hetzelfde willen als iedereen: de geborgenheid van een eigen plek, erbijhoren, ertoe doen. Eerst contact, vertrouwen en onderdak, dan verder werken aan kwaliteit van leven, dát is de volgorde. In het tempo van betrokkene. Wekenlang in de kelderkast slapen hoort daar soms gewoon bij. Housing First is eigenlijk de omgekeerde wereld van de reguliere hulpverlening. Onderdak is niet het slotakkoord van een hulptraject maar het begin. Iemand krijgt direct een woning aangeboden onder acceptatie van drie voorwaarden: hij betaalt de huur op tijd, veroorzaakt geen overlast en aanvaardt begeleiding. De begeleider JULI 2018
helpt om ‘kwaliteit van leven’ op te bouwen. Wat dat is, bepaalt iemand zelf. Trajectbegeleider Timo Hurkmans: “Niet in de regen slapen, een eitje koken, iets omhanden hebben is voor sommigen vaak al heel wat. Ik heb ook wel eens iemand gehad die ik in overlevingsmodus op straat aantrof en die nu bezig is zijn
passie te verwezenlijken: betaald werken als chauffeur. Maar zo’n grote stap is toch wel een uitzondering.” “Het zijn mensen bij wie altijd iets van ‘psychiatrie’, verslaving en/ of een verstandelijke beperking speelt, vaak in een cocktail”, licht collega Denise Beerens toe. “Ik ben al blij als ze gewoon een kopje koffie drinken, een rondje fietsen en hun leventje draaien.” Ze wijst op een jongen uit detentie die ze recent begeleidde. “Hij was blij met zijn huisje en met het feit dat hij zijn eten en tv-programma kon kiezen. Zijn levensgeluk bestond uit ‘zelf kunnen bepalen’”.
Benadering breder inzetten Teamleider Toegang en Participatie Peter van der Heijden is er voorstander van om
Housing First begint bij contact leggen. Denise: “Kenmerk is dat we vanaf het begin volledig in en vanuit de leefwereld van de cliënt werken. Dus iemand die op straat leeft, spreek je op de stoeprand of hangend op een muurtje. En dat ruikt dan absoluut niet naar hulpverlening. Je praat over van alles, op zoek naar een klik. Zo ontstaat geleidelijk aan vertrouwen en vandaaruit probeer je wat op te bouwen. Het vergt een lange adem en veel flexibiliteit, want je gaat uit van het kunnen van de cliënt en dat varieert. De ene keer doe je dingen samen, een andere keer laat je meer los en een volgende keer prikkel je weer heel erg. Dat vind ik juist leuk, het is echt de charme van het werk.”
Wat is de essentie van het succes van de aanpak? Timo: “Dat mensen hun autonomie behouden en hun eigen tempo hanteren. En met een huis geef je hen ook vertrouwen en verantwoordelijkheid. Dat maakt trots: ze doen weer mee in de maatschappij. Je ziet dan ook dat ze van alles blijken te kunnen. We moeten mensen niet te snel als incapabel presenteren, ze hebben gewoon ruimte, rust en verantwoordelijkheid nodig, dan komt hun kunnen boven. Mijn praktijkervaring is dat er altijd mogelijkheden zijn.” Denise: “Ja, ik heb ook altijd het gevoel dat het op een of andere manier goed komt. Laatst sprak ik een voormalig cliënt die als uitbehandeld werd beschouwd en overal werd weggestuurd vanwege zijn agressie. Men prikte daar niet doorheen: agressie was de enige manier waarop hij wist te communiceren. Bij Housing First blijven we juist aanwezig, hoe de ander zich ook gedraagt. En dat werkt, zo bouw je vertrouwen op en gaat de ander stappen zetten.” Timo: “We zijn ook nooit veroordelend. Ik heb een cliënt die na vijf jaar is teruggevallen in drugsgebruik. Dan spreek ik daar mijn teleurstelling niet over uit, maar praat met hem over de oorzaak, toon er begrip voor en bespreek hoe hij daar een oplossing voor kan vinden. Daar heeft hij iets aan.”
Een wondere wereld….
Zender afstellen op de radio De adem is lang, het geduld oneindig, de situaties vaak absurd en de succescijfers
Eigen autonomie en tempo
Peter
Timo Peter: “Het is net als een zender afstellen op de radio. Waar zit de minste ruis, waar heb je de beste ontvangst? En per dag kan de zender verlopen. Zo ben je voortdurend bezig.”
Wat leer je zelf van je Housing First praktijk? Timo: “Ik merk dat ik wel eens schrik van de normaalheid van mensen, want in dit werk maak je zó veel mee, dat het absurdistische normaal wordt. Zo heb ik eens met een cliënt over klassieke muziek staan praten temidden van zijn kapotte huisraad die hij op straat had gekieperd, in een wolk van lawaai en gedoe, met opgewonden mensen en een penetrant keffend hondje om ons heen.” Denise: “Ja, dat is herkenbaar. Ik was eens gehaast op weg naar een zeer hectische situatie rond een man die op straat stond te tieren en in de straat daarvóór reed ik door de meest alledaagse tafereeltjes die er zijn: een man die zijn hond aan het uitlaten was en een moeder met een kind op de fiets. Een wonderlijke wereld, dacht ik toen.” JULI 2018