Health by Nextdeal - Τεύχος 6 by SpirouEditions

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Ι Α Ν Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 2

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΜΕΛΈΤΙΟΣ-ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Κ. ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ Καθηγητής Ιατρικής Σχολής, Πρύτανης του ΕΚΠΑ

ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ

ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ

θεραπεία του καρκίνου!

Howden - Matrix

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΔΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ

ΕΚΔΟΤΗΣ: Κωστής Σπύρου ΚΕΙΜΕΝΑ: Κωστής Σπύρου, Άρης Μπερζοβίτης, Λάμπρος Καραγεώργος, Ανθή Αγγελοπούλου ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Παρή Χατζηγεωργίου ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ: PressiousArvanitidis ΕΚΤΥΠΩΣΗ: PressiousArvanitidis ΥΠΕΥΘ. ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Γεωργία Καλτσώνη ΔΙΑΝΟΜΗ: Γιώτα Ζαχαρίου, Πρακτορείο Άργος Α.Ε. ΜΕΛΈΤΙΟΣ-ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Κ. ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ

Νο 1 δεκαπενθήμερη έκδοση για την ασφαλιστική αγορά και τον χρηματοοικονομικό χώρο ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΔΙΣΤΡΑΤΟ - ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΠΥΡΟΥ ΕΠΕ e-mail: info@spiroueditions.gr ΕΚΔΟΤΕΣ: Ευάγγελος Σπύρου - Κωστής Σπύρου ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Λάμπρος Καραγεώργος Συντάσσεται από συντακτική ομάδα ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ, VIDEO: Κωστής Ε. Σπύρου ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ ΚYΠΡΟΥ: Γιάννης Σεϊτανίδης ΣΚΙΤΣΟ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ελπίδα Σπύρου ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Κώστας Παπαντωνόπουλος ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ: Γεωργία Καλτσώνη gkaltsoni@spiroueditions.gr Χριστίνα Χαριτοπούλου ccharitopoulou@spiroueditions.gr ΥΠΕΥΘ. ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Γεωργία Καλτσώνη ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ: Φιλελλήνων 3, Σύνταγμα, 105 57 Αθήνα Τηλ.: 210 3229394, Fax: 210 3257074 Α.Φ.Μ. 095606935, Δ.Ο.Υ. Δ’ ΑΘΗΝΩΝ e-mail: info@nextdeal.gr | website: www.nextdeal.gr Τα ενυπόγραφα άρθρα και σχόλια που στέλνονται στην εφημερίδα δεν εκφράζουν απαραιτήτως και τις απόψεις του εντύπου.

8 Το Ευρωκοινοβούλιο στη μάχη για την καταπολέμηση του καρκίνου! 12 ΜΕΓΆΛΟ ΑΦΙΈΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΊΝΟ 14 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕΛΈΤΙΟΣ-ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Κ. ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ Καθηγητής ΘεραπευτικήςΑιματολογίας-Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής και Πρύτανης του ΕΚΠΑ 24 ΈΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ ΥΓΕΊΑΣ Καρκίνος του πνεύμονα: Μείωση των θανάτων κατά 25%, αν εφαρμοστεί ο προσυμπτωματικός έλεγχος! 28 «Άγιος Σάββας», «Μεταξά» και «Θεαγένειο» δίνουν ελπίδα ζωής στη μάχη κατά του καρκίνου! 34 Ποιες είναι οι νέες, εντυπωσιακές θεραπείες κατά του καρκίνου! 38 Με laser στην αντιμετώπιση όγκων εγκεφάλου! 40 Σε ποιες μορφές καρκίνου ωφελεί η ανοσοθεραπεία 44 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΝΑΣΤΆΣΙΟΣ ΜΠΟΎΤΗΣ Παθολόγοςογκολόγος στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο», γεν. γραμματέας της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας 48 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΘΗΝΆ ΧΡΙΣΤΟΠΟΎΛΟΥ Παθολόγος-ογκολόγος - διευθύντρια ΕΣΥ στην Ογκολογική Μονάδα του Γενικού Νοσοκομείου Πατρών «Αγ. Ανδρέας» 52 Μύθοι και πραγματικότητα στον καρκίνο του μαστού!

134

104 ΟΎΡΣΟΥΛΑ ΦΟΝ ΝΤΕΡ ΛΆΙΕΝ

ΠΈΝΥ ΡΈΤΣΑ

98 56 Ο καρκίνος του νεφρού και οι σύγχρονες εξελίξεις στη χειρουργική αντιμετώπισή του! 60 Η ρομποτική χειρουργική στην Ογκολογία! 64 Η πανδημία μέσα στην πανδημία! 66 Το 13άρι των προτάσεων για την αντιμετώπιση του καρκίνου μαστού 70 Πότε οι μικροί όγκοι στον θυρεοειδή θέλουν προσοχή! 72 Πρωτοποριακές θεραπείες για την καταπολέμηση του καρκίνου της παιδικής ηλικίας! 74 Καρκίνος: Νόσος των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω! 80 Πώς να διαχειριστείτε τις παρενέργειες κατά τη διάρκεια της θεραπείας για τον καρκίνο! 86 Επιστημονικές εξελίξεις στον τομέα της Ογκολογίας! 92 Οι εξελίξεις στις ογκολογικές θεραπείες εν μέσω πανδημίας! 100 Πόσο γρήγορα εξαπλώνεται ο καρκίνος του μαστού; 104 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΏΡΓΟΣ ΠΙΣΣΆΚΑΣ Ακτινοθεραπευτής ογκολόγος, συντονιστής διευθυντής του Ακτινοθεραπευτικού - Ογκολογικού Τμήματος του ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας

ΓΙΏΡΓΟΣ ΠΙΣΣΆΚΑΣ

110 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Δρ ΧΡΉΣΤΟΣ ΦΛΙΆΤΟΥΡΑΣ Ουρολόγος-ανδρολόγος, επιστημονικός διευθυντής του Ανδρολογικού Ινστιτούτου 114 Και οι άνδρες μπορεί να πάθουν καρκίνο μαστού! 118 ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ H κρυοκατάλυση στη μάχη κατά του καρκίνου! 120 ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ Φλεβική θρόμβωση και καρκίνος: Oδηγίες για πρόληψη και θεραπεία! 122 Το 5-10% των περιπτώσεων παγκρεατικού καρκίνου έχουν γενετική προδιάθεση! 128 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΛΙΣΆΒΕΤ ΓΡΟΥΖΉ Αιματολόγος, συντονίστρια διευθύντρια Ν.Υ. Αιμοδοσίας και υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχών Αιμόστασης, ΓΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ», πρόεδρος του Ιδρύματος της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας 136 ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΌ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ «ΘΕΑΓΈΝΕΙΟ» Νέα σύγχρονη Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας «Νίκος Κούρκουλος» με δωρεά της Μαριάννας Λάτση! 138 ΊΔΡΥΜΑ ΣΤΑΎΡΟΣ ΝΙΆΡΧΟΣ Ενίσχυση του ΕΣΥ με σύγχρονα «όπλα» στη μάχη κατά του καρκίνου! 142 Πόσο χρήσιμες είναι οι ασφαλιστικές εταιρείες στη σύγχρονη Ιατρική και τους ιατρούς; 144 GENERALI Life On Ένα οικοσύστημα υπηρεσιών, φροντίδας και υγείας 146 ERGO Η ERGO Ασφαλιστική σύμμαχος στην προστασία της υγείας 148 METLIFE Ιδιωτική ασφάλιση Αξιόπιστος σύμμαχος ενάντια στον καρκίνο 150 ALLIANZ Προσιτές ασφαλιστικές λύσεις για να έχετε πάντα την υγεία σας

146

EDITORIAL

Κάλλιον του θεραπεύειν, το προλαµβάνειν!

ΚΩΣΤΉΣ E. ΣΠΎΡΟΥ Εκδότης

Για μια ακόμη φορά ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης μάς εισάγει στο τι είναι και πώς εκδηλώνεται, αλλά και ποια τα αποτελέσματα μιας ασθένειας. Μιας ασθένειας που τις περισσότερες φορές ο απλός λαός αποφεύγει να την ονοματίσει, χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «επάρατος». Όμως ο Ιπποκράτης δεν τη «φοβήθηκε», ούτε την ασθένεια ούτε τη λέξη, και χρησιμοποίησε τους όρους «καρκίνος» και «καρκίνωμα» για να περιγράψει διάφορους όγκους που εμφάνιζαν εσωτερικά ή εξωτερικά έλκη και διογκώσεις [καρκίνος: «διαβρωτικὸν νόσημα. Ἐξ ὁμοιότητος πρὸς τὰς χηλὰς τοῦ καρκίνου (=τύπος καβουριού) ὡς πρὸς τὸ σχῆμα». (Ἱπποκρ. Ἀφορ. 1257)]. Τρεις χιλιάδες χρόνια μετά, ο καρκίνος «θερίζει», όπως συνηθίζουμε να λέμε, και είναι μία από τις πρώτες αιτίες θανάτου διεθνώς και πρώτη αιτία θανάτου στη χώρα μας, με ποσοστό 27% γενικά και 38% στις ηλικίες κάτω των 65 ετών, αφήνοντας πίσω τα καρδιαγγειακά νοσήματα. To έκτο τεύχος του περιοδικού «Health - NextGeneration By NextDeal», που κρατάτε στα χέρια σας, ασχολείται στο μεγαλύτερο μέρος του με τον καρκίνο, εν όψει και της 4ης Φεβρουαρίου, που έχει καθιερωθεί από τη Διεθνή Ένωση Kατά του Καρκίνου (UICC) ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καρκίνου, και προσφέρει την ευκαιρία για μια ευρύτερη εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για αυτή τη μάστιγα της σύγχρονης κοινωνίας μας. Σε αυτή την εκστρατεία ενημέρωσης ελπίζουμε ότι συμβάλλει και το «Health By NextDeal», με το ειδικό αφιέρωμα για τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με τη μάστιγα του καρκίνου, το οποίο φιλοξενεί απόψεις κορυφαίων επιστημόνων από όλο το φάσμα των ειδικοτήτων της Ιατρικής. Επιπλέον, τέσσερις κορυφαίες παγκόσμιες ασφαλιστικές εταιρείες αποκλειστικά στο «Health» ενημερώνουν γιατρούς και συνανθρώπους μας για το πώς αντιμετωπίζουν το κόστος νοσηλείας. Απόψεις που δίνουν μια νότα αισιοδοξίας ότι η επιστήμη και η Ιατρική κερδίζουν μικρές και μεγαλύτερες μάχες που φαίνεται να αφαιρούν από τον καρκίνο το χαρακτηρισμό «ανίατη ασθένεια», ενώ εστιάζουν παράλληλα και στην ανάγκη της πρόληψης ως του πιο αποτελεσματικού μέτρου κατά της εξάπλωσης της νόσου. Όπως είναι γνωστό, «Κάλλιον του θεραπεύειν, το προλαμβάνειν»! Καλή ανάγνωση

Το Ευρωκοινοβούλιο στη μάχη για την καταπολέμηση του καρκίνου! Της ΑΝΘΉΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΌ ΣΧΈΔΙΟ για την καταπολέμηση του καρκίνου αποτελεί πολιτική δέσμευση για την αντιστροφή της κατάστασης όσον αφορά στον καρκίνο και έναν ακόμη θεμέλιο λίθο προς μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας και μια ασφαλέστερη, καλύτερα προετοιμασμένη και ανθεκτικότερη Ε.Ε. ΜΙΑ ΝΈΑ ΠΡΟΣΈΓΓΙΣΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΣΤΗΝ ΠΡΌΛΗΨΗ, ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΊΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΡΊΘΑΛΨΗ Το σχέδιο για τον καρκίνο διαρθρώνεται γύρω από τέσσερις κύριους τομείς δράσης με 10 εμβληματικές πρωτοβουλίες και πολλαπλές υποστηρικτικές δράσεις. Για την υλοποίησή του θα κινητοποιηθεί το συνολικό οπλοστάσιο των χρηματοδοτικών μέσων της Επιτροπής και για τις δράσεις με σκοπό την καταπολέμηση του καρκίνου θα δεσμευτούν κονδύλια συνολικού ύψους 4 δισ. ευρώ, μεταξύ άλλων από το πρόγραμμα EU4Health, «Ορίζων Ευρώπη» και το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη». Οι τέσσερις βασικοί τομείς δράσης είναι: • Πρόληψη μέσω δράσεων για την αντιμετώπιση των κύριων παραγόντων κινδύνου, όπως το κάπνισμα (έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι έως το 2040 λιγότερο από το 5% του πληθυσμού θα καταναλώνει προϊόντα καπνού), η επιβλαβής κατανάλωση οινοπνευματωδών, η περιβαλλοντική ρύπανση και οι επικίνδυνες ουσίες. Επιπλέον, η εκστρατεία «Υγιεινός Τρόπος Ζωής για Όλους» θα προωθήσει την υγιεινή διατροφή και τη φυσική άσκηση. Για να προληφθούν οι καρκίνοι που προκαλούνται από λοιμώξεις, στόχος του σχεδίου για τον καρκίνο είναι έως το 2030 να έχει εμβολιαστεί το 90% του πληθυσμού-στόχου των κοριτσιών και να αυξηθεί σημαντικά ο εμβολιασμός των αγοριών. • Έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου μέσω της βελτίωσης της πρόσβασης και της ποιότητας της διάγνωσης, καθώς και μέσω της στήριξης των κρατών-μελών, ώστε το 90% του πληθυσμού της Ε.Ε. που πληροί τις

H πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ΟΎΡΣΟΥΛΑ ΦΟΝ ΝΤΕΡ ΛΆΙΕΝ.

προϋποθέσεις για προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου να υποβάλλεται στον έλεγχο αυτόν. Για να μπορέσει να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, θα προταθεί ένα νέο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου με τη στήριξη της Ε.Ε. • Διάγνωση και θεραπεία μέσω της ανάληψης δράσεων για την καλύτερη ολοκληρωμένη και συνολική περίθαλψη των καρκινοπαθών, καθώς και της αντιμετώπισης της άνισης πρόσβασης σε ποιοτική περίθαλψη και παροχή φαρμάκων. Έως το 2030 το 90% των επιλέξιμων ασθενών θα πρέπει να διαθέτει πρόσβαση σε εθνικά κέντρα ολιστικής αντιμετώπισης του καρκί-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ νου που θα συνδέονται μεταξύ τους σε ένα δίκτυο της Ε.Ε. Επιπλέον, έως τα τέλη του 2021 θα δρομολογηθεί μια νέα πρωτοβουλία με τίτλο «Διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου για όλους» που θα συμβάλει στη βελτίωση της πρόσβασης σε καινοτόμους διαγνωστικές μεθόδους και θεραπείες του καρκίνου. Επίσης, μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την κατανόηση του καρκίνου (UNCAN.eu) θα συμβάλει στον εντοπισμό ατόμων που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο από κοινούς τύπους καρκίνου. Όλοι θα πρέπει να έχουν το ίδιο δικαίωμα στην περίθαλψη, διάγνωση και θεραπεία υψηλής ποιότητας, την ίδια πρόσβαση σε φάρμακα και την ίδια ελπίδα επιβίωσης, ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής τους.

Η επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων ΣΤΈΛΛΑ ΚΥΡΙΑΚΊΔΟΥ.

Ωστόσο, τα ποσοστά επιβίωσης μετά τη θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού ποικίλλουν κατά 20% μεταξύ των χωρών και το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης από καρκίνο του παχέος εντέρου κυμαίνεται από 49% έως 68%. Το ευρωπαϊκό σχέδιο κατά του καρκίνου προβλέπει μια ενωσιακή πλατφόρμα για τη βελτίωση της πρόσβασης σε αντικαρκινικά φάρμακα, καθώς και τη στήριξη του σχετικού ιατρονοσηλευτικού προσωπικού μέσω ενός διεπιστημονικού προγράμματος κατάρτισης. • Βελτίωση της ποιότητας της ζωής των καρκινοπαθών και των επιζώντων, ιδίως όσον αφορά την αποκατάσταση, τη δυνητική υποτροπή όγκου, τη μετα-

στατική νεοπλασία και τη λήψη μέτρων για τη στήριξη της κοινωνικής ένταξης και της επανένταξης στο χώρο εργασίας. Θα δρομολογηθεί η πρωτοβουλία «Μια καλύτερη ζωή για τους καρκινοπαθείς» με έμφαση στην περίθαλψη παρακολούθησης. Με αφορμή την ανακοίνωση του σχεδίου δράσης κατά του καρκίνου, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επεσήμανε ότι «το 2020, ενόσω δίναμε μάχη για την αναχαίτιση της πανδημίας της COVID-19, πολλοί από εμάς δώσαμε κι έναν άλλον σιωπηλό αγώνα. Τον αγώνα κατά του καρκίνου. Το 2020 στο βωμό της νόσου χάθηκαν 1,3 εκατομμύριο Ευρωπαίες και Ευρωπαίοι. Δυστυχώς, ο αριθμός των ασθενών αυξάνεται. Γι’ αυτό παρουσιάζουμε το ευρωπαϊκό σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου. Η μάχη που δίνουν όσοι πολεμούν τον καρκίνο είναι και δική μας μάχη, είναι μάχη όλης της Ευρώπης». Ο Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από πλευράς του τόνισε ότι ουσιαστικά μέσω του Σχεδίου υλοποιούνται οι κεντρικές δεσμεύσεις της Επιτροπής, μπαίνει στο επίκεντρο ο άνθρωπος, από όλες τις απόψεις: πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και επιβίωση. Το σχέδιο είναι μοναδικό, όπως είπε, γιατί βασίζεται στην προσέγγιση «υγεία σε όλες τις πολιτικές», που στρατολογεί όλες τις επιμέρους πολιτικές στην επίτευξη ενός κοινού στόχου, την καταπολέμηση του καρκίνου. «Στόχος μας είναι η υγεία, αλλά όχι μόνο μέσω της πολιτικής για την υγεία. Μέσω όλης της κοινωνίας. Σε μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας, η καταπολέμηση του καρκίνου αναδεικνύεται σε κοινή πολιτική, επιχειρησιακή και επιστημονική προτεραιότητα», σημείωσε ο κ. Σχοινάς. Η επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων Στέλλα Κυριακίδου ανέφερε ότι το πρώτο και κύριο μέλημα της Επιτροπής είναι ο άνθρωπος. Με το Σχέδιο αυτό ενισχύεται η ανθεκτικότητα και η θεραπεία κατά του καρκίνου που μπορεί και πρέπει να ηττηθεί. «Μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας είναι μια Ένωση που προστατεύει τους πολίτες της από καρκίνους που μπορούν να αποφευχθούν, μια Ένωση που εξασφαλίζει έγκαιρο προσυμπτωματικό έλεγχο και διάγνωση, μια Ένωση στην οποία ο καθένας διαθέτει πρόσβαση σε ποιοτική περίθαλψη υψηλού επιπέδου σε όλα τα στάδια της ζωής του. Αυτό θέλουμε να πετύχουμε με το σχέδιό μας για τον καρκίνο, να εξασφαλίσουμε συγκεκριμένη πρόοδο στην παρεχόμενη περίθαλψη για την αντιμετώπιση του καρκίνου τα προσεχή έτη. Για μένα η υλοποίηση του στόχου αυτού δεν αποτελεί μόνο πολιτική, αλλά και προσωπική δέσμευση», τόνισε η κ. Κυριακίδου. Ο Λουκάς Φουρλάς, ευρωβουλευτής και πρόεδρος Ειδικής Επιτροπής για την καταπολέμηση του καρκί-

νου (BECA), στο πρόσφατο συνέδριο για τον καρκίνο τόνισε ότι υπάρχει μεγάλη βούληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη μάχη κατά του καρκίνου. «Το πρώτο και πιο σημαντικό είναι ότι εξασφαλίσαμε 2,2 δισ. ευρώ για να χρηματοδοτήσουμε την έρευνα για την καταπολέμηση του καρκίνου. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό, καθώς στα βήματα αυτά περιλαμβάνονται και η πρόβλεψη για ιατρική περίθαλψη, η ψυχολογική υποστήριξη, η διασυνοριακή φροντίδα, η οποία τώρα ειδικά την περίοδο της πανδημίας έχει δυσκολέψει πολύ. Με άμεση προτεραιότητα έχουμε προτείνει να υπάρξει μια κοινή μεθοδολογία για τη συλλογή των δεδομένων για την Υγεία. Ένα κοινό data registry για το οποίο χρειαζόμαστε 1 εκατομμύριο ευρώ, ώστε σε πρώτη φάση να ψηφιοποιηθούν τα δεδομένα για τον παιδικό καρκίνο. Μια άλλη σημαντική πρόταση αφορά στο κόστος διασυνοριακής θεραπείας και σε όσους νοσούντες δεν έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν τη θεραπεία τους εκτός της χώρας τους. Έχουμε εισηγηθεί τα έξοδα αυτά να καλυφθούν από ευρωπαϊκά κονδύλια». Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ε.Ε. μάχεται κατά του καρκίνου εδώ και δεκαετίες. Οι δράσεις της, ιδίως για τον έλεγχο του καπνίσματος και την προστασία από επικίνδυνες ουσίες, έχουν σώσει και παρατείνει τη ζωή πολλών από τους συνανθρώπους μας. Ωστόσο, το τελευταίο συνολικό ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης κατά του καρκίνου χρονολογείται από την αρχή της δεκαετίας του ’90. Από τότε έχουν επιτελεστεί τεράστια βήματα προόδου στη θεραπεία του καρκίνου, ιδίως μέσω των κονδυλίων για τη στήριξη της έρευνας και της ανάπτυ-

10 |

ξης (Ε&A) από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. Να θυμίσουμε ότι πέρα από τις σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή των καρκινοπαθών και των οικείων τους, ο καρκίνος έχει τεράστιο αντίκτυπο στα συστήματα περίθαλψης υγείας, στην οικονομία μας και στην κοινωνία γενικότερα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου στην Ευρώπη υπερβαίνει τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Εάν δεν αναληφθεί αποφασιστική δράση, εκτιμάται ότι έως το 2035 τα κρούσματα του καρκίνου θα αυξηθούν κατά περίπου 25%, με αποτέλεσμα ο καρκίνος να καταστεί η κύρια αιτία θανάτου στην Ε.Ε. Επιπλέον, η πανδημία της COVID-19 έφερε σοβαρές επιπτώσεις στην περίθαλψη των καρκινοπαθών, καθώς διαταράχθηκε η παροχή θεραπείας, καθυστέρησαν η διάγνωση και ο εμβολιασμός και περιορίστηκε η πρόσβαση στην παροχή φαρμάκων. ΤΟ ΕΘΝΙΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΠΡΌΛΗΨΗΣ «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ» Σε εφαρμογή αναμένεται να τεθεί μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022 το Πρόγραμμα Προληπτικών Εξετάσεων, όπως έχει ανακοινώσει ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης. Η Ελλάδα θέσπισε πρόσφατα το Εθνικό Πρόγραμμα Πρωτογενούς, Δευτερογενούς και Τριτογενούς Πρόληψης «ΣΠΥΡΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ», το οποίο περιλαμβάνει δράσεις δημόσιας υγείας στα πεδία της πρωτογενούς, της δευτερογενούς και της τριτογενούς πρόληψης. Όλες αυτές οι δράσεις θα υλοποιούνται με ευθύνη του υπουργείου Υγείας, θα παρέχονται δωρε-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Το σύστημα υγείας στην Ελλάδα είναι άνισο Στην αναγκαιότητα εφαρμογής και στην Ελλάδα Εθνικών Προγραμμάτων Προσυμπτωματικού Ελέγχου, τουλάχιστον για τους καρκίνους μαστού και τραχήλου μήτρας, αναφέρθηκε στο Ογκολογικό Συνέδριο ο Κώστας Αθανασάκης, επ. καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής. Όπως είπε, η θνησιμότητα από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας παραμένει δυστυχώς σταθερή πάνω από 40 έτη και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλά πράγματα στον τομέα της πρόληψης δεν βελτιώνονται. Αντίθετα, γίνονται καλύτερα στον τομέα πρόληψης του καρκίνου του μαστού. Σύμφωνα με τον κ. Αθανασάκη, το σύστημα υγείας στην Ελλάδα είναι άνισο. Για παράδειγμα, η παροχή φροντίδας χρήζει καλύτερης και μεγαλύτερης οργάνωσης. Ξέρουμε, όπως είπε, από πρόσφατες μελέτες, τις τάσεις των Ελληνίδων στον προληπτικό έλεγχο. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι κάνουν μεν τεστ ΠΑΠ, όμως οι εξετάσεις αυτές είναι ευκαιριακές, δεν είναι σταθερές. Ο ευκαιριακός έλεγχος είναι άμεσα εξαρτώμενος από τα οικονομικά του χρήστη και δυστυχώς δεν επιτρέπει να έχουμε σωστά στοιχεία. Η χώρα οφείλει να κάνει ένα Εθνικά Οργανωμένο Προληπτικό Πρόγραμμα Ελέγχου που θα συμπεριλαμβάνει από την έγκαιρη ανίχνευση μέχρι την κατεύθυνση του ασθενούς στη θεραπεία. Ένα τέτοιο πρόγραμμα πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις, δηλαδή να έχει καλά τεστ έγκαιρης ανίχνευσης. Πρέπει επίσης να αλλάξουμε την κουλτούρα του Έλληνα ως προς τον προληπτικό έλεγχο. Η πανδημία βοήθησε αρκετά σε αυτό και το κράτος πρέπει να στρέψει και στηρίξει τον πολίτη να συνεχίσει να κάνει προληπτικούς Ο επ. καθηγητής ΚΏΣΤΑΣ ΑΘΑΝΑΣΆΚΗΣ. ελέγχους. Επίσης το σύστημα στην Ελλάδα έχει μια αδυναμία, καθώς έχει βασισθεί στη θεραπεία και είναι καιρός να ρίξει βαρύτητα και στον τομέα του προσυμπτωματικού ελέγχου. Σύμφωνα με τον καθηγητή, έχουμε τώρα στα χέρια μας δύο ευκαιρίες, η μία είναι το εμβόλιο και η άλλη είναι ο προσυμπτωματικός έλεγχος, ξεφεύγοντας από τον ευκαιριακό έλεγχο και βάζοντας τις βάσεις να γίνεται τακτικά μέσω ενός Εθνικού Προγράμματος. Για πρώτη φορά ο νόμος του 2020, που βασίζεται στο πρόγραμμα «Σπύρος Δοξιάδης», κάνει για πρώτη φορά λόγο στη χώρα μας για τον προσυμπτωματικο έλεγχο. Για να λειτουργήσει όμως αυτό το πρόγραμμα σωστά και να αποδώσει, χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία που είχαμε και στην πανδημία, όπως η ψηφιοποίηση και η χρήση νέων τεχνολογιών.

άν από τους δημόσιους ασφαλιστικούς φορείς και θα υλοποιούνται με σύμπραξη των καθοριζόμενων εποπτευόμενων Οργανικών Μονάδων και Φορέων Υπηρεσιών δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένων των νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου. Συγκεκριμένα, μερικές από τις βασικές αρχές δημόσιας υγείας που θα υλοποιούνται µέσω των αρµόδιων φορέων της είναι: α) η αποτύπωση των συµπεριφορικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου για την υγεία, β) η διαχρονική παρακολούθηση και επεξεργασία των δεδοµένων και των δεικτών υγείας του πληθυσμού, γ) η παρέμβαση και αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων για την υγεία των πολιτών, καθώς και των κινδύνων που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή και τη μετακίνηση µεγάλων τµηµάτων πληθυσµού,

δ) η πρόληψη, η προστασία και η βελτίωση της υγείας του πληθυσμού και ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων, ε) ο έλεγχος και η διαχείριση των νοσηµάτων υψηλού φορτίου νοσηρότητας µε την εκπόνηση και εφαρµογή Εθνικών Σχεδίων Δράσης σε ασθένειες υψηλού επιπολασµού, όπως ο καρκίνος, καθώς και ο έλεγχος, η πρόληψη και διαχείριση των σπάνιων νοσηµάτων, στ) ο σχεδιασμός, ο προγραµµατισµός και η εφαρμογή των πολιτικών προαγωγής της υγείας, της ευημερίας και της αύξησης του προσδόκιμου ζωής και επιβίωσης, καθώς και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής µε στόχο την πρόοδο και ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας, η αναγνώριση και επένδυση στο ρόλο των «άτυπων φροντιστών», οι οποίοι αναλαμβάνουν σημαντικό µέρος της φροντίδας χρονίως πασχόντων κατ’ οίκον, σε συνεργασία µε τους επαγγελματίες υγείας. ■

| 11

12 |

ΑΦΙΈΡΩΜΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

Μάστιγα της εποχής μας ο καρκίνος, καθώς παραμένει βασική αιτία θανάτου σε κάθε χώρα του κόσμου. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) και της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου, το 2020 διαγνώστηκαν 19,3 εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου διεθνώς και υπήρξαν σχεδόν δέκα εκατομμύρια θάνατοι. Επίσης, ο γυναικείος καρκίνος του μαστού έχει γίνει ο πιο συχνά διαγνωσμένος τύπος καρκίνου στον κόσμο: περίπου 2,3 εκατομμύρια γυναίκες διαγνώστηκαν με καρκίνο του μαστού το 2020, υπερβαίνοντας τον αριθμό των νέων περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα για πρώτη φορά. Ο καρκίνος του μαστού κατέγραψε ποσοστό 11,7% των συνολικών καρκίνων και ακολούθησαν ο καρκίνος των πνευμόνων (11,4%), του παχέος εντέρου (10%), του προστάτη (7,3%) και του στομάχου (5,6%). Όμως ο καρκίνος των πνευμόνων παραμένει η κυριότερη αιτία θανάτου από καρκίνο, με περίπου 1,8 εκατομμύρια θύματα πέρυσι ή ποσοστό 18% των συνολικών θανάτων από καρκίνο. Ακολουθούν σε θανάτους ο καρκίνος του εντέρου (9,4%), του ήπατος (8,3%), του στομάχου (7,7%) και του μαστού (6,9%). Περίπου τα δύο τρίτα των θανάτων από καρκίνο των πνευμόνων σχετίζονται με το κάπνισμα, συνεπώς θα μπορούσαν να αποφευχθούν σε μεγάλο βαθμό. Πάντως, ο καρκίνος του μαστού ήταν η πιο κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες και η πέμπτη πιο κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο συνολικά. Η αντιμετώπιση του καρκίνου, εκτός από θέμα υγείας και ανθρωπιάς, αποτελεί και τεράστια οικονομική πληγή, αφού, όπως υπολογίζεται, μόνο στις ΗΠΑ η περίθαλψη για τους 15 πιο διαδεδομένους τύπους καρκίνου κόστισε περίπου 156,2 δισ. δολ. το 2018. Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καρκίνου (4 Φεβρουαρίου) το «Health By NextDeal» είναι αφιερωμένο στον καρκίνο, σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσει τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις αντιμετώπισης της «επάρατου» νόσου και επίσης να ενισχύσει τους τομείς της πρόληψης. | 13

ΜΕΛΈΤΙΟΣ-ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Κ. ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής και Πρύτανης του ΕΚΠΑ.

Η ΙΑΤΡΙΚΉ ΑΚΡΙΒΕΊΑΣ ΜΑΣ ΦΈΡΝΕΙ ΌΛΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΚΟΝΤΆ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΊΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ!

Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ της Ογκολογίας, για το τι γνωρίζουμε για τον καρκίνο, αλλά και το τι πρέπει να περιμένουμε στο μέλλον μάς μιλά ο Θάνος Δημόπουλος, καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής και Πρύτανης του ΕΚΠΑ. Παράλληλα, κάνει εκτενή αναφορά στη σημαντική μελέτη του ΕΚΠΑ για τη χρόνια λεμφογενή λευχαιμία, τη μελέτη αντισωμάτων από τον εμβολιασμό με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech, αλλά και την επόμενη ημέρα από την πανδημία. — Ο καρκίνος καλπάζει τα τελευταία χρόνια ή έκανε τη δουλειά του από παλιά; Οι νέες διαγνώσεις καρκίνου εμφανίζουν αύξηση τα τελευταία χρόνια κυρίως λόγω των επιτευγμάτων

14 |

στις διαγνωστικές μεθόδους για κακοήθειες, καθώς και την εφαρμογή προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου του πληθυσμού για νεοπλασίες. Παγκοσμίως, η εμφάνιση κακοηθειών παρουσίασε αυξητική τάση κατά τη διάρκεια του 2021 με 2,7 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και 1,3 εκατομμύριο θανάτους. Η επίπτωση ήταν ελαφρώς υψηλότερη σε άνδρες (54%) και σε ηλικιωμένους (62% άνω των 65 ετών). Στην Ελλάδα για το έτος 2020 καταγράφηκαν περισσότερες από 62.577 νέες διαγνώσεις και 33.007 θάνατοι. Οι συχνότερες μορφές καρκίνου στις γυναίκες ήταν του μαστού (29%), κολο-ορθικός (12%), του πνεύμονα (8%), του ενδομητρίου (8%), του παγκρέατος (4%) και στους άνδρες ο καρκίνος του πνεύμονα (19%), του προστάτη (18%), της ουροδόχου κύστης (14%), κολο-ορθικός (13%) και του παγκρέατος (4%). — Γιατί δεν έχει βρεθεί ακόμα θεραπεία για τον καρκίνο; Ο καρκίνος είναι μια εξαιρετικά ετερογενής νόσος. Ακόμη και νεοπλάσματα που προέρχονται από το ίδιο όργανο μπορεί να είναι ετερογενή με διαφορετικούς ιστολογικούς υπότυπους και διαφορετική μοριακή παθογένεια. Η προσέγγιση one-size fits (δηλαδή όλοι οι ασθενείς με το ίδιο νεόπλασμα να λαμβάνουν την ίδια θεραπεία) έχει φτάσει σε ένα plateau αποτελεσματικότητας, διότι έχει αποδειχθεί πως μόνο ένα μέρος των ασθενών θα ωφεληθεί από αυτή την προσέγγιση. Ως εκ τούτου, είναι επείγουσα ανάγκη να αναγνωριστούν

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο κ. ΜΕΛΈΤΙΟΣ-ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Κ. ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ.

| 15

κλινικοί, παθολογοανατομικοί και γενωμικοί δείκτες που θα μπορούν να κατευθύνουν τις θεραπευτικές επιλογές. — Συχνά διαβάζουμε ότι πλησιάζει η ημέρα θεραπείας του καρκίνου. Πόσο αισιόδοξος είστε ότι θα συμβεί αυτό; Ήδη ο καρκίνος έχει μετατραπεί ως επί το πλείστον σε μια χρόνια νόσο που χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή σε βάθος χρόνου. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορούμε να μιλάμε ακόμα για ίαση, ειδικά στον μετασταστικό καρκίνο. Η τεχνολογική πρόοδος στην απεικόνιση και στη μοριακή διαγνωστική έχει θέσει τις βάσεις για την εξατομικευμένη Ιατρική, τη μορφή δηλαδή της Ιατρικής που χρησιμοποιεί πληροφορίες από τη γενωμική, την πρωτεωμική και το περιβάλλον με στόχο την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία ενός νοσήματος. Στην Ιατρική Ακριβείας στόχος είναι να εντοπιστούν ποιες προσεγγίσεις μπορεί να είναι αποτελεσματικές με βάση γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες και με βάση τον τρόπο ζωής του κάθε ασθενούς. Οι εξελίξεις στην εξατομικευμένη παροχή αντι-καρκινικής θεραπείας είναι ταχείες και η ένταξη των νέων επιτευγμάτων στην καθημερινή ιατρική πράξη μάς φέρνει όλο και πλησιέστερα στη θεραπεία του καρκίνου. — Πόσο επενδύει η χώρα μας στην αντιμετώπιση του καρκίνου; Τι πρέπει να γίνει ακόμη, όσον αφορά τις χρηματοδοτήσεις κέντρων ερευνών και παρηγορητικής φροντίδας; Η διαμόρφωση Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων αντιμετώπισης νεοπλασματικών ασθενειών αποτελεί μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση των θεραπευτικών επιλογών ανά κατηγορία νεοπλάσματος και είναι χρήσιμο εργαλείο για να κατευθύνει τον Θεράποντα στην επιλογή της ορθότερης αντινεοπλασματικής αγωγής για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά. Επιπλέον, με την ίδρυση των Κέντρων Εμπειρογνωμοσύνης σπάνιων και πολύπλοκων νοσημάτων μας δίνεται πλέον η δυνατότητα δημιουργίας κοινών βάσεων κλινικών δεδομένων και πληροφοριών, προώθησης της συνεργασίας σε θέματα εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας, προώθησης κλινικών μελετών, διάχυσης καλών πρακτικών και πρόσβασης σε καινοτόμα φάρμακα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας στην αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο, που προάγουν την τεκμηριωμένη υγειονομική φροντίδα, την ασθενοκεντρική φροντίδα και τη συμμετοχή των ασθενών στη διαχείριση της ασθένειας. Ιδιαίτερα σημαντική πρόκληση παραμένει η οργάνωση του πληθυσμιακού προσυμπτωματικού

16 |

ελέγχου για κακοήθειες, όπως ο καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος του πνεύμονα και ο καρκίνος του παχέος εντέρου, καθώς και η διασφάλιση της καθολικής συμμετοχής των πολιτών. — Ποιες είναι οι τελευταίες εξελίξεις στη θεραπεία της Χρόνιας Λεμφογενούς Λευχαιμίας; Η Χρόνια Λεμφογενής Λευχαιμία (ΧΛΛ) είναι μια κακοήθεια από ώριμα Β κύτταρα. Αποτελεί τη συχνότερη μορφή λευχαιμίας στους ενήλικες. Η ιμπρουτινίβη αποτελεί καθιερωμένη θεραπεία πρώτης γραμμής για τη ΧΛΛ. Το φάρμακο αυτό έχει λάβει επέκταση της ένδειξης χορήγησης στην πρώτη γραμμή σε συνδυασμό με ριτουξιμάμπη σε ασθενείς με ΧΛΛ ή λέμφωμα από μικρά λεμφοκύτταρα (SLL). Οι θεραπευτικές επιλογές για την υποτροπιάζουσα/ανθεκτική νόσο έχουν εξελιχθεί από τη χορήγηση ανοσοθεραπείας με ριτουξιμάμπη, ομπινοτουζουμάμπη ή χημειοανοσοθεραπείας σε χορήγηση νεότερων παραγόντων, όπως οι αναστολείς τυροσινικής κινάσης και άλλοι μικρομοριακοί αναστολείς. Θεραπευτικοί παράγοντες όπως η ιβρουτινίβη, η ιντελαλισίβη, η ακαλαβρουτινίβη και η βενετοκλάξη μπορεί να οδηγήσουν σε βελτίωση του χρονικού διαστήματος ελευθέρου νόσου και της ολικής επιβίωσης. — Η θεραπεία με γενετικά τροποποιημένα Τ-λεμφοκύτταρα αποτελεί αντικείμενο έρευνας εδώ και πολλά χρόνια, αλλά πρόσφατα άρχισε να δοκιμάζεται σε ανθρώπους. Πού βρισκόμαστε αναφορικά με αυτό το θέμα; Οι νεότερες ανοσοθεραπείες, όπως τα Τ-λεμφοκύτταρα, που φέρουν χιμαιρικό αντιγονικό υποδοχέα (chimeric antigen receptor - CAR) έχουν αξιολογηθεί τα τελευταία χρόνια σε ασθενείς με κακοήθειες προχωρημένου σταδίου, μετά από πολλαπλές προηγούμενες γραμμές θεραπείας. Παρόλο που υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών με προχωρημένες κακοήθειες συμπαγών οργάνων που έχουν ανταποκριθεί στη θεραπεία με CAR T-λεμφοκύτταρα, η συγκεκριμένη θεραπευτική προσέγγιση έχει λάβει έγκριση για χορήγηση από τις ρυθμιστικές αρχές μόνο για αιματολογικές κακοήθειες. Το tisagenlecleucel έχει εγκριθεί για ενήλικες ασθενείς με υποτροπιάζον ή ανθεκτικό λέμφωμα από μεγάλα Β κύτταρα (DLBCL) και σε νεαρούς ασθενείς έως 25 ετών με υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία. Το axicabtagene ciloleucel έχει εγκριθεί για ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό Β-λέμφωμα μετά από τουλάχιστον δύο προηγούμενες γραμμές θεραπείας. Το brexucabtagene autoleucel έχει εγκριθεί για τη θεραπεία ασθενών με υποτροπιάζον/ανθεκτικό λέμφωμα μανδύα. Το lisocabtagene maraleucel έχει εγκριθεί για ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό Β-λέμφω-

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Στην Ιατρική Ακριβείας στόχος είναι να εντοπιστούν ποιες προσεγγίσεις μπορεί να είναι αποτελεσματικές με βάση γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες και με βάση τον τρόπο ζωής του κάθε ασθενούς.

μα μετά από τουλάχιστον δύο προηγούμενες γραμμές θεραπείας. Το 2021 έλαβε έγκριση η πρώτη θεραπεία CAR T-cell στο πολλαπλό μυέλωμα. Το idecabtagene vicleucel εγκρίθηκε για τη θεραπεία ασθενών με υποτροπιάζον και ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα που έχουν λάβει τουλάχιστον 3 προηγούμενες γραμμές θεραπείας, συμπεριλαμβανομένου ενός ανοσοτροποποιητικού παράγοντα, ενός αναστολέα πρωτεασώματος και ενός αντι-CD38 μονοκλωνικού αντισώματος, και οι οποίοι έχουν εμφανίσει επιδείνωση της νόσου στην πιο πρόσφατη γραμμή θεραπείας. — Στις αρχές της πανδημίας είχαμε πρώιμα δεδομένα για τη χρήση του φαρμάκου acalabrutinib, που είναι για τη λευχαιμία, σε ασθενείς με σοβαρή νόσο COVID-19, που έδειχνε ότι μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά. Ποια είναι η εξέλιξη σήμερα; Οι αναστολείς της τυροσινικής κινάσης του Bruton (ibrutinib, acalabrutinib) που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ασθενών με Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία και λεμφώματα Β λεμφοκυτταρικής προέλευσης είχαν δείξει σημαντική αντιφλεγμονώδη δράση και προστάτευαν τους βαρέως πάσχοντες ασθενείς με COVID-19 από τη βαριά πνευμονική βλάβη. Τα δεδομένα αυτά βασίστηκαν σε μικρές σειρές ασθενών και στις μετέπειτα κλινικές μελέτες φάσης 2 CALAVI, η προσθήκη του acalabrutinib στη συνήθη υποστηρικτική αγωγή των ασθενών με COVID-19 δεν φάνηκε να βελτιώνει σημαντικά το ποσοστό των ασθενών που επιβίωναν και ανάρρωναν από την αναπνευστική ανεπάρκεια της COVID-19. Επομένως, το acalabrutinib δεν εντάχθηκε στη θεραπευτική φαρέτρα για την αντιμετώπιση βαρέως πασχόντων ασθενών με COVID-19.

— Μια σημαντική μελέτη του ΕΚΠΑ αναφορικά με τα αντισώματα από τον εμβολιασμό με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech έδειξε διατήρηση ανοσίας για 6 μήνες. Ποιο είναι το εύρος της μελέτης και ποια τα τελευταία δεδομένα; Στη Θεραπευτική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, που εδράζεται στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», από την αρχή των εμβολιασμών του ελληνικού πληθυσμού ξεκινήσαμε εκτενή προοπτική μελέτη καταγραφής της ανοσολογικής απόκρισης στον εμβολιασμό έναντι του SARS-CoV-2, με κύριο ερευνητή τον καθηγητή Αιματολογίας του ΕΚΠΑ κ. Ευάγγελο Τέρπο. Σκοπός αυτής της μελέτης είναι η εκτίμηση της κινητικής των αντισωμάτων, έναντι στοιχείων της πρωτεΐνης ακίδας, και επίσης ο προσδιορισμός εξουδετερωτικών αντισωμάτων, έναντι του ιού SARS-CoV-2. Στην πιο πρόσφατη δημοσίευση έχουμε αποτελέσματα στους υγειονομικούς και εργαζόμενους του ΓΝΑ «Αλεξάνδρα» έξι μήνες μετά τον πλήρη εμβολιασμό τους με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech. Στη μελέτη μετείχαν 308 υγειονομικοί και εργαζόμενοι στο νοσοκομείο (με διάμεση ηλικία τα 48 έτη). Στους 3 μήνες δεν υπήρχε κανείς με τιμές εξουδετερωτικών αντισωμάτων κάτω από το όριο θετικότητας του 30%, ενώ 6 μήνες μετά τον πλήρη εμβολιασμό μόνο το 2,59% (8 άτομα) είχε τιμές αντισωμάτων κάτω από 30% και 12% είχε τιμές κάτω του 50%. Η μείωση του τίτλου των αντισωμάτων ήταν μεγαλύτερης τάξης μεγέθους στα άτομα ηλικίας 51-70 ετών συγκριτικά με αυτά ηλικίας 20-50 ετών, σε όλες τις χρονικές στιγμές των μετρήσεων. Η μελέτη της Θεραπευτικής Κλινικής του ΕΚΠΑ θα συνεχιστεί με τη μελέτη όλων των εμβολίων και την αποτελεσματικότητά τους μέχρι και 18 μήνες μετά την πρώτη δόση τους.

| 17

— Ποιες είναι οι προβλέψεις σας για την επόμενη μέρα της πανδημίας. Πότε κατά τη γνώμη σας θα καταφέρουμε να πάρουμε τις ζωές μας πίσω και τι αλλαγές πρέπει να κάνουμε στη ζωή μας στο μέλλον; Με βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί ίσως μπορούμε να πούμε ότι το τέλος της πανδημίας αποτελεί πλέον ένα χειροπιαστό σενάριο για το 2022. Η επίτευξη της συλλογικής ανοσίας είτε μέσω του εμβολιασμού είτε μετά από φυσική λοίμωξη θα οδηγήσει πιθανότατα τον ιό SARS-CoV-2 να γίνει ενδημικός και να προκαλεί ήπια νόσο στις περισσότερες περιπτώσεις, σε αναλογία με τον ιό της γρίπης. Σε κάθε περίπτωση όμως, η ανοσία μετά τον εμβολιασμό είναι σαφώς προτιμότερη για να αποφευχθούν τόσο οι βραχυπρόθεσμες

όσο και οι μακροπρόθεσμες επιπλοκές της νόσου COVID-19. Έως τότε όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε να παραμείνουμε ασφαλείς. Είναι σημαντικό να ανακόψουμε την εξάπλωση της πανδημίας και η επιδημιολογική καμπύλη να επιπεδωθεί σε χαμηλά επίπεδα. Εμβολιαζόμαστε και με την αναμνηστική δόση του εμβολίου έναντι της COVID-19, χρησιμοποιούμε σωστά μάσκα προσώπου σε πολυσύχναστους κοινόχρηστους χώρους και προβαίνουμε άμεσα σε διαγνωστικό έλεγχο για COVID-19 επί εμφάνισης συμπτωμάτων. Επιπλέον, πριν από τις συναθροίσεις μας η διενέργεια δειγματοληπτικού ελέγχου με self test ή rapid test αποτελεί ένα μέτρο περιορισμού της διασποράς του SARS-CoV-2, ειδικά κατά τις περιόδους έξαρσης της COVID-19 στην κοινότητα. ■

ΜΕΛΈΤΙΟΣ-ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Κ. ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΣ Ο καθηγητής Μελέτιος-Αθανάσιος Κ. Δημόπουλος γεννήθηκε στο Παρίσι, αλλά ζει και εργάζεται στην Ελλάδα, όπου και τελείωσε το 1979 τη Βαρβάκειο Σχολή Ιατρική και στη συνέχεια αποφοίτησε με άριστα από τη Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) λαμβάνοντας το πτυχίο της Ιατρικής. Το 1989 εκπαιδεύθηκε στην Παθολογία στο Royal Victoria Hospital McGill University στο Montreal του Canada, ενώ το 1993 μπήκε στο University of Texas M.D. Anderson Cancer Center Houston στο Texas των ΗΠΑ και εξειδικεύθηκε στην Ογκολογία-Αιματολογία. Η ακαδημαϊκή του καριέρα ξεκίνησε ουσιαστικά το 1988 με διδακτορική διατριβή στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και συνέχισε 1993-1994 στο The University of Texas, M.D. Anderson Cancer Center, USA, ως επίκουρος καθηγητής (Assistant Professor) στο Τμήμα Αιματολογίας, το 1994-1999 ως επίκουρος καθηγητής στη Θεραπευτική Κλινική, Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, το 1999-2003 ως αναπληρωτής καθηγητής στο ΕΚΠΑ και από το 2003 μέχρι σήμερα ως καθηγητής, Θεραπευτική Κλινική, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» και Πρύτανης του ΕΚΠΑ. ΒΡΑΒΕΙΑ-ΤΙΜΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ Το Μάιο του 2003 έλαβε διεθνή αναγνώριση με το «Robert A. Kyle Award» για την εξαιρετική συμβολή (for outstanding contributions) στη διάγνωση και θεραπεία της μακροσφαιριναιμίας Waldenstrom, από το International Waldenstrom’s Macroglobulinemia Foundation. Τον Σεπτέμβριο του 2009 πήρε το Silver award από το Mediterranean Multidisciplinary Oncology Forum. Τον Νοέμβριο του 2014 το βραβείο Επιστήμονα με αριθμό βιβλιογραφικών αναφορών μεταξύ του 1% των επιστημόνων με τις περισσότερες βιβλιογραφικές αναφορές στο ερευνητικό τους αντικείμενο (από την Thomson-Reuters που διατηρεί τον πλέον έγκυρο οργανισμό καταγραφής του επιστημονικού έργου, τον ISI). Το βραβείο αυτό λαμβάνεται και τα επόμενα χρόνια. Επίσης, από το Thomson-Reuters, αναγνώριση ως ένα από «The World’s Most Influential Scientific Minds» για το 2014, που περιλαμβάνει τη δεκαετία 2002-2012. Τον Μάρτιο του 2017 έλαβε το βραβείο για την έρευνα στο πολλαπλούν μυέλωμα «Waldenstrom’s Award» από την Παγκόσμια Επιστημονική Εταιρεία Μυελώματος (International Myeloma Society). Το Μάιο του 2017 το βραβείο CoMy Excellence Award (International Myeloma Award). Τον Αύγουστο του 2017 έλαβε αναγνώριση από τη γαλλική κυβέρνηση μέσω του τιμητικού τίτλου Οfficier de l’ ordre des Palmes Academiques. Τον Μάιο του 2018 ως Membre associe etranger της Εθνικής Ακαδημίας της Ιατρικής (National Academy of Medicine) στη Γαλλία. Τον Οκτώβριο του 2018 ως «Lifetime Achievement Award», για τα επιστημονικά επιτεύγματα στο νόσημα της μακροσφαιριναιμίας Waldenstrom’s. Το 2019 βραβεύθηκε για την έρευνα στο πολλαπλούν μυέλωμα «Robert Kyle Lifetime Achievement Award» από το International Myeloma Foundation.

18 |

ΈΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΉΡΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ ΚΑΙ ΔΙΟΊΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΥΓΕΊΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΠΕΙΡΑΙΆ

Πώς έχει επηρεάσει η πανδημία τους καρκινοπαθείς! Του ΆΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΊΤΗ

ΔΎΟ ΜΕΛΈΤΕΣ ΠΟΥ ΕΚΠΟΝΉΘΗΚΑΝ κατά τη διάρκεια του 2021 από το Εργαστήριο Οικονομικών και Διοίκησης της Υγείας (LabHEM) του Πανεπιστημίου Πειραιά, με επιστημονικό υπεύθυνο των μελετών τον αναπληρωτή καθηγητή και διευθυντή του Εργαστηρίου Αθανάσιο Βοζίκη, έχουν ως στόχο -λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά δεδομένα του συστήματος υγείας, τα αποτελέσματα ερευνών μεταξύ ογκολογικών ασθενών, πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά και τη διεθνή βιβλιογραφία- να εντοπίσουν και να καταγράψουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών στις αναγκαίες υπηρεσίες υγείας, προκαλώντας καθυστερήσεις, αναμονές και γενική δυσλειτουργία στην ογκολογική περίθαλψη της χώρας μας. Παράλληλα, με την υποβολή συστάσεων για την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών υγείας και εστίαση στην καλύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων πόρων, οι δύο μελέτες επιδιώκουν να ενεργοποιήσουν την πολιτική δράση και να υποστηρίξουν τους σχεδιασμούς για τη συμμετοχή της χώρας μας στα προγράμματα έρευνας και τεχνολογίας του Ευρωπαϊκού Σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου. Όπως δήλωσε ο καθηγητής Αθανάσιος Βοζίκης, και στις δύο μελέτες συνεκτιμήθηκε και η επίδραση που είχε η περίοδος της πανδημίας, από την άνοιξη του 2020, η οποία επιδείνωσε σημαντικά τις συνθήκες για τους ασθενείς. Τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι ογκολογικοί ασθενείς και πριν από την εμφάνιση της πανδημίας, συνέχισαν να υπάρχουν ή και επιδεινώθηκαν κατά την πρώτη φάση της. Και ενώ όλοι περίμεναν ότι η εμπειρία διαχείρισης των προβλημάτων στην παροχή φροντίδας υγείας κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος θα επίλυε τις αρρυθμίες κατά το δεύτερο και τρίτο κύμα, η πραγματικότητα τους διέψευσε. Έτσι ένα εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό

20 |

O καθηγητής κ. ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ ΒΟΖΊΚΗΣ.

(13%) κρίνει αποτελεσματικές τις ενέργειες της κυβέρνησης κατά το 2ο και το 3ο κύμα της πανδημίας σε σχέση με το 64% κατά το 1ο κύμα. Μεταξύ άλλων, κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκαν: • ματαίωση ή αναβολή για το 90% περίπου των επεμβατικών διαγνωστικών εξετάσεων, • μεγάλες καθυστερήσεις στις διαγνωστικές απεικονίσεις και τις διαγνωστικές εξετάσεις, • μεγάλες ελλείψεις προσωπικού, • πρωτοφανείς ελλείψεις αναλώσιμων υλικών, • διακοπή ή τροποποίηση των περισσότερων τύπων αντικαρκινικής θεραπείας, • μεγάλες καθυστερήσεις και αναβολές προγραμματισμένων ραντεβού, • εμφάνιση μορφών καρκίνου σε προχωρημένα στάδια,

| ΕΡΕΥΝΑ Η ΕΠΊΠΤΩΣΗ ΚΑΙ Η ΘΝΗΤΌΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΠΛΈΟΝ ΚΟΙΝΈΣ ΜΟΡΦΈΣ ΚΑΡΚΊΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ 2018 ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ (GLOBOCAN 2020) 9.964 8.343 7.734 2.207 7.319 3.430 6.457 1.853 5.800 1.537 2.262 394 2.175 2.031 2.097 754 1.908 1.423 1.839 1.351

Πνεύµονα Στήθους Παχέος εντέρου Προστάτη Ουροδόχου κύστης Τραχήλου της µήτρας Παγκρέατος Νεφρού Στοµάχου Λευχαιµία 0

Συχνότητα Θνητότητα 2000

4000

• διακοπή προγραμμάτων πρόληψης και προ-συμπτωματικών ελέγχων. Η μελέτη για τις καθυστερήσεις στη διάγνωση και την έναρξη της θεραπείας περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής άμεσης οργανωτικής βελτίωσης, μεσο-μακροπρόθεσμων στόχων και ρυθμιστικών παρεμβάσεων, οι οποίες έχουν ως εξής: 1. Κατάρτιση Εθνικής Στρατηγικής Α) Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών. Β) Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον έλεγχο του καρκίνου. Γ) Ηλεκτρονικός Φάκελος ασθενούς. 2. Οργανωμένα προγράμματα πρόληψης και προ-συμπτωματικών ελέγχων Α) Αντιμετώπιση κοινωνικών ανισοτήτων. Β) Αξιοποίηση των δομών της ΠΦΥ - συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Γ) Καθιέρωση κινήτρων για συμμετοχή των πολιτών σε προ-συμπτωματικούς ελέγχους. Δ) Εφαρμογή εμβολιαστικού προγράμματος για τον ιό HPV. E) Ιδιαίτερη μέριμνα για τους σπάνιους καρκίνους ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΈΝΑ ΡΑΝΤΕΒΟΎ ΚΑΤΆ ΤΗΝ ΠΡΏΤΗ ΠΕΡΊΟΔΟ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΊΑΣ (IQVIA & ΕΛΛΟΚ, 2020) 2% 8% 22%

37%

33%

Το ραντεβού που είχα... ∆εν είχα ∆ιατηρήθηκε Αναβλήθηκε Ακυρώθηκε Άλλο

6000

8000

10000

- εκπαίδευση υγειονομικού προσωπικού - ανάπτυξη συνεργασίας με ευρωπαϊκά κέντρα αναφοράς σπάνιων καρκίνων. 3. Επένδυση στις καινοτόμες τεχνολογίες - πρόσβαση στις καινοτόμες διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθόδους / Νέα φαρμακευτική πολιτική Α) Εστίαση - υποστήριξη στις νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις και την εξατομικευμένη Ιατρική. Β) Πρόσβαση των ασθενών στις σύγχρονες διαγνωστικές εξετάσεις (βιοδείκτες, πάνελ βιοδεικτών, NGS). Γ) Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών (Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) - Big Data). Δ) Νέα προσέγγιση στη φαρμακευτική πολιτική. 4. Ογκολογικά κέντρα - Δίκτυα ολοκληρωμένης ογκολογικής φροντίδας Α) Αντιμετώπιση του χωροταξικού προβλήματος των ογκολογικών νοσοκομείων. Β) Αντιμετώπιση της έλλειψης συντονισμού μεταξύ των διαφορετικών φάσεων της θεραπείας. Γ) Συμμετοχή δομών της ΠΦΥ. Δ) Δια-λειτουργικότητα και αποσυμφόρηση του συστήματος. 5. Επαρκής στελέχωση & εξοπλισμός των ογκολογικών δομών Α) Αντιμετώπιση υποστελέχωσης παθολογοανατομικών εργαστηρίων / καθιέρωση κινήτρων σε ιατρούς για άμεση στελέχωση και φοιτητές Ιατρικής για επιλογή της ειδικότητας. Β) Πλήρωση κενών θέσεων, λόγω αποχωρήσεων - συνταξιοδοτήσεων, αιματολόγων & ογκολόγων παθολόγων, με έμφαση σε δομές της περιφέρειας που υπολειτουργούν. Γ) Πλήρωση θέσεων άλλων ειδικοτήτων που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση του καρκίνου (π.χ. αναισθησιολόγων).

| 21

Δ) Πλήρωση θέσεων ογκολογικών νοσηλευτών, ανάδειξη και αξιοποίηση του ρόλου τους. Εξάλλου, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Αθανάσιος Βοζίκης, σύμφωνα με τη λεπτομερή χαρτογράφηση του ακτινοθεραπευτικού εξοπλισμού στην Ελλάδα που πραγματοποίησε η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου, καθώς και τις οικονομικές διαστάσεις των δαπανών αποζημίωσης τους: • Η Ελλάδα διαθέτει 56 μηχανήματα (32 δημόσια-24 ιδιωτικά), υπολειπόμενη του ευρωπαϊκού «στόχου» των 7 μηχανήματων ανά εκατομμύριο κατοίκων, πολλά εκ των οποίων χρήζουν αντικατάστασης λόγω παλαιότητας. • Παρατηρείται σοβαρή υποστελέχωση σε ειδικευμένο προσωπικό (σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα), η οποία αποτελεί έναν από τους λόγους που, ενώ στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ η ακτινοθεραπεία είναι η κύρια θεραπεία για περισσότερο από το 60% των ασθενών με καρκίνο, αυτό το ποσοστό στην Ελλάδα εκτιμάται γύρω στο 30%, με αποτέλεσμα το σύστημα υγείας να είναι αναγκασμένο να πληρώνει για ακριβότερες θεραπείες, οι οποίες είναι λιγότερο αποτελεσματικές. • Καταγράφεται έντονη αυξητική τάση στο συνολικό πλήθος των συνεδριών και αντίστοιχη αυξητική τάση και στο σύνολο της δαπάνης του ΕΟΠΥΥ. • Στη χώρα μας, μόνο 7 από τις 13 περιφέρειες έχουν τη δυνατότητα συνεδριών ακτινοθεραπείας, με τις υπηρεσίες να είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένες κυρίως στην Αθήνα και δευτερευόντως στη Θεσσαλονίκη. • Η συνολική δημόσια δαπάνη αποζημίωσης υπηρεσιών ακτινοθεραπείας στην Ελλάδα αυξήθηκε από 18 εκατ. € το 2013 σε 27 το 2020, ενώ η αντίστοιχη ιδιωτική παρουσίασε μικρότερη αύξηση (από 18 εκατ. το 2013 σε 24 το 2020). Σύμφωνα με την ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία

αλλά και ενδελεχή επισκόπηση της παρούσας κατάστασης, τα κυριότερα εμπόδια και προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν είναι: • η έλλειψη στρατηγικής προσοχής στην ακτινοθεραπεία σε επίπεδο πολιτικής, • οι περιορισμένες επενδύσεις στην έρευνα, • οι ελλείψεις εξοπλισμού υψηλής ποιότητας, • η περιορισμένη διαθεσιμότητα εκπαιδευμένου προσωπικού, • οι μεγάλες αποκλίσεις στο περιεχόμενο και το επίπεδο εκπαίδευσης, • τα κενά στη γνώση σχετικά με την ακτινοθεραπεία μεταξύ της ευρύτερης ομάδας φροντίδας του καρκίνου, • οι κυρίαρχες παρανοήσεις σχετικά με την ακτινοθεραπεία. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα αυτά και οι ελλείψεις και να γεφυρωθεί το χάσμα στη χρήση της ακτινοθεραπείας στη χώρα μας σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες χώρες, η μελέτη κλείνει με ένα σχέδιο πέντε προτάσεων-πολιτικών: 1. Η ακτινοθεραπεία θα πρέπει να αποτελέσει πλέον κεντρικό συστατικό στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτικών φροντίδας του καρκίνου. 2. Αναγνώριση όλων των επαγγελμάτων ακτινοθεραπείας και εναρμόνιση των προτύπων εκπαίδευσης και κατάρτισης με την υπόλοιπη Ευρώπη. 3. Επενδύσεις στην έρευνα και την ανάλυση δεδομένων για τη συνεχή βελτίωση των αποτελεσμάτων της ακτινοθεραπείας για τους ασθενείς. 4. Ενσωμάτωση της ακτινοθεραπείας στο σχεδιασμό της θεραπείας και στη λήψη αποφάσεων. 5. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των ασθενών, του κοινού, των ΜΜΕ και των ενδιαφερόμενων φορέων για τον καίριο ρόλο της ακτινοθεραπείας στην αποτελεσματική ογκολογική περίθαλψη και φροντίδα. ■

ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Π. ΒΟΖΊΚΗΣ Ο Αθανάσιος Π. Βοζίκης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς, με ειδίκευση στα Οικονομικά της Υγείας και τα Πληροφοριακά Συστήματα. Είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Πειραιώς στα Οικονομικά της Υγείας και τα Πληροφοριακά Συστήματα, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου (M.Sc.) του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Πληροφορική της Υγείας (Health Informatics) και πτυχιούχος του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης του Πάντειου Πανεπιστημίου. Επίσης, είναι διευθυντής του Εργαστηρίου Οικονομικών και Διοίκησης της Υγείας του Παν. Πειραιώς και έχει θητεύσει ως πρόεδρος της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης του ΕΟΠΥΥ και ως μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Δημόσιας Υγείας. Έχει συμμετάσχει σε επιτροπές ως εμπειρογνώμονας Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, Διαπραγματεύσεων και ανασχεδιασμού διαδικασιών, επιχειρησιακού και στρατηγικού σχεδιασμού και ανάπτυξης συστημάτων του τομέα υγείας, δημόσιων οργανισμών και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Έχει επίσης διατελέσει μέλος ερευνητικών ομάδων σε διεθνή, ευρωπαϊκά και εθνικά έργα και μέλος επιτροπών υλοποίησης και αξιολόγησης έργων της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Έχει διδάξει μαθήματα σε προπτυχιακό και σε μεταπτυχιακό επίπεδο και έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό ερευνητικών εργασιών και μονογραφιών σε διεθνή και εγχώρια περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων.

22 |

NN-2021_NNHospitalForAll_26x32.indd 1

1/11/21 11:07 AM

ΈΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ ΥΓΕΊΑΣ

ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΎΜΟΝΑ: Μείωση των θανάτων κατά 25%, αν εφαρμοστεί ο προσυμπτωματικός έλεγχος! Του ΆΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΊΤΗ

Η κ. ΕΎΗ ΧΑΤΖΗΑΝΔΡΈΟΥ.

ΜΕ ΒΆΣΗ ΤΑ ΕΥΡΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΆΛΥΣΗ των στοιχείων μελέτης που έγινε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τεκμηριώθηκε ότι η υιοθέτηση του προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμονα με την αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας είναι ξεκάθαρα προς όφελος του συστήματος υγείας και της κοινωνίας, καθώς θα οδηγήσει σε πρώιμη διάγνωση, έγκαιρη αντιμετώπιση με τις καλύτερες θεραπευτικές επιλογές και κέρδος σε ανθρώπινη ζωή. Η συγκυρία με

24 |

την παρουσία στη θέση της αναπληρώτριας υπουργού Υγείας, Μίνας Γκάγκα, που λόγω ειδικότητας γνωρίζει το θέμα, τη σύμπνοια όλων των ενδιαφερόμενων μερών που έχει δημιουργηθεί και φυσικά τα ευρήματα της μελέτης στην Ελλάδα, που επιβεβαιώνονται και από αντίστοιχες διεθνείς μελέτες, αναμφισβήτητα επιτάσσουν την ένταξη του προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμονα στο εθνικό πρόγραμμα για την πρόληψη «Σπύρος Δοξιάδης».

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Στιγμιότυπο από την ημερίδα.

Ο κ. ΚΥΡΙΆΚΟΣ ΣΟΥΛΙΏΤΗΣ.

Τη μελέτη εκπόνησε το Ινστιτούτο Πολιτικής Υγείας, υπό την επιστημονική ευθύνη του καθηγητή Πολιτικής Υγείας και κοσμήτορα της Σχολής Κοινωνικών και Πο-

λιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Κυριάκου Σουλιώτη και της αντιπροέδρου της FairLife LCC και διδάκτορος Δημόσιας Υγείας Εύης Χατζηανδρέου και παρουσιάστηκε σε Ημερίδα της FairLife LCC. Με βάση προβλεπτικό, στοχαστικό μοντέλο που παρουσίασε ο Κυριάκος Σουλιώτης, ο προσυμπτωματικός έλεγχος οδηγεί σε σημαντική μείωση των θανάτων κατά 24,61% και σε μείωση των απολεσθέντων χρόνων ζωής κατά 30,9%. Συγκεκριμένα, το μοντέλο προβλέπει 339 λιγότερους θανάτους και 944 λιγότερα απολεσθέντα χρόνια ζωής ανά 100.000 σε βάθος πενταετίας. Τα στοιχεία αυτά, όπως τόνισε ο καθηγητής, συμβαδίζουν με αντίστοιχες μελέτες σε άλλες χώρες. Η Εύη Χατζηανδρέου, Δρ Δημόσιας Υγείας Παν/μιο Harvard, αντιπρόεδρος FairLife LCC, επεσήμανε ότι οι δαπάνες για την πρόληψη στην Ε.Ε. είναι 2,8% των συνολικών δαπανών υγείας, ένα πολύ μικρό ποσοστό, μικρότερο και του αντίστοιχου που δαπανάται για τη διοίκηση του Συστήματος. Μετά και την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της μελέτης, ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο του πνεύμονα ανταποκρίνεται σε όλα τα κριτήρια που έχουν τεθεί από διεθνείς οργανισμούς και συστήματα υγείας ως προς την υιοθέτηση Προγραμμάτων για επιμέρους ασθένειες. Τόνισε όμως την ανάγκη της σωστής και ολοκληρωμένης σχεδίασης και υλοποίησης για να αξιοποιηθεί στο μέγιστο το όφελος που προσφέρει. Ειδικά, δε, στη χώρα μας, όπου ο

| 25

καρκίνος του πνεύμονα είναι η πρώτη αιτία θανάτου με παραπάνω θανάτους από τον καρκίνο του μαστού, του παχέος εντέρου και του προστάτη, όλων μαζί, και

9.000 νέες περιπτώσεις κάθε χρόνο, θα αποτελέσει ένα δυνατό όπλο στη μάχη της δευτερογενούς πρόληψης. ■

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ Ο Κυριάκος Σουλιώτης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Υγείας και κοσμήτωρ στη Σχολή Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Είναι επίσης επισκέπτης καθηγητής Πολιτικής και Οικονομικών της Υγείας στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθώς και αναπληρωτής διευθυντής στο LSE Enterprise - Ομάδα Έρευνας Τεχνολογιών Υγείας. Έχει διατελέσει επιστημονικός σύμβουλος στη Διοίκηση του ΙΚΑ (2000-2001) και στο υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας (2002-2004), μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Α’ ΠΕΣΥΠ Αττικής (2002-2004), προϊστάμενος του Τμήματος Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο (20022006), διοικητικός διευθυντής στο ΜΗΤΕΡΑ - Όμιλος ΥΓΕΙΑ (2006-2007) και διευθύνων σύμβουλος Σχεδιασμού και Ανάπτυξης στο Ταμείο Υγείας του Προσωπικού της Εθνικής Τράπεζας - ΤΥΠΕΤ (2007-2010). Από τον Μάιο του 2010 έως τον Δεκέμβριο του 2011 ήταν πρόεδρος του Οργανισμού Περίθαλψης Ασφαλισμένων του Δημοσίου (ΟΠΑΔ), ενώ από τον Μάιο του 2011 έως τον Σεπτέμβριο του 2012 αντιπρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ). Από τον Ιούνιο του 2010 έως τον Αύγουστο του 2013 ήταν μέλος της Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας για τις Κλινικές Μελέτες και της Ειδικής Επιτροπής για τις Σπάνιες Παθήσεις. Έχει διατελέσει ειδικός εμπειρογνώμονας του ΟΟΣΑ στην πολιτική για τον καρκίνο, ενώ είναι μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του PACT (The Patient Access Partnership on Equity of Access to Quality Healthcare - Brussels) και της Επιστημονικής Επιτροπής του OIS (Osservatorio Internazionale della Salute - Rome). Έχει ευρεία ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ έχει την επιστημονική ευθύνη σε περισσότερα από 30 ερευνητικά προγράμματα. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται 26 βιβλία και περισσότερα από 200 άρθρα σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά με κριτές, στα πεδία της πολιτικής και της οικονομίας της υγείας, της οργάνωσης και διοίκησης των υπηρεσιών υγείας, των ανισοτήτων στην Υγεία, της ενδυνάμωσης των ασθενών κ.ά.

ΕΥΗ ΧΑΤΖΗΑΝΔΡΕΟΥ Η Εύη Χατζηανδρέου είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών με μεταπτυχιακές σπουδές (Μάστερ και Διδακτορικό) στη Δημόσια Υγεία (Επιδημιολογία και Διοίκηση και Πολιτική Υγείας) από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Έχει εργαστεί και αποκτήσει εμπειρία σε ευρύ φάσμα του χώρου της Υγείας (πολιτικές υγείας, ασφάλιση-περίθαλψη και παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας, διοίκηση), σε Ηνωμένες Πολιτείες, Αγγλία και Ελλάδα, στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε μη κερδοσκοπικούς φορείς. Η εμπειρία της περιλαμβάνει θέσεις ευθύνης στο υπουργείο Υγείας (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης των Ασθενειών) και το Αμερικανικό Κογκρέσο, πολυεθνικές και ελληνικές εταιρείες (ASTRAZENECA, ΙΝΤΕRAMERICAN), καθώς και ως διευθύντρια του τμήματος μελετών για την υγεία και παροχή υπηρεσιών υγείας στον διεθνή μη κερδοσκοπικό oργανισμό RAND Europe, το ευρωπαϊκό παράρτημα της RAND Corporation. Ήταν υπότροφος της Αμερικανικής Ένωσης για την προώθηση της επιστήμης (American Association for the Advancement of Science) και επισκέπτης λέκτορας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Harvard. Έχει δημοσιεύσει σε διεθνή περιοδικά μελέτες για την πρόληψη, διοίκηση και οικονομική αξιολόγηση προγραμμάτων και υπηρεσιών υγείας. Στο διάστημα 2000-03 υπηρέτησε ως υποδιοικητής στο ΙΚΑ, υπεύθυνη για τον τομέα της Yγείας, και το 2009-12 ως ειδική σύμβουλος της υπουργού Παιδείας σε θέματα έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας. Είναι αντιπρόεδρος της FairLife Lung Cancer Care, μη κερδοσκοπικού κοινωνικού φορέα στην Ελλάδα, που ασχολείται αποκλειστικά με τον καρκίνο του πνεύμονα και δημιουργήθηκε στη μνήμη του Simon Bell, που έχασε τη μάχη με τον καρκίνο του πνεύμονα τον Αύγουστο του 2020.

26 |

Η Affidea δίνει τη δυνατότητα περίθαλψης στον χώρο σας εύκολα, με ένα απλό ραντεβού!

ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ

ΑΙΜΟΛΗΨΙΑ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ

Απευθύνεται σε άτομα με κινητικά ή άλλα προβλήματα υγείας και σε κάθε άνθρωπο που χρειάζεται φροντίδα στο χώρο του.

Η αιμοληψία μπορεί να πραγματοποιηθεί ατομικά ή ομαδικά σε οποιοδήποτε χώρο σας εξυπηρετεί και καλύπτει όλες τις εξετάσεις που πραγματοποιούνται στα διαγνωστικά κέντρα Affidea.

Κάποιες από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι οι εξής: • • • • •

Ογκολογικοί ασθενείς Ασθενείς με χρόνιες παθήσεις ή αναπηρίες Ασθενείς σε προεγχειρητικό και μετεγχειρητικό στάδιο Έγκυες υψηλού κινδύνου Παιδιά άνω των 14 ετών με προβλήματα υγείας

Ενδεικτικές υπηρεσίες: Επίσκεψη ιατρού, Λήψη ζωτικών σημείων, Χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, Τοποθέτηση & αλλαγή ουροκαθετήρα, Υποκλυσμός, Καρδιογράφημα – Holter ρυθμού & πίεσης, Ακτινογραφία, Υπερηχογράφημα, Φυσικοθεραπεία.

• Καλύπτει παιδιά, ηλικιωμένους, οικογένειες, εργαζομένους • Αποτελέσματα άμεσα διαθέσιμα στο πλησιέστερο κέντρο Affidea ή μέσω e-mail / fax • Μπορεί να γίνει χρήση ασφαλιστικού ταμείου Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα πραγματοποίησης τεστ ανίχνευσης Covid-19 στο χώρο σας Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να καλείτε στο 210 677 07 00, Δευτέρα έως Κυριακή, από τις 07:00 έως και τις 23:00, ή να στείλετε e-mail στο aimolipsia@affidea.com

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να καλείτε στο 216 900 53 13, Δευτέρα έως Κυριακή, από τις 07:00 έως και τις 23:00, ή να στείλετε e-mail στο homecare@affidea.com www.affidea.gr

| 27

«ΆΓΙΟΣ ΣΆΒΒΑΣ», «ΜΕΤΑΞΆ» ΚΑΙ «ΘΕΑΓΈΝΕΙΟ» ΔΊΝΟΥΝ ΕΛΠΊΔΑ ΖΩΉΣ ΣΤΗ ΜΆΧΗ ΚΑΤΆ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ! Γενικό Αντικαρκινικό - Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Άγιος Σάββας» ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΌ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΌ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ (ΕΑΙ) ιδρύθηκε το έτος 1935 από τη «Χριστιανική Κοινωνική Ένωση». Ένα από τα πρώτα έργα του υπήρξε η ίδρυση και λειτουργία του Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας». Η ίδρυση και λειτουργία αυτού του νοσοκομείου αποτέλεσε πραγματοποίηση παλαιού ονείρου του εμπνευσμένου καθηγητή και ακαδημαϊκού Αριστοτέλη Κούζη, με συμπαραστάτες στο ανθρωπιστικό αυτό έργο τους Παναγιώτη Πουλίτσα, πρόεδρο του Συμβουλίου Επικρατείας, και Παναγιώτη Μπρατσιώτη, καθηγητή Πανεπιστημίου και ακαδημαϊκό, οι οποίοι συγκαταλέγονται στα πρόσωπα που κατά προτεραιότητα συγκρότησαν το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΑΙ. Αυτή η μικρή ομάδα έφερε σε πέρας το τεράστιο έργο της ανοικοδόμησης του νοσοκομείου, βάσει σχεδίων που εκπόνησε δωρεάν ο αρχιτέκτων Β. Τσαγκρής και σε χώρο που δωρήθηκε από τον Δήμο Αθηναίων με πρωτοβουλία του τότε δημάρχου Κωνσταντίνου Κοτζιά, στηριζόμενη και σε άλλα επίλεκτα μέλη της αθηναϊκής κοινωνίας που συναποτελούσαν το σωματείο «Χριστιανική Κοινωνική Ένωσις». Στις αρχές του 1940 λειτουργούσαν στο Ίδρυμα τέσσερα νοσηλευτικά τμήματα, πέντε εξωτερικά ιατρεία και τέσσερα επιστημονικά εργαστήρια. Κατά την επόμενη πενταετία, με την αντίσταση της Ελλάδος εναντίον του Άξονα, η κίνηση του ιδρύματος συγκεντρώθηκε στον αγώνα για την ύπαρξή του. Το 1945 επαναλειτούργησε κανονικά, το δε 1946 προστέθηκε στα δύο λειτουργούντα Ακτινοθεραπευτικά και τρίτο, ενώ εκσυγχρονίσθηκαν το Μικροβιολογικό και το Ακτινοδιαγνωστικό Εργαστήριο. Κατά την περίοδο 1950-1980 έγιναν τα εξής μεγάλα έργα: • Θεμελιώθηκε η κεντρική πτέρυγα του ιδρύματος, η οποία αφιερώθηκε στους «Αριστοτέλη και Ευγενία Κούζη » (1952). • Διαμορφώθηκαν νέες αίθουσες Ακτινοθεραπείας (Κοβαλτίου 1960).

28 |

• Άρχισαν οι εργασίες για την ανάπτυξη Τμήματος Ισοτόπων, οι οποίες περατώθηκαν τον επόμενο χρόνο (1961). • Ανοικοδομήθηκε εξαώροφη πτέρυγα, η ΒΔ, που περιλαμβάνει τα ακτινοθεραπευτικά τμήματα, εξωτερικά ιατρεία -αφιερωμένα στη μνήμη Παν. Μπρατσιώτη-, πέντε νοσηλευτικούς ορόφους δυνάμεως 145 κρεβατιών. • Θεμελιώθηκε η ΒΑ πτέρυγα το (1979). • Αναδιοργανώθηκαν οι νοσηλευτικές μονάδες, τα εργαστήρια και ιδρύθηκαν νέες κλινικές (Κλινική Μαστού, Χειρουργικής Ογκολογίας, Β’ Γυναικολογική), ιδρύθηκε το Κέντρο Ογκολογικής Ερεύνης και Πειραματικής Χειρουργικής «Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ» (1978). Η ΠΕΡΊΟΔΟΣ 1980 ΜΈΧΡΙ ΣΉΜΕΡΑ Κατά την περίοδο 1980 και εφεξής, επιτελέσθηκε ένα σημαντικό έργο εκσυγχρονισμού του νοσοκομείου και των μέσων του, σε συνδυασμό με τη βελτίωση των όρων και των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από την εξαίρεση του νοσοκομείου από την εποπτεία του υπουργείου Οικονομικών και την υπαγωγή του στην εποπτεία του υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών, την ένταξη του νοσοκομείου στο «Εθνικό Σύστημα Υγείας» (ΕΣΥ), ενώ στη συνέχεια μετατρέπεται σε ΝΠΔΔ. Στην περίοδο αυτή οργανώθηκε και λειτούργησε ένας αριθμός νέων ιατρικών τμημάτων και μονάδων, για τη διεύρυνση του πεδίου των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών, την εξασφάλιση της αυτοδυναμίας του νοσοκομείου και την εναρμόνισή του προς τις σύγχρονες απαιτήσεις των ιατρικών εξελίξεων. Ειδικότερα οργανώθηκαν και λειτούργησαν η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), το Τμήμα Αξονικής Τομογραφίας, η Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού, το Πνευμονολογικό Τμήμα, η Μονάδα Υπερηχογραφίας, το Τμήμα Ανοσολογίας-Ιστοσυμβατότητας, το Ψυχιατρικό Τμήμα, δεύτερο Μικροβιολογικό, το Γναθοχειρουργικό. Η Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού (ΜΜΜ) τέθηκε

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

σε λειτουργία το 1989, για την αντιμετώπιση αιματολογικών κακοήθων νεοπλασμάτων και συμπαγών όγκων. Η ΜΕΘ ήρθε να καλύψει από το 1987 τις ανάγκες νοσηλείας των βαρέως πασχόντων ασθενών του νοσοκομείου και την υποστήριξή τους κατά την εφαρμογή της θεραπείας τους, κυρίως μετεγχειρητικά, στις περιπτώσεις που η βαρύτητα της νόσου θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή. Το Πνευμονολογικό Τμήμα λειτουργεί από το 1983 και καλύπτει με το εργαστήριο των λειτουργικών εξετάσεων αναπνοής (συγκρότημα αναπνευστικής λειτουργίας, ελεγχόμενο από ηλεκτρονικό υπολογιστή) το μεγαλύτερο φάσμα των πιο σύγχρονων δοκιμασιών της πνευμονολογικής λειτουργίας, εξασφαλίζοντας τον πληρέστερο έλεγχο, παρακολούθηση και προετοιμασία των ασθενών για το χειρουργείο. Με τη δημιουργία του Τμήματος Αξονικής Τομογραφίας και της Μονάδας Υπερήχων, το Ίδρυμα έθεσε στη διάθεση των νοσηλευομένων του όλο το φάσμα των εν χρήσει μεθόδων διαγνωστικής απεικόνισης και τώρα προγραμματίζει την εισαγωγή της νέας μεθόδου που κερδίζει έδαφος, της Μαγνητικής Τομογραφίας. Το Τμήμα Ανοσολογίας - Ιστοσυμβατότητας εντάχθηκε στον εργαστηριακό τομέα της Ιατρικής Υπηρεσίας, διατηρώντας και τις καθαρά ερευνητικές δραστηριότητες που είχε πριν στο Πειραματικό Κέντρο. Τέλος, πρόσφατα λειτούργησε το Γναθοχειρουργικό Τμήμα, ενώ το Ψυχιατρικό υποστηρίζει τις ειδικές ανάγκες που έχει ένα τμήμα των καρκινοπαθών νοσηλευομένων του νοσοκομείου. Από κτιριακής πλευράς το κύριο έργο της περιόδου

ήταν η ανοικοδόμηση και λειτουργία της ΒΑ πτέρυγας που αναπτύσσεται σε 9 επίπεδα συνολικού εμβαδού 6.300 m2 και όγκου 25.200 m3, είναι πλήρως κλιματιζόμενη και εξυπηρετείται από 6 σύγχρονους ασθενοφόρους ανελκυστήρες. Περιλαμβάνει σύγχρονα χειρουργεία (2ος και 3ος όροφος), αφιερωμένα στη μνήμη του προέδρου καθηγητή Νικολάου Λούρου, Μονάδα Κεντρικής Αποστείρωσης (στον 1ο όροφο) 330 m2, που εξυπηρετεί όλο το νοσοκομείο με πλήρη εξοπλισμό, χώρους εξωτερικών ιατρείων 500 m2 (1ος όροφος), χώρους εστίασης (στο υπόγειο, 500 m2, 180 θέσεων) και εντευκτήριο προσωπικού (στο ισόγειο, 200 m2, 70 θέσεων), καθώς και πιλοτή διαμορφωμένη σε καθιστικό χώρο, σύγχρονες ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις και τα μηχανοστάσια στο δώμα. Η ΜΕΘ 6 κλινών αναπτύχθηκε στον 2ο όροφο στον κόμβο των πτερύγων ΒΑ και ΒΔ. Καταλαμβάνει 230 m2, έχει υπερσύγχρονο εξοπλισμό και είναι σχεδιασμένη σύμφωνα με τις σύγχρονες αρχιτεκτονικές αντιλήψεις. Στον ίδιο όροφο αναπτύχθηκαν επίσης, προς την Κεντρική Πτέρυγα, οι κοιτώνες εφημερευόντων ιατρών, με το εντευκτήριό τους. Ο σχεδιασμός της περιόδου 1980-1989 περιέλαβε και τη μεταστέγαση των εργαστηριακών τμημάτων σε νέους σύγχρονους χώρους. Παράλληλα όμως με τις κτιριακές υποδομές, εξοπλίσθηκαν τα νέα χειρουργεία με σύγχρονης τεχνολογίας συσκευές και μηχανήματα, η Μονάδα Κεντρικής Αποστείρωσης, η ΜΕΘ, ενώ ανανεώθηκαν τα διαγνωστικά και θεραπευτικά τμήματα με νέας τεχνολογίας μηχανήματα.

| 29

Γενικό Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «Μεταξά» ΜΙΑ ΟΜΆΔΑ ΝΈΩΝ ΓΙΑΤΡΏΝ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΆ στα τέλη της δεκαετίας του ’30 ξεκίνησε τις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός αντικαρκινικού νοσοκομείου στον Πειραιά. Στο πρόσωπο του Άγγελου Μεταξά, γόνου της γνωστής οικογενείας ποτοποιών του Πειραιά, βρήκαν τον συμπαραστάτη που ήθελαν. Με δύο ιδιόγραφες διαθήκες στις 2.11.1942 και στις 15.04.1954, ο Άγγελος Μεταξάς δώρισε ένα μεγάλο ποσό στη μνήμη των γονιών του Σπύρου και Δέσποινας, θέτοντας τις βάσεις -με την καθοδήγηση του Γεωργίου Κατσαφάδου, πολιτευόμενου, αλλά και μάχιμου ιατρού χειρουργού- της ίδρυσης ενός πρωτοποριακού (ειδικά για εκείνα τα χρόνια) νοσοκομείου. Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην ιστοσελίδα του, το νοσοκομείο «ΜΕΤΑΞΑ» δημιουργήθηκε εξ αρχής ως αντικαρκινικό ίδρυμα. Για τις αρχές λειτουργίας του οι θεμελιωτές συνεργάστηκαν με τον Γεώργιο Παπανικολάου, ο οποίος είχε πλούσια εμπειρία από ανάλογα ιδρύματα στο εξωτερικό. Το 1959 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος, ενώ από το 1967 που υπήρχαν οι βασικές υποδομές (στο υπόγειο του κτιρίου, στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο) ξεκίνησε η λειτουργία των εξωτερικών ιατρείων και η νοσηλεία των ασθενών που λάμβαναν ραδιοϊσότοπα σε 13 μόνο θωρακισμένα κρεβάτια. Τότε ακόμα ο κλιβανισμός του ρουχισμού γινόταν στην Κλινική Κατσαφάδου! Όταν το «ΜΕΤΑΞΑ» πρωτολειτούργησε το 1967, υπήρχαν εννέα ιατροί διευθυντές: ο Αναξαγόρας Παπαϊωάννου, χειρουργός, ο Βύρων Λισσαίος, χειρουργός, ο Διονύσης Ραζής παθολόγος-ογκολόγος, ο Γιώργος Παπαδημητρίου, γυναικολόγος, ο Δ. Βεβελογιάννης, ουρολόγος, η Ειρήνη Δρακοπούλου, κυτταρολόγος, η Αγγελική Κατραχούρα, μικροβιολόγος, ο Α. Χατζηβασιλείου, βιοχημικός, ο Βασίλης Σπυρόπουλος, ακτινολόγος/ακτινοθεραπευτής. Επίσης, υπήρχε και ένας βοηθός. Λίγο αργότερα προστέθηκαν πολλοί άλλοι, μεταξύ αυτών ο θωρακοχειρουργός Ζέλλος, ο χειρουργός Β. Γεωργούλης, ο πλαστικός χειρουργός Ζαμπάκος, ο γαστρεντερολόγος Γιάννης Χριστοδουλόπουλος, ο Μαθιός Κωνσταντουλάκης, παθολόγος-αιματολόγος που τον διαδέχθηκε ο Βασίλης Σεϊτανίδης, διευθυντής του Αιματολογικού Τμήματος που περιελάμβανε την Αιματολογική Κλινική -μια από τις πρώτες αυτοτελείς Αιματολογικές Κλινικές στην Ελλάδα-, το Αιματολογικό Εργαστήριο και την Αιμοδοσία. Αρχικά με την ονομασία «Διαγνωστικό Θεραπευτι-

30 |

κό Ίδρυμα Πειραιώς εις μνήμην Σπύρου και Δέσποινας Μεταξά» και στη συνέχεια ως «Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Πειραιώς εις μνήμην Σπύρου και Δέσποινας Μεταξά», υπήρξε πρωτοπόρο ειδικά στην πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου. Μεγάλη έμφαση δόθηκε εξαρχής στην πρόληψη, γι’ αυτό δημιουργήθηκαν εξωτερικά ιατρεία για νοσηλευόμενους και εξωτερικούς ασθενείς με συμβουλευτικό χαρακτήρα. Για την αντιμετώπιση των διαγνωσμένων περιστατικών υπήρχαν δύο χειρουργικές κλινικές, ένα μεγάλο Ακτινοθεραπευτικό Τμήμα, καθώς και Παθολογική Κλινική που πραγματοποιούσε χημειοθεραπείες (χημειοθεραπείες γίνονταν και στα άλλα τμήματα, Χειρουργικό, Ακτινοθεραπευτικό κ.ά.). Στο Τμήμα Ραδιοϊσοτόπων πραγματοποιούνταν διαγνωστικές και θεραπευτικές επεμβάσεις, ενώ υπήρχε και Γαστρεντερολογική Κλινική, που επιτελούσε κυρίως διαγνωστικό έργο. Ανάμεσα στις καινοτόμες δομές και λειτουργίες του νοσοκομείου ξεχώρισαν: • Η δημιουργία οργανωμένου αρχείου φακέλων ασθενών, επανδρωμένου με καταρτισμένο προσωπικό αρχείο φακέλων ασθενών. Ο αριθμός φακέλου ακολουθούσε τον ασθενή διά βίου και οποιαδήποτε εξέταση διενεργείτο προστίθετο στο φάκελο από ειδικές γραμματείς. • Η Κλινική Μιας Ημέρας, που είναι από τις πρώτες στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Β. Λισσαίου, αρχικά ως χώρος όπου γίνονταν οι αλλαγές των χειρουργικών τραυμάτων, αλλά σύντομα απέκτησε χαρακτήρα βραχείας νοσηλείας για παρακεντήσεις, μυελογράμματα, μεταγγίσεις και χημειοθεραπείες. Η προσφορά της συνεχίζεται μέχρι σήμερα. • Η Κατ’ Οίκον Νοσηλεία, που είναι η πρώτη στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκε το 1979 με πρωτοβουλία του χειρουργού Β. Λισσαίου, που ήταν και ο πρώτος υπεύθυνος ιατρός, κατά τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά πρότυπα. Λειτούργησε αρχικά σε μικρή ακτίνα γύρω από το νοσοκομείο, αλλά σύντομα επεκτάθηκε σημαντικά. Στελεχώθηκε από έμπειρες νοσηλεύτριες και κοινωνική λειτουργό. Τα πρώτα χρόνια γίνονταν χημειοθεραπείες και μεταγγίσεις αίματος στο σπίτι! • Η δημιουργία ομάδας ψυχο-ογκολογικής υποστήριξης. Δημιουργήθηκε με βάση δεδομένα από ευρωπαϊκά αντικαρκινικά νοσοκομεία. Το Εξωτερικό Ψυχιατρικό Ιατρείο, χωρίς να αρνείται βοήθεια στα αμιγώς ψυχιατρικά περιστατικά, είχε ειδική κατεύθυνση την προσέγγιση και υποστήριξη ασθενών και των οικείων

τους με νεοπλασματικά νοσήματα. • Η δημιουργία Ιατρείου Πόνου, το οποίο εξ αρχής στελεχώθηκε από παθολόγους/ογκολόγους, αναισθησιολόγους και ψυχίατρους. • Η σύσταση και λειτουργία Ογκολογικών Συμβουλίων, τα οποία υπήρξαν πρωτοπόρα στην Ελλάδα. Δημιουργήθηκαν κατά τα αμερικανικά πρότυπα την εποχή όπου η κύρια αντινεοπλασματική αγωγή ήταν η χειρουργική αφαίρεση του όγκου και η ακτινοθεραπεία. • Καινοτόμα για την εποχή της ήταν και η απόφαση εισαγωγής στην Αιμοδοσία πλαστικών ασκών αίματος μιας χρήσης και κατάργησης των γυάλινων φιαλών για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο (περί το 1974). • Επίσης στην Αιμοδοσία, η λειτουργία μιας από τις πρώτες συσκευές πλασμαφαίρεσης και διαχώρισης αιμοπεταλίων. Το μηχάνημα Haemonetics αγοράστη-

κε με δωρεά του ιδιοκτήτη της κλωστοϋφαντουργίας «ΑΙΓΑΙΟΝ» στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Το «Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Πειραιώς εις μνήμην Σπύρου και Δέσποινας Μεταξά» λειτούργησε ως νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου έως το 1982 υπαγόμενο στις διατάξεις του Ν.Δ. 2592/1953 «Περί οργανώσεως της ιατρικής αντιλήψεως». Το 1982 (με το Π.Δ. 585/1982) μετατράπηκε σε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και εντάχθηκε στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Από το 1986, που εκδόθηκε ο Οργανισμός του (ΦΕΚ 655 Β’), διέθετε 500 κλίνες. Σήμερα το Γενικό Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «ΜΕΤΑΞΑ» διαθέτει υπερσύγχρονο ιατρικό εξοπλισμό και εξειδικευμένους ιατρούς και νοσηλευτές που στέκονται συνεχώς δίπλα στους ασθενείς με νεοπλασίες και αγωνίζονται να τους δώσουν ελπίδα ζωής!

Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο» ΤΟ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΌ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο», με τρεις και πλέον αιώνες ιστορικής διαδρομής, συνεχούς προσφοράς, υπήρξε «το Νοσοκομείο της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητας», που ονομάστηκε «ΧΑΡΙΣΕΙΟ» προς τιμήν του ευεργέτη του ΘΕΑΓΕΝΟΥΣ ΧΑΡΙΣΗ, ο οποίος το 1863 άφησε με διαθήκη το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στην Ελληνική Κοινότητα για το νοσοκομείο. ΙΣΤΟΡΙΚΉ ΑΝΑΔΡΟΜΉ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΌΤΕΡΟΙ ΣΤΑΘΜΟΊ • Στα μέσα του 17ου αιώνα, από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή, υπάρχει η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη νοσοκομείου της Ελληνικής Κοινότητας στη

Θεσσαλονίκη. • Το 1754 η Ελληνική Κοινότητα ζητά και δέχεται βοήθεια από τη Γαλλία, διά του προξένου της, για επιδιορθώσεις και επέκταση του νοσοκομείου. • Το 1781 ο Βενετός πρόξενος περιγράφει επιδημία πανούκλας στη Θεσσαλονίκη και αναφέρεται στο δεύτερο κυρίως νοσοκομείο της Ελληνικής Κοινότητας, στο «πανουκλόσπιτο». • Το 1823 η Ελληνική Κοινότητα, σε δεινή θέση μετά την Ελληνική Επανάσταση, αναγκάζεται να πουλήσει το νέο κτίριο του νοσοκομείου για να μπορέσει να συντηρήσει το παλαιότερο νοσοκομείο της, το οποίο συνεχίζει να λειτουργεί. • Το 1840 ο Άγγλος πρόξενος αναφέρεται στο ελ-

| 31

ληνικό νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης και περιγράφει την κακή κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει παρά τις προσπάθειες της Ελληνικής Κοινότητας. • Το 1863 ο Θεαγένης Χαρίσης αφήνει με διαθήκη την περιουσία του στην Ελληνική Κοινότητα για τη δημιουργία ενός σύγχρονου νοσοκομείου. • Το νοσοκομείο χτίζεται στον ίδιο χώρο στην περιοχή της Μητρόπολης και αρχίζει να λειτουργεί το 1866. Αρχικά ονομαζόταν «Χαρίσειον» και αργότερα μετονομάστηκε σε «Θεαγένειον» (όταν ο Δημήτριος, ο αδελφός του Θεαγένη Χαρίση, ίδρυσε το γηροκομείο που ονομάστηκε «Χαρίσειον»). Πολλοί ευεργέτες Θεσσαλονικείς ενισχύουν με δωρεές και κληροδοτήματα το νοσοκομείο. • Το κτίριο καταστράφηκε ολοσχερώς το 1890 στη μεγάλη πυρκαγιά και άρχισε να κτίζεται το 1891-92 εκ νέου με τις αποζημιώσεις ασφαλιστικών εταιρειών και τη συνδρομή μεγάλων ευεργετών (όπως ο Ανδρέας Συγγρός). • Το 1895 ολοκληρώνεται το νέο νοσοκομείο, που χτίστηκε με σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ στη θέση όπου βρίσκεται το σημερινό «Θεαγένειο». • Το 1909 με κληροδοτήματα του Δημητρίου Ιωαννίδη οικοδομείται και εξοπλίζεται η Χειρουργική Πτέρυγα. • Το 1912 με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το «Θεαγένειο» μετατρέπεται σε στρατιωτικό νοσοκομείο. • Κατά το 1923–1925 το «Θεαγένειο» παραχωρεί τις εγκαταστάσεις του σε Φιλανθρωπικό Όμιλο Αμερικανίδων Κυριών του Ερυθρού Σταυρού, για τη δημιουργία του Μαιευτηρίου και Παιδιατρικής Κλινικής στους πρόσφυγες. • Το 1940-1941 το «Θεαγένειο» μετατρέπεται πάλι σε Στρατιωτικό Νοσοκομείο. • Το 1945 το «Θεαγένειο» φιλοξενεί την Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική-μέχρι το 1955 που αυτή με-

32 |

ταφέρεται στο ΑΧΕΠΑ. • Το 1957 μετατράπηκε σε πρότυπο Ειδικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο και το 1963 εγκαινιάστηκε το πρώτο κτίριο με γενικό διευθυντή τον καθηγητή Αλέξανδρο Συμεωνίδη. • Το 1975 λειτουργεί η νοσηλευτική πτέρυγα. • Το 1985 το «ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ» καθίσταται ΝΠΔΔ και εντάσσεται στο ΕΣΥ. Λίγο αργότερα οργανώνεται το Κέντρο Προληπτικής Ιατρικής και το 2001 εντάσσεται στο Α’ ΠΕΣΥ. Σήμερα το ΑΝΘ «ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ» καλύπτει ιατρικές ανάγκες των κατοίκων της Μακεδονίας, της Θράκης, της Θεσσαλίας και λοιπών περιοχών της χώρας, διαθέτοντας: 1. Tο κυρίως κτίριο με 330 κλίνες και 75 κλίνες στον Ξενώνα του Νοσοκομείου στην Πυλαία. 2. Tο Κέντρο Προληπτικού Ελέγχου «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ». 3. Την Κινητή Μονάδα Πρόληψης. 4. Σύγχρονο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, έχοντας ως κύριο στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. 5. Επιστημονικό προσωπικό υψηλοτάτου επιπέδου, δίνοντας έμφαση και στην εκπαίδευση των αυριανών ιατρών. 6. Κλινικές, τμήματα και εργαστήρια του νοσοκομείου που παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες και λειτουργούν ως κέντρα αναφοράς. 7. Ενεργή Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας στον 9ο όροφο του νοσοκομείου, για την οποία, σύμφωνα με τον υπ’ αριθμόν Νόμο 4771/01.02.2021, έχει κυρωθεί η σύμβαση δωρεάς μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, της 4ης ΥΠΕ Μακεδονίας & Θράκης, του ΑΝΘ «Θεαγενείου», της Αννας-Μαρίας Λουίζας Ι. Λάτση και της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, για τη μεταφορά της στις εγκαταστάσεις της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας στον Ξενώνα Πυλαία. ■

Γιορτάζουμε τα 35 χρόνια λειτουργίας μας πάντα στην κορυφή!

ΑΘΗΝΑ

ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ

ΙΛΙΟΝ

ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ

ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ

ΠΑΤΗΣΙΑ

ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ

ΧΑΛΑΝΔΡΙ

ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ

Επενδύουμε μόνο στην υψηλή τεχνολογία. Οι εννέα (9) μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας που διαθέτουμε, είναι πλήρως εξοπλισμένες με 162 συστήματα ανώδυνης και αναίμακτης απεικόνισης που διενεργούν εξετάσεις υψηλής καινοτομίας, καλύπτοντας όλο το φάσμα των απεικονιστικών μεθόδων αξιοποιώντας τις δυνατότητες των state of the art συστημάτων μας στο μέγιστο βαθμό. Οι ιδιόκτητες κτηριακές εγκαταστάσεις είναι αυτόνομες, ασφαλείς και με τεχνικές προδιαγραφές χρήσης αυστηρά για υπηρεσίες υγείας. Το εργαστήριο Βιοπαθολογίας του ομίλου με ανανεωμένο εξοπλισμό διαθέτει πλήρως αυτοματοποιημένους αναλυτές και συστήματα επεξεργασίας των εργαστηριακών δεδομένων, προσφέροντας έτσι ακόμα μεγαλύτερη αξιοπιστία και ταχύτητα αποτελεσμάτων. Οι διεθνείς αλλά και εγχώριες πιστοποιήσεις ποιότητας σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας, από τη παροχή υπηρεσίας έως την διαδικασία διενέργειας των εξετάσεων και θεραπειών, εγγυώνται την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.

www.iatropoli.gr | info@magnitiki.gr

Τα τρία (3) συστήματα ακτινοθεραπείας και ακτινοχειρουργικής (Tomotherapy και CyberKnife) μοναδικά στα Βαλκάνια, θεραπεύουν τα συμπτώματα του καρκίνου με πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας ανώδυνα και αναίμακτα χωρίς νοσηλεία. Είμαστε οι πρώτοι που εφαρμόσαμε προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης (Α.Ι) στις εξετάσεις μαγνητικής και αξονικής τομογραφίας μεγιστοποιώντας τα οφέλη για τον ασθενή, διότι λαμβάνουμε κλινικά δεδομένα, που μέχρι πρότινος δεν μπορούσαμε να έχουμε στη διάθεσή μας. Είμαστε υπερήφανοι για την υψηλή τεχνολογία του εξοπλισμού SIEMENS Healthineers που διαθέτουμε και έχουμε εγκαταστήσει μέχρι σήμερα σε κάθε περιφέρεια του νομού Αττικής: 17 συστήματα μαγνητικής τομογραφίας (εκ των οποίων 12 με ένταση ισχύος μαγνητικού πεδίου 3Τesla- MAGNETOM Skyra και MAGNETOM Vida), αλλά και 10 πολυτομικούς αξονικούς τομογράφους 256 και 128 τομών (SOMATOM Definition Flash, SOMATOM Go-top, SOMATOM Perspective) με συγκριτικό πλεονέκτημα την έως και 80% λιγότερη ακτινοβολία στα Low dose εξεταστικά πρωτόκολλα. Τηλεφωνικό Κέντρο:

210 6796 000

METROPOLITAN HOSPITAL

Ποιες είναι οι νέες, εντυπωσιακές θεραπείες κατά του καρκίνου! ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΎΝΗΣ Παθολόγος - ογκολόγος, διευθυντής Γ′ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital.

ΈΦΤΑΣΕ ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΊΑΣ; Θα την αντικαταστήσει η ανοσοθεραπεία; Τι σημαίνει η ιλιγγιώδης ταχύτητα εμφάνισης νέων στοχευτικών παραγόντων; Τα εμβόλια τεχνολογίας mRNA θα μας δώσουν τη «μαγική σφαίρα» για τη νίκη εναντίον των πιο θανατηφόρων νεοπλασματικών νόσων; Τα νέα από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα όσον αφορά τον καρκίνο είναι πολλά και άκρως ενθαρρυντικά. Τι υπόσχονται όμως οι νέες θεραπείες στον κάθε ασθενή και πώς οι υποσχέσεις τους μπορούν να γίνουν πράξη; ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΗΣ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΊΑΣ; «Την τελευταία δεκαετία η χημειοθεραπεία χρησιμοποιείται ολοένα και λιγότερο, αλλά εξακολουθεί ακόμα να διατηρεί σημαντική θέση στο οπλοστάσιό μας, κυρίως λόγω της ταχύτητας με την οποία εκδηλώνει τη δράση της. Ένας ακόμα λόγος είναι ότι συνδυάζεται ολοένα και συχνότερα με την ανοσοθεραπεία σε προγράμματα θεραπείας. Εν ολίγοις, η χημειοθεραπεία έχει χάσει αρκετό έδαφος συγκριτικά με το παρελθόν, αλλά παραμένει ακόμα χρήσιμη», επισημαίνει ο Βασίλειος Μπαρμπούνης, παθολόγος - ογκολόγος, διευθυντής Γ′ Ογκολογικής Κλινικής του Metropolitan Hospital. Μια από τις νέες θεραπείες προς όφελος της οποίας έχει «οπισθοχωρήσει» η χημειοθεραπεία είναι η στοχεύουσα θεραπεία, που κατέχει πλέον σημαντική θέση στη θεραπευτική φαρέτρα. Διότι έχει δώσει αποτελέσματα που κανένας ογκολόγος δεν θα μπορούσε να φανταστεί πριν από μερικά χρόνια. Αν συνυπολογίσουμε και την ανοσοθεραπεία με τα πολύ ενθαρρυντικά της αποτελέσματα, τα συζευγμένα αντισώματα και το γεγονός ότι έχουν ξεκινήσει κλινικές δοκιμές εμ-

34 |

Ο κ. ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΎΝΗΣ.

βολίου κατά συγκεκριμένου τύπου καρκίνου (μελάνωμα) τότε μπορούμε πλέον να μιλάμε για μια νέα εποχή κατά του καρκίνου. Μια εποχή κατά την οποία υπάρχουν τόσο αποτελεσματικά όπλα για να αντιμετωπιστεί ο καρκίνος, για να μπορεί να θεωρηθεί πλέον ως μία χρόνια νόσος όπως είναι ο διαβήτης και η υπέρταση. Η ΕΠΟΧΉ ΤΗΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΈΝΗΣ ΘΕΡΑΠΕΊΑΣ Η επιστημονική έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει δείξει ότι ο καρκίνος κάθε ασθενούς είναι διαφορετικός. Ασθενείς με τον ίδιο τύπο καρκίνου και στο ίδιο στά-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

διο, είναι πιθανό να χρειάζονται διαφορετική θεραπεία. Αντιμετωπίζεται πλέον ο κάθε ασθενής ξεχωριστά. Αποτέλεσμα αυτής της αντιμετώπισης είναι ότι η χημειοθεραπεία, ως πιο γενική μορφή θεραπείας, χάνει σταδιακά τη θέση της και τη σημασία της, παραχωρώντας την στην εξατομικευμένη ιατρική θεραπεία. «Στην εποχή μας διαθέτουμε εργαλεία ανάλυσης του μοριακού προφίλ κάθε όγκου και κάθε ασθενούς. Μπορούμε εύκολα και με σχετικά χαμηλό κόστος να αναλύσουμε τα γονίδια κάθε ασθενούς και να προσδιορίσουμε τα υπεύθυνα για τη δημιουργία και ανάπτυξη του συγκεκριμένου όγκου που τον ταλαιπωρεί. Να ανακαλύψουμε τις ή τη βασική μετάλλαξη, αυτήν που οδηγεί την καρκινογένεση. Ανάλογα με τα αποτελέσματα που θα βρούμε θα προχωρήσουμε και σε θεραπευτικές λύσεις. Μπορεί π.χ. να διαπιστώσουμε ότι υπάρχει ήδη θεραπεία για τη συγκεκριμένη μετάλλαξη ή ότι στη θεραπεία της εμπλέκονται πολλά μόρια που είναι ήδη σε έρευνα με στόχο μια αξιόπιστη θεραπεία, σε λίγο καιρό. Αυτή η μορφή θεραπείας είναι εύκολη αλλά έχει δύο προβλήματα: το υψηλό κόστος των φαρμάκων και τη διαφορετική μορφή τοξικότητας σε σχέση με τη χημειοθεραπεία», αναφέρει ο ιατρός. Η ΣΥΜΒΟΛΉ ΤΗΣ ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΊΑΣ Σήμερα, μια θεραπεία που παλιότερα ήταν απλώς ένα όνειρο της ανθρωπότητας, έχει γίνει πραγματικότητα.

Πρόκειται για θεραπεία των διαφόρων όγκων με τη βοήθεια των φυσικών δυνάμεων του ανθρώπινου οργανισμού. Αυτή η θεραπεία λέγεται ανοσοθεραπεία. Συνίσταται στη χορήγηση φαρμάκων που «ελευθερώνουν» το ανοσοποιητικό μας σύστημα προκειμένου αυτό να επιτεθεί στον καρκίνο όσες φορές χρειάζεται για να τον εξοντώσει. Πώς συμβαίνει αυτό; Ο καρκίνος χρησιμοποιεί φυσιολογικούς μηχανισμούς που καταστέλλουν την ανοσολογική απάντηση του οργανισμού μετά την πρώτη αναγνώριση και επίθεση εναντίον του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί πλέον το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς να εξουδετερώσει τον όγκο. Τα σύγχρονα φάρμακα της ανοσοθεραπείας έχουν επιτύχει να αναγνωρίζεται ο καρκίνος και να μην μπορεί να αναστείλει τη συνεχή επίθεση εναντίον του. Και, παρόλο που έχει ακόμα αρκετά προβλήματα που περιμένουν τη λύση τους, η ανοσοθεραπεία έχει επιτύχει σε πολλές περιπτώσεις το ακατόρθωτο. Έχει δώσει πίσω τις ζωές τους σε πολλούς ασθενείς με καρκίνο. Η θεραπεία αυτή δεν είναι χωρίς παρενέργειες. Επιδρά δυνητικά σε όλα τα όργανα, με τον τρόπο που επιδρούν τα αυτοάνοσα νοσήματα. Γενικά όμως είναι καλά ανεκτή και σε αρκετές περιπτώσεις οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται καν ότι κάνουν θεραπεία. Αυτό είναι μια τεράστια πρόοδος σε σχέση με τις καταστροφικές παρενέργειες της χημειοθεραπείας των προηγουμένων δεκαετιών. Μάλιστα η συζήτηση για την ανοσοθεραπεία σήμερα αφορά πλέ-

| 35

ον το αν η ανοσοθεραπεία αξίζει να χορηγείται προεγχειρητικά σε πιο πρώιμες μορφές καρκίνου ή αμέσως μετά τη χειρουργική επέμβαση, όταν ο ασθενής είναι ελεύθερος από τη νόσο του. ΤΑ ΣΥΖΕΥΓΜΈΝΑ ΑΝΤΙΣΏΜΑΤΑ Είναι μονοκλωνικά αντισώματα που «ξεγελούν» το καρκινικό κύτταρο που τους επιτρέπει να εισχωρήσουν εντός του και να απελευθερώσουν έναν τοξικό παράγοντα θανατηφόρο για το ίδιο αλλά και για τα παρακείμενα κύτταρα. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά ενώ η βιολογική τους τοξικότητα αποδεκτή. Πρόκειται για την ιατρική εκδοχή του Δούρειου Ίππου. Ένας βασικός προβληματισμός όσον αφορά τη γενίκευση της χρήσης τους είναι το ενδεχομένως (πολύ) υψηλό τους κόστος, λόγω της ακριβής τεχνολογίας που απαιτείται για την παραγωγή τους. ΤΑ ΕΜΒΌΛΙΑ ΚΑΤΆ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ Για τουλάχιστον τρεις δεκαετίες γίνονται έρευνες πάνω στις δυνατότητες του mRNA («αγγελιαφόρο» ριβοζονουκλεϊκό οξύ), με στόχο τη δημιουργία πάσης φύσεως εμβολίων μεταξύ των οποίων και εμβολίων εναντίον του καρκίνου. Παρόλο που τα τεχνικά προβλήματα, τα οποία έπρεπε να αντιμετωπιστούν, ήταν πολλά, οι

ερευνητές τα έλυσαν επιτυχώς και έτσι άνοιξε ο δρόμος για τη δημιουργία εμβολίων με βάση το mRNA, αρχικά εναντίον διαφόρων λοιμογόνων παραγόντων και, τώρα πια, εναντίον συγκεκριμένων μορφών καρκίνου. Ήδη έχουν ξεκινήσει οι κλινικές μελέτες όπου δοκιμάζονται τέτοιου είδους εμβόλια εναντίον του μελανώματος αλλά και άλλων συμπαγών όγκων. ΠΟΙΟ ΕΊΝΑΙ ΣΉΜΕΡΑ ΤΟ ΜΉΝΥΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΊΝΟ; Βρισκόμαστε σε μια εποχή εντυπωσιακών ανακαλύψεων και προόδου. Στη μάχη κατά του καρκίνου, κάθε άτομο έχει στην υπηρεσία της υγείας του τρία «όπλα», δύο γνωστά ενισχυμένα όσο ποτέ από τα μεγάλα επιστημονικά επιτεύγματα στο υπολογιστικό και το απεικονιστικό πεδίο και ένα νέο και πολλά υποσχόμενο. Αυτά είναι: • Η πρωτογενής πρόληψη, που παραμένει ο Νο1 τρόπος αποτροπής για πολλές μορφές καρκίνου. • Η έγκαιρη διάγνωση (δευτερογενής πρόληψη), που προλαβαίνει τον καρκίνο στην αρχή του και οδηγεί πολλές φορές στην πλήρη ίασή του. • Οι καινοτόμες νέες εξατομικευμένες θεραπείες που, ξεπερνώντας με άλματα τα διάφορα προβλήματά τους, σώζουν ολοένα και περισσότερες ζωές. ■

ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ ΜΠΑΡΜΠΟΎΝΗΣ Ο Βασίλειος Μπαρμπούνης είναι παθολόγος – ογκολόγος, διευθυντής Γ’ Ογκολογικής Kλινικής Nοσοκομείο Metropolitan από την 1η-9-2013. ΠΡΟΗΓΟΎΜΕΝΕΣ ΘΈΣΕΙΣ Διευθυντής Oγκολογικής Mοναδας Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Ιπποκράτειο» – 2009-2013. Διευθυντής Β’ Παθολογικής - Ογκολογικής Κλινικής Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Αθηνών «Ο Άγιος Σάββας» - 1990-2009. Επιμελητής Β’ Παθολογική Κλινική Eιδικό Aντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιώς «Μεταξά» - 1985-2000. Εσωτερικός βοηθός Α’ Παθολογική Κλινική Ειδικό Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιώς «Μεταξά» - 1982-1985. ΥΠΗΡΕΣΊΑ ΥΠΑΊΘΡΟΥ Επιμελητής Β’ Παθολογικής Κλινικής Νομαρχιακού Γενικού Νοσοκομείου Καλαμάτας 1981-1982. ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιατρική Σχολή, Πτυχίο Ιατρικής «λίαν καλώς» 1986. Eιδικότητα Παθολογίας: Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Πειραιώς «Ο Άγιος Παντελεήμων». ΜΕΤΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ Hammersmith-Royal Postgraduate School of Medicine. St Bartolomew’s Hospital London 1987-1988. ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΉ ΔΙΑΤΡΙΒΉ Η προγνωστική σημασία του χαλκού, ινωδογόνου, ταχύτητας καθίζησης ερυθρών και α2 σφαιρινών στη νόσο του Hodgkins, Αθήνα 1990, Πανεπιστήμιο Αθηνών. ΑΛΛΕΣ ΘΈΣΕΙΣ Πρόεδρος Ελληνικού Κολλεγίου Μαστολογίας. π. Γενικός Γραμματέας Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας. π. Διευθυντής σπουδών σχολής Μαστολογίας. π. Εκδότης περιοδικού Ελληνικής Εταιρείας Παθολόγων Ογκολόγων FORUM OF CLINICAL ONCOLOGY. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΌ ΈΡΓΟ Εκδότης δέκα βιβλίων Ογκολογίας. Συγγραφέας 14 κεφαλαίων σε βιβλία Ογκολογίας. 40 δημοσιεύσεις σε peer review περιοδικά. 400 ομιλίες / διαλέξεις σε συνέδρια ή διαφώτιση του κοινού. Πρόεδρος οργανωτικής ή επιστημονικής επιτροπής περισσοτέρων από 20 συνεδρίων. Συμμετοχή στην οργάνωση περισσοτέρων από 70 συνεδρίων για τον καρκίνο.

36 |

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

Με laser στην αντιμετώπιση όγκων εγκεφάλου! Γράφει ο Δρ ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ Ι. ΒΟΥΓΙΟΎΚΑΣ, επίκουρος καθηγητής Νευροχειρουργικής Πανεπιστημίου Freiburg και διευθυντής Ελάχιστα Επεμβατικής Νευροχειρουργικής Εγκεφάλου & Σπονδυλικής Στήλης στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ ΧΡΌΝΙΑ έχουν αλλάξει αρκετά πράγματα στη νευροχειρουργική αντιμετώπιση ογκολογικών παθήσεων. Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει συμβάλει ουσιαστικά στην καλύτερη διαχείριση της παθολογίας σε αυτή την εξαιρετικά ταλαιπωρημένη ομάδα ασθενών με νευροογκολογικές παθήσεις. Η πιο πρόσφατη εξέλιξη είναι το στερεοτακτικό σύστημα Visualase. Πρόκειται για μια νέα ελάχιστα επεμβατική τεχνική, με την οποία πραγματοποιείται laser ablation (θερμική κατάλυση) σε βλάβες που εντοπίζονται στον εγκέφαλο. Αντιμετωπίζονται νευρολογικές παθήσεις, όπως είναι η φαρμακοανθεκτική επιληψία, πρωτοπαθείς ή μεταστατικοί όγκοι εγκεφάλου, καθώς και περιπτώσεις εγκεφαλικής ακτινονέκρωσης μετά από ακτινοθεραπεία. Οι ενδείξεις συνεχώς επεκτείνονται, περιλαμβάνοντας και άλλες καταστάσεις, κάτι αναμενόμενο, αφού πρόκειται για μια καινούργια μέθοδο που ανοίγει νέους ορίζοντες στη χειρουργική αντιμετώπιση των νευρολογικών παθήσεων.

38 |

O Δρ ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ Ι. ΒΟΥΓΙΟΎΚΑΣ.

Η μέθοδος περιλαμβάνει αρχικά την τοποθέτηση ενός καθετήρα με βάση την προεγχειρητική μαγνητική τομογραφία και το σχεδιασμό της πορείας του, μέσω

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

μιας μικρής οπής που δημιουργούμε στο κρανίο με ειδικό τρυπάνι στο χειρουργείο υπό γενική αναισθησία. Κατόπιν ο/η ασθενής μεταφέρεται στον μαγνητικό τομογράφο και εδώ ξεκινάει ο κύριος χρόνος της επέμβασης. Ουσιαστικά με τη χρήση του laser καυτηριάζεται η εγκεφαλική δομή που είναι ο στόχος μας (όγκος,

επιληπτική εστία), ελέγχοντας σε πραγματικό χρόνο τη βλάβη που προκαλούμε με ειδικό λογισμικό. Αυτό εξασφαλίζει τόσο την ακρίβεια όσο και την απόδοση της τεχνικής. Μεταξύ των άλλων πλεονεκτημάτων της τεχνικής, είναι η γρήγορη και άμεση κινητοποίηση του ασθενoύς και η έξοδος από την κλινική, συνήθως επόμενη ημέρα. ■

ΒΑΣΊΛΕΙΟΣ Ι. ΒΟΥΓΙΟΎΚΑΣ Ο Δρ Βασίλειος Ι. Βουγιούκας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974 και έχει καταγωγή από την Πύλο Μεσσηνίας. Είναι επίκουρος καθηγητής Νευροχειρουργικής Πανεπιστημίου Freiburg και διευθυντής Ελάχιστα Επεμβατικής Νευροχειρουργικής Εγκεφάλου & Σπονδυλικής Στήλης στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1993-1999: Georg August Universität Göttingen, Γερμανία/University of Vienna, Αυστρία/ Harvard University, ΗΠΑ. Φεβρουάριος 2000: Διδακτορική Διατριβή με τίτλο «The role of ICAM-1 during Wallerian Degeneration» (Magna cum laude). ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ 11/99-8/00: Ειδικευόμενος ιατρός Institute of Neuropathology Charite/Campus Virchow, Humboldt University Berlin (Prof. Dr. A. von Deimling). 09/00-5/05: Ειδικευόμενος ιατρός, Department of Neurosurgery, University of Freiburg (Prof. Dr. J. Zentner). 10/2005-1/2010: επιμελητής Νευροχειρουργικής University of Freiburg. 06/2007: Επίκουρος καθηγητής Νευροχειρουργικής, Department of Neurosurgery, University of Freiburg. 08/2013: Διευθυντής Τμήματος Ελάχιστα Επεμβατικής Νευροχειρουργικής Metropolitan Hospital Athens. 2/2019: Διευθυντής Τμήματος Ελάχιστα Επεμβατικής Νευροχειρουργικής Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ «The Role of ICAM-1 during wallerian degeneration». ΥΦΗΓΕΣΙΑ (PRIVATDOZENT) «Cellular reactions during wallerian degeneration and neuronal regeneration in the peripheral Nervous System». ΒΡΑΒΕΙΑ 1. Stiftung Neurochirurgische Forschung 2002 of the German Neurosurgical Society for the Project: «Molecular mechanisms of axon degeneration in the PNS». 2. Anthony J. Raimondi Award 2003 of the International Society of Pediatric Neurosurgery (ISPN) for the Project «Perspectives and limitations of image guided neurosurgery in pediatric patients». ΜΕΛΟΣ 1. German Society of Neurosurgery (DGNC). 2. International Society of Pediatric Neurosurgery (ISPN). 3. German Spine Society (DWG).

| 39

METROPOLITAN HOSPITAL

Σε ποιες μορφές καρκίνου ωφελεί η ανοσοθεραπεία Τι να περιμένουμε στο μέλλον ΔΗΜΉΤΡΙΟΣ ΜΠΑΦΑΛΟΎΚΟΣ, ογκολόγος - παθολόγος, διευθυντής Α′ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Δ. Αττικής.

ΜΕ ΤΟ ΣΤΌΧΟ ΤΗΣ ΑΠΌΛΥΤΗΣ ΊΑΣΗΣ να παραμένει το μείζον ζητούμενο, τα τελευταία χρόνια υπάρχουν εντυπωσιακές εξελίξεις στη θεραπεία του καρκίνου. Αυτό συνεπάγεται τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των καρκινοπαθών και την αύξηση της επιβίωσης σε συμπαγείς όγκους, μερικοί από τους οποίους χαρακτηρίζονται από μεγάλη θνησιμότητα, όπως π.χ. ο καρκίνος του πνεύμονα, ο καρκίνος του νεφρού και του ουροθηλίου, το μελάνωμα και ο καρκίνος κεφαλής και τραχήλου, επισημαίνει ο Δημήτριος Μπαφαλούκος, ογκολόγος-παθολόγος, διευθυντής Α’ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Δ. Αττικής. Αυτές οι θετικές εξελίξεις, προσθέτει, που παρατηρούνται σε όγκους δυσμενούς προγνώσεως με περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές, οφείλονται κυρίως στην εφαρμογή καινοτόμων φαρμάκων, τα περισσότερα των οποίων αναφέρονται στην ανοσοθεραπεία και στις στοχεύουσες θεραπείες δράσης, με σκοπό την καλύτερη πρόγνωση, διάγνωση και θεραπεία των ασθενών. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά και μετρήσιμα. Ένα 30% των ασθενών, που σε όγκους όπως το μελάνωμα φτάνει και το 50%, ξεπερνάει την πενταετή επιβίωση. Επιπλέον, στις περιπτώσεις έγκαιρης διάγνωσης μπορούμε να ελπίζουμε και να αναφερόμαστε σε πλήρη ίαση. ΤΙ ΕΊΝΑΙ Η ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΊΑ Η ανοσοθεραπεία, σε αντίθεση με τη χημειοθεραπεία, είναι θεραπεία που στοχεύει στο ανοσοποιητικό σύστημα του ίδιου του ασθενούς, διεγείροντας και απελευθερώνοντας τα ειδικά κύτταρα του οργανισμού, τα Τ-λεμφοκύτταρα που επιτίθενται και καταστρέφουν τους καρκινικούς όγκους. Πρόκειται δηλαδή για κινητοποί-

40 |

Ο κ. ΔΗΜΉΤΡΙΟΣ ΜΠΑΦΑΛΟΎΚΟΣ.

ηση του εσωτερικού μηχανισμού που υπάρχει σε κάθε άνθρωπο προς όφελός του, εξηγεί ο κ. Μπαφαλούκος. Τα βασικά της φάρμακα είναι οι αναστολείς των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού (checkpoint inhibitors, anti PD-1, anti PDL-1 και anti CTLA-4) που δρουν στα δεσμευμένα με ειδικούς δεσμούς Τ-κύτταρα. Οι αναστολείς αυτοί απελευθερώνουν αυτά τα «κύτταρα φονιάδες» και τα οδηγούν στο μικρoπεριβάλλον του όγκου, όπου δρουν καταστροφικά για τα καρκινικά κύτταρα. Τα φάρμακα αυτά είναι μονοκλωνικά αντισώματα και βρίσκονται στην κλινική πράξη από το 2011. Σήμερα χρησιμοποιούνται και σε συνδυασμούς μεταξύ τους ή σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα, όπως π.χ. φάρμα-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

κα στοχεύουσας θεραπείας. Στοχεύουσα θεραπεία είναι μια νέα προσέγγιση, στην έρευνα και στην ανάπτυξη φαρμάκων και εμβολίων, από την οποία προκύπτει μια νέα κλινική πρακτική, βασισμένη σε εξειδικευμένες γενετικές πληροφορίες. Η νέα αυτή προσέγγιση, με τη συμβολή της Μοριακής Βιολογίας, περιγράφεται με τον όρο «εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση». ΤΟ ΜΕΛΆΝΩΜΑ Το μελάνωμα αποτελεί τη «ναυαρχίδα» της ανοσοθεραπείας από το 2011, γιατί φέρει πολλούς ανασταλτικούς δεσμούς και είναι κατάλληλο για την εφαρμογή ανοσοθεραπευτικών φαρμάκων. Σήμερα με τους αναστολείς των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού (Pembrolizumab, Nivolumab, Atezolizumab κ.ά., καθώς και Ipilimumab) και με την εφαρμογή στοχεύουσας θεραπείας κατά του μεταλλαγμένου BRAF γονιδίου, έχουμε επιτύχει εκπληκτικά αποτελέσματα. Ενώ πριν από 10 χρόνια η διάμεση επιβίωση των ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα ήταν 6-9 μήνες, σήμερα με την εφαρμογή των καινοτόμων φαρμάκων περισσότερο από το 50% των ασθενών αυτών ζουν πάνω από 5 χρόνια και ένα σημαντικό ποσοστό αυτών ελπίζουμε ότι έχει ιαθεί. Ενθαρρυντικά δε αποτελέσματα έχουν δημοσιευτεί πρόσφατα (Δεκέμβριος 2020) για το αποτέλεσμα του συνδυασμού Nivolumab και Ipilimumab σε μια σπάνια μορφή μελανώματος, το οφθαλμικό μελάνωμα, για το οποίο μέχρι σήμερα δεν είχε εγκριθεί καμία θεραπεία από τον οργανισμό FDΑ των ΗΠΑ. Τα φάρμακα αυτά εφαρμόζονται τώρα και στο πρώιμο μελάνωμα με εξαιρετική επιτυχία. Εφαρμόζονται δηλαδή προφυλακτικά στα στάδιο ΙΙΙ (διηθημένοι λεμ-

φαδένες) μετά τη χειρουργική θεραπεία, χωρίς την εμφανή ύπαρξη νόσου. Καθυστερούν σημαντικά την εμφάνιση υποτροπής και θεωρούμε ότι συνολικά θα συμβάλουν στην αύξηση της επιβίωσης αυτών των ασθενών. Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΎΜΟΝΑ Άλλο ένα πεδίο στο οποίο η εφαρμογή της ανοσοθεραπείας παρουσιάζει σημαντική επιτυχία είναι ο καρκίνος του πνεύμονα. Μέχρι πρόσφατα οι θεραπευτικές μέθοδοι για τον καρκίνο αυτόν ήταν η χειρουργική θεραπεία, η ακτινοθεραπεία, η χημειοθεραπεία και ο συνδυασμός τους. Παρά τη μείωση της θνησιμότητας τα τελευταία χρόνια (μείωση 31% από το 1991 μέχρι το 2018), υπολογίζεται ότι το 2021 1.900.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα θα διαγνωστούν στις ΗΠΑ και 610.000 Αμερικανοί θα χάσουν τη ζωή τους. Το 2015 ο FDA ενέκρινε το πρώτο ανοσοθεραπευτικό φάρμακο για τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (Pembrolizumab). Από τότε εγκρίθηκαν και άλλα φάρμακα (Nivolumab, Ipilimumab, Atezolizumab, Durvalumab) μόνα ή σε συνδυασμούς που χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα είτε ως πρώτης γραμμής θεραπεία είτε στη μεταστατική νόσο ή ακόμα και ως θεραπεία συντήρησης μετά την εφαρμογή χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας (στο στάδιο ΙΙΙ), ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθούν και προεγχειρητικά. Το ιδανικό θα ήταν να εφαρμοζόταν η θεραπεία εξατομικευμένα, να υπάρχουν δηλαδή ειδικοί βιοδείκτες. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει αναπτυχθεί ένα test το PDL-1, το οποίο όμως δεν έχει ακόμη εφαρμογή σε όλους τους τύπους του καρκίνου του πνεύμονα, παρά το ότι, στην ομάδα των ασθενών με υψηλά επίπεδα της πρωτεΐνης PDL-1, οι δείκτες επιβίωσης είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικοί

| 41

μετά από μονοθεραπεία ή συνδυασμό ανοσοθεραπείας και χημειοθεραπείας, τονίζει ο κ. Μπαφαλούκος. Σήμερα, η ανοσοθεραπεία έχει αντικαταστήσει τη χημειοθεραπεία ως θεραπεία πρώτης ή δεύτερης γραμμής, είτε μόνη είτε σε συνδυασμό με χημειοθεραπευτικά φάρμακα είτε, τέλος, και με συνδυασμό 2 ανοσοθεραπευτικών παραγόντων, όπως το Nivolumab με το Ipilimumab, με ή χωρίς χημειοθεραπεία. Η υπεροχή της ανοσοθεραπείας είναι εμφανής και στους δύο πιο συχνούς μη μικροκυτταρικούς καρκίνους του πνεύμονα, το αδενοκαρκίνωμα και το πλακώδες καρκίνωμα. Με όλες τις καινοτόμες θεραπείες έχουμε πλέον διάμεση επιβίωση 25-30 μήνες, ενώ 1 στους 3 ασθενείς μπορεί να ζήσει περισσότερο από 5 χρόνια. Σημαντική είναι η πρόοδος που έχει επιτευχθεί επίσης με τις στοχεύουσες θεραπείες, εάν διαπιστωθούν μεταλλάξεις στα EGFR, ALK, ROS ή C-MET γονίδια (περίπου το 30% των ασθενών φέρουν κάποια απ’ αυτές τις μοριακές αλλαγές). Σε αυτές τις περιπτώσεις οι ανταποκρίσεις, το ελεύθερο νόσου διάστημα και η επιβίωση είναι σημαντικά βελτιωμένα με τα ειδικά φάρμακα (Erlotinib, Afatinib,Gefitinib, Grizotinib ή Ceritinib) σε σχέση με τη χημειοθεραπεία. Το σίγουρο είναι πως συγκριτικά με ό,τι ίσχυε πριν από μια δεκαετία, τα φάρμακα που είναι εγκεκριμένα παγκοσμίως για τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα είναι περισσότερα και αποτελεσματικότερα. Με τις ολοένα αυξανόμενες γνώσεις μας στο πεδίο της Μοριακής Βιολογίας, υπογραμμίζει ο κ. Μπαφαλούκος, ελπίζουμε να μετατρέψουμε τον καρκίνο του πνεύμονα σε μια χρόνια και -στην πιο αισιόδοξη εκδοχή- ιάσιμη

42 |

νόσο, διατηρώντας μια βέλτιστη ποιότητα ζωής των ασθενών. ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΝΕΦΡΟΎ Εντυπωσιακά είναι και τα αποτελέσματα της ανοσοθεραπείας στον προχωρημένο καρκίνο του νεφρού, τόσο που έχουν αλλάξει την κλινική πρακτική τα τελευταία 5 χρόνια. Ο συνδυασμός δύο ανοσοθεραπευτικών παραγόντων (Nivolumab + Ipilimumab) αποτελεί την κύρια επιλογή στους ασθενείς ενδιαμέσου και υψηλού κινδύνου και έχει επιτύχει 4ετείς επιβιώσεις σε πλέον του 52% των ασθενών, ενώ έχει φανεί σημαντικό όφελος στο ελεύθερο νόσου διάστημα, αλλά και στην επιβίωση σε σχέση με το Sunitinib, που ήταν φάρμακο επιλογής μέχρι πρόσφατα και εξακολουθούμε να δίνουμε σε ασθενείς χαμηλού κινδύνου (καλής πρόγνωσης). Ο δε συνδυασμός ανοσοθεραπείας (Pebrolizumab, Avelumab) με «αντιαγγειογενετικούς παράγοντες» (Axitinib) είναι θεραπευτική επιλογή για όλες τις κατηγορίες των ασθενών από την πρώτη γραμμή θεραπείας. Επιπλέον, νέα φάρμακα όπως το Cabozatinib, που στοχεύει το VEGFR και θεωρείται προτιμώμενη θεραπεία μόνο του ή σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, καθώς και νεότεροι συνδυασμοί έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα, έτσι ώστε να αντιμετωπίζεται με αισιοδοξία η βελτίωση της θεραπείας του καρκίνου του νεφρού. ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΟΥΡΟΔΌΧΟΥ ΚΎΣΤΗΣ Η ανοσοθεραπεία αναπτύσσεται δυναμικά και στη θε-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ ραπεία του καρκίνου της ουροδόχου κύστης, όπου η χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα αποτελεί ακόμη θεραπεία εκλογής για αυτούς τους ασθενείς που μπορούν να την ανεχτούν. Ο FDA έχει εγκρίνει 5 ανοσοθεραπευτικά φάρμακα, το Pembrolizumab, το Atezolizumab, το Nivolumab, το Avelumab και το Durvalumab, τα οποία χρησιμοποιούνται από τη 2η γραμμή και μετά, δηλαδή μετά την υποτροπή στη χημειοθεραπεία. Το πιο ενδιαφέρον σήμερα είναι ότι όταν επιτύχουμε ύφεση με τη χημειοθεραπεία 1ης γραμμής και στη συνέχεια δώσουμε συντήρηση με ανοσοθεραπεία (Avelumab - μελέτη Javelin Bladder 100), επιτυγχάνουμε σημαντική αύξηση της επιβίωσης των ασθενών. Θετικά αποτελέσματα έχουν αναφερθεί και στην προφυλακτική χορήγηση του Nivolumab μετά την κυστεκτομή. Φαίνεται λοιπόν ότι το τοπίο και εδώ αλλά-

ζει αργά αλλά σταθερά προς όφελος των ασθενών, είτε με τοπική είτε με προχωρημένη νόσο. ΤΙ ΝΑ ΠΕΡΙΜΈΝΟΥΜΕ ΣΤΟ ΜΈΛΛΟΝ Εξελίξεις στην εφαρμογή νέων θεραπειών, όπως ανοσοθεραπεία, στοχεύουσες θεραπείες, γονιδιακές θεραπείες, εμβόλια, συνδυασμοί φαρμάκων και αποκρυπτογράφηση μονοπατιών, που μέχρι τώρα είναι άγνωστα, με τη βοήθεια της Μοριακής Βιολογίας, της Ανοσολογίας και της ανάπτυξης της τεχνολογίας, μας επιτρέπουν να αισιοδοξούμε για τη μακροχρόνια επιβίωση ή/και την ίαση ασθενών με καρκίνο, που σήμερα έχουν δυσμενή πρόγνωση. Προς αυτή την κατεύθυνση εργάζονται εντατικά επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων για να κάνουν το όνειρο της «ίασης» πραγματικότητα, καταλήγει ο κ. Μπαφαλούκος. ■

ΔΗΜΉΤΡΙΟΣ ΜΠΑΦΑΛΟΎΚΟΣ Ο Δημήτριος Μπαφαλούκος είναι ογκολόγος-παθολόγος, διευθυντής Α’ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital από το 2001. Ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Δ. Αττικής. ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΊΑ: To 1998 του απενεμήθη η ειδικότητα του «ΠΑΘΟΛΟΓΟΥ-ΟΓΚΟΛΟΓΟΥ», ενώ το 1994 έλαβε τον τίτλο του «EUROPEAN-BOARD CERTIFIED», κατόπιν εξετάσεων στη Λισαβόνα (ESMO). Το 2005 έγινε ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ στη Σχολή Επιστημών Υγείας του ΤΕΙ της Αθήνας, ενώ από το 2013 διδάσκει στην Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών σαν «ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ». Επίσης, είναι καθηγητής στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο Μαστολογίας (MANOSMED). ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ: Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) το 1976 και έλαβε την ειδικότητα του παθολόγου το 1980. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα: «Εναλλασσόμενη χορήγηση χημειοθεραπείας στον καρκίνο του μαστού» με ΑΡΙΣΤΑ και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, το 1988. Με υποτροφία του ΕΣΥ εργάστηκε σαν Senior Registrar στο «Royal Marsden Hospital» του Λονδίνου και σαν Honorary Research Fellow στο «Westminster Hospital» του Λονδίνου μέχρι το 1989. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ήταν Επιμελητής Α’ και στη συνέχεια αν. δ/ντής στο Νοσοκομείο «ΜΕΤΑΞΑ» στον Πειραιά. ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΕΣ: Είναι πρόεδρος του Μεσογειακού Διεπιστημονικού Forum Ογκολογίας (MMOF) και της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μελανώματος (ΕΛΕΜΜΕΛ). Διετέλεσε πρόεδρος στην Ελληνική Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων (ΕΟΠΕ) από το 2005 έως το 2009. Επίσης ήταν εκπρόσωπος της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση Ογκολόγων από το 2000 έως το 2006. Είναι μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Συνεργαζόμενης Ογκολογικής Ομάδας (HeCOG). Είναι ενεργό μέλος σε διεθνείς φορείς, όπως ASCO, ESMO, MASCC, ISOO κ.λπ. Εχει δημοσιεύσει 170 μελέτες σε «peer-reviewed» περιοδικά και 42 μελέτες σε ελληνικά περιοδικά. Πολλά από τα επιστημονικά του άρθρα έχουν παρουσιασθεί σε διεθνή συνέδρια και έχουν δημοσιευθεί στα Proceedings των συνεδρίων. Έχει μέχρι σήμερα 3.500 ετεροαναφορές (citations). Είναι βασικός συγγραφέας ή συν-συγγραφέας σε μονογραφίες και βιβλία Ογκολογίας. Είναι Editor in Chief στο «Mediterranean Oncology Journal» και μέλος στη συντακτική επιτροπή πολλών διεθνών περιοδικών. Έχει δώσει πολλές διαλέξεις σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Έχει οργανώσει διεθνή συνέδρια όπως: ESMO (1988), ICATM (2004), Ελληνοτουρκικά Συνέδρια (20052007), MMOF (2009, 2011), MASCC (2011), ΕΟΠΕ (2006, 2007, 2008, 2009). Τέλος, έχει βραβευθεί με 15 βραβεία για το επιστημονικό του έργο στην Ογκολογία, καθώς και για το κοινωνικό του έργο για τους ασθενείς με νεοπλασματικές νόσους.

| 43

ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΌ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ «ΘΕΑΓΈΝΕΙΟ» ΑΝΑΣΤΆΣΙΟΣ ΜΠΟΎΤΗΣ Παθολόγος-ογκολόγος στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο», γεν. γραμματέας της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας

ΑΛΜΑΤΏΔΕΙΣ ΟΙ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ!

Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΤΆ ΠΌΣΟΝ ΈΧΕΙ ΣΥΜΒΆΛΕΙ ΘΕΤΙΚΆ η ανοσοθεραπεία στην εξέλιξη της αντιμετώπισης του καρκίνου, αλλά και για τις δυσκολίες και τα προβλήματα που έφερε στο προσκήνιο η πανδημία, μας μιλά ο παθολόγος-ογκολόγος στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο» και γενικός γραμματέας της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, Αναστάσιος Μπούτης. — Η λέξη μετάσταση προκαλεί πανικό στον κόσμο, πόσω μάλλον σε έναν ασθενή με καρκίνο. Ωστόσο, σε κάποιες μορφές καρκίνου οι μεταστάσεις δύναται να αντιμετωπισθούν. Θα θέλατε να μας πείτε τι νεότερα δεδομένα έχουμε, για παράδειγμα στον μεταστατικό καρκίνο του μαστού, που αποτελεί φόβο και τρόμο για όλες τις γυναίκες που έχουν νοσήσει; Τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις στη θεραπευτική

44 |

αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου του μαστού είναι αλματώδεις. Στον ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο αναπτύχθηκαν αποτελεσματικοί αναστολείς, οι CDK αναστολείς, με μορφή «έξυπνων χαπιών» που συνδυάζονται με την κλασική ορμονοθεραπεία και εξασφαλίζουν μακρόχρονη επιβίωση με άριστη ποιότητα ζωής. Στις άλλες δύο μεγάλες υποκατηγορίες καρκίνου του μαστού κυκλοφόρησαν, επίσης, νέες αποτελεσματικές θεραπείες με μορφή μονοκλωνικών αντισωμάτων, όπως το trastuzumab deruxtecan, για τις ασθενείς με HER2 θετική νόσο, αλλά και η ανοσοθεραπεία για την τριπλά αρνητική νόσο. Πλέον μιλούμε για την εποχή της εξατομίκευσης της θεραπείας, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που έχει η νόσος στην κάθε ασθενή. Ασθενείς με μεταστατική νόσο μπορεί να «συμβιώνουν» με τον μεταστατικό καρκίνο για αρκετά χρόνια και σε εξαιρετική κατάσταση. — Πόσο έχει συμβάλει στην εξέλιξη των θεραπειών η ανοσοθεραπεία; Η ανοσοθεραπεία άλλαξε ριζικά τη θεραπεία του καρκίνου τα τελευταία πέντε χρόνια. Πλέον χρησιμοποιείται στις περισσότερες μορφές καρκίνου, είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με την κλασική χημειοθεραπεία, με εξαιρετική επιτυχία τόσο σε μορφές προχωρημένου καρκίνου (πνεύμονας, νεφρός, παχύ έντερο κ.ά.) όσο και σε πρωιμότερα στάδια (μελάνωμα, ουροδόχος κύστη, μαστός). Ειδικότερα στον καρκίνο μαστού, αν και πιο πρόσφατα καθιερωμένη, η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιείται στην πιο επιθετική μορφή της νόσου, τον τριπλά αρνητικό καρκίνο μαστού, με σημαντική

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ βελτίωση των αποτελεσμάτων έναντι της συμβατικής θεραπείας, τόσο στα προχωρημένα όσο και σύντομα και στα πρώιμα στάδια. — Μπήκαμε στην ψηφιακή εποχή σε όλους τους τομείς και στην Ιατρική. Πόσο έχουν συμβάλει και θα

Ο κ. ΑΝΑΣΤΆΣΙΟΣ ΜΠΟΎΤΗΣ.

συμβάλουν και στο μέλλον οι νέες τεχνολογίες στον τομέα της Υγείας, τόσο για την καλύτερη και αποδοτικότερη θεραπεία του ασθενούς όσο και για τη διευκόλυνση της δουλειάς του θεράποντος ιατρού; Η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη αποτελούν πλέον καθημερινή πραγματικότητα στον τομέα της Ιατρι-

κής και ειδικά στην Ογκολογία. Ο ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος, η τηλεϊατρική, η ψηφιοποίηση, μεταφορά και επεξεργασία των δεδομένων είναι ορισμένες από τις εφαρμογές της νέας ψηφιακής εποχής, στην οποία εισερχόμαστε με ταχύτατους ρυθμούς. Αποτελεί πρόκληση για τον σύγχρονο γιατρό η προσαρμογή στα νέα δεδομένα και η κατά το δυνατόν μέγιστη αξιοποίηση των εργαλείων της τεχνολογίας προς όφελος των ασθενών, αλλά και του συστήματος υγείας. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως πρέπει η Πολιτεία να συμβάλει προς την κατεύθυνση αυτή με τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό του συστήματος υγείας και τη θεσμική κατοχύρωση των νέων τεχνολογιών και της τηλεϊατρικής. — Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση για την πορεία της νόσου και πώς μπορεί αυτή να επιτευχθεί; Η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της αποτελεσματικής αντιμετώπισης του καρκίνου. Κλειδιά προς την κατεύθυνση αυτή είναι η ιατρική παιδεία των πολιτών, η πρόληψη και η έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής βοήθειας. Ασφαλώς πρέπει και η Πολιτεία να συνδράμει προς την κατεύθυνση αυτή με οργάνωση δικτύων προληπτικού ελέγχου (μαστογραφίες για τον καρκίνο μαστού, γυναικολογικός έλεγχος, αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης για τον καρκίνο πνεύμονα, κολονοσκόπηση για τον καρκίνο παχέος εντέρου κ.ά.). Η προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών στην πρόληψη πρέπει να αποτελεί καθημερινό μας μέλημα. — Υπάρχουν ακόμα τα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας όσον αφορά την αντιμετώπιση του ασθενούς που νοσεί από καρκίνο; Πιστεύω πως έχουν συντελεστεί βήματα βελτίωσης, ωστόσο ακόμη υπάρχει σημαντική προκατάληψη έναντι θεμάτων που άπτονται της διαχείρισης του καρκίνου. Ειδικότερα σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, αλλά και σε μη αστικά περιβάλλοντα, ο καρκίνος αντι-

μετωπίζεται συλλήβδην ως ανίατη νόσος με χαρακτηριστική απροθυμία προσφυγής στο σύστημα υγείας. — Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο θεράπων ιατρός στα δημόσια νοσοκομεία και πώς αυτές επηρεάζουν τη σχέση ασθενούς-γιατρού; Η καθημερινή επαφή με τον ασθενή στα δημόσια νοσοκομεία και ειδικότερα στα ειδικά αντικαρκινικά νοσοκομεία είναι μια μάχη με το χρόνο. Η ανάγκη εξυπηρέτησης ενός δυσανάλογα μεγάλου αριθμού ασθενών χωρίς ανάλογη στελέχωση, υποδομές και διοικητική οργάνωση φαντάζει συχνά ανυπέρβλητη και αντιρροπείται μόνο με τις φιλότιμες προσπάθειες του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού. Αυτό έγινε ακόμη πιο εμφανές την τελευταία διετία, που λόγω της πανδημίας η προσέλευση των ασθενών αυξήθηκε κατακόρυφα με την αναγκαστική απότομη αλλαγή στη ροή των ασθενών (COVID και μη-COVID νοσοκομεία), σε συνδυασμό μάλιστα με τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση που έστρεψε μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού στη δημόσια υγεία. — Ποια προβλήματα έφερε η πανδημία στο προσκήνιο και πώς βλέπετε την επόμενη μέρα; Η πανδημία του κορονοϊού επέφερε σοβαρά προβλήματα στη διαχείριση των ογκολογικών ασθενών: αναστολή προληπτικών εξετάσεων, καθυστερημένες διαγνώσεις, διαγνώσεις σε πιο προχωρημένα στάδια, καθυστερήσεις στη θεραπεία, διακοπές θεραπειών κ.ά. Η επιστημονική μας εταιρεία, η ΕΟΠΕ (Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας), κατέβαλε τη μέγιστη προσπάθεια προστασίας των ογκολογικών ασθενών με έκδοση κατευθυντήριων οδηγιών διαχείρισης, προτεραιοποίηση στον εμβολιασμό, συνεργασία με συλλόγους ασθενών και θεσμικούς εκπροσώπους, με αποτέλεσμα να είμαστε συνεχώς κοντά στις εξελίξεις και κοντά στον ογκολογικό ασθενή. Το σύνθημά μας είναι ότι η πανδημία του καρκίνου δεν μπορεί να περιμένει και είμαστε εδώ για να την αντιμετωπίσουμε. ■

ΑΝΑΣΤΆΣΙΟΣ ΜΠΟΎΤΗΣ Ο Αναστάσιος Μπούτης εργάζεται ως παθολόγος-ογκολόγος στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο» από το 2011. Αποφοίτησε το 1998 από την Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ και μετά από υποτροφία της DAAD στη Γερμανία, ειδικεύτηκε στην Ογκολογία στα Νοσοκομεία ΑΧΕΠΑ και «Θεαγένειο». Είναι διδάκτορας της Ιατρικής του ΑΠΘ και το ιδιαίτερο επιστημονικό του ενδιαφέρον είναι ο καρκίνος μαστού, ο καρκίνος του πνεύμονα, το μελάνωμα και η Υποστηρικτική Ογκολογία. Από το 2017 είναι εκλεγμένο μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), νυν γενικός γραμματέας και υπεύθυνος Τμήματος Ιατρικών Υποθέσεων και διευθυντής Σπουδών στον 7ο Κύκλο της Ελληνικής Ακαδημίας Ογκολογίας (ΕΑΚΟ). Έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμα ελληνικά και διεθνή συνέδρια με ανακοινώσεις και εισηγήσεις, ενώ συμμετέχει και σε διεθνείς κλινικές μελέτες φάσης ΙΙΙ/IV. Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής (ESMO) και Αμερικανικής (ASCO) Εταιρείας Παθολόγων Ογκολόγων και άλλων επιστημονικών εταιρειών.

46 |

Υπερσύγχρονο Τμήμα Check-Up και Εξωτερικά Ιατρεία όλων των ιατρικών ειδικοτήτων Τμήμα Check-Up Το ΙΑΣΩ Γενική Κλινική διαθέτει νέο υπερσύγχρονο Τμήμα Check-Up για τη διενέργεια προληπτικών ελέγχων υγείας. Σε μοντέρνο ανακαινισμένο χώρο και με σύγχρονο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, προσφέρει εξατομικευμένη και ολιστική προσέγγιση στη διενέργεια προληπτικών ελέγχων υγείας. Ακολουθώντας τις εξελίξεις της επιστήμης και της Iατρικής και με την τεχνογνωσία του Ομίλου ΙΑΣΩ, τα 15 εξειδικευμένα πακέτα healthUp του τμήματος Check-Up καλύπτουν κάθε ανάγκη για προληπτικό έλεγχο και απευθύνονται σε άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικιακής ομάδας. Προγραμματίστε άμεσα το ραντεβού σας στο Τμήμα CheckUp του ΙΑΣΩ και δώστε ένα Up στην υγεία σας. Εξωτερικά Ιατρεία Στον ίδιο χώρο λειτουργούν Εξωτερικά Ιατρεία όλων των ιατρικών ειδικοτήτων για την παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Τα ιατρεία λειτουργούν καθημερινά, από Δευτέρα έως Παρασκευή, ώρες 09:00-15:00, για την πλήρη κάλυψη όλων των αναγκών πρόληψης και διάγνωσης. Στελεχώνονται από κορυφαίους ιατρούς, με πολυετή εμπειρία, και διαθέτουν άριστα εκπαιδευμένο νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό, το οποίο εξασφαλίζει την άμεση και ομαλή εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Για την αντιμετώπιση επειγόντων προβλημάτων υγείας εφημερεύει εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό όλο το 24ωρο, 365 ημέρες το χρόνο. Όλες οι απαραίτητες εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις πραγματοποιούνται στο Τμήμα των Κεντρικών Εργαστηρίων και στο Τμήμα των Ιατρικών Απεικονίσεων του ΙΑΣΩ, τα οποία έχουν εδραιωθεί για το υψηλό επιστημονικό επίπεδο, το εύρος των εξετάσεων που προσφέρουν και την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων.

PUBLI

Λειτουργούν τα ιατρεία: Αγγειοχειρουργικό, Αιματολογικό, Γαστρεντερολογικό, Γενικής Χειρουργικής, Δερματολογικό, Ενδοκρινολογικό-Διαβητολογικό-Οστεοπόρωσης, Ηπατολογικό, Καρδιολογικό, Ιατρείο Κεφαλαλγίας, Νευρολογικό, Νευροχειρουργικό, Νεφρολογικό, Ορθοπαιδικό, Ουρολογικό, Οφθαλμολογικό, Παθολογικό Πνευμονολογικό, Ρευματολογικό, Φλεβολογικό Κέντρο, ΩΡΛ.

Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή, 07:00 – 15:00 Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 6383090 & 210 6383091 Email: checkup@iaso.gr

ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ ΠΑΤΡΩΝ «ΑΓ. ΑΝΔΡΕΑΣ» ΑΘΗΝΆ ΧΡΙΣΤΟΠΟΎΛΟΥ Παθολόγος-ογκολόγος - διευθύντρια ΕΣΥ στην Ογκολογική Μονάδα του Γενικού Νοσοκομείου Πατρών «Αγ. Ανδρέας».

O ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΠΆΕΙ ΝΑ ΓΊΝΕΙ ΜΙΑ ΧΡΌΝΙΑ ΝΌΣΟΣ! καταιγιστικές και πολλές μορφές καρκίνου είναι ιάσιμες, εάν διαγνωσθούν έγκαιρα, αλλά και άλλες που δείχνουν ότι ο καρκίνος πάει να γίνει μια χρόνια νόσος! Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση.

Συνέντευξη στην ΑΝΘΗ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΊΖΕΙ ο ασθενής με καρκίνο στην Ελλάδα τού σήμερα και της πανδημίας, τα ταμπού της κοινωνίας μας, καθώς και τις δυσκολίες που βιώνει ένας επιστήμονας στο να βοηθήσει αποτελεσματικά τους ασθενείς τους μας μιλά η Αθηνά Χριστοπούλου, Δρ Πανεπιστημίου Πατρών, Assistant a Ia Faculte, a titre entranger Universite de Montpellier, France, παθολόγος-ογκολόγος - διευθύντρια ΕΣΥ στην Ογκολογική Μονάδα του Γενικού Νοσοκομείου «Αγ. Ανδρέα» Πατρών και μία εκ των «Γυναικών στην Ογκολογία». — Πώς αποφασίσατε να ακολουθήσετε μια τόσο δύσκολη ειδικότητα της Ιατρικής; Η ενασχόλησή μου με την Ογκολογία ήταν μια σύμπτωση. Πραγματοποιούσα την ειδικότητά μου στην Παθολογία στη Γαλλία, στο Ινστιτούτο Καρκίνου στο Montpellier. Τότε δεν υπήρχε η ειδικότητα του οικολόγου στην Ελλάδα. Ξεκίνησα το διδακτορικό μου για τον καρκίνο του παγκρέατος και κάθε ημέρα που περνούσε γοητευόμουνα ακόμη περισσότερο. Πήρα την ειδικότητα της Παθολογίας και στη συνέχεια και την ειδικότητα της Ογκολογίας, την οποία και εξασκώ και δεν το έχω μετανιώσει ποτέ! Ειδικά σήμερα που οι εξελίξεις είναι

48 |

— Πώς επηρεάζει η ενημέρωση τον ασθενή και την οικογένειά του; Μια σειρά σημαντικών ερωτημάτων τίθενται αναφορικά με το θέμα ασθενής και καρκίνος. Για παράδειγμα, πώς βιώνει ο γιατρός την ανακοίνωση της νόσου στον ασθενή; Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ασθενής κατά τη διάρκεια της πορείας της νόσου και τι χρειάζονται για να μπορούν διαχειριστούν με τον καλύτερο τρόπο την όλη κατάσταση κατά τη γνώμη σας; Και, τέλος, υπάρχουν ακόμα τα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας όσον αφορά στην αντιμετώπιση του ασθενούς που νοσεί από καρκίνο; Η διάγνωση του καρκίνου πλέον δεν ταυτίζεται με ανακοίνωση θανάτου και η συνεργασία και συμμόρφωση του ασθενούς είναι βασικής σημασίας στον θεραπευτικό χειρισμό της νόσου. Έχουμε να κάνουμε με το τρίπτυχο γιατρός, ασθενής, οικογένεια. Η σχέση γιατρού-ασθενούς και η εμπλοκή της οικογένειας αποτελούν ενδεικτικούς παράγοντες της πολυπλοκότητας του ζητήματος και αυτό είναι για μένα το πιο δύσκολο, γιατί λείπει από τη βασική μας εκπαίδευση το πολύ σημαντικό θέμα της ενημέρωσης του ασθενούς. Πολλά βιοηθικά ερωτήματα προκύπτουν: Πρέπει να ενημερώνονται οι καρκινοπαθείς ασθενείς για τη διάγνωση και για την πρόγνωση, πρέπει να μαθαίνουν λεπτομέρειες, ποια η θέση της οικογένειας, έχει σημασία τι θέλουν οι ασθενείς, πώς και πότε πρέπει να ενημερώνονται, τι γίνεται εάν υπάρχουν μόνο υποψίες, πρέπει πάντα να εφαρμόζεται μια τακτική, ποιος αποφασίζει; Η ενημέρωση σε έναν ασθενή με καρκίνο δεν είναι μια μονόπλευρη από τη μεριά του γιατρού διαδικα-

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η κ. ΑΘΗΝΆ ΧΡΙΣΤΟΠΟΎΛΟΥ.

σία. Συνειδητά ή ασυνείδητα, ο γιατρός φαίνεται ότι για να προστατευτεί από το άγχος ή την κατάθλιψη, που θα του προκαλέσουν τα αντίστοιχα συναισθήματα του ασθενούς, προτιμά να αποπροσωποποιεί τη σχέση. Η πιθανότητα της δέσμευσης που συνοδεύει την ενημέρωση, εφόσον ο ασθενής αναπόφευκτα θα στηριχτεί επάνω του συναισθηματικά, γεμίζει φόβο και άγχος τον γιατρό. Οι γιατροί δυσκολεύονται να ενημερώσουν τους ασθενείς. O τρόπος όμως που διαχειρίζονται στην πράξη αυτές τις καταστάσεις έχει να κάνει με την εκπαίδευση, τη συνήθη τακτική, το Σύστημα Υγείας μέσα στο οποίο εργάζονται, το χρόνο που έχουν στη διάθεσή τους, τις αμοιβές τους, τις επικοινωνιακές δεξιότητες που απαιτεί μια σωστή ενημέρωση και το πολιτιστικό

| 49

υπόβαθρο γιατρών και ασθενών. H γενικότερη αλλαγή των κοινωνικών δομών είναι αυτή που προτάσσει πλέον την ατομικότητα και το σεβασμό στην αυτονομία του προσώπου σαν κύρια παράμετρο σε όλα τα ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων και των ιατρικών αποφάσεων. Οι νέες απαιτήσεις για την «ενημερωμένη συγκατάθεση» προϋποθέτουν την «πλήρη και ουσιαστική ενημέρωση» του ασθενούς, τόσο σε θέματα έρευνας, όσο και στην καθημερινή ιατρική πράξη. Η σημασία της κουλτούρας - πολιτισμού, με την έννοια των διαφορετικών αξιών, πιστεύω, τρόπων συμπεριφοράς, ηθών και εθίμων στις δυτικές και ανατολικές χώρες φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο στις διαφορετικές απόψεις, προτιμήσεις και τακτικές σε σχέση με το θέμα της ενημέρωσης των καρκινοπαθών. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι μια πεποίθηση αιώνων, δηλαδή ότι η επίγνωση της νόσου από τον καρκινοπαθή θα τον επηρεάσει αρνητικά, τόσο στο συναισθηματικό μέρος (κατάθλιψη - αυτοκτονική διάθεση - απόσυρση από τη ζωή) όσο και στο φυσικό - σωματικό μέρος (η νόσος θα εξελιχτεί γρηγορότερα, όταν η «άμυνα» του ασθενούς καμφθεί), έχει λίγο μελετηθεί. Για να μπορέσουμε να αποφασίσουμε ποια τακτική είναι η πιο σωστή από άποψη αποτελέσματος στην ψυχολογία και ποιότητα ζωής των ασθενών, πρέπει να απαντήσουμε στα εξής ερωτήματα: α) Η πληροφορία μειώνει την ανασφάλεια του ασθενούς τώρα ή στο μέλλον; β) Βελτιώνει την ικανότητα του ασθενούς να δρα προς όφελός του; γ) Βελτιώνει τη σχέση μεταξύ γιατρού και ασθενούς; H ενημέρωση δεν επηρεάζει αρνητικά, ενώ πολλές φορές βελτιώνει την ποιότητα ζωής και την ψυχολογία των ασθενών με καρκίνο και ταυτόχρονα βοηθάει στην ανάπτυξη καλύτερης σχέσης με συγγενείς και ιατρικό προσωπικό. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής οικογένειας, όπως την υπερπροστασία και τη σχέση αλληλο-εξάρτησης μεταξύ των μελών της, διαμορφώνουν το «οικογενειακό μυστικό». Η πίεση του στίγματος εκφράζεται με μυστικοπάθεια και «κοινωνική απομόνωση». Η κοινωνική απομόνωση ενισχυμένη από το φόβο του θανάτου δεν αποτελεί παρά μια μορφή κοινωνικοποιημένης απόρριψης, μέσα από τον οίκτο που βιώνουν τα άτομα αυτά. Και αυτό αποτελεί άλλο ένα στοιχείο που ενισχύει την έννοια του «μυστικού». Η οικογένεια μέσα από τη μυστικοπάθεια προστατεύει το μέλος της και προστατεύεται και η ίδια. Η κοινωνική απομόνωση της παραδοσιακής οικογένειας με άρρωστο με καρκίνο μετατρέπεται σε «συναισθηματική αφωνία» στη σύγχρονη οικογένεια, με αποτέλεσμα την απομόνωση του ασθενούς μέσα σε αυτήν. Αρα, παρότι το είδος της οικογένειας παίζει σημαντικό ρόλο στην τακτική αποκάλυψης ή απόκρυψης της αλή-

50 |

θειας, πρακτικά δεν αλλάζει τα προβλήματα επικοινωνίας και απομόνωσης, που προκύπτουν από το γεγονός ότι ο ασθενής με καρκίνο φοβάται ότι θα πεθάνει και ο ίδιος ο φόβος κατακλύζει και την οικογένεια. Η οικογένεια αντιδρά σαν μονάδα, δηλαδή όπως θα αντιδρούσε ένα σώμα που τραυματίζεται ένα μέλος του. Η διάγνωση του καρκίνου χτυπάει με την ίδια ένταση αλλαγής, τόσο τον ασθενή όσο και αυτόν που θα τον φροντίσει, με αποτέλεσμα οι θεραπευτές να μιλούν για «cancer family» και όχι για «cancer personality». Ο Τολστόι, στο «θάνατο του Ιβάν Iλιτς», περιγράφει το πόσο βασάνιζε τον πρωταγωνιστή το γεγονός της εξαπάτησης και η αίσθηση ότι ενώ όλοι γνώριζαν ότι θα πεθάνει δεν το έλεγαν ανοικτά, αλλά αντίθετα τον υποχρέωναν να συμμετέχει σε αυτό το ψέμα. Ο Φρόιντ έδινε μεγάλη σημασία στην αλήθεια, σαν βασικό συστατικό της επιτυχημένης θεραπευτικής σχέσης. Όταν ο γιατρός απαιτεί από τον άρρωστο να είναι απόλυτα ειλικρινής, με τη δική του ανειλικρίνεια θέτει σε κίνδυνο αυτή τη σχέση. Το να λες αλήθεια είναι απαραίτητο για την αξιοπρέπεια και την αυτογνωσία. Εξάλλου, η αλήθεια αποτελεί τη βάση για όλες τις σωστές ανθρώπινες σχέσεις (φιλία, γάμος κ.λπ.). Πώς μπορεί να ξεφύγει από τον κανόνα η σχέση γιατρού-ασθενούς; — Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο θεράπων ιατρός στα δημόσια νοσοκομεία, και ειδικά στην επαρχία, και πώς αυτές επηρεάζουν τη σχέση ασθενούς-γιατρού; Οι δυσκολίες είναι πολλές. Δυσκολίες στην πρόσβαση από απομακρυσμένες περιοχές, καθυστερήσεις λόγω της γραφειοκρατίας, λόγω της δομής του ΕΣΥ που δεν μπορεί να απορροφήσει τον μεγάλο αριθμό των ασθενών. Έτσι καθυστερεί η διάγνωση και η θεραπεία που αντικατοπτρίζει την τελική έκβαση των ασθενών. Μεγάλο και άλυτο πρόβλημα παραμένει ότι δεν υπάρχουν στη χώρα μας δομές ανακουφιστικής φροντίδας για τους ασθενείς τελικού σταδίου, οι οποίοι τελικά καταλήγουν σε κλίνες μιας παθολογικής κλινικής μη υποστηριζόμενοι από εξειδικευμένο προσωπικό. — Τι προβλήματα έφερε η πανδημία στο προσκήνιο και πώς βλέπετε την επόμενη μέρα; Μια μεγάλη πανδημία ήρθε να προστεθεί σε μια ακόμα μεγαλύτερη, αυτή του καρκίνου. Οι επιπτώσεις της μεγάλες. Είχαμε καθυστέρηση των νέων διαγνώσεων παγκοσμίως, καθυστέρηση των θεραπειών, μείωση των screening tests, όπως π.χ. μαστογραφίας, μείωση των χειρουργείων, αύξηση της νοσηρότητας και θνητότητας. Μεγάλη ήταν και η επίπτωση στον ψυχισμό των ασθενών μας, αφού η επιβεβλημένη τήρηση αποστά-

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ σεων τους στέρησε το άγγιγμα στο χέρι, τους στέρησε το χαμόγελο που μοιράζεται ο ασθενής με τον γιατρό του. Αν και ζήσαμε την εκτίναξη της τεχνολογίας, καμιά πρόοδος δεν μπορεί να αντικαταστήσει το ακουστικό και τη φυσική εξέταση του ασθενούς, τη σωματική επαφή που έχει αδιαμφισβήτητα ανάγκη ο ασθενής μας. Ας ελπίσουμε ότι είμαστε κοντά στο τέλος και να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος. — Πώς ήρθαν στη ζωή σας «Οι Γυναίκες στην Ογκολογία»; Τον Μάιο του 2014, έξι γυναίκες παθολόγοι-ογκολόγοι μοιραστήκαμε το κοινό μας όραμα και ξεκινήσαμε την προσπάθεια οργάνωσης μιας ομάδας γυναικών επαγγελματιών υγείας στο χώρο της Ογκολογίας στην Ελλάδα. Κύριοι στόχοι μας είναι: • Μέσω του δικτύου «Γυναίκες στην Ογκολογία», η γυναίκα ασθενής με καρκίνο να βρει τη στήριξη, την κατανόηση, την ενημέρωση που χρειάζεται, αλλά και την ουσιαστική αρωγή του επιστήμονα σε κάθε διεκδίκηση που αφορά την υγεία της. • Η δημιουργία μιας κουλτούρας πρόληψης, καθώς

και η ενημέρωση ότι ο καρκίνος είναι μια νόσος όπως όλες οι άλλες, η οποία, όταν εντοπιστεί σε πρώιμα στάδια, κατά κανόνα θεραπεύεται. • Η δημιουργία ενός «μόνιμου ταμείου» για τη στήριξη οικονομικά αδύναμων ασθενών με την κάλυψη διαγνωστικών μοριακών εξετάσεων που δεν καλύπτονται από ασφαλιστικά ταμεία, όπως π.χ. γενετικός έλεγχος και συμβουλευτική για κληρονομική προδιάθεση, αλλά και την άμεση βοήθεια ανασφάλιστων γυναικών με καρκίνο μέσω κοινωνικών ιατρείων και άλλων φορέων, ανά την Ελλάδα και όχι μόνο στην Αθήνα. Έχουμε μια δραστήρια επιστημονική επιτροπή και μια κοινωνική επιτροπή από επώνυμες γυναίκες από διάφορους κοινωνικούς χώρους -πολιτικοί, καλλιτέχνιδες, αθλήτριες, δημοσιογράφοι, γυναίκες των γραμμάτων και των τεχνών και άλλες-, που αποδέχθηκαν την πρόσκλησή μας να στηρίξουν την προσπάθεια, «χαρίζοντας» το όνομά τους ως «πρέσβειρες» των σκοπών της W4O-Hellas. Από το 2014 ετησίως πραγματοποιούμε πολλές δράσεις, συνέδρια σε όλη τη χώρα, δράσεις σε σχολεία, γιατί τα παιδιά πρέπει να αποκτήσουν κουλτούρα πρόληψης και να μεταφέρουν το μήνυμα παντού. ■

ΑΘΗΝΆ ΧΡΙΣΤΟΠΟΎΛΟΥ Η Αθηνά Χριστοπούλου γεννήθηκε στην Πάτρα το 1965 και είναι μητέρα τριών αγοριών. Το 1983 αποφοίτησε από το Αρσάκειο με βαθμό 19,2/20. Σπούδασε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών, απ’ όπου και πήρε το πρώτο της πτυχίο με άριστα το 1985. Στη συνέχεια, τον Ιούλιο 1990 αποσπά δεύτερο πτυχίο από την Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών με βαθμό λίαν καλώς. Καταφέρνει να πάρει δύο υποτροφίες, μία ως φοιτήτρια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, μέσω του προγράμματος ΕRASMUS, για 3μηνη άσκηση στο Πανεπιστήμιο Montpellier Γαλλίας, και μία ως ειδικευόμενη της « Ένωσης κατά του Καρκίνου» της Γαλλίας για 2 χρόνια, το διάστημα από Ιανουάριο ’91 έως και Δεκέμβριο ’92. Κατά τη διάρκεια της μετεκπαίδευσής της στη Γαλλία χρηματοδοτήθηκε από τη Γαλλική Αντικαρκινική Εταιρεία (Ligne Nationale cοntre le cancer) για την εκπόνηση μέρους της διδακτορικής της διατριβής. Εκπαιδεύτηκε για 3 χρόνια στην Ε’ Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Montpellier St ΕΙοί - Ινστιτούτου Καρκίνου CRLC Val d’ Aurelle, που αναγνωρίσθηκε από το ΚΕΣΥ. Μετά από επιτυχείς εξετάσεις, απέκτησε 2 ειδικότητες, την ειδικότητα της Γενικής Παθολογίας τον Φεβρουάριο 1999, καθώς και την ειδικότητα της Παθολογίας- Ογκολογίας τον Μάιο 2006. Τον Δεκέμβριο του 1992 εκλέχθηκε πανεπιστημιακός επιμελητής (Λέκτωρ) στην Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Μοntpellier Γαλλίας μετά από παρουσίαση Μemοire σχετικά με την καρκινογένεση στο πάγκρεας. Τον Ιούνιο του 1997 εκλέχτηκε διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών με βαθμό Άριστα και τίτλο διδακτορικής διατριβής «Βιταμίνη Α και πειραματική καρκινογένεση στο πάγκρεας». Τον Σεπτέμβριο του 2007 πέρασε με επιτυχία τις πανευρωπαϊκές εξετάσεις ESMO examination in Medical Oncology (Πανευρωπαϊκή αναγνώριση του τίτλου της ειδικότητας της Παθολογικής-Ογκολογίας), ενώ το 2008 για ένα μήνα εξειδικεύτηκε με πλήρη επιτυχία στο Τμήμα Ενδοπεριτοναϊκής Καρκινωμάτωσης ινστιτούτο Goustave Roussy στο Παρίσι. Έχει κάνει πλήθος ξενόγλωσσων και ελληνικών δημοσιεύσεων, καθώς επίσης έχει υπάρξει συγγραφέας των κεφαλαίων σε πολλές μονογραφίες και βιβλία. Μεγάλη είναι και η συμμετοχή της με διαλέξεις σε ελληνικά και διεθνή Συνέδρια. Σήμερα είναι δ/ντρια Παθολογικής Ογκολογίας και υπεύθυνη της Ογκολογικής Μονάδας του Γ.Ν. Πατρών «Άγιος Ανδρέας» και ταμίας του Δ.Σ. της ΕΟΠΕ. Είναι μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών, ιδρυτικό μέλος των «Γυναικών στην Ογκολογία» και έχει διοργανώσει με μεγάλη επιτυχία συνέδρια και ημερίδες, όπου υπήρξε πρόεδρος της επιστημονικής και οργανωτικής επιτροπής.

ΙΑΣΩ

Μύθοι και πραγματικότητα στον καρκίνο του μαστού! Γράφει ο ΔΗΜΟΣΘΈΝΗΣ ΜΠΑΛΤΆΣ, χειρουργός μαστού, διευθυντής Α’ Κλινικής Μαστού, Κέντρο Μαστού ΙΑΣΩ.

ΌΛΕΣ ΟΙ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΈΧΟΥΝ 1 ΣΤΙΣ 8 πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού. Διαβάστε παρακάτω μύθους και αλήθειες σχετικά με τον καρκίνο του μαστού. ΜΎΘΟΣ Όσο αυξάνεται η ηλικία μειώνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού αυξάνεται όσο αυξάνεται η ηλικία. Η πιθανότητα μιας γυναίκας να διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού είναι περίπου 1 στις 233 όταν είναι στα 30 της, και αυξάνεται σε 1 στις 8 φτάνοντας στα 85. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι νεότερες γυναίκες πρέπει να κάνουν λιγότερο τακτικά τον έλεγχό τους, καθώς ο καρκίνος που εμφανίζεται στις νεότερες γυναίκες μπορεί να είναι πιο σπάνιος, αλλά είναι ιδιαίτερα επιθετικός, με ταχύτατη εξέλιξη και χρήζει γρήγορης και έγκαιρης διάγνωσης. ΜΎΘΟΣ Τα αντισυλληπτικά χάπια μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο του μαστού. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Παρά το γεγονός ότι τα αντισυλληπτικά χάπια περιέχουν μικρές ποσότητες οιστρογόνων, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού φαίνεται να μην επηρεάζεται, λόγω της ιδιαίτερα χαμηλής περιεκτικότητας των αντισυλληπτικών σκευασμάτων τελευταίας γενιάς σε οιστρογόνα. Προσοχή πρέπει να επιδείξουν όμως οι γυναίκες με αυξημένο κληρονομικό κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Ο σχετικός κίνδυνος είναι 1,4, δηλ. 40% περισσότερες πιθανότητες για χρήση 10 χρόνια συνεχώς. Ο κίνδυνος μηδενίζεται μετά από διακοπή 10 ετών από τη λήψη τους. Οι γυναίκες που παίρνουν ορμονική θεραπεία υποκαταστάσεως «HRT» έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο; Φαίνεται πως ναι, τα οιστρογόνα δρουν ως «προαγωγοί». Αυξάνεται η πυκνότητα του μαστού δυσχεραίνοντας την έγκαιρη διάγνωση με τη μαστογραφία.

52 |

O κ. ΔΗΜΟΣΘΈΝΗΣ ΜΠΑΛΤΆΣ.

ΜΎΘΟΣ Η ετήσια μαστογραφία σάς εκθέτει σε ακτινοβολία αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Αν και είναι αλήθεια ότι η μαστογραφία χρησιμοποιεί ακτινοβολία, η δόση είναι τόσο μικρή ώστε οι τυχόν κίνδυνοι να είναι ελάχιστοι και ασήμαντοι σε σύγκριση με τα τεράστια οφέλη που αποκομίζει η γυναίκα από τον προληπτικό έλεγχο. Η μαστογραφία μπορεί να εντοπίσει ύποπτα ευρήματα πολύ πριν αυτά γίνουν αισθητά και αναγνωρίσιμα με άλλους τρόπους και όπως είναι λογικό, όσο συντομότερα ανακαλυφθεί μια κακοήθης βλάβη τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για ίαση. ΜΎΘΟΣ Η μαστογραφία ανακαλύπτει όλους τους καρκίνους του μαστού και επομένως εάν η απάντηση της μαστογραφίας είναι αρνητική, δεν πρέπει να κάνετε τίποτε άλλο μέχρι τον έλεγχο του επόμενου έτους. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Παρά την τεράστια σημασία της στη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, η μαστο-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ γραφία αποτυγχάνει να ανιχνεύσει περίπου το 5-10% των καρκίνων αυτών. Αυτός είναι ο λόγος της αναγκαιότητας της συμπληρωματικής κλινικής εξέτασης από ιατρό, καθώς και των άλλων απεικονιστικών εξετάσεων (υπερηχογράφημα, τομοσύνθεση, μαγνητική τομογραφία), όταν αυτές απαιτούνται. ΜΎΘΟΣ Ο καρκίνος του μαστού παρουσιάζεται πάντα με τη μορφή ενός οζιδίου. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Τα οζίδια μπορεί να αποτελούν ένδειξη καρκίνου του μαστού (ή μία από τις πολλές καλοήθεις παθήσεις του μαστού), αλλά οι γυναίκες θα πρέπει να είναι σε επιφυλακή και για άλλες αλλαγές που μπορεί να αποτελούν σημεία του καρκίνου του μαστού. Αυτές περιλαμβάνουν: εισολκή σε κάποιο σημείο του δέρματος του μαστού, αλλαγές στο δέρμα του στήθους (ρυτίδωση ή ερυθρότητα ή πάχυνση), αλλαγές στο μέγεθος ή το σχήμα του μαστού, εισολκή της θηλής, «πρήξιμο» ή πόνο στο στήθος, πόνο ή έκκριμα (κυρίως αιματηρό) της θηλής, «πρήξιμο» ή μάζα στη μασχάλη. ΜΎΘΟΣ Ο καρκίνος του μαστού προκαλεί πάντα πόνο. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Ο πόνος σπανίως είναι ένα από τα συμπτώματα του καρκίνου του μαστού. Σίγουρα δεν είναι χαρακτηριστικό του πρώιμου σταδίου. Χαρακτηρίζει κυρίως προχωρημένα στάδια. Αντιθέτως, ο πόνος είναι χαρακτηριστικός των καλοήθων παθήσεων του μαστού, αλλά και του φυσιολογικού μαστού για ορμονικούς λογούς. ΜΎΘΟΣ Ο καρκίνος του μαστού είναι μεταδοτικός. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Κανένας καρκίνος δεν μπορεί να μεταφερθεί από τον έναν άνθρωπο στον άλλον, καθώς ο καρκίνος δεν είναι ένα μεταδοτικό νόσημα αλλά είναι το αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης κυτταρικής ανάπτυξης που οφείλεται σε βλάβη του DNA. ΜΎΘΟΣ Μόνο οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού βρίσκονται σε κίνδυνο ανάπτυξης του ίδιου καρκίνου. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Συνολικά, λιγότερο από το 10% των γυναικών με καρκίνο του μαστού έχουν ένα μέλος της οικογένειάς τους με τη νόσο αυτή. Αυτό σημαίνει ότι οι περισσότερες γυναίκες (πάνω από το 90%) που αναπτύσσουν καρκίνο του μαστού δεν έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό. ΜΎΘΟΣ Το οικογενειακό ιστορικό του πατέρα δεν επηρεάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού όσο το οικογενειακό ιστορικό της μητέρας. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού στην οικογένεια του πατέρα είναι εξίσου σημαντικό όσο και εκείνο της μητέρας.

Άλλοι τύποι καρκίνου σε συγγενείς πρώτου βαθμού, όπως ο καρκίνος ωοθηκών στις γυναίκες και ο καρκίνος του προστάτη στους άνδρες μικρότερης ηλικίας (κάτω των 55 ετών) ή του παχέος εντέρου σε μικρότερη ηλικία (κάτω των 55 ετών) σε άνδρες και γυναίκες, είναι επίσης σημαντικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη όταν εκτιμούμε τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού μέσα από το οικογενειακό ιστορικό. ΜΎΘΟΣ Οι γυναίκες με μικρό μαστό έχουν λιγότερες πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ του μεγέθους του μαστού και του κίνδυνου ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Στους μεγάλους μαστούς είναι όμως σαφώς πιο δύσκολη η εξέταση από ό,τι στους μικρότερους, είτε με την κλινική εξέταση-ψηλάφηση του μαστού είτε με τη μαστογραφία. Έτσι, όλες οι γυναίκες, ανεξάρτητα από το μέγεθος του μαστού, θα πρέπει να υποβάλλονται στις ίδιες εξετάσεις προληπτικού ελέγχου. ΜΎΘΟΣ Η χρήση αντιιδρωτικών αποσμητικών αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία διαψεύδει αυτή τη φήμη, αλλά παραδέχεται ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα. ΜΎΘΟΣ Το αυξημένο σωματικό βάρος δεν σχετίζεται με τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Οι υπέρβαρες ή παχύσαρκες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού και κυρίως οι γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση. Τα οιστρογόνα που παράγονται κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας (όσο υπάρχει περίοδος) από τις ωοθήκες και ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού μπορούν να παραχθούν και από τον λιπώδη ιστό και στις γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση. ΜΎΘΟΣ Οι στηθόδεσμοι με «μπανέλες» αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Ο ισχυρισμός ότι οι στηθόδεσμοι με «μπανέλες» πιθανώς να συμπιέζουν το λεμφικό σύστημα του μαστού περιορίζοντας την αμυντική του ικανότητα και προκαλώντας καρκίνο του μαστού έχει ευρέως καταρριφθεί από την ιατρική κοινότητα. Υπάρχει ομοφωνία στην ιατρική κοινότητα στο ότι ούτε ο τύπος του στηθόδεσμου ούτε το πόσο σφιχτά είναι τα εσώρουχα ή άλλα ρούχα που φοράτε έχουν καμία σχέση με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.

| 53

ΜΎΘΟΣ

Η καφεΐνη προκαλεί καρκίνο του

μαστού.

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Καμία σχέση δεν έχει επιβεβαιωθεί μεταξύ της κατανάλωσης καφεΐνης και του καρκίνου του μαστού. Στην πραγματικότητα, μερικές έρευνες έχουν δείξει ότι η καφεΐνη μπορεί ίσως να μειώσει τον κίνδυνο. Μέχρι στιγμής, η μόνη σύνδεση της καφεΐνης με τον μαστό είναι, αν και όχι απόλυτα αποδεδειγμένο, η σχέση της με τη μαστωδυνία που προκαλείται στις καλοήθεις παθήσεις στους ινοκυστικούς μαστούς. ΜΎΘΟΣ Εάν βρίσκεστε σε αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού (όπως για παράδειγμα οι γυναίκες με έντονο κληρονομικό ιστορικό, με ατομικό ιστορικό θεραπευμένου καρκίνου του μαστού, με ιστορικό λήψης ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης κ.ά.), δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε άλλο από το να είστε να είστε ιδιαίτερα προσεκτικές, ώστε να ανακαλύψετε εγκαίρως τα συμπτώματα και σημεία που προκαλεί ο καρκίνος. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Υπάρχουν πολλά που μπορούν οι γυναίκες να κάνουν ώστε για να μειώσουν τον κίνδυνο, όπως η απώλεια βάρους, η τακτική άσκηση, η μείωση ή εξάλειψη της κατανάλωσης αλκοόλ, η τακτική εξέταση των μαστών, τόσο κλινικά με την ψηλάφηση του μαστού από τον ειδικό ιατρό όσο και απεικονιστικά με τη μαστογραφία, το υπερηχογράφημα ή και η μαγνητική μαστογραφία. Επίσης, η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να βοηθήσει. Μερικές γυναίκες με υψηλό κίνδυνο επιλέγουν να υποβληθούν σε προφυλακτική μαστεκτομή, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο κατά περίπου 90%. ΜΎΘΟΣ Δεν μπορεί να αναπτυχθεί καρκίνος του μαστού μετά από μαστεκτομία (μαστεκτομία είναι η ολική αφαίρεση του μαστού). ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Μερικές γυναίκες παρουσιάζουν καρκίνο του μαστού μετά από μαστεκτομία, συχνά μάλιστα στο σημείο της τομής. Οι γυναίκες με ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού που έχουν υποβληθεί σε προφυλακτική μαστεκτομία συνεχίζουν να βρίσκονται σε κίνδυνο, αν και σαφώς

πολύ μικρότερο. Μετά την προφυλακτική μαστεκτομία ο κίνδυνος μιας γυναίκας να αναπτύξει καρκίνο του μαστού μειώνεται κατά 90-95%. Πρακτικά 5-10% της μάζας του μαστού παραμένει και μετά τη μαστεκτομή για τεχνικούς λόγους! ΜΎΘΟΣ Η αυξητική επέμβαση μαστού μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Σύμφωνα με έρευνες, οι γυναίκες με ενθέματα μαστού δεν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Tα τραχέα ενθέματα έχουν κατηγορηθεί για Αναπλαστικό Μεγαλοκυτταρικό Λέμφωμα. ΜΎΘΟΣ Η βιοψία με βελόνα μπορεί να διαταράξει την αρχιτεκτονική δομή του όγκου και να προκαλέσει την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων σε άλλα μέρη του σώματος. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Δεν υπάρχουν πειστικές αποδείξεις για τον ισχυρισμό αυτόν. Παρά τις κάποιες παλαιότερες ανησυχίες, μια μεγάλη μελέτη του 2004 δεν επιβεβαίωσε καμία αύξηση της εξάπλωσης του καρκίνου σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε βιοψίες με βελόνα σε σύγκριση με εκείνους που δεν υποβλήθηκαν σε αυτή τη διαδικασία. ΜΎΘΟΣ Οι θεραπείες γονιμότητας αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Έγιναν 12 μελέτες σε 198.408 γυναίκες. Στις 10 μελέτες (159.500 γυναίκες) έδειξαν ότι τα φάρμακα γονιμότητας δεν αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο μαστού. Ωστόσο, μια μελέτη από τις ΗΠΑ έδειξε αύξηση του κινδύνου για καρκίνο μαστού στις υπογόνιμες γυναίκες ανεξάρτητα από τη λήψη φαρμάκων γονιμότητας και άλλη μελέτη πάλι στις ΗΠΑ έδειξε μία μικρή αύξηση του κινδύνου για καρκίνο μαστού μόνο για τις γυναίκες που είχαν λάβει φάρμακα για πάνω από 6 κύκλους IVF. ΜΎΘΟΣ Με την ακτινοθεραπεία για τον καρκίνο του μαστού θα πέσουν τα μαλλιά μου. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ Όχι, η ακτινοθεραπεία δεν προκαλεί αλωπεκία. ■

ΔΗΜΟΣΘΈΝΗΣ ΜΠΑΛΤΆΣ Ο Δημοσθένης Μπαλτάς γεννήθηκε στην Καλαμάτα και αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1983. Ειδικεύτηκε στη Μαιευτική Γυναικολογία στην 1η Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα». Συμπλήρωσε την ειδίκευσή του στις παθήσεις μαστού στο Ελληνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο του Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας», καθώς και στο Sussex County Hospital της Μεγάλης Βρετανίας. Από το 2010 κατέχει τη θέση διευθυντή στην Α’ Κλινική Παθήσεων Μαστού του Νοσοκομείου ΙΑΣΩ.

54 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Στη Ρόδο το 21ο Παγκόσμιο Συνέδριο για τον Καρκίνο του Μαστού και την Υγεία του Μαστού! ΣΤΗ ΡΌΔΟ ΣΤΙΣ 15-17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ 2022, στο Συνεδριακό Κέντρο του RODOS PALACE, θα πραγματοποιηθεί το 21ο Παγκόσμιο Συνέδριο της Διεθνούς Εταιρείας Μαστολογίας για τον Καρκίνο του Μαστού και την Υγεία του Μαστού (21th SIS World Congress on Breast Cancer and Breast Health Care), όπου θα παρουσιαστούν όλες οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις που αφορούν στην υγεία του μαστού και τον καρκίνο του μαστού. Με καθυστέρηση δύο ετών και παρά τις περί αντιθέτου πιέσεις για την πραγματοποίηση ενός ψηφιακού/διαδικτυακού Συνεδρίου, η ε. καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών, γυναικολόγοςχειρουργός-μαστολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας, εθνικός εκπρόσωπος στην Ε.Ε. για τον καρκίνο του μαστού και τα κέντρα μαστού και διευθύντρια της Ελληνικής Σχολής Μαστολογίας, Δρ Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα, επέμεινε και πέτυχε την πραγματοποίηση ενός διά ζώσης Συνεδρίου, με τόλμη, αγάπη και πίστη στο ότι η Ελλάδα θα πρέπει να επωφεληθεί από τα προνόμια που απορρέουν από ένα τέτοιου διαμετρήματος Συνέδριο, που είναι επιστημονικά, τουριστικά, οικονομικά, πολιτιστικά και κοινωνικά. Το Συνέδριο τελεί υπό την Αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ.

Κατερίνας Σακελλαροπούλου και της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος του Οικουμενικού μας Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου Α’. Πρόεδρος του Συνεδρίου είναι η καθηγήτρια Λυδία Ιωαννίδου-

Μουζάκα και πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής ο διακεκριμένος παθολόγοςογκολόγος Δρ Πάρις Κοσμίδης. Το Συνέδριο υποστηρίζεται από πλήθος πολιτικών, θεσμικών και επιστημονικών φορέων. ■

| 55

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

Ο καρκίνος του νεφρού και οι σύγχρονες εξελίξεις στη χειρουργική αντιμετώπισή του! Γράφει ο ΑΧΙΛΛΈΑΣ ΠΛΟΥΜΊΔΗΣ, χειρουργός-ουρολόγος-ανδρολόγος, επιστημονικός συνεργάτης του Κέντρου Ρομποτικής και Λαπαροενδοσκοπικής Ουρολογικής Χειρουργικής-Ανδρολογίας, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΎ, δηλαδή ο σχηματισμός όγκου, είναι σε εµφάνιση η όγδοη πιο συχνή κακοήθεια στους άνδρες και η τρίτη συχνότερη κακοήθεια του ουροποιητικού συστήματος. Στατιστικά, κάνει την εµφάνισή του µετά την ηλικία των 60 ετών και οι άνδρες προσβάλλονται δύο φορές συχνότερα από τις γυναίκες. Ο πιο συνήθης τύπος καρκίνου του νεφρού, που αφορά περίπου στο 85%, είναι ο νεφροκυτταρικός καρκίνος (renal cell carcinoma-RCC). Κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται µε τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου περίπου 115.000 Ευρωπαίοι, με 49.000 θανάτους κάθε χρόνο, ενώ τα αποτελέσματα ερευνών που πραγματοποιήθηκαν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού καταδεικνύουν ότι το 3% όλων των καρκίνων στις ΗΠΑ αφορά στον καρκίνο του νεφρού. Σύμφωνα με αποτελέσματα πρόσφατων μελετών, προκύπτει ότι παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες να δημιουργηθεί ο καρκίνος του νεφρού μεταξύ άλλων είναι: το κάπνισμα, η αυξημένη αρτηριακή πίεση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η επαγγελματική έκθεση σε συγκεκριμένες ουσίες, η ποιότητα διατροφής, η παχυσαρκία, ορισμένα φάρμακα, η κληρονομικότητα και η νεφρική ανεπάρκεια. Σαφώς σε αυτό το σημείο θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν είναι απαραίτητο να αναπτύξουν καρκίνο του νεφρού όσοι έχουν τους παραπάνω παράγοντες. Τα πιθανά συμπτώματα του καρκίνου του νεφρού μπορεί να είναι: η αιματουρία, ο πόνος ή το αίσθημα βάρους στην οσφύ, η ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά, η απότομη απώλεια βάρους, ο πυρετός, η αδυναμία, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ακόμη και η αναιμία. Είναι σημαντικό, όμως, να τονιστεί ότι τις περισσό-

56 |

O κ. ΑΧΙΛΛΈΑΣ ΠΛΟΥΜΊΔΗΣ.

τερες φορές ο καρκίνος του νεφρού είναι ασυμπτωματικός και η ανεύρεσή του αποτελεί τυχαίο εύρημα σε απεικονιστικές εξετάσεις. Επίσης, θα πρέπει να καταγραφεί ότι ο καρκίνος του νεφρού μπορεί να θεραπευτεί, αν διαγνωστεί έγκαιρα. Συγκεκριμένα, πρόσφατες έρευνες ανεβάζουν το ποσοστό θεραπείας των ασθενών που διέγνωσαν γρήγορα την ύπαρξη καρκίνου στον νεφρό τους από το 80% στο 100%. Η διάγνωση του καρκίνου του νεφρού δεν μπορεί να γίνει µε µία απλή εξέταση αίματος ή ούρων, αλλά χρειάζονται απεικονιστικές εξετάσεις -υπερηχογράφηµα, αξονική ή µαγνητική τοµογραφία, ενδοφλέβια ουρογραφία ή συνδυασμός εξετάσεων- προκειμένου να σιγουρευτεί ο γιατρός για την ύπαρξη όγκου.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Στην περίπτωση ευρήµατος, ο ασθενής πρέπει να αξιολογηθεί για τον τύπο του καρκίνου και για το αν έχουν γίνει µεταστάσεις σε άλλα σηµεία του σώµατος (σταδιοποίηση), προκειμένου να αποφασιστεί η σωστή αντιμετώπιση της πάθησης. Στην περίπτωση που ο όγκος είναι περιορισμένος µόνο στον νεφρό και δύναται λόγω θέσης και µεγέθους να εξαιρεθεί ολόκληρος και µε ασφάλεια, συνιστάται η µερική νεφρεκτομή. ∆ηλαδή, η χειρουργική αφαίρεση της νεοπλασίας και όχι ολόκληρου του νεφρού, όπως παλαιότερα, προκειµένου να σωθεί όσο το δυνατόν περισσότερος νεφρικός ιστός. Στόχος της «λεπτής» αυτής χειρουργικής επέµβασης είναι να διατηρηθεί όσο περισσότερο λειτουργικό τµήµα του οργάνου, ώστε να αποφευχθεί τυχόν µελλοντική αιµοκάθαρση (εξωνεφρική κάθαρση). Την τελευταία δεκαετία με την εξέλιξη της Χειρουργικής σε συνδυασμό με την εφαρμογή νέων τεχνολογιών, έχουμε οδηγηθεί στη λεγόμενη εποχή της «ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής». Η κλινική μας και το Ιατρικό Αθηνών, πάντα μπροστά στις τεχνολογικές εξελίξεις, διαθέτει πλέον δύο υπερσύγχρονα ρομποτικά συστήματα Da Vinci 4ης γενιάς, σε συνδυασμό με τεχνολογίες όπως το Tile Pro, το FIREFLY και τη ρομποτική κεφαλή διεγχειρητικού υπερήχου. Η σύγχρονη χειρουργική αποφεύγει μεγάλες τομές, τραυματισμούς των ιστών με αντίστοιχη δημιουργία φλεγμονής και περιορίζεται σε «μικρές οπές»,

μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται το ίδιο ογκολογικό και λειτουργικό αποτέλεσμα. Η διαφορά δεν είναι μόνο στο αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά έχει αποδειχθεί ότι με την ελάχιστα επεμβατική χειρουργική το μετεγχειρητικό stress των ιστών και συνολικά του οργανισμού είναι λιγότερο και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ταχύτερη ανάρρωση. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι σε όλα τα σύγχρονα κέντρα της Αμερικής και της Ευρώπης οι επεμβάσεις γίνονται με ελάχιστα επεμβατικές τεχικές. Η ρομποτική χειρουργική αποτελεί την εξέλιξη της λαπαροσκοπικής χειρουργικής και παρόλο που και οι δύο τεχνικές θεωρούνται «ελάχιστα επεμβατικές», η ρομποτική μέθοδος διαθέτει αναμφισβήτητα περισσότερα πλεονεκτήματα τόσο για τον χειρουργό όσο και για τον ασθενή. Με τη χρήση του ρομποτικού συστήματος «Da Vinci», ο χειρουργός βρίσκεται μπροστά σε μια χειρουργική κονσόλα, μέσω της οποίας πραγματοποιεί την εγχείρηση χωρίς να έρχεται σε επαφή με τον ασθενή. Το ρομπότ, ωστόσο, δεν λειτουργεί από μόνο του. Οι ρομποτικοί βραχίονες είναι η προέκταση των χεριών του χειρουργού και το ρομπότ εκτελεί τις εντολές, δίνοντας στον γιατρό τη δυνατότητα να χειρουργήσει με μεγαλύτερη ακρίβεια και με ελάχιστο τραυματισμό των ευαίσθητων οργάνων από ό,τι στο ανοιχτό χειρουργείο. Οι εντολές που δίνει ο χειρουργός μέσω των μο-

| 57

χλών μεταφέρονται ψηφιακά, σε απόλυτο χρόνο και αξιοθαύμαστη ακρίβεια, στους χειρουργικούς βραχίονες, οι οποίοι εκτελούν τις κινήσεις με εξαιρετική επιδεξιότητα. Συγκεκριμένα, το τεχνολογικό περιβάλλον, στο οποίο πραγματοποιείται η εγχείρηση, είναι τρισδιάστατο, με απόλυτη ευκρίνεια, μεγεθυμένο έως και 15 φορές, και η κάμερα που βρίσκεται στην κοιλιακή χώρα δίνει στον χειρουργό τη δυνατότητα να βλέπει λεπτομερώς και σε αληθινό βάθος πεδίου. Έτσι, ο χειρουργός μπορεί να επέμβει στον νεφρό, μέσω τεσσάρων μικρών οπών, να αφαιρέσει τον όγκο και να συρράψει με ακρίβεια τον υπόλοιπο υγιή νεφρό. Η επέμβαση της ρομποτικής μερικής νεφρεκτομής πραγματοποιείται με ολική αναισθησία. Κατά την επέμβαση, αφού η κοιλιακή χώρα γεμίσει με αέριο (πνευμοπεριτόναιο), εισέρχονται στο σώμα του ασθενούς η κάμερα και τα μικροσκοπικά ρομποτικά εργαλεία μέσω των 4-5 οπών. Η επέμβαση ξεκινά με την κινητοποίηση των ιστών του ασθενούς προκειμένου να προσεγγίσει ο χειρουργός τον νεφρό. Κατόπιν γίνεται προσωρινός αποκλεισμός των αγγείων του νεφρού. Αυτό το στάδιο είναι απαραίτητο προκειμένου να γίνει όσο το δυνατόν πιο αναίμακτα η αφαίρεση του όγκου και με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ασφάλεια και ακρίβεια. Mε τη χρήση κιόλας της τεχνολογίας firefly (ανοσοφθορισμού) στο ρομποτικό σύστημα Da Vinci, μπορούμε να προσδιορίσουμε ακόμα με μεγαλύτερη ακρίβεια την αιματική παροχή του όγκου του νεφρού. Συγκεκριμένα, με τη χρήση μιας κατάλληλης πράσινης χρωστικής (indocyanine green-ICG) μπορούμε να αναγνωρίσουμε ακριβώς τους αγγειακούς κλάδους που τροφοδοτούν τον όγκο του νεφρού. Κατ’ επέκταση μπορούμε να προχωρήσουμε σε υπερεκλεκτική νεφρική ισχαιμία

58 |

και να απομονώσουμε μόνο τον συγκεκριμένο αρτηριακό κλάδο που τροφοδοτεί τον όγκο, διατηρώντας καλή αιμάτωση του υπόλοιπου νεφρικού παρεγχύματος καθ’ όλη τη διάρκεια αφαίρεσης του όγκου. Στη συνέχεια, αφαιρείται ο όγκος και ολοκληρώνεται η επέμβαση με την ανακατασκευή και συρραφή του υγιούς νεφρού. Διακόπτεται ο αγγειακός αποκλεισμός και έτσι αιματώνεται εκ νέου ο νεφρός. Έπειτα, ο χειρουργός απομακρύνει τον όγκο μέσω ειδικού στεγανού σάκου -προκειμένου να αποφύγει τη διασπορά καρκινικών κυττάρων-, χρησιμοποιώντας μία από τις υπάρχουσες τομές, την οποία επεκτείνει αν χρειαστεί ανάλογα με το μέγεθος του όγκου. Με την απόκτηση κιόλας του προηγμένου ενδοσκοπικού ρομποτικά κατευθυνόμενου υπερήχου, είμαστε σε θέση να εντοπίζουμε με ευκολία όλους τους ενδοφυτικούς (εσωτερικούς) όγκους του νεφρού, τους όγκους δηλαδή που είναι κρυμμένοι μέσα στο νεφρικό παρέγχυμα, χωρίς να μπορούμε να διακρίνουμε τίποτα να προβάλλει στην εξωτερική επιφάνεια της κάψας του νεφρού. Έτσι για μικρούς όγκους που ενδεχομένως στο παρελθόν να χρειαζόταν να αφαιρεθεί ολόκληρος ο νεφρός, τώρα μπορούμε να διασώσουμε το νεφρό με αυτή την τεχνολογία, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στη ρομποτική μερική νεφρεκτομή. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι κατά τη διάρκεια της επέμβασης, ο χειρουργός, παραμένοντας στην κονσόλα και χειρουργώντας, μπορεί να βλέπει ταυτόχρονα στην οθόνη του την αξονική τομογραφία του ασθενούς με την τρισδιάστατη ανασύνθεση του όγκου. Αυτή η δυνατότητα (TilePro™, Intuitive Surgical Inc.) οφείλεται στην τελευταίας τεχνολογίας ρομποτική πλατφόρμα (Da Vinci Si HD, Intuitive Surgical Inc.) που διαθέτει το

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, καθώς επίσης στη δυνατότητα ανασύνθεσης εικόνων με κατάλληλο λογισμικό που επιτελείται από το Τμήμα Αξονικής Τομογραφίας του νοσοκομείου. Με τον τρόπο αυτόν, μπορεί να συνδυαστεί: η ακρίβεια στον εντοπισμό του όγκου (διάγνωση) μέσω της τρισδιάστατης ανασύνθεσης της αξονικής τομογραφίας, καθώς και η ακρίβεια στην αφαίρεση του όγκου (επέμβαση - θεραπεία). Σε κάθε μερική νεφρεκτομή τρεις είναι οι βασικοί στόχοι του χειρουργού: ▪ H ριζική αφαίρεση του όγκου-ογκολογικό αποτέλεσμα. ▪ Η διατήρηση όσο περισσότερο υγιούς νεφρικού παρεγχύματος γίνεται - λειτουργικό αποτέλεσμα. ▪ Η ελαχιστοποίηση του χρόνου αγγειακού αποκλεισμού - χρόνος ισχαιμίας. Χάρη στο ρομποτικό σύστημα «Da Vinci» και των νέων σύγχρονων τεχνολογιών που διαθέτουμε, η επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων και το μέγιστο αποτέλεσμα εξασφαλίζεται και στα τρία επίπεδα μέσω: ▪ Της τρισδιάστατης απεικόνισης με την οποία εργάζεται ο χειρουργός. ▪ Της ενδοσκοπικής κεφαλής ρομποτικού υπερήχου, με την οποία ο χειρουργός μπορεί να εντοπίσει και να προσεγγίσει ακόμα και δύσκολους ενδονεφρικούς όγκους (αυξάνοντας έτσι τις ενδείξεις για μερική νεφρεκτομή). ▪ Της τεχνολογίας firefly, πραγματοποιώντας υπερεκλεκτική νεφρική ισχαιμία. Έτσι προστατεύεται το

υγιές νεφρικό παρέγχυμα και αφαιρείται μόνο ο όγκος. ▪ Των ρομποτικών εργαλείων με την επιπλέον καρπιαία άρθρωση (EndoWrist® Instruments, Intuitive Surgical Inc.) επιτρέποντας τη συρραφή υπό όλες τις απαραίτητες γωνίες στον παραμένοντα λειτουργικό νεφρό, μειώνοντας στο ελάχιστο την αιμορραγία και το χρόνο νεφρικής ισχαιμίας. ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ Συνοπτικά μερικά από τα πλεονεκτήματα της ρομποτικής νεφρεκτομής είναι: ▪ Μέγιστο ογκολογικό και λειτουργικό αποτέλεσμα, με όσο το δυνατόν ελάχιστο χρόνο ισχαιμίας. ▪ Μικρότερη απώλεια αίματος, επομένως και περιορισμένη ανάγκη για μετάγγιση αίματος. ▪ Λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος και συνεπώς λιγότερη χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων. ▪ Ταχύτερη ανάρρωση. Η νοσηλεία συνήθως διαρκεί 2-3 ημέρες, ενώ η επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες είναι ταχύτατη. Αυτό συμβαίνει διότι ο συνήθης, περιοριστικός μυϊκός πόνος από τις μεγάλες τομές (της ανοιχτής χειρουργικής) είναι ελαχιστοποιημένος. ▪ Βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα. Η επέμβαση αφήνει 4-5 μικρές ουλές - ενώ στην ανοιχτή μερική νεφρεκτομή απαιτείται τομή στην κοιλιά περίπου 20 και πλέον εκατοστών. ▪ Λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές (ανάλογα και με την εμπειρία του χειρουργού). ■

ΑΧΙΛΛΈΑΣ ΠΛΟΥΜΊΔΗΣ Ο Δρ Αχιλλέας Πλουμίδης διαθέτει τεράστια εμπειρία στη διαχείριση και αντιμετώπιση όλων των ουρολογικών παθήσεων, ακόμα και των πλέον σπάνιων και περίπλοκων καταστάσεων, εφαρμόζοντας τις πλέον σύγχρονες και καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Χάρη στην εκπαίδευσή του στη ρομποτική χειρουργική, πρώτα στο παγκοσμίου φήμης ογκολογικό κέντρο Karolinska Institutet, στη Σουηδία, και κατόπιν στο OLV Vattikuti Robotic Surgery Institute στο Βέλγιο, εξειδικεύτηκε στην πραγματοποίηση επεμβάσεων στο κατώτερο (προστάτης, ουροδόχος κύστη, λεμφαδένες) κι ανώτερο ουροποιητικό (νεφροί, ουρητήρας), καθώς και στην Ουρογυναικολογία, με τη χρήση ρομποτικού συστήματος, διασφαλίζοντας για τους ασθενείς του το βέλτιστο δυνατό χειρουργικό κι αισθητικό αποτέλεσμα με μέγιστη ασφάλεια και ελάχιστη ταλαιπωρία. Παράλληλα, μετεκπαιδεύτηκε σε Ενδοουρολογία, Λαπαροσκοπική Χειρουργική, Λιθίαση και Εύκαμπτη Ουρητηροσκόπηση στο Hopital Tenon, Université Pierre et Marie Curie στο Παρίσι, καθώς επίσης στην Παιδοουρολογία και την Πλαστική Γεννητικών Οργάνων και Ουρήθρας στο πανεπιστημιακό ουρολογικό κέντρο της Γάνδης, στο Βέλγιο, και το Sava Perovic Foundation, στο Βελιγράδι (visiting fellow). Διατηρεί θέση εκπαιδευτή Ρομποτικής και Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής στο ORSI Robotic Training Center και σε πρόγραμμα Ρομποτικής Χειρουργικής για Παιδοουρολόγους στο OLV Vattikuti Robotic Surgery Institute. Το 2013 αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και σήμερα διδάσκει στην Ιατρική Σχολή στο Μεταπτυχιακό «Ελάχιστα Επεμβατική Χειρουργική, Ρομποτική Χειρουργική και Τηλεχειρουργική», όντας υπεύθυνος για την πρακτική εκπαίδευση των ιατρών στη Ρομποτική Χειρουργική.

| 59

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

Η ρομποτική χειρουργική στην Ογκολογία! Σε ποιες παθήσεις εφαρμόζεται Γράφει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΊΔΗΣ, MD, PhD, FACS, MAMSE, Adjunct Professor of Surgery Ohio State University, USA, επιστημονικός διευθυντής Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, διευθυντής Γενικής, Ογκολογικής, Λαπαροσκοπικής και Ρομποτικής Χειρουργικής Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.

ΤΟ 2000 Η ΠΡΏΤΗ ΡΟΜΠΟΤΙΚΉ ΠΛΑΤΦΌΡΜΑ εγκρίθηκε από τον Oργανισμό Tροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ. Έκτοτε η χρήση της ρομποτικής τεχνολογίας στη Χειρουργική αυξάνεται διαρκώς, ιδιαίτερα στους τομείς της Γενικής Χειρουργικής, της Ουρολογίας, της Ορθοπαιδικής, της Καρδιο- και Θωρακοχειρουργικής, καθώς και σε εκείνον της Γυναικολογίας. Μετά τις πρώτες εφαρμογές της, ιδίως στην αντιμετώπιση καλοήθων παθήσεων, και την αύξηση της εμπειρίας των χειρουργών και των δυνατοτήτων της ρομποτικής τεχνολογίας, η ρομποτική χειρουργική εξαπλώθηκε και στον ιδιαίτερα απαιτητικό και νευραλγικό τομέα της Χειρουργικής Ογκολογίας. Η Γενική Χειρουργική, αποτελώντας έναν από τους πυλώνες της Χειρουργικής, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την αντιμετώπιση παθήσεων, καλόηθων και κακόηθων, του οισοφάγου, του στομάχου, του δωδεκαδακτύλου, του λεπτού και παχέος εντέρου, του ήπατος, παγκρέατος, του σπληνός, των χοληφόρων, καθώς και ενδοκρινών αδένων όπως των επινεφριδίων. Αναφορικά με τις επεμβάσεις για κακοήθειες, το βέλτιστο ογκολογικό αποτέλεσμα είναι βασικότατο, επιπρόσθετο χαρακτηριστικό για την αξιολόγηση της επιτυχίας της επέμβασης σε σχέση με τις επεμβάσεις για καλοήθεις νόσους. Την 1η δεκαετία του 21ου αιώνα, η ρομποτική χειρουργική ογκολογία είχε περιορισμένη εφαρμογή, κυρίως λόγω της περιορισμένης εμπειρίας, της έλλειψης δεδομένων και της ανησυχίας για πιθανή έκπτωση του ογκολογικού αποτελέσματος, ειδικά συγκριτικά με τις ευρέως αποδεκτές, ανοικτές και νεότερες λαπαροσκοπικές τεχνικές. Με την πάροδο των ετών, η αύξηση της χρήσης της

60 |

Ο κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΊΔΗΣ.

ρομποτικής πλατφόρμας και η περαιτέρω βελτίωση των δυνατοτήτων της με νεότερες τεχνολογίες έφεραν αύξηση στην εμπειρία και τις πρώτες χρήσεις στον τομέα της Ογκολογίας. Η λαπαροσκοπική χειρουργική ογκολογία το 1990 έφερε επανάσταση στη Χειρουργική βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ογκολογικών ασθενών, λόγω των μικρότερων τραυμάτων και της δυνατότητας για ταχεία έναρξης επικουρικής θεραπείας, όταν αυτό κρινόταν απαραίτητο. Οι τομείς στους οποίους υπήρξαν οι πρώτες σκέψεις για χρήση του ρομπότ ήταν εκείνοι στους οποίους η λαπαροσκοπική χειρουργική αντιμετώπιζε τεχνικές δυσκολίες, με αποτέλεσμα να χρειάζεται μετατροπή του χειρουργείου σε ανοικτό, ώστε να μην υπάρχει μείωση του ογκολογικού αποτελέσματος

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ή για να ολοκληρωθεί με ασφάλεια το χειρουργείο. Σε ασθενείς με • μεγάλη ποσότητα ενδοπεριτοναϊκού λίπους όπως παχύσαρκοι, • όγκους χαμηλά στο ορθό και στενή πύελο όπως οι άντρες, • προεγχειρητική ακτινοβολία στο εγχειρητικό πεδίο, • όγκους σε δύσκολα προσβάσιμα σημεία, που γειτνιάζουν με δομές όπως τα μεγάλα αγγεία ή ο σπλήνας, όπως το πάγκρεας και άλλες οπισθοπεριτοναϊκές δομές, • όγκους που μετά την εκτομή τους απαιτείται διενέργεια δύσκολων, αναστομώσεων όπως κολεκτομές σε κακοήθειες χαμηλά στο ορθό, γαστρεκτομές και παγκρεατεκτομές, • όγκους που απαιτούν εκτεταμένο λεμφαδενικό καθαρισμό, υπήρχαν πολλές δυσκολίες στη διεκπεραίωση του χειρουργείου λαπαροσκοπικά, οπότε από το 2005 και μετά αυξήθηκαν οι αριθμοί των ρομποτικών ογκολογικών χειρουργείων. Σε δημοσίευση του 2018 σε ένα από τα πιο έγκριτα ιατρικά επιστημονικά περιοδικά (Surgical Endoscopy) συμπεριλήφθηκαν πάνω από 147.000 ασθενείς στις ΗΠΑ που υπεβλήθησαν σε επέμβαση για ογκολογικό πρόβλημα. Συνηθέστερα ήταν τα χειρουργεία για κακοήθειες του: παχέος εντέρου (75%), παγκρέατος (7%),

λεπτού εντέρου (5%), στομάχου (5%), ήπατος (5%) και οισοφάγου (3%). Το 2010 μόλις το 1,1% των περιστατικών έγινε ρομποτικά. Το 23,5% των περιστατικών έγινε λαπαροσκοπικά, ενώ 75,3% διεκπεραιώθηκε ανοικτά. Προοδευτικά με την πάροδο των ετών τα ποσοστά άλλαξαν, με τη συχνότητα των ρομποτικών ογκολογικών χειρουργείων να πενταπλασιάζεται σε λίγα χρόνια και συγκεκριμένα το 2014 φτάνοντας το 5,9%, ενώ τα ανοικτά χειρουργεία σημείωσαν στατιστικά σημαντική πτώση στο 66,5% (p<0.001). Αύξηση σε ρομποτικά ογκολογικά χειρουργεία σημειώθηκε σε όλες τις κατηγορίες, με πιο χαρακτηριστική την αύξηση στα χειρουργεία του οισοφάγου από 3% σε 9% και στα χειρουργεία παχέος εντέρου από 1% σε 7% του συνόλου χειρουργείων. ΚΑΛΎΤΕΡΑ ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΊΣ H αύξηση στη συχνότητα των ρομποτικών χειρουργείων συνδυάστηκε και με καλύτερα αποτελέσματα για τους ασθενείς. Ενώ στα ανοικτά ογκολογικά χειρουργεία ο μέσος όρος μετεγχειρητικών επιπλοκών ανήλθε στο 31%, στα ρομποτικά έφτασε το 22%. Παράλληλα με την πάροδο των ετών μειώθηκαν σε σημαντικό βαθμό οι επιπλοκές των ρομποτικών επεμβάσεων στις επιμέρους κατηγορίες ογκολογικών επεμβάσεων σε σχέση με τις ανοικτές και τις λαπαροσκοπικές προσεγγίσεις. Πιο ειδικά περιγράφεται στατιστικά σημαντική μείωση των επιπλοκών για τις ρομποτικές επεμβάσεις σε σχέση με τις άλλες μεθόδους σε χειρουργεία στομάχου,

| 61

όπως γαστρεκτομές (p=0.04), κολεκτομές για όγκους του παχέος εντέρου (p<0.001), εντερεκτομές για το λεπτό έντερο (p<0.001) και ηπατεκτομές (p<0.001). Η βελτίωση αυτή στα ρομποτικά ογκολογικά χειρουργεία συνδυάστηκε και με μείωση των ημερών νοσηλείας, ακόμα και σε σύγκριση με τα λαπαροσκοπικά χειρουργεία σε ορισμένες κατηγορίες, όπως τα χειρουργεία για όγκους του παχέος εντέρου, όπου ο μέσος όρος νοσηλείας μειώθηκε κατά περίπου μία μέρα (p=0.03), ενώ για τα χειρουργεία καρκίνου παγκρέατος η μείωση στη νοσηλεία έφτασε τις 3 μέρες (p=0.03). Ακόμα και στο αρνητικό σενάριο των επιπλοκών που χρήζουν επανεπέμβασης, η αρχική ρομποτική παρέμβαση επιτρέπει την ασφαλή είσοδο στην κοιλιά και την επιδιόρθωση τυχών επιπλοκών, δίχως τον κίνδυνο κάκωσης σπλάγχνων. Επίσης, το τελευταίο ρομποτικό σύστημα περιλαμβάνει την τεχνολογία της πυγολαμπίδας. Με την τεχνική αυτή ο χειρουργός μπορεί διεγχειρητικά να ενεργοποιήσει την υπέρυθρη ρομποτική κάμερα και να φθορίζουν οι ιστοί που τον ενδιαφέρουν, όπως η αιμάτωση της περιοχής, οι ουρητήρες και οι λεμφαδένες. Αυτό επιτρέπει διενέργεια χειρουργικών κινήσεων μέγιστης ακρίβειας και καθιστά το χειρουργείο ασφαλές. Επίσης, μειώνονται οι επιπλοκές στο ελάχιστο. Ένα από τα γνωστά «αγκάθια» της ευρύτερης αποδοχής και εφαρμογής της ρομποτικής χειρουργικής στην Ογκολογία είναι το κόστος. Ωστόσο, γίνεται σαφές, πως μεγάλο μέρος της οικονομικής επιβάρυνσης αντιρροπείται τόσο από τις ολοένα και μειούμενες επιπλοκές όσο και από τις λιγότερες μέρες νοσηλείας. Προοδευτικά, και ειδικά τα τελευταία χρόνια, δημοσιεύονται μελέτες που αρχίζουν να αναδεικνύουν την υπεροχή της χρήσης ρομποτικής πλατφόρμας στον τομέα της ανάρρωσης και της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών. Η υπεροχή αυτή έρχεται να προστεθεί στα γνωστά πλεονεκτήματα της ρομποτικής αεροδιαστημικής τεχνολογίας που συνοπτικά είναι: • αρθρωτά ρομποτικά εργαλεία με πολλούς βαθμούς ελευθερίας που επιτρέπουν ακρίβεια στις κινήσεις και διεκπεραίωση περίπλοκων χειρισμών σε απαιτητικές ανατομικές περιοχές, • η βελτιωμένη εργονομία για τον χειρουργό, ο οποίος κάθεται σε εργονομική στάση, έχοντας τη δυνατότητα πιο ξεκούραστα να διεκπεραιώνει πολύωρες και απαιτητικές επεμβάσεις με μεγάλη ακρίβεια, • τρισδιάστατη όραση με δυνατότητα μεγέθυνσης και πλήρους ελέγχου από τον χειρουργό, • εξαφάνιση του «τρόμου» από τα εργαλεία, αφού δεν τα συγκρατεί ανθρώπινο χέρι, όπως τα λαπαρο-

62 |

σκοπικά εργαλεία, • μειωμένο χειρουργικό τραύμα, λιγότερη απώλεια αίματος και πόνος και συνολικά ταχύτερη ανάρρωση του ασθενούς. Η ΡΟΜΠΟΤΙΚΉ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΉ ΟΓΚΟΛΟΓΊΑ ΣΤΟ ΙΑΤΡΙΚΌ ΚΈΝΤΡΟ ΑΘΗΝΏΝ Στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, από το 2006, έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα ρομποτικής χειρουργικής ογκολογίας με την εμπειρία του τμήματος υπό τη διεύθυνση του πρωτεργάτη της ρομποτικής χειρουργικής σε διεθνές επίπεδο Δρα Κωνσταντίνου Κωνσταντινίδη. Η εμπειρία μέχρι σήμερα ξεπερνά τις 3.000 ρομποτικές επεμβάσεις για ογκολογικά προβλήματα. Στα χειρουργεία αυτά περιλαμβάνονται εξ ολοκλήρου ρομποτικές επεμβάσεις για κακοήθεις παθήσεις: οισοφάγου-στομάχου, λεπτού και παχέος εντέρου, παγκρέατος, ήπατος και χοληφόρων, σπληνός, επινεφριδίων, καθώς και γυναικολογικών οργάνων. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της ρομποτικής τεχνολογίας παρατηρείται στις πιο απαιτητικές επεμβάσεις. Στις ολικές γαστρεκτομές, η αφαίρεση του όγκου με σωστά όρια εκτομής, οι αναστομώσεις και ο λεμφαδενικός καθαρισμός γίνονται με ασφάλεια δίχως αιμορραγία ή άλλες σοβαρές επιπλοκές. • Στα χειρουργεία παχέος εντέρου, ακόμα και όταν η κακοήθεια εντοπίζεται πολύ χαμηλά στην πύελο ή όταν η περιοχή είναι ακτινοβολημένη, κοινή πρακτική στην ανοιχτή λαπαροσκοπική χειρουργική ογκολογία είναι η διενέργεια προφυλακτικής στομίας, λόγω του κινδύνου αναστομωτικής διαφυγής. Με την τεχνική μας όμως στη ρομποτική προσέγγιση και τη μεγάλη μας εμπειρία στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, έχουμε φτάσει στο σημείο αυτός ο κίνδυνος να μειώνεται δραματικά. Η τελευταίας τεχνολογίας τρισδιάστατη εικόνα, η εργονομία του χειρουργού και η μεγάλη ακρίβεια και δεξιότητα των ρομποτικών εργαλείων επιτρέπουν τη διεκπεραίωση των χειρουργείων αυτών πλήρως ρομποτικά χωρίς τη διενέργεια προφυλακτικής στομίας ή μετατροπής σε ανοικτή και με άριστο ογκολογικό αποτέλεσμα. Ο συνδυασμός αυτών προσφέρει στον ασθενή την ελάχιστη δυνατή νοσηρότητα και ταλαιπωρία μετά το χειρουργείο, γρήγορη επάνοδο στην καθημερινότητα και, το βασικότερο, την ταχύτερη δυνατή έναρξη επικουρικής χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας, αν και όταν αυτό κριθεί σκόπιμο μετεγχειρητικά. • Στον καρκίνο του ορθού η Χαμηλή Πρόσθια Εκτομή με Ολική Αφαίρεση του Μεσοορθού είναι η ενδεδειγμένη χειρουργική επέμβαση. Πρόκειται για μία πολύ δύσκολη τεχνικά επέμβαση, δεδομένου ότι εξελίσσεται στην ελάσσονα πύελο, στον στενό σαν σωλήνα χώρο, ειδικά σε άνδρες, που αφορίζεται από

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ τα οστά της λεκάνης. Ο περιορισμένος ανατομικός χώρος, το μεγάλο βάθος και η απαίτηση για τέλειο καθαρισμό και αφαίρεση του μεσοορθού δημιουργούν το υψηλό επίπεδο δυσκολίας. Την επέμβαση καθιερώσαμε να γίνεται λαπαροσκοπικά από το 1994, ωστόσο, λόγω των περιορισμών των άκαμπτων λαπαροσκοπικών εργαλείων, θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη. Οι τεχνικές δυνατότητες του ρομποτικού συστήματος Da Vinci βρίσκουν σε αυτό το πεδίο την τέλεια εφαρμογή, έτσι ώστε να έχουμε εγκαταλείψει τις άλλες μεθόδους και να εφαρμόζουμε μόνο τη ρομποτική από το 2006. Τα πλεονεκτήματα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα όταν πρόκειται για καρκίνο κοντά στον πρωκτό. Όσο πιο χαμηλά είναι ο καρκίνος τόσο αυξάνουν οι πιθανότητες ο ασθενής να καταλήξει με μόνιμη κολοστομία και μερικές φορές η διαφορά κρίνεται από ένα εκατοστό μήκους στο έντερο. Τα ρομποτικά εργαλεία μάς δίνουν τη δυνατότητα να φτάσουμε πολύ χαμηλά μέσα στην πύελο, αυξάνοντας τις πιθανότητες για ένα άριστο ογκολογικά χειρουργείο και μειώνοντας τις πιθανότητες για δημιουργία μόνιμης κολοστομίας (παρά φύση έδρας). • Παραπλήσια πλεονεκτήματα παρατηρούνται και στα χειρουργεία ήπατος, παγκρέατος και χοληφόρων. Επεμβάσεις όπως η παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή (έπεμβαση Whipple) για όγκους της κεφαλής του παγκρέατος ή των χοληφόρων και η ηπατεκτομή διενεργούνται από την ομάδα μας από το 2010 πλήρως

ρομποτικά με ελάχιστο τραύμα και επιπλοκές, γεγονός που μεταξύ άλλων μεταφράζεται και σε ελάχιστες μεταγγίσεις αίματος, καθώς και σε αποδέσμευση κλινών ΜΕΘ (Μονάδες Εντατικής Θεραπείας), δεδομένου πως οι ασθενείς, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, μετά το πέρας του χειρουργείου, δύνανται να νοσηλευθούν σε κανονικό θάλαμο, αποφεύγοντας τη νοσηλεία σε ΜΕΘ. Στο παρελθόν οι ασθενείς που υποβάλλονταν σε τέτοιας φύσης χειρουργεία σε μεγάλο βαθμό χρειάζονταν να νοσηλευτούν σε ΜΕΘ ή ΜΑΦ (Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας) για κάποιες ημέρες μέχρι να ξεπεράσουν το χειρουργικό stress και να μπορούν να νοσηλευτούν σε απλό θάλαμο. Οι μειωμένες μέρες νοσηλείας, η μη χρήση ΜΕΘ και η ελάχιστη δυνατή νοσηρότητα που καθιστά τις επανεπεμβάσεις σπάνιο γεγονός στο τμήμα μας αντιρροπούν το εξτρά κόστος της χρήσης της ρομποτικής τεχνολογίας. Στις εποχές μας, το πλεονέκτημα αυτό είναι ιδιαίτερης σημασίας, αφού, εκτός από τα οικονομικά οφέλη, συμβάλλει στην αποσυμφόρηση των ΜΕΘ που διατίθενται πρωτίστως για την αντιμετώπιση της πανδημίας, στην προφύλαξη των αποθεμάτων αίματος μετάγγισης, που επίσης έχουν πληγεί λόγω παρατεταμένης πανδημίας, ενώ παράλληλα προσφέρει στους ασθενείς τον ιδεατό συνδυασμό του άριστου ογκολογικού αποτελέσματος και της βέλτιστης ποιότητας ζωής. ■

ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΊΔΗΣ Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης, MD, PhD, FACS, MAMSE, είναι διευθυντής της Κλινικής Γενικής, Λαπαροσκοπικής, Ογκολογικής και Ρομποτικής Χειρουργικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών. Το 2006 πραγματοποίησε την πρώτη ρομποτική επέμβαση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και έκτοτε, με περισσότερες από 4.000 ρομποτικές επεμβάσεις, κατέχει μία από τις μεγαλύτερες εμπειρίες στον κόσμο. Είναι Governor του Ελληνικού Τμήματος του American College of Surgeons και πρόσφατα εξελέγη τακτικό μέλος του Academy of Master Surgeon Educators του American College of Surgeons. Έχει αφιερώσει την καριέρα του στην εκπαίδευση των νέων χειρουργών τόσο στη λαπαροσκοπική όσο και στη ρομποτική χειρουργική. Εκατοντάδες χειρουργοί, έχοντας εκπαιδευτεί δίπλα του, πλέον διαπρέπουν σε νοσοκομεία και πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Πραγματοποίησε πρώτος στον κόσμο -μετά από πρόσκληση της κατασκευάστριας εταιρείας- ρομποτικές επεμβάσεις διά μίας μοναδικής τομής. Έχει πλούσιο συγγραφικό και ερευνητικό έργο που περιλαμβάνει κεφάλαια επιστημονικών βιβλίων, καθώς και πλήθος δημοσιευμένων εργασιών σε ξενόγλωσσα περιοδικά. Είναι κριτής εργασιών στα μεγαλύτερα ιατρικά περιοδικά ρομποτικής χειρουργικής. Εργασίες του που παρουσιάζουν πρωτοποριακές λαπαροσκοπικές επεμβάσεις έχουν βραβευθεί σε παγκόσμια και πανευρωπαϊκά συνέδρια. Το καλοκαίρι του 2021 η κατασκευάστρια εταιρεία του ρομποτικού συστήματος τον αναγνώρισε ως top general surgery performer για όλο τον κόσμο ανάμεσα σε χιλιάδες χειρουργών. Είναι γραμματέας της Παγκόσμιας Επιστημονικής Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής, CRSA, μέλος του Διεθνούς Διοικητικού Συμβουλίου Εταιρείας Ρομποτικής Χειρουργικής, SRS, μέλος της Αμερικανικής Εταιρείας Μεταβολικής και Βαριατρικής Χειρουργικής, FASMBS.

| 63

METROPOLITAN HOSPITAL Δρ ΕΛΈΝΗ ΓΑΛΆΝΗ Ογκολόγος-παθολόγος, αν. διευθύντρια Β’ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital

Η ΠΑΝΔΗΜΊΑ ΜΈΣΑ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΊΑ! Συνέντευξη στην ΑΝΘΉ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΊ ΤΗ ΜΆΣΤΙΓΑ της εποχής μας, επισημαίνει η Δρ Ελένη Γαλάνη, oγκολόγος-παθολόγος, αφού, σύμφωνα με τα στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2020 διαγνώσθηκαν 19 εκατομμύρια νέα περιστατικά, ενώ ο καρκίνος συνεχίζει να αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες θανάτου και ευθύνεται για 10 εκατομμύρια θανάτους το 2020. Σε αυτή την πανδημία του καρκίνου ήρθε εδώ και ενάμιση χρόνο να προστεθεί και η πανδημία της COVID-19. H αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο πανδημιών είναι λεπτή και δύσκολη, καθώς βαδίζουμε σε αχαρτογράφητους δρόμους. Απαιτείται περισσότερο από κάθε άλλη φόρα επιστράτευση της γνώσης, της ιατρικής διαίσθησης και κριτικής σκέψης σε πολλαπλά επίπεδα, καθώς και γρήγορα αντανακλαστικά για την αντιμετώπιση αδυναμιών που εμφανίστηκαν τελευταία στα συστήματα υγείας. Μάλιστα, ο διεθνής οργανισμός Center of Disese Control (CDC) κατατάσσει τους ογκολογικούς ασθενείς που λαμβάνουν αντικαρκινική θεραπεία στις ευπαθείς ομάδες, γιατί είναι άτομα με μικρή ή σοβαρή ανεπάρκεια του ανοσολογικού τους συστήματος και ιδιαίτερα ευάλωτα στη λοίμωξη από COVΙD-19. Σύμφωνα με δεδομένα που παρουσιάστηκαν στο πρόσφατο Πανευρωπαϊκό Ογκολογικό Συνέδριο (ESMO), οι καρκινοπαθείς έχουν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο βαριάς νόσησης. Συγκεκριμένα, έχουν 3,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα διασωλήνωσης και 16 φορές μεγαλύτερη θνητότητα, με τον μεγαλύτερο κίνδυνο να έχουν οι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα.

64 |

H Δρ ΕΛΈΝΗ ΓΑΛΆΝΗ.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΑΣΠΊΔΑ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑΣ Ο ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΌΣ Τα στοιχεία που υπάρχουν μέχρι σήμερα από την απόκριση μεγάλου μέρους των ογκολογικών ασθενών στον αρχικό εμβολιασμό είναι ενθαρρυντικά, όπως μας επισημαίνει η Δρ Γαλάνη, καθώς δεν φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά η ανοσολογική απάντηση από το ογκολογικό υπόβαθρο. Παρ’ όλα αυτά, οι καρκινοπαθείς έχουν το μειονέκτημα μιας γενικότερης υποκείμενης ευπάθειας (frailty) εξαιτίας των θεραπειών τους και του υποκείμενου νοσήματος. Ως εκ τούτου, η COVID-19 νόσηση ενδέχεται να απορρυθμίσει τις ισορροπίες, καθώς και το θεραπευτικό πλάνο των ογκολογικών ασθενών και για το λόγο αυτόν δόθηκε προτεραιότητα στον εμβολιασμό τους με επαναληπτική δόση. Στους καρκινοπαθείς συστήνεται να κάνουν μία ακόμα δόση εμβολίου τουλάχιστον 28 μέρες μετά τη δεύτερη δόση. Τον τελευταίο χρόνο, μάλιστα, όλα τα κράτη και τα συστήματα υγείας, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την πανδημία και να περιθάλψουν τους ασθενείς με COVID-19, εστίασαν την προσοχή τους και κατένειμαν ένα μεγάλο μέρος των πόρων τους προς αυτήν την κατεύθυνση, με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, όπως εξηγεί η γιατρός, η προτεραιότητα της αντιμετώπισης της COVID-19 είχε άμεσο αντίκτυπο στους ασθενείς με καρκίνο. Η επιβάρυνση των συστημάτων υγείας έχει επιφέρει σε παγκόσμιο επίπεδο αδυναμία πρόσβασης των πολιτών σε δομές υγείας με μείωση των προληπτι-

κών ελέγχων για τον καρκίνο έως και 50%. Σύμφωνα με μελέτες, οι νέες διαγνώσεις καρκίνου παγκοσμίως έχουν μειωθεί περίπου 40%, ενώ υπήρξαν τεράστιες καθυστερήσεις στις θεραπείες και μεγάλη αύξηση στη λίστα αναμονής των ασθενών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι 1 στις 3 χώρες αναγκάστηκε να διακόψει ή να καθυστερήσει την αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο το πρώτο διάστημα της πανδημίας. Η καθυστέρηση, η αναβολή των προληπτικών εξετάσεων του μαζικού πληθυσμιακού ελέγχου, η καθυστερημένη διάγνωση στην αντιμετώπιση και θεραπεία αναμένεται ότι θα επηρεάσει σημαντικά τη θνητότητα από τον καρκίνο. Bασικοί στόχοι αποτελούν η εξισορρόπηση της καθυστερημένης διάγνωσης ή/και θεραπείας έναντι του κινδύνου έκθεσης στον ιό και νόσησης COVID-19, η άμβλυνση των συνεπειών της καθυστέρησης, αναβολής, διακοπής της ογκολογικής θεραπείας, καθώς και η διαχείριση των περιορισμένων πόρων των συστημάτων υγείας στην άνευ προηγουμένου υγειονομική κρίση. Η ευρύτατη εφαρμογή του εμβολιασμού σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελεί το δρόμο προς την έξοδο από την πανδημία του κορωνοϊού. Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι μερικοί ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς μπορεί να μην αναπτύξουν επαρκή ανοσολογική απάντηση στα εμβόλια απέναντι στον κορωνοϊό, με άλλα λόγια να μη χτίσουν ισχυρό τείχος προστασίας απέναντι στον ιό, και μπορεί να ωφεληθούν από μία επιπλέον δόση του εμβολίου. ■

ΕΛΈΝΗ ΓΑΛΆΝΗ Η Δρ Ελένη Γαλάνη σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών και έλαβε υποτροφία από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Ξεκίνησε την εκπαίδευσή της στην Εσωτερική Παθολογία στο Νοσοκομείο «Άγιοι Ανάργυροι» και την ολοκλήρωσε στη Θεραπευτική Κλινική του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα». Το 2001, έπειτα από εξετάσεις πήρε την ειδικότητα της Εσωτερικής Παθολογίας. Κατά τη διάρκεια της ειδίκευσής της παρακολούθησε και ολοκλήρωσε με «Άριστα» το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην Ογκολογία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, στην έδρα κλινικής βιοχημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή της, την οποία ολοκλήρωσε με «Άριστα». Από το 2001 έως το 2004 εργάστηκε σε έμμισθη θέση ως Senior Clinical Fellow στο Νοσοκομείο Guys and St. Thomas του Λονδίνου στη Μεγάλη Βρετανία, όπου εξειδικεύθηκε στην Παθολογική Ογκολογία. Για τη μετεκπαίδευσή της στο εξωτερικό έλαβε υποτροφία από την Ελληνική Εταιρεία Παθολόγων Ογκολόγων. Επίσης, από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παθολόγων Ογκολόγων (European Society of Medical Oncologist) έλαβε υποτροφία για την εκπόνηση ερευνητικής εργασίας. Το 2005, μετά από εξετάσεις, έλαβε τη δεύτερη ειδικότητά της στην Παθολογική Ογκολογία. Από 2005 εργάζεται ως παθολόγος ογκολόγος σε συνεργασία αρχικά με το Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν» και από το 2007 με το θεραπευτήριο Metropolitan. Η Δρ Ελένη Γαλάνη είναι συγγραφέας σε περισσότερες από 40 πρωτότυπες δημοσιεύσεις σε ιατρικά επιστημονικά περιοδικά, έχει κάνει πάνω από 100 ανακοινώσεις σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια. Έχει προσκληθεί ως ομιλήτρια και έχει προεδρεύσει σε πολλά ιατρικά συνέδρια. Επίσης, είναι βασική συγγραφέας σε διεθνή και ελληνικά ογκολογικά βιβλία.

| 65

Το 13άρι των προτάσεων για την αντιμετώπιση του καρκίνου μαστού 1 στις 7 γυναίκες θα νοσήσει σε κάποια φάση της ζωής της από καρκίνο του μαστού

ΜΕ ΒΑΣΙΚΌ ΖΗΤΟΎΜΕΝΟ ο καρκίνος του μαστού να γίνει προτεραιότητα για τη δημόσια υγεία και να προωθηθούν άμεσα δράσεις για τον έλεγχο και τη διαχείριση της ασθένειας και στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και των επιβιωσάντων, καθώς και τη μείωση της θνησιμότητας, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής», ο Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής Ν. Αχαΐας» και ο Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής Ν. Θεσσαλονίκης», σε συνεργασία με την Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία Μαστού (ΕΧΕΜ) και την Ελληνική Εταιρεία Απεικόνισης Μαστού (ΕΕΑΜ), όλοι ασχολούμενοι αποκλειστικά με τον καρκίνο του μαστού, συνέταξαν ένα υπόμνημα με τις βασικές τους θέσεις σχετικά με τα θέματα που αφορούν στη διαχείριση και αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού στην Ελλάδα. Στο υπόμνημα παρουσιάζεται αναλυτικά και τεκμηριώνεται επιστημονικά η ανάγκη κατάρτισης ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης για τον έλεγχο και τη διαχείριση του καρκίνου του μαστού, το οποίο θεωρείται ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης επιβάρυνσης από τη νόσο. Σε αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνονται η προαγωγή της υγείας με προώθηση της πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης, η πρόσβαση των γυναικών σε πλήρως εξοπλισμένα Κέντρα/Μονάδες Μαστού ολοκληρωμένης φροντίδας στελεχωμένα από διεπιστημονική ομάδα εξειδικευμένων επαγγελματιών υγείας, ένα πλάνο επιβίωσης σύμφωνα με τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, στο οποίο να διασφαλίζεται η συνέχεια της παρεχόμενης φροντίδας στα Κέντρα Μαστού, όλα βασισμένα και τεκμηριωμένα στη συλλογή δεδομένων μέσω του Μητρώου Καρκίνου του Μαστού. Αναλυτικά προτείνονται:

66 |

Συμβολική φωταγώγηση του Ζαππείου Μεγάρου την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου Μαστού.

Η άμεση κατάρτιση και λειτουργία Εθνικού Μητρώου Ασθενών με καρκίνο του μαστού, σύμφωνα με σύγχρονες ευρωπαϊκές προδιαγραφές, το οποίο θα αποτελέσει την αναγκαία βάση για ανάπτυξη στοχευμένων και τεκμηριωμένων (evidence based) πολιτικών υγείας για τον καρκίνο μαστού, στο πλαίσιο ενός Εθνικού Σχέδιου Δράσης για τον Καρκίνο στην Ελλάδα. Η ένταξη συγκεκριμένων δράσεων και προγραμμάτων πρόληψης του καρκίνου μαστού στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο της χώρας και η προώθηση στρατηγικών για την ευαισθητοποίηση των πολιτών, την κατανόηση των παραγόντων κινδύνου και των καθοριστικών παραγόντων υγείας στον καρκίνο του μαστού, αξιοποιώντας δεδομένα της έρευνας, της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών στον τομέα της πρόληψης. Ο σχεδιασμός, η οργάνωση και η λειτουργία -χωρίς περαιτέρω καθυστερήσεις- ενός δομημένου και ολοκληρωμένου εθνικού Προγράμματος Προσυπτω-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Στιγμιότυπο από την κατάθεση του υπομνήματος. Διακρίνονται η κ. ΚΥΡΙΑΚΟΎΛΑ ΔΕΡΕΚΑΝΆΡΗ, πρόεδρος Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής» Ν. Θεσσαλονίκης, η κ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΉ ΜΙΧΑΛΟΠΟΎΛΟΥ, πρόεδρος Πανελληνίου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής», ο κ. ΘΆΝΟΣ ΠΛΕΎΡΗΣ, υπουργός Υγείας, η κ. ΑΓΓΕΛΙΚΉ ΣΤΕΦΑΝΆΚΗ, πρόεδρος Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής» Ν. Αχαΐας, η κ. ΑΘΗΝΆ ΒΟΎΡΤΣΗ, ειδική ακτινοδιαγνώστρια Μαστού, ιδρυτική πρόεδρος & υπεύθυνη Διεθνών Δημοσίων Σχέσεων της Ελληνικής Εταιρείας Απεικόνισης Μαστού, και ο κ. ΒΑΣΊΛΗΣ ΒΕΝΙΖΈΛΟΣ, MD, MPhill (UK), FACS, πρόεδρος της ΕΧΕΜ, διευθυντής Μονάδας Μαστού Νοσοκομείου ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ.

ματικού Ελέγχου (ΠΠΕ) για τον καρκίνο του μαστού, σύμφωνα με τις σύγχρονες προδιαγραφές και κατευθυντήριες οδηγίες οργάνωσης και λειτουργίας των ΠΠΕ για τον καρκίνο της Ε.Ε. Το ΠΠΕ θα πρέπει να καλύπτει ολόκληρο το προβλεπόμενο από τον Κανονισμό του ΕΟΠΥΥ ηλικιακό εύρος, αλλά και την αντίστοιχη συχνότητα ελέγχου, ενώ παράλληλα θα υποστηρίζεται από τις κατάλληλες εκστρατείες ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης τόσο του ενήλικου γυναικείου πληθυσμού όσο και των μαθητών στα σχολεία της χώρας. Η εξατομικευμένη προσέγγιση σε επίπεδο ευαισθητοποίησης, πρόληψης, θεραπείας και κλινικής παρακολούθησης των γυναικών υψηλού κινδύνου σε εθνικό επίπεδο και η κατεύθυνσή τους σε εξειδικευμένα Κέντρα/Μονάδες Μαστού, με διεπιστημονική προσέγγιση. Με δεδομένο ότι πρωτεύον είναι η διασφάλιση της ποιότητας ζωής και οι προσωπικές προτιμήσεις κάθε γυναίκας, θα πρέπει να ενταχθούν σε κανόνες αποζημίωσης από τον ΕΟΠΥΥ με στόχο την επίτευξη καλύτερης κλινικής πρόγνωσης, μείωσης του κόστους θεραπείας, αλλά και χαμηλότερων ποσοστών θνησιμότητας. Η λειτουργία εξειδικευμένων Κέντρων/Μονάδων Μαστού, σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες. Στα κέντρα θα παρέχεται σε κάθε γυναίκα ολοκληρωμένη ποιοτική φροντίδα σε όλη την πορεία της νόσου, με διεπιστημονική προσέγγιση, από επαγ-

γελματίες υγείας πλήρως εκπαιδευμένους και εξειδικευμένους στη διαχείριση του καρκίνου του μαστού. Η λειτουργία Κέντρων Μαστού αποτελεί βασική απαίτηση για την παροχή ποιοτικής φροντίδας του καρκίνου μαστού, καθώς πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η θεραπεία σε κέντρα μεγάλου όγκου σχετίζεται με βελτιωμένη επιβίωση για ασθενείς με καρκίνο του μαστού, ανεξάρτητα από το στάδιο της νόσου. Η θεσμοθετημένη διασύνδεση των Κλινικών και Κέντρων Μαστού των Νοσοκομείων με τους συλλόγους υποστήριξης ασθενών, οι οποίοι ακολουθούν έγκριτα προγράμματα υποστήριξης. Με τον τρόπο αυτόν θα εξασφαλίζεται η επαφή των ασθενών με τις ομότιμες εθελόντριες, γυναίκες δηλαδή που έχουν βιώσει οι ίδιες την ασθένεια, κατά την πρώιμη μετεγχειρητική περίοδο, όπου οι ανάγκες για ψυχοκοινωνική υποστήριξη είναι μεγαλύτερες. Η κατάρτιση σχεδίου φροντίδας επιζώντων, το οποίο θα διασφαλίζει πως οι ασθενείς όχι μόνο επιβιώνουν από την ασθένειά τους, αλλά και ότι ζουν ικανοποιητικά και για μεγάλο διάστημα, απαλλαγμένοι από διακρίσεις και άδικα εμπόδια. Η θέση των συλλόγων συντάσσεται με τις συστάσεις των EUSOMA/ ESMO, σύμφωνα με τις οποίες τα εξειδικευμένα Κέντρα Μαστού (Specialist Breast Centres), εκτός από τη διάγνωση και τη θεραπεία του πρώιμου ή μεταστατικού καρκίνου του μαστού, πρέπει να αναλαμβάνουν

| 67

την παροχή όλων των αναγκαίων υπηρεσιών και ειδικοτήτων για την ολοκληρωμένη υποστήριξη ασθενών, συμπεριλαμβανομένης και της παρακολούθησής τους κατά την περίοδο της επιβίωσης. Η σύνταξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου επανένταξης στην εργασία των ασθενών με καρκίνο μαστού, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τα πολυεπίπεδα χαρακτηριστικά της επανόδου των ασθενών και επιβιωσάντων στην εργασία, ενισχύοντας την ποιότητα ζωής, την οικονομική ανεξαρτησία και τη μείωση του κοινωνικού κόστους. Η προστασία από την απόλυση, η αντιμετώπιση άμεσων και έμμεσων διακρίσεων, η εξισορρόπηση των αντικρουόμενων απαιτήσεων εργασίας και θεραπειών, η άρση των ανισοτήτων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι κάποια εκ των θεμάτων, τα οποία, σε συνεργασία με το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, θα πρέπει να ενταχθούν στο σχέδιο επανένταξης στην εργασία. Η αναγνώριση και υιοθέτηση επίσημα του ρόλου του φροντιστή, μιας ομάδας ανθρώπων που είναι θεμελιώδης για τη βιωσιμότητα του Συστήματος Υγείας και τη φροντίδα μακράς διαρκείας, η ανάπτυξη προγραμμάτων υποστήριξης, εκπαίδευσης και ενημέρωσής τους και η ειδική φροντίδα για τους νέους φροντιστές λόγω των αυξημένων αναγκών της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, καθώς και η αναγνώριση του χρόνου φροντίδας ως χρόνου ασφάλισης συμπεριλαμβανομένου στη θεμελίωση των συντάξιμων χρόνων. Η ολιστική προσέγγιση για την πρόληψη και αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος μετά τον καρκίνο του μαστού, ένα διαδεδομένο πρόβλημα που επηρεάζει από 5% έως 40% των ασθενών μετά την προβλεπόμενη θεραπεία. Προτείνονται η επάνδρωση των δημόσιων νοσοκομείων με εξειδικευμένους στη θεραπεία του λεμφοιδήματος φυσιοθεραπευτές, η συστηματική ενημέρωση των ασθενών από τους θεράποντες, η συνταγογράφηση και επαρκής αποζημίωση από τον ΕΟΠΥΥ των απαιτούμενων ειδικών συνεδριών αποκατάστασης του λεμφοιδήματος (MLD, CDT) από εξειδικευμένους φυσικοθεραπευτές, η συνταγογράφηση και επαρκής αποζημίωση από τον ΕΟΠΥΥ για την προμήθεια και ανανέωση από την ασθενή των υλικών επίδεσης, η αναθεώρηση του ποσοστού αναπηρίας και η νομοθετική πρόβλεψη για προστασία στο χώρο εργασίας. Με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με Προχωρημένο Καρκίνο Μαστού (ΠΚΜ) και την παράταση της ζωής τους, προτείνονται η άμεση πρόσβαση σε εγκεκριμένες καινοτόμες θεραπείες, η συνεχής και συνεπής ψυχοσωματική φροντίδα στα εξειδικευμένα Κέντρα Μαστού ολοκληρωμένης φροντίδας από διεπιστημονική ομάδα, η λήψη πρό-

68 |

σθετων μέτρων προσαρμογής και επανένταξης στην εργασία τους, ειδική αναφορά στο Μητρώο Ασθενών με Καρκίνο Μαστού όλων των δεδομένων που αφορούν τον ΠΚΜ (επιδημιολογία, υποτροπές, επιβίωση), η υλοποίηση εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την απομυθοποίηση του ΠΚΜ, την εξάλειψη εσφαλμένων αντιλήψεων και του κοινωνικού στίγματος, η διεύρυνση της κατάρτισης των επαγγελματιών υγείας παρέχοντας σύγχρονα εκπαιδευτικά εργαλεία και ανάπτυξη των δεξιοτήτων επικοινωνίας, η παροχή ανακουφιστικής - παρηγορητικής φροντίδας και η ενίσχυση της έρευνας, εστιασμένη ειδικά στον ΠΚΜ. Η εκπόνηση και υλοποίηση μιας πενταετούς Εθνικής Στρατηγικής για την Υλοποίηση της Ανακουφιστικής Φροντίδας στην Ελλάδα, ως συνέχεια της Μελέτης Σκοπιμότητας για την ανακουφιστική φροντίδα από την Εθνική Επιτροπή για την Ανάπτυξη και την Υλοποίηση της Στρατηγικής για την Ανακουφιστική Φροντίδα στην Ελλάδα. Τέλος, η εξασφάλιση και διασφάλιση της ποιότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας και η πιστοποίησή τους με επίκεντρο τον ασθενή θα πρέπει να είναι βασικός στόχος του Συστήματος Υγείας. Προτείνεται, στο πλαίσιο του οργανισμού ΟΔΙΠΥ Α.Ε., που έχει ως στόχο τη διασφάλιση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, η δημιουργία επιτροπών που να ασχολούνται με τον τομέα της Ογκολογίας, ώστε να διασφαλίζονται οι απαιτούμενοι γενικοί στόχοι που αφορούν στην ασφάλεια, στην αποτελεσματικότητα, στην ασθενοκεντρικότητα, στην επικαιρότητα, στην αποδοτικότητα και την ισότητα. Όπως επισημαίνουν οι σύλλογοι που υπογράφουν το υπόμνημα, «με τη σύμπραξη όλων των δυνάμεων για τον καρκίνο του μαστού -κρατικών φορέων, επιστημονικών εταιρειών και συλλόγων ασθενών- μπορούμε να έχουμε ουσιαστικά αποτελέσματα τόσο στη βελτίωση των συνθηκών υγείας και περίθαλψης των ασθενών με καρκίνο μαστού όσο και στην ισότιμη και καθολική πρόσβαση του γυναικείου πληθυσμού της χώρας στο σύστημα υγείας». To υπόμνημα έχει ήδη κατατεθεί υπόψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του υπουργού Υγείας Θάνου Πλεύρη. Σε πρώτη φάση ο υπουργός απάντησε πως το Πρόγραμμα Προληπτικών Εξετάσεων πρόκειται να τεθεί σε εφαρμογή μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022, ενώ σχετικά με τη δημιουργία Εθνικού Μητρώου Ασθενών με Καρκίνο θα γίνει προσπάθεια να τεθεί σε λειτουργία το συντομότερο δυνατό. Παράλληλα θετικός ήταν και στη θεσμοθέτηση των Κέντρων Μαστού, υπογραμμίζοντας όμως την πολυπλοκότητα του θέματος. ■

12 13

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ΠΈΝΤΕ ΣΥΜΒΟΥΛΈΣ για γυναίκες με πρόσφατη διάγνωση καρκίνου μαστού

ΠΡΟΣΠΑΘΉΣΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΠΑΝΙΚΟΒΛΗΘΕΊΤΕ - ΔΏΣΤΕ ΧΡΌΝΟ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΌ ΣΑΣ

Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να δώσετε στον εαυτό σας χρόνο να κατανοήσει τη νόσο από την οποία πάσχετε και τις θεραπείες που προσφέρονται. Μετά μπορείτε να λάβετε τη σωστή απόφαση σχετικά με τη θεραπεία που θα ακολουθήσετε. Ο χρόνος αυτός -συνήθως λίγες εβδομάδες- είναι μάλλον απίθανο να επηρεάσει την έκβαση της θεραπευτικής σας αγωγής, ενώ συνήθως επιφέρει τεράστια διαφορά όσον αφορά στην ψυχική σας ηρεμία και την εμπιστοσύνη σας στη θεραπεία που θα επιλέξετε μαζί με τους ιατρούς σας.

ρωτήσετε όσα είναι σημαντικά για εσάς.

ΑΝΟΙΚΤΉ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑ ΜΕ ΤΟΝ ΙΑΤΡΌ ΣΑΣ

« Ήταν όλοι πολύ καλοί, υπέροχοι, αλλά μετά συνειδητοποίησα ότι κανείς δεν μου είχε πει τίποτα» (Πάσχουσα από καρκίνο του μαστού). Έχει αποδειχτεί ότι η καλή επικοινωνία μεταξύ μίας γυναίκας και του ιατρού της οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες να λαμβάνουν σαφείς πληροφορίες σχετικά με την κατάστασή τους μετά τη διάγνωση. Καθώς για τον ιατρό σας θα είναι αναμενόμενο να έχετε απορίες και ανησυχίες, μη διστάσετε να του θέσετε ερωτήσεις.

ΑΠΟΚΤΉΣΤΕ ΈΝΑΝ/ΜΊΑ BREAST FRIEND

Πάρτε μαζί σας στα ιατρικά ραντεβού έναν στενό φίλο/μία στενή φίλη σας ή ένα μέλος της οικογένειάς σας. Το να έχετε έναν/μία Breast Friend μαζί σας θα σας βοηθήσει να θυμάστε και να κατανοήσετε αυτά που θα σας πει ο ιατρός σας, να περιορίσετε το άγχος που συνδέεται με την όλη διαδικασία του ραντεβού και να

ΣΥΓΚΕΝΤΡΏΣΤΕ ΌΣΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ ΜΠΟΡΕΊΤΕ

Η πλήρης κατανόηση του καρκίνου μαστού και του τι συμβαίνει στο σώμα σας θα σας βοηθήσει να αντιληφθείτε τις καλύτερες επιλογές για την αντιμετώπιση της νόσου σας. Μαζί με τον/την Breast Friend σας συγκεντρώστε πληροφορίες από τον ιατρό σας και τις ομάδες υποστήριξης πασχόντων και μοιραστείτε τις με την οικογένεια και τους φίλους σας, ώστε να μπορέσουν να σας βοηθήσουν να τις κατανοήσετε.

ΤΑΞΙΝΟΜΉΣΤΕ ΌΛΕΣ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΊΝΟ ΜΑΣΤΟΎ

Συγκεντρώστε όλα τα έγγραφα μαζί, συμπεριλαμβανομένων του ενημερωτικού υλικού για τον καρκίνο μαστού, των εργαστηριακών αναφορών, των ιατρικών σημειώσεων, των ραντεβού στο νοσοκομείο και των επαφών σας. Αυτό αφενός θα σας βοηθήσει αργότερα, όταν θα χρειαστεί να ανατρέξετε στις σημειώσεις σας, και θα σας βοηθήσει να φτιάξετε έναν κατάλογο με όλα αυτά για τα οποία χρειάζεστε διευκρινίσεις εσείς και ο/η Breast Friend σας. ■

| 69

ΥΓΕΙΑ

Πότε οι μικροί όγκοι στον θυρεοειδή θέλουν προσοχή! ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΛΙΝΌΣ Καθηγητής Χειρουργικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής στον Όμιλο ΥΓΕΙΑ, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργών Ενδοκρινών Αδένων.

ΘΈΜΑ ΕΠΑΝΕΞΈΤΑΣΗΣ του τρόπου διαχείρισης των μικρών κακοήθων ογκιδίων στον θυρεοειδή εγείρει η δημοσίευση των αποτελεσμάτων μιας νέας μεγάλης έρευνας. Σύμφωνα με αυτά, υπάρχει ένα μικρό ποσοστό ασθενών στους οποίους θα πρέπει να ακολουθείται διαφορετική προσέγγιση από την καθιερωμένη, προκειμένου να έχει εξίσου υψηλά ποσοστά θεραπείας με τη συντριπτική πλειονότητα των ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς. Όπως μας εξηγεί ο Δημήτρης Λινός, καθηγητής Χειρουργικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής στον Όμιλο ΥΓΕΙΑ, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργών Ενδοκρινών Αδένων και πρώην πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Χειρουργικής Ενδοκρινών Αδένων (IAES), οι περισσότερες μορφές καρκίνου του θυρεοειδούς έχουν εξαιρετική πρόγνωση και πολύ υψηλά ποσοστά πλήρους ίασης. Πάνω από το 85% των ασθενών έχουν μια μορφή που ονομάζεται θηλώδες καρκίνωμα, το οποίο θεωρείται ως μια πολύ αργά εξελισσόμενη νόσος. Από αυτούς, το 30% έχει όγκους 1 εκατοστού ή μικρότερους, πάσχει δηλαδή από θηλώδες μικροκαρκίνωμα. Η ασυμπτωματική και νωθρή φύση του έχει αποδειχθεί από πολλές μελέτες, αλλά και από την υψηλή συχνότητα εντοπισμού του σε αυτοψίες ατόμων που έχασαν τη ζωή τους από άλλη αιτία. Δηλαδή η ύπαρξη της νόσου δεν γίνεται αντιληπτή, αφού δεν προκαλεί συμπτώματα, και η εξέλιξή της είναι τόσο αργή που συχνά δεν διαγιγνώσκεται, παρά εντοπίζεται μετά το θάνατο του ασθενούς από κάποια άλλη αιτία. Αν και μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα όλων των ηλικιών, από παιδιά έως ηλικιωμένους, το θηλώδες μικροκαρκίνωμα του θυρεοειδούς είναι πιο συνηθισμένο σε άτομα μεταξύ 30 και 50 ετών, κυρίως γυναίκες. «Με αυτά τα δεδομένα, είναι φρόνιμο να περιλαμβάνεται η εξέ-

70 |

Ο κ. ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΛΙΝΌΣ.

ταση του θυρεοειδούς στο ετήσιο τσεκ-απ». Εξάλλου, η αύξηση της εμφάνισης του καρκίνου αυτού τα τελευταία χρόνια μπορεί να αποδοθεί ως ένα βαθμό στην προθυμία των ανθρώπων να υποβάλλονται σε προληπτικές εξετάσεις και στα προηγμένα τεχνολογικά απεικονιστικά συστήματα που εντοπίζουν πολύ μικρούς όγκους. Δεν είναι όμως αυτοί οι μόνοι λόγοι της αύξησης. Έχει βρεθεί ότι ευθύνεται η «επιδημία» της παχυσαρκίας, καθώς και η ρύπανση της ατμόσφαιρας. Αν και υπάρχουν περιπτώσεις που το ογκίδιο είναι ορατό με γυμνό μάτι στο λαιμό των αδύνατων ανθρώπων, τις περισσότερες φορές ανιχνεύεται κατά την ψηλάφηση από έναν έμπειρο γιατρό. Ενίοτε αποτελεί τυχαίο εύρημα μιας εξέτασης στο λαιμό για κάποιον άλλον λόγο. Τότε ο ιατρός ζητά επιπλέον αιματολογικές, αλλά και απεικονιστικές εξετάσεις, ώστε να προσδιοριστεί το μέγεθός του. Και κατόπιν διενεργεί βιοψία για να διαπιστώσει εάν πρόκειται για κακοήθεια.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ Η υπερδιάγνωση του θηλώδους μικροκαρκινώματος του θυρεοειδούς οδήγησε στην αλλαγή του τρόπου αντιμετώπισής του. Όταν το ογκίδιο είναι μικρότερο του 1 εκατοστού, ορισμένοι έχουν προτείνει τακτική παρακολούθηση, με τη διενέργεια επαναλαμβανόμενων εξετάσεων, αν και η Αμερικανική Εταιρεία για τον Θυρεοειδή (American Thyroid Association) εξακολουθεί να συστήνει την αφαίρεση του αδένα. Τα αποτελέσματα της νέας ερευνητικής μελέτης, που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του Journal of the American College of Surgeons, συνηγορούν υπέρ της χειρουργικής θεραπείας της νόσου, τουλάχιστον έως ότου βρεθούν νέες, πιο εξελιγμένες εξετάσεις που θα εντοπίζουν εγκαίρως τους ασθενείς που βρίσκονται σε κίνδυνο. Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές ανέλυσαν 30.180 ιατρικά αρχεία ενηλίκων ασθενών που έλαβαν θεραπεία για θηλώδες μικροκαρκίνωμα του θυρεοειδούς μεταξύ 2010 και 2014. Διαπίστωσαν ότι οι 5.628 (18,7%) εμφάνισαν χαρακτηριστικά προχωρημένης νόσου. «Παρότι η συγκεκριμένη μορφή καρκίνου δεν είναι επιθετική, οι ασθενείς που έχουν ακόμα και μικρούς όγκους είναι προτιμότερο να λαμβάνουν χειρουργική θεραπεία, προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα πραγματοποίησης πλήρους ιστολογικής εξέτασης. Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν υπάρχει άλλος τρόπος να εντοπιστούν αυτά τα χαρακτηριστικά με προεγχει-

ρητική εξέταση, παρά μόνο με αφαίρεση του αδένα», διευκρινίζει ο κ. Λινός. ΝΈΑ ΤΕΧΝΙΚΉ ΑΦΑΊΡΕΣΗΣ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΎΣ Τα τελευταία χρόνια η πρόοδος που έχει σημειωθεί στις τεχνικές είναι αξιοθαύμαστη και για το λόγο αυτόν η απόφαση από τον ίδιο τον ασθενή για την πραγματοποίηση της επέμβασης είναι ευκολότερη σε σύγκριση με το παρελθόν. Ωστόσο, η αφαίρεση του θυρεοειδούς απαιτεί δεξιοτεχνία και εμπειρία. Ο καθηγητής κ. Λινός, που έχει ίσως τη μεγαλύτερη εμπειρία από όλους τους εν ενεργεία χειρουργούς στον κόσμο, έχει καθιερώσει διεθνώς τη Minimally Invasive Non-Endoscopic Thyroidectomy (MINET), όπως την έχει ονομάσει ο ίδιος. Είναι μια μη ενδοσκοπική, ελάχιστα επεμβατική προσέγγιση αφαίρεσης του θυρεοειδούς, που προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα στον ασθενή. «Πρόκειται για μια τεχνική που εξασφαλίζει την ελαχιστοποίηση του μετεγχειρητικού πόνου, την ταχεία ανάρρωση και την υψηλή αισθητική, αφού η τομή είναι πολύ μικρή και σχεδόν αόρατη μετεγχειρητικά. Κυρίως, όμως, είναι ασφαλής, προσφέρει ριζικότερη θυρεοειδεκτομή και καλύτερα αποτελέσματα, κυρίως στη διατήρηση της ακεραιότητας των νεύρων και του άνω παραθυρεοειδούς αδένα», καταλήγει ο καθηγητής Δημήτρης Λινός. ■

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΝΟΣ Ο Δημήτρης Λινός γεννήθηκε το 1951 στην Αθήνα. Είναι καθηγητής Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Governor του Ελληνικού Τμήματος του American College of Surgeons. Εκπαιδεύθηκε στη Χειρουργική στη Mayo Clinic, στο Ρότσεστερ της Μινεσότα, και στο Massachusetts General Hospital του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Ξεκίνησε την επαγγελματική και ακαδημαϊκή του πορεία στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve στο Κλίβελαντ του Οχάιο και επέστρεψε στην Αθήνα, όπου συμμετείχε ενεργά στην ακαδημαϊκή Χειρουργική σε Ελλάδα και Κύπρο. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 150 πρωτότυπες επιστημονικές εργασίες, ελληνικά και ξενόγλωσσα συγγράμματα στη Λαπαροσκοπική και Ενδοκρινική Χειρουργική και κεφάλαια σε πολλά διεθνή συγγράμματα Χειρουργικής. Θεωρείται από τους κορυφαίους διεθνώς χειρουργούς στους ενδοκρινείς αδένες και έχει διατελέσει πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Χειρουργών Ενδοκρινών Αδένων και άλλων επιστημονικών εταιρειών. Είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής Έγκριτων Επιστημονικών Περιοδικών και συμμετέχει ενεργά στη διδασκαλία της Χειρουργικής σε ετήσια σεμινάρια που πραγματοποιούνται σε όλο τον κόσμο. Αξίζει να γίνει αναφορά σε σημαντικές μελέτες που αφορούν γενικότερα το κλινικό έργο του. Για παράδειγμα, η μελέτη του για το ρόλο της χολολιθιάσεως και της χολοκυστεκτομής στην ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου οδήγησε σε αντίστοιχες δημοσιεύσεις στα έγκριτα διεθνή περιοδικά «Lancet» και «Cancer». Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πειραματικές του προσπάθειες αναφορικά με την προστασία του χειρουργού από την ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της Διεγχειρητικής Χολαγγειογραφίας. Σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής Χειρουργικής, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ, διευθυντής Ακαδημαϊκών Υποθέσεων Ομίλου ΥΓΕΙΑ, διευθυντής Χειρουργικής Ομίλου ΥΓΕΙΑ, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργών Ενδοκρινών Αδένων, Consultant in Surgery, Massachusetts General Hospital, ΗΠΑ, Lecturer of Surgery, Harvard University, Boston, ΗΠΑ.

| 71

ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ ΠΑΙΔΩΝ «ΑΓ. ΣΟΦΙΑ»

Πρωτοποριακές θεραπείες για την καταπολέμηση του καρκίνου της παιδικής ηλικίας! ΑΝΤΏΝΗΣ ΚΑΤΤΆΜΗΣ, καθηγητής Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ στο Τμήμα Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Αγ. Σοφία» και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας. Της ΑΝΘΉΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

ΣΎΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΤΏΝΗ ΚΑΤΤΆΜΗ, καθηγητή Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ στο Τμήμα Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Αγ. Σοφία» και πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας, ο καρκίνος παιδικής και εφηβικής ηλικίας είναι σπάνιο νόσημα με υψηλά ποσοστά ίασης, αλλά και με υψηλό κόστος και μακροχρόνιες επιπλοκές. Όπως ανέφερε ο καθηγητής στο πρόσφατο συνέδριο Ογκολογίας «Cancer Week», είναι συνεχείς οι βελτιώσεις στη θεραπεία μέσω μελετών του γονιδιώματος των καρκινικών κυττάρων, των στοχευμένων θεραπειών και της ανοσοθεραπείας. Σήμερα 3 στους 5 ασθενείς με λευχαιμία επιβιώνουν, ωστόσο είναι άσχημη η πρόγνωση σε περίπτωση επανεμφάνισης της νόσου. Οι θεραπείες των ογκολογικών νοσημάτων στην παιδική ηλικία έχουν αλλάξει πολύ μέσω των διεθνών μελετών, ακριβώς διότι πρόκειται για δύσκολα και σπάνια νοσήματα. «Η εξέλιξη της μελέτης του γονιδιώματος του καρκίνου μας έχει δώσει τα απαραίτητα εφόδια να αντιμετωπίσουμε τους παιδικούς καρκίνους», τόνισε ο κ. Καττάμης και συμπλήρωσε: «Αυτό που μας έμαθε η γονιδιωματική μελέτη είναι ότι αντίθετα με τους ενήλικες, το ποσό των μεταλλάξεων είναι πιο χαμηλό ανά κύτταρο με 5-10 το πολύ μεταλλάξεις. Το άλλο που βρήκαμε είναι ότι πολλά από τα παιδιά, σε ποσοστό 10%, έχουν προδιάθεση στο να αναπτύξουν καρκίνο». Οι μελέτες, όπως εξηγεί ο κ. Κατταμής, βοηθούν να βρεθούν οι παθογένειες της νόσου, έτσι ώστε η

72 |

O κ. ΑΝΤΏΝΗΣ ΚΑΤΤΆΜΗΣ.

επιστήμη να εστιάσει στη διάγνωση και τη θεραπεία μέσω της ιατρικής ακριβείας. Παράλληλα, βοήθησαν στο να αναπτύξουμε τα θεραπευτικά πρωτόκολλα και να αυξηθεί ο χρόνος επιβίωσης των ασθενών. «Στόχος μας είναι η καλύτερη πρόγνωση της νόσου και η περαιτέρω αύξηση επιβίωσης των ασθενών με τις στοχευμένες θεραπείες οι οποίες χτυπούν και τις μεταλλάξεις. Ωστόσο, η Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία έχει κακή πρόγνωση όταν υποτροπιάσει». Σύμφωνα με τον καθηγητή, μέχρι σήμερα η θεραπεία της Οξείας Λεμφοβλαστικής Λευχαιμίας βασιζόταν σε φάρμακα του ’50 και του ’60. Τώρα όμως αυτό αλλάζει και η επανάσταση των θεραπειών έφτα-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

σαν και στη συγκεκριμένη νόσο. «Για παράδειγμα, το Blinatumomab και τα CAR T cell είναι κάποια εξ αυτών που με πολύ λίγη τοξικότητα προσφέρουν καλύτερη επιβίωση στους ασθενείς με δυσμενή πρόγνωση. Είμαστε στην εποχή των μαζικών δεδομένων και των συνεργασιών μεταξύ ειδικοτήτων για να έχουμε καλύτερη πληροφόρηση και ενημέρωση». Επίσης, ο κ. Καττάμης αναφέρθηκε και στο Κέντρο

Ειδικών Θεραπειών της Ογκολογικής Μονάδας Παίδων «ΕΛΠΙΔΑ», του οποίου είναι διευθυντής, λέγοντας ότι το δικό τους Κέντρο συνεργάζεται πλέον με το Κέντρο Εμπειρογνωμοσύνης της Ευρώπης για τον παιδικό καρκίνο, ενώ έχουν σε εξέλιξη πολλές μελέτες. Ο καθηγητής κατέληξε την ομιλία του επισημαίνοντας ότι η θεραπεία του παιδικού και εφηβικού καρκίνου στην Ελλάδα είναι σε υψηλό επίπεδο. ■

ΑΝΤΏΝΗΣ ΚΑΤΤΆΜΗΣ Ο Αντώνης Καττάμης ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1988 με «Άριστα». Ειδικεύτηκε στην Παιδιατρική στο University of Texas at San Antonio, από το 1990 έως το 1993, και στη συνέχεια στην Παιδιατρική Αιματολογία-Ογκολογία στο Children’s Hospital of Philadelphia, University of Pennsylvania έως το 1996. Με την επιστροφή του από τις ΗΠΑ εργάσθηκε ως επιμελητής Β’ στη Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών, στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία». Εκλέχθηκε λέκτορας Παιδιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών το 1998 και διορίσθηκε στην Α’ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», όπου και υπηρετεί μέχρι σήμερα. Εκλέχθηκε επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας το 2004 και αναπληρωτής καθηγητής το 2012. Από το 2010 ορίστηκε υπεύθυνος της Μονάδας Θαλασσαιμίας της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής και από τον Σεπτέμβριο 2012 υπεύθυνος και της Μονάδας Αιματολογίας Ογκολογίας της Κλινικής. Η Μονάδα καλύπτει όλους τους παιδιατρικούς ασθενείς με καλοήθη αιματολογικά προβλήματα και νεοπλάσματα. Είναι διπλωματούχος των American Board στην Παιδιατρική και Παιδιατρική Αιματολογία-Ογκολογία. Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας, ενώ έχει διατελέσει γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Αιματολογίας-Ογκολογίας για το διάστημα 2008-1011, γραμματέας του European Society of Paediatric Haematology-Immunology από το 2012 έως το 2013 και μέλος της διεθνούς ομάδας καταγραφής των σοβαρών ουδετεροπενιών (Severe Chronic Neutropenia International Registry). Το ερευνητικό και συγγραφικό του έργο εστιάζει στο μεταβολισμό του σιδήρου, στην αντιμετώπιση των αιμοσφαιρινοπαθειών, στις κυτταροπενίες και γενικά στην Παιδιατρική Αιματολογία-Ογκολογία. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 65 εργασίες σε διεθνή περιοδικά.

| 73

ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ «ΕΡΡΊΚΟΣ ΝΤΥΝΆΝ»

Καρκίνος: Νόσος των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω! Απαραίτητος ο προσυμπτωματικός έλεγχος Ποια είναι η διάρκεια επιβίωσης ανά κατηγορία καρκίνου Γράφει ο ΙΩΆΝΝΗΣ Γ. ΚΑΡΑΪΤΙΑΝΌΣ Αμ. επίκ. καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν», τ. συντονιστής διευθυντής Ογκολογικής Χειρουργικής Κλινικής Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Αγ. Σάββας», πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας, πρόεδρος Ελληνικής Γεροντολογικής & Γηριατρικής Εταιρείας, πρόεδρος Εταιρείας Ιατρικών Σπουδών.

ΣΉΜΕΡΑ Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΊ και στη χώρα μας την πρώτη αιτία θανάτου με ποσοστό 27% γενικά και 38% στις ηλικίες άνω των 65 ετών, αφήνοντας πίσω τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Κάθε χρόνο στη χώρα μας διαγιγνώσκονται περίπου 67.000 νέα κρούσματα καρκίνου και καταγράφονται 32.000 θάνατοι από τη νόσο. Ο καρκίνος είναι αποδεδειγμένα νόσος της τρίτης ηλικίας και κατά συνέπεια η επίπτωσή του θα αυξηθεί λόγω της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού. Αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στο ηλικιακό φάσμα μεταξύ 65 και 74 ετών και τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα 75 χρόνια. Η ετήσια επίπτωση των κακοήθων νεοπλασμάτων αυξάνει με ταχύτατο ρυθμό σε ηλικίες άνω των 65 ετών (52% όλων των καρκίνων στις γυναίκες και 59% στους άνδρες), ενώ 80% των καρκίνων διαγιγνώσκεται σε άτομα άνω των 55 ετών! Δυστυχώς, όπως δείχνει πληθώρα στατιστικών μελετών, το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών στο σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού θα διπλασιαστεί μέχρι το 2050, από 8,5% σήμερα θα φτάσει το 17%, ενώ θα τριπλασιαστεί το ποσοστό των ατόμων άνω των 80 ετών από 126 εκατομμύρια σε 450 εκατομμύρια το 2050. Αυτόματα η γήρανση του πληθυσμού επηρεάζει την επίπτωση του καρκίνου, με το 70% των νέων διαγνώσεων καρκίνου το 2030 να αφορά σε άτομα άνω των 65 ετών (ΗΠΑ). Στις ΗΠΑ σήμερα το 60% όλων των διαγνώσεων καρκίνου και το 70% της θνησιμότητας από καρκίνο παρατηρούνται σε άτομα

74 |

O κ. ΙΩΆΝΝΗΣ Γ. ΚΑΡΑΪΤΙΑΝΌΣ.

65 ετών και άνω. Επιπλέον, πάνω από το 66% των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως συμβαίνει σε ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών. Αξίζει να αναφέρουμε ότι συχνότερα μεταξύ των κακοήθων νεοπλασμάτων, στους άνδρες, είναι τα νεοπλάσματα των πνευμόνων, με μεγάλη διαφορά από τον καρκίνο του προστάτη και του παχέος εντέρου, που καταλαμβάνουν τη δεύτερη και την τρίτη θέση αντί-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

στοιχα. Στις γυναίκες, τα συχνότερα νεοπλάσματα είναι του μαστού και ακολουθούν τα νεοπλάσματα του πνεύμονα και του παχέος εντέρου. Πολύ συχνός και στα δύο φύλα είναι ο καρκίνος του δέρματος. Οι σημαντικές εξελίξεις στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπευτική αντιμετώπιση των περισσότερων μορφών καρκίνου επιτρέπουν τη μακρόχρονη επιβίωση με ικανοποιητική ποιότητα ζωής πολλών καρκινοπαθών ασθενών με συγκεκριμένες εντοπίσεις της νόσου (μαστός, προστάτης, παχύ έντερο, ωοθήκες κ.λπ.), αλλά ακόμα πολλές φορές και την πλήρη ίαση. Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης πολύ σοφά είχε πει: «…ασφάλεια εστί το προνοείν και προλαμβάνειν. Το δε προνοείν και προλαμβάνειν κρείττον του θεραπεύειν», δηλαδή απλά η πρόληψη είναι καλύτερη της θεραπείας. ΠΏΣ ΝΑ ΤΟΝ ΠΡΟΛΆΒΟΥΜΕ Σημαντικοί παράγοντες για τη μείωση της επίπτωσης και θνησιμότητας από καρκίνο είναι: 1) Η πρωτογενής πρόληψη: Η διαβίωση σε υγιεινό περιβάλλον (μακριά από ρύπους, καυσαέρια κ.λπ.), η υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής, η διατήρηση ορθού σωματικού βάρους, η μέτρια σωματική άσκηση, η συνετή χρήση αλκοόλ, οι εμβολιασμοί (π.χ. για την ηπατίτιδα Β και τον HPV ιό κ.λπ.) και η διακοπή του καπνίσματος ακόμα και στην ηλικία των 65 ετών και άνω έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στην πρόληψη του καρκίνου. Ο κίνδυνος του καρκίνου μπορεί να μειωθεί σε ποσοστό 30% έως και 50% με την υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών επιλογών και καλό θα ήταν αυτό να γίνει ακόμα και σε ώριμη ηλικία. 2) Ο έγκαιρος προληπτικός εργαστηριακός έλεγ-

χος (screening): Οι περισσότεροι καρκίνοι μπορούν να θεραπευτούν εφόσον ανιχνευτούν εγκαίρως σε πρώιμα στάδια. Δυστυχώς επί του παρόντος, ενώ ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου στην Ευρώπη ανέρχεται σε 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, μόνο το 3% των προϋπολογισμών για την Υγεία δαπανάται για την προαγωγή της υγείας και την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου. Στη χώρα μας υπολογίζεται η δαπάνη για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου στο 0,5% του συνόλου δαπανών για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Το κάπνισμα αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης καρκίνου και ευθύνεται για περίπου το 30% του συνόλου των θανάτων από καρκίνο. Συγκεκριμένα, το κάπνισμα ευθύνεται για: • Το 70-90% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα. • Το 75-85% των θανάτων από καρκίνο του λάρυγγα. • To 50-75% των θανάτων από καρκίνο στόματος, φάρυγγα και οισοφάγου. • Το 30-50% των θανάτων από καρκίνο της ουροδόχου κύστης και των νεφρών. • Το 20-25% των θανάτων από καρκίνο του παγκρέατος, του στομάχου και μικρότερα ποσοστά άλλων καρκίνων. Η πιθανότητα προσβολής από καρκίνο του πνεύμονα είναι στους καπνιστές κατά 23,3 φορές μεγαλύτερη στους άνδρες και κατά 12,7 φορές στις γυναίκες σε σχέση με τους μη καπνιστές. Αντίστοιχα, πολύ υψηλότερη είναι η πιθανότητα προσβολής από καρκίνο στόματος, φάρυγγα, οισοφάγου, αλλά και διπλάσια έως τριπλάσια η πιθανότητα για καρκίνο ουροδόχου

| 75

κύστης, νεφρών, παγκρέατος κ.ά. Σε όσους εκτίθενται παθητικά στο κάπνισμα, ο κίνδυνος προσβολής από καρκίνο του πνεύμονα είναι κατά 20-30% μεγαλύτερος από τους μη καπνιστές. Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό ότι, παρά τη μεγάλη μείωση στην περιεκτικότητα των τσιγάρων σε πίσσα και τη χρήση φίλτρων μετά το 1980, δεν παρατηρείται ουσιαστική μείωση του κινδύνου στους καπνιστές. Φαίνεται δηλαδή ότι τα «ελαφρά» τσιγάρα ή το φίλτρο δεν μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα. ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΠΝΕΎΜΟΝΑ Είναι πολύ συχνός καρκίνος και για τα δύο φύλα. Περίπου 3-4 στους 100 άνδρες άνω των 70 ετών θα αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα στην προσεχή 10ετία. Παρά τις εξελίξεις στη θεραπευτική του καρκίνου του πνεύμονα, η συνολική 5ετής επιβίωση παραμένει σε ποσοστό κάτω του 20%. Η 5ετής επιβίωση είναι 54,8% για εκείνους τους ασθενείς με εντοπισμένη νόσο κατά τη διάγνωση έναντι 4,2% για ασθενείς με απομακρυσμένες μεταστάσεις. Η ακτινογραφία θώρακος ανά διετία ή τριετία και συχνότερα επί υπάρξεως άτυπων συμπτωμάτων, καθώς και στους καπνιστές, μπορεί να συμβάλει στην έγκαιρη διάγνωση, αλλά έχει χαμηλή ευαισθησία (>10% ψευδώς αρνητική) και δεν προσφέρει στη συνολική επιβίωση από καρκίνο του πνεύμονα. Στις ΗΠΑ και σε προηγμένες δυτικές χώρες συνιστάται πλέον ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος με χαμηλής δόσεως αξονική τομογραφία θώρακος σε άτομα ηλικίας 55-80 ετών που έχουν τουλάχιστον 30ετές ιστορικό συνεχούς καπνίσματος και είναι εν ενεργεία καπνιστές ή έχουν διακόψει το κάπνισμα για λιγότερο από 15 χρόνια. Ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να διακόπτεται για τα άτομα που έχουν διακόψει το κάπνισμα για περισσότερο από 15 χρόνια ή έχουν περιορισμένο προσδόκιμο ζωής από συνοδούς νόσους ή που δεν θα μπορούσαν να υποβληθούν σε εγχείρηση σε περίπτωση διάγνωσης καρκίνου του πνεύμονα. Σε αρχικό στάδιο δεν υπάρχουν συμπτώματα. Δυστυχώς, εμφανίζονται όταν πλέον η ασθένεια έχει προχωρήσει αρκετά. Αυτά είναι: επίμονος βήχας, αλλαγές στον χρόνιο βήχα ή το βήχα του «καπνιστή», βήχας με απώλεια αίματος, δυσχέρεια της αναπνοής, πόνος στο στήθος, συριγμός, επίμονη βραχνάδα, συχνές λοιμώξεις των πνευμόνων όπως πνευμονία, απώλεια βάρους χωρίς σαφή αιτία, αίσθημα κόπωσης που παραμένει. Παράγοντες κινδύνου αποτελούν το κάπνισμα κατά κύριο λόγο, η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα, η επαγγελματική έκθεση σε ιονίζουσα ακτινοβολία, σε ορισμένους πολυκυκλικούς υδρογονάνθρακες, αμίαντο, αρσενικό και διάφορα μέταλλα (χρώμιο, νικέλιο κ.λπ.), η μόλυνση του περιβάλλοντος, το προηγούμενο θετικό

76 |

ατομικό ιστορικό και η ηλικία άνω των 65 ετών. ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΜΑΣΤΟΎ Πρώτος σε συχνότητα καρκίνος και τρίτη αιτία θανάτου από καρκίνο στη γυναίκα. Μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 61 έτη, ενώ μέση ηλικία θανάτου από καρκίνο μαστού τα 68 έτη. Το 58% όλων των καρκίνων μαστού διαγιγνώσκεται σε γυναίκες άνω των 65 ετών. Υπολογίζεται ότι 1 στις 8 γυναίκες στην Ευρώπη και στη χώρα μας θα παρουσιάσουν καρκίνο μαστού σε κάποιο στάδιο της ζωής τους. Η έγκαιρη διάγνωση οδηγεί σε καλύτερη πρόγνωση, αφού οι μελέτες έχουν δείξει ότι σε εντοπισμένο στον μαστό όγκο η 5ετής επιβίωση φτάνει το 98,6%! Αν έχουν διηθηθεί μόνο οι περιοχικοί λεμφαδένες της μασχάλης, η 5ετής επιβίωση πέφτει στο 84,9%. Σε περίπτωση απομακρυσμένων μεταστάσεων κατά τη διάγνωση, η 5ετής επιβίωση είναι 25,9%. Αυτά τα ποσοστά είναι ανάλογα και για τις γυναίκες ηλικίας άνω των 65 ετών. Υπάρχουν πάντως ενδείξεις για ευνοϊκότερη εξέλιξη στις ηλικιωμένες γυναίκες (ορμονοεξάρτηση). Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνει συχνά μία γυναίκα ξεκινώντας από την ηλικία των 20 ετών είναι η αυτοεξέταση των μαστών προκειμένου να παρατηρήσει κάποιο νέο εύρημα (ογκίδιο) στους μαστούς. Η κλινική εξέταση των μαστών γίνεται από κλινικό ιατρό, θα πρέπει να γίνεται κάθε 2-3 έτη στη δεύτερη και τρίτη δεκαετία της ζωής και ετησίως σε γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών. Ομως, πάνω από 10% των καρκίνων του μαστού δεν παρουσιάζουν ψηλαφητή μάζα. Για το λόγο αυτόν η έγκαιρη διάγνωση βασίζεται κυρίως στην ψηφιακή μαστογραφία, η οποία συνιστάται να γίνεται κάθε 1-2 έτη ξεκινώντας από τα 40 έτη και να συνεχίζεται μέχρι τουλάχιστον τα 75 έτη, εφόσον η γυναίκα έχει καλή υγεία και προσδόκιμο επιβίωσης. Η έναρξη από τα 40 έτη αμφισβητείται από κάποιες μελέτες που συνιστούν την έναρξη στα 50 έτη και θα πρέπει να εξατομικεύεται (κληρονομικότητα, γυναικολογικό ιστορικό, υφή μαστών κ.λπ.). Η συνέχιση της εκτέλεσης μαστογραφιών μετά τα 75 έτη δεν συνιστάται και θα πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με τη βιολογική ηλικία-προσδόκιμο επιβίωσης της γυναίκας. Η μαγνητική τομογραφία των μαστών έχει θέση κυρίως σε αμφίβολα απεικονιστικά ευρήματα της μαστογραφίας. Το υπερηχογράφημα μαστού είναι συμπληρωματική εξέταση της μαστογραφίας, αλλά είναι η εξέταση εκλογής για νέες γυναίκες πριν από την ηλικία των 40 ετών. ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΠΑΧΈΟΣ ΕΝΤΈΡΟΥ-ΟΡΘΟΎ Αποτελεί τον 3ο συχνότερο καρκίνο για άνδρες και γυναίκες και τη 2η συχνότερη αιτία θανάτου από καρ-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

κίνο. Καταγράφονται περίπου 300.000 νέα κρούσματα κάθε χρόνο στην Ευρώπη και περίπου 1.000.000 παγκοσμίως. Ο ορθοκολικός καρκίνος εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Στην Ευρώπη, 1 στους 20 άνδρες και 1 στις 35 γυναίκες θα αναπτύξουν ορθοκολικό καρκίνο κάποια στιγμή της ζωής τους. Με άλλα λόγια, στην Ευρώπη, 35 στους 100.000 άνδρες και 25 στις 100.000 γυναίκες διαγιγνώσκονται ετησίως με ορθοκολικό καρκίνο. Συνολικά, η συχνότητα του ορθοκολικού καρκίνου είναι μεγαλύτερη σε βιομηχανικές και αστικές περιοχές και ιδιαίτερα στις δυτικού τύπου κοινωνίες. Σε αρχικά (εντοπισμένα) στάδια της νόσου η 5ετής επιβίωση είναι 90%, ενώ στα προχωρημένα (μεταστατικά) στάδια μόλις 13%. Οι περισσότεροι ασθενείς διαγιγνώσκονται σε ηλικία μεγαλύτερη των 60 ετών, ενώ ο ορθοκολικός καρκίνος είναι σπάνιος σε ηλικίες κάτω των 40 ετών. Πολύ συχνά εκδηλώνεται με αιμορραγία από τον πρωκτό. Δυστυχώς οι περισσότεροι ασθενείς με αιμορραγία από τον πρωκτό την αποδίδουν σε αιμορροΐδες, με αποτέλεσμα την καθυστερημένη διάγνωση του καρκίνου του εντέρου. Η ολική κολονοσκόπηση είναι η ασφαλέστερη μέθοδος για τον έλεγχο του παχέος εντέρου και επιτρέπει τον έλεγχο ολόκληρου του παχέος εντέρου, καθώς και την ενδοσκοπική αφαίρεση τυχόν πολυπόδων. Με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), κάθε άνδρας και γυναίκα στην ηλικία των 50 ετών πρέπει να υποβάλλεται σε ολική κολονοσκόπηση, ανεξαρτήτως της ύπαρξης ή όχι συμπτωμάτων (κολονοσκόπηση αναφοράς). Η κολονοσκόπηση είναι μία εξαιρετικά ασφαλής και ανώδυνη εξέταση και διενεργείται υπό μέθη. Από την ηλικία των

75 ετών και άνω αμφισβητείται η σημασία της προληπτικής κολονοσκόπησης και η ένδειξή της πρέπει να εξατομικεύεται (επαναλαμβάνεται ανά 5-10 έτη μέχρι την ηλικία των 75 ετών.). Ο καρκίνος του εντέρου προέρχεται σχεδόν πάντα από κακοήθη εξαλλαγή των αδενωματωδών πολυπόδων και η έγκαιρη ανίχνευση και εκτομή τους με ενδοσκόπηση πραγματικά σώζει ζωές! ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΠΡΟΣΤΆΤΗ Είναι 2ος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες με ετήσια επίπτωση 137,9 ανά 100.000 άνδρες (ΗΠΑ). Μέση ηλικία διάγνωσης είναι τα 66 έτη, με το 20% των νέων κρουσμάτων να είναι σε άτομα άνω των 75 ετών. Η ετήσια θνητότητα είναι τα 21,4 ανά 100.000 (ΗΠΑ), ενώ το 69,1% από τους θανάτους είναι σε άτομα άνω των 75 ετών. Ο καρκίνος του προστάτη είναι ασθένεια που εξαρτάται από την ηλικία. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του προστάτη στην ηλικία των 75 ετών είναι 1 στα 7 άτομα. Στην ηλικία των 85, αυτό αυξάνεται σε 1 στα 5. Παράγοντα κινδύνου, εκτός από την ηλικία, αποτελεί και το οικογενειακό ιστορικό, συγγενής α’ βαθμού ή περισσότεροι από έναν συγγενείς με καρκίνο του προστάτη. Ο κίνδυνος είναι επίσης υψηλότερος για άνδρες των οποίων οι άρρενες συγγενείς διαγνώστηκαν σε νεαρή ηλικία. Στα πρώτα στάδια μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα. Στα μεταγενέστερα στάδια, όμως, μερικά από τα συμπτώματα του καρκίνου του προστάτη μπορεί να περιλαμβάνουν: αίσθηση συχνής ή ξαφνικής ανάγκης για ούρηση, δυσκολία για ούρηση (πρόβλημα έναρξης ή δυσχέρεια για ούρηση όταν υπάρχει αίσθη-

ση για ούρηση ή κακή ροή ούρων), δυσφορία κατά την ούρηση, εμφάνιση αίματος στα ούρα ή το σπέρμα, πόνος στο κάτω μέρος της κοιλιάς, πόνοι στα οστά. Η διάγνωση γίνεται με την κλινική ουρολογική εξέταση (δακτυλική εξέταση προστάτη). Συνήθως επιβεβαιώνεται με τον προσδιορισμό του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα: Αφορά σε άνδρες ηλικίας 50 ετών και άνω και συνιστάται να επαναλαμβάνεται ανά 2-3 έτη μέχρι τα 60 έτη και μετά ανά διετία. Σε άνδρες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου προστάτη η έναρξη του προληπτικού ελέγχου γίνεται νωρίτερα, π.χ. στα 40-45 έτη. Η εξέταση του PSA πρέπει να συνεχίζεται ετησίως μέχρι τα 75 έτη τουλάχιστον ή και περισσότερο, εφόσον το άτομο έχει καλό προσδόκιμο επιβίωσης. Αρκετές πρόσφατες μελέτες αμφισβητούν την αξία του PSA για τη μείωση της θνητότητας από καρκίνο του προστάτη, γιατί ενοχοποιείται για αρκετά ψευδώς θετικά αποτελέσματα (PSA>4 μg/L έναντι 10 μg/L) που οδηγούν σε αρνητικές βιοψίες 5,5%, αλλά και σε ανώφελες ριζικές προστατεκτομές με νοσηρότητα και επιβάρυνση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Σε κάθε περίπτωση, η εκτίμηση της ανάγκης προσδιορισμού του PSA και η συχνότητα της εξέτασης πρέπει να είναι αντικείμενο συζήτησης μεταξύ του ενδιαφερομένου και του ειδικού ιατρού, ο οποίος θα εξηγήσει τα υπέρ και τα κατά του ελέγχου. Σε περίπτωση ύποπτων ευρημάτων, το υπερηχογράφημα του προστάτη και η κατευθυνόμενη από αυτό βιοψία θα δώσουν την οριστική διάγνωση της ύπαρξης κακοήθειας, το βαθμό της και θα θέσουν την ένδειξη της θεραπευτικής αντιμετώπισης. ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΔΈΡΜΑΤΟΣ Ο καρκίνος του δέρματος εμφανίζει μεγάλη επίπτωση

78 |

στις προχωρημένες ηλικίες. Τρεις είναι οι κύριες μορφές του καρκίνου του δέρματος, το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και το κακόηθες μελάνωμα. Κάθε άνδρας και γυναίκα θα πρέπει να εξετάζει τακτικά το δέρμα του και για οποιαδήποτε αλλαγή παρατηρήσει να ενημερώσει τον οικογενειακό του γιατρό. Η εξέταση του δέρματος θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο ιατρό (δερματολόγο ή χειρουργό ογκολόγο) για κάθε άτομο από τα 50 έτη και κάθε δύο χρόνια. Ειδικότερα για άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα ο έλεγχος ξεκινά στα 40 έτη και επαναλαμβάνεται ετησίως. Είναι σημαντικό να αποφεύγουμε την υπερβολική έκθεση στον ήλιο, που δημιουργεί ηλιακά εγκαύματα ακόμα και από την παιδική ηλικία. Δέρματα ξανθά, λευκά και ξηρά είναι πιο ευπαθή από τα πιο σκουρόχρωμα που είναι πιο ανθεκτικά στην επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Η θεραπεία του καρκίνου του δέρματος είναι αποκλειστικά χειρουργική. Η ριζική χειρουργική αντιμετώπιση από εξειδικευμένο χειρουργό ογκολόγο προσφέρει συνήθως από 95 έως 100% ίαση. Απαιτείται, όμως, η έγκαιρη χειρουργική επέμβαση σε όσο το δυνατόν πρώιμα στάδια με εντοπισμένες βλάβες. ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΡΑΧΉΛΟΥ ΜΉΤΡΑΣ Παραμένει σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στις γυναίκες. Το Τεστ Παπανικολάου επέτρεψε την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου τραχήλου μήτρας και κυρίως την ανίχνευση των προκαρκινικών βλαβών και τελικά τη μείωση των θανάτων. Κύριο αίτιο αποτελεί ο ιός HPV (των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων). Στις μέρες μας ο εμβολιασμός εφήβων και των δύο φύλων έναντι του ιού βοηθά στην πρό-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ ληψη και πιστεύεται ότι θα καταπολεμήσει ριζικά τον καρκίνο αυτόν. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας με το Τεστ Παπανικολάου (Test Pap)/εξέταση κολπικού επιχρίσματος θα πρέπει να αρχίσει περίπου 3 χρόνια μετά την έναρξη της σεξουαλικής ζωής, αλλά όχι αργότερα από τα 21 έτη. Ο έλεγχος θα πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο με το κλασικό Τεστ Παπανικολάου ή κάθε 2 χρόνια με το Τεστ Παπανικολάου υγρής φάσης. Μετά την ηλικία των 30 ετών, οι γυναίκες που είχαν 3 διαδοχικά φυσιολογικά Τεστ Παπανικολάου μπορούν να επανεξετάζονται κάθε 2 χρόνια με κυτταρολογική εξέταση του τραχήλου της μήτρας (Τεστ Παπανικολάου) και μόνο ή κάθε 3 χρόνια με έλεγχο του ιού HPV DNA σε συνδυασμό με Τεστ Παπανικολάου.

Οι γυναίκες 65 έως 70 ετών που είχαν φυσιολογικά 3 Τεστ Παπανικολάου και κανένα παθολογικό τα τελευταία 10 χρόνια, καθώς και οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε ολική υστερεκτομή με αφαίρεση του τραχήλου της μήτρας μπορούν να επιλέξουν να σταματήσουν τον έλεγχο. Στη χώρα μας το εμβόλιο για τον HPV συνταγογραφείται μόνο για τα κορίτσια της εφηβικής ηλικίας, ενώ σε πολλές προηγμένες χώρες συνταγογραφείται για τους εφήβους και των δύο φύλων. Πιστεύουμε ότι πρέπει και στην πατρίδα μας να χορηγείται το εμβόλιο και για τα δύο φύλα, διότι ο ιός HPV ενοχοποιείται όχι μόνο για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και του αιδοίου, αλλά και για τον καρκίνο του πρωκτού, του πέους, του λάρυγγα και του στοματοφάρυγγα. ■

ΙΩΆΝΝΗΣ Γ. ΚΑΡΑΪΤΙΑΝΌΣ Ο Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός είναι αμ. επίκ. καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν», τ. συντονιστής διευθυντής Ογκολογικής Χειρουργικής Κλινικής Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Αγ. Σάββας», πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας, πρόεδρος Ελληνικής Γεροντολογικής & Γηριατρικής Εταιρείας, πρόεδρος Εταιρείας Ιατρικών Σπουδών. ΕΞΕΙΔΊΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΌ ΕΝΔΙΑΦΈΡΟΝ: Χειρουργική Ογκολογία, Γενική Χειρουργική, Παθήσεις Μαστού-Θυρεοειδούς, Κολοπρωκτολογία/Παθήσεις παχέος εντέρου-ορθού-πρωκτού, Ογκολογική Γυναικολογία, Σαρκώματα μαλακών μορίων, Γηριατρική Χειρουργική, Διατροφικά προβλήματα καρκινοπαθών και ηλικιωμένων. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΉ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΊΑ: 2020-σήμερα: Διευθυντής Η′ Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center». 1990-σήμερα: Αμ. επίκ. καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών - Μαθήματα σε φοιτητές Ιατρικής και Νοσηλευτικής Σχολής ΕΚΠΑ και συμμετοχή στην εκπαίδευση ειδικευομένων στη Χειρουργική ιατρών. 2018-2019: Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου και διευθυντής Χειρουργικού Τομέα ΓΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας». 2017-2019: Συντονιστής διευθυντής Χειρουργικής Ογκολογικής Κλινικής ΓΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας». 2005-2017: Διευθυντής Χειρουργικής Ογκολογικής Κλινικής ΓΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας». 1995: Αναπληρωτής διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής ΓΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας». 1990: Υφηγητής-αμ. επίκ. καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών. 1990-1991: Αναπληρωτής καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Saint Antoine Παρισίων. 1989: Επιμελητής Α’ ΓΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας». 1986-1989: Chef de Clinique Assistant Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Institut Curie Παρισίων και Νοσοκομείου Saint Antoine Πανεπιστημίου Παρισίων. 1986: Ανάθεση διδασκαλίας μαθήματος Ανατομικής Πανεπιστημίου Κρήτης. 1984-1986: Επιμελητής Χειρουργικής Κλινικής Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Πειραιώς «Μεταξά». 1982-1983: Επιμελητής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου «Αγία Όλγα» Νέας Ιωνίας. 1981: Επίκουρος καθηγητής ΤΕΙ Αθηνών-Σχολή Επαγγ. Υγείας. 1980-81: Επιμελητής Χειρουργικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Σαλαμίνας (Κελευστής Π.Ν.). 1980: Ανάθεση διδασκαλίας μαθήματος Ανατομικής Πανεπιστημίου Πατρών. ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ / ΕΙΔΙΚΌΤΗΤΑ: 1980: Αριστούχος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών. 1975-1980: Ειδικότητα Χειρουργικής, Α’ Χειρουργική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Λαϊκό Νοσοκομείο. 1969-1975: Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών. ΜΕΤΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ: Δίπλωμα Λαπαροσκοπικής-Ενδοσκοπικής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Παρισίων, 2000. Δίπλωμα Κλινικής Ογκολογίας Πανεπιστημίου Παρισίων, 1998. Δίπλωμα Εκπαίδευσης στη Νόσο του Aids Πανεπιστημίου Παρισίων, 1998. Δίπλωμα Κλινικής Ανατομικής Πανεπιστημίου Παρισίων, 1997. Μεταπτυχιακή εκπαίδευση και εργασία σε Πανεπιστημιακές Χειρουργικές Κλινικές της Γενεύης, του Μπέρμιγχαμ, του Λονδίνου, του Άμστερνταμ και των Παρισίων, καθώς και στο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Curie των Παρισίων, 1984-1988.

| 79

ΜΗΤΕΡΑ

Πώς να διαχειριστείτε τις παρενέργειες κατά τη διάρκεια της θεραπείας για τον καρκίνο! Γράφει ο ΗΛΊΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΆΔΗΣ, ογκολόγος-παθολόγος, διευθυντής της Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ.

O ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΊΑ του καρκίνου μπορεί να προκαλέσουν ποικιλία από συμπτώματα, κάποια από τα οποία αντιμετωπίζονται σχετικά εύκολα, ενώ άλλα χρειάζονται εξειδικευμένη φροντίδα. Οι πληροφορίες που παρατίθενται αποσκοπούν στη βελτιστοποίηση της θεραπείας για τον καρκίνο και βασίζονται στο κεφάλαιο «The importance of Symptom Management» - H σημασία της διαχείρισης των συμπτωμάτων - του ASCO (American Society of Clinical Oncology), που εκπαιδεύει τους ιατρούς να κατανοήσουν και να θεραπεύσουν τις παρενέργειες του καρκίνου και της θεραπείας του.

Δυσκοιλιότητα Η δυσκοιλιότητα είναι ένα σύνηθες σύμπτωμα σε ανθρώπους με καρκίνο και συμβαίνει όταν ο άνθρωπος δεν μπορεί να αδειάσει τον εντερικό του σωλήνα ή διακατέχεται από την αίσθηση της ανάγκης να κινήσει το έντερό του χωρίς να το καταφέρνει. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τη φυσιολογική λειτουργία του εντέρου, όπως η ποσότητα και το είδος της τροφής που προσλαμβάνουμε, η υγεία της γαστρεντερικής οδού και η φαρμακευτική αγωγή που πιθανόν λαμβάνει το άτομο. Είναι απαραίτητο να αναφέρετε στον ιατρό σας κάθε αλλαγή της συμπεριφοράς του εντέρου, διότι ορισμένες φορές τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας αποτελούν ένδειξη κάποιου πιο σοβαρού προβλήματος που απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση. Η χειρουργική επέμβαση στην κοιλιακή χώρα επηρεάζει συχνά τη λειτουργία του γαστρεντερικού σωλήνα, προκαλώντας είτε διάρροια είτε δυσκοιλιότητα. Ορισμένες φορές η εγχείρηση στην κοιλιακή χώρα ενδέχεται να προκαλέσει συμφύσεις που μπορεί να παγιδεύσουν το έντερο και να περιορίσουν ή να παύσουν την κίνησή του. Στην ήπια μορφή του αυτό ονομάζεται κοπρόσταση, ενώ στην ακραία μορφή του ονομάζεται

80 |

O κ. ΗΛΊΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΆΔΗΣ.

ειλεός και ενδέχεται να απαιτήσει χειρουργική επέμβαση για την αποκατάστασή του. Για τη διατάραξη της λειτουργίας του εντέρου μπορεί να ευθύνονται καρκινικοί όγκοι που έχουν αποφράξει τον εντερικό σωλήνα και οι οποίοι απομακρύνονται κυρίως με χειρουργική επέμβαση. Ιδιαίτερης σημασίας για τους ασθενείς που λαμβάνουν οποιαδήποτε αγωγή πόνου είναι ότι μαζί με την αναλγητική αγωγή πρέπει άμεσα να αρχίζει και η αγωγή για την πρόληψη της δυσκοιλιότητας. Καθυστερημένη εφαρμογή της αγωγής με υπακτικά φάρμακα, όταν έχει ήδη εγκατασταθεί η δυσκοιλιότητα, αποτελεί αποτυχία της θεραπείας και συνεπάγεται μη ελεγχόμενο καρκινικό πόνο για τον ασθενή. Συμπτώματα Οι άνθρωποι με δυσκοιλιότητα είναι πιθανόν συμπληρωματικά με αυτή να βιώνουν: • Πόνο και κράμπες. • Οίδημα στην κοιλιακή χώρα.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

• Απώλεια όρεξης. • Ναυτία και εμετό. • Δυσκολία στην ούρηση. • Σύγχυση. Αιτίες Οι κύριες αιτίες της δυσκοιλιότητας εντοπίζονται στη μειωμένη λήψη φυτικών ινών, στην ελλιπή πρόσληψη νερού και άλλων υγρών και στην έλλειψη κίνησης. Ωστόσο στους ασθενείς με καρκίνο, παράγοντες που εμπλέκονται με τη νόσο και με τη θεραπευτική αγωγή που ακολουθείται μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα: • Φάρμακα (συμπεριλαμβάνονται και τα αντιόξινα), ορισμένα φάρμακα που αντιμετωπίζουν τη ναυτία και τον εμετό, τις επιληπτικές κρίσεις, την κατάθλιψη, τη διάρροια ή την υψηλή αρτηριακή πίεση, τα συμπληρώματα σιδήρου, η χημειοθεραπεία και τα παυσίπονα που μπορεί να επιβραδύνουν τη μυϊκή δραστηριότητα του εντέρου που βοηθά την τροφή να κινηθεί μέσα στο εντερικό σύστημα. • Η μειωμένη πρόσληψη τροφής. • Η παρεμπόδιση του εντέρου από ουλώδη ιστό ή όγκους. • Η αφυδάτωση. • Η μειωμένη ή ελλιπής σωματική δραστηριότητα. • Συμπίεση από τον όγκο (στον νωτιαίο μυελό). • Υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. • Χαμηλά επίπεδα καλίου. • Πρόβλημα του θυρεοειδούς. • Διαβήτης. Διάγνωση Για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας ενδεχομένως ο θεράπων ιατρός να προχωρήσει σε διαγνωστικές εξετάσεις του εντέρου και της κοιλιακής χώρας για να αποκλείσει την περίπτωση όγκου ή άλλου εμποδίου

στην κίνηση του εντέρου. Ο ιατρός είναι πιθανόν επίσης να διερευνήσει: • Τις συνήθειες του εντέρου, πριν τον καρκίνο και τώρα. • Τη χρήση φαρμάκων που μπορεί να την προκαλούν. • Τη διατροφή (στερεά και υγρά). • Άλλες ασθένειες. Αντιμετώπιση Η ορθή αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη συνολική υγεία του ασθενούς με καρκίνο. Εάν δεν αντιμετωπιστεί η δυσκοιλιότητα, μπορεί να οδηγήσει σε εσωτερική βλάβη του εντέρου και του ορθού, να προκαλέσει αφυδάτωση ή απόφραξη του εντέρου. Επιπλέον, μπορεί να καθυστερήσει την απορρόφηση των φαρμάκων που λαμβάνονται από το στόμα. • Πιείτε περισσότερα υγρά. • Συζητήστε την πιθανότητα να μειώσετε τη δοσολογία ή να σταματήσετε τη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων που προκαλούν δυσκοιλιότητα. • Καταναλώστε περισσότερες φυτικές ίνες. • Αυξήστε τη σωματική σας δραστηριότητα, εάν είναι εφικτό. • Εξετάστε με τον ιατρό σας το ενδεχόμενο να λάβετε κάποια φαρμακευτική ουσία που θα δραστηριοποιήσει το έντερο (πολλές από αυτές μπορεί να είναι επιβλαβείς για το έντερο).

Διάρροια Διάρροια χαρακτηρίζονται οι συχνές, χαλαρές, υδαρείς κινήσεις του εντέρου. Μπορεί να προκληθεί από τη χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία στη λεκάνη ή από τον ίδιο τον καρκίνο. Διάρροια μπορεί ακόμη να προκληθεί από την Αντίδραση του Μοσχεύματος κατά

| 81

του Ξενιστή (GVHD) σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση του μυελού των οστών. Τα στάδια της διάρροιας περιγράφονται ως: Στάδιο 0: αυξημένη συχνότητα κοπράνων, αλλά όχι διάρροια. Στάδιο 1: αυξημένη συχνότητα κοπράνων, έως τέσσερις κενώσεις την ημέρα. Στάδιο 2: αυξημένη συχνότητα κατά τέσσερις έως έξι κενώσεις την ημέρα ή τη νύχτα. Στάδιο 3: αυξημένη συχνότητα επτά ή και περισσότερων κενώσεων την ημέρα ή ακράτεια ή ανάγκη για ενδοφλέβια χορήγηση υγρών για την αντιμετώπιση της αφυδάτωσης. Στάδιο 4: εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση που απαιτεί εντατική φροντίδα.

Περισσότερες από το 40% των γυναικών με καρκίνο μαστού ή θεραπεία για καρκίνο μαστού βιώνουν πρώιμα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα, τα οποία ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της χημειοθεραπείας και μπορεί να περιλαμβάνουν: • Εξάψεις, ειδικότερα στις γυναίκες που παίρνουν ταμοξιφαίνη για την αποφυγή της επανεμφάνισης του καρκίνου του μαστού. • Νυχτερινή εφίδρωση. • Ξηρότητα στον κόλπο, φαγούρα ή ερεθισμό. • Επώδυνη συνουσία. • Δυσκολία στον έλεγχο της εντερικής λειτουργίας. • Κατάθλιψη. • Αϋπνία.

Αντιμετώπιση Η πρόληψη της διάρροιας ή η αντιμετώπισή της σε αρχικά στάδια μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να μην αφυδατωθεί και να μην αναπτύξει περαιτέρω προβλήματα υγείας. Για τα στάδια 0, 1, 2: • Αποφυγή καφεΐνης, αλκοόλ, γαλακτοκομικών προϊόντων, λίπους, φυτικών ινών, χυμών πορτοκαλιού και δαμάσκηνου, και καυτερών φαγητών. • Αποφυγή φαρμάκων που μπορεί να μαλακώνουν τα κόπρανα (όπως φάρμακα για την πρόληψη του εμετού και της δυσκοιλιότητας). • Κατανάλωση συχνών, μικρών γευμάτων. • Λήψη άφθονου νερού και άλλων υγρών για την αποφυγή αφυδάτωσης. Ασθενείς με σοβαρή αφυδάτωση μπορεί να χρειαστεί να λάβουν υγρά ενδοφλέβια. • Αντιδιαρροϊκά φάρμακα. • Συζητήστε με τον ιατρό σας την πιθανότητα να μειώσετε τη δοσολογία της χημειοθεραπείας, εάν η πρόκληση της διάρροιας οφείλεται σε αυτήν και είναι ιδιαίτερα βαριάς μορφής.

Η λήψη οιστρογόνων και προγεστερόνης θα βοηθούσε τις περισσότερες γυναίκες τόσο στον έλεγχο των εξάψεων όσο και της λέπτυνσης των οστών (οστεοπόρωση) ως επίπτωση της θεραπείας για καρκίνο μαστού. Όμως, οι δύο συγκεκριμένες ορμόνες δεν συνιστώνται, διότι ενοχοποιούνται για την επιτάχυνση της ανάπτυξης του καρκίνου. Γι’ αυτό ακριβώς η προσέγγιση της αντιμετώπισης των εξάψεων περιλαμβάνει: • Τη λήψη ορισμένων αντικαταθλιπτικών. • Τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης Ε. • Βαθιές εισπνοές και άλλες τεχνικές χαλάρωσης. • Διατήρηση της θερμοκρασίας του δωματίου σε φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα. Γενικά πρέπει να προτιμώνται οι χαμηλότερες θερμοκρασίες, γιατί η δροσιά είναι πιο ευχάριστη για τον ασθενή, ενώ πολλές φορές ακόμα και οι φυσιολογικές θερμοκρασίες προκαλούν δυσανεξία.

Εμμηνόπαυση Εμμηνόπαυση συμβαίνει όταν: • Οι ωοθήκες της γυναίκας σταματάνε να παράγουν ωάρια. • Η έμμηνος ρύση εμφανίζεται σε άτακτα χρονικά διαστήματα ώσπου παύει. • Ο οργανισμός της γυναίκας μειώνει σταδιακά την παραγωγή ορμονών (οιστρογόνων και προγεστερόνης). Η εμμηνόπαυση ξεκινά στα μέσα της δεκαετίας των 40 έως τα μέσα της δεκαετίας των 50 ετών. Είναι όμως πιθανόν να ξεκινήσει και πριν από την ηλικία των 40 ετών σε ασθενείς με καρκίνο, εάν η θεραπεία για την αντιμετώπιση της νόσου σταματήσει τη λειτουργία των ωοθηκών (πρώιμη εμμηνόπαυση).

82 |

Εξάψεις

Οστεοπόρωση Η μείωση των οιστρογόνων στο πλαίσιο της ορμονοθεραπείας για τον καρκίνο του μαστού οδηγούν σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης. Οι δραστηριότητες και ενέργειες που προτείνονται περιλαμβάνουν: • Καθημερινή άσκηση, όπως έντονο βάδισμα, για 20 με 30 λεπτά. • Διατήρηση ιδανικού βάρους. • Λήψη βιταμίνης D 400 με 800 IU ημερησίως (1IU=0,025mg) και λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου 1.500 mg ημερησίως για γυναίκες χωρίς διαγνωσμένη οστεοπόρωση πριν από τη θεραπεία καρκίνου και 2.000 mg ημερησίως για γυναίκες με οστεοπόρωση πριν από την έναρξη της θεραπείας (η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής πρέπει πάντα να γίνεται σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό).

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Ναυτία και εμετός Πολλοί ασθενείς με καρκίνο αντιμετωπίζουν καταστάσεις ναυτίας και εμέτων, όπου όταν τα περιστατικά εμφανίζονται ήπια, τότε ο ασθενής δεν διατρέχει κάποιο ιδιαίτερο κίνδυνο, όταν όμως είναι σοβαρά, υπάρχει φόβος για επιπλοκές, όπως αφυδάτωση, ανισορροπία σε ηλεκτρολύτες, απώλεια βάρους, κατάθλιψη. • Όπου είναι εφικτό, είναι προτιμότερο να προλάβουμε τον εμετό και τη ναυτία πριν αυτά εκδηλωθούν. Εάν ο ασθενής παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης ναυτίας και εμετού, μπορεί να λάβει αντιεμετική φαρμακευτική αγωγή πριν από τη θεραπεία για τον καρκίνο. • Πολλοί άνθρωποι ανταποκρίνονται σε θεραπείες τροποποίησης της καθημερινότητας και της προσωπικής στάσης, που βοηθούν στον έλεγχο της ναυτίας και του εμετού. Μέθοδοι όπως περισπασμός (επικέντρωση της προσοχής μακριά από το σύμπτωμα), χαλάρωση και θετική σκέψη μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του φόβου της ναυτίας και του εμετού. • Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο θεράπων ιατρός μπορεί να τροποποιήσει τη θεραπευτική αγωγή ώστε να ελαχιστοποιήσει την εκδήλωση των συμπτωμάτων.

Ουδετεροπενία Μια αιματολογική διαταραχή που παρουσιάζει ασυνήθιστα χαμηλό αριθμό ουδετερόφιλων, ένα είδος λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Όλα τα λευκά αιμοσφαίρια βοηθούν τον οργανισμό να αμυνθεί ενάντια στις λοιμώξεις, το ίδιο κάνουν και τα ουδετερόφιλα εξουδετερώνοντας τα βακτήρια και τους μύκητες. Οι

άνθρωποι που παρουσιάζουν ουδετεροπενία βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν καταστροφικές και επικίνδυνες για τη ζωή λοιμώξεις, διότι δεν διαθέτουν αρκετά ουδετερόφιλα για να καταστρέψουν τους βλαβερούς μικροοργανισμούς που προκαλούν ασθένειες, όπως τα βακτήρια. Η ουδετεροπενία εμφανίζεται στους περισσότερους ασθενείς με καρκίνο που λαμβάνουν χημειοθεραπεία. Η ουδετεροπενία από μόνη της μπορεί να είναι ασυμπτωματική, αλλά η συνύπαρξη με πυρετό ή με τεκμηριωμένη λοίμωξη ονομάζεται ουδετεροπενικός πυρετός και ουδετεροπενική λοίμωξη και αποτελεί σημαντικά επείγοντα ογκολογικά σύνδρομα. Κλινικές εκδηλώσεις του ουδετεροπενικού πυρετού μπορεί να είναι οι ακόλουθες: • Πυρετός. • Ρίγη ή ιδρώτας. • Ξηρός λαιμός ή ξηροστομία. • Κοιλιακός πόνος. • Διάρροια ή έλκη γύρω από τον πρωκτό. • Πόνος ή κάψιμο κατά την ούρηση ή συχνοουρία. • Βήχας ή δύσπνοια. • Κοκκινίλα, πόνος ή πρήξιμο ειδικά γύρω από κόψιμο ή πληγή. • Ασυνήθιστη κολπική φαγούρα. Αντιμετώπιση Τα ουδετερόφιλα συνήθως αρχίζουν να πέφτουν μία εβδομάδα μετά την έναρξη κάθε κύκλου χημειοθεραπείας και συνήθως φτάνουν στις πιο χαμηλές τιμές τους πε-

| 83

παραμέτρους του καρκίνου, όπως κούραση, αδυναμία, δύσπνοια, ναυτία, δυσκοιλιότητα, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη, άγχος και σύγχυση.

ρίπου 7 με 14 ημέρες μετά την ολοκλήρωση της κάθε θεραπείας. Στο σημείο της απόλυτης πτώσης τους (ναδίρ) ο ασθενής είναι περισσότερο επιρρεπής σε λοιμώξεις. Ωστόσο, καθώς ο κύκλος της θεραπείας ολοκληρώνεται, ο μυελός των οστών ξεκινά να παράγει και πάλι ουδετερόφιλα, που σε τρεις με πέντε εβδομάδες φτάνουν στα φυσιολογικά επίπεδα. Μόλις τα ουδετερόφιλα αγγίξουν τα επιθυμητά, φυσιολογικά όρια, τότε η χημειοθεραπεία μπορεί και πάλι να ξεκινήσει. Σε ορισμένες περιπτώσεις όπου τα ουδετερόφιλα δεν επανέρχονται στις φυσιολογικές τιμές στον αναμενόμενο χρόνο, ο θεράπων ιατρός μπορεί να μειώσει τη δόση του επόμενου κύκλου χημειοθεραπείας ή να τον καθυστερήσει. Εάν η ουδετεροπενία συνοδεύεται από πυρετό, ο ιατρός θα χορηγήσει οπωσδήποτε αντιβιοτικά και αυξητικούς παράγοντες για την αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων. Η θεραπεία αυτή μπορεί να γίνει στο νοσοκομείο ή και στο σπίτι πάντα με τη στενή επίβλεψη του θεράποντος ιατρού.

Πόνος Ένα συχνό σύμπτωμα σε ασθενείς με καρκίνο είναι ο πόνος. Κατά τη διάγνωση το 30% με 40% των ανθρώπων με καρκίνο βιώνουν πόνο. Εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί, το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 65% με 85%, ενώ το 95% του πόνου από καρκίνο μπορεί να αντιμετωπισθεί με επιτυχία. Ο πόνος μπορεί να επιβαρύνει και άλλες

84 |

Διάγνωση του πόνου Για να μπορέσει ο ιατρός να εντοπίσει το ιδανικό παυσίπονο για τον πόνο κάθε ασθενούς θα πρέπει να γνωρίζει με σαφήνεια: • Πού πονάει ο ασθενής. • Πότε ξεκινά και σταματά ο πόνος. • Πόσο χρόνο διαρκεί. • Πόσο έντονος είναι. Η διαχείριση του πόνου Οι ιατροί μπορούν να αντιμετωπίσουν τον πόνο πολλαπλώς: • Με την επέμβαση στην πηγή του πόνου, όπως για παράδειγμα με τη χειρουργική απομάκρυνση του όγκου ή τη μείωση της φλεγμονής. • Με τη χορήγηση παυσίπονων. • Με την παρέμβαση στα σήματα του πόνου που στέλνονται στον εγκέφαλο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, στον ήπιο και μέτριο πόνο επιτρέπεται η χορήγηση ήπιων παυσίπονων (αναλγητικά), ενώ ο έντονος πόνος επιτρέπεται να αντιμετωπιστεί με τη χρήση οπιοειδών, όπως η μορφίνη. Τα παυσίπονα δίνονται με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με το είδος του φαρμάκου και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς, από το στόμα, υπογλώσσια, υποδόρια, ενδοφλέβια, στη σπονδυλική στήλη, από το ορθό. Η διαχείριση του πόνου μπορεί να εμπλουτιστεί και με άλλους, μη φαρμακευτικούς τρόπους, όπως χαλάρωση, ύπνωση, βελονισμός, yoga κ.ά.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Πρόσληψη βάρους Η πιο συνηθισμένη ανεπιθύμητη ενέργεια σε σχέση με το βάρος κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου είναι η απώλεια βάρους. Ωστόσο, ορισμένοι ασθενείς με καρκίνο αυξάνουν το βάρος τους. Η μικρή αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια της θεραπείας για τον καρκίνο δεν χαρακτηρίζεται ως προβληματική, ωστόσο η σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να επηρεάσει την υγεία του ατόμου και τη δυνατότητά του να ανεχθεί τη θεραπεία. Η πρόσληψη βάρους αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό θέμα υγείας κυρίως για τις ασθενείς με καρκίνο του μαστού, με περισσότερες από τις μισές γυναίκες να εμφανίζουν αύξηση του βάρους τους κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Σχετικές έρευνες έχουν καταδείξει πως η αύξηση του σωματικού βάρους σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού συνδέεται με φτωχή πρόγνωση για το προσδόκιμο επιβίωσης. Το υπέρβαρο πριν τη θεραπεία για καρκίνο μαστού επίσης αυξάνει τον κίνδυνο για επιπλοκές της υγείας της ασθενούς, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτη και καρδιαγγειακές νόσους. Η αύξηση του βάρους σε ασθενείς με καρκίνο μπορεί να οφείλεται στη χημειοθεραπεία, στη μείωση της σωματικής δραστηριότητας, στη μείωση του μεταβολικού ρυθμού και την πρόκληση εμμηνόπαυσης σε γυναίκες με καρκίνο μαστού. Στις αιτίες που αναφέρονται ενοχοποιείται η χορήγηση στεροειδών (ορμονικά υποκατάστατα για τη θεραπεία του καρκίνου) και η ορμονοθεραπεία.

Διαχείριση του βάρους Εάν η αύξηση του βάρους αρχίζει να απασχολεί τον ασθενή, θα πρέπει πριν διαφοροποιήσει τη διατροφή του ή την καθημερινότητά του να συμβουλευτεί τον θεράποντα ιατρό του. Στις γενικές οδηγίες αναφέρονται: • Η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ψωμιού και δημητριακών. • Ο περιορισμός λιπαρών, ζάχαρης και επεξεργασμένων αλεύρων. • Η λήψη άφθονου νερού. • Η σωματική δραστηριότητα με ασκήσεις ενδυνάμωσης και διατάσεις.

Κατακράτηση υγρών Εάν εντοπίσετε σημάδια κατακράτησης υγρών, όπως πρησμένα πόδια, μείωση της ελαστικότητας στα πόδια, στους αγκώνες, στους αστραγάλους, στα δάχτυλα και τα πόδια, δύσκαμπτο δέρμα, θα πρέπει να ενημερώσετε τον θεράποντα ιατρό σας και επιπλέον: • Μειώστε την κατανάλωση αλατιού. • Αποφεύγετε την ορθοστασία για μεγάλα χρονικά διαστήματα και κρατήστε ψηλά τα πόδια σας όσο συχνότερα μπορείτε. • Αποφύγετε να σταυρώνετε τα πόδια σας. • Ελέγχετε καθημερινά το σωματικό σας βάρος. • Αποφύγετε τα σφιχτά ρούχα. ■

ΗΛΊΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΆΔΗΣ Ο Ηλίας Αθανασιάδης είναι ογκολόγος-παθολόγος, επικεφαλής της Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ, με πλούσιο ερευνητικό έργο στον τομέα των στοχευμένων θεραπειών για τον καρκίνο. Γεννημένος στην Τρίπολη Αρκαδίας, ο Ηλίας Αθανασιάδης αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1983. Μετεκπαιδεύτηκε στο Baylor College of Medicine και στο MD Anderson Cancer Center με κεντρικό αντικείμενο τη μεταμόσχευση μυελού των οστών. Εκπαιδεύτηκε στην Αιματολογία-Ογκολογία στο επίσημο πρόγραμμα fellowship της πανεπιστημιακής ιατρικής σχολής Feinberg του Northwestern University στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1991 έως το 1994. Κατά τη διάρκεια των τριών χρόνων της παραμονής του εκεί, ανέπτυξε πλούσιο ερευνητικό έργο σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος fellowship, εντάχθηκε στις τάξεις του Πανεπιστημίου Northwestern ως Faculty Member, συνεργασία που διατηρεί έως σήμερα ως Visiting Assistant Professor. Από το 1996, εργάστηκε για οκτώ χρόνια στο Ογκολογικό Τμήμα του ΙΚΑ Αλεξάνδρας έως τον Μάρτιο του 2004, όπου ανέλαβε τη θέση του διευθυντή της Ογκολογικής Κλινικής στην Ευρωκλινική Αθηνών. Ίδρυσε και διηύθυνε το Ογκολογικό Συμβούλιο. Aπό το 2012 έως και σήμερα είναι πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του συνεδρίου «Διεπιστημονική Προσέγγιση στη Θεραπεία του Καρκίνου - MdcON», που πραγματοποιείται με στόχο την ενδυνάμωση ενός παραγωγικού διαλόγου και συνεργασίας μεταξύ των ειδικοτήτων που ειδικεύονται στην αντιμετώπιση ογκολογικών περιστατικών. Το συνέδριο συγκεντρώνει κάθε χρόνο εξέχοντες επιστήμονες από τα μεγαλύτερα ογκολογικά κέντρα του κόσμου.

| 85

Της ΑΝΘΉΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΈΣ ΕΞΕΛΊΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΤΗΣ Ελληνική εργασία για τον καρκίνο του παγκρέατος στο Αmerican College of Surgeons ΓΙΑ ΠΡΏΤΗ ΦΟΡΆ Ο ΔΙΕΘΝΏΣ ΚΑΤΑΞΙΩΜΈΝΟΣ επιστημονικός οργανισμός Αmerican College of Surgeons έκανε δεκτή στο ετήσιο συνέδριό του μία ελληνική εργασία στη χειρουργική του παγκρέατος από την ομάδα του επίκουρου καθηγητή Χειρουργικής της Mayo Clinic και διευθυντή της Α’ Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου Μητέρα, Γρηγόρη Τσιώτου. Η εργασία, που εγκρίθηκε από την κριτική επιτροπή του Αmerican College of Surgeons τον Οκτώβριο του 2021 στο Σικάγο, αφορούσε 30 περιστατικά με καρκίνο του παγκρέατος στα οποία υπήρχε εμπλοκή της πυλαίας φλέβας και έδειξαν πώς αυτοί οι συμβατικά ανεγχείρητοι όγκοι μπορούν να καταστούν εγχειρήσιμοι με την αφαίρεση και του τμήματος της εμπλεκόμενης φλέβας. Μέσα από την παρουσίαση αυτών των περιστατικών υπογραμμίστηκε η ριζικότητα της εκτομής, η πολύ μικρή θνητότητα, αναλογιζόμενοι την πολυπλοκότητα και την επικινδυνότητα του χειρουργείου, η σύντομη μέση διάρκεια νοσηλείας των ασθενών (μόλις εννιά ημέρες), αλλά κυρίως η σημαντικά καλύτερη επιβίωση των ασθενών, συγκρινόμενη πάντα με την επιβίωση που θα είχαν οι ίδιοι ασθενείς αν δεν χειρουργούνταν. Η ομάδα του καθηγητή κ. Τσιώτου συνέκρινε τα αποτελέσματα από τις επεμβάσεις των 30 αυτών

86 |

O κ. ΓΡΗΓΌΡΗΣ ΤΣΙΏΤΟΣ.

ασθενών με τα διεθνή κριτήρια επάρκειας (benchmark outcomes), τα οποία έχουν θεσπιστεί από την παγκόσμια χειρουργική κοινότητα και ορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται, προκειμένου να επιτρέπεται η πραγματοποίηση αυτών των απαιτητικών και δυνητικά επικίνδυνων επεμβάσεων. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι τα αποτελέσματα της ελληνικής ομάδας όχι απλά εντάσσονται εντός των ενδεδειγμένων ορίων, αλλά σε πολλά σημεία φαίνεται να τα ξεπερνούν. ■

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Το 4% των καρκίνων του παγκρέατος σχετίζεται με κληρονομούμενες μεταλλάξεις ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΉ ΜΕΛΈΤΗ πραγματοποιήθηκε χάρη στην αρμονική συνεργασία πολλών μελών της Ελληνικής Συνεργαζόμενης Ογκολογικής Ομάδας (HeCOG) (Elena Fountzilas, Alexia Eliades, Georgia-Angeliki Koliou, Achilleas Achilleos, Charalambos Loizides, Kyriakos Tsangaras, Dimitrios Pectasides, Joseph Sgouros, Pavlos Papakostas, Grigorios Rallis, Amanda Psyrri, Christos Papadimitriou, Georgios Oikonomopoulos, Konstantinos Ferentinos, Anna Koumarianou, George Zarkavelis, Christos Dervenis, Gerasimos Aravantinos, Dimitrios Bafaloukos, Paris Kosmidis, George Papaxoinis, Maria Theochari, Ioannis Varthalitis, Nikolaos Kentepozidis, Georgios Rigakos, Zacharenia Saridaki, Adamantia Nikolaidi, Athina Christopoulou, Florentia Fostira, Epaminontas Samantas, Elena Kypri, Marios Ioannides, George Koumbaris, George Fountzilas and Philippos C. Patsalis) με τη στήριξη του εργαστηρίου της NIPD στη Λευκωσία σε 549 ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος. Σκοπός της μελέτης ήταν να χαρτογραφήσει τις κληρονομούμενες μεταλλάξεις που σχετίζονται με

καρκίνο παγκρέατος σε Έλληνες ασθενείς. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, ένα ποσοστό (4%) των περιπτώσεων καρκίνου παγκρέατος σχετίζεται με κληρονομούμενες μεταλλάξεις σε διάφορα γονίδια. Αυτή η πληροφορία, όπως εξηγούν οι επιστήμονες, είναι πολύ σημαντική για τους ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος, καθώς υπάρχουν διαθέσιμες νέες θεραπείες που ωφελούν ιδιαίτερα τους ασθενείς που φέρουν αντίστοιχες μεταλλάξεις. Εξίσου όμως σημαντική είναι η πληροφορία και για τους υγιείς συγγενείς τους, καθώς τα άτομα που φέρουν μεταλλάξεις στα συγκεκριμένα γονίδια έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαφόρων καρκίνων. Ωστόσο, γνωρίζοντας τον κίνδυνο αυτόν, θα μπορούν να προβούν σε ενέργειες με σκοπό την πρόληψη ή την έγκαιρη διάγνωση νεοπλασμάτων. Σύμφωνα με τους ερευνητές, απαραίτητο είναι να ακολουθηθεί το παράδειγμα των ρυθμιστικών αρχών και των ασφαλιστικών φορέων ξένων χωρών, ώστε η διενέργεια γονιδιακού ελέγχου να αποζημιώνεται από το κράτος όταν είναι απαραίτητη. ■

Mobile App: MY alma Μία mobile εφαρμογή για κάθε γυναίκα με μεταστατικό καρκίνο μαστού ΜΕ ΟΔΗΓΌ ΤΙΣ ΑΝΆΓΚΕΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΏΝ με μεταστατικό καρκίνο μαστού, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής» έχει δημιουργήσει ένα mobile application που έχει σαν στόχο να γίνει

χρήσιμο εργαλείο που θα συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Βασικοί άξονες για το σχεδιασμό της εφαρμογής είναι η ενημέρωση των γυναικών με μεταστατικό καρκίνο μαστού για τα θέματα που τις αφορούν, η υποστήριξή τους μέσα από χρήσιμες πρακτικές συμβουλές για την καθημερινότητά τους και η επικοινωνία με υποστηρικτικές δομές. Μέσω της εφαρμογής, οι γυναίκες με μεταστατικό καρκίνο μαστού έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για νεότερα ιατρικά δεδομένα, για σημεία ενδιαφέροντος όπως νοσοκομεία, δομές Υγείας και Ιατρεία Πόνου, να λάβουν χρήσιμες συμβουλές για τη διαχείριση των συναισθημάτων τους και των ανεπιθύμητων ενεργειών της θεραπείας τους, να θέσουν στόχους, να επιβραβευτούν για τα επιτεύγματά τους και να δουν προτάσεις για βελτίωση της καθημερινότητάς τους. Η Mobile εφαρμογή «My Alma» υλοποιείται με την υποστήριξη του διεθνούς βραβείου SPARC που απονεμήθηκε στο «Άλμα Ζωής», μέσω της συνεργασίας της

| 87

Ένωσης για τον Διεθνή Έλεγχο του Καρκίνου (UICC) με την Pfizer Inc και την επιστημονική επιμέλεια της Ογκολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Οι λειτουργίες του app «MY alma» είναι οι εξής: • Δυνατότητα δημιουργίας προφίλ για εξατομίκευση της εμπειρίας. • Emo-meter: Σύστημα ενδυνάμωσης και διαχείρισης των συναισθημάτων, με tips βελτίωσης, μέσω της απλής ερώτησης «Πώς αισθάνεσαι σήμερα;». • Το σώμα μου: Καταγραφή της σωματικής κατάστασης και προτάσεις για βελτίωσή της μέσω της απλής ερώτησης «Πώς αισθάνεσαι σωματικά;». • Σύστημα στόχων (μείωση αλκοόλ, ήπια άσκηση, διακοπή καπνίσματος) με επιβράβευση για κάθε «κατάκτηση» που βελτιώνει την ποιότητα ζωής. • Τοίχος μηνυμάτων ενδυνάμωσης: Ο καθένας έχει τη δυνατότητα να δημοσιεύσει υποστηρικτικά μηνύματα, σε έναν «τοίχο» δύναμης και ελπίδας. • Ημερολόγιο: Προσωπικό ημερολόγιο για κατα-

γραφή των σημαντικότερων γεγονότων, των ιατρικών ραντεβού και των θεραπειών για την καλύτερη οργάνωση της καθημερινότητας. • Επίσης, ημερολόγιο με δράσεις του Συλλόγου «Άλμα Ζωής» με δυνατότητα υπενθύμισης. • Videos με απλές ασκήσεις yoga για το σπίτι, με τεχνικές mindfulness και συμβουλές διαχείρισης συναισθημάτων. • Ενημέρωση: Ιατρικά άρθρα, νέα και συμβουλές. • Σημεία ενδιαφέροντος: Καταγραφή των κοντινότερων σημείων που πιθανώς χρειάζονται οι γυναίκες με μεταστατικό καρκίνο μαστού, με χάρτη, οδηγίες πρόσβασης και στοιχεία επικοινωνίας. Περιλαμβάνονται νοσοκομεία, Ιατρεία Πόνου, καταστήματα με είδη για τον καρκίνο του μαστού. • Επεξήγηση όρων που σχετίζονται με την ασθένεια. • Παρενέργειες: Επεξήγηση των βασικότερων παρενεργειών που πιθανώς προκύπτουν από τις θεραπείες. ■

Διαγνωστικό εργαλείο για τον καρκίνο του παγκρέατος από φοιτητές του ΑΠΘ

Μέλη της ομάδας των φοιτητών με τους καθηγητές τους.

ΈΝΑ ΦΘΗΝΌ, ΓΡΉΓΟΡΟ ΚΑΙ ΑΚΡΙΒΈΣ διαγνωστικό εργαλείο για την ανίχνευση του καρκίνου του παγκρέατος στα πρώτα στάδια με την ονομασία «METIS» δημιούργησε ομάδα φοιτητών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Με το καινοτόμο πρότζεκτ «iGEM Thessaloniki», η φοιτητική διεπιστημονική ομάδα του ΑΠΘ πήρε μέρος τον Νοέμβριο του 2021 στον Πα-

88 |

γκόσμιο Διαγωνισμό «iGEM Competition». Η ενδεκαμελής ομάδα αποτελείται από προπτυχιακούς φοιτητές των Τμημάτων Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Χημείας, Πληροφορικής, Φαρμακευτικής, Φυσικής και Βιολογίας, ενώ συμμετέχει και μία προπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του ΔΠΘ. Επιστη-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ μονικός υπεύθυνος της Ομάδας είναι ο αν. καθηγητής του Τμήματος Φαρμακευτικής του ΑΠΘ, Ιωάννης Βιζιριανάκης. Το όνομα του πρότζεκτ είναι «METIS» (MiRNA Expression Toehold Investigation System) και προέρχεται από τη θεά Μήτις της ελληνικής μυθολογίας. Πρόκειται για ένα καινοτόμο μοριακό διαγνωστικό εργαλείο για τον εντοπισμό του καρκίνου του παγκρέατος. Στόχος της ομάδας είναι να δώσει λύση σε ένα σημαντικό πρόβλημα που εμφανίζεται σήμερα στην κλινική πράξη και είναι η αδυναμία των διαγνωστικών μεθόδων να ανιχνεύσουν έγκαιρα την ύπαρξη του

καρκίνου στο πάγκρεας, που οδηγεί σε αποτυχημένες θεραπευτικές προσεγγίσεις και τελικά σε μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας. Για το λόγο αυτόν η ομάδα έχει κατασκευάσει μία διαγνωστική μηχανή, που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλα τα διαγνωστικά εργαστήρια για την εύκολη, φθηνή και άμεση επεξεργασία δειγμάτων ούρων, στο πλαίσιο ουρολογικών εξετάσεων ατόμων μεγάλης ηλικίας ή ατόμων που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, ώστε να ανιχνευθεί έγκαιρα ύπαρξη καρκινικού όγκου στο πάγκρεας. ■

Διεθνής δημοσίευση της ελληνικής μελέτης ReCOVer Η ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΣΥΝΕΡΓΑΖΌΜΕΝΗ Ογκολογική Ομάδα (ΕΣΟΟ), με την υποστήριξη του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας του Καρκίνου (ΕΛΙΕΚ), διενήργησε μελέτη παρακολούθησης της ανοσολογικής απάντησης στον εμβολιασμό έναντι του SARS-CoV-2 σε ασθενείς με συμπαγείς κακοήθειες στην Ελλάδα. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη δημοσιευμένη ελληνική μελέτη με τίτλο «Responses to SARS-CoV-2 Vaccination in Patients with Cancer (ReCOVer Study): A Prospective Cohort Study of the Hellenic Cooperative Oncology Group» και υπογράφεται από τους ερευνητές Έλενα Λινάρδου, Νικόλαο Σπανάκη, Γεωργία-Αγγελική Κολιού, Αθηνά Χριστοπούλου, Σοφία Καραγεωργοπούλου, Νεφέλη Αλευρά, Αναστάσιο Βαγιωνά, Νικόλαο Τσουκαλά, Σταυρούλα Σγούρου, Έλενα Φούντζηλα, Ιωσήφ Σγουρό, Ευαγγελία Ραζή, Δήμητρα Χατζώκου, Σοφία Λαμπάκη, Ελένη Ρες, Ζαχαρένια Σαριδάκη, Γιάννη Μούντζιο, Γεώργιο Σαρόγλου και Γεώργιο Φούντζηλα. Τα ευρήματα της δημοσίευσης συνοψίζονται από τους επικεφαλής της μελέτης, τη Δρα Έλενα Λινάρδου (παθολόγο ογκολόγο, διευθύντρια Δ’ Ογκολογικής Κλινικής, Νοσοκομείο Μετροπόλιταν, πρόεδρο ΕΕ της ΕΣΟΟ) και τον καθηγητή Γεώργιο Φούντζηλα (παθολόγο ογκολόγο, ομότιμο καθηγητή Ογκολογίας, πρόεδρο της ΕΣΟΟ και του ΕΛΙΕΚ). Η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών και όλοι οι εθελοντές που πήραν μέρος στη μελέτη έχουν εμβολιαστεί με mRNA εμβόλια. Οι ασθενείς με καρκίνο εμφάνισαν θετική ανοσολογική απάντηση σε ποσοστό 90% μετά τις δύο δόσεις εμβολίου σε σύγκριση με 98% των υγιών εθελοντών. Οι περισσότεροι από τους ασθενείς που δεν ανέπτυξαν καθόλου εξουδετερωτικά αντισώματα ήταν άνδρες, άνω των 70 ετών, με συννοσηρότητες και ελάμβαναν ενεργό αντικαρκινική θεραπεία το χρονικό διάστημα

γύρω από τον εμβολιασμό. Ο μέσος τίτλος αντισωμάτων των ασθενών με καρκίνο ήταν σημαντικά χαμηλότερος από αυτόν των εθελοντών, ενώ το ποσοστό των ασθενών με καρκίνο που ανέπτυξαν προστατευτικούς τίτλους αντισωμάτων με βάση τη χρησιμοποιούμενη μέθοδο ήταν μόνο 54% έναντι 97% των υγιών εθελοντών. Η μελέτη ανέδειξε παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά την απάντηση στα εμβόλια σε ασθενείς με καρκίνο. Αυτοί περιλαμβάνουν τη μεγαλύτερη ηλικία, τη μη ικανοποιητική γενική κατάσταση, την ενεργό αντικαρκινική θεραπεία, κάποιους τύπους καρκίνου και -ιδιαίτερα ενδιαφέρον- το κάπνισμα. Οι καπνιστές στη μελέτη είχαν σαφώς χαμηλότερους τίτλους αντισωμάτων, γεγονός που ενισχύει προηγούμενα επιστημονικά δεδομένα ότι το κάπνισμα έχει ανοσοκατασταλτική δράση και επηρεάζει αρνητικά τη χυμική ανοσία μετά από εμβολιασμό. Τα ευρήματα της μελέτης υποστηρίζουν ότι οι στρατηγικές εμβολιασμού για ασθενείς με καρκίνο θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη χαμηλότερη ανοσολογική απάντηση σε σύγκριση με υγιείς πληθυσμούς, αλλά και να αναζητούν τους επιμέρους εκείνους παράγοντες που επηρεάζουν την απάντηση αυτή. Όπως έχει προταθεί διεθνώς από αρκετούς ερευνητές, χρειάζεται να μελετηθεί η εφαρμογή στρατηγικών που βασίζονται στη μέτρηση και παρακολούθηση τίτλων αντισωμάτων, τουλάχιστον για τις ομάδες υψηλού κινδύνου. Είναι μια μέθοδος τεχνικά απλή και οικονομικά εφικτή, που θα μπορούσε να διευκολύνει τις εκκλήσεις για παγκόσμια εμβολιαστική ισότητα, να βοηθήσει στην επίλυση του αινίγματος των ενισχυτικών δόσεων εμβολίου, σαν ένας «υποκατάστατος δείκτης», χωρίς να παραγνωρίζεται η σημαντική προστασία που προσφέρει η κυτταρική ανοσία. ■

| 89

Χρηματοδότηση €30,7 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών ΤΟ ΕΘΝΙΚΌ ΊΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΏΝ (ΕΙΕ), ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα, πέτυχε σημαντική χρηματοδότηση, ύψους 30.724.708 ευρώ, από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με στόχο τη δημιουργία Kέντρου Aριστείας για την ενίσχυση της έρευνας για τη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου, καθώς και για την ανάπτυξη βιοηλεκτρονικών εφαρμογών. Το έργο εντάσσεται στον Πυλώνα «Ιδιωτικές Επενδύσεις και Μετασχηματισμός της Οικονομίας», στο πλαίσιο του οποίου ενισχύονται ερευνητικά κέντρα της χώρας που εποπτεύονται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας & Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) του υπουργείου Ανά-

πτυξης & Επενδύσεων. Συνολικά, στο πλαίσιο του έργου προωθείται η αναβάθμιση του ΕΙΕ, ο εκσυγχρονισμός των υποδομών, η ανάπτυξη καινοτόμων επιστημών όπως είναι η θεραγνωστική και η βιοηλεκτρονική και η ενίσχυση της αριστείας και της ερευνητικής του δραστηριότητας στην αντιμετώπιση σοβαρών νόσων. Η επένδυση εκτιμάται ότι θα συντελέσει επιπλέον στη δημιουργία νέων και ποιοτικών θέσεων απασχόλησης για την προσέλκυση εξειδικευμένων επιστημόνων (brain gain) και στην επέκταση της δικτύωσης και των συνεργασιών του Ιδρύματος τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. ■

5 + 1 βήματα για να μειώσετε τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΠΑΧΈΟΣ ΕΝΤΈΡΟΥ είναι ο 2ος συχνότερος στις γυναίκες και ο 3ος στους άντρες. Σύμφωνα με έρευνες, υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ του καρκίνου του παχέος εντέρου και του τρόπου ζωής μας, με τη συχνότητα εμφάνισής του να είναι πιο αυξημένη στις εύπορες χώρες. Στην Ευρώπη, τα υψηλότερα ποσοστά κρουσμάτων του καρκίνου του παχέος εντέρου σημειώνονται στην Ολλανδία, στη Γερμανία, στη Δανία και την Κροατία. Πολλοί πιστεύουν ότι ο καρκίνος είναι αποκλειστικά θέμα γονιδίων και κακής τύχης. Αλλά μέσω της επιστημονικής έρευνας, γνωρίζουμε πλέον ότι ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου εξαρτάται από έναν συνδυασμό γονιδίων, περιβάλλοντος και συνηθειών που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής μας, τον οποίο έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε. Οι επιστήμονες έχουν εκτιμήσει ότι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο περίπου το 50% των περιπτώσεων καρκίνου του εντέρου θα μπορούσε να προληφθεί αλλάζοντας κάποιες καθημερινές μας συνήθειες. Σύμφωνα με τον οργανισμό Digestive Cancers Europe, υπάρχουν 5+1 βήματα που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου: 1. Τουλάχιστον 30 λεπτά δραστηριότητας μέτριας έντασης πέντε ημέρες την εβδομάδα. 2. Κατανάλωση 30 γρ. φυτικών ινών την ημέρα και 5 ή περισσότερες μερίδες φρούτων και λαχανικών ημερησίως (αποφυγή κόκκινου κρέατος και επεξεργα-

90 |

σμένου). 3. Διατήρηση του βάρους σε χαμηλά επίπεδα [οι φυσιολογικές τιμές του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) είναι 18,5 - 24,9 kg/m2]. 4. Κατανάλωση τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε ασβέστιο (τρεις μερίδες γαλακτοκομικών ημερησίως). 5. Λιγότερο αλκοόλ ή (ακόμα καλύτερα) καθόλου. 6. Προληπτικός ιατρικός έλεγχος. Σύμφωνα με τον παθολόγο ογκολόγο και αναπληρωτή καθηγητή Παθολογικής Ογκολογίας του Πανεπιστημίου της Κρήτης, Ιωάννη Σουγκλάκο, υπάρχουν δύο βασικές μέθοδοι προσυμπτωματικού ελέγχου του πληθυσμού για την ανίχνευση τόσο προκαρκινικών βλαβών όσο και του καρκίνου του παχέος εντέρου που εφαρμόζονται σήμερα διεθνώς: η ολική κολονοσκόπηση και η ανίχνευση της ανθρώπινης σφαιρίνης του αίματος στα κόπρανα με ανοσοχημεία (faecal immunoassay test - FIT). Όπως εξηγεί ο γιατρός, ο προσυμπτωματικός έλεγχος ενδείκνυται σε πληθυσμό ηλικίας 50 έως 70 ετών, υπό την προϋπόθεση ότι δεν αναφέρεται καρκίνος του παχέος εντέρου σε συγγενικά εξ αίματος πρόσωπα. Στην περίπτωση αυτή, ο έλεγχος συστήνεται να ξεκινά από νεότερη ηλικία. Επίσης, πρόσωπα με κληρονομικό σύνδρομο πολυποδίασης ή ιστορικό κληρονομικού καρκίνου του παχέος εντέρου υποβάλλονται σε έλεγχο με εξειδικευμένο πρωτόκολλο, από την ηλικία των 20 ετών ή και νωρίτερα. ■

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Τα φάρμακα της εξωσωματικής δεν αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΉ ΜΕΛΈΤΗ, με επιστημονικά δεδομένα ετών, που αποδεικνύουν την ασφάλεια των φαρμάκων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, παρουσιάστηκε με πρωτοβουλία της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής, στην υβριδική ημερίδα με τίτλο: «ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ & ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ: Μύθος & Πραγματικότητα». Σύμφωνα με την κεντρική ανακοίνωση της ημερίδας, στην οποία συμμετείχαν κορυφαίοι επιστήμονες από το χώρο της αναπαραγωγικής υγείας και της Ιατρικής, τα φάρμακα της εξωσωματικής γονιμοποίησης δεν σχετίζονται με τον μεγάλο φόβο των γυναικών για την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου του μαστού μετά τη χρήση τους. Η έρευνα του Fetal Medicine Foundation του King’s College του Λονδίνου παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της επιστημονικής ημερίδας, η οποία πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, σε συνεργασία με την Immune Recognition Ι.Κ.Ε., spinoff εταιρεία του Πανεπιστήμιου Κρήτης και με το Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Φυσιολογίας & Άσκησης στην Ιατρική. Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Fertility & Sterility» το 2021 και συμπεριέλαβε τελικώς 20 μελέτες (από τις συνολικά 4.148 που εξετάστηκαν για να ενταχθούν) ανέλυσε τα δεδομένα 1,7 εκατομμυρίων γυναικών από 15 χώρες, σε διάστημα 27,1 ετών μετά από τις θεραπείες που έλαβαν.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα που προέκυψαν, η εμφάνιση καρκίνου του μαστού στην κατηγορία των γυναικών που είχαν λάβει αγωγή δεν διαφέρει από αυτήν του γενικού πληθυσμού. Ο Ιπποκράτης Σαρρής, διευθυντής της Κλινικής King’s Fertility και επίτιμος αναπληρωτής καθηγητής του King’s College London, επεσήμανε ότι οι γυναίκες κάτω των 50 ετών που κάνουν ορμονοθεραπεία με οιστρογόνα ή προγεστερόνη, είτε για λόγους υπογονιμότητας είτε εξαιτίας πρόωρης εμμηνόπαυσης, δεν έχουν λόγους να ανησυχούν. Οι έρευνες δείχνουν ότι η χρήση τους δεν αυξάνει τον κίνδυνο νόσησης από καρκίνο του μαστού, ενώ, ο Yusuf Beebeejaun, ερευνητής και κλινικός γιατρός της King’s Fertility και του King’s College London, δήλωσε πως «αυτή η ανάλυση όχι μόνο περιλαμβάνει 1,7 εκατ. γυναίκες, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι συμπεριελήφθησαν γυναίκες από 15 διαφορετικές χώρες του κόσμου και αφορά τόσο τις Ελληνίδες όσο και όλες τις γυναίκες, όπου και αν κατοικούν, όποια θεραπεία ωοθηκικής διέγερσης και αν έχουν χρησιμοποιήσει». Τέλος, ο γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής Κωνσταντίνος Πάντος σημείωσε ότι η μελέτη αυτή μπορεί να δώσει μια ξεκάθαρη απάντηση στον χρόνιο φόβο των γυναικών σε σχέση με την εμφάνιση καρκίνου, μετά τη χρήση φαρμάκων για εξωσωματική. ■

| 91

Οι εξελίξεις στις ογκολογικές θεραπείες εν μέσω πανδημίας! Της ΑΝΘΉΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

Η ΠΑΝΔΗΜΊΑ ΔΗΜΙΟΎΡΓΗΣΕ σοβαρά προβλήματα στον τομέα της Υγείας τα τελευταία δύο χρόνια, σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, δεν κατάφερε να ανακόψει την έρευνα για την ανάπτυξη νέων σκευασμάτων και τεχνολογιών υγείας, που στόχο έχουν την επιμήκυνση, αλλά και την καλυτέρευση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Αντίθετα, θα λέγαμε ότι σε μεγάλο βαθμό βοήθησε στο να γίνουν καλύτερες οι διαδικασίες, συντομότερες οι εγκρίσεις και πολύ περισσότερες οι συνεργασίες μεταξύ ερευνητών, εταιρειών και κυβερνήσεων, φέρνοντας στο προσκήνιο νέα δεδομένα και δίνοντας ελπίδα στους ασθενείς και νέα «όπλα» στη φαρέτρα των ειδικών.

Σημαντικά τα νέα για τις ασθενείς με καρκίνο του μαστού Η GENESIS Pharma, ηγέτιδα εταιρεία φαρμακευτικής βιοτεχνολογίας που δραστηριοποιείται στην ευρύτε-

92 |

ρη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ανακοίνωσε την έναρξη της αποκλειστικής συνεργασίας της με τη Seagen Inc., μια διεθνή φαρμακευτική εταιρεία βιοτεχνολογίας που ανακαλύπτει, αναπτύσσει και διαθέτει πρωτοποριακά φάρμακα για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Η συμφωνία αφορά την αποκλειστική διάθεση στην Ελλάδα, στην Κύπρο και τη Μάλτα μιας νέας, καινοτόμας αντικαρκινικής θεραπείας ενηλίκων ασθενών με HER2-θετικό, τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνο του μαστού. Να σημειωθεί ότι οι ασθενείς με HER2-θετικό καρκίνο του μαστού έχουν όγκους με υψηλά επίπεδα μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται υποδοχέας ανθρώπινου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα 2 (HER2), η οποία προάγει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων. Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία (2020), περισσότερα από δύο εκατομμύρια νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού διαγνώστηκαν παγκοσμίως, εκ των οποίων 531.086 στην

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Ευρώπη. Μεταξύ 15-20% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού είναι HER2-θετικοί. Ο HER2-θετικός καρκίνος του μαστού τείνει να είναι πιο επιθετικός και με περισσότερες πιθανότητες υποτροπής από τον HER2-αρνητικό καρκίνο μαστού. Ενώ έως και 50% των ασθενών με HER2-θετικό μεταστατικό καρκίνο του μαστού εμφανίζει μεταστάσεις στην περιοχή του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου.

Θεραπεία 1ης γραμμής για κακόηθες μεσοθηλίωμα του υπεζωκότα Τον Ιούνιο του 2021 η Bristol Myers Squibb πήρε έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το συνδυασμό nivolumab με ipilimumab ως πρώτης γραμμής θερα-

πεία για το ανεγχείρητο κακόηθες μεσοθηλίωμα του υπεζωκότα. Η έγκριση βασίστηκε στα αποτελέσματα της μελέτης CheckMate -743, σύμφωνα με τα οποία ο συνδυασμός nivolumab με ipilimumab αύξησε σημαντικά τη συνολική επιβίωση έναντι της καθιερωμένης χημειοθεραπείας. Πρόκειται για την πρώτη θετική μελέτη Φάσης 3 που αφορά σε ανοσοθεραπεία στον συγκεκριμένο πληθυσμό ασθενών. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, ο συνδυασμός nivolumab με ipilimumab είναι η πρώτη νέα θεραπευτική επιλογή που λαμβάνει έγκριση για τους ασθενείς με μεσοθηλίωμα τα τελευταία περίπου 15 χρόνια, έχοντας καταδείξει βελτιωμένη επιβίωση. Να σημειωθεί ότι συνδυαστικά θεραπευτικά σχήματα με βάση το συνδυασμό nivolumab με ipilimumab είναι πλέον εγκεκριμένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για 4 διαφορετικές προχωρημένες μορφές καρκίνου: το μεσοθηλίωμα, τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, το μελάνωμα και το νεφροκυτταρικό καρκίνωμα.

Συνδυασμός μονοκλωνικών αντισωμάτων για τη θεραπεία της COVID-19 Άδεια κυκλοφορίας αναμένεται να λάβει σύντομα και το ronapreve (casirivimab/ imdevimab) για θεραπεία και πρόληψη της COVID-19. Όπως ανακοίνωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA), άρχισε να αξιολογεί αίτηση για άδεια κυκλοφορίας για το συνδυασμό μονοκλωνικών αντισωμάτων ronapreve (casiriv-

| 93

imab/imdevimab). Ο αιτών είναι η Roche Registration GmbH. Το ronapreve, που αναπτύχθηκε από κοινού από τη Regeneron Pharmaceuticals Inc. και τη Roche Registration GmbH, προορίζεται για τη θεραπεία της COVID-19 σε ενήλικες και εφήβους ηλικίας 12 ετών και άνω, οι οποίοι δεν χρήζουν συμπληρωματικής θεραπείας με οξυγόνο και οι οποίοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εξελιχθούν σε σοβαρά περιστατικά COVID-19, καθώς και για την πρόληψη της COVID-19 σε ενήλικες και εφήβους ηλικίας 12 ετών και άνω. Ο EMA θα αξιολογήσει τα οφέλη και τους κινδύνους του ronapreve σε συντομότερο χρονοδιάγραμμα και δύναται να εκδώσει γνώμη εντός δύο μηνών, ανάλογα με την επάρκεια των υποβληθέντων δεδομένων και εάν απαιτούνται περαιτέρω πληροφορίες για την υποστήριξη της αξιολόγησης. Η επιτροπή του ΕΜΑ για φάρμακα σε παιδιά (PDCO) εξέδωσε γνωμοδότηση σχετικά με τα σχέδια παιδιατρικής έρευνας της εταιρείας (PIP) για την casirivimab και imdevimab, τα οποία περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο τα φάρμακα πρέπει να αναπτυχθούν και να μελετηθούν για χρήση σε παιδιά, σύμφωνα με τα επιταχυνόμενα χρονοδιαγράμματα για φάρμακα για την COVID-19. Εάν τα συμπληρωματικά στοιχεία που υποβάλλονται με την αίτηση άδειας κυκλοφορίας είναι επαρκή για την CHMP να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα οφέλη του ronapreve υπερτερούν των κινδύνων στο πλαίσιο της θεραπείας και πρόληψης της COVID-19, ο EMA θα συνεργαστεί στενά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επίσπευση της απόφασης χορήγησης άδειας κυκλοφορίας σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και του ΕΟΧ.

Συνεργασία GENESIS Pharma & Jazz Pharmaceuticals για την οξεία μυελογενή λευχαιμία Η GENESIS Pharma ανακοίνωσε την έναρξη της αποκλειστικής συνεργασίας της με την Jazz Pharmaceuticals plc, μια παγκόσμια βιοφαρμακευτική εταιρεία που εστιάζει στην ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών για σοβαρές παθήσεις, για την εμπορική διάθεση ογκολογικού σκευάσματος στην Ελλάδα, στην Κύπρο και τη Μάλτα. Πρόκειται για μία θεραπεία για ενήλικους ασθενείς με πρόσφατα διαγνωσμένη οξεία μυελογενή λευχαιμία που σχετίζεται είτε με προηγούμενες θεραπείες (π.χ. θεραπείες για άλλες μορφές καρκίνου) είτε με αλλοιώσεις στο μυελό των οστών, γνωστές ως μυελοδυσπλασία.

Μεγαλύτερη συνολική επιβίωση για ασθενείς με γαστρικό καρκίνο Έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το nivolumab

94 |

σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία για ασθενείς με HER2-αρνητικό, προχωρημένο ή μεταστατικό γαστρικό καρκίνο, καρκίνο της γαστρο-οισοφαγικής συμβολής ή οισοφαγικό αδενοκαρκίνωμα έλαβε η Bristol Myers Squibb, καθώς το nivolumab σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία αποτελεί το πρώτο θεραπευτικό σχήμα που καταδεικνύει μεγαλύτερη συνολική επιβίωση και επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου σε σύγκριση με χημειοθεραπεία μόνο στους συγκεκριμένους ασθενείς. «Η συγκεκριμένη έγκριση σηματοδοτεί ένα σπουδαίο επίτευγμα για πολλούς ασθενείς με γαστρικό καρκίνο, καρκίνο της γαστρο-οισοφαγικής συμβολής και οισοφαγικό αδενοκαρκίνωμα, οι οποίοι έχουν πλέον στη διάθεσή τους μια νέα θεραπευτική επιλογή που έδειξε μεγαλύτερη συνολική επιβίωση σε σύγκριση με την προ πολλού καθιερωμένη θεραπεία», δήλωσε ο Ian M. Waxman, M.D., επικεφαλής ανάπτυξης του τμήματος καρκίνου του γαστρεντερικού συστήματος της Bristol Myers Squibb. «Καθώς την τελευταία δεκαετία έχει υπάρξει περιορισμένη πρόοδος στη θεραπευτική αντιμετώπιση των τύπων HER2-αρνητικού γαστρικού καρκίνου, είμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι που συμβάλλουμε στην προαγωγή του συγκεκριμένου πεδίου, προσφέροντας αυτόν τον θεραπευτικό συνδυασμό στους ασθενείς στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Παράλληλα, ο Μιχάλης Καραμούζης, καθηγητής Ογκολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, δήλωσε: «Το nivolumab, σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία, βελτιώνει σημαντικά την επιβίωση των ασθενών με ανεγχείρητο ή μεταστατικό αδενοκαρκίνωμα στομάχου και καρκίνο γαστρο-οισοφαγικής συμβολής. Αποτελεί την πρώτη θετική μελέτη σε μία δύσκολη νόσο μετά από πολλά χρόνια, ενώ αναδεικνύει και τον σημαντικό ρόλο της ανοσοθεραπείας στη θεραπεία αυτών των ασθενών».

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Ταχεία αξιολόγηση θεραπείας για τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα Το χαρακτηρισμό διαδικασία ταχείας αξιολόγησης (fast track designation) του sabatolimab (MBG453) της Novartis έδωσε ο FDA για τη θεραπεία ενηλίκων ασθενών με μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα (MDS) υψηλού ή πολύ υψηλού κινδύνου κατά IPSS-R, σε συνδυασμό με υπομεθυλιωτικούς παράγοντες. Ο χαρακτηρισμός διαδικασίας ταχείας αξιολόγησης διευκολύνει την ανάπτυξη και επιταχύνει την αξιολόγηση των φαρμάκων για τη θεραπεία σοβαρών παθήσεων και την κάλυψη ανεκπλήρωτων ιατρικών αναγκών. Τα MDS αποτελούν μια ομάδα σπάνιων και συχνά υποδιαγνωσμένων αιματολογικών καρκίνων που χαρακτηρίζονται από δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και πολλαπλασιασμό λευχαιμικών βλαστών. Παρά τη θεραπεία με υπομεθυλιωτικούς παράγοντες (HMA) -την τελευταία θεραπευτική καινοτομία εδώ και 15 χρόνια για τα υψηλότερου κινδύνου MDS-, οι ασθενείς επιδεικνύουν κακές εκβάσεις, όπως περιορισμένη διάρκεια ανταπόκρισης, ενώ ο διάμεσος χρόνος συνολικής επιβίωσής τους είναι κάτω από ένα έτος. Το sabatolimab είναι μια υπό έρευνα, πρώτη στην κατηγορία της, ανοσο-μυελική θεραπεία που συνδέεται με τον TIM- 3, έναν νέο στόχο που εκφράζεται σε πολλούς τύπους ανοσοκυττάρων και λευχαιμικών κυττάρων και βλαστών, αλλά όχι στα φυσιολογικά αρχέγονα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την αιμοποίηση. Είναι υπό ανάπτυξη για τα MDS υψηλού κινδύνου και την οξεία μυελογενή λευχαιμία (AML).

Ο ΕΟΦ εγκρίνει την κλινική μελέτη για το εμβόλιο κατά του καρκίνου Η SELLAS Life Sciences Group, εταιρεία βιοτεχνολογίας με έδρα τη Νέα Υόρκη, που δραστηριοποιείται σε πρωτοποριακές μελέτες προχωρημένου σταδίου

στον τομέα της Ανοσο-oγκολογίας και Ανοσο-θεραπείας του καρκίνου ανακοίνωσε πρόσφατα πως το galinpepimut-S (GPS) -ένα θεραπευτικό εμβόλιο που αναπτύσσει και το οποίο στοχεύει στη διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενούς εναντίον των καρκινικών του κυττάρων- έλαβε την έγκριση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ) για τη διενέργεια στη χώρα μας της Κλινικής Μελέτης Φάσης III REGAL και πλέον Έλληνες ασθενείς που πάσχουν από Οξεία Μυελογενή Λευχαιμία (ΟΜΛ) μπορούν να έχουν πρόσβαση στην καινοτόμα αυτή ανοσοθεραπεία. Η πρωτεΐνη WT1 έχει χαρακτηριστεί από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ (NIH) ως ο σημαντικότερος στόχος (καρκινικό αντίγονο) εναντίον του οποίου η ανοσοθεραπεία μέσω εμβολίων πρέπει να ελεγχθεί σε κλινικές μελέτες. Η WT1 ανιχνεύεται σε μεγάλες ποσότητες σε πολλά είδη κακοήθων όγκων, αλλά όχι σε φυσιολογικούς ιστούς των ασθενών. Το GPS αποτελεί ένα καινοτόμο προϊόν για την ανοσοθεραπεία κατά του καρκίνου, καθώς χρησιμοποιεί -για πρώτη φοράετεροκλιτικά πεπτίδια ενάντια στην πρωτεΐνη-στόχο Wilms Tumor-1 (WT1), διεγείροντας πιο αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό σύστημα έναντι του καρκινικού αυτού αντιγόνου. Η τεχνολογία αυτή εφευρέθηκε στο Κέντρο Καρκίνου Memorial Sloan Kettering (MSK) της Νέας Υόρκης, ενός εκ των μεγαλύτερων κέντρων έρευνας για τον καρκίνο στον κόσμο, και έκτοτε η SELLAS έχει συνεχίσει την ανάπτυξή της μέσω κλινικών μελετών σε ασθενείς με διάφορα είδη καρκίνων, διαθέτοντας αποκλειστική άδεια για την περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας. Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση τη κλινικής μελέτης Φάσης ΙΙ, όπου καταδείχθηκε τόσο η ασφάλεια, αλλά και η αποτελεσματικότητα του GPS σε ασθενείς με ΟΜΛ (οι ασθενείς που έλαβαν GPS είχαν μέση συνολική επιβίωση 21 μήνες, σε αντίθεση με τους 5,4 μήνες για τους ασθενείς που έλαβαν την καλύτερη δυνατή συνήθη θεραπεία - μία εξαιρετικά σημαντική από κλινικής και στατιστικής άποψης μέση διαφορά των 15,6 μηνών με ισχυρή εύνοια υπέρ του GPS και τιμή p<0.02.), το GPS χαρακτηρίστηκε ως φαρμακευτικό προϊόν «ταχείας διαδικασίας αξιολόγησης» (fast-track designation) από τον FDA και ως φάρμακο για «ορφανή νόσο» (orphan drug designation) τόσο από τον FDA όσο και τον EMA. Το 2020 ξεκίνησε η τυχαιοποιημένη κλινική Μελέτη Φάσης ΙΙΙ με την ονομασία REGAL, με στόχο τη σύγκριση της αποτελεσματικότητας του αντικαρκινικού εμβολίου GPS έναντι των υπαρχόντων θεραπειών. Καταληκτικό σημείο της μελέτης REGAL, για την έγκριση του φαρμάκου από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμά-

| 95

κων των ΗΠΑ (FDA) και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA), είναι η επίπτωση της θεραπείας με GPS στη συνολική επιβίωση των ασθενών. Στη διεθνή αυτή κλινική μελέτη που διενεργείται σε κέντρα από όλο τον κόσμο και τα πρώτα αποτελέσματα της οποίας προβλέπονται να είναι διαθέσιμα εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022, θα συμμετάσχουν πλέον -μετά τη θετική γνωμάτευση του ΕΟΦ- και αιματολογικές κλινικές στην Ελλάδα. Με αφορμή την ανακοίνωση, ο επικεφαλής της μελέτης στην Ελλάδα, καθηγητής Ιατρικής και διευθυντής της Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών και του Ινστιτούτου Κυτταρικών Θεραπειών του Πανεπιστημίου Πατρών Δρ Αλέξανδρος Σπυριδωνίδης είπε χαρακτηριστικά: «Γνωρίζουμε ότι το πιο αποτελεσματικό όπλο έναντι στην οξεία μυελογενή λευχαιμία είναι το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Ενώ στους νεαρούς ασθενείς η ανοσοθεραπεία είναι εφικτή -μέσω της αλλογενούς μεταμόσχευσης μυελού των οστών-, δυστυχώς η πληθώρα των ασθενών που πάσχουν από ΟΜΛ είναι ηλικιωμένοι και για τους περισσότερους από αυτούς η μεταμόσχευση είναι ιδιαίτερα τοξική. Τα αντικαρκινικά εμβόλια έναντι του WT1 διερευνώνται πολλά χρόνια. Επιτέλους, φαίνεται ότι ένα από αυτά -το GPS- μπορεί να διεγείρει ικανοποιητικά και αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό μας σύστημα έναντι της λευχαιμίας. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που πλέον κι οι Έλληνες ασθενείς με ΟΜΛ έχουν πρόσβαση σε αυτή την καινοτόμα και πολλά υποσχόμενη ανοσοθεραπεία. Είμαι πεπεισμένος ότι, πέραν του οφέλους επιβίωσης, οι ασθενείς που θα λάβουν το αντικαρκινικό εμβόλιο GPS θα έχουν και σαφές όφελος στην ποιότητα ζωής, καθώς η θεραπεία αυτή χορηγείται στο σπίτι και δεν έχει σχεδόν καμία τοξικότητα». Ενώ ο ειδικός επιστημονικός σύμβουλος

96 |

Κλινικής Έρευνας της εταιρείας Δρ Νικόλαoς Ι. Σαρλής, M.D., Ph.D., προσέθεσε: «Τα αποτελέσματα των πρώτων φάσεων της μελέτης του GPS είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για τους ασθενείς με ΟΜΛ και ελπίζουμε σύντομα η SELLAS να έχει ένα αποτελεσματικό προϊόν κατά του καρκίνου διαθέσιμο για τους ασθενείς σε όλον τον κόσμο».

Σημαντικό όφελος επιβίωσης ασθενών με νεοδιαγνωσθέν πολλαπλούν μυέλωμα Η φαρμακευτική εταιρεία Janssen του ομίλου της Johnson & Johnson ανακοίνωσε πρόσφατα τα αποτελέσματα από τη μελέτη Φάσης 3 «MAIA», τα οποία δείχνουν σημαντικό όφελος συνολικής επιβίωσης για τη θεραπεία με daratumumab σε ασθενείς με νεοδιαγνωσθέν πολλαπλούν μυέλωμα, οι οποίοι είναι ακατάλληλοι για μεταμόσχευση. Μετά από σχεδόν 5 έτη παρακολούθησης, η διάμεση επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου δεν επιτεύχθηκε και παρατηρήθηκε σημαντικό όφελος συνολικής επιβίωσης. Όπως ανέφερε ο Thierry Facon, M.D., καθηγητής Αιματολογίας στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Λιλ στη Γαλλία και ερευνητής της μελέτης, «με κάθε υποτροπή, η θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος γίνεται πιο πολύπλοκη. Για αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να πετυχαίνουμε βαθιές θεραπευτικές ανταποκρίσεις και βελτιωμένη επιβίωση με την πρώτη γραμμή θεραπείας. Τα αποτελέσματα αυτά συνηγορούν ξεκάθαρα υπέρ της χρήσης του συνδυασμού daratumumab, λεναλιδομίδης και δεξαμεθαζόνης ως νέου πρότυπου φροντίδας για την παράταση της επιβίωσης και τη βελτίωση των κλινικών εκβάσεων σε ασθενείς με νεοδιαγνωσθέν πολλαπλούν μυέλωμα, οι οποίοι είναι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ακατάλληλοι για μεταμόσχευση». Ο Craig Tendler, M.D., αντιπρόεδρος Ύστερης Ανάπτυξης και Παγκόσμιων Ιατρικών Υποθέσεων του Τομέα Ογκολογίας, Janssen Research & Development, LLC, εξήγησε ότι «τα τελευταία αποτελέσματα από τη μελέτη MAIA αναδεικνύουν την επίπτωση που έχει το συγκεκριμένο σχήμα συνδυασμού με daratumumab στη μακροχρόνια επιβίωση όταν χορηγείται ως θεραπεία πρώτης γραμμής, καθιερώνοντας ακόμα περισσότερο το daratumumab ως βασική αγωγή στη θεραπευτική αντιμετώπιση του πολλαπλού μυελώματος. Τα αποτελέσματα αυτά, όπως είπε, χαρίζουν ελπίδα και αισιοδοξία στους νεοδιαγνωσμένους ασθενείς με πολλαπλούν μυέλωμα, που αναζητούν αποτελεσματικά θεραπευτικά σχήματα τα οποία βελτιώνουν τις μακροπρόθεσμες εκβάσεις και αποτυπώνουν τη δέσμευσή μας να συνεχίσουμε να διερευνούμε το πλήρες δυναμικό του daratumumab στο πολλαπλούν μυέλωμα.

Αποτελεσματική η δαρολουταμίδη για τον καρκίνο του προστάτη Ένα ακόμα νέο σκεύασμα είναι η δαρολουταμίδη που αφορά ασθενείς με μη μεταστατικό καρκίνο προστάτη και τα αποτελέσματα των μελετών της παρουσιάστηκαν στο πρόσφατο συνέδριο της Αμερικανικής Ουρολογικής Εταιρείας (AUA). Συγκεκριμένα, η κλινική μελέτη Φάσης ΙΙΙ ARAMIS αξιολόγησε την επίδραση της δαρολουταμίδης σε συμπτώματα εντοπισμένα στην περιοχή του προστάτη και των γειτονικών ιστών και λεμφαδένων. Οι αναλύσεις καταδεικνύουν ότι η θεραπεία με δαρολουταμίδη σχετίζεται με τη μείωση των συμπτωμάτων στο ουροποιητικό και το έντερο και της ανάγκης για εντοπισμένες επεμβάσεις σε ασθενείς με μη μεταστατικό, ευνουχοάντοχο καρκίνο του προστά-

τη (nmCRPC). Ενώ νεότερα δεδομένα από τη μελέτη ARAMIS που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ESMO) ενισχύουν περαιτέρω την καλά εδραιωμένη ανοχή των ασθενών στη δαρολουταμίδη. «Η εμφάνιση συμπτωμάτων στην περιοχή του προστάτη και τους γειτονικούς ιστούς μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών με μη μεταστατικό, ευνουχοάντοχο καρκίνο του προστάτη (nmCRPC). Η ικανότητα της δαρολουταμίδης να περιορίζει την εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων είναι πολύ σημαντική κατά τη διάρκεια των συζητήσεων του γιατρού με τον ασθενή που πάσχει από nmCRPC για την έναρξη θεραπείας. Επιπλέον, η καλύτερη κατανόηση του προφίλ ανοχής των ασθενών στη συγκεκριμένη θεραπεία εξυπηρετεί την έγκαιρη πρόληψη και βελτιωμένη παρακολούθηση ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως η σωματική κόπωση, οι επιπτώσεις στην πνευματική λειτουργία και η υπέρταση», δήλωσε ο Θανάσης Κώτσανης, ιατρικός διευθυντής της Bayer Ελλάς. «Τα ευρήματα αυτά είναι υποστηρικτικά μιας μακροχρόνιας θεραπείας με δαρολουταμίδη που έχει στόχο να βοηθήσει τους συγκεκριμένους ασθενείς να παραμείνουν δραστήριοι στην καθημερινότητά τους».

Έγκριση νέας θεραπείας για ασθενείς με καρκίνο νεφρού Η Bristol Myers Squibb έλαβε έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για θεραπεία πρώτης γραμμής με cabozantinib σε συνδυασμό με nivolumab για ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο νεφρού. Η έγκριση βασίζεται στα δεδομένα της κλινικής μελέτης Φάσης ΙΙΙ CheckMate -9ER, τα οποία δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο «New England Journal of Medicine». Στην κλινική αυτή μελέτη το cabozantinib σε συνδυασμό με το nivolumab διπλασίασε τη διάμεση επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου και βελτίωσε σημαντικά τη συνολική επιβίωση και τις αντικειμενικές ανταποκρίσεις με χαμηλότερα ποσοστά διακοπής θεραπείας έναντι του sunitinib. Το όφελος ως προς την αποτελεσματικότητα ήταν σταθερό σε όλες τις βασικές υποομάδες ασθενών. Να σημειωθεί ότι ο συνδυασμός αυτός αποτελεί προτεινόμενη θεραπευτική επιλογή και στις επικαιροποιημένες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ογκολογίας (ESMO) και πλέον είναι διαθέσιμος και στη χώρα μας.

Στην Ελλάδα τα πρώτα γενόσημα φάρμακα για αιματολογικές παθήσεις Την κυκλοφορία στην Ελλάδα των πρώτων δύο γενόσημων φαρμάκων σε δύο καθιερωμένες αιματολογι-

| 97

κές κατηγορίες ανακοίνωσε η WinMedica. Πρόκειται για την αζακυτιντίνη που ενδείκνυται για μεσαίου-ΙΙ και υψηλού κινδύνου μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα. Η αζακυτιντίνη έχει καθοριστική θέση στη φαρέτρα του αιματολόγου βελτιώνοντας σημαντικά την έκβαση της νόσου. Η χορήγηση γίνεται υποδόρια σε ημερήσια σχήματα διάρκειας 7 ημερών. Καθώς επίσης και για την ποζακοναζόλη, έναν αντιμυκητιασικό παράγοντα νεότερης γενιάς, ο οποίος ενδείκνυται για τη θεραπεία συγκεκριμένων μυκητιασικών λοιμώξεων σε ενήλικες ασθενείς. Στην πράξη χρησιμοποιείται προφυλακτικά έναντι διηθητικών μυκητιασικών λοιμώξεων, σε ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες. Η ποζακοναζόλη της WinMedica κυκλοφορεί σε γαστροανθεκτικά δισκία για χορήγηση από το στόμα.

Θετικά νέα για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα Πρόσφατη ανάλυση των δεδομένων της λαροτρεκτινίμπης σε ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα και σύντηξη γονιδίου NTRK επιβεβαιώνει ισχυρή ανταπόκριση και παράταση στο προσδόκιμο επιβίωσης. H λαροτρεκτινίμπη της Bayer έδειξε επίσης αποτελεσματικότητα σε ασθενείς με μεταστάσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ). Από τους επτά ασθενείς με βασικές μεταστάσεις του ΚΝΣ, το ORR ήταν 57%. Η λαροτρεκτινίμπη ήταν καλά ανεκτή, με ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίστηκαν στη θεραπεία να είναι κυρίως βαθμού 1 ή 2. Άλλα ογκογονίδια συνήθη στον καρκίνο του πνεύμονα, όπως EGFR, KRAS, BRAF και ALK, δεν βρέθηκαν στην αρχική αξιολόγηση των ασθενών αυτών, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι συντήξεις γονιδίων NTRK αποτελούσε τον πρωταρχικό λόγο ανάπτυξης και εξάπλωσης αυτού του τύπου καρκίνου. Αυτά

98 |

τα δεδομένα παρουσιάστηκαν ως poster στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για τον Καρκίνο του Πνεύμονα (ELCC) 2021, που πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά τον Μάρτιο του 2021. Η λαροτρεκτινίμπη έχει εγκριθεί σε περισσότερες από 40 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Καναδά, της Βραζιλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), με το εμπορικό σήμα Vitrakvi. Το προϊόν έχει εγκριθεί για όλους τους συμπαγείς όγκους σε ενήλικες και παιδιά όλων των ηλικιών που έχουν καρκίνο με σύντηξη γονιδίου NTRK και δεν έχουν ικανοποιητικές εναλλακτικές θεραπείες. Να σημειώσουμε ωστόσο, ότι το προϊόν δεν είναι εμπορικά διαθέσιμο στη χώρα μας..

Η Novartis απέκτησε ένα ισχυρό χαρτοφυλάκιο θεραπειών που αφορούν τον καρκίνο Η Novartis παρουσίασε στο Ετήσιο Συνέδριο 2021 της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) και στο Ψηφιακό Συνέδριο 2021 της Ευρωπαϊκής Αιματολογικής Εταιρείας (EHA) νέα δεδομένα από το χαρτοφυλάκιό της που περιλαμβάνει εγκεκριμένες και υπό έρευνα στοχευμένες θεραπείες με ραδιοφάρμακα, κυτταρικές και γονιδιακές θεραπείες και ανοσοθεραπείες. Συγκεκριμένα, παρουσιάστηκαν νέα δεδομένα συνολικής επιβίωσης σε μετεμμηνοπαυσιακές ασθενείς με HR+/HER2- προχωρημένο ή μεταστατικό καρκίνο του μαστού, ενημερωμένα αποτελέσματα αποτελεσματικότητας και ασφάλειας στο υποτροπιάζον ή ανθεκτικό οζώδες λέμφωμα, καθώς και δεδομένα που αποδεικνύουν την καινοτομία των θεραπειών που παρέχει η Novartis στους ασθενείς με μελάνωμα, με προχωρημένο/μη εγχειρήσιμο μεταστατικό πλακώδες καρκίνωμα του οισοφάγου, με συμπαγείς MSI-H ή dMMR όγκους, με υποτροπιάζον/ ανθεκτικό οζώδες λέμφωμα, μια καινοτόμο ανοσο-μυελοειδή θεραπεία που στοχεύει στο TIM-3, σε ασθενείς με μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα και οξεία μυελογενή λευχαιμία κ.ά. ■

διαβάστε τα πάντα για την ιδιωτική και δημόσια

ασφάλιση!

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

Πόσο γρήγορα εξαπλώνεται ο καρκίνος του μαστού; Γράφει ο Δρ ΧΡΉΣΤΟΣ ΜΑΡΚΌΠΟΥΛΟΣ, χειρουργός ογκολόγος Μαστού, καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, δ/ντής Κλινικής Μαστού Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, πρόεδρος Ευρωπαϊκού Τμήματος Χειρουργικής Μαστού της UEMS.

ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΟΙ ΚΑΡΚΊΝΟΙ έχουν την ικανότητα να εξαπλώνονται, αλλά το εάν τελικά θα το κάνουν ή όχι, καθώς και πόσο γρήγορα, εξαρτάται από ορισμένους παράγοντες. Για τον καρκίνο του μαστού, ο τρόπος με τον οποίο ο γιατρός σας μπορεί να προσδιορίσει πόσο γρήγορα είναι πιθανό να εξαπλωθεί η νόσος σας (αν υπάρχει τέτοια πιθανότητα) είναι να προσδιορίσει τον τύπο του. Ο κάθε τύπος καρκίνου του μαστού αναπτύσσεται με διαφορετικούς ρυθμούς και σε κάθε ασθενή η διάγνωση είναι διαφορετική. Ακολουθεί μια ματιά στους παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην εξάπλωση του καρκίνου του μαστού, καθώς και στις προοπτικές που υφίστανται για επιβράδυνση και πρόληψη της εξέλιξης. ΠΌΣΟ ΚΑΙΡΌ ΧΡΕΙΆΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΕΊ Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΎ; Κάθε τύπος καρκίνου του μαστού προσδιορίζεται ανάλογα με διάφορους επιμέρους παράγοντες και υπότυπους που συμπεριφέρονται διαφορετικά. Ορισμένοι τύποι καρκίνου του μαστού έχουν την τάση να είναι πιο επιθετικοί και να κινούνται πιο γρήγορα, ενώ άλλοι τύποι συνήθως εξελίσσονται πιο αργά. Η ταχύτητα εξέλιξης του καρκίνου του μαστού καθορίζεται από τους εξής παράγοντες: • Υπότυπος καρκίνου του μαστού. Γενικά, οι τριπλά αρνητικοί και οι HER-2 θετικοί όγκοι αναπτύσσονται ταχύτερα, ενώ οι θετικοί για ορμονικούς υποδοχείς καρκίνοι του μαστού τείνουν να κινούνται με βραδύτερο ρυθμό. • Το στάδιο. Ο καρκίνος του μαστού συνήθως σταδιοποιείται με βάση μία κλίμακα από το 0 έως το IV. Ο όρος «μη διηθητικός - in situ» σημαίνει ότι ο καρκίνος έχει παραμείνει εντός του γαλακτοφόρου πόρου ή εντός

100 |

Ο Δρ ΧΡΉΣΤΟΣ ΜΑΡΚΌΠΟΥΛΟΣ.

των λοβίων του μαστού και αναφέρεται ως στάδιο 0. Διηθητικός καρκίνος του μαστού σημαίνει ότι τα καρκινικά κύτταρα έχουν περάσει στον μαστικό ιστό και αναπτύσσονται πλέον μέσα σε αυτόν, οπότε είναι σε θέση να εξαπλωθούν και σε άλλα σημεία. Το στάδιο IV σημαίνει ότι ο καρκίνος έχει κάνει μετάσταση και σε άλλα όργανα. Ο καρκίνος που έχει κάνει μετάσταση σε άλλα μέρη του σώματος είναι πιθανότερο να συνεχίσει να εξαπλώνεται.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

• Ο βαθμός (grade). Όταν διαγιγνώσκεται κανείς με καρκίνο του μαστού, ο γιατρός κατατάσσει τον όγκο σε μία βαθμίδα (grade) μεταξύ του 1 και του 3, με βάση το πόσο μοιάζουν τα καρκινικά κύτταρα με τα φυσιολογικά κύτταρα. Υψηλότερη βαθμίδα (grade) σημαίνει πιο επιθετικό όγκο και πιθανώς μεγαλύτερη πιθανότητα ο όγκος αυτός να μεγαλώσει και να κάνει μετάσταση σε άλλες περιοχές του σώματός σας. • Ηλικία. Οι νεότερες γυναίκες εμφανίζουν συνήθως πιο επιθετικά είδη καρκίνου του μαστού σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες. Οι ηλικιωμένες γυναίκες είναι πιθανότερο να αναπτύξουν ορμονοεξαρτώμενες μορφές καρκίνου του μαστού, που τις περισσότερες φορές εξελίσσονται πιο αργά, χωρίς όμως να αποκλείεται και το αντίθετο. • Γενετικές μεταλλάξεις. Εάν υπάρχει κληρονομικότητα (διαπιστωμένη βλάβη/μετάλλαξη κυρίως στα γονίδια BRCA1 και BRCA2), αυξάνεται ο κίνδυνος να εμφανίσετε καρκίνο του μαστού. Όσες γυναίκες παρουσιάζουν αυτές τις γενετικές μεταλλάξεις διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να προσβληθούν από καρκίνο του μαστού σε μικρότερη ηλικία, η οποία γνωρίζουμε ότι αποτελεί παράγοντα που ευνοεί τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου του μαστού. Η ογκολογική ομάδα που σας παρακολουθεί θα καθορίσει πόσο πιθανό είναι να εξαπλωθεί ή πόσο

γρήγορο μπορεί να εξαπλωθεί ο καρκίνος του μαστού με βάση τον υπότυπο, το στάδιο και τους επιμέρους παράγοντες. Αν και οι ειδικοί στον καρκίνο του μαστού έχουν τη δυνατότητα να κάνουν υποθέσεις και εκτιμήσεις για την ταχύτητα εξέλιξης, κάθε όγκος είναι διαφορετικός και μοναδικός για την κάθε ασθενή. ΜΠΟΡΕΊΤΕ ΝΑ ΚΑΤΑΛΆΒΕΤΕ ΠΌΤΕ ΑΚΡΙΒΏΣ ΕΜΦΑΝΊΣΤΗΚΕ Ο ΌΓΚΟΣ ΣΤΟ ΜΑΣΤΌ ΜΟΥ; Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις όταν κάποια γυναίκα διαγιγνώσκεται με καρκίνο του μαστού είναι «πότε ξεκίνησε;», και κατά κανόνα πραγματικά δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πότε ακριβώς εμφανίστηκε ο καρκίνος. Μπορούμε να εξετάσουμε τον υπότυπο για να καταλάβουμε εάν, για παράδειγμα, αυτό συνέβη πριν από μερικές εβδομάδες ή μήνες, αλλά δεν υπάρχει τρόπος να το πούμε με βεβαιότητα. ΜΠΟΡΕΊΤΕ ΝΑ ΚΆΝΕΤΕ ΚΆΤΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΤΡΈΨΕΤΕ Ή ΝΑ ΕΠΙΒΡΑΔΎΝΕΤΕ ΤΗΝ ΕΞΆΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΎ; Όπως και σε κάθε είδος καρκίνου, υπάρχουν παράγοντες που μπορεί να θέτουν σε υψηλότερο κίνδυνο. Όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού, αυτοί περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την ανθυγιεινή διατροφή, την έλλειψη άσκησης και το κάπνισμα. Είναι όμως πολύ σημαντικό να μην ξεχνάτε να κάνετε την ετήσια μαστογραφία σας ως προ-συμπτωματικό έλεγχο για τον

| 101

καρκίνο του μαστού, ώστε να βοηθήσετε στη διάγνωση ενός καρκίνου νωρίς, σε πρώιμο στάδιο. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η μακροχρόνια λήψη ορμονών, πόσα παιδιά έχει κάνει μία γυναίκα και σε ποια ηλικία, σε ποια ηλικία αδιαθετήσατε ή μπήκατε στην εμμηνόπαυση. Σημαντικός παράγοντας είναι και τι ηλικία έχετε, διότι η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού αυξάνει με την ηλικία της γυναίκας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο καρκίνος του μαστού δεν μπορεί να προληφθεί, αλλά μερικές φορές μπορούμε να τον επιβραδύνουμε, να σταματήσουμε την

εξέλιξη της νόσου ή να μειώσουμε το μέγεθος του όγκου. Αυτό μπορεί να το επιτύχουμε με τη σωστή λήψη των φαρμάκων σύμφωνα με τις οδηγίες, τηρώντας τα ραντεβού ελέγχου και παρακολούθησης και με την ενεργό συμμετοχή της ασθενούς στην αντιμετώπιση της νόσου. Η σωστή λήψη των φαρμάκων, η υγιεινή διατροφή και η συμμετοχή σε υποστηρικτικά προγράμματα σωματικής άσκησης και διαχείρισης του στρες μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση του οργανισμού και σε μία καλύτερη ψυχολογική διαχείριση της κατάστασης, στοιχεία που μπορούν να επηρεάσουν θετικά τη πορεία της νόσου. ■

ΧΡΉΣΤΟΣ ΜΑΡΚΌΠΟΥΛΟΣ Ο Δρ Χρήστος Μαρκόπουλος είναι καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ, ειδικός χειρουργός Μαστού, διευθυντής Κλινικής Μαστού του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών. Σπούδασε Ιατρική στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, απ’ όπου και έλαβε τον τίτλο του διδάκτορος το 1988. Έλαβε την ειδικότητα της Γενικής Χειρουργικής το 1985 και στη συνέχεια μετέβη στο Λονδίνο, ως υπότροφος του «Ωνάσειου Ιδρύματος», με σκοπό την εξειδίκευσή του στον καρκίνο του μαστού. Εκεί εργάσθηκε ως έμμισθος επιμελητής της Κλινικής Μαστού των Νοσοκομείων St. George’s Hospital και The Royal Marsden Hospital. Επιπλέον, υπήρξε ερευνητής του Αντικαρκινικού Ινστιτούτου Ludwing Institute for Cancer Research (London Branch). Είναι κάτοχος πτυχίου Master of Philosophy στην Ογκολογία - Καρκίνος Μαστού από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Είναι ο ιδρυτής και πρόεδρος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας Μαστού (2000-2015), εκλεγμένο μέλος του Δ.Σ. της EUSOMA (Ευρωπαϊκή Ένωση Ειδικών στον Καρκίνο του Μαστού), πρόεδρος του UEMS-EBSDivision of Breast Surgery και πρόεδρος των εξετάσεων του Ευρωπαϊκού Διπλώματος Χειρουργικής Μαστού. Το ερευνητικό του έργο έχει δημοσιευθεί σε διεθνή ιατρικά περιοδικά υψηλού κύρους όπως τα «NEJM», «Lancet», «JAMA», «BMJ» κ.ά. Έχει δημοσιεύσει άνω των 300 μελετών σε διεθνή και ελληνικά Ιατρικά περιοδικά, με περισσότερες από 4.000 αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία, και έχει δώσει περισσότερες από100 διαλέξεις ως προσκεκλημένος ομιλητής σε διεθνή και παγκόσμια συνέδρια για το μαστό και 200 διαλέξεις ως προσκεκλημένος σε ελληνικά Συνέδρια Μαστού. Είναι συγγραφέας 7 βιβλίων για τις παθήσεις και τον καρκίνο του μαστού και επιστημονικός εκδότης επιπλέον 17 βιβλίων. Είναι μέλος του Editorial board και Reviewer σε αρκετά διεθνή ιατρικά περιοδικά. Διδάσκει στα μετεκπαιδευτικά μαθήματα πολλών ελληνικών και διεθνών επιστημονικών εταιρειών και είναι μέλος 13 ελληνικών και 11 διεθνών επιστημονικών εταιρειών με συμμετοχή σε θέσεις του Δ.Σ.

102 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΓΝΑ «Η ΕΛΠΊΣ»

Μελέτη για την αναγκαιότητα της ενισχυτικής δόσης του εμβολιασμού κατά της COVID-19 ΝΈΑ ΜΕΛΈΤΗ, ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΉΘΗΚΕ σε υγειονομικές δομές της Αττικής και της Μεσσηνίας, καταδεικνύει την αναγκαιότητα της τρίτης δόσης εμβολιασμού κατά της COVID-19. Το δείγμα μελέτης αποτέλεσαν 612 εθελοντές υγειονομικοί υπάλληλοι του ΓΝΑ «Η Ελπίς» και του ΠΓΝ «Αττικόν» από την Αττική (50,3%) και των Γ.Ν. Καλαμάτας, Γ.Ν. Κυπαρισσίας, Κέντρων Υγείας (Καλαμάτας, Μεσσήνης, Πύλου) και του κέντρου αποκατάστασης ΔΙΑΠΛΑΣΗ από τη Μεσσηνία (49,7%). Το 66,8% του δείγματος ήταν γυναίκες, ενώ τα ποσοστά της επαγγελματικής ιδιότητας των συμμετεχόντων κατανέμονται σε ιατρικό προσωπικό (34%), νοσηλευτικό (45,6%), διοικητικό (20,4%). Η μέση - ενδιάμεση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν τα 47 χρόνια. Το 96,7% των συμμετεχόντων είχε λάβει το εμβόλιο της Pfizer, το 2,3% της Johnson & Johnson και το 1% τα υπόλοιπα διατιθέμενα εμβόλια. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση του χρονικού διαστήματος στο οποίο καλύπτονται με επάρκεια οι υγειονομικοί από τον εμβολιασμό, δεδομένου ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, λόγω της συχνότερης έκθεσής τους στον κορωνοϊό. Επιπρόσθετος στόχος ο εντοπισμός ειδικής κατηγορίας ατόμων με υψηλότερο

κίνδυνο, είτε λόγω του χώρου εργασίας τους είτε λόγω υποκείμενων νοσημάτων που οδηγούν σε ταχύτερη πτώση των τίτλων αντισωμάτων. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια του τρίτου κύματος και κατά το καλοκαίρι 2021. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, όπως δημοσιοποιήθηκαν από τον κύριο ερευνητή, τον επίκ. καθηγητή ΕΚΠΑ και πρόεδρο Δ.Σ. του ΓΝΑ «Η Ελπίς» Παναγιώτη Χαλβατσιώτη: • Ο τίτλος των αντισωμάτων πέφτει περίπου στο μισό στον τρίτο μήνα μετά τη δεύτερη δόση, ενώ μετά τον τέταρτο μήνα τα αντισώματα αρχίζουν σχεδόν να εκμηδενίζονται. • Σε καπνιστές, σε άτομα με υπέρταση και σε άτομα με τύπου 2 διαβήτη, μετά τον πρώτο μήνα ο τίτλος αντισωμάτων μειώνεται δραματικά. Η μελέτη πρόκειται σύντομα να δημοσιευθεί σε διεθνές, έγκριτο επιστημονικό περιοδικό. «Καινούργια στελέχη όπως το στέλεχος Ομικρον πρέπει να μας βρουν πανέτοιμους και σωστά οχυρωμένους. Ο εμβολιασμός στους 3 μήνες, ίσως και νωρίτερα, ιδιαίτερα για τους υγειονομικούς, κρίνεται επιβεβλημένος», δήλωσε ο κ. Χαλβατσιώτης. ■

ΠΓΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Νέο σύστημα διασύνδεσης κερατοειδούς στην Οφθαλμολογική Κλινική ΑΚΌΜΑ ΈΝΑ ΠΟΛΎΤΙΜΟ ΕΡΓΑΛΕΊΟ στη διάθεση των πολιτών που εξυπηρετεί παρέλαβε το ΠΓΝΙ. Πρόκειται για ένα σύστημα διασύνδεσης κερατοειδούς (CROSS LINKING,) το οποίο εντάσσεται στη δύναμη της Οφθαλμολογικής Κλινικής και θα χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση του κερατόκωνου, που είναι μια δυναμική εκφυλιστική πάθηση του κερατοειδούς. Το νέο αυτό σύστημα χρησιμοποιεί υπεριώδη ακτινοβολία (UV-A) για να σταθεροποιήσει με τη βοήθεια ειδικής ουσίας τον κερατόκωνο, μια συχνή πάθηση του ματιού που επηρεάζει κατά βάση νεαρότερες ηλικίες. Όπως είναι φυσικό, η προμήθεια αυτή θα αναβαθμίσει σημαντικά τις υπηρεσίες που προσφέρει στους πολίτες η Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική του ΠΓΝΙ. Το σύστημα είναι τεχνολογίας αιχμής και ανήκει στον κατασκευαστικό οίκο PESCHKE-τύπος PXL PLATINUM 330 BASIC WITH EYETRACKER και αγοράστηκε με πόρους του προϋπολογισμού του νοσοκομείου έναντι ποσού 34.968,00€. ■

| 103

Ο κ. ΓΙΏΡΓΟΣ ΠΙΣΣΆΚΑΣ.

104 |

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΓΙΏΡΓΟΣ ΠΙΣΣΆΚΑΣ Ακτινοθεραπευτής ογκολόγος, συντονιστής διευθυντής του Ακτινοθεραπευτικού - Ογκολογικού Τμήματος του ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας

Η ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΊΑ ΣΥΜΒΆΛΛΕΙ ΣΤΟ 40% ΤΩΝ ΙΆΣΕΩΝ! Ποιος είναι ο νέος ακτινοθεραπευτικός χάρτης της Ελλάδας

Συνέντευξη στον ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

ΠΕΡΊΠΟΥ ΤΟ 60% ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΏΝ ΜΕ ΚΑΡΚΊΝΟ κάποια στιγμή στην πορεία της νόσου θα χρειαστούν ακτινοθεραπεία, η οποία μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους συμβάλλει τουλάχιστον στο 40% των ιάσεων. Κι όμως, το ελληνικό κράτος δεν έχει δείξει τη δέουσα προσοχή στον τομέα αυτόν, αφήνοντας εδώ και πολλά χρόνια τους καρκινοπαθείς στο έλεος του Θεού, παρ’ όλες τις εξαγγελίες που έχουν υπάρξει από όλες τις κυβερνήσεις μέχρι τώρα. Ο ακτινοθεραπευτικός χάρτης στον δημόσιο τομέα άλλαξε δειλά-δειλά τα τελευταία δύο χρόνια -μετά τις άοκνες προσπάθειες της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας και Συλλόγων Ασθενών- χάρη στα μηχανήματα που αποκτήθηκαν μέσω των ΕΣΠΑ,

αλλά κυρίως χάρη στις δωρεές με κορυφαία τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος 12 Γραμμικών Επιταχυντών σε 8 δημόσια νοσοκομεία σε όλη την Ελλάδα. Ειδικά η δωρεά του ΙΣΝ αποτέλεσε και ένα μοχλό πίεσης για την ολοήμερη λειτουργία, αφού αποτελούσε όρο της δωρεάς η λειτουργία των μηχανημάτων και σε απογευματινό ωράριο. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμη νοσοκομεία που δεν τηρούν τον κανονισμό. Είναι, λοιπόν, μακρύς ακόμη ο δρόμος προκειμένου ο τομέας της ακτινοθεραπείας να παρέχεται με αξιοπρέπεια στους ανθρώπους που την έχουν ανάγκη. Ο Γιώργος Πισσάκας, ακτινοθεραπευτής ογκολόγος, Δρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, συντονιστής διευθυντής του Ακτινοθεραπευτικού - Ογκολογικού τμήματος ΓΝΑ «Αλεξάνδρα» και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, σε συνέντευξη που μας παραχώρησε παρακάτω μας εξηγεί το ρόλο της ακτινοθεραπείας και τις νέες τεχνικές που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια, ενώ μας δίνει την εικόνα του ακτινοθεραπευτικού χάρτη της χώρας και των ελλείψεων που υπάρχουν ακόμα. Η συνέντευξη έχει ως εξής: — Τι είναι η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία και ποια η σημασία της για τους ασθενείς; Η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία είναι μια ραγδαία εξελισσόμενη ιατρική ειδικότητα στο χώρο της Ογκολογίας. Συνδέεται στενότατα με τις εξελίξεις στο χώρο της τεχνολογίας και των αντινεοπλασματικών φαρμάκων.

| 105

Η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία μαζί με την Παθολογική και τη Χειρουργική Ογκολογία είναι οι τρεις βασικοί θεραπευτικοί πυλώνες στον αγώνα κατά του καρκίνου. Η άριστη συνεργασία και των τριών εξασφαλίζει την όσο το δυνατόν καλύτερη έκβαση για κάθε ασθενή. Είναι όμως απαραίτητο για να επιτύχουμε το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα ο ακτινοθεραπευτής ογκολόγος μαζί με τον χειρουργό και τον παθολόγο ογκολόγο να συνεργάζονται πριν από οποιαδήποτε θεραπευτική παρέμβαση για να μπορέσουν να επιλέξουν το βέλτιστο θεραπευτικό σχήμα, για κάθε ασθενή ξεχωριστά. Αυτή στην ουσία είναι η συμβολή του ογκολογικού συμβουλίου, που θα πρέπει να γίνεται για κάθε ασθενή που βρίσκεται αντιμέτωπος με τον καρκίνο. Το ογκολογικό συμβούλιο είναι θεσμοθετημένο, αλλά σε ένα μεγάλο βαθμό παραμένει κενό γράμμα. Θα πρέπει να πούμε ότι για πάρα πολύ κόσμο, υπάρχει ακόμα η σύγχυση ανάμεσα στην Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία και στην Ακτινολογία και φυσικά ως επακόλουθο ανάμεσα στον ακτινοθεραπευτή ογκολόγο και στον ακτινολόγο. Η αλήθεια είναι ότι είναι δύο τελείως διαφορετικές ειδικότητες με τελείως διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο. Ομως και οι δύο ειδικότητες χρησιμοποιούν ακτινοβολία, γι’ αυτό έχουν το ακτινοως αρχικό και αυτό είναι που δημιουργεί τη σύγχυση. Η Ακτινολογία ας μην ξεχνάμε ότι είναι μία από τις παλαιότερες ιατρικές ειδικότητες και χρησιμοποιεί ακτίνες πολύ χαμηλής ενέργειας για να ανιχνεύσει οτιδήποτε θα μπορούσε να βοηθήσει στη διάγνωση οποιασδήποτε ασθένειας. Δεν είναι κλινική ειδικότητα και ανήκει στον εργαστηριακό τομέα. Από την άλλη, η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία χρησιμοποιεί εστιασμένη ακτινοβολία πολύ μεγάλης ενέργειας με στόχο να καταστρέψει έναν όγκο, κυρίως κακοήθη (μόνη ή σε συνδυασμό με χημειο- ή ανοσοθεραπεία). Είναι κλινική ειδικότητα και ανήκει στον παθολογικό τομέα και ο ακτινοθεραπευτής ογκολογος είναι ο υπεύθυνος γιατρός για την απόφαση, το σχεδιασμό, τα σχήματα θεραπείας και την παρακολούθηση του ασθενούς κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά το τέλος της ακτινοθεραπείας. — Ποιες περιπτώσεις ασθενών χρειάζονται ακτινοθεραπεία, πόσοι υποβάλλονται κάθε χρόνο και πόσοι θεραπεύονται; Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Το 60% των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο θα χρειαστούν σε κάποια φάση της πορείας της νόσου τους να υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία. Δεν θα πρέπει όμως ξεχνάμε ότι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο ιώνται.

106 |

Η ακτινοθεραπεία μόνη ή σε συνδυασμό και με τις άλλες μεθόδους συμβάλλει στο 40% αυτών των ιάσεων, ενώ περίπου το 60% των ασθενών κάποια στιγμή στην πορεία της νόσου θα χρειαστεί να υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία. Με βάση τα διεθνή δεδομένα στην Ελλάδα, κάθε χρόνο θα πρέπει να υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία τουλάχιστον 30 χιλιάδες ασθενείς. Με ακρίβεια όμως δεν μπορούμε να απαντήσουμε, αφού ο ΕΟΠΥΥ αρνείται να δώσει τον ακριβή αριθμό των ασθενών, παρ’ όλα τα επανειλημμένα αιτήματα της Επιστημονικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας. Μη με ρωτήσετε γιατί; Ρωτήστε τους αρμόδιους του ΕΟΠΥΥ. — Ποιες είναι οι σύγχρονες τεχνικές ακτινοθεραπείας; Πολλές είναι οι σύγχρονες τεχνικές ακτινοθεραπείας όπως: η σύμμορφη ακτινοθεραπεία (conformal radiotherapy, CRT), η ακτινοθεραπεία με πεδία διαμορφούμενης έντασης (intensity modulated radiotherapy και Volumetric-modulated arc therapy, IMRT, VMAT), η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική (stereotactic radiosurgery, SRS), η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία (stereotactic radiotherapy και stereotactic body radiotherapy SRT, SBRT), η απεικονιστικά καθοδηγούμενη (image guided RT, IGRT) και η 4D ακτινοθεραπεία. Όλες οι σύγχρονες τεχνικές ακτινοθεραπείας που είναι στη θεραπευτική φαρέτρα του ακτινοθεραπευτή ογκολόγου αποσκοπούν στη χορήγηση πολύ υψηλής δόσης ακτινοβολίας σε έναν όγκο, με ελάχιστη επιβάρυνση των γύρω φυσιολογικών ιστών. Στόχος είναι η ίαση ή η αύξηση της επιβίωσης των ασθενών και η όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής τους, μειώνοντας στο ελάχιστο τις παρενέργειες. Όμως όλες οι παραπάνω είναι τεχνικές και μπορούν να εφαρμοστούν από τα περισσότερα από τα σύγχρονα μηχανήματα. Τα μηχανήματα, και παλαιότερα και τώρα, παράγουν την ίδια ακτινοβολία και γι’ αυτό το σωστό είναι να μιλάμε για τεχνικές ακτινοθεραπείας και όχι για ονομασίες μηχανημάτων. — Ο Έλληνας ασθενής έχει πρόσβαση στη νέα τεχνολογία; Ο Έλληνας ασθενής την τελευταία δεκαπενταετία είχε πρόσβαση σε όλες αυτές τις τεχνικές δυστυχώς μόνο στον ιδιωτικό τομέα. Ο ιδιωτικός τομέας βλέποντας την απόλυτη αδιαφορία του κράτους επένδυσε πολύ στο θέμα τις ακτινοθεραπείας. Μόνο που αυτό για τον ασθενή είχε κόστος. Και αυτό το κόστος έγινε δυσβάστακτο για τον πολύ κόσμο, όταν η οικονομική κρίση τον μέσο Έλληνα τον έκανε φτωχό. Ευτυχώς, μετά από πολλά χρόνια προσπαθειών,

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Μακάρι οι κυβερνήσεις να είχαν ανοιχτά αυτιά, έγνοια για τον ασθενή που δίνει τη μάχη του με τον καρκίνο και πραγματική διάθεση!»

από το 2018 μπορούμε να πούμε ότι ο Έλληνας ασθενής έχει πλέον πρόσβαση σε όλη αυτή την τεχνολογία και στον δημόσιο τομέα. Και αυτό επετεύχθη χάρη στα μηχανήματα που αποκτήθηκαν μέσω των ΕΣΠΑ, αλλά κυρίως χάρη στις δωρεές, με κορυφαία τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος 12 Γραμμικών Επιταχυντών σε 8 δημόσια νοσοκομεία σε όλη την Ελλάδα. Θα πρέπει να σας αναφέρω ότι τα δημόσια νοσοκομεία (ΕΣΥ, πανεπιστημιακά και στρατιωτικά) που διαθέτουν Τμήματα Ακτινοθεραπείας είναι συνολικά σε όλη την Ελλάδα 18 και όλα πλέον έχουν τη δυνατότητα της εφαρμογής των πιο προηγμένων τεχνικών. Εδώ θα πρέπει να σας πω ότι ο ασθενής που πρέπει να υποβληθεί σήμερα σε ακτινοθεραπεία δεν γνωρίζει πώς ήταν οι συνθήκες παλιά. Οι γιατροί, οι ακτινοφυσικοί, οι τεχνολόγοι και οι νοσηλευτές όμως που βλέπουν πως έχουν αλλάξει τα δεδομένα δεν μπορείτε να φανταστείτε πώς αισθάνονται και πώς νιώθουν, προσφέροντας στον ασθενή αυτό που δικαιούται. — Ποια είναι η επένδυση του κράτους στον τομέα της ακτινοθεραπείας; Το κράτος τα τελευταία 15 χρόνια επένδυσε στην αδιαφορία και στην απαξίωση της ακτινοθεραπείας. Καταλαβαίνετε ότι όλα αυτά τα χρόνια έχουν εναλλαχθεί όλα τα πολιτικά χρώματα στην εξουσία επιδεικνύοντας την ίδια κραυγαλέα αδιαφορία. Βέβαια, όταν κάποιο κόμμα βρισκόταν στην αντιπολίτευση, στηλίτευε αυτό που κυβερνούσε. Για έναν «περίεργο» λόγο όμως έκανε ακριβώς τα ίδια όταν αναλάμβανε την εξουσία, ενώ οι πρώην κυβερνώντες τώρα «συνέπασχαν» με τα δεινά των καρκινοπαθών που έπρεπε να βρουν μια θέση για ακτινοθεραπεία. Για να μη σας κουράζω, το ελληνικό κράτος από το 2007 έως 2020 με δικά του κονδύλια εγκατέστησε ένα μόνο μηχάνημα στην Πάτρα! Τα τελευταία χρόνια αγόρασε και δύο μηχανήματα για την Αθήνα, εκ των οποίων το ένα έχει λίγους μήνες που λειτουργεί, ενώ το άλλο περιμένουμε να λειτουργήσει σε λίγο. Όλα αυτά όταν οι αναμονές στον δημόσιο τομέα έφταναν και μέχρι τους 6 μήνες!!!

— Οι ακτινοθεραπείες καλύπτονται από τον ΕΟΠΥΥ; Όταν δημιουργήθηκε ο ΕΟΠΥΥ το 2012, είχε την τύχη να έχει δ/ντή Σχεδιασμού έναν άνθρωπο που μπορούσε να ακούσει, να καταλάβει και να δράσει, τον κ. Γιάννη Βαφειάδη. Τον αναφέρω γιατί στην Ελλάδα το κράτος σώζεται από μονάδες που μπορούν να αλλάζουν δεδομένα. Έτσι λοιπόν άκουσε και κατανόησε την αγωνία των ασθενών και της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας για τη μείωση των αναμονών και ταχύτατα τους έδωσε τη δυνατότητα να απευθύνονται και στα ιδιωτικά κέντρα. Έτσι με βάση το νόμο (ΦΕΚ Β’ 2408/31-08-2012) ο ΕΟΠΥΥ άρχισε να καλύπτει πλήρως και στα ιδιωτικά τις ακτινοθεραπευτικές τεχνικές της στερεοτακτικής ακτινοθεραπείας/ακτινοχειρουργικής, για δε τις υπόλοιπες ακτινοθεραπευτικές τεχνικές οι ασθενείς όφειλαν να πληρώσουν μόνο την αμοιβή του γιατρού. Και ενώ αυτό άρχισε να λειτουργεί εξαιρετικά δίνοντας λύση σε πάρα πολλούς ασθενείς και μειώνοντας τις λίστες αναμονής, σιγά-σιγά άρχισε να καταστρατηγείται και τα Ιδιωτικά Κέντρα άρχισαν να απαιτούν επιπλέον χρήματα από τους ασθενείς. Μάλιστα για μία θεραπεία που θα έπρεπε να είναι τελείως δωρεάν, όπως η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική, έχουν φθάσει να απαιτούν από 2,5 έως 5 χιλιάδες ευρώ!!! Η Πολιτεία από την πρώτη στιγμή θα όφειλε να παρέμβει και να απαιτήσει την εφαρμογή του νόμου, όμως για έναν «περίεργο» λόγο υπάρχει απόλυτη σιγή. Θα μου πείτε, μήπως δεν το γνωρίζουν; Τώρα μάλιστα που ο Covid έχει την αποκλειστικότητα; Το θέμα αυτό κάθε τόσο βγαίνει στη δημοσιότητα τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα πριν από πολλούς μήνες, μαζί με τη σωρεία των δημοσιευμάτων, επερώτηση στη Βουλή κ.λπ., κ.λπ., υπήρχε και έγγραφο από την ΕΛΛΟΚ (Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου) με υπογραφές από τον πρύτανη του ΕΚΠΑ και όλες τις επιστημονικές εταιρίες που ασχολούνται με τον καρκίνο προς τους υπουργούς Υγείας για την τήρηση του νόμου, το οποίο ακόμη δεν έχει απαντηθεί! Το δε υπουργείο στην επερώτηση στη

| 107

Βουλή για το θέμα αυτό απάντησε ως εξής: «Το υπουργείο ελέγχει τις καταγγελίες για κερδοσκοπικές συμπεριφορές από ιδιωτικά κέντρα…». Στο μεταξύ, η παράνομη απαίτηση από τα ιδιωτικά συνεχίζεται, εκθέτοντας στην ψυχή των ασθενών για μια ακόμη φορά το κράτος. Γιατί, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν μπορείς να συνεχίζεις να παρανομείς, αν δεν αισθάνεσαι καλυμμένα τα νώτα σου! Και ουαί και αλίμονο αν ο Covid απασχολεί τόσο το υπουργείο, που να μην του αφήνει χρόνο να ελέγχει τις παρανομίες. Οι ασθενείς καταφεύγουν στα ιδιωτικά όχι για λόγους πολυτέλειας, αλλά επειδή δεν βρίσκουν θέση στα δημόσια. Και αυτό είναι απόλυτα λογικό, αφού στην Αθήνα το Δημόσιο διαθέτει 13 μηχανήματα και ο ιδιωτικός τομέας 20!!! Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στις προγραμματικές δη-

Τα νοσοκομεία τα οποία εκσυγχρονίστηκαν Από τη δωρεά του ΙΣΝ (συνολικά 12 Γραμμικοί Επιταχυντές): 1. ΑΤΤΙΚΟΝ (Αθήνα) με 2 Γ.Ε., με δημιουργία ενός επιπλέον θωρακισμένου χώρου. 2. ΠΑΝ. ΚΡΗΤΗΣ με 2 Γ.Ε. και ανακαίνιση του Τμήματος. 3. ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ (Θεσσαλονίκη) με 2 Γ.Ε. και ανακαίνιση του Τμήματος. 4. 401 ΓΣΝΑ (Αθήνα) με 2 Γ.Ε. (ένας με δυνατότητα Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής) με πλήρη ανακατασκευή όλου του Τμήματος και δημιουργία ενός επιπλέον θωρακισμένου χώρου. 5. ΠΑΝ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου. 6. ΠΑΝ. ΛΑΡΙΣΑΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου. 7. ΠΑΝ. ΠΑΤΡΑΣ με 1 Γ.Ε. και ανακαίνιση του θωρακισμένου χώρου. 8. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ (Αθήνα) με 1 Γ.Ε., με πλήρη ανακατασκευή του θωρακισμένου χώρου του μηχανήματος και ανακαίνιση του Τμήματος. Από τα ΕΣΠΑ (συνολικά 4 Γραμμικοί Επιταχυντές): 1. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ 2. ΠΑΝ. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 3. «ΜΕΤΑΞΑ» (Αθήνα) 4. «ΑΓ. ΣΑΒΒΑΣ» (Αθήνα) Από άλλες δωρεές (συνολικά 3 Γραμμικοί Επιταχυντές): 1. ΠΑΙΔΩΝ 2. ΑΧΕΠΑ 3. «ΑΓ. ΣΑΒΒΑΣ» (Αθήνα)

108 |

λωσεις του ο ίδιος ο σημερινός πρωθυπουργός τόνισε: «Δίνουμε όμως ξεκάθαρη προτεραιότητα στις ακτινοθεραπείες για τους καρκινοπαθείς συμπολίτες μας… και κανείς αδύναμος δεν μένει απροστάτευτος». …Και όμως έχουν ήδη περάσει 2,5 χρόνια από τότε… — Πόσο έχει αλλάξει τα δεδομένα η δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος; Πάρα πολύ θα σας έλεγα. Πρώτα απ’ όλα το Δημόσιο απέκτησε τα πιο σύγχρονα μηχανήματα. Όσα μηχανήματα τοποθετήθηκαν στο πλαίσιο της δωρεάς ήταν τα πρώτα κάθε κατηγορίας που τοποθετήθηκαν στην Ελλάδα στον δημόσιο, αλλά και τον ιδιωτικό τομέα. Έτσι το Δημόσιο βρέθηκε με μικρότερο μέσο όρο ηλικίας των μηχανημάτων από τον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος ανανέωσε ταχύτατα και τα δικά του μηχανήματα. Άλλαξε ακόμη και το αισθητικό κομμάτι των χώρων ακτινοθεραπείας, αφού δόθηκε πάρα πολύ σημασία στον τομέα αυτόν. Μέλημα να μπαίνει ο ασθενής σε ένα χώρο που να μην τον βαραίνει, με μεγάλα φωτεινά πάνελ που να μειώνουν το βάρος της δοκιμασίας του. Παράλληλα, δόθηκε πολύ μεγάλη σημασία στις εκπαιδεύσεις του προσωπικού με σεμινάρια στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Βέβαια κορυφαία ήταν η εκπαίδευση σε Κέντρο των ΗΠΑ για 4 άτομα, 2 γιατρούς και 2 ακτινοφυσικούς από κάθε Κέντρο. Η δωρεά του ΙΣΝ αποτέλεσε και έναν μοχλό πίεσης για την ολοήμερη λειτουργία, αφού αποτελούσε όρο της δωρεάς η λειτουργία των μηχανημάτων και σε απογευματινό ωράριο. Έτσι χάρη και στις ενέργειες του υπουργείου Υγείας αυτό πραγματοποιήθηκε, όπως σας είπα και προηγούμενα. Μόνη εξαίρεση το 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, το οποίο, παρότι έτυχε δωρεάς δύο εξαιρετικών μηχανημάτων, με το ένα μάλιστα από αυτά με δυνατότητα ακτινοχειρουργικών τεχνικών, δεν προχώρησε στην υλοποίηση της δέσμευσής του για δεύτερο ωράριο. Δυστυχώς ούτε ο σημερινός διοικητής του 401 ΓΣΝΑ ούτε το υπουργείο Εθνικής Άμυνας δείχνουν να τους αφορά ιδιαίτερα το θέμα και το Ακτινοθεραπευτικό λειτουργεί υποστελεχωμένο ακόμη και στη μία βάρδια. Άσχετα όμως από αυτή την παραφωνία, μέσα σε μία 4ετία, χάρη κυρίως σε αυτή τη δωρεά, συντελέστηκε μία επανάσταση στην ποιότητα της ακτινοθεραπείας στον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα, που πλέον έγινε εφάμιλλος του ιδιωτικού, και η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία στο σύνολό της πήρε ξανά τη θέση που της αρμόζει στην ευρωπαϊκή ογκολογική κοινότητα. — Ποιος είναι ο νέος ακτινοθεραπευτικός χάρτης της Ελλάδας;

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Την ερώτηση αυτή θα τη χωρίσω σε δύο σκέλη. Στο ποιοτικό και στο ποσοτικό. Ξεκινώντας από το ποιοτικό, θεωρώ ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε εξαιρετικό επίπεδο. Και ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας διαθέτουν τα πιο σύγχρονα μηχανήματα και με πολύ μικρό μέσο όρο ηλικίας. Όσον αφορά στο ποσοτικό σκέλος, η Ελλάδα διαθέτει αυτήν τη στιγμή 50 μηχανήματα που μπορούν να εφαρμόσουν όλες τις τεχνικές. Από αυτά 28 είναι στον δημόσιο και 22 στον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, υπάρχουν 3 μηχανήματα που μπορούν να εφαρμόσουν μόνο ακτινοχειρουργικές τεχνικές. Ένα στον δημόσιο και 2 στον ιδιωτικό τομέα. Έτσι ο αριθμός των μηχανημάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού είναι κάτω από 5, όταν στα πιο προηγμένα κράτη ο αριθμός αυτός είναι πάνω από 7. Άρα ποσοτικά υστερούμε κατά 20 τουλάχιστον μηχανήματα. Και αυτός είναι ο λόγος που μας απασχολούν ακόμη οι αναμονές. Εμείς ως Επιστημονική Εταιρεία Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας έχουμε εστιάσει στους πιο κάτω άξονες: Α) Ολοήμερη λειτουργία όλων των Ακτινοθεραπευτικών Τμημάτων. Ήδη έχει τροποποιηθεί ο νόμος στη θητεία του κ. Κοντοζαμάνη και όλα τα δημόσια ακτινοθεραπευτικά έχουν επεκτείνει το ωράριο λειτουργία τους κατά 4 έως 7 ώρες. Όμως δυστυχώς πολλές Διοικήσεις καθυστερούν για πολλούς μήνες τα δεδουλευμένα του προσωπικού, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η συνέχιση της λειτουργίας τους. Παρότι έχει γίνει ενημέρωση του υπουργείου, καμία ανταπόκριση δεν υπήρξε. Θα πρέπει δηλαδή να σταματήσει η ολοήμερη λειτουργία για να ευαισθητοποιηθεί ο μηχανισμός; Η επιτυχία της ολοήμερης λειτουργίας είναι για μένα

το μοναδικό έργο ουσίας για την Ακτινοθεραπεία που έκανε αυτή η κυβέρνηση, όταν η προηγούμενη κωλυσιεργούσε μέχρι που έφυγε. Είναι αμαρτία να μην το υποστηρίξει και να το αφήσει να καταρρεύσει, γιατί έχει δώσει πραγματική ανάσα σε πάρα πολλούς ασθενείς. Β) Έλεγχος των παράνομων οικονομικών απαιτήσεων από τα ιδιωτικά για την ακτινοθεραπεία. Η εφαρμογή του νόμου δίνει τη δυνατότητα σε πολλούς ασθενείς να βρουν μία θέση εκεί, με μηδενικό ή ελάχιστο κόστος. Γ) Αντικατάσταση παλαιών μηχανημάτων. Απομένουν μόνο επτά παλαιοί Γραμμικοί Επιταχυντές στα δημόσια νοσοκομεία. Επίσης θα μπορούσαν να αντικατασταθούν τέσσερα κοβάλτια που δεν λειτουργούν με Γ.Ε. Δ) Δημιουργία νέων κέντρων Απαιτείται η δημιουργία νέων κέντρων για κάλυψη όλης της επικράτειας, ούτως ώστε η απόσταση για κάθε ασθενή από την κατοικία του να μην υπερβαίνει τα 100 χιλιόμετρα (θεωρείται ότι θα πρέπει να μην υπερβαίνει τη μία ώρα διαδρομής). Έχει γίνει πρόταση για Λαμία (βρίσκεται ήδη σε διαδικασία σχεδιασμού), Τρίπολη, Ρόδο και Καβάλα. Επιπλέον, η Κρήτη θα πρέπει να ενισχυθεί με δύο ακόμα Γραμμικούς Επιταχυντές στα Χανιά ή στο Ηράκλειο. Και για να κλείσω… Μακάρι οι κυβερνήσεις να είχαν ανοιχτά αυτιά, έγνοια για τον ασθενή που δίνει τη μάχη του με τον καρκίνο και πραγματική διάθεση. Με ελάχιστο κόστος η Ακτινοθεραπεία της Ελλάδας θα βρισκόταν στις πιο υψηλές θέσεις της Ευρώπης!… Για το συγκεκριμένο θέμα ο Covid μόνο ως εύκολη και φθηνή δικαιολογία ακούγεται. ■

ΓΙΏΡΓΟΣ ΠΙΣΣΆΚΑΣ Ο Γιώργος Πισσάκας είναι ακτινοθεραπευτής ογκολόγος, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2004 κατέχει τη θέση του συντονιστή διευθυντή του Ακτινοθεραπευτικού - Ογκολογικού Τμήματος του ΓΝΑ «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ». Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας (ΕΕΑΟ) από το 2013 έως το 2019 και από το 2020 αντιπρόεδρος. Μέλος πολλών επιστημονικών εταιρειών της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έχει μετεκπαιδευτεί σε κέντρα της Ευρώπης και των ΗΠΑ στις πιο σύγχρονες τεχνικές Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας. Εφάρμοσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα την εξειδικευμένη ακτινοθεραπευτική μέθοδο της επεμβατικής Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής στο ΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ». Έχει καταθέσει στο υπουργείο Υγείας μεγάλο αριθμό εισηγήσεων και προτάσεων με στόχο την αναβάθμιση της ποιότητας της δημόσιας ακτινοθεραπείας πανελλαδικά. Έχει διατελέσει σύμβουλος του υπουργείου Υγείας της Κύπρου. Διετέλεσε πρόεδρος ή μέλος σε πολλές επιτροπές του ΚΕΣΥ και του Ανώτατου Υγειονομικού Συμβουλίου (ΑΥΣ). Συμμετέχει σε ερευνητικά θεραπευτικά πρωτόκολλα και έχει μεγάλο αριθμό ομιλιών, δημοσιευμένων εργασιών και συμμετοχών σε συγγράμματα Ογκολογίας. Υποστηρίζει οργανώσεις ογκολογικών ασθενών, συμμετέχοντας ενεργά στις δραστηριότητές τους.

| 109

Δρ ΧΡΉΣΤΟΣ ΦΛΙΆΤΟΥΡΑΣ Ουρολόγος-ανδρολόγος, επιστημονικός διευθυντής του Ανδρολογικού Ινστιτούτου

ΠΏΣ ΟΙ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΕΊΣ ΘΑ ΞΕΠΕΡΆΣΟΥΝ ΤΑ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΉΣ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΊΑΣ!

Συνέντευξη στον ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΌΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΤΌΜΟΥ και η έκφρασή της μπορεί να επηρεαστεί από τη γενικότερη υγεία και κάποιες φορές από προβλήματα υγείας που επιδρούν στην ευεξία, στην εικόνα του σώματος, στη σεξουαλική λειτουργία και τη συναισθηματική υγεία. Ειδικότερα ο καρκίνος είναι μια νόσος που οδηγεί σε αναστολή της σεξουαλικής διάθεσης, λόγω του έντονου πόνου που προκαλεί στους ασθενείς, της κακής ψυχολογίας, καθώς και των παρενεργειών που έχουν τα φάρμακα για την αντιμετώπισή του. Ωστόσο, όσοι νοσούν από κάποιας μορφής καρκίνο θα πρέπει να αποδεχθούν τη μοίρα τους και να σταματήσουν κάθε σκέψη για σεξουαλική επαφή; «Το σεξ, η σεξουαλικότητα και η οικειότητα είναι το ίδιο σημαντικά για τους ανθρώπους με καρκίνο όπως και για τους υγιείς. Για την ακρίβεια, η σεξουαλικότητα και η οικειότητα έχει αποδειχτεί ότι βοηθάει τους αν-

110 |

θρώπους να αντιμετωπίσουν τον καρκίνο βοηθώντας τους να διαχειριστούν το άγχος και τη δοκιμασία των θεραπειών. Η αλήθεια όμως είναι ότι η νόσος και η θεραπεία της μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στα γεννητικά όργανα, στην ερωτική επιθυμία, στη σεξουαλική λειτουργία, στην ευεξία και την αυτοεικόνα. Επίσης, μπορεί να επηρεαστεί η έκφραση της σεξουαλικότητας», μας επισημαίνει ο Δρ Χρήστος Φλιάτουρας, ουρολόγος-ανδρολόγος, επιστημονικός διευθυντής του Ανδρολογικού Ινστιτούτου, και συνεχίζει: «Τα σεξουαλικά προβλήματα συχνά παρουσιάζονται λόγω των οργανικών και ψυχολογικών παρενεργειών του καρκίνου και των θεραπειών του. Κάποιες επεμβάσεις και θεραπείες μπορούν να έχουν μηδαμινή επίπτωση στη σεξουαλικότητα, στην επιθυμία και τη σεξουαλική λειτουργία. Άλλες μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία κάποιου οργάνου, να μεταβάλουν τα επίπεδα των ορμονών ή να ζημιώσουν τη λειτουργία των νεύρων, που με τη σειρά τους προκαλούν αλλαγές στη σεξουαλική λειτουργία. Συγκεκριμένοι τύποι θεραπειών παρουσιάζουν παρενέργειες όπως κόπωση, ναυτία, προβλήματα στην ουροδόχο κύστη και στα έντερα, πόνο και δερματολογικά προβλήματα ή άλλες αλλαγές στην εμφάνιση που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα με τη σεξουαλικότητα. Κάποια από αυτά τα προβλήματα βελτιώνονται ή και υποχωρούν πλήρως με την πάροδο του χρόνου, κάποια άλλα όμως επιμένουν και μπορεί να είναι ισόβια».

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο κ. ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΛΙΑΤΟΥΡΑΣ.

| 111

— Τι συμβουλεύετε τους ασθενείς με καρκίνο για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της σεξουαλικότητας; Είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς να μιλούν με τους γιατρούς τους γύρω από τις προσδοκίες τους και να συνεχίσουν να επικοινωνούν γύρω από το τι αλλάζει ή έχει αλλάξει στην ερωτική τους ζωή όσο προχωρούν στις διαδικασίες, στις θεραπείες και τις επαναληπτικές εξετάσεις. Αυτό περιλαμβάνει την ενημέρωση των γιατρών γύρω από κάθε φάρμακο που λαμβάνουν, συνταγογραφούμενο ή μη, καθώς και τυχόν βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής που μπορεί να χρησιμοποιούν, διότι μπορεί να αλληλεπιδρούν με τις θεραπείες τους. Μην υποθέτουν ότι ο γιατρός ή η νοσοκόμα θα τους ρωτήσουν γύρω από αυτά τα θέματα και τις ανησυχίες τους γύρω από τη σεξουαλικότητα. Μπορεί να χρειαστεί να ξεκινήσουν εκείνοι τη συζήτηση. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι γιατροί, οι νοσοκόμες και τα άλλα μέλη του συστήματος υγείας δεν ρωτούν πάντα γύρω από τη σεξουαλικότητα κατά τους επανελέγχους και τις θεραπείες. Εξαιτίας αυτού, οι ασθενείς μπορεί να μην είναι πλήρως πληροφορημένοι, να μη λαμβάνουν την κατάλληλη υποστήριξη ή την πρόσβαση στις απαραίτητες πηγές που θα τους βοηθήσουν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και τα σεξουαλικά τους προβλήματα. Οι μελέτες επίσης δείχνουν ότι πολλοί γιατροί και νοσοκόμες δεν μπορούν να θέσουν με τον σωστό τρόπο ερωτήσεις γύρω από τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Αρκετοί δεν γνωρίζουν τους όρους που περιγράφουν αν ένα άτομο είναι λεσβία, γκέι, αμφισεξουαλικό, τρανς ή μη δυαδικό. Είναι πολύ σημαντικό να γνωστοποιήσουν οι ασθενείς στους γιατρούς τους τον προσανατολισμό τους και την ταυτότητα του φύλου τους, συμπεριλαμβάνοντας το φύλο με το οποίο γεννήθηκαν και το πώς προσδιορίζουν τον εαυτό τους τώρα. Αν είναι τρανς άνδρας ή γυναίκα, θα χρειαστεί να δώσουν στους γιατρούς λεπτομερή λίστα όλων των επεμβάσεων που έχουν κάνει και όλων των φαρμάκων και ορμονών που έχουν λάβει ή λαμβάνουν για τη μετάβασή τους. Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να βοηθήσουν την ομάδα των ιατρών να τους παρέχουν την εξατομικευμένη φροντίδα που χρειάζονται. Επίσης, να είναι όσο πιο ανοιχτοί και ειλικρινείς γίνεται και να μη διστάσουν να κάνουν όλες τις ερωτήσεις που χρειάζεται για να λάβουν ικανοποιητικές απαντήσεις. Αν και μπορεί να νιώσουν ότι ντρέπονται, μην ξεχνούν ότι όλες οι πληροφορίες που μοιράζονται είναι αυστηρά εμπιστευτικές και ότι από τη στιγμή που ξεκινήσει η συζήτηση είναι πολύ πιο εύκολο να συνεχιστεί και να επανέλθει κατά τους επανελέγχους τους. Πιο σημαντικό είναι να μιλήσουν με τον/την σύ-

112 |

ντροφό τους. Η θαλπωρή, το ενδιαφέρον, η φυσική και ψυχική εγγύτητα είναι το ίδιο σημαντικά με οτιδήποτε άλλο στη σχέση τους. Αν νιώθουν άνετα και οι δύο, ίσως είναι καλή ιδέα να συμπεριλάβουν τον/την σύντροφο στη συζήτηση με την ιατρική ομάδα. Η επικοινωνία με τους άλλους όπως με φίλους, με μέλη της οικογένειας και άλλους ασθενείς μπορεί να αποδειχθεί πολύ βοηθητική, είναι όμως σημαντικό οι πάσχοντες να θυμούνται ότι ο καθένας είναι διαφορετικός και οι εμπειρίες τους μπορεί να διαφέρουν από τις δικές τους. Ο καρκίνος και η θεραπεία δεν θα έχει την ίδια επίδραση σε όλους. Διαφορετικοί τύποι καρκίνων και διαφορετικοί τύποι θεραπειών έχουν διαφορετικές παρενέργειες και η αντίδραση του σώματος μπορεί να είναι ηπιότερη ή σοβαρότερη σε συνάρτηση και με τυχόν άλλα προβλήματα υγείας. Ο γιατρός μπορεί να τους συστήσει σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τους φόβους και τις ανησυχίες τους ή σε έναν γιατρό σεξουαλικής υγείας που μπορεί να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τα οργανικά προβλήματα που παρεμποδίζουν τη σεξουαλικότητα τους ή τη σεξουαλική τους λειτουργία. — Πώς μπορούν οι σύντροφοι ή οι φροντιστές να βοηθήσουν τους ασθενείς; Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς αναφέρουν καλύτερη ποιότητα ζωής και νιώθουν πιο ελκυστικοί, όταν έχουν έναν υποστηρικτικό σύντροφο ή έναν φροντιστή στον οποίο μπορούν να εμπιστευτούν προσωπικές τους λεπτομέρειες. Το να μπορούν να μιλήσουν για τα συναισθηματικά και σεξουαλικά τους προβλήματα με τον σύντροφο μπορεί να βοηθήσει να καθησυχαστεί ο ασθενής. Για παράδειγμα, οι σύντροφοι και οι φροντιστές ίσως μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή να εντοπίσει προβλήματα με την αυτοπεποίθησή του, με την ερωτική επιθυμία και τη σεξουαλική λειτουργία, ώστε να καταστεί εφικτό να συζητηθούν ανοικτά και να διαχειριστούν αποτελεσματικά. Μπορούν να εντοπίσουν επίσης παρενέργειες που αφορούν τη σεξουαλικότητα του ασθενούς. Η ανοιχτή επικοινωνία με τον σύντροφο βοηθά το άτομο να αντεπεξέλθει και να νιώσει πιο έτοιμο να αναζητήσει βοήθεια. Ανάλογα με τον τύπο του προβλήματος, η συνοδεία του ασθενούς στις θεραπείες και στους επανελέγχους είναι μια καλή ιδέα. Αν τον συνοδέψουν, να είναι προετοιμασμένοι να σημειώσουν σημαντικές πληροφορίες ή να ηχογραφήσουν την επίσκεψη, αν αυτό τους επιτραπεί. — Μπορείτε να μας δώσετε πιο εξειδικευμένες συμβουλές για το κάθε στάδιο αντιμετώπισης της νόσου;

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Για το κάθε στάδιο αντιμετώπισης της νόσου μπορούμε να δώσουμε τις εξής συμβουλές: ΠΡΙΝ ΑΠΌ ΤΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΊΟ Ή ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΊΑ Πριν από την επέμβαση και τις υπόλοιπες θεραπείες, οι ασθενείς και οι σύντροφοί τους πρέπει να γνωρίζουν τις πιθανές μεταβολές που μπορεί να προκύψουν σε κάποιο όργανο ή σε κάποιο σημείο του σώματος, στη σεξουαλικότητα και τη σεξουαλική λειτουργία. Το να πραγματοποιούνται αυτές οι συζητήσεις εκ των προτέρων θα βοηθήσει στη ρύθμιση των προσδοκιών. Παρ’ όλα αυτά, οι μελέτες δείχνουν ότι πολλοί ασθενείς δεν θυμούνται να έχουν αναφερθεί οι κίνδυνοι για τη σεξουαλικότητα πριν από την επέμβαση ή τη θεραπεία. Οι ερωτήσεις και οι ειλικρινείς απαντήσεις μπορούν να βοηθήσουν να παρουσιαστεί η ευκαιρία για επόμενες συζητήσεις που οδηγούν στη λήψη πραγματικά ενημερωμένων αποφάσεων σε όλο το ταξίδι του καρκίνου. ΚΑΤΆ ΤΗ ΔΙΆΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΊΑΣ Οι πάσχοντες μπορεί να έχουν ανησυχίες σχετικά με την οικειότητα και τη σεξουαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή μπορεί να παρατηρήσουν αλλαγές. Είναι πολύ σημαντικό να συνεχίσουν να επικοινωνούν με την ιατρική ομάδα όσο περνούν τη φάση της θεραπείας. Αν δεν το έχουν κάνει πριν από τις θεραπείες ή την επέμβαση, μπορούν να ξεκινήσουν να μιλούν για τη σεξουαλικότητα και τις αλλαγές που βιώνουν σε αυτή τη φάση, ακόμα και αν ο γιατρός τους ή η νοσοκόμα δεν το αναφέρουν. Να συμπεριλάβουν τον σύντροφό τους στη συζήτηση, αν νιώθουν άνετα με αυτό. Επίσης, να θυμούνται ότι αν η ομάδα των γιατρών δεν γνωρίζει το πρόβλημά τους, δεν μπορεί

να βοηθήσει να το αντιμετωπίσουν. ΜΕΤΆ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΊΑ Οι άνθρωποι που ολοκλήρωσαν τη θεραπεία τους για τον καρκίνο μπορεί να παρουσιάσουν σεξουαλικά προβλήματα που επιμένουν, με κάποια από αυτά να είναι ισόβια. Αυτό φυσικά μπορεί να επηρεάσει και τις σχέσεις. Θα πρέπει, λοιπόν, να σιγουρευτούν ότι συνεχίζουν να αναφέρουν τα προβλήματα που ανακύπτουν και ότι συνεχίζουν να κάνουν ερωτήσεις κατά τις επισκέψεις στον γιατρό. Αν δεν τους επιβλέπει πλέον ομάδα ιατρών, να εξασφαλίσουν ότι όσοι επιμελούνται την υγεία τους γνωρίζουν τα προβλήματα που αντιμετώπισαν, τι αντιμετωπίστηκε και τι όχι, και άλλα προβλήματα που ενδεχομένως προκύψουν. Η ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΉ ΑΓΩΓΉ Η παρηγορητική αγωγή μπορεί να βοηθήσει να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες γύρω από την ποιότητα ζωής και τη σεξουαλικότητα. Οι πάσχοντες πρέπει να ζητήσουν από τα μέλη της ομάδας παρηγορητικής αγωγής να τους βοηθήσουν να διαχειριστούν τα συμπτώματα σε οποιοδήποτε σημείο από τη διάγνωση, κατά τη θεραπεία και παραπέρα για τους ανθρώπους που ζουν με σοβαρές ασθένειες όπως ο καρκίνος. ΣΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΗΣ ΖΩΉΣ Η σεξουαλικότητα συνεχίζει να είναι σημαντική για πολλούς ανθρώπους με καρκίνο προχωρημένου σταδίου και για όσους οι θεραπείες έχουν σταματήσει να είναι αποτελεσματικές. Είναι σημαντικό το να μη σταματήσουν να μιλούν για τα σεξουαλικά τους προβλήματα με την ιατρική ομάδα που τους παρέχει φροντίδα. ■

ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΛΙΑΤΟΥΡΑΣ Ο Χρήστος Φλιάτουρας αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της L’ Aquila στην Ιταλία. Ολοκλήρωσε την ειδίκευσή του στην Ουρολογία στην Ουρολογική Κλινική του Νοσοκομείου των Αθηνών «Ο Άγιος Σάββας». Η κύρια ενασχόλησή του αφορά την Ανδρολογία, με ιδιαίτερο αντικείμενο τη στυτική δυσλειτουργία, την υπογονιμότητα και τη χειρουργική του ουρογεννητικού. Αφού ολοκλήρωσε την ειδικότητά του στην Ουρολογία, έγινε μέλος της ομάδας του International Andrology το 2013, προσφέροντας τις υπηρεσίες του στην Αθήνα, στο Ντουμπάι και τη Ρώμη. Το κύριο αντικείμενό του είναι η χειρουργική του ουρογεννητικού με πάνω από διακόσιες επεμβάσεις το χρόνο. Τα κύρια πεδία εξειδίκευσής του αφορούν συγκεκριμένα τη στυτική δυσλειτουργία, την πρόωρη εκσπερμάτιση, τη χειρουργική επιμήκυνσης του πέους με πάνω από εκατό επεμβάσεις το χρόνο και τη χειρουργική αντιμετώπιση της Νόσου peyronie. Επίσης, έχει συμμετάσχει στη δημιουργία και στη βελτίωση των χειρουργικών τεχνικών στην αντιμετώπιση της Νόσου peyronie. Είναι Fellow of the European Board of Urology, Best paper award ESSM 2016, μέλος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, μέλος της European Society of Sexual Medicine, μέλος της European Association of Urology, Proctor in penile prosthesis and artificial urethral sphincter in Southeastern Europe.

| 113

Και οι άνδρες μπορεί να πάθουν καρκίνο μαστού! Ποια είναι τα συμπτώματα Γράφει η Δρ ΛΥΔΊΑ ΙΩΑΝΝΊΔΟΥ-ΜΟΥΖΆΚΑ, χειρουργός-γυναικολόγος, μαστολόγος-ογκολόγος, επικ. καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας.

ΠΑΡΌΛΟ ΠΟΥ Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΎ θεωρείται γυναικεία πάθηση, αυτό δεν εμποδίζει την ανάπτυξή του και στον άνδρα. Η συχνότητα εμφάνισής του είναι 1 με 2 άνδρες σε κάθε 200 γυναίκες με καρκίνο του μαστού, δηλ. 0,5-1%. Δυστυχώς οι άνδρες δεν γνωρίζουν ότι και αυτοί μπορεί να πάθουν καρκίνο στο μαστό και έτσι η προσέλευση στον ιατρό γίνεται με καθυστέρηση και καμιά φορά με σημαντική καθυστέρηση. Γι’ αυτό και η έκβασή του έχει χειρότερη πρόγνωση, επειδή ακριβώς καθυστερεί η διάγνωση, αφού ασθενείς και ιατροί δεν το σκέφτονται εύκολα. Ακόμη δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το μεγέθος του μαστού στον άνδρα είναι πολύ μικρότερο από αυτό της γυναίκας και γι’ αυτό μπορούμε να έχουμε πιο εύκολη διήθηση του δέρματος ή του μυός που βρίσκεται πίσω από το μαστό και ονομάζεται μείζων θωρακικός, με αποτέλεσμα τη διευκόλυνση των μεταστάσεων. Τα τελευταία χρόνια οι ιατροί στον Καναδά κάνουν εκστρατείες και προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τους άνδρες σχετικά με την πιθανότητα ότι μπορεί να νοσήσουν και αυτοί και να περάσουν το μήνυμα για την αξία της έγκαιρης διάγνωσης, προτρέποντάς τους να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο σε περίπτωση που διαπιστώσουν οποιαδήποτε ενόχληση στο μαστό τους. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ Η αιτιολογία της εμφάνισης καρκίνου του μαστού στον άνδρα δεν έχει ακόμα πλήρως κατανοηθεί. Υπάρχουν όμως άνδρες που παρουσιάζουν παράγοντες με μεγαλύτερη επικινδυνότητα να αναπτύξουν καρκίνο στον μαστό και ως τέτοιοι αναφέρονται: • Η ηλικία. Είναι πιο συχνός στις ηλικίες μεταξύ 50 έως 75 ετών. • Η εθνικότητα. Μεγαλύτερη συχνότητα παρουσιάζουν οι άνδρες της μαύρης φυλής και ακόμα μεγαλύτερη οι άνδρες της εβραϊκής φυλής Ασκενάζι, σε αντίθεση με τις γυναίκες, που οι λευκές παρουσιάζουν

114 |

Η Δρ ΛΥΔΊΑ ΙΩΑΝΝΊΔΟΥ-ΜΟΥΖΆΚΑ.

μεγαλύτερη συχνότητα. • Το οικογενειακό ιστορικό και ιδιαίτερα η ύπαρξη μετάλλαξης στο γονίδιο BRCA 1 & BRCA 2 στον άνδρα 12πλασιάζει τη συχνότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Δηλαδή, το ποσοστό εμφάνισης της νόσου αυξάνεται από 0,5-1 % και φθάνει στο 6 -12%. Η μετάλλαξη στα γονίδια αυτά κληρονομείται στους απογόνους και από το αρσενικό μέλος της οικογένειας. Έτσι η ανάπτυξη του καρκίνου του μαστού είναι συχνότερη σε άνδρες που έχουν: • Άτομα στο στενό συγγενικό τους περιβάλλον (άνδρες ή γυναίκες) με καρκίνο του μαστού. • Στενή συγγενή με αμφοτερόπλευρο καρκίνο του μαστού. • Συγγενή με ανάπτυξη καρκίνου του μαστού σε ηλικία <40 ετών. • Μέλη της οικογένειας με καρκίνο των ωοθηκών ή και του παχέος εντέρου ή του ενδομητρίου. • Υψηλή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση (είναι συ-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ χνότερος σε αποφοίτους Πανεπιστημιακών Σχολών). • Αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα (συνοδός πάθηση ή εξωγενής φαρμακευτική δράση) εμφανίζουν γυναικομαστία. • Διάφορα Σύνδρομα, όπως το Σύνδρομο Klinefelter ή βουβωνοκήλη με κρυψορχία. • Μειωμένη στάθμη τεστοστερόνης, αυξημένη δράση οιστρογόνων που επιτρέπει την αύξηση του μαζικού αδένα. Οι άνδρες αυτοί εμφανίζουν 20 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. • Εκτεθεί σε ακτινοβολία κατά τη νεαρή τους ηλικία. ΚΛΙΝΙΚΉ ΕΙΚΌΝΑ - ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ Οι άνδρες δυστυχώς στην πλειοψηφία τους αντιλαμ-

βάνονται τον καρκίνο στο μαστό τους σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Αυτό είναι ίσως λίγο οξύμωρο, διότι λόγω της κατασκευής του ανδρικού μαστού, η ψηλάφησή του είναι πολύ πιο εύκολη από αυτή του γυναικείου. Οι άνδρες όμως επαναπαύονται όταν διαπιστώσουν κάτι ψηλαφητό στο μαστό τους, ακριβώς επειδή είναι άνδρες και αγνοούν την ύπαρξη καρκίνου του μαστού στους άνδρες. Έχοντας την εμπειρία της παροδικής εφηβικής γυναικομαστίας με ψηλαφητό μόρφωμα σ’ αυτήν την ηλικία, εκλαμβάνουν και την περίπτωση του ογκιδίου που εμφανίζεται σε προχωρημένη ηλικία, ότι θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε καλοήθες μόρφωμα, το οποίο θα εξαφανιστεί από μόνο του όπως και αυτό στην εφηβεία. Τα πλέον συχνά συμπτώματα τα οποία μπορούν να διαπιστώσουν οι άνδρες στο μαστό τους είναι: • Ένα ανώδυνο ψηλαφητό ογκίδιο συνήθως κάτω από την περιοχή της θηλής και της θηλαίας άλω. • Αλλαγή στο μέγεθος του ενός μαστού. • Αλλαγή στο σχήμα του ενός μαστού.

• Εξέλκωση του δέρματος του μαστού. • Έκκριμα από τη θηλή του μαστού. • Εισολκή της θηλής. • Εξάνθημα. • Ψηλαφητοί μασχαλιαίοι λεμφαδένες. Οι ψηλαφητοί μασχαλιαίοι λεμφαδένες μπορεί να αποτελούν τη μοναδική κλινική εκδήλωση ενός καρκίνου του μαστού. ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΉ ΠΡΟΣΈΓΓΙΣΗ Όταν προσέλθει σε μας άνδρας με ένα από τα προηγουμένως αναφερθέντα συμπτώματα-ευρήματα, ξεκινάμε τη διαγνωστική μας προσέγγιση. Αυτή αρχίζει με τη λήψη ενός ιστορικού, όπου γίνεται λεπτομερής καταγραφή του ατομικού και κληρονομικού ιστορικού, καθώς και των συμπτωμάτων που παρουσιάζει ο ασθενής. Χωρίς τη λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού δεν είναι δυνατόν να γίνει σωστή εκτίμηση της επικινδυνότητας την οποία διατρέχει ο ασθενής ευθύς εξ αρχής. Στη συνέχεια, προβαίνουμε στην κλινική του εξέταση, η οποία αρχίζει με την επισκόπηση των μαστών και ακολουθεί η ψηλάφηση. Όλα τα ευρήματα καταγράφονται στο ιστορικό του ασθενούς. Η κλινική εξέταση θα πρέπει να συμπληρωθεί με άλλες εξετάσεις όπως: • Μαστογραφία. • Υπερηχογράφημα μαστών. • Παρακέντηση με λεπτή βελόνα. • Κυτταρολογική εξέταση. Εάν από τις εξετάσεις διαπιστωθεί καρκίνος του μαστού, τότε ο ασθενής υποβάλλεται σε συμπληρωματικό προεγχειρητικό έλεγχο, ο οποίος περιλαμβάνει: • Αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας. • Αξονική τομογραφία θώρακος και μεσοθωρακίου. • Σπινθηρογράφημα οστών με γ-camera. • Προεγχειρητικό αιματολογικό και βιοχημικό έλεγχο μαζί με τους καρκινικούς δείκτες. Από τη στιγμή που ο προεγχειρητικός έλεγχος είναι αρνητικός, γίνεται η σταδιοποίηση της νόσου και προβαίνουμε προς την κατάλληλη εξατομικευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΉ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ Η εκλογή της θεραπευτικής αντιμετώπισης βασίζεται στη σταδιοποίηση της νόσου. Η σταδιοποίηση στον άνδρα γίνεται με τον ίδιο τρόπο όπως και στη γυναίκα. Εφόσον η νόσος σταδιοποιηθεί και η περίπτωση είναι χειρουργήσιμη, προβαίνουμε στην χειρουργική επέμβαση. Η πιο συχνή χειρουργική θεραπευτική αντιμετώπιση στον άνδρα είναι η μαστεκτομή, επειδή το μικρό

| 115

μέγεθος του ανδρικού μαστού δεν επιτρέπει σωστή από ογκολογικής άποψης επέμβαση. Η μαστεκτομή θα ολοκληρωθεί με την αφαίρεση λεμφαδένων της μασχάλης. Ανάλογα με την κατάσταση των λεμφαδένων, έχουμε σήμερα τη δυνατότητα σε αρχικά στάδια της νόσου, οι εξειδικευμένοι χειρουργοί-μαστολόγοι που εργάζονται σε οργανωμένα θεραπευτικά ιδρύματα, να μην αφαιρέσουμε ευθύς εξ αρχής όλους τους λεμφαδένες της μασχάλης, αλλά μόνον τον λεγόμενο λεμφαδένα φρουρό, αφού τον έχουμε εντοπίσει με συγκεκριμένο τρόπο προεγχειρητικά. Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επεμβάσεως, εντοπίζουμε στο χειρουργικό μας πλέον πεδίο το λεμφαδένα φρουρό, τον αφαιρούμε και τον στέλνουμε για ταχεία βιοψία. Εάν η ταχεία βιοψία αποβεί αρνητική, δεν προχω-

ρούμε σε αφαίρεση των λεμφαδένων της μασχάλης. Εάν η απάντηση από την ταχεία βιοψία του λεμφαδένα φρουρού έρθει θετική, τότε προχωρούμε σε αφαίρεση των υπολοίπων λεμφαδένων της μασχάλης. Για τη διενέργεια της μεθόδου του λεμφαδένα φρουρού, εκτός από την εξειδίκευση του χειρουργού, χρειάζεται και εξειδίκευση του παθολογοανατόμου στο θέμα αυτό. Η περαιτέρω θεραπευτική αγωγή βασίζεται στη μετεγχειρητική εκτίμηση του σταδίου της νόσου, στην ηλικία του ασθενούς και τους προγνωστικούς παράγοντες που θα διαπιστωθούν από την ιστολογική εξέταση της μαστεκτομής και των λεμφαδένων. Η θεραπευτική αγωγή μπορεί να συμπληρωθεί με χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία. ■

ΛΥΔΊΑ ΙΩΑΝΝΊΔΟΥ-ΜΟΥΖΆΚΑ Η Δρ Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα είναι χειρουργός-γυναικολόγος, μαστολόγος-ογκολόγος, επικ. καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας. Παράλληλα είναι μεταξύ άλλων: Εθνικός εκπρόσωπος της Ελλάδας στην ECIBC (European Commission Initiative on Breast Cancer) για τη σύνταξη των νέων κατευθυντηρίων οδηγιών στη διάγνωση και τον πληθυσμιακό έλεγχο του καρκίνου του μαστού, εκπρόσωπος του ΠΙΣ στη UEMS για τις ανάγκες στη χειρουργική εκπαίδευση στον καρκίνο του μαστού, διευθύντρια της Ελληνικής Σχολής Μαστολογίας, πρόεδρος του 21ου Παγκοσμίου Συνεδρίου Μαστολογίας της Senologic International Society που θα γίνει στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2022, μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Προαγωγής της Υγείας & της Εκπαίδευσης, διευθύντρια Σύνταξης του Ιατρικού Περιοδικού «Mastologia» (εκδίδεται στα Αγγλικά), μέλος της Διεθνούς Συντακτικής Επιτροπής του Ιατρικού Τουρκικού Περιοδικού «Meme Sağlığı Dergisi» («The Journal of Breast Health»), πραγματογνώμων σε θέματα της ειδικότητάς της στα Ελληνικά Δικαστήρια, από τον Ιανουάριο 2019 μέλος του Δ.Σ. της Senologic International Society (SIS). ΣΠΟΥΔΈΣ - ΤΊΤΛΟΙ Σπούδασε Ιατρική εργαζόμενη. Στην αρχή ως baby sitter στον γιο του αείμνηστου Σάκη Καράγιωργα και στη συνέχεια ως παρασκευάστρια Μικροβιολογικού Εργαστηρίου διαδοχικά στο Κεντρικό Μαιευτήριο (οδός Τοσίτσα), στην Αγία Κυριακή (Ι. Δροσοπούλου) και στο Υγείας Μέλαθρον της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Επίσης, μεταξύ άλλων έχει διατελέσει: 1973 Ιατρική Σχολή Παν/μίου Αθηνών, 1976 διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών, 1977 μαιευτήρας -χειρούργος-γυναικολόγος, 1978 Assistant Etranger της Μαιευτικής-Γυναικολογίας (Μάρτιος ’78) και της Μαστολογίας (Μάιος ’78) του Παν/μίου του Στρασβούργου Louis Pasteur, 1979 ειδική μαστολόγος με υποτροφία της Γαλλικής Κυβερνήσεως, 1980-1986 ιδρύτρια και διευθύντρια Κέντρου Μαστού του ΙΚΑ στο 6ο Θεραπευτήριο Αθηνών, 1986-1990 αντιπρόεδρος της European Association of Thermography, 1987-1993 συνδιευθύντρια στο Κέντρο Μαστού του Μαιευτηρίου Λητώ, 19891992 ειδική επιστήμονας στη Μαστολογία στη Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων, 1990 υφηγεσία στην Παθολογική - Ανατομική του μαστού, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1990 χορήγηση τίτλου άμ. επικ. καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, 1990-1991 αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ιατρικών Σπουδών, 1990 υπεύθυνη Υγείας του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, 1991-1992 πρόεδρος της European Group for Breast Cancer Screening, 1992-1994 πρόεδρος της Senologic International Society (SIS) (Διεθνής Εταιρεία Μαστολογίας), 1994-σήμερα πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας, 1996-1999 μέλος Δ.Σ. της EUSOMA (European Society of Mastology), 1998-2001 πρόεδρος της International Association for Breast Cancer Research (IABCR), 1999-2003 πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής της World Society for Breast Health (WSBH), 1999-2002 πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Σούζαν Κόμεν για την καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού κ.ά. Η κ. Μουζάκα έχει αναπτύξει ένα τεράστιο επιστημονικό έργο, καθώς και μια σημαντική κοινωνική προσφορά για τα οποία έχει βραβευθεί πάρα πολλές φορές.

116 |

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΣΎΛΛΟΓΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΏΝ ΕΘΕΛΟΝΤΏΝ - ΦΊΛΩΝ - ΙΑΤΡΏΝ (ΚΕΦΙ)

Ψυχοκοινωνική υποστήριξη ογκολογικών ασθενών στο σπίτι! ΤΟ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ «ΜΑΖΊ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΠΊΤΙ», που λειτουργεί από το Σύλλογο Καρκινοπαθών Εθελοντών Φίλων - Ιατρών (ΚΕΦΙ), αποτελεί την υλοποίηση του οράματος για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών και των οικογενειών τους που δεν είναι σε θέση να μετακινηθούν από το σπίτι τους. Ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Σεπτέμβριο του 2018 κι από τότε δεν έχει πάψει να υποστηρίζει τους ανθρώπους στον οικείο χώρο τους με το να παρέχει ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη. Οι υπηρεσίες παρέχονται άνευ οικονομικού αντιτίμου σε ογκολογικούς ασθενείς που πληρούν τις παρακάτω προϋποθέσεις: - Βαρύτητα κατάστασης υγείας. - Αδυναμία μετακίνησης. - Οικονομική & οικογενειακή κατάσταση. Η κοινωνική υποστήριξη γίνεται από κοινωνική λειτουργό που ενημερώνει, καθοδηγεί και βοηθά στη διεκπεραίωση του αιτήματος πιστοποίησης αναπηρίας και στις μετέπειτα διαδικασίες για διεκδίκηση κοινωνικών παροχών και χρήσης δικαιωμάτων. Η ψυχολογική υποστήριξη παρέχεται από ψυχολόγο στον οικείο χώρο των ασθενών με στόχο την ψυχολογική ενδυνάμωση, τη συναισθηματική αποφόρτιση και τη διαχείριση του στρες που συνδέονται με την ασθένεια.

Μέσα από τις παρεμβάσεις των ειδικών του προγράμματος, οι άνθρωποι που νοσούν και οι οικείοι τους βρίσκουν ξανά νόημα και δύναμη για κινητοποίηση, δεσμεύονται στη θεραπευτική διαδικασία και μαθαίνουν να προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες της καθημερινότητάς τους. Στη διάρκεια της λειτουργίας του το πρόγραμμα εξελίσσεται και προσαρμόζεται στις ανάγκες των συνθηκών. Ορόσημο αποτελεί η συνεργασία με την Κατ’ οίκον Νοσηλεία του Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας» από τον Ιανουάριο του 2020, η οποία συνεχίζεται έως και σήμερα. Παράλληλα, λόγω των μέτρων προστασίας για την πανδημία, το πρόγραμμα έχει προσαρμόσει τις υπηρεσίες του σε εξ αποστάσεως λειτουργία χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που προσφέρει η τεχνολογία. Ενώ αρχικά υπήρχε χωρικός περιορισμός εντός των ορίων του Δήμου Αθηναίων, πλέον οι προοπτικές του προγράμματος αφορούν την παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε απομακρυσμένες περιοχές μέσα από τις δυνατότητες των τηλεπικοινωνιών. Για περισσότερες πληροφορίες και προγραμματισμό συνάντησης για ένταξη στο πρόγραμμα, επικοινωνήστε με το Σύλλογο στα τηλέφωνα 210-6468222 & 210-3244390 ή μέσω e-mail στη διεύθυνση info@ anticancerath.gr. ■

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΟΖΑΝΗΣ «ΜΑΜΑΤΣΕΙΟ»

Προμήθεια αναισθησιολογικού μηχανήματος ΣΤΟ ΠΛΑΊΣΙΟ ΑΝΑΒΆΘΜΙΣΗΣ του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού του Νοσοκομείου Κοζάνης «Μαμάτσειο» ολοκληρώθηκε η προμήθεια δύο πλήρων μονάδων αναισθησίας LEON PLUS. Πρόκειται για μηχανήματα της πλέον σύγχρονης τεχνολογίας, στέρεας και ανθεκτικής κατασκευής, κατάλληλα για νοσοκομειακή χρήση σε περιβάλλον χειρουργείου, σχεδιασμένα και κατασκευασμένα σύμφωνα με όλες τις διεθνές προδιαγραφές ασφάλειας. Η προμήθεια του αναισθησιολογικού συγκροτήματος πραγματοποιήθηκε μέσω του διεθνούς ηλεκτρονικού ανοικτού διαγωνισμού «Προμήθεια Ιατροτεχνολογικού Εξοπλισμού για τις ανάγκες του Γ.Ν. Κοζάνης», ο οποίος έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Δυτική Μακεδονία 2014-2020» του ΕΣΠΑ. ■

| 117

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

H κρυοκατάλυση στη μάχη κατά του καρκίνου! ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ, ορθοπαιδικός χειρουργός, διευθυντής του τμήματος Σπονδυλικής Στήλης στο Ιατρικό Κέντρο Περιστερίου.

ΟΙ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΈΣ ΑΣΘΈΝΕΙΕΣ εξακολουθούν να απασχολούν έντονα τη σύγχρονη ιατρική πραγματικότητα, αποτελώντας μια από τις κυριότερες αιτίες θανάτου. «Στη χώρα μας σήμερα χρησιμοποιούνται δύο είδη κατάλυσης νεοπλασιών, η θερμική που χωρίζεται σε χρήση μικροκυμάτων/ραδιοσυχνοτήτων και τον τελευταίο χρόνο έχει αναπτυχθεί η τεχνική της κρυοκατάλυσης (CRYOABLATION) μέσω βελονών καθοδηγούμενων στον ιστό με απεικονιστικές μεθόδους. Εφαρμόζεται για τη θεραπεία καλοήθων και κακοήθων νεοπλασιών, για νευρολύσεις, αλλά και για περιπτώσεις που χρήζουν άμεσης διαχείρισης του πόνου», επισημαίνει ο Γιώργος Τριανταφυλλόπουλος, ορθοπαιδικός χειρουργός και διευθυντής του τμήματος Σπονδυλικής Στήλης στο Ιατρικό Κέντρο Περιστερίου ( Όμιλος Ιατρικού Αθηνών) και προσθέτει: «Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι με τη μέθοδο αυτή σε σημαντικά μικρό χρονικό διάστημα παρέχεται στον ασθενή το βέλτιστο ιατρικό αποτέλεσμα με τη λιγότερο επεμβατική μέθοδο, ενώ και ο θεράπων ιατρός αντιλαμβάνεται ότι διαθέτει στη φαρέτρα του την αιχμή της τεχνολογίας». Κατά τη διάρκεια της κρυοκατάλυσης (CRYOABLATION) δημιουργείται ακραίο ψύχος (που μπορεί και να ξεπερνά τους <-120ο Κελσίου) στο άκρο ειδικών βελονών με σκοπό τη στοχευμένη καταστροφή του ιστού σε πραγματικό χρόνο. Το ψύχος επιτυγχάνεται με χρήση του αδρανούς ευγενούς αερίου Αργού σε μεγάλη πίεση στο εσωτερικό της βελόνας. Ο γιατρός παρακολουθεί τη διαδικασία σε άμεση απεικόνιση μέσω αξονικού τομογράφου, ενώ ο ασθενής μπορεί να υπόκειται σε τοπική αναισθησία, σε αντίθεση με τις προαναφερθείσες θερμικές μεθόδους (μικροκυμάτων/ραδιοσυχνοτήτων) που απαιτείται ολική νάρκωση και παρουσία αναισθησιολόγου στις περισσότερες των περιπτώσεων. Σύμφωνα με τον κ. Τριανταφυλλόπουλο, η ιδιότητα

118 |

Ο κ. ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΌΠΟΥΛΟΣ.

του πάγου να αδρανοποιεί και να καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα από τα πρώτα λεπτά (κρυοαναισθησία - Cryoanalgesia) προσφέρει στον ασθενή την απώλεια της αίσθησης του πόνου καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας και στον γιατρό την απεικόνιση του πάγου στη στοχευμένη περιοχή, χαρακτηριστικά που δεν τα συναντάμε στις θερμικές καταλύσεις. Η κρυοκατάλυση χωρίζεται σε 2 κύκλους των 10 λεπτών ψύξης με έναν ενδιάμεσο κύκλο 10 λεπτών απόψυξης (παθητικής - ενεργητικής) σε θεραπείες νεοπλασμάτων, ενώ διαφοροποιείται σε θεραπείες νευρόλυσης ανάλογα με το σημείο εφαρμογής. Ο χρόνος της επέμβασης κυμαίνεται από 15 έως 45 λεπτά σε πλήρη λειτουργία. Ο δεύτερος κύκλος απαιτείται σε θεραπείες όγκων, στοχεύοντας στην καταστροφή και των περιμετρικών κυττάρων με στόχο

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ την αποφυγή δημιουργίας μελλοντικών μεταστάσεων στο ίδιο σημείο. Με τους κύκλους ψύξης-απόψυξης επιτυγχάνεται καταστροφή της δομής της κυτταρικής μεμβράνης των κυττάρων στο συγκεκριμένο σημείο στόχευσης στον ιστό, με τις δημιουργούμενες θερμοκρασίες να κυμαίνονται από -20ο έως -40ο Κελσίου. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας εισέρχονται στον ασθενή διαδερμικά (χωρίς παρουσία χειρουργικής τομής) και με βάση την επιλογή του ιατρού λεπτές βελόνες μεγέθους 14G-17G, ανάλογα με το σημείο εφαρμογής της θεραπείας. Κάθε βελόνα ή συνδυασμός βελόνων δημιουργούν στο άκρο τους διαφορετικής διάστασης παγοκρύσταλλο. Σκοπός της θεραπείας είναι η στοχευόμενη περιοχή να υπερκαλυφθεί με τη δημιουργία του πάγου μέχρι και 10% επιπλέον της στοχευμένης περιοχής. Τα κυριότερα πεδία εφαρμογής της μεθόδου της κρυοκατάλυσης είναι τα εξής:

• Νεοπλασίες στα οστά, στα νεφρά, στον πνεύμονα, στον προστάτη και το ήπαρ. • Νευρόλυση. • Διαχείριση πόνου (Pain management). «Είναι εξαιρετικά σημαντικό πως μετά τη θεραπευτική συνεδρία δεν απαιτείται νοσηλεία, με την προϋπόθεση ότι ο ασθενής ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες του γιατρού», καταλήγει ο κ. Τριανταφυλλόπουλος. Την επιστημονική ομάδα στο Ιατρικό Κέντρο Περιστερίου για τη μέθοδο της κρυοκατάλυσης απαρτίζουν οι γιατροί: • Υπεύθυνος Ογκολογικού Τμήματος: Βασίλειος Μάρκος, ογκολόγος. • Υπεύθυνος οστικών μεταστάσεων: Γεώργιος Τριανταφυλλόπουλος, ορθοπαιδικός χειρουργός (δ/ντής Τμήματος Σπονδυλικής Στήλης). • Υπεύθυνος μεταστάσεων νεφρών, ήπατος, πνευμόνων, προστάτη: Μενέλαος Μαλαμάς, ακτινολόγος (δ/ντής Ακτινολογικού Τμήματος). ■

ΓΙΏΡΓΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΌΠΟΥΛΟΣ Ο Γιώργος Γ. Τριανταφυλλόπουλος είναι πιστοποιημένος oρθοπαιδικός χειρουργός και διευθυντής του τμήματος Σπονδυλικής Στήλης στο Ιατρικό Περιστερίου και ασκεί ιδιωτική πρακτική για πάνω από 10 χρόνια. Ειδικεύεται αποκλειστικά σε ενδοσκοπικές-διαδερμικές ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές σπονδυλικής στήλης, ενδοσκοπική αποκατάσταση καρπιαίου σωλήνα, αναίμακτη χειρουργική αντιμετώπιση καταγμάτων, καθώς και πραγματοποιεί εγχύσεις αυξητικών παραγόντων-αιμοπεταλίων στην αντιμετώπιση παθήσεων του μυοσκελετικού συστήματος. Σεβαστή ευρέως για την ακρίβεια και την εφαρμογή πρωτοποριακών χειρουργικών τεχνικών, η προσέγγιση του ιατρού βασίζεται σε μια φιλοσοφία ότι κάθε μεμονωμένη διαδικασία είναι συγκεκριμένη και προσαρμοσμένη στις ατομικές ανάγκες κάθε ασθενούς. Χρησιμοποιεί ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, έτσι ώστε ο χρόνος διακοπής λειτουργίας και η ακινησία να μειώνονται σημαντικά. Η εστίασή του δεν είναι μόνο η πλήρης ανάρρωση ενός ασθενούς, αλλά η ταχύτητα αυτής της ανάρρωσης για να επιστρέψει στην καθημερινότητα. Για να βελτιστοποιήσει αυτήν την πρόθεση συντονίζει τη μετεγχειρητική φροντίδα που συχνά περιλαμβάνει αλληλεπίδραση με φυσιοθεραπευτές, προπονητές και αθλητικούς εκπαιδευτές. Ο Γιώργος Γ. Τριανταφυλλόπουλος, MD, γεννήθηκε στη Ν. Αφρική. Ολοκλήρωσε το πτυχίο του με άριστα στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Carol Davilla. Ειδικεύτηκε στην Ορθοπαιδική Χειρουργική και Τραυματολογία στο Γενικό Νοσοκομείο Ελευσίνας «Θριάσιο» με καθοδηγητή τον παγκοσμίου φήμης ιατρό και ερευνητή καθηγητή T.B. Grivas και ολοκλήρωσε την ειδίκευσή του στο Νοσοκομείο Παίδων «Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού». Συνέχισε να εκπαιδεύεται και να εργάζεται με υποτροφία στο Νοσοκομείο Royal National Orthopaedic Hospital Brockley Hill, Stanmore, Ηνωμένο Βασίλειο, στο Νοσοκομείο Ospedale Santissima Trinità, Cagliari CA, Ιταλία, στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Universitätsklinikum Würzburg, Γερμανία, καθώς και στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ajou University Hospital, Suwon-si, Gyeonggi-do, Κορέα, υπό την καθοδήγηση των καθηγητών Mr Sean Molloy, Dott. Stefano Marcia, Prof. Dr. Altan Sahin και Sang-Ho Lee, παγκόσμιες προσωπικότητες στην ελάχιστα επεμβατική χειρουργική σπονδυλικής στήλης. Ο συνδυασμός των ανωτέρω θέσεων, καθώς και η άρτια εκπαίδευσή του στην Ορθοπαιδική Χειρουργική τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, η συχνή συμμετοχή του σε διεθνή συνέδρια και σεμινάρια ως εκπαιδευτής, καθώς και η καθημερινή ενασχόληση με το χειρουργείο τού δίνουν τη δυνατότητα να διεξάγει επεμβάσεις σε όλο το φάσμα της Ορθοπαιδικής με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε τεχνικές ελάχιστα επεμβατικές και χρήση ρομποτικής χειρουργικής, όπου αυτή εφαρμόζεται, εξασφαλίζοντας στους ασθενείς του αποτελεσματική ιατρική φροντίδα και ασφάλεια με ανώδυνη και γρήγορη αποκατάσταση.

| 119

ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ

Φλεβική θρόμβωση και καρκίνος: Oδηγίες για πρόληψη και θεραπεία! Γράφει ο Δρ ΘΕΟΔΌΣΙΟΣ ΜΠΊΣΔΑΣ, αν. καθηγητής Αγγειοχειρουργικής, διευθυντής Γ′ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής, Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.

Η ΘΡΌΜΒΩΣΗ ΠΟΥ ΟΦΕΊΛΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΊΝΟ είναι μια από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτου σε καρκινοπαθείς. Ο καρκίνος ως πάθηση αυξάνει από 4 μέχρι 7 φορές τον κίνδυνο για εμφάνιση θρόμβωσης, 2 φορές τον κίνδυνο για αιμορραγία λόγω της απαιτούμενης αντιπηκτικής αγωγής. Από την άλλη, η εμφάνιση θρόμβωσης σε ασθενή με καρκίνο αυξάνει 10 φορές τον κίνδυνο για θάνατο σε σχέση με έναν μη καρκινοπαθή. Οι στατιστικές αυτές αναδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος, γι’ αυτόν το λόγο τόσο οι ιατροί όσο και οι ασθενείς θα πρέπει να ακολουθήσουν μια σειρά οδηγιών για την πρόληψη και θεραπεία της θρόμβωσης που σχετίζεται με τη νεοπλασία. — ΤΙ ΣΥΣΤΉΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΌΛΗΨΗ ΤΗΣ ΦΛΕΒΙΚΉΣ ΘΡΌΜΒΩΣΗΣ ΣΕ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΎΣ ΑΣΘΕΝΕΊΣ; Κατά γενικό κανόνα, η χορήγηση ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους έδειξε να μειώνει τον κίνδυνο φλεβοθρόμβωσης κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει ξεκάθαρη οδηγία σε ό,τι αφορά την προληπτική χορήγηση των ενέσεων αυτών σε όλους τους ασθενείς. Ο θεράπων ιατρός αξιολογεί τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβωσης και αναλόγως αποφασίζει την ανάγκη προληπτικής αντιπηκτικής αγωγής. Ένα γνωστό εργαλείο υπολογισμού της πιθανότητας εμφάνισης θρόμβωσης σε καρκινοπαθείς είναι η μέτρηση του ειδικού score Khorana risk score. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι σε ασθενείς με σκορ ≅2 τα νέα αντιπηκτικά φάρμακα από το στόμα απιξαμπάνη (Eliquis, Pfizer) και ριβαροξαμπάνη (Xarelto, Bayer) μείωσαν σημαντικά την πιθανότητα φλεβοθρόμβωσης σε καρκινοπαθείς που εισέρχονταν στη φάση της χη-

120 |

Ο Δρ ΘΕΟΔΌΣΙΟΣ ΜΠΊΣΔΑΣ.

μειοθεραπείας. Σε κάθε περίπτωση, οι κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν τη φαρμακευτική προφύλαξη κατά της φλεβοθρόμβωσης σε όλους τους ογκολογικούς ασθενείς υψηλού ρίσκου. Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν ασθενείς με πολλαπλούν μυέλωμα, που λαμβάνουν ανοσορυθμιστικά φάρμακα σε συνδυασμό με κορτικοστεροειδή ή χημειοθεραπεία και οι οποίοι έχουν αυξημένο κίνδυνο θρόμβωσης. Στους ασθενείς αυτούς ο θεράπων αιματολόγος αξιολογεί τον κίνδυνο και ανάλογα με τις κατευθυντήριες οδηγίες σχεδιάζει το κατάλληλο φαρμακευτικό σχήμα για τον ασθενή.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ — ΤΙ ΣΥΣΤΉΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΌΛΗΨΗ ΤΗΣ ΦΛΕΒΙΚΉΣ ΘΡΌΜΒΩΣΗΣ ΣΕ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΕΊΣ ΠΟΥ ΥΠΟΒΆΛΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΉ ΕΠΈΜΒΑΣΗ; Οι ασθενείς με καρκίνο που υποβάλλονται σε χειρουργικές επεμβάσεις είναι πολύ υψηλού κινδύνου για φλεβοθρόμβωση στην περιεγχειρητική περίοδο. Γι’ αυτόν το λόγο συνιστάται από όλες τις κατευθυντήριες οδηγίες να ξεκινάει η φαρμακευτική κάλυψη με ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους πριν από την επέμβαση και να συνεχίζεται μέχρι τουλάχιστον 7 έως 10 μέρες μετεγχειρητικά. Σε κάθε περίπτωση, η χρήση αντιθρομβωτικών καλτσών μόνο δεν είναι αρκετό ως μέτρο πρόληψης της φλεβικής θρόμβωσης στους συγκεκριμένους ασθενείς. Η διάρκεια της μετεγχειρητικής θεραπείας θα πρέπει να επεκταθεί στις 4 εβδομάδες σε ασθενείς υψηλού ρίσκου που χειρουργούνται στην κοιλιά ή στην πύελο. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι δεν συνιστάται η προληπτική τοποθέτηση φίλτρου κάτω κοίλης φλέβας, εάν ο ασθενής δύναται να λάβει αντιπηκτικά. — ΕΝΈΣΕΙΣ ΗΠΑΡΊΝΗΣ Ή ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΆ ΔΙΆ ΤΟΥ ΣΤΌΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΊΑ ΘΡΟΜΒΏΣΕΩΝ ΣΕ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΎΣ ΑΣΘΕΝΕΊΣ; Η καθημερινή χρήση αντιπηκτικών ενέσεων μειώνει σαφώς την ήδη επιβαρυμένη ποιότητα ζωής των καρκινοπαθών, γι’ αυτό η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί να ανακαλύψει φαρμακευτικούς παράγοντες που να λαμβάνονται με ασφάλεια από το στόμα για τη θεραπεία της φλεβοθρόμβωσης. Μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί 4 μεγάλες έρευνες που συγκρίνουν την ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους και τα διάφορα νέα αντιπηκτικά φάρμακα από το στόμα. Σε όλα τα πρωτόκολλα οι ασθενείς παρακολουθήθηκαν για τουλάχιστον 6 μήνες. Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα, οι κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν τα νέα αντιπηκτικά φάρμακα σε ογκολογικούς ασθενείς που: • δεν είναι υψηλού ρίσκου για αιμορραγία, • δεν πάσχουν από καρκίνο του γαστρεντερικού ή του ουροποιητικού συστήματος,

• δεν έχουν σημαντικού βαθμού νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια και • δεν έχουν αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα. Η διάρκεια της θεραπείας είναι κατά κανόνα 3 έως 6 μήνες, ενώ σε μερικούς ασθενείς με ενεργό καρκίνο (κυρίως μεταστατικό) συνιστάται η εφ’ όρου ζωής αντιπηκτική αγωγή. Σε κάθε περίπτωση, ο ογκολογικός ασθενής με φλεβική θρόμβωση θα πρέπει να επαναξιολογείται σε τακτική βάση (κάθε 3 μήνες) από τον αγγειοχειρουργό-αγγειολόγο. — ΕΜΦΆΝΙΣΗ ΘΡΟΜΒΏΣΕΩΝ ΣΕ ΜΗ ΣΥΝΗΘΙΣΜΈΝΑ ΑΓΓΕΊΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΊΣ ΜΕ ΝΕΟΠΛΑΣΊΕΣ Η εμφάνιση θρομβώσεων σε ασυνήθιστες θέσεις (θρομβοφλεβίτιδα, θρόμβωση ηπατικών φλεβών, θρόμβωση φλεβών εγκεφάλου, θρόμβωση νεφρικών φλεβών, θρόμβωση φλεβών σάλπιγγας ή όρχε-

ων κ.τ.λ.) χρήζει άμεσης εξέτασης από αιματολόγο, ο οποίος ενίοτε σε συνεργασία με τον αγγειοχειρουργό-αγγειολόγο θα προτείνει το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα. Εξαιτίας της σπανιότητας αυτών των θρομβώσεων δεν υπάρχουν ισχυρές συστάσεις για το είδος και τη διάρκεια της θεραπείας. ■

ΘΕΟΔΌΣΙΟΣ ΜΠΊΣΔΑΣ Ο Δρ Θεοδόσιος Μπίσδας είναι διευθυντής της Γ’ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και αναπλ. καθηγητής Αγγειοχειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Βεστφαλίας της Γερμανίας. Έχει πιστοποιηθεί ως Endovascular Specialist από τη Γερμανική Ακαδημία Αγγειοχειρουργικής για τη χρήση ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών και θεωρείται ένας από τους πλέον ειδικούς στην ελάχιστα επεμβατική αντιμετώπιση των αγγειακών παθήσεων παγκοσμίως. Στο ενεργητικό του έχει περισσότερες από 150 δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά διεθνούς κύρους, ενώ έχει βραβευτεί με το Vascular Career Advancement Award στις ΗΠΑ για τη μέχρι τώρα κλινική και επιστημονική του πορεία. Ο Δρ Μπίσδας επέστρεψε το 2019 στο πλαίσιο του Brain Gain στην Ελλάδα.

| 121

Το 5-10% των περιπτώσεων παγκρεατικού καρκίνου έχουν γενετική προδιάθεση! Της ΑΝΘΉΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

Ο ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΚΌΣ ΚΑΡΚΊΝΟΣ είναι ο 15ος συνηθέστερος καρκίνος παγκοσμίως, εντούτοις έχει πολύ υψηλό ποσοστό θνησιμότητας, με το εκτιμώμενο ποσοστό πενταετούς επιβίωσης να είναι περίπου 5-10% κατά τη διάγνωση. Σύμφωνα με τη Δρα Αλεξία Ηλιάδη, Assistant Senior Scientist-Research & Development Department NIPD Genetics, στην Ευρώπη ευθύνεται ετησίως για περισσότερους από 95.000 θανάτους, ενώ το προσδόκιμο ζωής κατά τη στιγμή της διάγνωσης είναι χαμηλότερο από 5 μήνες. Τα ποσοστά εμφάνισης του καρκίνου του παγκρέατος είναι υψηλότερα στους άνδρες. Η συχνότητα νέων διαγνωσμένων περιστατικών αυξάνεται με την ηλικία, καθώς σχεδόν το 90% των ασθενών διαγιγνώσκονται μετά τα 55 τους χρόνια. Αν και σπάνια, ο παγκρεατικός καρκίνος μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα κάτω των 30 ετών και αυτό οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης. ΣΠΆΝΙΑ ΠΡΟΚΑΛΕΊ ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ ΣΕ ΠΡΏΙΜΟ ΣΤΆΔΙΟ Όπως μας εξηγεί η Δρ Ηλιάδη, στην πλειονότητα των περιπτώσεων εντοπίζεται σε προχωρημένο στάδιο, όταν η νόσος έχει ήδη κάνει μεταστάσεις. Οι κύριες λειτουργίες του παγκρέατος είναι η παραγωγή ενζύμων και ορμονών για την πέψη των τροφών και ο έλεγχος των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Κατά συνέπεια, τα κυριότερα συμπτώματά του περιλαμβάνουν ίκτερο, απώλεια όρεξης, ακούσια απώλεια βάρους, κόπωση, πυρετό, καθώς και προβλήματα πέψης, όπως ναυτία ή εμετό, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, πόνο στην κοιλιά και την πλάτη. Καθώς τα παραπάνω συμπτώματα μπορούν να αποδοθούν σε διάφορες ασθένειες, είναι σημαντική η αναζήτηση ιατρικής συμβουλής, εάν συνεχίζονται ή επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου.

122 |

H Δρ ΑΛΕΞΊΑ ΗΛΙΆΔΗ.

Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΈΑΤΟΣ ΕΊΝΑΙ ΚΥΡΊΩΣ ΣΠΟΡΑΔΙΚΌΣ Τα αίτια που οδηγούν σε αυτόν δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί επαρκώς, αλλά ορισμένοι παράγοντες, όπως το κάπνισμα, το υπερβολικό βάρος ή το προσωπικό ιστορικό διαβήτη, αυξάνουν το ρίσκο εμφάνισής του. «Το 5-10% των περιπτώσεων παγκρεατικού καρκίνου έχουν γενετική προδιάθεση και κατά συνέπεια είναι κληρονομικές», επισημαίνει η Δρ Ηλιάδη και συμπληρώνει:

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό παγκρεατικού καρκίνου διατρέχουν ρίσκο για κληρονομικό καρκίνο του παγκρέατος, καθώς ενδέχεται να φέρουν ορισμένες μεταλλάξεις (αλλαγές) της βλαστικής σειράς (κληρονομούμενες μεταλλάξεις). Πρόκειται για γονιδιακές αλλαγές, οι οποίες μπορούν να μεταβιβαστούν από γονείς στα παιδιά τους και να αυξήσουν το ρίσκο εμφάνισης καρκίνου. Όπως και με άλλους κληρονομικούς καρκίνους, ασθενείς που είναι φορείς κληρονομούμενων μεταλλάξεων σε συγκεκριμένα γονίδια (π.χ. τα γονίδια BRCA1 και BRCA2) μπορεί να ωφεληθούν από στοχευμένες θεραπείες. Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μπορούν να επωφεληθούν από γενετικές εξετάσεις κληρονομικού καρκίνου για να εκτιμήσουν το ρίσκο εμφάνισης του και να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις για το μέλλον τους. Η λήψη προφυλακτικών μέτρων μέσω συχνότερων ελέγχων ρουτίνας μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του ρίσκου εμφάνισης καρκίνου και στην έγκαιρη ανίχνευση, όταν η θεραπεία ενδεχομένως να είναι πιο επωφελής. ΟΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΈΣ ΕΞΕΤΆΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΎΝΤΑΙ Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ίκτερος είναι συχνά η πρώτη ένδειξη, διενεργούνται εξετάσεις αίματος που

αξιολογούν την ηπατική λειτουργία και ενδέχεται να ακολουθήσει υπέρηχος, αξονική, όπως επίσης και ποζιτρονική ή μαγνητική τομογραφία. Η βιοψία ιστού στο πάγκρεας διενεργείται για επιβεβαίωση της παρουσίας καρκίνου. Η θεραπεία του παγκρεατικού καρκίνου παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες και εξαρτάται από το μέγεθος, τον τύπο και τη θέση του όγκου και εάν έχει κάνει μεταστάσεις. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της πρόγνωσης της νόσου και της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις όσον αφορά τον παγκρεατικό καρκίνο είναι η αργοπορημένη διάγνωση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ασθενείς να βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο κατά τη διάγνωση, όταν τα ποσοστά επιβίωσης είναι πολύ χαμηλά. Ασθενείς υψηλού κινδύνου, όπως άτομα με κληρονομική προδιάθεση, μπορούν να επωφεληθούν από γενετικές εξετάσεις κληρονομικού καρκίνου. Η σημαντικότητα της έγκαιρης διάγνωσης είναι σαφής. Κατά συνέπεια, η ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους και τα συμπτώματα του παγκρεατικού καρκίνου μπορεί να ευαισθητοποιήσει το κοινό και να παρέχει τα καλύτερα εργαλεία για την εύρεση καινοτόμων και ευεργετικών θεραπειών. ■

ΑΛΕΞΊΑ ΗΛΙΆΔΗ Η Δρ Αλεξία Ηλιάδη έλαβε το πτυχίο της στις Βιολογικές Επιστήμες από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Συνέχισε το διδακτορικό της στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστόνης στον τομέα της βιολογίας του καρκίνου και ήταν μεταδιδακτορική υπότροφος στο Cancer Research UK στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Έχει κερδίσει μια σειρά από υποτροφίες, ενώ έχει γράψει αρκετές δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά. Επιπλέον, έχει λάβει μέρος σε πολυάριθμα συνέδρια σε όλο τον κόσμο, όπου και έχει παρουσιάσει τη δουλειά της. Από το 2016 και μέχρι σήμερα, η Δρ Ηλιάδη εργάζεται στην NIPD Genetics, μια κορυφαία καινοτόμο εταιρεία βιοτεχνολογίας που δραστηριοποιείται στον τομέα της ανάπτυξης, της μηχανικής και της παροχής λύσεων γενετικών δοκιμών in vitro.

| 123

Η προϊστορία του καρκίνου! Ευρήματα από απολιθώματα και μούμιες Γράφει ο ΓΕΡΆΣΙΜΟΣ Α. ΡΗΓΆΤΟΣ, ιατρός-συγγραφέας, άμ. επικ. καθηγητής Ιατρικής και επίτ. δρ Παιδαγωγικού Τμήματος Δ.Ε. Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΕΊΝΑΙ ΑΡΧΑΊΟ ΝΌΣΗΜΑ όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και αρχαίο στην κλίμακα της οντογένεσης. Αυτό σημαίνει ότι ως νόσημα προϋπάρχει της ανάπτυξης του ανθρώπου. Πολλοί όγκοι εμφανίζονται σε φυτικά είδη, καθώς και σε ασπόνδυλα ζώα. Δεν γίνεται όμως ομόφωνα αποδεκτή η ακριβής ισοδυναμία με τον καρκίνο που αναπτύσσεται στις ανώτερες μορφές ζωής. Πενήντα εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα στο Wyoming (ΗΠΑ) έζησε δεινόσαυρος, ο οποίος, όπως έδειξε ο Roy Lee Moodie (1923), αρρώστησε από κακόηθες νεόπλασμα των οστών, το οποίο διαπιστώθηκε στο απολίθωμα του δεινόσαυρου. Καρκίνος εμφανίζεται και στα συνήθη σπονδυλωτά ζώα: σε ψάρια, πουλιά, ερπετά και διάφορα είδη θηλαστικών. Σε απολιθώματα της πλειστόκαινης περιόδου, από τα οστά της λεκάνης λύκου, διαπιστώθηκε σπογγώδης διαμόρφωση του οστού που αποδόθηκε σε παρουσία καρκίνου. Σε απολιθωμένα οστά αλόγου διαπιστώθηκε υπερόστωση που αποδόθηκε σε οστεοσάρκωμα, παρ’ όλο που διαγνώσεις από τέτοια υλικά ενέχουν πάντα τον κίνδυνο σφάλματος. Το 1932 ο Louis Leaky βρήκε την πρώτη πιθανή περίπτωση ανάπτυξης καρκίνου σε ανθρωπίδες. Επρόκειτο για τα υπολείμματα είτε Αυστραλοπιθήκου είτε Homo erectus. Πιθανολογήθηκε ότι η νεοπλασία ήταν λέμφωμα του Burkitt, σύμφωνα με τις σήμερα επικρατούσες γνώσεις και ονοματολογία, η οποία τότε ήταν διαφορετική. Όμως ο καρκίνος είναι αρχαίο νόσημα και για τον άνθρωπο, σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουμε. Αναφέρονται απολιθώματα ανθρώπου, τα οποία χρονολογούνται από ενάμισι εκατομμύριο χρόνια, στα οποία διαπιστώθηκε ογκόμορφη μάζα που είχε απολιθωθεί. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 500.000 χρόνια από σήμερα άνθρωπος της Νεολιθικής Εποχής ανέπτυξε καρκίνο στα οστά του ρινοφάρυγγα. Ο σκελετός του, που βρέθηκε και μελετήθηκε από τον C.M. Morant, εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο. Ογκόμορφες μάζες και οστεολυτικές βλάβες βρέθηκαν σε σκελετούς 50.000 έως 60.000 ετών.

124 |

Ο κ. ΓΕΡΆΣΙΜΟΣ Α. ΡΗΓΆΤΟΣ.

Επίσης, ενδιαφέροντα στοιχεία αποκτούμε από την εμπειρική και την απεικονιστική εξέταση ταριχευμένων πτωμάτων από την αρχαία Αίγυπτο (μούμιες). Η απεικόνιση γίνεται με κλασικό ακτινολογικό έλεγχο, αλλά και με τις σύγχρονες μεθόδους της αξονικής και της μαγνητικής τομογραφίας. Οι μούμιες αυτές, που υπολογίζεται ότι έχουν ηλικία 6.000 έως 5.000 χρόνων, βρέθηκε ότι είχαν νοσήσει από τύπους καρκίνου όπως εκείνοι του ρινοφάρυγγα και του οστεοσαρκώματος. Σε μούμιες της 5ης δυναστείας έχουν ανευρεθεί βλάβες, οι οποίες θεωρείται ότι έχουν προκληθεί από οστεοσάρκωμα. Η μία από τις περιπτώσεις αναφέρεται σε σάρκωμα του μηρού και η άλλη του βραχιονίου. Από ορισμένους άλλους ερευνητές, όμως, οι βλάβες αυτές αποδίδονται σε καλοήθεις εξεργασίες. Σχετική έρευνα έχει γίνει και σε μούμιες χωρών της Λατινικής Αμερικής, κυρίως του Περού, διατηρημένες με διαφορετική τεχνική, που ανάγονται περίπου 2.400 χρόνια από σήμερα. Και εκεί σε ορισμένους σκελετούς

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

διαπιστώθηκαν οστικές βλάβες συμβατές με μεταστάσεις από καρκίνους ή από πολλαπλούν μυέλωμα. Διαπιστώθηκαν, επίσης, και διάφοροι τύποι καλοήθων όγκων, κυρίως οστεώματα. Σποραδικές περιπτώσεις με τέτοιες ενδείξεις έχουν περιγραφεί και σε περιοχές της Ευρώπης, όπως λ.χ. στα Πυρηναία, στη Δανία και αλλού. Δυστυχώς, η φύση τού προς εξέταση υλικού δεν συμβάλλει στην ασφαλή διάγνωση, παρέχει όμως ισχυρές ενδείξεις προς τούτο. Τα ευρήματα του πιο πάνω τύπου ενισχύονται και από τις καταγραφές των αρχαίων πολιτισμών. Οι Μεσοποτάμιοι, κατά τον Αρ. Π. Κούζη, διακρίνουν κακοήθεις όγκους που καταγράφονται με σφηνοειδή γραφή σε πλίθινες πλάκες ως μάχσου και καλοήθεις όγκους (συνήθως φλεγμονώδους αιτιολογίας) που καταγράφονται ως μούρσου. Αρκετές μαρτυρίες ανιχνεύονται και σε αιγυπτιακούς παπύρους. Στον πάπυρο Καχούν (Kahun), που ανάγεται περίπου στο 2000 π.Χ., περιγράφεται η «περίπτωση 2», που αναφέρεται στη χαρακτηριστική δυσοσμία των εκκρίσεων από τον κόλπο, που εμφανίζεται σε περιπτώσεις καρκίνου της μήτρας. Στον πάπυρο Έμπερς (Ebers) του 1500 π.Χ. αρκετές από τις περιγραφόμενες περιπτώσεις μπορούν να αποδοθούν σε καρκίνο. (α) Από τη στήλη 42 η περίπτωση 206 περιγράφει συμπτωματολογία συμβατή με καρκίνο στομάχου (πόνος, δυσκαταποσία, αλλαγή κατά την ψηλάφηση «σαν (σε) γυναίκα που έχει αποβάλει το έμβρυό της»). (β) Στη στήλη 96, η περίπτωση 831 αναφέρει την αιματηρή ρύση από τον κόλπο σε περιπτώσεις καρκίνου της μήτρας. (γ) Η περίπτωση 813

του παπύρου του Ebers αναφέρεται σε φαγεδαινική ελκωτική μορφή εξεργασίας, εκτεινομένης στον κόλπο. Είναι ενδιαφέρον ότι άλλες ογκόμορφες εξεργασίες (διογκωμένοι αδένες, αποστηματοποιημένοι αδένες, διόγκωση χοληδόχου κύστης, κήλες κ.λπ.) διαχωρίζονται σαφώς από τις ύποπτες για κακοήθεια μάζες που περιγράφονται. Ακόμα μια πιθανή για κακοήθη εξεργασία περίπτωση ανευρίσκεται στον πάπυρο Edwin Smith, που χρονολογείται περίπου στο 1700 π.Χ. και ασχολείται με χειρουργικά νοσήματα. Στην περίπτωση με αριθμό 45 περιγράφεται όγκος του μαστού, σκληρός, εκτεταμένος, χωρίς φλεγμονώδη τοπικά φαινόμενα και χωρίς πυρετό. Πολλοί στην περίπτωση αυτή αναγνωρίζουν μια πρώιμη περιγραφή καρκίνου του μαστού. Είναι ευνόητο ότι για όλες τις πιο πάνω περιπτώσεις η αναγνώριση του νοσήματος είναι πιθανολογική. Άλλωστε, ακόμα και σε πολύ μεταγενέστερες εποχές δεν είναι βέβαιο ότι αυτό που αναφέρεται ως καρκίνος ταυτίζεται υποχρεωτικά με αυτό που σήμερα ορίζεται ως καρκίνος. Οι άνθρωποι κατά την προϊστορία και την πρώιμη αρχαιότητα είχαν περιορισμένο χρόνο ζωής, ώστε να μην προλαβαίνουν να αναπτύξουν κακοήθη νεοπλάσματα. Οι φυσικές αντίξοες συνθήκες, ο υποσιτισμός και τα λοιμώδη νοσήματα δεν επέτρεπαν την πρόοδο της ηλικίας στα απαιτούμενα για την καρκινογένεση χρόνια. Τον καρκίνο γνωρίζουν και άλλοι αρχαίοι ανατολικοί λαοί. Στο ινδικό έπος Ραμαγιάνα (Ramayana), που χρονολογείται περίπου 2000 π.Χ., αναφέρονται όγκοι, αλλά και η θεραπεία τους είτε με χειρουργική αφαί-

| 125

ρεση είτε με συντηρητικά μέσα (αυτοσχέδιες φαρμακευτικές προσπάθειες). Τα φάρμακα είχαν τη μορφή αλοιφής, για να τοποθετούνται εξωτερικά επάνω στον όγκο, ορισμένοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι οι αλοιφές αυτές περιείχαν και βαριά μέταλλα - ειδικώς δε αρσενικό. Αρκετά αργότερα, γύρω στο 800 π.Χ., όπως υποστηρίζεται, ανευρίσκεται σε επιγραφές σε πλάκες της Νινευΐ (Βαβυλωνία) αναφορά σε περίπτωση καρκίνου του μαστού, χωρίς όμως οποιαδήποτε μνεία για θεραπευτική παρέμβαση. Με τα στοιχεία που έχουν εκτεθεί -και παρά την εκ των πραγμάτων μη αποδεκτή φύση του υλικού- είναι σαφές ότι ο καρκίνος ως νόσημα του ανθρώπου υπάρχει από τα αρχαιότατα χρόνια. Αυτό το οποίο έχει αλλάξει είναι η ποσοτική έκφραση του νοσήματος. Το ζήτημα απασχολεί όχι μόνο επιδημιολόγους και ερευνητές, αλλά και τους ιατροϊστορικούς. Ο Kenneth F. Kiple (2006) σημειώνει: «Ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες και πιθανώς η νόσος Alzheimer είναι αρχαία νοσήματα του ανθρώπινου είδους. Υπάρ-

χει συζήτηση για το τι φαίνεται να συνδέεται με την ουσιαστική αύξηση και στα τρία νοσήματα, ειδικά στον ανεπτυγμένο κόσμο. Μια πιθανότητα είναι ότι περισσότεροι άνθρωποι ζουν για μακρό διάστημα, αρκετό για να το αποκτήσουν. Μια άλλη εξήγηση έχει να κάνει με τον τρόπο ζωής - μαζική παραγωγή και ευρεία χρήση προϊόντων καπνού και απεσταγμένων ποτών, που είναι επίσης προϊόντα του σύγχρονου κόσμου, συμβάλλουν σημαντικά για τα δύο τουλάχιστον από τα τρία πιο πάνω νοσήματα». Ο ίδιος προσθέτει και τους παράγοντες του σύγχρονου πολιτισμού που ενοχοποιούνται για την αύξηση του καρκίνου: την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα από την εκχέρσωση των δασών και κυρίως από τα καυσαέρια οχημάτων και βιομηχανίας, την καταστροφή του στρώματος του όζοντος, τη διατροφή κ.λπ. Όλα αυτά, με τα οποία συμφωνεί το σύνολο των επιστημόνων που παρατηρούν τα συναφή φαινόμενα, μετέτρεψαν ένα ιστορικά σπανιότατο νόσημα σε μάστιγα του σύγχρονου ανθρώπου. ■

ΓΕΡΆΣΙΜΟΣ Α. ΡΗΓΆΤΟΣ Ο Γεράσιμος Α. Ρηγάτος εργάσθηκε ως γιατρός ειδικότητας παθολόγου-ογκολόγου επί 40 χρόνια, πολλά από τα οποία ως διευθυντής στο Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας». Εκτός από το επιστημονικό, έχει πλούσιο και σημαντικό συγγραφικό έργο στους τομείς της Ιστορίας, της Λαογραφίας και του Πολιτισμού της Ιατρικής, καθώς και στην πεζογραφία. Για το συγγραφικό έργο του έχει τιμηθεί με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα του Παιδαγωγικού Τμήματος Δ.Ε. του ΕΚΠΑ, με το χρυσό μετάλλιο «Γρηγόριος Ξενόπουλος» (δύο φορές), με έπαινο «Μάρκος Αυγέρης» και με το βραβείο «Άγις Θέρος» από την «Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών», με υποτροφία από το Τμήμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Princeton, με βραβείο Α′ τάξεως από την Ακαδημία Αθηνών και με άλλες διακρίσεις. Πρόσφατα εορτάστηκαν τα 42 χρόνια συγγραφικού του έργου.

126 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΠΑΙΔΙΚΉΣ ΗΛΙΚΊΑΣ!

Βελτιώθηκε η πρόσβαση στα φάρμακα Ο ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΌΣ ΥΓΕΊΑΣ και το Παιδικό Ερευνητικό Νοσοκομείο St. Jude ανακοίνωσαν τα σχέδιά τους για τη δημιουργία μιας πλατφόρμας που θα αυξήσει δραματικά την πρόσβαση σε παιδικά φάρμακα για τον καρκίνο σε όλο τον κόσμο. Η Παγκόσμια Πλατφόρμα για την Πρόσβαση σε Φάρμακα για τον Καρκίνο της Παιδικής Ηλικίας, η πρώτη του είδους της, θα παρέχει αδιάκοπο εφοδιασμό με εξασφαλισμένη ποιότητα φαρμάκων για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Το St. Jude πραγματοποιεί μια εξαετή επένδυση 200 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για να ξεκινήσει την πλατφόρμα, η οποία θα παρέχει φάρμακα χωρίς κόστος στις χώρες που συμμετέχουν στην πιλοτική φάση. Αυτή είναι η μεγαλύτερη οικονομική δέσμευση για μια παγκόσμια προσπάθεια για τα φάρμακα για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας μέχρι σήμερα. Ο Δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus, γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, δήλωσε σχετικά: «Σχεδόν εννέα στα δέκα παιδιά με καρκίνο ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Η επιβίωση σε αυτές τις χώρες είναι μικρότερη από 30%, σε σύγκριση με 80% στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Αυτή η νέα πλατφόρμα, η οποία βασίζεται στην επιτυχία της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για τον Παιδικό Καρκίνο που ξεκίνησε με τον Άγιο Ιούδα το 2018, θα βοηθήσει στην αποκατάσταση αυτής της απαράδεκτης ανισορροπίας και θα δώσει ελπίδα σε πολλές χιλιάδες γονείς που αντιμετωπίζουν την καταστροφική πραγματικότητα ενός παιδιού με καρκίνο». ΠΡΟΣΙΤΆ, ΚΑΛΉΣ ΠΟΙΌΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΔΙΆΛΕΙΠΤΑ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΆ ΦΆΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΆ Κάθε χρόνο, υπολογίζεται ότι 400.000 παιδιά παγκοσμίως εμφανίζουν καρκίνο. Η πλειονότητα των παιδιών που ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος δεν είναι σε θέση να προμηθευτεί ή να αγοράσει με συνέπεια φάρμακα για τον καρκίνο. Ως αποτέλεσμα, σχεδόν 100.000 παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο. Η νέα πλατφόρμα στοχεύει στην παροχή ασφαλών

και αποτελεσματικών αντικαρκινικών φαρμάκων σε περίπου 120.000 παιδιά μεταξύ 2022 και 2027, με την προσδοκία να αυξηθεί σε κλίμακα τα επόμενα χρόνια. Αυτή η πλατφόρμα θα παρέχει υποστήριξη από άκρο σε άκρο ενοποιώντας την παγκόσμια ζήτηση για τη διαμόρφωση της αγοράς. Θα προσφέρει βοήθεια προς τις χώρες στην επιλογή φαρμάκων, ανάπτυξη προτύπων θεραπείας και θα συμβάλει στη δημιουργία συστημάτων πληροφοριών για την παρακολούθηση της αποτελεσματικής φροντίδας που παρέχεται και για την προώθηση της καινοτομίας. Αυτή η καινοτόμος προσέγγιση θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην πρόσβαση στην περίθαλψη για τον καρκίνο αντιμετωπίζοντας τη διαθεσιμότητα φαρμάκων σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, η οποία συχνά περιπλέκεται από υψηλότερες τιμές, διακοπές στην προσφορά και από την τσέπη δαπάνες που οδηγούν σε οικονομικές δυσκολίες. Σύμφωνα με μια έρευνα του ΠΟΥ η οποία δημοσιεύθηκε το 2020, μόνο το 29% των χωρών χαμηλού εισοδήματος αναφέρει ότι τα αντικαρκινικά φάρμακα είναι γενικά διαθέσιμα στους πληθυσμούς τους σε σύγκριση με το 96% των χωρών υψηλού εισοδήματος. Με την παγίωση των αναγκών των παιδιών με καρκίνο παγκοσμίως, η νέα πλατφόρμα θα περιορίσει την αγορά φαρμάκων κατώτερου των προτύπων και παραποιημένων φαρμάκων που προκύπτουν από μη εξουσιοδοτημένες αγορές και την περιορισμένη ικανότητα των εθνικών ρυθμιστικών αρχών. ΠΙΛΟΤΙΚΉ ΦΆΣΗ ΣΕ 12 ΧΏΡΕΣ Κατά τη διάρκεια μιας αρχικής πιλοτικής φάσης δύο ετών, τα φάρμακα θα αγοραστούν και θα διανεμηθούν σε 12 χώρες μέσω μιας διαδικασίας που θα περιλαμβάνει κυβερνήσεις, κέντρα καρκίνου και μη κυβερνητικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται ήδη στην παροχή φροντίδας για τον καρκίνο. Οι συζητήσεις βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη με τις κυβερνήσεις για τον καθορισμό των χωρών που θα συμμετάσχουν σε αυτή την πιλοτική φάση. Μέχρι το τέλος του 2027, αναμένεται ότι 50 χώρες θα λάβουν φάρμακα για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας μέσω της πλατφόρμας. ■

| 127

ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» ΕΛΙΣΆΒΕΤ ΓΡΟΥΖΉ Αιματολόγος, συντονίστρια διευθύντρια Ν.Υ. Αιμοδοσίας και υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχών Αιμόστασης, ΓΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ», πρόεδρος του Ιδρύματος της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας

ΘΡΟΜΒΟΕΜΒΟΛΙΚΈΣ ΕΠΙΠΛΟΚΈΣ ΣΤΑ ΜΥΕΛΟΫΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΆ ΝΟΣΉΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΊΝΟ!

Συνέντευξη στην ΑΝΘΉ ΑΓΓΕΛΟΠΟΎΛΟΥ

ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΡΟΜΒΟΕΜΒΟΛΙΚΈΣ ΕΠΙΠΛΟΚΈΣ στον καρκίνο και στα μυελοϋπερπλαστικά νοσήματα μας μιλά η αιματολόγος, συντονίστρια διευθύντρια Ν.Υ. Αιμοδοσίας ΓΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ» και πρόεδρος του Ιδρύματος της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας, Ελισάβετ Γρουζή. Σύμφωνα με την κ. Γρουζή, η θρόμβωση που συνδέεται με τον καρκίνο είναι γνωστή ως σύνδρομο Trousseau μετά την περιγραφή της από τον καθηγητή Armand Trousseau, ο οποίος ως τραγική ειρωνεία πέθανε από γαστρικό καρκίνωμα με θρόμβωση 1,5 έτος μετά την πρώτη περιγραφή του συνδρόμου και 6 μήνες μετά αυτό το γράμμα σε κάποιο φίλο του,

128 |

στο οποίο έλεγε ότι η φλεβίτιδα που εμφάνιζε είναι αποτέλεσμα της νόσου του. Το σύνδρομο που πήρε το όνομά του αναφέρεται στη νεοπλασία που μπορεί να υποκρύπτεται σε ασθενείς με ιδιοπαθή εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση (ΕΦΘ) ή στη θρομβοφλεβίτιδα που παρουσιάζεται σε ασθενείς με καρκίνο, που στην πραγματικότητα αποτελεί εκδήλωση της ενεργοποίησης του μηχανισμού της πήξης. Στον ορισμό του συνδρόμου Trousseau συμπεριλαμβάνεται σήμερα οποιαδήποτε θρομβωτική εκδήλωση του καρκίνου και της αρτηριακής θρόμβωσης, όμως αυτό που μας απασχολεί περισσότερο είναι φλεβική θρομβοεμβολική νόσος που εκδηλώνεται ως εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση ή και πνευμονική εμβολή. Για να εμφανιστεί η θρόμβωση απαιτείται ένας συνδυασμός παραγόντων που είναι η υπερπηκτικότητα, η στάση του αίματος και η βλάβη του ενδοθηλίου (δηλαδή της εσωτερικής επιφάνειας των αγγείων), κατάσταση γνωστή ως τριάδα του Virhow που πρωτοπεριέγραψε το φαινόμενο το 1856. Στον καρκίνο και οι τρεις αυτοί παράγοντες μπορεί να υπάρχουν. Συγκεκριμένα, τα κακοήθη κύτταρα παράγουν ουσίες που ευωδώνουν τη θρόμβωση και άρα δημιουργούν υπερπηκτικότητα, η νοσηλεία στο νοσοκομείο, η ακινητοποίηση, η πιθανή πίεση από τον όγκο δημιουργούν στάση του αίματος, ενώ η χημειοθεραπεία ή οι κεντρικοί φλεβικοί καθετή-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

H κ. ΕΛΙΣΆΒΕΤ ΓΡΟΥΖΉ.

ρες δημιουργούν βλάβη του ενδοθηλίου. Επιπλέον παράγοντες είναι η χειρουργική επέμβαση ή η εντόπιση της νεοπλασίας, καθώς και γενικοί παράγοντες όπως η ηλικία ή η παχυσαρκία. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος του προβλήματος ας δούμε μερικούς αριθμούς. Εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση, όπως εξηγεί η κ. Γρουζή, παρουσιάζει το 4 έως 20% των ασθενών με καρκίνο και αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά την πρόοδο της νόσου. Το 20% όλων των νέων επεισοδίων ΕΦΘ σχετίζονται με ενεργό κακοήθεια. Σε πληθυσμιακές μελέτες ο καρκίνος σχετίζεται με 4,1 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θρόμβωσης, ενώ η χρήση χημειοθεραπείας αύξησε τον κίνδυνο κατά 6,5 φορές. Ασθενείς με καρκίνο που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση έχουν 2 φορές υψηλότερο κίνδυνο ΕΦΘ και τρεις φορές υψηλότερο κίνδυνο θανατηφόρου πνευμονικής εμβολής σε σχέση με άτομα χωρίς καρκίνο. Η συχνότητά της φαίνεται να έχει διπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης της επιβίωσης, της μεγαλύ-

τερης ηλικίας στη διάγνωση και της αυξημένης θεραπευτικής χρήσης αντι-αγγειογενετικών παραγόντων. Όσον αφορά τη συχνότητα ανάλογα με την εντόπιση της κακοήθειας, οι υπάρχουσες μελέτες δεν έχουν απολύτως συγκρίσιμα αποτελέσματα -λόγω του γεγονότος ότι οι περισσότερες παρακολουθούν ασθενείς με επιθετικότερους τύπους καρκίνου που έχουν μεν υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης ΘΕΝ, αλλά έχουν και μικρότερη επιβίωση, άρα και λιγότερο διάστημα παρακολούθησης-, είναι σαφές ότι η ΘΕΝ εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα που πάσχουν από καρκίνο του παγκρέατος, του εγκεφάλου, του στομάχου και των ωοθηκών. Αντίθετα, η συχνότητα ΘΕΝ είναι χαμηλότερη μεταξύ των πασχόντων από καρκίνο προστάτη, μαστού και μελάνωμα. Σε ασθενείς με ΠΜ που λαμβάνουν θαλιδομίδη και λεναλιδομίδη, η ασυχνότητα έχει περιγραφεί έως και στο 30%, ενώ σε συμπαγείς όγκους που λαμβάνουν άλλες αντι-αγγειογενετικές θεραπείες έως και στο 47%. Εκτός από τις συνέπειες της θρόμβωσης, οι ασθενείς με καρκίνο που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή

έχουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης αιμορραγίας σε σχέση με τους ασθενείς χωρίς καρκίνο, γι’ αυτό και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή της κατάλληλης. Οι ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες υποεκπροσωπούνται σε κλινικές μελέτες. Επιπλέον, η νόσος ή η θεραπεία προκαλεί θρομβοπενία που αυξάνει τον κίνδυνο αιμορραγίας από την αντιπηκτική. Πρόσφατα μεγάλη μελέτη κοόρτης από τη Δανία με βάση τον πληθυσμό αξιολόγησε τους κινδύνους σε ασθενείς με αιματολογικούς καρκίνους για: • Έμφραγμα μυοκαρδίου (ΜΙ). • Ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (IS). • Φλεβική θρομβοεμβολή (VTE). • Αιμορραγία (που απαιτεί ιατρική παρέμβαση ή νοσηλεία) (ΒΕ). Σε μελέτη μεταξύ 32.141 ασθενών (2000-2013), ο 10ετής απόλυτος κίνδυνος για θρομβοεμβολικά ή αιμορραγικά συμβάματα ήταν 19%, ενώ συνολικά οι

ασθενείς με αιματολογικό καρκίνο είχαν αυξημένο κίνδυνο για οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Τα αντιπηκτικά φάρμακα εκλογής για τη θεραπεία και την προφύλαξη της φλεβικής θρόμβωσης στους ασθενείς με καρκίνο ήταν μέχρι πρότινος μόνον οι χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνες, που πραγματικά έχουν αλλάξει σε σημαντικό βαθμό την έκβαση των ασθενών. Επιπλέον σήμερα είναι διαθέσιμα και τα νεότερα αντιπηκτικά φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα, τα οποία έχουν το πλεονέκτημα ότι ο ασθενής αποφεύγει τις ενέσεις, ωστόσο βεβαίως η χρήση τους πρέπει να γίνεται υπό προϋποθέσεις, δεδομένου ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας. Σχεδόν όλες οι οδηγίες συμφωνούν ότι οι νοσηλευόμενοι ασθενείς με καρκίνο πρέπει να λαμβάνουν θρομβοπροφύλαξη, ενώ αυτοί που υποβάλλονται σε ογκολογικά χειρουργεία και μάλιστα σε επεμβάσεις κοιλιάς και πυέλου πρέπει να λάβουν παρατεταμένη θρομβοπροφύλαξη έως και 35 ημέρες. ■

ΕΛΙΣΆΒΕΤ ΓΡΟΥΖΉ Η Ελισάβετ Γρουζή είναι συντονίστρια διευθύντρια της Νοσοκομειακής Υπηρεσίας Αιμοδοσίας του ΓΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ». Από το 1994 που απέκτησε τον τίτλο της ειδικότητας Αιματολογίας εργάσθηκε αρχικά στην Αιμοδοσία του Νοσοκομείου «ΚΑΤ» Αθηνών, έχοντας ενεργό ρόλο στην οργάνωση του «Αιματολογικού Ιατρείου και Ρύθμισης Αντιπηκτικής Αγωγής». Στη συνέχεια υπηρέτησε στο Αιματολογικό Εργαστήριο-Μονάδα Αιμοδοσίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου «ΑΤΤΙΚΟΝ» με ενεργό ρόλο στην οργάνωση του τμήματος στην αρχή της σύστασής του και ιδιαίτερα του «Ιατρείου Θρομβοφιλίας - Ρύθμισης Αντιπηκτικής Αγωγής». Έλαβε τον τίτλο της διδάκτορος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών, ενώ μετεκπαιδεύτηκε στο Αιματολογικό Τμήμα του Νοσοκομείου King’s College του Λονδίνου, σε θέματα «Αιμόστασης, Ιατρικής των Μεταγγίσεων και Αιματολογίας της Κύησης», που αποτελούν και τα κύρια γνωστικά αντικείμενα της ενασχόλησής της. Από το 2012 έως σήμερα εργάζεται ως συντονίστρια διευθύντρια της Νοσοκομειακής Υπηρεσίας Αιμοδοσίας του ΓΑΟΝΑ «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ», ενώ είναι υπεύθυνη του «Ιατρείου Διαταραχών Αιμόστασης», στο οποίο παρακολουθούνται εσωτερικοί και εξωτερικοί ασθενείς με θρομβωτικές και αιμορραγικές διαταραχές, καθώς και έγκυοι με θρομβωτικές επιπλοκές και καθ’ έξιν αποβολές. Είναι αντιπρόεδρος του παρόντος Δ.Σ. της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας (ΕΑΕ). Από το 1998 έως σήμερα έχει διατελέσει ειδικός και γενικός γραμματέας της ΕΑΕ, είναι αναπληρώτρια διευθύντρια σπουδών της Ακαδημίας Αιμοδοσίας της ΕΑΕ, αρκετές φορές μέλος των διοικουσών επιτροπών των Τμημάτων Αιμοδοσίας-Αφαίρεσης και Αιμόστασης της ΕΑΕ, ενώ ήταν πρόεδρος του Τμήματος Αιμοδοσίας-Αφαίρεσης τη διετία 2014-2015. Έχει συμμετάσχει σε οργανωτικές και επιστημονικές επιτροπές πολλών αιματολογικών συνεδρίων και σεμιναρίων. Στο συγγραφικό της έργο συμπεριλαμβάνονται δημοσιεύσεις σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά που έχουν τιμηθεί με παραπομπές, πολυάριθμα κεφάλαια σε βιβλία, συμμετοχή στη συγγραφή των «Κατευθυντήριων Οδηγιών Μετάγγισης Αίματος και Παραγώγων» της ΕΑΕ, καθώς και πλήρη κείμενα πολλών εισηγήσεων σε τόμους εκπαιδευτικού προγράμματος συνεδρίων. Έχει πραγματοποιήσει μεγάλο αριθμό διαλέξεων σε συνέδρια και ημερίδες, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες ανακοινώσεις σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Έχει διατελέσει από το 2002 μέλος πολλών επιτροπών του υπουργείου Υγείας και του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας (ΕΚΕΑ), μεταξύ των οποίων είναι και η τρέχουσα Συμβουλευτική Επιτροπή Αιμοδοσίας του ΕΚΕΑ.

130 |

| PUBLI

Πρωτοπόρος τεχνική αντιμετώπισης της απώλειας μαλλιών σε ογκολογικούς ασθενείς Μια πρωτοποριακή τεχνική αποκατάστασης μαλλιών σε ασθενείς που παρουσιάζουν προσωρινή απώλεια λόγω της χημειοθεραπείας στην οποία υποβάλλονται έχει έρθει στην Ελλάδα αποκλειστικά από την κλινική Bergmann Kord. Πρόκειται για μια εξειδικευμένη τεχνολογία, η οποία βασίζεται στην τεχνική HOS-2 και έχει λάβει έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ως ιατρικό προϊόν αποκατάστασης μαλλιών. Αποτελεί το πρώτο προϊόν στον κόσμο που εγκρίθηκε για περιπτώσεις απώλειας μαλλιών λόγω ιατρικών καταστάσεων (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπείες) και διαφοροποιείται πλήρως σε σχέση με την περούκα παθήσεως. Όπως μας εξηγεί ο αντιπρόεδρος & γενικός διευθυντής της Bergmann Kord, Βαρδής Κορδεράς, η συγκεκριμένη τεχνολογία προέκυψε αρχικά για τις κινηματογραφικές ανάγκες των χολιγουντιανών στούντιο και εν συνεχεία εξελίχθηκε πιο συγκεκριμένα για την προσωρινή απώλεια μαλλιών σε ογκολογικούς ασθενείς. Στην συνέχεια, όμως, βρήκε εφαρμογή και σε μια πολύ σημαντική δοκιμασία που περνά ένας ασθενής, όταν χάνει τα μαλλιά του κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, ενώ παράλληλα προσπαθεί να βρει τη δύναμη να παλέψει την ασθένειά του. Παρά το γεγονός ότι η απώλεια των μαλλιών είναι αναμενόμενη στις περισσότερες αγωγές χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας και πρόκειται για μια προσωρινή και αναστρέψιμη τριχόπτωση, ωστόσο επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ψυχολογία και κατ’ επέκταση την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Στα πλεονεκτήματα της τεχνικής περιλαμβάνονται η μόνιμη εφαρμογή των νέων μαλλιών, δηλαδή το hair system παραμένει τοποθετημένο όλο το 24ωρο και δεν αφαιρείται όπως η περούκα, και η διατήρηση της αρχικής εικόνας των μαλλιών όπως ήταν πριν από την έναρξη των θεραπειών. Επιπλέον, η τεχνική εξασφαλίζει απόλυτα φυσικό αποτέλεσμα και η φροντίδα είναι ακριβώς ίδια όπως στα φυσικά μαλλιά ως προς το λούσιμο, το χτένισμα, τη βαφή κ.ά. και, τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η τεχνική καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Η τεχνική HOS-2 βασίζεται στην κατασκευή ενός πανομοιότυπου hair system με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναλόγως περίπτωσης (χρώμα, μήκος κ.ά.). Αποτελείται από μια ειδικής κατασκευής μεμβράνη, πάνω στην οποία εμφυτεύονται φυσικά μαλλιά ίδιας ποιότητας και χρώματος με τα μαλλιά του ασθενούς. Εν συνεχεία, αυτή η μεμβράνη εφαρμόζεται τέλεια και με απόλυτη σταθερότητα στο τριχωτό της κεφαλής δίχως να υπάρχει πιθανότητα αφαίρεσής της. Να σημειωθεί ότι η κατασκευή αποτελείται από υποαλλεργικό υλικό, είναι απολύτως ασφαλής, επιτρέπει στο δέρμα να αναπνέει ελεύθερα και λόγω της εξαιρετικής της λεπτότητας δεν αφαιρεί από το άτομο την αίσθηση των εξωτερικών ερεθισμάτων.

INFO: Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν στα επιστημονικά κέντρα της Bergmann Kord σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα, Ρόδο, Ηράκλειο για δωρεάν ενημέρωση, στο 800 11 00 111 (χωρίς χρέωση από σταθερό) ή στο medicalwigs.he

Διατροφή καρκινοπαθούς Γράφει η ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΔΟΥΡΔΟΥΝΑ, κλινική διαιτολόγος διατροφολόγος

Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΎΕΙ τη 2η κοινή αιτία θανάτου παγκοσμίως. Ο υποσιτισμός, λόγω της παρουσίας του όγκου και λόγω των αντικαρκινικών θεραπειών, είναι κοινό χαρακτηριστικό στους καρκινοπαθείς, όπως επίσης και η απώλεια μυϊκής μάζας. Ένα ποσοστό 1020% των ασθενών με καρκίνο πεθαίνουν λόγω των συνεπειών του υποσιτισμού και όχι του ίδιου του όγκου, γεγονός που αναδεικνύει τον καίριο ρόλο που παίζει η διατροφή στη φροντίδα του καρκίνου. ΑΙΤΙΕΣ ΥΠΟΣΙΤΙΣΜΟΎ: • Ανεπαρκής πρόσληψη τροφής, πρωτίστως λόγω ανορεξίας, αλλά και λόγω δευτεροπαθών βλαβών στην από του στόματος λήψη (στοματικά έλκη, ξηροστομία, κακή οδοντοστοιχία, εντερική απόφραξη, δυσαπορρόφηση, δυσκοιλιότητα, διάρροια, ναυτία, έμετος, μειωμένη εντερική κινητικότητα, αισθητηριακή αλλοίωση, ανεξέλεγκτος πόνος, παρενέργειες φαρμάκων). • Μειωμένη σωματική δραστηριότητα. • Μεταβολικές διαταραχές (καταβολικές). Στους καρκινοπαθείς ενεργοποιείται ένα σύνδρομο συστηματικής φλεγμονής επηρεάζοντας μεταβολικές οδούς, επιφέροντας απώλεια μυϊκής μάζας, αντίσταση στην ινσουλίνη και μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη. Η διατροφική θεραπεία βελτιστοποιείται σε συνδυασμό με σωματική δραστηριότητα ή και φάρμακα. ΣΤΟΧΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΉΣ ΠΑΡΈΜΒΑΣΗΣ • Διατήρηση ή βελτίωση της πρόσληψης τροφής. • Μετρίαση μεταβολικών διαταραχών. • Διατήρηση μυϊκής μάζας και σωματικής απόδοσης. • Μείωση κινδύνου περιορισμού ή διακοπής των προγραμματισμένων αντικαρκινικών θεραπειών. • Βελτίωση της ποιότητας ζωής.

132 |

Ο καλύτερος τρόπος για τη διατήρηση ή την αύξηση στην πρόσληψη ενέργειας γίνεται με την κανονική τροφή. Ωστόσο, συχνά απαιτούνται και συμπληρώματα (θρεπτικά πλήρη μίγματα θρεπτικών συστατικών για την από του στόματος κατανάλωση), όταν είναι ανεπαρκής η πρόσληψη θρεπτικών συστατικών μέσω της τροφής. Συγκεκριμένα, η τεχνητή διατροφή ενδείκνυται αν οι ασθενείς δεν μπορούν να φάνε επαρκώς, π.χ. είναι με ελάχιστη, μηδαμινή τροφή για περισσότερο από 1 εβδομάδα ή με λιγότερο από 60% των απαιτήσεων για περισσότερες από 1-2 εβδομάδες. Η παρεντερική διατροφή ενδείκνυται σε πλήρη απόφραξη ή ανεπάρκεια εντέρου. Είναι σημαντικό η διατροφική θεραπεία να ξεκινά όταν οι ασθενείς δεν είναι σοβαρά υποσιτισμένοι. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Οι διατροφικές επιλογές μπορεί να επηρεάσουν την εξέλιξη του καρκίνου, τον κίνδυνο υποτροπής και την επιβίωση σε άτομα με καρκίνο. • Ένα διατροφικό πρότυπο που χαρακτηρίζεται από αυξημένη περιεκτικότητα σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, ψάρια και πουλερικά σχετίζεται με μειωμένη θνησιμότητα συγκριτικά με διατροφικό πρότυπο που χαρακτηρίζεται από αυξημένη πρόσληψη επεξεργασμένων σιτηρών-δημητριακών, επεξεργασμένων και κόκκινων κρεάτων, επιδόρπια, γαλακτοκομικά πλούσια σε λιπαρά και τηγανητές πατάτες σε γυναίκες μετά τη διάγνωσή τους με καρκίνο του μαστού. • Έχει παρατηρηθεί μείωση κατά 43% της συνολικής θνησιμότητας σε επιζώντες από καρκίνο μαστού με διατροφή πλούσια σε λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης, που περιλάμβανε τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών. • Σε ασθενείς με καρκίνο παχέος εντέρου παρατηρήθηκε ότι δίαιτα πλούσια σε κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας, επεξεργασμένα σιτηρά και δημητριακά και ζαχαρούχα επιδόρπια συσχετίστηκε με αύξηση της υποτροπής του καρκίνου και με φτωχότερη επιβίωση. • Παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος υποτροπής σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού με κατανάλωση «δυτικής διατροφής», πλούσιας σε λίπος. Η πρόσληψη λίπους από τη διατροφή αυξάνει τα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα, επιφέροντας ενδεχομένως ανάπτυξη καρκίνου του μαστού στις γυναίκες. • Βραχυπρόθεσμη νηστεία, 24-72 ώρες, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εφαρμογή αντικαρκινικών θε-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ ραπειών έχει προταθεί ότι αυξάνει την αποτελεσματικότητα και ανεκτικότητα της κυτταροτοξικής θεραπείας. Ωστόσο, προτείνεται ελαφρά σίτιση παρά νηστεία, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος παράτασης της νηστείας από τον ασθενή, καθώς αυτό δεν θα ωφελούσε τον ασθενή. ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ-ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ • Η πρώτη μορφή διατροφικής υποστήριξης είναι η ενθάρρυνση για πρόσληψη τροφών και υγρών πλούσιων σε ενέργεια (θερμίδες) και πρωτεΐνη, που να είναι και καλά ανεκτά. Με άλλα λόγια, μια δίαιτα πλούσια σε ενέργεια και πρωτεΐνη είναι ο προτιμώμενος τρόπος διατήρησης ή βελτίωσης της διατροφικής κατάστασης. Η επαρκής πρόσληψη πρωτεΐνης είναι απαραίτητη σε όλα τα στάδια θεραπείας σε ασθενείς με καρκίνο. Καλύτερες επιλογές για την κάλυψη των αναγκών σε πρωτεΐνη είναι τροφές χαμηλές σε κορεσμένα λιπαρά, όπως ψάρι, άπαχο κρέας, πουλερικά χωρίς πέτσα, ασπράδια αυγών, γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά, ξηροί καρποί, σπόροι και όσπρια. • Η επίτευξη ή και διατήρηση υγιούς βάρους. • Τα συχνά και μικρά γεύματα, με έμφαση στη γεύση, στην υφή και τη θερμιδική ενίσχυση. • Η υιοθέτηση μιας διατροφής που είναι κυρίως φυτική. Τα λαχανικά και τα φρούτα έχουν συστατικά που αναστέλλουν την εξέλιξη του καρκίνου, όπως βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. Οι τρέχουσες συστάσεις για τους ενήλικες είναι να τρώνε 2-3 φλιτζάνια ημερησίως λαχανικά και 1,5-2 φλιτζάνια φρούτα ημερησίως. Πολύχρωμες επιλογές, όπως τα σκούρα πράσινα και πορτοκαλί λαχανικά, είναι καλές επιλογές θρεπτικών συστατικών και υγιεινών φυτοχημικών. • Το μαγείρεμα των λαχανικών στον ατμό προτιμάται από το βράσιμο με μεγάλη ποσότητα νερού, καθώς διατηρεί τη βιοδιαθεσιμότητα των υδατοδιαλυτών θρεπτικών συστατικών και βελτιώνει την απορρόφηση άλλων, π.χ. τα καροτενοειδή απορροφώνται καλύτερα από τα μαγειρεμένα λαχανικά παρά από τα ωμά. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά είναι ανώτερα ως προς την περιεκτικότητά τους σε πιθανά συστατικά πρόληψης

του καρκίνου. • Η μειωμένη κατανάλωση κόκκινων και επεξεργασμένων κρεάτων. • Η μειωμένη κατανάλωση απλών σακχάρων και επεξεργασμένων υδατανθράκων. Επεξεργασμένα προϊόντα σιτηρών είναι το λευκό αλεύρι, το αποφλοιωμένο καλαμποκάλευρο, το λευκό ψωμί, το λευκό ρύζι. Οι επεξεργασμένοι σπόροι έχουν αλεστεί, διαδικασία που αφαιρεί το πίτουρο και το φύτρο, μειώνοντας την περιεκτικότητα των τροφίμων σε βιταμίνες, μέταλλα και φυτικές ίνες. • Τα σάκχαρα, συμπεριλαμβανομένων του μελιού, της ακατέργαστης και μαύρης ζάχαρης, του σιροπιού καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη και της μελάσας, καθώς και τα ποτά που τα περιέχουν, προσθέτουν σημαντικές θερμίδες στη δίαιτα, βοηθώντας στην αποκατάσταση του βάρους του καρκινοπαθούς. Συνιστάται ο περιορισμός κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε ζάχαρη, καθώς αντικαθιστούν πιο θρεπτικές επιλογές τροφίμων. • Ο περιορισμός στην κατανάλωση αλκοόλ. • Ο εμπλουτισμός της διατροφής με φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης. Καλές πηγές υδατανθράκων είναι τρόφιμα πλούσια σε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και φυτικές ίνες, όπως: λαχανικά, φρούτα, όσπρια, δημητριακά ολικής άλεσης, τα οποία είναι και πλούσια σε αντιοξειδωτικά, ουσίες δηλαδή που μειώνουν αποδεδειγμένα τον κίνδυνο εξέλιξης του καρκίνου, αλλά και τις καρδιαγγειακές παθήσεις. • Η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών, καθώς έχει αποδειχθεί ότι δρουν προστατευτικά σε καρκίνο του παχέος εντέρου, αφού αραιώνουν το περιεχόμενο των κοπράνων, αυξάνουν το βάρος τους και μειώνουν το χρόνο διέλευσής τους από τον γαστρεντερικό σωλήνα, μειώνοντας ενδεχομένως την έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες. • Διατροφή χαμηλή σε λιπαρά και πλούσια σε φυτικές ίνες, που είναι αποδεδειγμένα προστατευτική έναντι στην εξέλιξη καρκίνου του μαστού, του παχέος εντέρου και του προστάτη. • Διατροφή πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα (ψάρια, καρύδια) συσχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας. ■

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΔΟΥΡΔΟΥΝΑ Η Αγγελική Δουρδουνά είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος, πτυχιούχος του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου με βαθμό 9,2. Έχει παρακολουθήσει πλήθος συνεδρίων και έχει εκπονήσει εκπαιδευτικό σεμινάριο περί Αρχών Υγιεινής και Διασφάλισης Ποιότητας Τροφίμων. Παρακολουθεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Διαχείριση Γήρανσης και Χρόνιων Νοσημάτων. Είναι αναπλ. προϊσταμένη τμήματος Διατροφής του Νοσοκομείου θείας πρόνοιας «Η Παμμακάριστος».

| 133

Ταχύτερη πρόσβαση των ογκολογικών ασθενών στη φαρμακευτική καινοτομία, γιατί η κάθε ημέρα μετρά! Γράφει η ΠΈΝΥ ΡΈΤΣΑ, Market Access & External Affairs Director, AbbVie

ΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΆ ΆΛΜΑΤΑ που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στην εξέλιξη καινοτόμων θεραπειών και φαρμακευτικών σκευασμάτων είναι πρωτοφανή. Τρανταχτή απόδειξη της προόδου της επιστήμης και έρευνας στον τομέα αποτελεί η ταχύτατη ανάπτυξη των εμβολίων με την τεχνολογία του mRNA κατά της νόσου COVID-19, μια τεχνολογία πάνω στην οποία εργάζονται εδώ και δεκαετίες οι ερευνητές για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Σήμερα, το εύρος μελέτης και έρευνας στην Oγκολογία και η ταχύτητα ανάπτυξης νέων θεραπευτικών προσεγγίσεων είναι εξαιρετικά μεγαλύτερα σε σχέση με φάρμακα για άλλες νόσους. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μόνο οι 10 μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες στον κόσμο εξελίσσουν αυτή τη στιγμή περίπου 1.700 μόρια στον τομέα της Ογκολογίας, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου clinical pipeline σε όλες τις θεραπευτικές κατηγορίες. Και αυτό είναι κάτι λογικό, καθώς ο καρκίνος αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Στη γειτονιά μας, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μόνο το 2020 διαγνώστηκαν 2,7 εκατομμύρια άνθρωποι με τη νόσο, νούμερο που αντιπροσωπεύει το ένα τέταρτο κρουσμάτων καρκίνου στον κόσμο(!), ενώ 1,3 εκατομμύριο άτομα επιπλέον έχασαν τη ζωή τους από αυτή.1 Και, δυστυχώς, οι ζωές που χάνονται από καρκίνο στην Ε.Ε. αναμένεται να αυξηθούν κατά περισσότερο από 24 % έως το 2035, καθιστώντας τον καρκίνο την κύρια αιτία θανάτου στην Ε.Ε.2 Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο συνολικός οικονομικός

1 Βλ. «Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την καταπολέμηση του καρκίνου», Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, COM(2021) 44 final, Βρυξέλλες, 3.2.2021, σελ. 2. 2 Για περισσότερα βλ. https://gco.iarc.fr/tomorrow/en/

134 |

αντίκτυπος του καρκίνου στην Ευρώπη εκτιμάται ότι υπερβαίνει τα 100 δισ. EUR ετησίως. Ως εκ τούτου, εκτός από την αυτονόητη ενίσχυση των πρωτοβουλιών για την ταχύτερη διάγνωση, καθίσταται επιτακτική και η ανάγκη να επιταχυνθεί η πρόσβαση των ασθενών στις πλέον αποτελεσματικές και στοχευμένες θεραπείες, να εξασφαλιστεί η γρήγορη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτά τα θαυμαστά αποτελέσματα της επιστήμης που σώζουν ζωές. Δυστυχώς, σε επίπεδο πρόσβασης των ασθενών στη φαρμακευτική καινοτομία, τα νέα δεν είναι καλά για τη χώρα μας. Στην Ελλάδα, οι ασθενείς δεν απολαμβάνουν τα οφέλη της φαρμακευτικής καινοτομίας το ίδιο γρήγορα με άλλους πολίτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της IQVIA, οι ασθενείς στην Ελλάδα δεν είχαν πρόσβαση στο 43% των καινοτόμων σκευασμάτων που πήραν άδεια κυκλοφορίας από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων κατά τα έτη 2016-2019.3 Και αυτό παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια και παρά την πολύ σημαντική δουλειά που γίνεται και σε επίπεδο HTA και σε επίπεδο Επιτροπής Διαπραγμάτευσης. Για την ταχύτερη πρόσβαση των ασθενών στα καινοτόμα φαρμακευτικά σκευάσματα, ο φαρμακευτικός κλάδος έχει προτείνει τη δημιουργία ενός Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας στη χώρα μας, στα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Στην Ιταλία, στη Σκωτία και την Ουαλία, τα Ταμεία Φαρμακευτικής Καινοτομίας λειτουργούν ήδη με απόλυτη επιτυχία εδώ και χρόνια και έχουν επιφέρει πολύ θετικά αποτελέσματα στην ταχύτερη πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες, ιδιαίτερα στον τομέα της Ογκολογίας. Πρόσφατα, το Ηνωμένο Βασίλειο ανα3 Βλ. «EFPIA Patients W.A.I.T. Indicator 2020 Survey», IQVIA, April 2020.

AΦΙΕΡΩΜΑ | ΜΟΝΑΔΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

Η κ. ΠΈΝΥ ΡΈΤΣΑ.

κοίνωσε τη δημιουργία του δικού του Ταμείου Φαρμακευτικής Καινοτομίας (Innovative Medicines Fund), το οποίο θα εξασφαλίσει την άμεση πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες και πολλά υποσχόμενες νέες θεραπείες. Στη Γαλλία, μια χώρα που έχει αγκαλιάσει θερμά την καινοτομία, η Ανώτατη Αρχή για την Υγεία (HAS) έχει δημιουργήσει ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για την ταχεία πρόσβαση των ασθενών σε νέα φαρμακευτικά σκευάσματα. Τέλος, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια από τις στρατηγικές προτεραιότητες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων είναι η ενίσχυση και στήριξη των καινοτόμων φαρμάκων και η έγκαιρη αδειο-

δότηση της κυκλοφορίας τους. Εξίσου σημαντική είναι και η πρωτοβουλία για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας, του νέου Ευρωπαϊκού ΗΤΑ, μια μεταρρύθμιση που θα βοηθήσει την ταχύτερη ένταξη ενός φαρμάκου στην αγορά και αξίζει ως χώρα να στηρίξουμε. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Κοινός τόπος όλων είναι ότι το «δώρο» που μας προσφέρει η εξέλιξη της φαρμακευτικής καινοτομίας θα πρέπει να είναι διαθέσιμο το ταχύτερο δυνατόν σε όλους όσοι το έχουν ανάγκη. Γιατί για τους ασθενείς και ιδιαίτερα τους ογκολογικούς, η κάθε ημέρα μετρά. ■

ΠΈΝΥ ΡΈΤΣΑ Η Πένυ Ρέτσα είναι η Market Access & External Relations Director και μέλος της Διοικητικής Ομάδας της AbbVie Ελλάδας και Κύπρου. Στη θέση αυτή βρίσκεται από τον Ιούλιο του 2020, έχοντας ηγηθεί τμημάτων Market Access, HEOR, Customer Solutions και έχοντας αναλάβει έργα οικονομικών υγείας και ψηφιακού μετασχηματισμού στρατηγικής σημασίας σε πολυεθνικές φαρμακευτικές επιχειρήσεις και δημόσιους οργανισμούς υγείας στην Ελλάδα και τη Μεγάλη Βρετανία. Η Πένυ Ρέτσα είναι κάτοχος πτυχίου Οικονομικών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ) και μεταπτυχιακού τίτλου Διεθνούς Πολιτικής και Οικονομικών Υγείας από το London School of Economics (LSE). Είναι παντρεμένη και μητέρα δύο παιδιών.

| 135

ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΌ ΝΟΣΟΚΟΜΕΊΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ «ΘΕΑΓΈΝΕΙΟ»

Νέα σύγχρονη Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας «Νίκος Κούρκουλος» με δωρεά της Μαριάννας Λάτση!

Στιγμιότυπο από την τελετή των εγκαινίων, διακρίνονται ο κ. ΣΤΑΎΡΟΣ ΚΑΛΑΦΆΤΗΣ, ο κ. ΕΥΆΓΓΕΛΟΣ ΦΙΛΌΠΟΥΛΟΣ, η κ. ΕΡΙΈΤΤΑ ΚΟΎΡΚΟΥΛΟΥ, ο κ. ΦΊΛΙΠΠΟΣ ΚΟΎΡΚΟΥΛΟΣ, η κ. ΜΑΡΙΆΝΝΑ ΛΆΤΣΗ, ο κ. ΘΆΝΟΣ ΠΛΕΎΡΗΣ, η κ. ΜΊΝΑ ΓΚΆΓΚΑ και η ΕΥΑΓΓΕΛΊΑ ΚΟΥΡΤΈΛΗ-ΞΟΥΡΉ.

Η ΝΈΑ ΣΎΓΧΡΟΝΗ ΜΟΝΆΔΑ Ημερήσιας Νοσηλείας «Νίκος Κούρκουλος», που ανακατασκευάστηκε και εξοπλίστηκε με δωρεά της Μαριάννας Λάτση προς το Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο», είναι πλέον στη διάθεση των καρκινοπαθών της Βόρειας Ελλάδας. Η Μονάδα στεγάζεται σε εγκαταστάσεις της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας στην Πυλαία Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για τη δεύτερη Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας που δωρίζει η Μαριάννα Λάτση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, μετά από εκείνη προς το Γενικό Αντικαρκινικό και Ογκολογικό Νοσοκομείο «Ο Άγιος Σάββας» στην Αθήνα. Η νέα υγειονομική δομή στη Θεσσαλονίκη αναμένεται να αποσυμφορήσει, τόσο χρονικά όσο και χωροταξικά, τη διενέργεια δεκάδων χιλιάδων χημειοθεραπειών ετησίως, που μέχρι σήμερα πραγματοποιούνται στον περιορισμένο χώρο του 9ου ορόφου του «Θεαγενείου» Αντικαρκινικού Νοσοκομείου. Η παράδοση της Μονάδας έγινε ακριβώς έναν χρόνο μετά την υπογραφή, την 9η Δεκεμβρίου 2020, της

136 |

σχετικής σύμβασης δωρεάς με το Ελληνικό Δημόσιο και δέκα μήνες μετά την κύρωσή της από τη Βουλή των Ελλήνων, την 1η Φεβρουαρίου 2021. Το συντονισμό υλοποίησης και αυτής της προσωπικής δωρεάς της κ. Λάτση είχε το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση. Η νέα Μονάδα έχει τεθεί σε πλήρη λειτουργία από τον Ιανουάριο του 2022 και αναμένεται να εξυπηρετεί περισσότερους από 35.000 ογκολογικούς ασθενείς ετησίως. Η νέα Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας «Νίκος Κούρκουλος» εκτείνεται σε 1.800 τ.μ., διαθέτει συνολικά 41 θέσεις χημειοθεραπείας -27 πολυθρόνες και 14 κλίνεςενώ παράλληλα είναι εξοπλισμένη με 5 ιατρεία, καρδιολογικό εργαστήριο, αίθουσα αιμοληψιών, μικροβιολογικό και αιματολογικό εργαστήριο, χώρο επειγόντων περιστατικών, φαρμακείο, χώρο αναμονής συνοδών, τραπεζαρία, αποδυτήρια και άλλους βοηθητικούς χώρους. Μέσω της δωρεάς δρομολογήθηκε και η διαμόρφωση ειδικού χώρου για την εγκατάσταση του

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ πρώτου στην Ελλάδα ρομποτικού συστήματος διάλυσης κυτταροστατικών φαρμάκων. Κατά την τελετή των εγκαινίων ανακοινώθηκε από την κ. Λάτση και τον πρόεδρο της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας Ευάγγελο Φιλόπουλο ένα πρόγραμμα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο των Νέων Ενηλίκων στη μνήμη της δημοσιογράφου Αριάδνης Γερασιμίδου, που συγκλόνισε με τη γενναιότητα και την ειλικρίνειά της όλη την Ελλάδα λίγο πριν από τον πρόωρο θάνατό της. Από πλευράς της η κ. Μαριάννα Λάτση ανέφερε ότι η δωρεά αυτή, όπως και η προηγούμενη προς το Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας», «πρώτα και πάνω από όλα είναι πράξη καθήκοντος προς την πατρίδα μας και το Εθνικό Σύστημα Υγείας, που διαχρονικά δοκιμάζεται, πόσω μάλλον τώρα που έχει ενσκήψει η πανδημία και οι άνθρωποι και τα συστήματα υγείας έχουν ξεπεράσει προ πολλού τα όριά τους. Είναι δωρεά αγάπης και συμπαράστασης προς τον κάθε συνάνθρωπό μας που δοκιμάζεται και παλεύει με την ασθένεια σε κάθε στάδιό της. Δωρεά κοινωνικά δίκαιη προς όφελος των πολλών και κυρίως των αδυνάμων. Είναι πράξη βαθιάς ευγνωμοσύνης και έμπρακτης ευχαριστίας προς το ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό όλων των αντικαρκινικών νοσοκομείων της χώρας μας που ακούραστα επιτελούν το λειτούργημά τους, συνήθως κάτω από αντίξοες συνθήκες. Είναι φόρος τιμής και μνήμης προς όλους εκείνους που έδωσαν τη μάχη με τον καρκίνο, πάλεψαν, αλλά στο τέλος νικήθηκαν και έφυγαν από τη ζωή». Η κ. Λάτση συμπλήρωσε ότι «η Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας που εγκαινιάζουμε σήμερα, όπως και η αντίστοιχη της Αθήνας, φέρει το όνομα του Νίκου Κούρκουλου. Του Νίκου ως συμβόλου και όχι ως φυσικού προσώπου. Υπό αυτή τη διάσταση, ο Νίκος απλώς δανείζει τη μορφή και το όνομά του στο λογότυπο του νοσοκομείου. Στη θέση του, εκεί στην προμετωπίδα του κτιρίου, ο κάθε ένας από εσάς μπορεί να τοποθετήσει τον δικό του Νίκο». Ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης, απευθυνόμενος στην κ. Λάτση, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι «στην πραγματικότητα αυτές όλες οι δράσεις της κυρίας Λάτση είναι δράσεις που θα έπρεπε να τις κάνει η Πολιτεία. Και όπως πολύ ωραία ειπώθηκε εδώ πέρα, ο Νίκος Κούρκουλος δεν έχει ανάγκη από υστεροφημία, όλοι τον γνωρίζουμε. Αυτό, λοιπόν, που στα αλήθεια κάνετε είναι ότι παίρνετε κάτι αρνητικό που συνέβη στην οικογένειά σας και το μετατρέπετε σε δύναμη, για να μπορέσουν άνθρωποι οι οποίοι θα βρεθούν σε αυτή τη θέση να έχουν την καλύτερη δυνατή και αξιοπρεπή θεραπεία». Η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα ση-

μείωσε πως «η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μεγάλους δωρητές που πραγματικά αφήνουν κάτι που είναι σημαντικό για όλους μας. Η Πολιτεία τελικά είμαστε όλοι, ο καθένας με κάποιο μικρό αποτύπωμα ή με κάποιο πολύ μεγάλο αποτύπωμα όπως εσείς. Είναι πολύ σημαντικό γιατί ζω αυτούς τους ασθενείς καθημερινά, να είναι σε ένα περιβάλλον ευάερο, να έχουν φως, να βλέπουν έξω μία θέα, να έχουν την αίσθηση αυτή της ομάδας και της φροντίδας που προσφέρετε. Για αυτό λοιπόν σας ευχαριστούμε πάρα πολύ και πραγματικά θα είμαστε εδώ για τους ασθενείς και για το προσωπικό, που και αυτό εμψυχώνεται σε καλύτερες συνθήκες». Ο υφυπουργός Εσωτερικών, αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας -Θράκης Σταύρος Καλαφάτης τόνισε ότι «δημόσιος και ιδιωτικός τομέας, Αυτοδιοίκηση και κοινωνία των πολιτών εργαζόμαστε και συνεργαζόμαστε για τη διαρκή βελτίωση των υπηρεσιών υγείας. Ευχαριστούμε και ευγνωμονούμε την κυρία Μαριάννα Λάτση για την προσφορά της. Ευχαριστούμε και ευγνωμονούμε τους γιατρούς, τους νοσηλευτές και το διοικητικό προσωπικό των νοσοκομείων, οι οποίοι καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες στη μάχη κατά της πανδημίας. Ευχαριστούμε τους γιατρούς, τους νοσηλευτές και διοικητικό προσωπικό του Εθνικού Συστήματος Υγείας για όλα όσα καθημερινά προσφέρουν σε όλες και όλους μας». Μιλώντας εκ μέρους της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, ο πρόεδρος του Δ.Σ. Ευάγγελος Φιλόπουλος ανέφερε ότι «οι μονάδες ημερήσιας νοσηλείας τα τελευταία 40 χρόνια γνώρισαν παγκοσμίως μία εντυπωσιακή άνθηση, γιατί με αυτόν τον τρόπο εξυπηρετούνται καλύτερα οι ασθενείς, διευκολύνονται τα νοσοκομεία, ευνοούνται τα ασφαλιστικά ταμεία και γενικότερα η κοινωνία. Η δημιουργία των δύο μονάδων ημερήσιας νοσηλείας «Νίκος Κούρκουλος» αποτελεί καινοτομία για τη χώρα μας και πέρα από τα διεθνώς αποδεκτά πλεονεκτήματα που τις συνοδεύουν η ιστορία θα τις αναφέρει ως τις πρώτες οργανωμένες προσπάθειες σε αυτόν τον τομέα στη χώρα μας και μάλιστα από δημόσια νοσοκομεία». Από πλευράς του «Θεαγενείου» Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, η Διοικήτρια Δρ Ευαγγελία Κουρτέλη-Ξουρή σημείωσε πως «το «Θεαγένειο» σήμερα έχει κάθε λόγο να ελπίζει, να χαμογελάει, να οραματίζεται, γιατί η κ. Μαριάννα Λάτση ακούγοντας την καρδιά της ανέλαβε όλη αυτή τη μεγάλη διαδικασία δωρεάς και παραδίδει την ελπίδα, την ανακούφιση και το χαμόγελο σε ανθρώπους, που χωρίς επιπλέον άγχη και αγωνίες θα έχουν τη μέγιστη ασφάλεια μίας νοσοκομειακής δομής σε χώρο φιλικό και οικείο, χωρίς το βαρύ κλίμα και το φορτίο του Αντικαρκινικού Νοσοκομείου». ■

| 137

ΊΔΡΥΜΑ ΣΤΑΎΡΟΣ ΝΙΆΡΧΟΣ

Ενίσχυση του ΕΣΥ με σύγχρονα «όπλα» στη μάχη κατά του καρκίνου! ΜΕ ΜΙΑ ΤΕΡΆΣΤΙΑ ΔΩΡΕΆ που περιλαμβάνει την προμήθεια και εγκατάσταση 10 γραμμικών επιταχυντών σε 7 δημόσια νοσοκομεία της χώρας [και συγκεκριμένα στα Πανεπιστημιακά Γενικά Νοσοκομεία «Αττικόν» (Αθήνα), Αλεξανδρούπολης, Λάρισας, Πατρών και Ηρακλείου, καθώς και στο Γενικό Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» (Αθήνα) και το Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Θεαγένειο»], τη συντήρηση των μηχανημάτων αυτών για δύο χρόνια, καθώς και την εκπαίδευση του προσωπικού που θα τα χειρίζεται, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) έχει παρέμβει, ώστε οι καρκινοπαθείς που καταφεύγουν στο ΕΣΥ να έχουν πλέον μια σωστή, ολοκληρωμένη και αξιοπρεπή θεραπεία. Είναι χαρακτηριστική η παρακάτω περιγραφή που δίνει το ΙΣΝ για το πώς οδηγήθηκε στην απόφαση αυτή:

138 |

«Εάν έχει μία αίθουσα αναμονής με περιοδικά με συνταγές, πολύ ηρεμεί ο άνθρωπος». Η Καίτη Θεοδώρου βρίσκει γαλήνη σε περιοδικά μαγειρικής, ενώ περιμένει στην αίθουσα αναμονής για την προγραμματισμένη ακτινοθεραπεία της. Οι άνθρωποι που πάσχουν από καρκίνο καμιά φορά αντλούν δύναμη και κουράγιο από πολλές και τελείως διαφορετικές πηγές. Δυστυχώς, όμως, δεν έχουν όλοι τα ίδια «όπλα» στη διάθεσή τους και συνεπώς ούτε τα ίδια εφόδια στη μάχη. Στην Ελλάδα, πολύς κόσμος ταξιδεύει ώρες ολόκληρες για να υποβληθεί σε εξετάσεις, χειρουργείο και θεραπεία. Ορισμένοι μπαίνουν σε λίστα αναμονής για μήνες μέχρι να ξεκινήσουν τη θεραπεία τους. «Και όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν απέχουν πολύ από τον καθένα μας. Ίσως να είναι ο γονιός μας, η σύζυγός

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

μας, η αδελφή μας, το παιδί μας, ο φίλος μας, εγώ και εσύ. Δεν είναι στατιστικές, είναι άνθρωποι, με όνειρα και ελπίδα για τη ζωή τους και δικαίωμα σε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες διάγνωσης και θεραπείας», επισημαίνεται σε ανακοίνωση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. « Όταν μας προσέγγισαν, στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, δύο νοσοκομεία στις αρχές του Ιανουαρίου 2014, αρχικά το Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών “Αλεξάνδρα” και στη συνέχεια το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης, ζητώντας την υποστήριξή μας για την αντικατάσταση μηχανημάτων ακτινοθεραπείας, ήμασταν ήδη έτοιμοι να κάνουμε κάτι παραπάνω. Οι συναντήσεις με εκπροσώπους των δύο νοσοκομείων αποτελέσαν τον πρώτο σπόρο, μέσα από τον οποίο

καλλιεργήθηκε η σκέψη για τη δημιουργία ενός ολόκληρου προγράμματος αντικατάστασης μηχανημάτων ακτινοθεραπείας σε όλη τη χώρα. Δημιουργήσαμε, λοιπόν, μία ομάδα στην οποία συμμετείχαν εργαζόμενοι από το τμήμα διαχείρισης δωρεών και το τεχνικό τμήμα του ΙΣΝ, με βασικό αντικείμενο την καταγραφή των αναγκών σε ακτινοθεραπευτικά μηχανήματα σε όλη την Ελλάδα. Σε διαρκή συνεργασία με ειδικούς συμβούλους, μελετήσαμε έργα ανάλογης έκτασης στο εξωτερικό και ήρθαμε σε επαφή με τους κατεξοχήν αρμόδιους, την Ελληνική Εταιρεία της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας (ΕΕΑΟ) και την Ένωση Φυσικών Ιατρικής Ελλάδος (ΕΦΙΕ). Στη συνέχεια επισκεφθήκαμε νοσοκομεία της χώρας και αποκτήσαμε μία καλύτερη εικόνα της κατάστασης στον τομέα της ακτινοθεραπείας, των ελλείψεων και κατ’ επέκταση των συνεπειών τους στη θεραπεία των ασθενών». Κάθε χρόνο, στην Ελλάδα περισσότεροι από 28.000 άνθρωποι χρειάζεται να υποβληθούν σε ακτινοθεραπείες, ενώ 4.000 ασθενείς παραμένουν σε λίστα αναμονής εξαιτίας του περιορισμένου αριθμού μηχανημάτων. Στη χώρα μας αναλογούν 3,8 ακτινοθεραπευτικά μηχανήματα ανά εκατομμύριο πληθυσμού, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 6,5-7. Την κατάσταση αυτή επιβεβαιώνει ο καθηγητής Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΣΝ, κ. Heini Murer, ο οποίος συμμετείχε στις επισκέψεις εργασίας στα δημόσια νοσοκομεία: « Έβλεπες γιατρούς να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους για να βοηθήσουν τους ασθενείς, ενώ την ίδια στιγμή δεν είχαν στα χέρια τους την κατάλληλη ακτινοθεραπευτική τεχνολογία». «Μέσα από αυτήν την πρώτη έρευνα -αναφέρει το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος- επιβεβαιώσαμε την αρχική εκτίμησή μας ότι η αντικατάσταση ακτινοθεραπευτικών μηχανημάτων σε δύο μόνο νοσοκομεία της χώρας δεν θα επαρκούσε για να συμβάλουμε από την πλευρά μας, όπως επιθυμούσαμε, στην ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος και ότι η κατάσταση απαιτούσε μία πιο ριζική αντιμετώπιση. Σε συνέχεια συζητήσεων αποφασίσαμε παράλληλα με την Ελληνική Εταιρεία της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας και την Ένωση Φυσικών Ιατρικής Ελλάδος να απευθυνθούμε σε έναν εξωτερικό σύμβουλο, με μεγάλη εμπειρία στη σύγχρονη θεραπεία του καρκίνου. Έναν συνεργάτη που θα μπορούσε να δει από απόσταση και με αντικειμενικότητα την κατάσταση και να συμβάλει ουσιαστικά στην αλλαγή του τοπίου ακτινοθεραπείας στη χώρα μας». Η έρευνα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για την αναζήτηση συμβούλου προσανατολίστηκε στα μεγαλύτερα νοσοκομεία για ιατρική φροντίδα κατά του καρκίνου στην Ευρώπη και την Αμερική. Πραγματοποι-

| 139

Ειδικός ιατρικός εξοπλισμός (PET/CT) σε 4 Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΎ, τον Οκτώβριο 2021, κυρώθηκε με νόμο (Ν. 4839, ΦΕΚ 181 A′/ 02.10.2021) η τροποποίηση της Επιμέρους Σύμβασης Δωρεάς για την προμήθεια και εγκατάσταση εξοπλισμού PET/CT -τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων- στα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία Ηρακλείου, Ιωαννίνων, Λάρισας και Αλεξανδρούπολης. Με την τροποποίηση, η εν λόγω δωρεά του ΙΣΝ εξασφαλίζει, επιπρόσθετα της προμήθειας του ιατρικού εξοπλισμού, και τη διαμόρφωση των χώρων για την εγκατάστασή του στα τέσσερα νοσοκομεία, ενώ το Ελληνικό Δημόσιο αναλαμβάνει, εκτός της λειτουργίας του εξοπλισμού, και το κόστος συντήρησης μετά το πέρας της διετούς περιόδου που προβλέπεται από την εγγύηση. Σε στενή συνεργασία με τα τέσσερα νοσοκομεία και το υπουργείο Υγείας, οριστικοποιήθηκε το τεχνικό και αδειοδοτικό αντικείμενο ανά νοσοκομείο, ενώ οι εργασίες διαμόρφωσης των χώρων και η προμήθεια του εξοπλισμού έχουν ήδη ξεκινήσει, με χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης έως τον Απρίλιο του 2022.

ήθηκαν συναντήσεις με εκπροσώπους νοσοκομείων στην Ελβετία και στις HΠΑ προτού τελικά καταλήξει να συνεργαστεί με το Johns Hopkins University (JHU), στη Βαλτιμόρη των ΗΠΑ. Ειδικά για τη μελέτη και υλοποίηση του προγράμματος συστήθηκε μία τετραμελής ομάδα συμβούλων, στην οποία συμμετείχαν εξειδικευμένοι επαγγελματίες από το Johns Hopkins University, συμπεριλαμβανομένου του διευθυντή του τμήματος Ογκολογίας, της Ακτινοθεραπευτικής, της Ακτινοφυσικής και της Ακτινοτεχνολογίας αντίστοιχα. Από κοινού οι εκπρόσωποι του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και του Johns Hopkins University γύρισαν κυριολεκτικά όλη την Ελλάδα. Επισκέφθηκαν συνολικά 15 νοσοκομεία που διαθέτουν τμήματα Aκτινοθεραπείας, από το Ηράκλειο μέχρι την Αλεξανδρούπολη και από την Αθήνα μέχρι τα Γιάννενα. Ο Todd McNutt, ακτινολόγος από την ομάδα συμβούλων του Johns Hopkins, περιγράφει ενδεικτικά παραδείγματα της κατάστασης που επικρατούσε: «Υπήρχαν νοσοκομεία που δεν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τους ασθενείς λόγω ελλιπούς συντήρησης και βλαβών στα μηχανήματα. Αυτό είχε ως συνέπεια οι ασθενείς να διοχετεύονται σε άλλα νοσοκομεία που “υπερφορτώνονταν»” με ασθενείς». «Σε συνέχεια των επισκέψεων και συζητήσεων μας -αναφέρει το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος- αποφασίσαμε να εστιάσουμε στα νοσοκομεία των οποίων τα μηχανήματα είχαν ξεπεράσει τον μέσο όρο ηλικίας τους και έχρηζαν άμεσης αντικατάστασης». Με βάση την έρευνα που έγινε, επιλέχθηκαν μηχανήματα ακτινοθεραπείας που προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες σε σύγκριση με μηχανήματα παλαιότερης τεχνολογίας. Τα μηχανήματα όμως δεν λειτουργούν, ως διά μαγείας, με το πάτημα ενός κουμπιού. Περιλαμβάνουν πολύπλοκες λειτουργίες και απαιτούν εκπαίδευση και εξοικείωση για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους. Ως εκ τούτου, ένα μέρος της δωρεάς διοχετεύθηκε

140 |

στην εκπαίδευση επιστημονικού προσωπικού, η οποία χωρίζεται σε δύο επιμέρους προγράμματα. Αφενός, στην επίδειξη των δυνατοτήτων και λειτουργιών των γραμμικών επιταχυντών από εκπροσώπους των προμηθευτών-εταιρειών και, αφετέρου, στην υλοποίηση εκπαιδευτικού προγράμματος τριετούς διάρκειας σε συνεργασία με το αντίστοιχο τμήμα Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας του University of Texas, στο San Antonio, διευθυντής του οποίου είναι ο καθηγητής Νίκος Παπανικολάου. Στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος, δύο εργαζόμενοι, ένας ακτινοθεραπευτής και ένας ακτινοφυσικός από κάθε δημόσιο νοσοκομείο στο οποίο πραγματοποιήθηκε δωρεά ταξίδεψαν στο Τέξας για να εκπαιδευτούν σχετικά με νέα πρωτόκολλα θεραπείας και νέες δυνατότητες των μηχανημάτων, με στόχο να βρίσκονται, όσο αυτό είναι εφικτό, μπροστά από τις εξελίξεις στο χώρο της ακτινοθεραπείας. Σήμερα και οι 10 γραμμικοί επιταχυντές έχουν τεθεί σε λειτουργία, ενώ παράλληλα στο πλαίσιο του προγράμματος έχει γίνει πρόβλεψη για δωρεάν συντήρησή τους, για τουλάχιστον δύο χρόνια. Η προσπάθεια του ΙΣΝ για ενίσχυση του τομέα της Ακτινοθεραπείας στην Ελλάδα συνοψίζεται στα λόγια του προέδρου του ΙΣΝ Ανδρέα Δρακόπουλου: «Η πρόσβαση στις καλύτερες δυνατές και τεχνολογικά προηγμένες υπηρεσίες υγείας οφείλει να είναι προνόμιο όλων και όχι μόνο λίγων τυχερών. Με αυτό το σκεπτικό, προσπαθήσαμε, με τα μέσα που διαθέτουμε, να ενισχύσουμε την “οπλοθήκη” των ασθενών στη μάχη τους κατά του καρκίνου. Σήμερα, ο εξοπλισμός 7 δημόσιων νοσοκομείων της χώρας μας σε ακτινοθεραπευτικά μηχανήματα είναι σε θέση να συγκριθεί με την τεχνολογία κορυφαίων νοσοκομείων στην Ευρώπη και την Αμερική. Η προσπάθεια αυτή αποτελεί ένα μικρό μονάχα βήμα, ωστόσο ελπίζουμε να βοηθήσει όσο το δυνατόν περισσότερους συνανθρώπους μας στη μάχη τους κατά του καρκίνου». ■

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΌΜΙΛΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΏΝ ΚΑΤΆ ΤΟΥ ΚΑΡΚΊΝΟΥ «ΑγκαλιάΖΩ»

Πρόγραμμα υποστήριξης ογκολογικών ασθενών «Κλινική μιας ημέρας» ΤΟ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ «ΚΛΙΝΙΚΉ ΜΙΑΣ ΗΜΈΡΑΣ» δημιουργήθηκε από τον Όμιλο Εθελοντών κατά του Καρκίνου (ΟΕΚΚ) «Αγκαλιάζω» και υλοποιείται στο Ειδικό Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιά-«Μεταξά» και στο Νοσοκομείο Metropolitan. Ο Όμιλος ΑγκαλιάΖΩ καθ’ όλη τη διάρκεια της δράσης του προσπαθεί να κατανοεί και να εκτιμά τις ανάγκες των ογκολογικών ασθενών και των οικείων τους και να εξελίσσεται συνεχώς προς την πληρέστερη υποστήριξή τους. Βασικός στόχος της δημιουργίας του παρόντος προγράμματος είναι η στήριξη των ασθενών και του περιβάλλοντος αυτών κατά τη διαδικασία υποβολής σε χημειοθεραπείες. Όλη η διαδικασία της θεραπείας, η οποία περιλαμβάνει την αιμοληψία, την αναμονή των εξετάσεων και τη χορήγηση φαρμάκων, είναι ιδιαίτερα στρεσογόνος και απαιτεί μεγάλα αποθέματα συναισθηματικών αντοχών. Η συναισθηματική φόρτιση είναι ακόμα με-

γαλύτερη για τους ασθενείς οι οποίοι δεν έχουν υποστηρικτικό περιβάλλον και για εκείνους που έρχονται μόνοι από απομακρυσμένες περιοχές. Ως αποτέλεσμα, εκτός από την ασθένεια, προστίθεται και ένας επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας που είναι η μοναξιά. Οι εθελοντές/εθελόντριες του ΟΕΚΚ-ΑγκαλιάΖΩ βρίσκονται καθημερινά στην Κλινική μιας Ημέρας του Νοσοκομείου «Μεταξά» και δύο φορές την εβδομάδα στο Νοσοκομείο Metropolitan, δίπλα στους ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία και στους συνοδούς τους με σκοπό την: • Ενεργητική ακρόαση όλων όσοι θέλουν να μοιραστούν συναισθήματα και αγωνίες. • Υποστηρικτική παρουσία κατά την αναμονή της διαδικασίας της χημειοθεραπείας, προσδίδοντας έναν ανθρώπινο χαρακτήρα στο περιβάλλον της κλινικής. • Προσφορά καφέ και σνακ σαν ελάχιστη προσφορά στις ώρες αναμονής. ■

Γ.Ν. ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ «ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ»

Δώρα για τα παιδιά των εργαζομένων από το Ίδρυμα «Παπαγεωργίου» ΜΙΑ ΌΜΟΡΦΗ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΆΤΙΚΗ έκπληξη για τα παιδιά τους περίμενε τους εργαζομένους στο Νοσοκομείο «Παπαγεωργίου». Χίλια διακόσια πολύχρωμα πακέτα με δώρα κατέφτασαν από το… εργαστήρι του Άι-Βασίλη για να φωτίσουν με τα πιο ζεστά χαμόγελα τα πρόσωπα των παιδιών. Τα δώρα προμηθεύτηκε το Ίδρυμα «Παπαγεωργίου», το οποίο τηρώντας την παράδοση φρόντισε ώστε και φέτος οι γιορτινές εκπλήξεις να φτάσουν έγκαιρα σε όλα τα παιδιά των εργαζομένων. Με χαρά και ενθουσιασμό, οι εργαζόμενοι γονείς παρέλαβαν τα δώρα των παιδιών τους, μαζί με ευχές για καλή χρονιά, καθώς τα μέτρα για τον περιορισμό της πανδημίας δεν επέτρεψαν και φέτος την πραγματοποίηση της καθιερωμένης χριστουγεννιάτικης παιδικής γιορτής. Η εκπρόσωπος του Ιδρύματος «Παπαγεωργίου» Ζωή Ψαρρά-Παπαγεωργίου, με αφορμή τη διανομή των δώρων, ευχήθηκε «Καλή Χρονιά, με Υγεία, Αισιοδοξία και Δημιουργικότητα» σε κάθε εργαζόμενο στο νοσοκομείο. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Δ.Σ. του νοσοκομείου Μιχάλης Καραβιώτης ευχαρίστησε το Ίδρυμα «Παπαγεωργίου» για την προσφορά των δώρων στα παιδιά, αλλά και για τη διαχρονική του στήριξη προς το νοσοκομείο και την αναγνώριση των προσπαθειών όλου του προσωπικού για την εύρυθμη λειτουργία του νοσηλευτικού ιδρύματος. ■

| 141

Πόσο χρήσιμες είναι οι ασφαλιστικές εταιρείες στη σύγχρονη Ιατρική και τους ιατρούς;

Γράφει ο ΕΥΆΓΓΕΛΟΣ Γ. ΣΠΎΡΟΥ 142 |

ΣΚΟΠΌΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΉΣ ΕΊΝΑΙ Η ΥΓΕΊΑ και η απόκτησή της, εάν χαθεί. «Μετά τον Θεό, ο γιατρός», λέει μια λαϊκή παροιμία. Ο ιατρός είναι αυτός που ιατρεύει, που θεραπεύει, γι’ αυτό και ο καλός γιατρός λέγεται θεραπευτής. Αντικειμενική επιδίωξή του η ίαση των νόσων, ο υγιής βίος, η παράταση του χρόνου ζωής και η αναβολή του θανάτου, σύμφωνα με κάποιον Ορφικό Ύμνο προς τον ιατρό των θεών, Απόλλωνα. Απαλλάσσει τους νοσούντες από μέγιστα κακά, πόνους, λύπη (Ιπποκρ. Περί Φυσών). Ο ιατρός διαφυλάσσει τη ζωή και καταπαύει οδύνες.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Για να τα πετύχει όλα αυτά, «ο ιατρός ορή τε δεινά (= βλέπει φοβερά πράγματα), θιγγάνει τε αηδέων (= αγγίζει τα αηδή), επί αλλοτρίησί τε ξυμφορήσιν (= και για ξένες συμφορές) ιδίας καρπούται λύπας», υποστηρίζει ο Ιπποκράτης, ο πατήρ της Ιατρικής Επιστήμης. Από τους ιατρούς, οι χειρουργοί για να χειρουργήσουν χρειάζονται ιατρείο, όπου δίπλα στον ασθενή θα είναι ο δρων χειρουργός, οι βοηθοί, τα όργανα χειρουργείου, με τάξη, με φως, και όπου το σώμα, εκεί και τα άρμενα (εργαλεία, εξαρτήματα, ό,τι αρμόζει), σύμφωνα με τη διδαχή του Ιπποκράτη. Εκ των ανωτέρω συνάγεται ότι η Ιατρική έχει ΚΑΙ κόστος. Αμοιβές ιατρών, ιατρικά μηχανήματα, ξενοδοχειακή υποδομή, εκπαίδευση κ.λπ., τα οποία κάποιος τα πληρώνει. Μέχρι να γιατρευτεί κάποιος, υπάρχουν πολλά προαπαιτούμενα, αλλά και ακόμα πολλά μετά, μέχρι την πλήρη ανάρρωση και ίαση. Ασθένεια, η έλλειψη σθένους, δυνάμεων. Άρρωστος είναι αυτός που δεν έχει ρώσι, δύναμη. Ανάρρωση είναι η ανάκτηση δυνάμεων. Ο ασθενής στερείται κίνησης, είναι αδύναμος, νοσεί (δεν κινείται), είναι κλινήρης, επί κλίνης, ή κατάκοιτος, κάτω κείται, κάποτε και ανίατος, άνευ ιάσεως, και ανήκεστος = δυσθεράπευτος ή μη επιδεχόμενος θεραπεία (ανήκεστος βλάβη). Πολλές φορές απαιτούνται και φάρμακα. Φάρμα-

κο είναι λέξη με δύο σημασίες: δηλητήριο και ίαμα. Τα φάρμακα έχουν και αυτά κόστος μέχρι τη θεραπεία. « Όσα νοσήματα δεν τα γιατρεύουν τα φάρμακα, τα γιατρεύει ο σίδηρος (= νυστέρι)», είπε ο Ιπποκράτης. Στη σύγχρονη εποχή, για την Υγεία δαπανώνται, από ιδιώτες και κρατικούς φορείς, πολλά χρήματα και πάλι δεν φτάνουν για την Ιατρική και τις έρευνες βελτίωσης. Οι ασφαλιστικές εταιρείες προσφέρουν πολλά χρήματα στους πελάτες τους για να προστατεύσουν την υγεία τους, εντός ή εκτός νοσοκομείων, σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Είναι βασικοί τροφοδότες της βιωσιμότητας ιδιωτικών νοσοκομείων, κλινικών και ιατρών, νοσοκομειακών ή ελεύθερης Ιατρικής. Το «Health - Next Generation» έχει στόχο να κάνει πιο γνωστή αυτή τη σχέση ασφαλιστικών εταιρειών - νοσοκομείων - ιατρών και να αναδείξει το σημαντικό έργο αυτής της σχέσεως, υπέρ όλων των μερών. Στις επόμενες σελίδες διαβάστε περισσότερες λεπτομέρειες στο πώς υπηρετούν την Ιατρική, καλύπτοντας ένα τεράστιο, δυσβάσταχτο και πολλές φορές αδύνατο βάρος πολλών στην προσπάθεια επιβίωσης των αδύναμων ανθρώπων. Ευχαριστούμε τις ALLIANZ, GENERALI, ERGO, METLIFE, που μας έστειλαν δείγματα των υπηρεσιών τους προς πελάτες, νοσοκομεία, ιατρούς και παρουσιάζουμε στις επόμενες 8 σελίδες. ■

| 143

Η ΝΈΑ ΠΡΌΤΑΣΗ ΑΣΦΆΛΙΣΗΣ ΑΠΌ ΤΗΝ GENERALI

Ένα οικοσύστημα υπηρεσιών, φροντίδας και υγείας ΑΛΛΆΖΕΙ ΤΑ ΔΕΔΟΜΈΝΑ ΣΤΟΝ ΚΛΆΔΟ ΑΤΟΜΙΚΏΝ και οικογενειακών ασφαλίσεων η Generali, με το Life On, το καινοτόμο οικοσύστημα υπηρεσιών Ζωής και Υγείας. Στόχος της να εκσυγχρονίσει περαιτέρω τις παρεχόμενες υπηρεσίες της, βάσει των νέων καταναλωτικών αναγκών, και να προσφέρει καινοτόμα, ψηφιακά εργαλεία εξυπηρέτησης. Για να το επιτύχει, η Generali εισάγει μία καινοτόμο φιλοσοφία στον κλάδο ασφάλισης. παρέχοντας όχι απλά προϊόντα, αλλά ευέλικτα οικοσυστήματα, που απαρτίζονται από: -διασυνδεδεμένες υπηρεσίες, -τεχνολογικά εργαλεία και -ασφαλιστικές καλύψεις MODULAR ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΈΝΕΣ ΛΎΣΕΙΣ Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά μοντέλα ασφάλισης, η νέα ασφαλιστική πρόταση 360° της Generali δεν περιορίζεται σε ένα προκαθορισμένο συνδυασμό ασφαλιστικών καλύψεων. Συγκεκριμένα, ο πελάτης μπορεί να επιλέξει μεταξύ πέντε (5) διακριτών αξόνων προστασίας: -Πρόληψη -Γιατροί και εξετάσεις -Νοσηλεία -Αποκατάσταση -Υπηρεσίες Κάθε κατηγορία έχει διαφορετικά επίπεδα κάλυψης - Basic, Standard, Premium, παρέχοντας τη δυνατότητα εμπλουτισμού και εξειδίκευσης της κάλυψης. Ο πελάτης μπορεί να κάνει το συνδυασμό που επιθυμεί, σύμφωνα με το προφίλ και τις ανάγκες του. Στην κατηγορία νοσοκομειακής κάλυψης ο ασφαλισμένος έχει επιπλέον τη δυνατότητα να επιλέξει μεταξύ τριών επιλογών ασφάλισης για: α) Ατύχημα, β)

144 |

O κ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΕΡΒΟΥΔΑΚΗΣ.

Η κ. ΕΛΈΝΗ ΜΆΝΟΥ.

Ατύχημα και Ασθένεια, ή γ) της Premium επιλογής με αυξημένα κεφάλαια κάλυψης. Για την ασφάλιση της οικογένειάς του μπορεί να επιλέξει οποιαδήποτε από τις παραπάνω επιλογές, προσθέτοντας προστατευόμενα μέλη στο ατομικό του συμβόλαιο ή επιλέγοντας την οικογενειακή ασφάλιση Family, με διαμοιραζόμενο κεφάλαιο, για ακόμη καλύτερο έλεγχο του οικογενειακού του προϋπολογισμού. Όπως σημειώνει ο κ. Γεώργιος Ζερβουδάκης, Chief Sales Officer της Generali: «Ο σύγχρονος, ενημερωμένος και πιο απαιτητικός πελάτης έχει εκπαιδευτεί από την έξυπνη τεχνολογία να αποζητά ταχύτατη αλλά και εξατομικευμένη εξυπηρέτηση. Έτσι, παίζει έναν όλο και πιο δυναμικό ρόλο στη διαμόρφωση του τελικού προϊόντος. Περνάμε, λοιπόν, από τη λογική του “προϊόντος-πακέτου” σε πιο ευέλικτες λύσεις. Αυτή είναι μία από τις βασικές καινοτομίες του οικοσυστήματος υγείας - Life On, αφού ο ασφαλισμένος έχει τη δυνατότητα να σχεδιάσει εξαρχής το δικό του πρόγραμμα. Ο πρωτοποριακός αυτός σχεδιασμός δημιουργεί απεριόριστες δυνατότητες ανάπτυξης στους συνεργάτες μας, ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ασφαλισμένων με διαφορετικά καταναλωτικά προφίλ. Ακόμη και πολύ νέων σε ηλικία καταναλωτών, που θεωρούσαν μέχρι σήμερα λιγότερο προσβάσιμη την ιδιωτική ασφάλιση». ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΑ ΑΠΌ ΑΣΦΆΛΙΣΗ… Μέσω του νέου οικοσυστήματος υγείας της Generali, ο καταναλωτής δεν αντιμετωπίζεται μονοδιάστατα, αλλά ολιστικά. Συγκεκριμένα, ο πέμπτος άξονας - Υπηρεσίες περιλαμβάνει εφαρμογές και ειδικές ψηφιακές πλατφόρμες. Χάρη στη συνεργασία με leaders στην αγορά, η Generali παρέχει μία νέα, αναβαθμισμένη εμπειρία προστασίας και εξυπηρέτησης. Μάλιστα, σχεδόν όλες οι παρακάτω υπηρεσίες είναι διαθέσιμες στον πελάτη του Life On από την είσοδό του στο οικοσύστημα, ανεξάρτητα από το επίπεδο κάλυψης που διαθέτει. Οι υπηρεσίες που περιλαμβάνονται σε αυτή την κατηγορία είναι: My Generali Για πρώτη φορά διασυνδέονται σε ένα και μόνο σημείο πρόσβασης όλες οι ασφαλιστικές υπηρεσίες. Με το My Generali ο ασφαλισμένος μπορεί να αξιοποιεί, από το κινητό ή τον υπολογιστή του, όλες τις δυνατότητες της ασφάλισής του εύκολα και γρήγορα: ραντεβού με γιατρό, προέγκριση ή αναγγελία νοσηλείας, υποβολή ιατρικών εξόδων, πραγματοποίηση πληρωμών και παρακολούθηση των αιτημάτων του. My e-Doctor Η τεχνολογία κάνει τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας πιο προσβάσιμες από ποτέ. Μέσω του ειδικά σχεδιασμένου app, o ασφαλισμένος έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί, δωρεάν, μέσω τηλεσυνεδρίας με γιατρούς διαφορετικών ειδικοτήτων, να λαμβάνει ιατρική συμβουλευτική 24/7 και να πραγματοποιεί έναν πρώτο έλεγχο των συμπτωμάτων του. Η υπηρεσία διατίθεται σε συνεργασία με τη Healthwatch.

My Health IQ Πρόκειται για έναν ψηφιακό «σύμβουλο υγείας» (εφαρμογή και web) σε συνεργασία με τη διακεκριμένη εταιρεία τεχνολογίας dacadoo. Mέσω της εφαρμογής, ο χρήστης μπορεί να παρακολουθεί μέσω tracker ή χειροκίνητης εισαγωγής δεδομένων, που σχετίζονται με την υγεία και τον τρόπο ζωής του, το ατομικό του σκορ καλής υγείας. Καθημερινές προκλήσεις και ένας ψηφιακός coach εκπαιδεύουν το χρήστη στην υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής και τον βοηθούν στην επίτευξη των προσωπικών τους στόχων. My e-Gym Μία δωρεάν πλατφόρμα με ειδικά διαμορφωμένα προγράμματα εκγύμνασης και ευεξίας. Ο ασφαλισμένος μπορεί τώρα να γυμναστεί από το σπίτι και να γνωρίσει τα οφέλη της άσκησης στο σώμα και τη διάθεσή του, με την καθοδήγηση των κορυφαίων trainers των Holmes Place. Ψυχική Υγεία Σε συνεργασία με τη Melapus, οι ασφαλισμένοι του Life On έχουν τη δυνατότητα ατομικής συνεδρίας, ψηφιακά ή με επίσκεψη στο γραφείο πιστοποιημένων ψυχολόγων, ψυχιάτρων και παιδοψυχιάτρων. Η υπηρεσία διατίθεται σε ειδικά προνομιακή τιμή για τους ασφαλισμένους της Generali. Διατροφολόγος-Διαιτολόγος Η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψη πολλών ασθενειών και η βάση για την καλή λειτουργία του οργανισμού. Για το λόγο αυτόν η Generali εξασφάλισε προνομιακή πρόσβαση σε εξειδικευμένους διαιτολόγους-διατροφολόγους του δικτύου της Affidea. Η κ. Ελένη Μάνου, Individual Life Manager της Generali, τονίζει χαρακτηριστικά: «Στόχος μας ήταν να σκεφτούμε “έξω από το κουτί”, να αξιοποιήσουμε όλες τις σύγχρονες τεχνολογίες στον κλάδο Υγείας και του ευ ζην και να σχεδιάσουμε μία λύση που θα ανταποκρίνεται σε όλες τις ανάγκες που γνωρίζουμε σήμερα αλλά και τις απαιτήσεις της νέας γενιάς καταναλωτών για το μέλλον. Λάβαμε υπόψη όλες τις νέες εξελίξεις της τεχνολογίας και της υγείας και εμφυσήσαμε την καινοτομία σε κάθε στάδιο των υπηρεσιών μας, για να παρέχουμε αξία σε κάθε στάδιο της εμπειρίας του πελάτη. Το αποτέλεσμα μας δικαιώνει, αφού είμαστε σε θέση να παρέχουμε μία ολιστική λύση που τα έχει όλα και όμοιά της δεν διατίθεται στην αγορά!». ■

| 145

Η ERGO Ασφαλιστική σύμμαχος στην προστασία της υγείας Γράφει ο ΚΥΡΙΆΚΟΣ ΜΠΑΦΊΤΗΣ, διευθυντής Ανάληψης Κινδύνων Ασφαλίσεων Ζωής και Υγείας, ERGO Ασφαλιστική.

Η ΥΓΕΊΑ ΑΠΟΤΕΛΕΊ ΤΟ ΠΟΛΥΤΙΜΌΤΕΡΟ ΑΓΑΘΌ και καθοριστικό παράγοντα της ατομικής και συλλογικής μας ανάπτυξης. Σε κάθε στάδιο της ζωής μας χρειαζόμαστε τη φροντίδα και την προστασία της υγείας μας για την προάσπιση της ευημερίας μας. Ειδικά στις συνθήκες της πανδημίας που βιώνουμε, έχουμε πλέον συνειδητοποιήσει περισσότερο την αξία της υγείας και τη σημασία της θωράκισής της, τόσο για εμάς όσο και για την οικογένειά μας. Πιο επίκαιρη από ποτέ, η ασφάλιση της υγείας μας λειτουργεί ως ένα δίχτυ προστασίας, προσφέροντάς μας αυτό το αίσθημα ασφάλειας που χρειαζόμαστε. Επιλέγοντας ένα ιδιωτικό πρόγραμμα υγείας, εξασφαλίζουμε τις ιατρικές μας ανάγκες, την κάλυψη των εξόδων νοσηλείας μας και των ιατροφαρμακευτικών εξόδων, που υπό άλλες συνθήκες θα μας ανάγκαζαν να προβληματιζόμαστε για το πώς θα είναι η επόμενη ημέρα. Στην ERGO Ασφαλιστική, στεκόμαστε υπεύθυνα δίπλα σας με τα πιο ολοκληρωμένα προγράμματα ασφάλισης για τη διαφύλαξη της υγείας σας, καθώς έργο μας είναι να σας παρέχουμε την προστασία που χρειάζεστε. Η ERGO αποτελεί έναν από τους κορυφαίους ασφαλιστικούς ομίλους στη Γερμανία και στην Ευρώπη, ενώ ο όμιλος εκπροσωπείται παγκοσμίως σε περισσότερες από 30 χώρες και επικεντρώνεται στην Ευρώπη και την Ασία. Με κύριο μέτοχο τη Munich Re, έναν από τους μεγαλύτερους αντασφαλιστές και φορείς ανάληψης ασφαλιστικού κινδύνου στον κόσμο, διαθέτει υψηλή τεχνογνωσία και φερεγγυότητα. Στην Ελλάδα, η ERGO πρωταγωνιστεί για πάνω από 30 χρόνια με εγγεγραμμένα ασφάλιστρα που ξεπερνούν τα 244 εκατομμύρια ευρώ το 2020, 1 εκατομ-

146 |

Ο κ. ΚΥΡΙΆΚΟΣ ΜΠΑΦΊΤΗΣ.

μύριο ασφαλισμένους και περισσότερους από 2.700 ενεργούς συνεργάτες. Στόχος μας είναι η παροχή ολοκληρωμένων ασφαλιστικών υπηρεσιών στους πελάτες και τους συνεργάτες μας, μέσα από ένα ευρύ φάσμα καινοτόμων προϊόντων, με βασικά χαρακτηριστικά την εγγύτητα και το ανθρώπινο πρόσωπο. Ειδικά στον κλάδο ασφάλισης της υγείας, η ERGO, με την τεχνογνωσία που της παρέχει η δραστηριοποίηση στην Ελλάδα και στις αγορές του εξωτερικού, έχει δημιουργήσει ένα πλήρες σύστημα παροχής υπηρεσιών δευτεροβάθμιας περίθαλψης, το ERGO Health Care, παρέχοντας υπηρεσίες υψηλού επιπέδου με την

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ προσφορά τριών προγραμμάτων Superior/Advanced/ Simple. Τα προϊόντα είναι διαβαθμισμένης κάλυψης, έτσι ώστε να δίνεται σε όλους τους ενδιαφερόμενους η δυνατότητα επιλογής του κατάλληλου προγράμματος, ανάλογα με τις ανάγκες και τις οικονομικές δυνατότητές τους, διατηρώντας ακόμη και για τα οικονομικότερα προϊόντα ένα συνδυασμό καλύψεων που παρέχουν για τον πελάτη μία συμφέρουσα σχέση κόστους ασφάλισης προς παρεχόμενες καλύψεις. Θεωρούμε ότι η απόκτηση ενός προγράμματος νοσοκομειακής περίθαλψης είναι ένα ύψιστο βήμα παροχής εμπιστοσύνης προς την ERGO και για αυτό τα προγράμματα έχουν σχεδιασθεί σύμφωνα με την πελατοκεντρική φιλοσοφία μας, με χρονικές αναμονές από τις μικρότερες της αγοράς, χωρίς πολύπλοκες και δυσνόητες εξαιρέσεις, οι οποίες δημιουργούν σύγχυση και τελικά απογοητεύουν τους ασφαλισμένους. Όλα τα προγράμματα νοσοκομειακής περίθαλψης προσφέρουν έως 100% ποσοστό κάλυψης αναγνωριζόμενων εξόδων σε κορυφαία συμβεβλημένα ιδιωτικά νοσοκομεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, αποζημίωση χωρίς εφαρμογή εκπιπτόμενου σε δημόσια νοσοκομεία στην Ελλάδα, κάλυψη χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας, επίδομα νοσηλείας, χειρουργικό επίδομα, επίδομα τοκετού, έξοδα αποκλειστικής νοσοκόμας και επείγουσας αερομεταφοράς, καθώς και αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών σε εξωτερικά ιατρεία. Ναυαρχίδα των προγραμμάτων μας είναι το ERGO Health Care Superior, το οποίο απευθύνεται σε πελάτες που έχουν υψηλές απαιτήσεις για την κάλυψη της νοσοκομειακής περίθαλψης. Καλύπτει πλήρως (100%) τα αναγνωριζόμενα έξοδα σε θέση νοσηλείας Α’ σε συμβεβλημένα και σε μη συμβεβλημένα νοσοκομεία της Ελλάδας, των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελβετίας, και 80% στις υπόλοιπες χώρες (συμπεριλαμβανομένων ΗΠΑ και Καναδά). Το συνολικό ποσό αναγνωρισμένων εξόδων μπορεί να φτάσει μέχρι και €750.000 ετησίως, ενώ το ετήσιο εκπιπτόμενο επιλέγεται από τον ασφαλισμένο μέσα από μία μεγάλη γκάμα επιλογών, που ξεκινά από πολύ χαμηλά, €500, και μπορεί να φτάσει μέχρι και τις €10.000, ιδανική λύση για στελέχη εταιρειών που θέλουν να συνδυάσουν το ομαδικό ασφαλιστήριό τους με ένα ατομικό πρόγραμμα υψηλών προδιαγραφών. Το πρόγραμμα αναγνωρίζει και επιβραβεύει τη συμμετοχή άλλου ασφαλιστικού φορέα (ιδιωτικό ή κοινωνικό) και κάτω από προϋποθέσεις το εκπιπτόμενο ποσό που έχει επιλέξει ο ασφαλισμένος μπορεί να μειωθεί έως και €1.000, μετατρέποντάς το έτσι σε ένα πρόγραμμα μηδενικής συμμετοχής για τον ασφαλισμένο. Είναι απαραίτητο να γίνει ειδική μνεία σε κάτι που απασχολεί ιδιαίτερα τους υποψήφιους προς ασφά-

λιση, στο πώς καλύπτει το συγκεκριμένο πρόγραμμα ασφάλισης την αντιμετώπιση περιστατικών κακοήθειας. Σε περίπτωση που υπάρχει η ανάγκη νοσηλείας για χειρουργική επέμβαση, τότε αυτή καλύπτεται με τον συνήθη τρόπο των νοσηλειών. Πρόσθετα, αναγνωρίζουμε και καλύπτουμε τα ιατρικώς αναγκαία έξοδα για χημειοθεραπείες και ακτινοβολίες, που διενεργούνται σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους εντός νοσοκομείου και δεν απαιτούν διανυκτέρευση. Ακόμα όμως και στην περίπτωση που απαιτηθεί για τη διενέργεια χημειοθεραπειών να πραγματοποιηθεί διανυκτέρευση, ο ασφαλισμένος μας θα καλυφθεί. Δυστυχώς μία από τις συχνότερες μορφές κακοήθειας η οποία προσβάλλει τις γυναίκες παγκοσμίως είναι αυτή των μαστών. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπολογίζεται ότι η πιθανότητα εμφάνισης είναι 1 στις 8 γυναίκες. Για τις συγκεκριμένες περιπτώσεις η κάλυψη από τα προγράμματά μας δεν περιορίζεται μόνο στο πιθανό χειρουργείο και σχήμα χημειοθεραπείας ή/και ακτινοθεραπείας, αλλά επεκτείνεται με την κάλυψη και της πιθανής πλαστικής χειρουργικής αποκατάστασης. Η εταιρεία μας παρακολουθεί την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και το σύνολο των νέων θεραπειών που χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τις υφιστάμενες για την αντιμετώπιση του καρκίνου, αλλά και των πρωτοποριακών επεμβάσεων, με σκοπό την αξιολόγησή τους και την κάλυψή τους μέσα από τα προγράμματα νοσοκομειακής περίθαλψης που προσφέρει στους ασφαλισμένους της. Είναι πολύ σημαντικό να επισημάνουμε ότι υγεία και πρόληψη αποτελούν αλληλένδετες έννοιες, για το λόγο αυτόν στην ERGO Ασφαλιστική προσφέρουμε μαζί με τα προγράμματα νοσοκομειακής περίθαλψης δωρεάν ετήσιο προληπτικό έλεγχο, ενώ με το πρόγραμμα εξωνοσοκομειακής περίθαλψης ο ασφαλισμένος μπορεί να επιλέξει τον ιατρό της αρεσκείας του, παρέχοντάς του ταυτόχρονα τη δυνατότητα κάλυψης εξόδων διαγνωστικών εξετάσεων και φαρμάκων κατόπιν ιατρικής συνταγογράφησης. Με τον τρόπο αυτόν η ERGO Ασφαλιστική έρχεται να καλύψει πλήρως τις ανάγκες των πελατών της. Η ERGO αποτελεί έναν πολυεθνικό οργανισμό με ελληνικό όνομα, για αυτό έργο μας είναι να δημιουργούμε ένα καλύτερο μέλλον για τους ασφαλισμένους μας, ένα μέλλον με ασφάλεια, όπως το επιθυμούν, έτσι δεν σταματούμε να αναλύουμε την αγορά και να σχεδιάζουμε νέες καλύψεις και προγράμματα με βάση τη βαθιά τεχνογνωσία του ομίλου στον οποίο ανήκουμε. Σύντομα, θα είμαστε σε θέση να δώσουμε επιπλέον λύσεις στους πελάτες μας που θα θέλουν να θωρακίσουν παραπάνω την υγεία τους και ειδικά από σοβαρά περιστατικά. ■

| 147

ΙΔΙΩΤΙΚΉ ΑΣΦΆΛΙΣΗ Αξιόπιστος σύμμαχος ενάντια στον καρκίνο Γράφει η ΘΆΛΕΙΑ ΑΓΓΕΛΊΔΗ, Head of Communications & Marketing

Η κ. ΘΆΛΕΙΑ ΑΓΓΕΛΊΔΗ.

148 |

ΠΑΡΆ ΤΟ ΌΤΙ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ ΧΡΌΝΙΑ η πανδημία COVID-19 κυριαρχεί ως θέμα υγείας παγκοσμίως, ο καρκίνος παραμένει η σημαντικότερη μάστιγα του 21ου αιώνα. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό για την Έρευνα του Καρκίνου, το 2020 διαγνώσθηκαν 19,3 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου και σημειώθηκαν 10 εκατομμύρια θάνατοι. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι παρουσιάζονται 67.000 νέα κρούσματα καρκίνου και περίπου 32.000 θάνατοι ετησίως. Τα στοιχεία αυτά προκαλούν δέος. Ωστόσο, ο καρκίνος δεν είναι ανίκητος. Όπως εκτιμούν ειδικοί επιστήμονες, πάνω από 30 έως 50% των περιστατικών καρκίνου θα μπορούσε να προληφθεί με την υιοθέτηση κανόνων υγιεινής διαβίωσης και διατροφής. Επιπλέον, οι σύγχρονες εξελίξεις στην έγκαιρη διάγνωση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου επιτρέπουν την αύξηση της επιβίωσης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής πολλών ασθενών, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατή ακόμη και η πλήρης ίαση. Σήμερα, λοιπόν, γνωρίζουμε ότι μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου προσαρμόζοντας τον τρόπο ζωής μας, αλλά και ότι, αν παρ’ όλα αυτά νοσήσουμε, έχουμε περισσότερες πιθανότητες από ποτέ να κερδίσουμε τη μάχη ενάντια στον καρκίνο. Πολύτιμος σύμμαχος σε αυτή την προσπάθεια μπορεί να είναι η ύπαρξη ενός αξιόπιστου προγράμματος ιδιωτικής ασφάλισης, το οποίο -συμπληρώνοντας τις παροχές της δημόσιας ασφάλισης- μπορεί να εξασφαλίσει άμεση πρόσβαση σε όλο το εύρος των θεραπευ-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

τικών επιλογών, χωρίς το κόστος να αποτελεί εμπόδιο. Τα νοσοκομειακά προγράμματα της MetLife καλύπτουν έξοδα νοσοκομειακής περίθαλψης σε κορυφαία ιδιωτικά νοσοκομεία της χώρας, με το ανώτατο ετήσιο όριο να φθάνει μέχρι και τις 500.000 ευρώ. Ειδικά για τον καρκίνο, πέρα από τη νοσηλεία, οι παροχές περιλαμβάνουν τις χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες, καθώς και τις ανοσοθεραπείες, που αποτελούν ένα από τα πιο προηγμένα όπλα στη μάχη κατά του καρκίνου. Εάν η νοσηλεία γίνει σε δημόσιο νοσοκομείο, κάποια από τα προγράμματα παρέχουν ημερήσιο επίδομα νοσηλείας, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη πρόσθετων δαπανών στη διάρκεια της νοσηλείας ή της ανάρρωσης. Πέρα, όμως, από το κόστος της θεραπείας, ο καρκίνος συχνά δημιουργεί πρόσθετες οικονομικές ανάγκες, απαιτώντας π.χ. παρατεταμένη απουσία από την εργασία, μετάβαση και διαμονή μακριά από τον μόνιμο τόπο κατοικίας κ.ά. Για την κάλυψη αυτών των αναγκών, υπάρχει η δυνατότητα ενίσχυσης του νοσοκομειακού προγράμματος με εξειδικευμένες λύσεις, όπως το ExtraMed της MetLife, το οποίο παρέχει οικονομική προστασία σε περίπτωση εμφάνισης σοβαρών ασθενειών,

συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου. Συγκεκριμένα, παρέχει επίδομα έως και 100.000 ευρώ, που καταβάλλεται 30 ημέρες μετά τη διάγνωση, ανεξάρτητα από το αν έχει πραγματοποιηθεί νοσηλεία. Τα χρήματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως κρίνει ο ασφαλισμένος και ανάλογα με τις ανάγκες του. Επίσης, η MetLife παρέχει το πρόγραμμα LadyCare, το οποίο έχει σχεδιαστεί ειδικά για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του γυναικολογικού καρκίνου. Σε επίπεδο πρόληψης, το πρόγραμμα παρέχει δωρεάν ετήσιο διαγνωστικό και προληπτικό έλεγχο, σε συνεργαζόμενα διαγνωστικά κέντρα, ενώ σε περίπτωση διάγνωσης, οι παροχές περιλαμβάνουν εφάπαξ αποζημίωση, μηνιαίο επίδομα υποστήριξης για ένα χρόνο, καθώς και επίδομα χειρουργικής αισθητικής αποκατάστασης. Η ύπαρξη μιας αξιόπιστης ασφαλιστικής κάλυψης μπορεί να κάνει τη διαφορά στην αντιμετώπιση του καρκίνου, απαλλάσσοντας τους ασθενείς και τις οικογένειές τους από το πρόσθετο άγχος της αναζήτησης χρημάτων στη δύσκολη στιγμή. Τους επιτρέπει να έχουν πρόσβαση σε όλες τις θεραπευτικές επιλογές, να ξεκινήσουν χωρίς καθυστερήσεις τη θεραπεία τους και να αντιμετωπίσουν τη νόσο με περισσότερη αισιοδοξία. ■

ΘΆΛΕΙΑ ΑΓΓΕΛΊΔΗ Η Θάλεια Αγγελίδη, υπεύθυνη Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας της MetLife Ελλάδος, διαθέτει περισσότερα από 20 χρόνια εμπειρίας στο χώρο του μάρκετινγκ και της επικοινωνίας. Η Θάλεια Αγγελίδη έχει σπουδάσει Μάρκετινγκ στο Deree College και Διοίκηση Επιχειρήσεων στο ALBA Graduate Business School.

| 149

Προσιτές ασφαλιστικές λύσεις για να έχετε πάντα την υγεία σας

150 |

ΑΦΙΕΡΩΜΑ | ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ΤΑ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΑ ΑΣΦΆΛΕΙΑΣ ΥΓΕΊΑΣ της Allianz προσφέρουν πολυάριθμες επιλογές και δυνατότητες συνδυασμών, διαμορφώνοντας ένα εξατομικευμένο ασφαλιστικό πρόγραμμα που ανταποκρίνεται σε διαφορετικές ασφαλιστικές ανάγκες και οικονομικές δυνατότητες. Η ευρεία γκάμα των προγραμμάτων Νοσοκομειακής Περίθαλψης My Health παρέχονται ξεχωριστά ή συνδυαστικά με προγράμματα Εξωνοσοκομειακής Περίθαλψης, που εξασφαλίζουν πρόσβαση σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Η πρόταση της Allianz στην Υγεία αναβαθμίζεται συνεχώς, διευρύνοντας τις καλύψεις που προσφέρει και συνδυάζοντάς τις πάντα με υψηλού επιπέδου σύγχρονη εξυπηρέτηση. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΉ ΠΕΡΊΘΑΛΨΗ & ΠΡΌΣΘΕΤΑ ΟΦΈΛΗ

My Health Η ολοκληρωμένη πρόταση νοσοκομειακής περίθαλψης My Health περιλαμβάνει μεγάλο εύρος επιλογών σε εκπιπτόμενα ποσά και ποσοστό συμμετοχής στα έξοδα νοσηλείας και ακόμα υψηλότερο επίπεδο παροχών πριν, κατά και μετά τη νοσηλεία. Ιδιαίτερα σημαντικό σημείο διαφοροποίησης σε σχέση με ανταγωνιστικά προϊόντα παραμένει η παροχή ανώτατου ορίου κάλυψης ανά περιστατικό και όχι ανά έτος. Το My Health διαθέτει τέσσερα νοσοκομειακά προγράμματα:

My Health Prestige Το πιο ολοκληρωμένο Νοσοκομειακό Πρόγραμμα της Allianz για την Υγεία, το My Health Prestige, παρέχει απόλυτη κάλυψη σε όλους τους τομείς νοσοκομειακής περίθαλψης, με υψηλές θέσεις νοσηλείας, κάλυψη σε όλο τον κόσμο, πρόσθετα οφέλη όπως δωρεάν ετήσιο check-up και δυνατότητα προσθήκης της Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης My Primary Care, My Primary Care Basic ή της Ιατρικής Βοήθειας Med24. Με πέντε επιλογές σε εκπιπτόμενα ποσά πρόσθετα της πλήρους κάλυψης, διατηρεί τον ευέλικτο και προσιτό χαρακτήρα των προγραμμάτων My Health.

My Health Complete Το My Health Complete προσφέρει κάλυψη σε όλους τους τομείς νοσοκομειακής περίθαλψης, σε συνδυ-

ασμό με τα σημαντικά πρόσθετα οφέλη που περιλαμβάνει και το My Health Prestige. Επιπλέον, το My Health Complete παρέχει τη δυνατότητα επιλογής χαμηλότερων θέσεων νοσηλείας, αλλά και, προαιρετικά, της Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης My Primary Care, My Primary Care Basic ή της Ιατρικής Βοήθειας Med24. Κοινό χαρακτηριστικό των δύο πληρέστερων προγραμμάτων υγείας της Allianz οι πέντε επιλογές σε εκπιπτόμενα ποσά, πρόσθετα της πλήρους κάλυψης.

My Health Classic Σε εκείνους που επιθυμούν μια προσιτή λύση, η οποία προσφέρει πρόσβαση στις σημαντικότερες παροχές νοσοκομειακής περίθαλψης αλλά και με ευρύ φάσμα παροχών και εκπτώσεων, η Allianz προτείνει το My Health Classic. Με τρεις επιλογές σε θέση νοσηλείας, πέντε επιλογές σε εκπιπτόμενα ποσά και ενσωματωμένη την Ιατρική Βοήθεια Med24 αποτελεί μια ιδιαίτερα ελκυστική λύση για την ασφάλιση της υγείας σας. ΠΡΌΛΗΨΗ & ΙΑΤΡΙΚΈΣ ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ

My Primary Care Tο My Primary Care είναι το πρόγραμμα εξωνοσοκομειακής περίθαλψης της Allianz που σχεδιάστηκε με κύριο άξονα την πρόληψη. Προσφέρει πρόσβαση σε υπηρεσίες εξωνοσοκομειακής φροντίδας όπως διαγνωστικές εξετάσεις, ιατρικές εξετάσεις και πράξεις, δωρεάν ετήσιο προληπτικό έλεγχο και 24ωρη γραμμή Υγείας.

My Primary Care Basic Μία επιλογή Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης σε ιδιαίτερα προσιτό κόστος και με όλες τις ουσιαστικές παροχές πρόληψης: εξωνοσοκομειακές διαγνωστικές εξετάσεις, ετήσιο προληπτικό έλεγχο σε συμβεβλημένο διαγνωστικό κέντρο και ιατρικές εξετάσεις σε γιατρούς εντός δικτύου.

Ιατρική Βοήθεια Med24 Το πρόγραμμα Ιατρική Βοήθεια Med24 προσφέρει προνόμια και ειδικές τιμές σε σημαντικές υπηρεσίες υγείας: ιατρικές & διαγνωστικές παροχές, προγραμματισμένες ιατρικές επισκέψεις, ιατρικές και νοσηλευτικές υπηρεσίες κατ’ οίκον, διακομιδές και υπηρεσίες εξυπηρέτησης και βοήθειας κατά την περίοδο νοσηλείας του ασφαλισμένου. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα της Allianz μπορείτε να απευθυνθείτε: Στον ασφαλιστικό σας σύμβουλο 210 69 99 999 customercontact@allianz.gr www.allianz.gr

| 151

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ

Λειτουργία εξωτερικού ιατρείου για «Παιδική και Εφηβική Ενδοκρινολογία» Ο ΔΙΟΙΚΗΤΉΣ ΚΑΙ ΠΡΌΕΔΡΟΣ του Δ.Σ. του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, Ευάγγελος Ρούφος, ανακοίνωσε τη λειτουργία ειδικού τακτικού εξωτερικού ιατρείου «Παιδική και Εφηβική Ενδοκρινολογία» (νοσήματα θυρεοειδούς, αναστήματος, νοσήματα επινεφριδίων, παραθυρεοειδών, σύνδρομα με ενδοκρινικές διαταραχές κ.λπ.). Η λειτουργία του ειδικού αυτού ιατρείου εγκρίθηκε από το Δ.Σ. του ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης (Θ20.Α/ΔΣ39/2411-2021) στο πλαίσιο της Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής του ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης και θα λειτουργεί κάθε Τρίτη, με υπεύθυνο τον καθηγητή Παιδιατρικής ΔΠΘ, ιατρό της Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής του ΠΓΝ Αλεξανδρούπολης, Αντώνιο Βουτετάκη. Σημειώνουμε ότι στο πλαίσιο της Παιδιατρικής Κλινικής λειτουργεί ήδη ιατρείο για τα παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη, ενώ σύντομα θα λειτουργήσουν ιατρεία για παχυσαρκία και μεταβολικά νοσήματα, αλλά και μονάδα ημερήσιας νοσηλείας για τη διενέργεια ειδικών οργανολογικών εξετάσεων, καλύπτοντας περαιτέρω τις ανάγκες του παιδιατρικού πληθυσμού της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. ■

Γ.Ν. ΠΑΤΡΩΝ «ΆΓΙΟΣ ΑΝΔΡΈΑΣ»

Εγκατάσταση νέων ακτινολογικών μηχανημάτων ΈΠΕΙΤΑ ΑΠΌ ΤΟΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΌ ανοικτό δημόσιο διαγωνισμό που διενεργήθηκε από το Γενικό Νοσοκομείο Πατρών «Ο Άγιος Ανδρέας», πραγματοποιήθηκε η παραλαβή νέου ακτινοσκοπικού μηχανήματος. Το C-Arm Ziehm Vision RFD είναι ψηφιακό ακτινοσκοπικό συγκρότημα τελευταίας τεχνολογίας, κατάλληλο για μεγάλο εύρος επεμβάσεων. Έχει πολλαπλές εφαρμογές σε επεμβάσεις Γενικής Χειρουργικής, Αγγειοχειρουργικής, Ορθοπαιδικής, Ουρολογίας και Νευροχειρουργικής. Πραγματοποιήθηκε επίσης η παραλαβή και εγκατάσταση νέου αξονικού τομογράφου Siemens Healthineers, επίσης μετά από ηλεκτρονικό ανοικτό δημόσιο διαγωνισμό που διενεργήθηκε από το Γενικό Νοσοκομείο Πατρών «Ο Άγιος Ανδρέας». Ο πολυτομικός αξονικός τομογράφος είναι τελευταίας τεχνολογίας 64 τομών, χαμηλής δόσης, υψηλής ευκρίνειας και ταχύτερης λειτουργίας. Χάρη στη νέα ψηφιακή τεχνολογία, ο ασθενής δέχεται μικρότερο ποσοστό ακτινοβολίας και ο χρόνος εξέτασης λιγοστεύει σημαντικά, αναβαθμίζοντας έτσι την ποιότητα της περίθαλψης. Για τον παραπάνω εξοπλισμό πραγματοποιήθηκε η απαιτούμενη εκπαίδευση του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού των αντίστοιχων τμημάτων και η ενημέρωση του προσωπικού του τμήματος Βιοϊατρικής Τεχνολογίας. ■

Γ.Ν. ΠΑΙΔΩΝ «ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ & ΑΓΛΑΪΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ»

Η λειτουργία της Μονάδας Εφηβικής Υγείας Η ΜΟΝΆΔΑ ΕΦΗΒΙΚΉΣ ΥΓΕΊΑΣ (ΜΕΥ) θα λειτουργεί προσωρινά σε χώρο όπου εδράζεται η Β’ Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική στον -1 όροφο της Ε’ Πτέρυγας, στο Κεντρικό Νοσοκομείο (Θηβών 1 και Λεβαδείας , 11527 Αθήνα). Τηλέφωνα Επικοινωνίας: 2107710824, 8001180015 και ωράριο λειτουργίας από Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00 με 13:00 . Το κοινό εισέρχεται κατόπιν υποχρεωτικής επίδειξης κατά την είσοδο: [α] πιστοποιητικού εμβολιασμού, [β] πιστοποιητικού νόσησης, [γ] βεβαίωσης αρνητικού διαγνωστικού ελέγχου για κορωνοϊό COVID 19 (PCR ή rapid test). Οι ανήλικοι από 4 έως και 17 ετών δύνανται να προσκομίζουν εναλλακτικά δήλωση αρνητικού αυτοδιαγνωστικού ελέγχου (self test). ■

152 |

Στο ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2022

Η υγεία της γυναίκας! Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι ΓΥΝΑΊΚΕΣ για την υγεία τους!

Σημαντικοί γιατροί πολλών ειδικοτήτων μάς ενημερώνουν για το πώς θα προστατευθούν οι γυναίκες σήμερα και για την καλή τους υγεία: για την καρδιά τους για τα γυναικολογικά τους για τα μάτια τους μόνο! για τον θυρεοειδή για την οστεοπόρωση για τις φλεβίτιδες για νέες κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και πολλά άλλα!

Αποκτήστε το έντυπο περιοδικό και κρατήστε το ή διαβάστε ΙΝΤΕΡΝΕΤΙΚΑ όσα σας ενδιαφέρουν στο nextdeal.gr Φιλελλήνων 3, 10557, Σύνταγμα, Αθήνα

press@spiroueditions.gr nextdeal.gr 154 |