Nummer 1 2010
Een donkere wolk boven het hoger onderwijs Door Jasper van Dijk (Tweede Kamerlid SP) en Wouter Groot Koerkamp Foto Roel1943 / flickr
Er hangt een donkere wolk boven het hoger onderwijs. Een werkgroep van de regering presenteert komend voorjaar een plan om maar liefst 20 procent te bezuinigen. De kwaliteit en toegankelijkheid van het hoger onderwijs staan enorm onder druk. Tenzij studenten laten weten dat zij dit niet accepteren. Naast deze geplande megabezuinigingen, wordt het hoger onderwijs al op vier manieren aangetast door minister Plasterk. Ten eerste wordt het collegegeld de komende jaren met ruim 200 euro verhoogd. Ten tweede wordt 100 miljoen weggehaald bij universiteiten en ingezet voor tijdelijke onderzoeksprojecten. Ten derde komt er een harde knip tussen bachelor en master. Ten vierde heeft de minister het collegegeld voor de tweede studie vrijgegeven. Door eerdere bezuinigingen en door een toename van het aantal studenten, zijn massale opleidingen ontstaan op de universiteit en in het hbo. De collegezalen puilen uit, waardoor studenten niet zelden les krijgen via een videoscherm. Dat heeft niets meer te maken met kleinschalig onderwijs waar studenten worden uitgedaagd om van hun studie iets moois te maken. In plaats van investeringen om dit beleid te herstellen, staan nieuwe bezuinigingen op stapel. Balkenende gebruikt de economische crisis als argument om te bekijken hoe het hoger onderwijs met nog eens 20 procent kan worden gekort. Dit kan drie dingen betekenen: het collegegeld wordt verhoogd, het onderwijs wordt uitgehold of de studiefinanciering wordt afgeschaft.
Een forse verhoging van het collegegeld zou betekenen dat de toegankelijkheid enorm wordt aangetast. Een masteropleiding van bijvoorbeeld 10.000 euro werpt een enorme drempel op voor studenten met minder geld. De regering kan ook besluiten om botweg het budget voor hoger onderwijs met 20 procent te verlagen. Dat betekent nog vollere collegezalen en nog minder begeleiding. Maar de meeste kans maakt het voorstel voor afschaffing van de studiefinanciering. GroenLinks, PvdA, D66 en VVD hebben al laten weten dat zij de studiefinanciering willen omzetten in een
lening. In totaal kan die lening oplopen tot 30.000 euro aan het eind van je studie. 35 procent van de jongeren heeft al gezegd niet te gaan studeren als je het volledige bedrag moet lenen. Gevolg is dus een enorme vermindering van het aantal studenten, terwijl Nederland nu juist zoveel belang hecht aan meer hoger opgeleiden. Het pleidooi voor een kennissamenleving wordt een lege huls als de studiefinanciering wordt afgeschaft. De SP pleit voor toegankelijkheid en kwaliteit in het hoger onderwijs. In plaats van afschaffing van de studiefinanciering, zou de aanvullende beurs verhoogd
De Blik Opener is een uitgave van ROOD, jong in de SP. ROOD is de actiefste politieke jongerenorganisatie van Nederland en strijdt voor een kwalitatief goed hoger onderwijs, betaalbaar voor iedereen. Meer weten of mee doen? I www.rood.sp.nl E rood@sp.nl T (010) 243 55 57
moeten worden. Deze is bedoeld voor studenten uit een gezin met een laag inkomen. Daarnaast moet meer worden geïnvesteerd in goede docenten en begeleiding, zodat een eind komt aan de massale opleidingen waar studenten nauwelijks worden uitgedaagd. Uiterlijk in april 2010 komen de bezuinigingsplannen van de “werkgroep
hoger onderwijs” naar buiten. Dat is het moment voor studenten om van zich te laten horen. De keus is simpel: ga je mee in de retoriek van Balkenende en Plasterk dat het hoger onderwijs moet bloeden voor de crisis die door graaiende bankiers is veroorzaakt, of is beter onderwijs juist de oplossing voor dat probleem? De SP kiest voor dat laatste. Het is ongelooflijk dom om in tijden van crisis
op onderwijs te bezuinigen. Er zijn tal van alternatieve bezuinigingen mogelijk, bijvoorbeeld op de hypotheekrenteaftrek, de bureaucratie of defensie. Goed hoger onderwijs levert juist mensen op die bijdragen aan meer duurzame ontwikkeling en welzijn. Kortom, als je niet wilt dat studeren onbetaalbaar wordt, steun dan komend voorjaar het verzet tegen deze onzalige plannen.
Protest aan Nederlandse universiteiten Door Jouke de Boer
In steeds meer studentensteden komen studenten in actie tegen het afbraakbeleid van Plasterk, de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW). Onder andere in Groningen, Amsterdam en Utrecht is gedemonstreerd tegen maatregelen die het onderwijs verslechteren en vaak alleen maar voortkomen uit bezuinigingen. Groningen
Op de Rijksuniversiteit Groningen wil het College van Bestuur (CvB) het Bindend Studie Advies (BSA) invoeren: studenten moeten in hun eerste jaar 40 studiepunten halen en in het tweede jaar hun propedeuse, anders worden ze van hun studie afgetrapt. Natuurlijk is het zo dat studenten niet oneindig lang een opleiding moeten volgen die niet geschikt is voor hen. Maar als er een BSA ingevoerd wordt, moet er wel voor gezorgd worden dat er alles aan gedaan wordt om de studenten de kans te geven hun studie ook daadwerkelijk te halen. Iets wat in Groningen duidelijk niet het geval was. Vandaar dat een grote groep studentenorganisaties samen met ROOD een referendum organiseerde, waarin de studenten gevraagd werd of ze voor of tegen het BSA waren. Ondanks dat zo’n 75 procent van de studenten tegen was, liet het CvB weten “natuurlijk niks met de uitslag te zullen doen”. Blijkbaar neemt het CvB de studenten niet serieus en zijn studenten met een mening alleen maar lastig. Tijd voor actie, om meer inspraak te eisen. Donderdag 26 november was het zover. Om half twaalf kwamen ongeveer honderd studenten naar een demonstratie tegen het BSA. Tegelijkertijd bezette een groep boze studenten het bestuursgebouw van de Universiteit. Hun eisen waren instemmingsrecht van studenten op alle punten die door de universiteits-
raad komen en dat het CvB de invoering van het BSA stopzet en zich richt op het verbeteren van de onderwijskwaliteit. Daarnaast moet de universiteit duidelijk maken dat de bezuinigingen die Plasterk wil doorvoeren fataal zijn voor het hoger onderwijs. Het CvB ging in onderhandeling met de bezetters en deed een tegenvoorstel. Na zeven uur bezetten en onderhandelen werd een groot deel van de eisen ingewilligd. Zo is de medezeggenschap voor studenten weer gegarandeerd: alle partijen krijgen inspraak in de discussie over het BSA. Ook zal er gezocht worden naar een goede vorm van het BSA. De bezettingsactie is hiermee geslaagd.
Andere steden
Niet alleen in Groningen, maar ook in Amsterdam, Utrecht en Nijmegen werd gedemonstreerd. In Amsterdam werd
een demonstratie en openbaar college georganiseerd, waar enkele honderden mensen op af kwamen, tegen het omgooien van de semesterindeling. Hierdoor zullen veel vakken vervallen omdat ze niet meer in de semesters passen. Ook herkansingen dreigen te vervallen, waardoor studenten meer studievertraging op zullen lopen. In Utrecht wil het CvB de papieren editie van de universiteitskrant stoppen, zonder te luisteren naar studenten en medewerkers. Dat deze het hier niet mee eens zijn was duidelijk toen ruim 4000 handtekeningen voor behoud van het Ublad aangeboden werden. Het CvB bleek hiervan niet onder de indruk te zijn: bezuinigen op het – onafhankelijke en zo nu en dan behoorlijk kritische – Ublad moest en zou gebeuren.
Kleine maatregelen
Hoewel sommige maatregelen niet heel erg groot lijken, maken ze wel degelijk deel uit van een groter geheel. De bezuinigingen op het hoger onderwijs die al tientallen jaren bezig zijn – en nog wel eens veel erger kunnen worden – worden steeds meer op het bordje van de student gelegd. Kosten worden doorberekend aan de studenten of er wordt botweg bezuinigd. Daarnaast proberen veel universiteiten maatregelen door te drukken zonder naar de studenten te luisteren. Studenten worden minder serieus genomen, terwijl zij juist degenen zijn die goed onderwijs willen. Bezuinigingen en steeds minder inspraak voor studenten zorgen voor steeds slechter onderwijs op steeds meer plaatsen. Harde actie helpt hiertegen, zo is in Groningen gebleken.
Europese Universiteiten staan in brand! Door Daan Brandenbarg Foto a / flickr
Afgelopen oktober werd de aula van de Weense kunstacademie bezet door enkele duizenden studenten. Al snel volgden andere universiteiten en hogescholen in Oostenrijk. Aangemoedigd door het grote succes van de actievoerders in Oostenrijk werden er in heel Europa universiteiten bezet. Meer dan 80 bezettingen vinden in onder andere Oostenrijk, Duitsland, Engeland en Frankrijk plaats. De reden voor het protest: overvolle collegezalen, bezuinigingen op het hoger onderwijs, invoering of verhoging van collegegeld en de macht van het bedrijfsleven op het hoger onderwijs. Het succes van Wenen
In Wenen worden inmiddels al twee maanden collegezalen dag en nacht bezet door studenten. In korte tijd werden al enkele noemenswaardige successen geboekt. Er is meer geld voor het hoger onderwijs in Oostenrijk toegezegd en er volgde een motie van wantrouwen tegen de Oostenrijkse minister van Onderwijs. Bovendien worden de bezette collegezalen door de studenten gebruikt om debatten te organiseren over zaken als vrijheid van onderwijs, discriminatie en democratie aan de universiteit. Ook ‘echte’ colleges worden gegeven door kritische economen, hoogleraren en politici. De eisen van de Weense bezetters hebben zich uitgebreid naar een grotere zeggenschap van studenten en medewerkers over het beleid van de Universiteit. Bovendien willen ze dat studenten weer worden opgeleid tot kritische academici en dat de universiteit niet slechts een broedplaats is voor arbeidskrachten voor grote bedrijven.
De rest van Europa
Ook in overige Europese landen komen de studenten door middel van bezettingen, demonstraties en solidariteitsacties in verzet tegen de teloorgang van het hoger onderwijs. De centrale eis is overal dat het hoger onderwijs toegankelijk moet blijven voor iedereen die het aan kan, dat er meer geld moet komen om de overvolle collegezalen tegen te gaan en dat het onderwijs niet compleet onderhevig mag zijn aan economische belangen.
Ook in Nederland wordt flink bezuinigd op het hoger onderwijs, worden er rendementsmaatregelen ingevoerd en is er sprake van bomvolle collegezalen waar studenten les krijgen van een videoscherm. Wanneer zal de Nederlandse student de streep trekken en overgaan tot actie? In Groningen is een aanzet gedaan met een succesvolle bezetting, maar zal het vuur uit Europa zich ook echt over Nederland verspreiden?
Een gesprek met “Boris” Woordvoerder van de bezetters in Groningen Door Daan Brandenbarg Foto Rick Akkerman Waarom een bezetting? “Het college van bestuur heeft duidelijk laten weten dat zij niet naar de studenten wilden luisteren als het gaat om het BSA. Er was geen inspraak op de plannen en het door de studenten gehouden referendum werd van te voren afgedaan als niet ter zake doende. Met de bezetting wilden we de druk op het bestuur opvoeren en laten merken dat studenten niet over zich heen laten lopen. Hier komt bij dat door de bedrijfsmatige benadering van het hoger onderwijs de prestatiedruk van studenten verhoogd wordt. De begeleiding van studenten moet juist verbeterd worden en er moet meer college worden gegeven aan kleinere groepen studenten. De bezetters hebben geprobeerd duidelijk te maken
Hoe is de bezetting verlopen? “We zijn op ludieke wijze binnengekomen. Als Sinterklaas en zwarte pieten werden we in eerste instantie met open armen ontvangen, totdat een minuut later duidelijk werd dat het hier om iets anders ging. In de eerste minuten werden de deuren afgesloten en personeel vriendelijk doch dringend verzocht het pand te verlaten. De voorzitter van de RUG was op zijn kantoor, dus we zijn vrijwel direct met de onderhandelingen gestart. Toen begon het lange wachten en overleggen. Met alle bezetters werden de voorstellen van het bestuur van de RUG besproken. Nadat wij een tegenvoorstel hebben gedaan en bijna alles toegezegd hebben gekregen, behalve natuurlijk het niet invoeren van een BSA, hebben we besloten om een einde aan de bezetting te maken. Meer hadden we er niet uit kunnen halen. Nadat we al onze troep hebben opgeruimd en hebben gestofzuigd, zijn we onder luid applaus naar buiten gekomen.”
Ik word nú lid van ROOD en maak ROOD de grootste en beste politieke jongerenorganisatie van Nederland
Machtiging Ik ben 16 jaar of ouder en jonger dan 28 jaar. Ik word lid van ROOD en de SP en machtig jullie het volgende bedrag per kwartaal af te schrijven als contributie:
kwartaalbijdrage
5,– (minimum)
10, –
anders
(De minimale contributie per jaar is 5,– voor ROOD en 15,– voor de SP.)
Ik ben 14 of 15 jaar en ik word lid van ROOD (SP-lid worden kan pas vanaf 16 jaar) Ik machtig jullie het volgende bedrag af te schrijven als jaarlijkse bijdrage:
5,– (minimum)
10, –
anders
naam
roepnaam
voorletters
Jullie hadden onder andere als slogan: “Samen tegen Den Haag! Schop omhoog, niet omlaag!” Wat was hier het idee achter? “Deze slogan was vooral bedoeld als handreiking naar het bestuur van de universiteit. Als studenten snappen wij best dat de universiteit sterk afhankelijk is van geld dat door de overheid ter beschikking wordt gesteld. Wij willen dat het universiteitsbestuur opkomt voor haar studenten, in plaats van financiële problemen op ons af te schuiven. Met ‘schop omhoog’ hebben we het bestuur opgeroepen om met ons naar Den Haag te trekken om voor investeringen in het hoger onderwijs te vechten.”
m/v
adres postcode
plaats
telefoon
geboortedatum
rekeningnummer
Als welkomstcadeau ontvang ik een T-shirt: dames heren S
M
datum
L
XL
XXL
handtekening Stuur deze bon terug naar: ROOD, Antwoordnummer 30542, 3030 WB Rotterdam
Je kunt deze machtiging stopzetten met een telefoontje of een e-mail aan de SP: 010 243 55 40 of administratie@sp.nl
blikopener nummer 1 2010
dat deze radicaal andere benadering veel meer naar voren moet komen in het beleid van de universiteit.”
Willen jullie hiermee een voorbeeld stellen voor andere studenten in den lande? “Ja, een bezetting is hartstikke leuk als je het goed voorbereidt. Wat wij vooral wilden aantonen, is dat je ook met radicale acties resultaat kunt bereiken. Het doel was om de toon te zetten voor demonstraties die in het voorjaar vast zullen plaatsvinden. Studenten moeten voor zichzelf opkomen als zij niet een van de grote verliezers van de bezuinigingen willen worden.”