Эътилофи ҷомеаи шаҳрвандӣ бар зидди шиканҷа ва беҷазоӣ дар Тоҷикистон (январ-июни 2018)

ЭЪТИЛОФИ ЉОМЕАИ ШАЊРВАНДЇ БАР ЗИДДИ ШИКАНЉА ВА БЕЉАЗОЇ ДАР ТОЉИКИСТОН (натиљањои фаъолият дар моњњои январ-июни соли 2018)

2

МУНДАРИЉА Сањ. Муќаддима 1

Сохтори Эътилоф

5

2

Фаъолияти Эътилоф дар семоњаи аввали соли 2018

6

2.1.

Фаъолияти гурўњи корї вобаста ба мониторинги љойњои мањдуд 8 ва мањрумият аз озодї

2.2.

Љорї намудани системаи (низоми) офиятбахшии љабрдидагони 13 шиканља ва муносибати берањмона 14 Ёрии њуќуќї

2.3.

2.4.

Љорї намудани принсипњои Истамбул барои тањќиќи 21 самарабахши тиббї ва њуљљатгузории њолатњои шиканља ва муносибати берањмона дар Тољикистон

2.5.

Фаъолияти тањлилї ва пешбарии тавсияњои Эътилоф оид ба 22 озодї аз шиканља (Эдвокаси)

2.6.

Инъикоси проблемањои шиканља дар воситањои ахбори омма

23

3

РЎЙХАТИ ИБОРАЊОИ ИХТИСОРШУДА ВА ВАО ВКД ВМ ВЊИ ГЁЊ ГОЉ ЁЊР КМЉ НТЉ ПИ САЊА СМЊ СРИЉЉ ТНМ ТТ ШВКД ЭТС ЉТ

Вазорати адлияи Љумњурии Воситањои ахбори омма Вазорати корњои дохилии Љумњурии Тољикистон Вазорати мудофиаи Љумњурии Тољикистон Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар Љумњурии Тољикистон Гурўњи ёрии њуќуќї Гурўњи офиятбахшии љабрдидагони њолатњои шиканља ва/ё аъзоёни оилањои онњо Ёрии њуќуќии ройгон Кодекси мурофиавии љиноятї Ноњияњои тобеи љумњурї Протоколи Истамбул Созмони амният ва њамкорї дар Аврупо Санадњои меъёрии њуќуќї Сарраёсати иљрои љазои љиноятии вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон Тавќифгоњи нигоњдории муваќќатї Тавќифгоњи тафтишотї Шўъбаи вазорати корњои дохилї Экспертизаи тиббии судї Љумњурии Тољикистон

4

1) СОХТОРИ ЭЪТИЛОФ Ба њолати 30 июни соли 2018 аъзо ва шарикони Эътилофи ташкилотњои ѓайрињукуматии зидди шиканља дар Тољикистонро 11 ташкилоти љамъиятї ва 12 шахсони инфиродї ташкил медињанд: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

Ташкилоти љамъиятии «Апейрон» Ташкилоти љамъиятии «Анљумани њуќуќшиносони Помир» Ташкилоти љамъиятии «Идораи њуќуќи инсон ва риояи ќонуният» Ташкилоти љамъиятии лигаи занони маъюб «Иштирок» Ташкилоти љамъиятии «Маркази мустаќилоид ба њифзи њуќуќи инсон» Фонди љамъиятии «Нотабене» Ташкилоти љамъиятии «Солимии љамъият ва њуќуќи инсон» Ташкилоти љамъиятии «Дафтари озодињои шањрвандї» Ташкилоти љамъиятии «Њуќуќ ва бењбудї» Фонди љамъиятии «Ташаббуси њуќуќї» Ташкилоти љамъиятии «Маркази њуќуќи инсон» Абдурањмон Шарипов, адвокат Аскар Турсунов, адвокат Ањлиддин Салимов, рўзноманигор Гулчењра Холматова, адвокат Љаффарбек Юлдошев, њуќуќшинос Зоир Раззоќов, коршиноси тиббї Наргис Њамробоева, рўзноманигор Ранљет Ятимов, њуќуќшинос Фазлиддин Хољаев, рўзноманигор Ойнињол Бобоназарова, коршиноси мустаќил Умед Ниёзов, адвокат Шуњрат Саидов – њуќуќшинос

1.1.

Гурўњњои корї ва маќомоти роњбарикунанда:

2) Шўрои Эътилоф – њама аъзоён ва шарикони Эътилоф 1. Њамоњангсозї Эътилоф – Нурмањмад Халилов, Ташкилоти љамъиятии «Маркази њуќуќи инсон»; 2. Маркази тањлилї – Нигина Бањриева, Ташкилоти љамъиятии «Нотабене», 3. Гурўњ оид ба мониторинги љойњои мањдуд ва мањрумият аз озодї – Тањмина Љўраева, Ташкилоти љамъиятии «Идораи њуќуќи инсон ва риояи ќонуният» 4. Гурўњи кўмаку дастгирии њуќуќї – Наљиба Ширинбекова, Ташкилоти љамъиятии «Њуќуќ ва бењбудї» (дар асоси Низомнома амал мекунад) 5. Гурўњи офиятбахшии љабрдидагони њолатњои шиканља ва/ё аъзоёни оилањои онњо – Гулчењра Рањмонова, Фонди љамъиятии «Ташаббуси њуќуќї» (дар асоси Стратегия амал мекунад).

6. Гурўњи медиавї (расонаї) – Шоира Давлатова, Ташкилоти љамъиятии «Маркази мустаќил оид ба њифзи њуќуќи инсон» (дар асоси Стратегия амал мекунад) 7. Гурўњ оид ба тањкими иќтидор – Дилрабо Самадова, Ташкилоти љамъиятии «Дафтари озодињои шањрвандї» Эътилоф торнамои (сомона) худро дорад, ки суроѓаи он чунин аст www.notorturetj.org www.notorture.tj. Инчунин Эътилоф дар шабакањои иљтимоии зерин сањифањои худро дорад: Дар Facebook: https://www.facebook.com/notorture.tj/ 5

Дар Google+:https://plus.google.com/107767311153916349012 Дар Twitter: https://twitter.com/NoTorturetj Дар Soundcloud: https://soundcloud.com/notorture-tj Дар Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCWfjfabt9tacFgj-rcJZqtw Дар Odnoklassniki: https://ok.ru/group/54476259131498 Дар Теллеграмм: http://t.me/notorturetj Дар Инстраграмм: notorture.tj

3) НАТИЉАЊОИ АСОСИИ ФАЪОЛИЯТИ ЭЪТИЛОФ Эътилоф гузориши худро дар бораи татбиќи Конвенсияи зидди шиканља ва дигар муносибат ва љазоњои берањмона ва тањќиркунандаи шаъну шараф аз љониби Тољикистон ба Кумитаи зидди шиканља пешнињод намуд. Аксари тавсияњо ба Тавсияњои љамъбастии Кумитаи зидди шиканља, ки ба Тољикистон пешнињод гардидаанд, ворид карда шуданд. Ин ба Эътилоф имкон медињад, ки фаъолияти худро оид ба татбиќи тавсияњои Кумита идома дињад. Дар натиљаи саъю кўшишњои якљояи Гурўњи ёрии њуќуќї ва адвокатњои дар робита бо парвандаи Њољиназаров К. љалбгардида бо њукми Суди њарбии гарнизони Хуљанд кормандони зерин ба муњлати 13 ва 12 аз озодї мањрум бо адои љазо дар колонияи низоми ќатъї ва мањрум гардидан аз њуќуќи ишѓол намудани мансаб (вазифа) дар маќомоти њифзи њуќуќ ба муњлати то 2 сол ва дар маќомоти амният ба муњлати то 3 сол аз рўи моддањои зерини Кодекси љиноятии Љумњурии Тољикистон мањкум карда шуданд: корманди кофтукови љиноятии Раёсатии ВКД ЉТ дар вилояти Суѓд Юлдошев Л. аз рўи моддањои 143 прим 1 ќисми 3 банди «б» (Шиканља), 358 ќисми 1 (Ѓайриќонунї бозошт намудан ё ба њабс гирифтан), 247 ќисми 3 банди «а» (Ќаллобї); корманди шўъбаи КДАМ ноњияи Ашт Наимов Муњаммад аз рўи моддаи 143 прим 1 ќисми 3 банди «б» (Шиканља). Корманди Раёсати ВКД дар вилояти Суѓд Ш.Ш., ки баъди оѓоз кардани парвандаи љиноятї аз рўи парвандаи Њољиназаров К. кишварро тарк намуд, дар ључтуљў эълон карда шудааст. Аз љониби Шўъбаи ВКД ш. Турсунзода ва КДАМ дар Панљакент нисбати ду шахс парвандањои љиноятї оѓоз карда шуда буданд. Дар натиљаи амалиёти фаъоли адвокатњо, парвандањои љиноятї бо сабаби исбот нагардидани алоќамандии онњо дар содир гардидани љиноят бо истифодаи моддаи 88.1 КМЉ ЉТ ќатъ карда шуданд. Дар асоси арзу шикоятњо оид ба шаканљањо ва муносибати берањмона маќомоти салоњиятдори давлатї тафтишот гузарониданд, ки дар натиљаи онњо панљ нафар кормандони маќомоти њифзи њуќуќ аз мансабњои ишѓолнамуда сабукдўш карда шуданд. Аз љониби судњои Љумњурии Тољикистон дар натиљаи баррасии арзу шикоятњо оид ба шиканљањо ва муносибатњои берањмона нисбати се корманди ВКД барои вайрон кардани КМЉ ЉТ ва суиистифода аз ваколатњои хизматї њукмњои мушаххас бароварда шуданд. ФАЪОЛИЯТИ ЭЪТИЛОФ ДАР МОЊЊОИ ЯНВАР-ИЮНИ СОЛИ 2018 Дар нимсолаи аввали соли 2018 фаъолияти зерин анљом дода шуд: Ташкилоту созмонњои аъзои Эътилоф 23 мурољиатро дар робита бо њолатњои эњтимолии шиканља ва муносибати берањмона ба ќайд гирифтанд. Дастгирии њуќуќї дар робита бо 15 парвандаи нав оид ба шиканља ва муносибати берањмона ва 4 парвандае, ки ќаблан ба ќайд гирифта шуда буданд ва аз љониби њуќуќшиносони Эътилоф аз солњои пешин пешбурд мегарданд, анљом дода шуд. Дар тўли нимсолаи аввали соли 2018 барои офиятбахшї 31 нафар мурољиат намуданд: аз онњо шахсони бевосита аз шиканља ва муносибати берањмона љабрдида – 17 нафар ва аъзои оилањои онњо – 14 нафар. Аз љониби гурўњи мониторингии назди Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон 8 боздид аз муассисањои пўшида ва нимпўшида анљом дода шуд.

6

Дар тўли шаш моњи соли 2018 аз љониби гурўњи медиавї (расонаї) дар торнамояи (сомонаи) Notorturetj.org 163 мавод интишор карда шуд, аз љумла ба забони русї – 64 мавод, ба забони тољикї – 91 мавод, ба забони англисї – 8 мавод. Илова бар ин, шарњи матбуот – 7, маводњои тањлилї – 10, инфографика – 4, маводњои мултимедї – 3, бахши «Нуќтаи назар» - 3, маводњо аз дигар сарчашмањо – 34 ва дигар маводњо – 102. Сањифањои иљтимоии Эътилоф доимо нав карда мешаванд. Омодасозии гузориши Эътилоф барои соли 2017. Дар давоми моњи декабри соли 2017 – январи соли 2018 омодасозии гузориши солонаи Эътилоф барои соли 2017 љараён дошт. Гузориш ба забонњои тољикї ва англисї тарљума гардида, дар торнамои (сомонаи) Эътилоф бо се забон (тољикї, русї, англисї) љойгир ва дастрас карда шуд. Вохўрии (мулоќоти) солонаи Эътилоф. 1-2 феврали соли 2018 вохўрии солонаи Эътилофи зидди шиканља баргузор карда шуд. Дар вохўрї 41 нафар – аъзо ва шарикони Эътилоф иштирок намуданд. Дар љараёни вохўрї натиљањои фаъолияти Эътилоф ва гурўњњои кории алоњида, инчунин наќшањои оянда мавриди муњокима ќарор дода шуданд. Тренингњо (курсњои омўзишї) барои кормандони маќомоти прокуратура оид ба масъалањои аксуламал (эътино зоњир намудан) ва тафтишоти самараноки (натиљабахши) њолатњои шиканља. Моњи апрели соли 2018 якљоя бо Маркази такмили ихтисоси кормандони прокуратура курсњои омўзишї дар мавзўи «Усулњои санљиш ва тафтишоти далелњои (њодисаю њолатњои) шиканља ва дигар намудњои муносибати берањмона гузаронида шуд, аз љумла Принсипњои тафтишот ва њуљљатгузории самараноки далелњои шиканља мутобиќи стандартњои Протоколи Истамбул». Тренингњо 11-14 апрел дар шањри Душанбе, 18-21 апрел дар шањри Бохтари вилояти Хатлон ва 24-28 апрел дар шањри Хуљанди вилояти Суѓд баргузор карда шуданд. Дар тренинг 86 нафар муфаттишони маќомоти прокуратура: 26 нафар аз шањри Душанбе, 28 – аз вилояти Хатлон ва 22 нафар аз виялоти Суѓд иштирок намуданд. Тренинг барои адвокатњо оид ба масъалањои љуброни зиёни маънавї ба љабрдидагони шиканља ва аъзоёни оилањои онњо 30-31 марти соли 2018 аз љониби Эътилоф якљоя бо Иттифоќи адвокатњои Тољикистон бо дастгирии ИКОЊИ-и (Идораи Комиссари Олї оид ба њуќуќи инсон) минтаќавї дар Осиёи Марказї ва Дафтари барномавии САЊЕ дар Тољикистон барои 25 адвокат дар мавзўи стратегияњо ва усулњои пешнињоди даъвоњо оид ба љуброн намудани зиёни маънавї ба љабрдидагони (ќурбониёни) њолатњои шиканља ва муносибатњои берањмона тренинги дуњафтаина гузаронида шуд. Ба сифати коршиноси пешбар дар тренинг коршиноси байналмилалї Елена Волочай (Киев, Украина) иштирок намуд. Тренинг барои адвокатњо, кормандони иљтимої, психологњо – мутахассисоне, ки бо љабрдидагони њолатњои шикнанља кор мекунанд, 89 июн дар шањри Бўстони вилояти Суѓд баргузор карда шуд. Тренинг ба тањияи наќшањо ва протоколњои таъмини махфият њангоми кор бо мизољон (мурољиаткунандагон) – љабрдидагони шиканља ва хешовандони онњо, ќабули шањрвандон дар ќабулгоњњои љамъиятї, пешнињоди хизматрасонї оид ба офиятбахшї (кўмаки тиббї, иљтимої ва психологї) бахшида шуда буд.

7

Тренинг барои адвокатњо оид ба механизмњо ва стратегияњои њимояи љабрдидагони њолатњои шиканља 22-23 июни соли 2018 гузаронида шуда буд, ки дар он 22 адвокат аз шањри Душанбе, НТЉ, ВМКБ иштирок намуданд. Иштироки адвокатњо аз тариќи њамкорї бо Иттифоќи адвокатњои Љумњурии Тољикистон таъмин карда шуд. Машваратњои IT-мутахассисон барои аъзоёни Эътилоф ба таври доимї барои њамаи ташкилоту созмонњо ва аъзоёни инфиродии Эътилоф пешнињод карда мешаванд. Машваратњо оид ба таъминоти барномавї ва таљњизот пешнињод карда мешаванд, мутахассисон њамчунин хизматрасонињои техникњои насбкунанда, навсозии таъминоти барномавї ва таљњизот пешкаш менамоянд. Баланд бардоштани сатњи бехатарии институтсионалї (сохторї) ва техникии ташкилоту созмонњои аъзои Эътилоф. Тибќи дархости ташкилоту созмонњои аъзои Эътилоф аз љониби коршиносони миллї аудити дохилии фаъолияти се ташкилоти аъзои Эътилоф гузаронида шуд. Маќсади асосии гузаронидани аудит арзёбии раванди пешбурди коргузории дохилии ташкилот барои мутобиќат ба талаботи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мебошад. Љињозонии техникии идорањои ташкилоту созмонњои аъзои Эътилоф. Тибќи дархости аъзоёни Эътилоф таљњизоти зерин харидорї карда шуданд: батареяњо барои камерањои назоратї (муоинаи видиої) – 2 адад, кабели (сими) 3-метра барои камерањои назоратї – 2 адад; диктофонњо – 3 адад; антивирусњои Касперский – 15 адад; модули таъмини барќ барои камерањои назоратї – 1 адад. Машваратдињї ба ташкилотњои љамъиятї. Эътилоф ба масъалањои њамкорї ва амалњои муштарак бо дигар ташкилоту созмонњои љамъиятии кишвар таваљљўњи зиёд зоњир менамояд. Аз љониби коршиносони Эътилоф дар давраи нимсолаи аввали соли 2018 23 машварат ба намояндагони ТЃЊ пешнињод карда шуд, корњои фаъолона оид ба тањлил ва омодасозии њуљљатњои ташкилотњои љамъиятї љињати мутобиќат ба ќонунгузории миллї, инчунин рафъ намудани камбудию норасоињое, ки аз љониби Вазорати адлия дар љараёни гузаронидани санљишњои фаъолияти ташкилотњои љамъиятї ошкор карда шуда буданд, ба сомон расонида шуданд. «Шабаки ташкилоту созмонњои њифзи њуќуќи Тољикистон» дар Facebook. Аз соли 2014 дар шабакаи иљтимоии Facebook гурўњи «Шабакаи ташкилоту созмонњои њифзи њуќуќи Тољикистон» - https://www.facebook.com/groups/1531616163740269/ фаъолият менамояд, ки он аз љониби мутахассисони Дафтари озодињои шањрвандї идора карда мешавад. Дар гурўњ навигарињо ва эълонњои ТЃЊ њифзи њуќуќ, навгонињо дар ќонунгузорї мавриди муњокима ќарор дода мешаванд, эълонњо дар бораи озмунњои нав ва грантњо, дар бораи фаъолияти ТЃЊ ва Эътилофи љомеаи шањрвандии Љумњурии Тољикистон зидди шиканља ва бељазої љойгир карда мешаванд, маъракањо (аксияњо) оид ба љамъоварии имзоњо барои мурољиат ба маќомоти давлатї аз номи ТЃЊ гузаронида мешаванд. То ба имрўз ин ягона майдони фаъол дар Фейсбук мебошад, ки фаъолон, њомиёни њифзи њуќуќ, адвокатњо ва журналистонро дар Тољикистон муттањид менамояд. Дар доираи фаъолияти шабакаи ташкилоту созмонњои њифзи њуќуќ њамчунин интишори network_tj@googlegroups.com дар Google groups созмон дода шуд. Дар айни њол интишоротро 225 намояндагони ташкилоту созмонњои љамъиятии Тољикистон ќабул мекунанд. Шумораи мизољон-интишоротгирандагон рўз аз рўз меафзояд. Дар интишорот навигарињо ва эълонњои ТЃЊ, эълонњо дар бораи озмунњои нав, грантњо, ќонунњо, инчунин маводњои методї дар соњаи ТЉ дар ЉТ ирсол карда мешаванд, њамчунин ТЃЊ дар бораи муњлатњои пешнињоди њисобот ба Вазорати адлия хабардор карда мешаванд. Фаъолони ТЃЊ метавонанд њар ваќт аз коршиносони Дафтари озодињои шањрвандї дар бораи коргузорї дар ТЃЊ, санљишњои ТЃЊ, тартиби пешнињоди дархост барои гирифтани грантњо ва пур кардани арзизањои грантї ва бисёр масъалањои дигар машварат гиранд.

8

2.1.

ФАЪОЛИЯТИ ГУРЎЊИ КОРЇ ВОБАСТА БА МОНИТОРИНГИ ЉОЙЊОИ МАЊДУД ВА МАЊРУМИЯТ АЗ ОЗОДЇ

Аз моњи декабри соли 2013 дар Тољикистон дар назди Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар Љумњурии Тољикистон гурўњи мониторингї оид ба боздид аз љойњои мањдуд ва мањрумият аз озодї таъсис дода шудааст ва фаъолият менамояд. Гурўњи корї вобаста ба мониторинги љойњои мањдуд ва мањрумият аз озодї дар чорчўбаи афзалиятњои стратегии Эътилоф таъсис дода шудааст ва дар назди худ маќсадњои зеринро мегузорад: а) пешбурди батасвибрасонии Протоколи иловагї (ПИ) ба Конвенсияи зидди шиканља (КЗШ) ва таъсиси механизми пешгирикунандаи миллї, инчунин (б) таъсиси механизми мустаќили мониторинги љамъиятии љойњои мањрумият аз озодї. Гурўњ аъзои Гурўњи корї оид ба пешбарї намудани ба тасвиб расондани Протоколи иловагї ба Конвенсияи зидди шиканља мебошад, њамоњангсози механизми мониторингии назди Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар ЉТ1 (минбаъд Гурўњи корї) ва кори Гурўњи мониторингии вобаста ба боздиди љойњои мањдудият ва мањрумият аз озодиро (минбаъд Гурўњї мониторингї) њамоњангсозї менамояд. Наќшањои корї барои соли 2018 Дар давраи њисоботї лоињањои наќшањои кории Гурўњњои корї ва Мониторингї дар назди Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон, ки фаъолият оид ба пешбурди боздидњо аз љойњои мањдуд ва мањрумият аз озодї, таќвиятбахшии иќтидорњои Гурўњњои корї ва Мониторингї, гузаронидани чорабининињои иттилоотию маърифатиро дар назар доранд, тањия карда шуданд. Њамчунин дар назар дошта мешавад, ки санади асосноксозии молиявию иќтисодии њамроњшавї ба Протоколи иловагї ба Конвенсияи зидди шиканља; китобчањои кисагии саволу љавобњо барои кўмак ба маъмурияти љойњои мањдуд ва мањрумият аз озодї тањия карда шаванд. Ѓайр аз ин, ба наќша гирифта мешавад, ки инструментарий (воситањо) дар соњаи гузаронидани мониторинг дар муассисањои психиатрї бинобар ворид гардидани таѓйироту иловањо ба ќонунгузории миллї, гузаронидани тањлили ќонунгузории миллї бењтар карда шаванд. Тибќи натиљањои Банаќшагирии стратегии гузаронидашудаи фаъолияти худ, гурўњи мониторингї аз соли 2018 корњоро дар соњаи пешбурди таъсиси механизми назорати мустаќили љойњои мањдудсозї ва мањрумият аз озодї анљом медињад.

1. Вохўрињои корї Вохўрии аввалини гурўњ оид ба пешбарии батасвибрасонии Протоколи иловагї ба Конвенсияи зидди шиканља 15-17 феврали соли 2018 баргузор гардид, ки дар он натиљањои фаъолият дар соли 2017 ва наќшањо барои соли 2018 мавриди муњокима ќарор дода шуданд. Дар вохўрї аъзоёни Гурўњи корї аз маќомоти давлатї ва Эътилофи љомеаи шањрвандї зидди шиканља ва бељазої, инчунин аъзоёни гурўњи мониторингї иштирок намуданд. Вохўрии дуюми гурўњ оид ба пешбарии батасвибрасонии Протоколи иловагї ба Конвенсияи зидди шиканља 11 майи соли 2018 баргузор гардид, ки дар он натиљањои пешакии боздидњои моњњои январ-майи соли 2018 муњокима карда шуданд. Иттилооти муфассалро оид ба вохўрињои Гурўњи корї метавонед дар торнамои (сомонаи) www.notorturetj.org дастрас намоед.

1

Гурўњи корї оид ба пешбарї намудани ба тасвиб расондани ПИ ба КЗШ, њамоњангсозї ва мусоидат ба механизми мониторинг 6 августи соли 2013 бо Фармони ВЊИ таъсис дода шуда буд. Гурўњи корї аз 12 намояндаи маќомоти давлатї ва љомеаи шањрвандї иборат мебошад: Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар ЉТ, Прокуратураи генералии ЉТ, СРИЉЉ ЉТ, Суди олии ЉТ, Парламенти ЉТ, Дастгоњи иљроияи Президенти ЉТ, профессор Шарипов Т. ФЉ «Нотабене», ТЉ «Идораи њуќуќи инсон ва риояи ќонуният», ТЉ «Маркази њуќуќи инсон», ТЉ «Авесто»

9

2. Боздид аз љойњои мањдуд ва мањрумият аз озодї Дар давраи њисоботї 8 боздид анљом дода шуд2: - муассисаи психиатрии вилоятии шањри Исфара, 19-20 феврали соли 2018. Бинои муассисаи психиатрї (МП) якошёна, шифтњояш баланд буда, соли 1961 сохта шудааст. Иморат гарчанде кўњна бошад њам, фарох ва равшан мебошад. Якчанд маротиба таъмир шудааст, таъмири охирини сатњї моњи сентябри соли 2017 гузаронида шудааст. Дар маљмўъ дохили бино тозаю озода буд, сањни њавлињои сайру гашт рўбучиншуда буданд. Муассисаи психиатрї барои 180 мизољ пешбинї шудааст. Дар лањзаи боздид дар муассисаи психиатрї 180 мизољ ќарор доштанд, аз онњо 102 нафарашон мардњо ва 78 нафарашон занон буданд. Давомнокии будубоши мизољон дар муассисаи психиатрї гунгун аст, аз як моњ то якуним сол. Дар љараёни мониторинг њолатњои шиканља ва дигар намудњои муносибати берањмона ё тањќиркунандаи шаъну шараф ошкор нагардиданд. Њангоми мониторинг муайян карда шуд, ки дар шўъбањо љевонча, курсї, миз, љевон ва оина вуљуд надоранд; ташнобхонањо ба таъмири сатњї эњтиёљ доранд; китобхона вуљуд надорад, дар ягон шўъба ќуттињо барои мактубњо вуљуд надоранд; мизољон ќаламу коѓаз надоранд. Натиљањои пурсиш нишон доданд, ки як нафар мизољи љинси мард аз љониби милитсия бо хоњиши хешовандон, бе ќарори дахлдори суд, ба таври маљбурї дар муассисаи мазкур љойгир карда шудааст. Вале, айни замон мизољро падараш њамроњї кардааст. Дар њама дигар њолатњо мизољон ихтиёран дар муассисаи психиатрии номбурда љойгир карда шудаанд.

- Тавќифгоњи нигоњдории муваќќатии (ТНМ) ноњияи Спитамен, 20-21 феврали соли 2018. Дар лањзаи анљом додани мониторинг дар ТНМ ду нафар боздоштшудагон – яке мард ва дигаре зан ќарор доштанд. Бинои ШВКД соли 1964 сохта шудааст. Таъмири асосии охирин тирамоњи соли 2017 гузаронида шудааст. Дар ТНМ барои шахсони боздоштшуда 3 камера вуљуд дорад. Дар њар як камера 2 љойи хоб дар шакли рахти чўбин мављуд аст, ки дар болои онњо матрасњо (кўрпањо) партофта мешаванд. Яке аз камерањо барои боздоштшудагони ноболиѓ пешбинї гардидааст. Равшанї дар камерањо барои хондану навиштан кофї аст. Њолати лавозимоти рахти хоб ќаноатбахш мебошад. Дар солњои 2016 ва 2017 њолаттњои ошкор гардидани осеби љисмонї дар бадани шахсони ба ТНМ овардашаванда ва дар он нигоњдошташаванда ба ќайд гирифта нашудааст. Боздоштшудагони дар камерањо ќарордошта зикр намуданд, ки нисбати онњо муносибати берањмона зоњир нагардидааст ва лату кўб низ нашудаанд. Ќуттї барои мактубњо мављуд аст, вале, бинобар он, ки дар он навиштаљоти дахлдор вуљуд надорад, боздоштшудагон аз таъиноти он хабардор набуданд. Дар маљмўъ дар ТНМ шароит ва муносибати кормандон нисбати боздоштшудагон ќаноатбахш мебошад.

- Муассисаи давлатии «Хона-интернат барои шахсони дорои нуќсони рўњї» дар ноњияи Љаббор Расулов, 23-24 феврали соли 2018. Дар љараёни мониторинг гурўњро директори муассиса, муовини ў, мудири шўъбаи мардона, инчунин муовини директор оид ба ќисми хољагї њамроњї намуданд. Њангоми гузаронидани мусоњибањо бо мизољон кормандони муассиса њузур надоштанд. Бинои шўъбаи психиатрї дуошёна буда, шифтњояш 2,70 метр баландї доранд, дар соли 1956 сохта шудааст. Бино якчанд маротиба таъмир гардидааст, таъмири охирини сатњї моњи октябри соли 2017 гузаронида шудааст. Айни њол дар шўъбаи кўдакона таъмир љараён дорад. Дар маљмўъ дохили бино тозаю озода, њудуди муассиса ободу ороста буд, гулу дарахтон шинонида шудаанд. Дар љараёни мониторинг њолатњои шиканља ва дигар намудњои муносибати берањмона ё тањќиркунандаи шаъну шараф ошкор нагардиданд.

2

http://notorturetj.org/articles/12

10

Баъзан байни худи мизољон њолатњои муноќишавї дар шакли хархашаю љанљоли лафзї ба миён меоянд. Кормандони муассисаи психиатрї (МП) зикр намуданд, ки дар муассиса мизољоне њастанд, ки аллакай табобат ёфтаанд ва зарурати минбаъд дар муассисаи психиатрї нигоњ доштани онњо вуљуд надорад, вале хешовандонашон намехоњанд онњоро гирифта ба хонањояшон баранд. Кормандони муассиса изњор намуданд, ки онњо ба донишу малакаи кўмакрасонї ба шахсони дорои маъюбї эњтиёљ доранд. Њамчунин яке аз кормандон зикр намуд, ки ба муассиса психологи (равоншинос) соњибихтисоси махсус барои мизољони гирифтори бемории вазнин зарур аст. Ба гуфтаи кормандони муассиса, дар љумњурї чунин мутахассисон хеле каманд. Сарфи назар аз ин, муассисаи мазкур айни замон яке аз бењтарин чунин муассисањост.

- ТНМ ШВКД ноњияи Панљи вилояти Хатлон, 27-28 марти соли 2018. Бинои ШВКД ноњияи мазкур соли 1955 сохта шуда буд. Таъмири асосии охирин тирамоњи соли 2014 гузаронида шудааст. ТНМ дар њавлии бинои ШВКД ноњияи Панљ љойгир аст. Дар лањзаи гузаронидани мониторинг дар ТНМ ШВКД ноњияи Панљ се нафар боздоштшудагони љинси мард нигоњ дошта шуда буданд. Арзу шикоятњо вобаста истифодаи шиканља ва муносибати берањмона аз љониби кормандони ТНМ набуданд. Тибќи суханони кормандони тавќифгоњи мазкур, дар ТНМ китоби баќайдгирии арзу шикоятњо мављуд аст. Гурўњи мониторингї бо китоби мазкур шинос шуд, ягон арзу шикоят дар ин китоб вуљуд надошт. Кормандони пурсидашудаи ТНМ изњори хоњиш намуданд, ки барои онњо семинарњо ва тренингњо оид ба њуќуќи боздоштшудагон, оид ба пешгирии шиканља ва доир ба стандартњои байналмилалии муносибат бо шахсони боздоштшуда доир карда шаванд. Нуќтаи тиббї дар ТНМ вуљуд надорад. Дар њолатњои зарурї духтури хадамоти “Ёрии таъљилї” кўмаки тиббї мерасонад, зеро ШВКД бо беморхонаи ноњиявї дар мавриди расонидани кўмаки аввалияи тиббї шартнома дорад. Дар ТНМ душхона вуљуд надорад, тибќи суханони сардори ТНМ, дар мавриди зарурат шахсони боздоштшуда аз душхонаи барои кормандони ШВКД таъингардида истифода мекунанд.

- МУАССИСАИ ИСЛОҲИИ (МИ) ЯС 3/9 САРРАЁСАТИ ИҶРОИ ҶАЗОИ ҶИНОЯТИИ (СРИЉЉ) ВАЗОРАТИ АДЛИЯИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН (ВА ЉТ) дар ноњияи Дўстї, 29-30 марти соли 2018. Дар рўзи аввали боздиди гурўњи мониторингї аз ин муассиса њамзамон муовини сардори СРИЉЉ ВА ЉТ, генерал-майор Футуров Љумахон дар ин муассиса тафтиш мегузаронид. Аз љониби Футуров (СРИЉЉ) ва Нидоев (ВЊИ) барои њайати шахсии колонияи мазкур презентатсияи шиносої оид ба фаъолияти Гурўњи корї ва гурўњи мониторингии назди Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар Љумњурии Тољикистон доир карда шуд. Њангоми мулоќот сардори МИ хоњиш намуд, ки барои онњо дар мавзўи “Стандартњои байналмилалї ва ќоидањои муносибат бо мањкумшудагон” семинар гузаронида шавад. Дар муассисаи ислоњї ЯС 3/9 СРИЉЉ ВА ЉТ ноњияи Дўстї шумораи умумии мањкумшудагон 400 нафарро ташкил медињад, ки аз онњо 3 нафарашон занонанд. Дар лањзаи гузаронидани мониторинг шумораи мањкумшудагоне, ки дар њудуди колония ќарор доштанд 25 нафар буд, боз 10 нафар мањкумшудагон дар хољагии ёрирасони назди муассисаи ислоњї (5-7 километр дуртар аз колония) кор мекарданд. Арзу шикоятњо дар мавриди истифодаи шиканља ва муносибати берањмона ба гурўњи мониторингї изњор нагардиданд. Мањкумшудагон иброз доштанд, ки онњоро ба кор дар хољагии ёрирасон љалб мекунанд. Њар моњ онњо барои кори дар ин хољагї анљомдодаашон њар кадом 352-сомонигї музд мегиранд. Барои онњо дафтарчањои мењнатї кушода нашудаанд. Бахши алоњидаи истиќоматї барои занон дар муассисаи ислоњї вуљуд надорад, дар бахши аввали истиќоматї барои занон ду утоќ мављуд аст, вале, дар лањзаи мониторинг дар он љо касе истиќомат надошт, зеро занон берун аз њудуди колония ќарор доштанд (дар асоси шартнома). Ошхонаи муассисаи ислоњї баъди таъмири асосї ќарор дошт, вале, таъминоти об дар ишхона вуљуд надошт, об оби кашонида буд. Китобхона ва воситањои пахши радио дар муассисаи ислоњї вуљуд надоранд. Дар колонияи мазкур телевизор дастрас аст, ки мањкумшудагон метавонанд онро дар ваќти муќарраргардида тамошо кунанд.

- Литсейи махсуси касбии техникї (ЛМКТ), 19-20 апрели соли 2018. ЛМКТ соли 1965 сохта шуда буд, дар њоли њозир он тањти тобеияти Вазорати мењнат, муњољират ва шуѓли ањолии 11

Љумњурии Тољикистон ќарор дорад. Дар ЛМКТ наврасон омўзонида мешаванд, аз љумла ба онњо таълимоти касбї амўзонида мешавад. Бинои литсей дуошёна буда, барои 180 наврас пешбинї гардидааст. Дар лањзаи боздид дар ЛМКТ 31 нафар наврасони ноболиѓ ќарор доштанд, њамаашон писарбачагон. Духтаронро дар ин литсей бо омўзиш фаро намегиранд. Дар муассиса наврасон то 3 сол нигоњ дошта мешаванд. Дар ЛМКТ 16 камераи видеоназорат (назоратї) насб карда шудааст. Баъди анљоми тањсил дар ЛМКТ наврасон бо њамроњии як корманди ЛМКТ, ё ки волидони кўдак ба оила њамгирої карда мешаванд. Аз рўи штат дар муассиса 55 корманд муќаррар шудааст, дар асл дар ЛМКТ 49 нафар кор мекунанд. Њангоми сўњбат директор ва кормандони ЛМКТ аз нарасидани психологњо изњори аќида карданд. Кормандони пурсидашуда иброз доштанд, ки ягон њодисаи ошкор гардидани осеби љисмонї, шиканља ё муносибати берањмона аз љониби кормандони муассиса ва кормандони маќомоти њифзи њуќуќ вуљуд надошт. 10 нафар аз 11 нафар кўдакони пурсидашуда изњор намуданд, ки нисбати онњо шиканља ва муносибати берањмона зоњир карда нашудааст ва инчунин онњо шоњиди тањќири лафзї аз љониби кормандони муассиса ва миёни кўдакон набудаанд. Танњо як нафар аз ин пурсишшудагон зикр намуд, ки бо чунин њодиса рў ба рў шуда буд, њангоме ки аз љониби мураббї аз ќисми интизомї нисбати наврас тањќири даѓалонаи лафзї зоњир карда шуда буд. Директори муассиса, дар ин бора хабардор шуда, њамон лањза ин мураббиро аз кор озод кард. Њавлии ЛМКТ бо таљњизоти варзишї љињозонида шудааст. Дар ЛМКТ толори варзишї мављуд аст, ки он, мутаассифона, ба таъмири асосї эњтиёљ дорад.

- ТНМ ШВКД ноњияи Мўъминобод, 30 апрел – 1 майи соли 2018. ТНМ дар дохили бинои ШВКД љойгир аст. Бинои ШВКД соли 1980 сохта шуда буд. Таъмири асосии охирин дар ТНМ соли 2017 гузаронида шудааст. Дар лањзаи гузаронидани мониторинг дар ТНМ 1 нафар марди боздоштгардида ба сифати гумонбаршуда ќарор дошт. ТНМ аз 4 камера иборат мебошад. Њамаи камерњо барои нигоњдории шахсоне, ки дар содир кардани љиноят гумонбар шудаанд, пешбинї гардидааст. Тибќи суханони сардори ТНМ, камераи №1 барои шахсони ноболиѓ ва занон таъин гардидааст, гарчанде ки шароити он дар муќоиса бо дигар камерањо, тавре ки дар љараёни мониторинг мушоњида намудем, ягон фарќияте надорад. Кормандони пурсидашудаи ТНМ зикр намуданд, ки дар љараёни кор бо мушкилоте рў ба рў нагардидаанд, вале изњори њоњиш намуданд, ки барои онњо семинару тренингњо оид ба њуќуќи шахсони боздоштшуда ва оид ба стандартњои байналмилалии муносибат бо шахсони боздоштшуда гузаронида шаванд. Дар ТНМ ќуттї барои мактубњо ва арзу шикоятњо вуљуд надорад. Тибќи суханони кормандони ТНМ, дар мавриди зарурат шахсони боздоштшуда бо коѓазу ќалам таъмин карда мешаванд. Дар камерањо дастшўяки ќубури оби равон ва ташноб мављуд нест. Дар ТНМ душхона вуљуд надорад, тибќи суханони сардори ТНМ, дар мавриди зарурат шахсони боздоштшуда аз душхона барои кормандони ШВКД истифода мекунанд.

- ТНМ ШВКД ноњияи Ховалинг, 2-3 майи соли 2018. Бинои ШВКД ноњияи Ховалинг соли 1994 сохта шудааст. Таъмири асосии охирин дар соли 2017 гузаронида шудааст. ТНС дар дохили бинои ШКВД љойгир аст. ТНМ аз 2 камера иборат мебошад, камерањо барои нигоњдории шахсоне, ки дар содир кардани љиноятњо гумонбар шудаанд, таъин гардидааст. Дар лањзаи гузаронидани мониторинг дар ТНМ ШВКД ноњияи Ховалинг шахсони боздоштшуда вуљуд надоштанд. Дар ТНМ ШВКД 3 камераи видеоназорат (назоратї) насб карда шудааст: як камера дар њавлии сайру гашт насб шудааст, камераи дуюм – дар назди даромадгоњи ТНМ, камераи сеюм – дар долони ТНМ. Дар назди даромадгоњ ба камерањо дар девор (берун аз камера) вараќи формати А-4 бо шарњи њуќуќ ва ўњдадорињои шахсони дар ТНМ нигоњдошташаванда овезонида шудааст. Ќуттї барои мактубњо ва арзу шикоятњо дар ТНМ вуљуд надорад. Љой барои кормандони тиббї ва нуќтаи тиббї дар ТНМ ва ШВКД вуљуд надорад, дар мавриди зарурат кўмаки тиббиро духтури “Ёрии таъљилї” мерасонад, зеро ШВКД бо беморхонаи ноњиявї дар мавриди расонидани ёрии тиббї шартнома дорад. Дар ТНМ њавлии сайру гашт мављуд аст. Тибќи љадвали сайру гашт, шахсони боздоштшуда метавонанд сањаргоњон дар муддати як соат – аз соати 8 то 9 сайру гашт кунанд. Харакњо ва таљњизоти варзишї дар њавлии сайру гашт вуљуд надоранд. Ташноб дар њавлии сайру гашт ќарор дорад, њолати хољатхона ќаноатманд нест. Дар ТНМ душхона вуљуд надорад. Тибќи суханони сардори ТНМ, дар мавриди зарурат шахсони боздоштшуда аз душхонаи барои кормандони ШВКД таъингардида истифода мебаранд. Тафсилоти бештарро дар бораи њар як боздид ва тавсияњои гурўњ метавонед аз торнамои (сомонаи) Эътилофи љомеаи шањрвандї зидди шиканља ва бељазої www.notorturetj.org 12

дастрас намоед. Њисоботи пурра оид ба натиљањои боздидњо дар соли 2018 моњи марти соли 2019 омода хоњад шуд.

3. Маълумотњо аз љойњои мањдуд ва мањрумият аз озодї Бояд зикр намуд, ки намояндагони љомеаи шањрвандї, аз он љумла инчунин аъзоёни гурўњи мониторингї, ба муассисањои пўшида барои гузаронидани санљишњо оид ба истифодаи шиканља ва муносибати берањмона дастрасї надоранд. Дар сурати ворид гардидани маълумот аз љойњои мањрумият аз озодї, роњбари гурўњи мониторингї ба Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар Љумњурии Тољикистон барои анљом додани боздидњои якљоя ё санљиши далелњо мурољиат менамояд. Аксаран дар асоси чунин мурољиатњо боздидњо аз љониби намояндагони Прокуратураи генералї ва идораи Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар Љумњурии Тољикистон гузаронида мешаванд. Дар давраи њисоботї аз љойњои мањдуд ва мањрумият аз озодї се маълумот ворид шудааст.

- Тибќи иттилооти адвокат, њимоятшавандаи ў 6 феврали соли 2018 њангоми аз ТНМ ба Тавќифгоњи тафтишотї (ТТ) расонидани ў, дар ќисми навбатдорї дар њоли нимкушода будани дарњо корманди љинси зани тавќифгоњи тафтишотї ўро луб луч мекунад. Њамаи кормандони тавќифгоњи тафтишотї љинси мард бадани барањнаи ўро тамошо мекунанд. Корманди љинси зани тавќифгоњи тафтишотї, бо лабханд ба кормандони љинси мард мурољиат карда, онњоро ба тамошои бадани барањнаи айбдоршаванда даъват мекунад. Ин зани њимоятшаванда ба адвокат шикоят намуд, ки хунук хўрда буд, ва аз чунин муносибат нисбати ў тарсида буд, айни њол мехоњад аз чунин рафтори кормандони тавќифгоњи тафтишотї шикоят пешнињод кунад. Дар рўзи гирифтани чунин маълумот бо идораи Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар Љумњурии Тољикистон бо маќсади анљом додани боздиди якљоя ва сўњбат бо ин зан, инчунин тањия намудани аризаи шикоятї ба прокуратураи махсус оид ба назорати љойњои мањрумият аз озодї гуфтушунид доир карда шуд. Вале баъдан адвокат хабар дод, ки њимоятшавандаи ў аз арзу шикоятњои худ даст кашидааст ва намехоњад аз амалњои кормандони тавќифгоњи тафтишотї шикоят кунад.

- шањрванди Љумњурии Тољикистон Н.Д., ки айни замон дар тавќифгоњи тафтишотии шањри Кўлоб ќарор дорад, изњор намуд, ки нисбати ў њангоми боздошт ва нигоњдорї дар ТТ бо маќсади ба даст овардани баёноти иќроршавї шиканља ва муносибати берањмона истифода карда шуданд. Гурўњи мониторингї барои анљом додани боздиди якљоя ба Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар Љумњурии Тољикистон мурољиат намуд. Мурољиатномаи мазкури Эътилоф барои аксуламал зоњир намудан ба Прокуратураи генералї равон карда шуд.

- шањрванди Љумњурии Тољикистон С.С. изњор менамояд, ки падари ў њангоми адои љазо дар њабсхона аз љониби кормандони он њамеша мавриди лату кўб ќарор дода мешавад ва саломатии падари ў бад шудааст. Гурўњи мониторингї барои анљом додани боздиди якљоя ба Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар Љумњурии Тољикистон мурољиат намуд. Љавобро интизорем.

2.2.

ЉОРЇ НАМУДАНИ СИСТЕМАИ (НИЗОМИ) ОФИЯТБАХШИИ ЉАБРДИДАГОНИ ШИКАНЉА ВА МУНОСИБАТИ БЕРАЊМОНА

Маќсади гурўњи офиятбахшии шахсоне, ки шиканља аз сар гузаронидаанд ва/ё аъзои оилањои онњо (ГО), аз расонидани кўмаки њадди аксар имконпазир ба љабрдидагон дар барќарорсозии мустаќилияти онњо ва ќобилияти љисмонї, рўњї, иљтимої ва касбии онњо, инчунин њамгироии иљтимоии пурраи онњо ва иштироки чунин шахсон дар њаёти љамъиятї иборат мебошад. Наќшаи корї барои соли 2018. Моњи январи соли 2018 вохўрии ГО љињати муњокима ва тасдиќ намудани Наќшаи кории гурўњ баргузор карда шуд. Дар вохўрї масъалањои вобаста ба фаъолияти љории гурўњ, тањия ва ќабул намудани Низомномаи гурўњ, аз љумла 13

масъалањои бехатарии мутахассисони гурўњ ва ѓайра мавриди муњокимаю баррасї ќарор дода шуданд.

1. Банаќшагирии стратегии ГО Бо кўмаку дастгирии молиявии Фонди Зигрид Раузинг Траст Банаќшагирии стратегии гурўњи офиятбахшии шахсоне, ки шиканља аз сар гузаронидаанд ва аъзои оилањои онњо анљом дода шуд. Барои тањияи стратегия коршинос аз Гурљистон Лела Тсискаришвили, директори Маркази офиятбахшии љабрдидагони шиканља дар Гурљистон, ки ў дар Шабакаи байналмилалии IRCT узвият дорад, даъват карда шуд. Пешакї бо коршиноси мазкур фаъолияти љории гурўњи офиятбашї ва маќсадњои оянда мавриди муњокима ќарор дода шуданд, ки дар асоси онњо аз љониби ин коршинос Наќшаи кории пешакї тартиб дода шуд.

27-ум ва 28-уми март вохўрии ГО бо коршиноси даъватшуда баргузор карда шуд, ки дар љараёни он масъалањои дахлдор баррасї гардиданд ва Стратегияи гурўњ тањия карда шуд. Матни ин стратегия дар сайт дастрас гардонида шудааст.

2. Њамкорї бо Вазорати тандурустї ва њифзи иљтимоии ањолии Љумњурии Тољикистон Кумитаи зидди шиканљаи СММ дар тавсияњои худ ба гузориши сеюми даврии Тољикистон оид ба љараёни иљрои Конвенсияи зидди шиканља ба Тољикистон тавсия намуд «таъмин созад, ки љабрдидагони шиканља љуброн гиранд ва бо хизматрасонињои солимгардонї фаро гирифта шаванд, инчунин ба љубронпулии одилона ва муносиб њуќуќ дошта бошанд, аз љумла маблаѓ барои офиятбахшии пурра тавассути тањияи барномаи муфассали офиятбахшї», инчунин «таъмин намояд, ки барнома хизматрасонињои махсус оид ба офиятбахшї пешнињод кунад, ки онњо бояд муносибу мувофиќ бошанд, мављуд бошанд ва фавран дастрас бошанд». Дар љараёни шунидани гузориш, 4 майи соли 2018, узви Њайати њукуматии Љумњурии Тољикистон, муовини аввали Вазири тандурустї ва њифзи иљтимоии ЉТ Саида Умарзода манфиату љонибдории худро аз њамкорї бо ташкилоту созмонњои ѓайрињукуматие, ки дар соњаи пешнињоди хизматрасонињои офиятбахшї ба љабрдидагони шиканља ва аъзои оилањои онњо кор мекунанд, изњор намуд.

5 июни соли 2018 аз љониби Фонди љамъитии “Ташаббуси њуќуќї”, ки кори Эътилоф оид ба масъалањои офиятбахширо њамоњанг месозад, ба Вазорати тандурустї ва њифзи иљтимої мактуб фиристода, дар он хоњиш намуд, ки барои баррасии масъалањои њамкории имконпазир оид ба татбиќи тавсияњои Кумитаи зидди шиканља вохўрї баргузор карда шавад. 18 июни соли 2018 вазорат љавоби хаттї ирсол намуд, ки дар он гуфта мешавад, ки айни замон онњо мактуби расмии Њукумати Љумњурии Тољикистонро бо тавсияњои Кумитаи зидди шиканљаи СММ интизоранд, баъд аз он онњо ба музокироти минбаъда омода хоњанд буд. Корњо пайгирї мегарданд.

3. Пешнињоди хизматрасонињои офиятбахшї барои шахсоне, ки шиканља аз сар гузаронидаанд ва/ё аъзои оилањои онњо Дар нимсолаи якуми соли 2018 барои офиятбахшї 31 нафар мурољиат намуданд: аз онњо шахсони бевосита аз шиканља ва муносибати берањмонан зарардида – 17 нафар ва аъзои оилањои онњо – 14 нафар.

13 нафар аз курси такрории офиятбахшї гузаштанд: 4 нафар табобати амбулаторї гирифтанд, 2 нафар – табобати статсионарї (беморхонавї), ба 3 нафар кўмаки психологї расонида шуд ва 4 нафар муолиљаи санаторию куррортї (осоишгоњї) гирифтанд. Аз рўи паравандањои нав 18 нафар мавриди арзёбии аввалия ќарор дода шуданд, ба онњо кўмаки зерин расонида шуд: а) муоинаи тиббї ва ташхис – 8 нафар; кўмаки тиббї – 8 нафар; в) кўмаки психологї – 2 нафар.

14

2.3.

ЁРИИ ЊУЌУЌЇ

Фаъолияти Гурўњи ёрии њуќуќї (ГЁЊ) ба пешбурди таъсиси системаи эътинои самаранок ба арзу шикоятњо оид ба шиканља ва муносибати берањмона ва механизми мустаќили тафтишу тањќиќи њолатњои шиканља дар Тољикистон, инчунин њамоњангсозии фаъолият оид ба пешнињоди ёрии амалии њуќуќї ба љабрдидагони шиканља ва хешовандони онњо равона карда шудааст. Вазифањои асосии Гурўњи ёрии њуќуќї инњоянд:  муайян кардани миќёси пањншавии њолатњои истифодаи шиканља ва муносибати берањмона;  муайян намудани расмиёт ва механизмњои њуљљатгузории њолатњои шиканља ва муносибати берањмона, пешнињод намудани ёрии њуќуќї ба љабрдидагони шиканља ва/ё хешовандони онњо, гузаронидани мубоњисаю даъвоњои стратегии судї;  тањия намудани ќоидањо ва шартњои њамкорї бо адвокатњо оид ба пешнињоди ёрии њуќуќї ба љабрдидагони шиканља ва/ё хешовандони онњо;  њамоњангсозии фаъолияти ташкилотњои аъзои Эътилоф оид ба пешнињоди ёрии њуќуќї ба љабрдидагони шиканља ва/ё хешовандони онњо;  пешбарии татъсиси механизмњои самарабахши эътино ба њолатњои шиканља ва тафтишу тањќиќи чунин њолатњо. Котиботи ГЁЊ аз Њамоњангсоз, се мутахассис оид ба њуљљатгузории њолатњои шиканља дар шањри Душанбе ва ноњияњои тобеи љумњурї (НТЉ), дар вилояти Суѓд, дар вилояти Хатлон (бо фарогирии парвандањо дар ВМКБ) ва машваратчиёни ГЁЊ оид ба масъалањои шиканља ва муносибати берањмона ва њуљљатгузории њолатњои шиканља тибќи стандартњои Протоколи Истамбул (ПИ) иборат мебошад. Дар соли 2018 ГЁЊ фаъолияти худро дар самтњои зерин идома дод: 

 

расонидани ёрии њуќуќї ба љабрдидагони шиканља, пешбурди даъвоњои стартегии судї, њуљљатгузории њолатњои истифодаи шиканља. Њуљљатгузории њолатњои шиканља ба Эътилоф имкон медињад дар мавриди вазъият бо њолатњои љой доштани шиканља дар кишвар бевосита иттилоот дарёфт намояд, пешбурди даъвоњои стратегии судї бошад – барои ба вуљуд овардани амалияи (таљрибаи) татбиќи меъёрњои ќонунгузорї оид ба њифзи љабрдидагони шиканља, инчунин амалияи пардохти љубронпулињо ба љабрдидагони шиканља ва хешовандони онњо мутобиќи стандартњои байналмилалї мусоидат мунамояд; тањияи маводњо барои њуљљатњои тањлилї ва гузоришњои алтернативї ба маќомоти СММ, инчунин дар чорчўбаи муколамањои байнињукуматї оид ба њуќуќи инсон; гузаронидани тренингњо ва чорабинињои маърифатї оид ба масъалањои озодї аз шиканља барои адвокатњои ањли амал.

Дар нимсолаи аввали соли 2018 аз љониби ташкилоту созмонњои аъзои Эътилоф фаъолият оид ба пешнињод намудани шикоятњо аз тафтишу тањќиќи ѓайрисамараноки парвандањои зерин идома дошт: Бобољонов У. – парвандаи љиноятї се маротиба аз љониби Прокуратураи генералии ЉТ барои тафтишоти такрорї баргардонида шуда ва се маротиба прокуратураи шањри Вањдат дар бораи боздоштани тафтишоти парвандаи љиноятї бо далели фавти Б.У. бо тавзењоти «бо сабаби муќаррар карда нашудани шахсе, ки бояд ба сифати айбдоршаванда ба љавобгарї кашида шавад» ќарор ќабул намуд. Ду маротиба нисбати суди ноњияи Синои ш. Душанбе ба Прокуратураи генералї дар мавриди љуброн барои таштишоти ѓайрисамаранок даъво пешнињод карда шуд, дар айни замон баррасии даъвои дуюм нисбати таштишоти ѓайрисамаранок ва шикоят нисбати ќарор дар бораи боздоштани тафтишоти парвандаи љиноятї интизор аст. Якљоя бо даъво хулосаи экспертии Amicus Curiae (лотинї – «Дўсти суд») (коршинос) пешнињод гардидааст. Аз рўи парвандаи Зайдуллоев Ш. тафтишот се маротиба тамдид карда шуд, вале дар натиља ќарор дар бораи ќатъ намудани парвандаи љиноятї бо далели фавт бо сабаби вуљуд 15

надоштани њолати љиноят ќабул карда шуд. Суд ќонеъ намудани даъворо рад кард, айни њол љараёни баррасии шикоят бо тартиби назоратї идома дорад. Аз рўи парванда Amicus Curiae омода гардидааст, ки он ба суд пешнињод шудааст. Судя бе ќабул намудани њуљљати дахлдори мурофиавї даъво оид ба љуброн барои тафтишоти ѓайрисамаранокро нисбати амалњои судя баргардонд ва шикоят ба Суди олии Љумњурии Тољикистон пешнињод карда шуд. Даъвои такрорї якљоя бо Amicus Curiae пешнињод карда шуд, баррасии он интизор аст. Дар натиљаи саъю кўшишњои якљояи Гурўњи ёрии њуќуќї ва адвокатњои љалбгардида натиљањои зерин ба даст оварда шуданд: Дар робита бо парвандаи Њољиназаров К. бо њукми Суди њарбии гарнизони Хуљанд кормандони зерин ба муњлати 13 ва 12 аз озодї мањрум бо адои љазо дар колонияи низоми ќатъї ва мањрум гардидан аз њуќуќи ишѓол намудани мансаб (вазифа) дар маќомоти њифзи њуќуќ ба муњлати то 2 сол ва дар маќомоти амният ба муњлати то 3 сол аз рўи моддањои зерини Кодекси љиноятии Љумњурии Тољикистон мањкум карда шуданд: корманди кофтукови љиноятии Раёсатии ВКД ЉТ дар вилояти Суѓд Юлдошев Л. аз рўи моддањои 143 прим 1 ќисми 3 банди «б» (Шиканља), 358 ќисми 1 (Ѓайриќонунї бозошт намудан ё ба њабс гирифтан), 247 ќисми 3 банди «а» (Ќаллобї); корманди шўъбаи КДАМ ноњияи Ашт Наимов Муњаммад аз рўи моддаи 143 прим 1 ќисми 3 банди «б» (Шиканља). Корманди Раёсати ВКД дар вилояти Суѓд Ш.Ш., ки баъди оѓоз кардани парвандаи љиноятї аз рўи парвандаи Њољиназаров К. кишварро тарк намуд, дар ључтуљў эълон карда шудааст. Тибќи парвандаи Дўстов Т., ки њангоми боздошт њалок гардид, дар суди вилояти Хатлон парвандаи љиноятї оид ба айбдоркунии корманди ШВКД ноњияи Дўстї – муовини сардори ШМГЃМН ВКД ЉТ аз рўи модаи 316 ќисми 3 КЉ ЉТ баррасї мегардид. Айбдоркунандаи давлатї талаб намуд, ки судшаванда Идиев М. аз рўи модаи 316 ќисми 3 КЉ ЉТ айбдор дониста шавад ва ба љазо дар шакли мањрум кардан аз озодї ба муњлати 9 сол таъин карда шавад. Њангоми эълон намудани њукм судшаванда њозир нашуд, тавре ки маълум гардид, ў ба суд маълумотнома дар бораи беморї пешнињод кардааст, вале баъдан аз њудуди Тољикистон хориљ шудааст. Дар робита бо ин суд дар бораи таѓйир додани чораи пешгирї аз забонхатти љое нарафтан ба тањти њабс гирифтан таъинот баровард ва РВКД-и вилояти Хатлонро ўњдор намуд, ки иљрои таъиноти судро дар бораи дар љустуљў эълон кардани судшаванда Идиев М. зери назорат гирад. Аз љониби ШВКД ш. Турсунзода ва ШКДАМ дар Панљакент парвандањои љиноятї нисбати ду шахс оѓоз карда шуда буданд. Баъди мурољиат ба Эътилоф аз рўи эњтимоли истифодаи шиканља ва муносибати берањмона нисбати ин ду шахс, адвокатњо доир ба масъалањои истифодаи шиканља, инчунин дар доираи моддаи 88.1 КМЉ ЉТ, истисно кардани баёноте, ки тањти шиканља дода шудаанд, кор карданд. Парвандањои љиноятї бо сабаби исбот нагардидани њамдастии онњо дар содир гардидани љиноят ќатъ карда шуданд. Аз рўи арзу шикоятњо оид ба истифодаи шиканља оѓоз намудани парвандањои љиноятї рад карда шуд. Арзкунандагон аз идома додани корњо дар мавриди шикоят кардан аз шиканља, инчунин аз пешнињоди даъво ба суд бо талаби љуброн намудани зарари маънавї барои ѓайриќонунї тањти њабс ќарор додан, даст кашиданд. Аз рўи арзу шикоятњо оид ба шиканља ва муносибати берањмона аз љониби маќомоти давлатии салоњиятдор санљишњо гузаронида шуданд, ки дар натиљаи онњо:  Сардори шўъбаи КДАМ ноњияи Ашт аз вазифаи ишѓолнамуда сабукдўш карда шуд.  Аз љониби прокуратураи ноњияи Восеъ таъинот дар бораи аз вазифа озод кардани кормандони ШВКД ноњияи Восеъ Эгамов Э. ва Њикматуллоев Б. бароварда шуд.  Ду корманди ШВКД ноњияи Шоњмансур Рањимов Илњом ва Саидрахмонов Гулбуддин аз вазифањои ишѓолнамудаашон озод карда шуданд. Судњои Љумњурии Тољикистон дар натиљаи баррасии аризаю шикоятномањо оид ба шиканља ва муносибати берањмона нисбати кормандони зерини Вазорати корњои дохилї таъиноти хусусї бароварданд: 16

  

Таъиноти хусусї нисбати муфаттиши ШВКД шањри Конибодом барои вайрон кардани КМЉ ЉТ. Таъиноти хусусї нисбати кормандони ШВКД шањри Панљакент барои аз њадди ваколатњои мансабї баромадан. Таъиноти шахсї нисбати кормандони ШВКД ноњияи Ёвон барои суиистифода аз ваколатњои мансабї.

Амалияи таъсиси механизми тањќику тафтиши самаранок вусъат бахшида мешавад, аз он љумла:  Ба суди вилояти Суѓд ариза дар бораи љиноят нисбати коршиноси (эксперти) судию тиббии шањри Исфара Н.А. оид ба додани хулосаи бардурўѓ ва шикоятнома ба Маркази ТСТ (ташхиси судию тиббии) вилояти Суѓд пешнињод карда шуд. Прокуратура ариза дар бораи љиноятро ба суди ш. Конибодом ирсол намуд, шикоят кардан дар Прокуратураи генералии Љумњурии Тољикистон ба наќша гирифта шудааст.  Нисбати амалњои адвокате, ки «ѓоибона» њуљљатњоро имзо кардааст, дар љараёни тафтишу тањќиќи пешакї шикоятнома ба Иттифоќи минтаќавии адвокатњо дар вилояти Суѓд пешнињод карда шуд. Дар давраи њисоботї шикоятнома баррасї нашудааст.  Ба шикояткунї аз ќарорњои судњо оид ба њуќуќвайронкунињои маъмурї таваљљўњ зоњир карда мешавад, ки дар натиљаи онњо дар љараёни адои љазои маъмурї нисбати шахсон, бо маќсади минбаъд оѓоз кардани парвандаи љиноятї, шиканља истифода ва муносибати берањмона зоњир карда мешавад. Дар давраи њисоботї ќариб 40 чунин вохўрињои машваратї бо адвокатњо оид ба парванда бо маќсади муњокима намудани стратегияњо дар марњилањои гуногуни мурофиаи судии љиноятї, гузаронидани санљишу тафтишњои журналистї, љалб намудани адвокатњои иловагї ва ѓайра баргузор карда шуданд.

Њуљљатгузории далелњои шиканља ва дигар намудњои муносибати берањмона Барои муайян кардани миќёси истифодаи шиканља њуљљатгузории њолатњои истифодаи шиканља ва дигар шаклњои муносибати берањмона гузаронида мешавад. Њуљљатгузорї тавассути мурољиати љабрдидагони эњтимолии шиканља ва/ё хешовандони онњо ба Эътилоф ва/ё гирифтани иттилооти (маълумоти) ибтидої аз дигар шахсони манфиатдор, воситањои ахбори омма (ВАО), адвокатњо, духтурон ва ѓайра анљом дода мешавад. Дар давраи аз 1 январ то 30 июни соли 2018 аз љониби Гурўњи ёрии њуќуќї ва ташкилоту созмонњои аъзои Эътилоф 23 мурољиатнома нисбати шиканљањои эњтимолї ва муносибати берањмона њуљљатгузорї шудааст, дар байни љабрдидагони эњтимолї – 1 нафар шахси ноболиѓ ва 4 нафар занони љабрдида ба ќайд гирифта шудаанд. Душанбе Њамагї њуљљатгузорї шудааст

4 (1)3

НТ М 4 (2)

Хизматрасонињои адвокатњо аз љониби Эътилоф пардохт шудаанд Машваратњо, ёрии њуќуќї

3 (1)

2

5 машварат пешнињод

Минтаќањо Хатлон /ВМКБ 8

6

Суѓд

ЉАМЪ

7 (1)

23 нафар, аз онњо 4 нафарашон занон 15 нафар, аз онњо 2 нафарашон занон

4 (1)

24 машварат 8 машварат пешнињод пешнињод

3. Миќдори занон аз шумораи умумї

17

шудааст, 7 њуљљат тартиб дода шудааст

шудааст

шудааст

Ба сифати усулњои истифодаи шиканља инњо зикр карда шуданд: лату кўб ба ќисматњои гуногуни бадан, аз он љумла бо калтаки резинї, пайваст кардани љараёни барќ ба ангуштони дастњо, ба олатњои љинсии мардон, пайваст кардани љараёни барќ ба воситаи сачоќи (салфеткаи) тар ба дањони љабрдида, овезонидани зарфњои пластикии бо ќум пуркардашуда ба олати љинсии мардон, халонидани сўзан/мех ба зери нохунон, зўроварии психологї дар шакли тањќир, таљвузи љинсї, тањдиди таљовузи љинсї, нигоњ доштан дар оби хунук (кафњои пойњоро муддати дуру дароз – 1-2 шабонарўз дар об нигоњ доштан), ѓўтонидан дар оби хунук дар мавсими сармо, пайваст кардани љараёни барќ ба тахтапушт ва олати љинсї ба воситаи телефони махсус, пўшонидани противогаз ба сар, сўзонидани бадан бо сигарет, маљбур кардани боздоштшудагон ба шапалоќ задан ба рўи њамдигар бо тамоми ќувва, ба пушт тоб додани дастон ва бастани дасту пойњо бо тасма, ба дањон бастани скоч, ба аќиб тоб додани дастон – дар чунин њолат касе ба тахтапушти шахси боздоштшуда нишаста бо вазни баданаш ўро пахш мекард. Шиканља бо маќсади ба даст овардани баёноти иќроршавї, љазо додан барои содир кардани амалњои муайян ё ба сифати чораи фурўнишонї истифода шудаанд. Гурўњњои синнусолии љабрдидагон:  То 17-сола - 1  18 -33-сола - 8  34-45-сола - 11  46 -60-сола – 3 Арзу шикоятњо аз истифодаи шиканља ба маќомоти давлатии зерин ворид шудаанд:  ВКД – 20  КДАМ - 2  СРИЉЉ ВА ЉТ – 1 Аз ин шумора дар давраи њисоботї 4 (чор) нафар занон-љабрдидагони шиканља, оилањои ду нафарашон худашон адвокат гирифтаанд, ки аз ГЁЊ дар мавриди усулњои шикояткунї аз шиканља ва муносибати берањмона машварат гирифта буданд. Машваратњои њуќуќї Мутахассисони оид ба њуљљатгузории њолатњои шиканља: Дар Гурўњи ёрии њуќуќї се талефони боварї кор мекунанд: дар вилояти Суѓд (987873333), вилояти Хатлон (987876666), дар шањри Душанбе ва НТЉ (987087676). Телефонњо берун аз ваќти корї, аз он љумла дар рўзњои истироњат ва рўзњои ид дастрас мебошанд. Дар шањри Душанбе, ноњияњои тобеи љумњурї ва вилояти Хатлон 29 машваратњо оид ба парвандањои стартегї ва љорї, оид ба масълањои тањияи стратегияи адвокатњо, таъини экспертизањои мухталиф, расониданї ёрї дар тањияи илтимосномањо, дархостњо оид ба масъалањои шиканља ва муносибати берањмона, тартиби тањия намудани аризаю шикоятномањо оид ба љиноятњо ба Прокуратураи генералии ЉТ, тањияи усулњои њимояти љабрдидагон ва шоњидон пешнињод карда шудаанд. Аризию шикоятномањо ба маќомоти давлатї омода карда шудаанд. Дар вилояти Суѓд 8 машварати шифоњї нисбати механизмњои шикоят пешнињод кардан аз амалњои кормандони маќомоти њифзи њуќуќ ва шикоят кардан аз далелњои истифодаи шиканља њангоми тањќиќоти судї, боздошти ѓайриќонунї ва талаб намудани нусхаи дафтари (китоби) баќайдгирии боздоштшудагон пешнињод карда шудааст. Фаъолияти Машваратчии ГЁЊ ба ёрии њуќуќии адвокатњо ва аъзои Эътилоф аз рўи парвандањо оид ба истифодаи шиканља ва муносибати берањмона равона карда шудааст.

18

Машваратчї њамчунин узви Комиссия оид ба таќсимоти фонди хаќќи хизмати Эътилоф мебошад, тавзењот ва пешнињодоти худро њангоми њалли масъалањои оид ба људо намудани маблаѓњои молиявї аз љониби Фонди њаќќи хизмат ирсол менамояд. Дар давоми 6 моњи соли 2018 аз љониби машваратчии Гурўњи ёрии њуќуќї 39 машварати хаттї пешнињод карда шудааст, инчунин 5 ташхиси (экспертизаи) њуљљатњои мурофиавї оид ба мурољиатњое, ки дар чорчўбаи фаъолияти Гурўњи ёрии њуќуќї ворид шудаанд, пешнињод карда шудааст. Њамчунин аз љониби машваратчї 6 стратегияи адвокатњо ба њимояти љабрдидагони шиканља баррасї гардиданд. Аз моњи марти соли 2018 дар Гурўњи ёрии њуќуќї машваратчї оид ба стандартњои Протоколи Истамбул (ПИ) фаъолият менамояд. Дар давраи њисоботї кўмаки экспертї дар љамъоварї ва тањлили њуљљатњои тиббї пешнињод карда шуда, илтимосномањо оид ба таъин намудани ташхиси (экспертизаи) маљмўии «судию тиббї ва психологию психиатрї аз рўи 4 парвандаи ГЁЊ тартиб дода шудаанд. Аз љумла аз љониби коршинос (эксперт) корњои зерин анљон дода шуданд:  Тањлили вараќањои баќайдгирї оид ба њуљљатгузорї – 9;  Тањияи стартегияи кор барои адвокатњо оид ба њуљљатгузории тиббї – 8;  Тањлили ќайди пешазфавт оид ба парванда – 1;  Тањлили хулосаи ташхиси тиббии судї аз рўи парванда – 1;  Тавсифи љароњатњои љисмонї аз рўи суратњо ва сабтњои видеої тибќи парвандаи Назаров – 1;  Тањияи илтимоснома оид ба таъин намудани ташхиси маљмўї – 3;  Тањияи вараќањо (формањо) барои гузаронидани мусоњиба бо љабрдидаи шиканља барои адвокатњо (ба ГЁЊ супурда шудааст) – 1;  Якљоя бо психиатр њуљљатгузории 2 мурољиат гузаронида шуд (хулосањо ба ГЁЊ супурда шуданд);  Илтимосномањо оид ба таъин намудани ташхиси маљмўї нисбати хешовандони Н.Р. ва С.С. барои муайян намудани ПТСР ва илтимосномањо оид ба гузаронидани ташхиси психологию психиатрии пас аз фавт аз рўи парвандаи С.С. Мониторинги мурофиањои судї Дар давраи њисоботї аз љониби мутахассисон оид ба њуљљатгузорї 14 мониторингї љаласањои судї оид ба парвандањое, ки дар онњо судшавандагон дар мавриди истифодаи шиканља ё муносибати берањмона нисбати онњо шикоят пешнињод карданд, гузаронида шуд. Дар натиљаи муоинаи судї хулосањои зерин бароварда шуданд: 





 

амалан дар аксари њолатњо (80%) кафолате, ки моддаи 14 ПБЊШС «…с) бидуни таъхир суд шудан» пешбинї шудааст, риоя нагардидааст. Љаласањои судї то 3-5 соат ба таъхир гузошта шуданд. Сабабњои ба таъхир гузошта шудан на њамеша тавзењ мегарданд ва аз љониби суд узр оварда намешавад. Нобаробарии тарафњо дар мурофиаи судї: айбдоркунандаи давлатї (прокурор), котиб ва кормандони адлия дар толори суд аз телефонњои худ истифода карданд, дар њоле, ки дигар иштироккунандагони суд кофтуков шуданд (борхалтањояшон) ва маљбур буданд телефонњои мобилии худро дар даромадгоњи бинои суд супоранд; судяњо ба њамаи иштироккунандагони мурофиа имкониятњои баробар пешнињод накарданд, илтимосномањои адвокатњо рад карда шуданд (бељавоб гузошта шуданд) ё ќаноатманд гардонида нашуданд. Дар аксари њолатњо арзу шикоятњо ба инобат гирифта нашуданд; дастрасї ба толори љаласањои судї бе шарњи сабабњо мањдуд карда мешавад, дар баъзе њолатњо аз љониби судя нисбати њузури мушоњидон дар толори суд бе ягон асос эътироз баён карда шуд; дар њолатњои људогона судяњо мушоњидонро ба таври шифоњї дар «њамкорї» бо намояндагони мададгори (донорњо) хориљї «гунањгор» мекарданд, ки, ба аќидаи онњо, омили манфї мебошад.

19

Пешнињоди ёрии њуќуќї/намояндагї дар суд Фонди њаќќи хизмат барои пешнињоди ёрии њуќуќї ба љабрдидагони эњтимолї ва/ё хешовандони онњо аз њисоби лоињањои дахлдори ташкилоту созмонњои аъзои Эътилоф ташаккул дода мешавад. Фонди њаќќи хизмат бевосита тибќи таъиноти маќсаднок харљ ва барои харољоти зерин таќсим карда мешавад:  пардохти хизматрасонињои адвокате, ки ба намояндагони љабрдидагони эњтимолии шиканља ва/ё хешовандон онњо ёрии њуќуќї мерасонад;  харољоти наќлиётї ва харољоти шабонарўзї дар сурати зарурати сафари хизматии адвокат барои њимояи љабрдидагони шиканља;  харољоти вобаста ба расонидани кўмаки тиббї ба љабрдидагони шиканља ё ба шоњидон: харидории доруворињои тиббї, пардохти маблаѓи гузаронидани амалиёти љарроњии фаврї, пешнињоди ёрии психологї/офиятбахшии љабрдидагони шиканља;  харољот барои љалб намудани мутахассисон љињати гузаронидан ва тартиб додани ташхиси психологї бо муайян кардани арзёбии маънавї;  харољот барои пардохти дигар чорабинињое, ки ба таъмини њимояи љабрдидагони шиканља ва/ё дигар хешовандони онњо, адвокатњо ва шоњидон равона карда шудаанд. Фонди њаќќи хизмат барои расонидани ёрии њуќуќї ба љабрдидагони эњтимолии шиканља ва/ё хешовандони онњо дар мувофиќа бо аъзои комиссия оид ба таќсимоти Фонди њаќќи хизмат (4 нафар) ва Њамоњангсози Гурўњи ёрии њуќуќї харљ карда мешавад. Дар давоми 6 моњи соли 2018 ба Фонди њаќќи хизмати Эътилоф (ФЊХЭ) 11 дархост оид ба пешнињоди хизматрасонињои адвокат тибќи мурољиатњои нав, марњилањои такрорї, дар њолати зарурат, оид ба људо намудани маблаѓњо барои гузаронидани экспертиза равон карда шудааст.

4 (чор) дархост аз љониби ташкилоти љамъиятии «Маркази мустаќили њифзи њуќуќи инсон» (ММЊИ), бидуни мувофиќа бо ФЊХЭ пардохта шуданд, зеро мувофиќи низомномаи ГЁЊ, агар ташкилоти узви Эътилоф Фонди њаќќи хизмати худро дошта бошад, ќарор дар бораи људо намудани маблаѓњо мустаќилона ќабул карда мешавад. Мурофиањои (даъвњои) судии стартегї Мурофиаи стратегї (strategic litigation) – гузаронидани мурофиањои судї ва маъмурї оид ба парвандањои аз нуќтаи назари татбиќи (њифзи) манфиатњои љамъиятї, бо маќсади амалисозии таѓйири устувори њуќуќ ё ки амалияи суди ё маъмурї, ошкор намудани камбудињо дар њуќуќ (нишон додани самтњо ба ќонунгузор), таъмини њамгироии дуруст ва татбиќи муќаррарот, ба оммаи васеъ (ањли љомеа) ошкор намудани амалияи манфї. Дар соли 2014 ташкилоту созмонњои аъзои Эътилоф бо он розї шуданд, ки гузаронидани мурофиањои стратегии судї оид ба љорї намудани амалияи устувори љуброни зарар ба љабрдидагони шиканља ва муносибати берањмона зарур мебошад. Зараре, ки ба шањрванд дар натиљаи шиканља ва дигар шаклњои муносибати бад расонида шудааст, бояд бо тартиби пешбининамудаи КМЉ ва КГ ЉТ љуброн карда шавад. Маќомоте, ки таъќиби љиноятиро анљом медињад, уњдадор аст ба љабрдидаи шиканља њуќуќи ўро ба пешнињоди даъво оид ба љуброн намудани зарари молумулкї ва маънавї ва тартиби пешнињод чунин даъворо шарњ дињад. 4 Дар соли 2018 таваљљўњи махсус ба мурофиањои (даъвоњои) судї оид ба љуброни зарари маънавї барои тафтишоту тањќиќоти ѓайрисамарабаш зоњир карда шуд. Њамзамон амалияи пешнињоди хулосањои эксперии Амикус курия (дўсти адлия), ки аз љониби коршиносони (экспертњои) Фонди Хелсинки оид ба њуќуќи инсон тањия гардидаанд, вусъат бахшида 4Ќарори

Пленуми Суд олии Љумњурии Тољикистон №1 аз 25 июни соли 2012 «Дар бораи татбиќи меъёрњои ќонунгузории љиноятї ва љиноятию мурофиавї оид ба муќовимат бо шиканља»

20

мешавад. Маќсади пешнињоди чунин хулосањои экспертї, пеш аз њама, аз он иборат аст, ки судњои миллї онњоро ќабул ва дар амал татбиќ кунанд. Амикус курия ќодира аст ба суд иттилооте пешнињод намояд, ки онро суд наметавонист на аз тарафњои мурофия, на ба таври мустаќилона дар љараёни тафтишоту тањќиќоти судї ба даст орад. Айни замон њамроњ кардани хулосањои экспертї ба маводњои парвандаи љиноятї ва гражданї – аллакай амалияи мусбї мебошад. Судњо бо салоњдид ва аќидаи худ онњоро њуљљатњои муњим мешуморанд. Дар давраи нимсолаи аввали соли 2018 ду даъво оид ба ситонидани зарари маънавї барои тафтишоти ѓайрисамаранок пешнињод гардида буд, ки тибќи онњо таъин намудани санаи баррасї интизор аст – парвандањои Бобољонов У. ва Зайдуллоев Ш. Њамчунин ба суд хулосањои экспертии Амикус курия пешнињод карда шудаанд. Вазъият бо пардохти љубронпулињо ба љабрдидагони шиканља ва хешовандони онњо аз рўи ќарорњои судї ба таври зайл аст:

Парванда

Маблаѓи талабгардида (сомонї)

Ќарори суд бароварда шудааст (сомонї)

Зарари маънавї

Зарари моддї

Зарари маънавї

Зарари моддї

Њомидов Љ.

90000

7676

5000

7676

Ќаюмов Х.

300 000

Мирзоев Ш.

180 000

Муродов М.

334950

Ѓоибов Ф.

644100

Бобољонов У.

Даъвои аввал 350000 с. –

(тафтишоти ѓайрисамаранок) Зайдуллоев Ш. (тафтишоти ѓайрисамаранок)

Даъвои такрорї 1 сомонї 350000 с. Даъвои такрорї 1 сомонї

16000

97265

4000

36400

Санаи ќабул гардидани ќарор

Татбиќ

соли 2015

9500 сомонї пардохта шудааст

соли 2016

16000 сомонї пардохта шудааст

соли 2016

Иљро шудааст Даъво рад карда шуд

9000

1104

соли 2017

Дар марњилаи тањќиќи такрории судї Дар марњилаи тањќиќи такрории судї

Дар марњилаи тањќиќи такрории судї

21

2.4.

ЉОРЇ НАМУДАНИ ПРИНСИПЊОИ ИСТАМБУЛ БАРОИ ТАЊЌИЌИ САМАРАБАХШИ ТИББЇ ВА ЊУЉЉАТГУЗОРИИ ЊОЛАТЊОИ ШИКАНЉА ВА МУНОСИБАТИ БЕРАЊМОНА ДАР ТОЉИКИСТОН

Лоиња оид ба пешбурди стандартњои Протоколи Истамбули Эътилоф аз љониби ташкилоти љамъиятии «Маркази њуќуќи инсон» њамоњанг сохта мешавад (њамоњангсоз – Парвина Наврўзова). Њамоњангсози лоиња њамчунин машваратчии Гурўњи ёрии њуќуќии Эътилоф мебошад, ки дар он мутобиќи принсипњои Протоколи Истамбул кўмаки экспертї мерасонад (барои тафсилоти бештар ба фасли Ёрии њуќуќї нигаред). Арзёбии њолати хадамоти давлатии судию тиббии Љумњурии Тољикистон Гурўњи кории назди Вазорати тандурустї ва њифзи иљтимоии ањолии ЉТ якљоя бо ТЉ «Маркази њуќуќи инсон» тањлил ва арзёбии объективии (воќеии) хадамоти судию тиббии Љумњурии Тољикистонро анљом медињад. Дар самти мазкур арзёбии заминаи моддию техникї ва арзёбии њолати он ба стандартњои (талаботи) муќарраргардида, инчунин арзёбии сатњи маблаѓгузории муассисањои экспертї (ташхисї) ва манбаъњои маблаѓгузорї (буљетї ва ѓайрибуљетї), арзёбии иќтидорњои кадрии экспертњои (коршиносон) кишвар гузаронида шуд. Корњо дар ин самт идома доранд.

Гузаронидани тањлили муќаррароти дохилии хадамоти психиатрї Аз љониби њуќуќшинос ва коршиносон (экспертњо) – психиатрњо тањлили муќаррароти дохилии (18 муќаррарот) хадамоти психиатрї, ки расмиёти ташкил ва гузаронидани экспертизањои психиатриро аз рўи парвандањои љиноятї ва гражданї мутобиќи ќонунгузории миллї ва стандартњои байналмилалї танзим менамоянд, анљом дода мешавад. Лоињаи њуљљат барои тавзењот ба коршиносони (экспертњои) байналмилалї равон карда шудааст. Корњо дар ин самт идома доранд. Гузаронидани тањлили низомномаи Раёсати тиббии Сарраёсати иљрои љазои љиноятии Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон Дар соли 2015 Ташклилоти љамъиятии «Маркарзи њуќуќи инсон» якљоя бо СРИЉЉ Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон Тартиби ташкили ёрии тиббиро барои шахсони аз азодї мањрум кардашуда тањия намуданд. Бинобар ќабул гардидани санади нави ќонунгузории тандурустии ЉТ, зарурати аз нав дида баромадани њуљљат ба миён омад. Корњо дар ин самт идома доранд. Якљоя бо коршиносони «Духтурон барои њифзи њуќуќи инсон» моњи январи соли 2018 мастеркласси 2-рўза барои адвокатњо ва духтурон оид ба масъалањои марбут ба њуљљатгузории тиббии њолатњои шиканља гузаронида шуд. Минбаъд силсилаи вохўрию мулоќотњо (11-14 моњи июни соли 2018) бо адвокатњо ва духтурон гузаронида шуданд, ки дар онњо коршиноси (эксперти) байналмилалї оид ба парвандањои инфиродии Эътилофи зидди шиканља машваратњо пешнињод намуд.

2.5.

ФАЪОЛИЯТИ ТАЊЛИЛЇ ВА ПЕШБАРИИ ТАВСИЯЊОИ ЭЪТИЛОФ ОИД БА ОЗОДЇ АЗ ШИКАНЉА (ЭДВОКАСИ)

Маркази тањлилї фаъолияти худро дар асоси Ќоидањо ва принсипњои иштирок дар Эътилоф анљом медињад ва фаъолияти тањлилии Эътилофро дар маљмўъ ва гурўњњои кориро њамоњанг месозад. Эътилоф фаъолити мунтазамро оид ба пешбурди озодї аз шиканља дар Тољикистон дар сатњи миллї ва байналмилалї тавассути доир намудани вохўрию мулоќотњо бо дипломатњо ва намояндагони њайатњои байналмилалї ва байнињукуматї, тањияи гузоришњои тањлилї ва пешбурди тавсияњои худ анљом медињад.

22

Маќомоти шартномавии Созмони Милали Муттањид оид ба њуќуќи инсон Тањия ва пешнињод намудани Гузориши ТЃЊ ба Кумитаи СММ бар зидди шиканља. Моњи майи соли 2018 гузориши сеюми даврии Љумњурии Тољикистон дар Кумитаи зидди шиканљаи СММ мавриди муњокимаю баррасї ќарор дода шуд. Аз љониби Эътилофи зидди шиканља якљоя бо МППЧ гузориши ТЃЊ ба Кумитаи зидди шиканљаи СММ тањияи карда шуд, ки он ба забонњои русї ва англисї дастрас аст. 5 Пшбурди тавсияњои Эътилоф дар Кумитаи зидди шиканља. Аъзоёни Эътилоф дар брифинги аъзои Кумитаи зидди шиканља бо намояндагони љомеаи шањрвандї иштирок намуданд, ки дар он проблемањои асосї дар соњаи пешгирї ва муборизаи самарабахш бо шиканља муњокима гардиданд, инчунин тавсияњои дахлдор ќабул карда шуданд.

2.6.

ИНЪИКОСИ ПРОЛЕМАЊОИ ШИКАНЉА ДАР ВОСИТАЊОИ АХБОРИ ОММА

Дар давраи њисоботї (моњњои январ – июни соли 2018) аз љониби гурўњи медиавї (расонаї) дар торнамои (сомонаи) Notorturetj.org 163 мавод, аз љумла ба забони русї – 64 мавод, ба забони тољикї – 91 мавод, ба забони англисї – 8 мавод интишор карда шуд. Дар байни онњо шарњи матбуот – 7, маводњои тањлилї – 10, инфографика – 4, маводњои мултимедї – 3, бахши «Аќида» («Мнение») – 3, маводњо аз дигар сарчашмањо – 34 ва дигар маводњо – 102. Сањифањои иљтимоии Эътилоф мунтазам нав карда мешаванд. Пахши онлайни шунидани гузориши миллии Тољикистон дар Кумитаи зидди шиканљаи СММ.

4 майи соли 2018 пахши онлайни (мустаќим) муколамаи интерактивии њукумати Љумњурии Тољикистон дар Кумитаи зидди шиканљаи СММ оид ба иљрои уњдадорињо доир ба татбиќи Конвенсияи зидди шиканља ва муносибати берањмона ва тањќиркунандаи шаъну шараф ташкил карда шуда буд. Чорабинии мазкур дар маљмааи МД “Душанбе – Плаза” баргузор гардида буд, ки дар он зиёда аз 50 намояндагони маќомоти судї, њифзи њуќуќ ва давлатї, намояндагони ташкилоту созмонњои байналмилалї ва сафоратњо, намояндагони љомеаи шањрвандї ва воситањои ахбори омма аз шањри Душанбе ва дигар минтаќањои Тољикистон ширкат намуданд6. Дар воситањои ахбори омма иттилоот дар бораи баргузор гардидани чорабинї интишор карда шуда буд, аз он љумла:

1) https://news.tj/ru/news/tajikistan/society/20180505/komitet-protiv-pitok-oon-k-vlastyamtadzhikistana-u-nas-mnogo-voprosov 5

http://notorturetj.org/reports/npo-tadzhikistana-podgotovili-sovmestnyy-doklad-v-komitet-oon-protiv-pytok Њайати Тољикистонро, ки гузориш пешнињод намуд, Прокурори генералии љумњурї Юсуф Рањмон сарварї намуд. Ба њайат њамчунин сардори Раёсати кафолатњои њуќуќи инсони Дастгоњи иљроияи Президенти Љумњурии Тољикистон Абдуљаббор Сатторзода, муовини аввали сарвари ВКД Аламшо Аламшозода, муовини сардори Сарраёсати иљрои љазои љиноятии Вазорати адлия Илњом Мањмудзода, муовини аввали Вазири тандурустї ва њифзи иљтимоии ањолии ЉТ Саида Умарзода ва ба сифати нозири мустаќил Ваколатдор оид ба њуќуќи инсон дар ЉТ Зариф Ализода шомил буданд.

6

23

2) http://notorturetj.org/news/komitet-protiv-pytok-oon-k-vlastyam-tadzhikistana-u-nas-mnogovoprosov 3) http://www.toptj.com/News/2018/04/20/komitet-protiv-pytok-oon-vyslushaet-tadzhikistan 4) https://news.tajinfo.org/2018/05/06/komitet-protiv-pytok-oon-k-vlastyam-tadzhikistana-u-nasmnogo-voprosov/ 5) http://today.tj/obschestvo/13990-komitet-protiv-pytok-oon-k-vlastyam-tadzhikistana-u-nasmnogo-voprosov.html

Иќдом (чорабинї), ки ба Рўзи байналмилалии њифзи љабрдидагони шиканља – 26 июн бахшида шуда буд7 26 июни соли 2018 дар се шањри Тољикистон : Душанбе, Хуљанд ва Бохтар намоишгоњи аксњо бахшида ба љабрдидагони шиканља ва аъзоёни оилањои онњо баргузор карда шуд.8 Агар дар намоишгоњи пештараи аксњо, ки соли 2013 дар шањри Душанбе баргузор гардида буд, 9 таърихи саргузашти љабрдидагони шиканља намоиш дода шуда бошад, дар соли 2018, баъди 5 сол, чунин саргузаштњо ду маротиба бештаранд – 18-то. 9 Аз намоишгоњи аксњо зиёда аз 100 нафар намояндагони ВКД, маќомоти прокуратура, маќомоти давлатї, намояндагињои дипломатї ва ташкилоту созмонњои байналмилалї, ТЃЊ, ВАО ва шахсони алоњида боздид намуданд. Дар чорабинї ѓолибони озмуни Эътилоф барои маводњои бењтарини журналистї эълон карда шуда, онњо бо љоизањо ва дипломњо сарфароз гардонида шуданд10: хабарнигори Радиои Озодї Муллораљаб Юсуфї барои маќолаи «Сколько стоит жизнь солдата?» («Њаёти аскар чанд пул арзиш дорад?»; хабарнигори «Азия-Плюс» Сайрањмон Назриев барои силсилаи маводњо оид ба тањќиќи њодисаи њалокати сокини ноњияи Шањритуз Толибљон Дўстов; - журналисти мустаќил Билоли Шамс барои мавод оид ба шикоятномаи сокинони ноњияи Темурмалик дар робита бо шиканља нисбати хешовандони худ дар милитсия. Аз њама истифодабарандаи фаъоли торнамо (сомона) ва сањифаи Эътилоф дар шабакањои иљтимої шањрванди фаъол Хуршеда Рањимова эълон гардид. Ба ў дипломи хотиравї супурда шуд. Худи њамон рўз барои ширкаркунандагони намоишгоњи аксњо маводи видеої (видеоролик) намоиш дода шуд, ки он ба саргузашти сокини ноњияи Ёвон – Хушвахти 17-сола асос ёфта буд, Хушвахт ќурбонии истифодаи шиканља гардид. Ин аввалин парвандаи љиноятї буд, ки аз рўи моддаи «шиканља»-и Кодекси љиноятї оѓоз гардида буд ва тибќи он њукми айбдорї бароварда шуд. Дар арафаи Рўзи байналмилалии дастгирии љабрдидагони шиканља дар сањифаи Эътилоф дар шабакаи иљтимоии Фейсбук маводи мултимедиавии «Пытки есть! Нет – пыткам!»

Аксия (чорабинї) бо дастгирии молиявии Иттињоди Авропо, Институти Љомеаи Кушода – Фонди мусоидати Тољикистон, Фонди Зигрид Раузинг Траст, Фонда Хелсинкски оид ба њуќуќи инсон ва Идораи барномавии САЊА дар Тољикистон имконпазир гардид.

7

http://notorturetj.org/news/antipytochnaya-koaliciya-tadzhikistana-provodit-fotovystavku-v-podderzhku-zhertv-pytok http://notorturetj.org/news/pytki-est-pytkam-net-multimedia 10 http://notorturetj.org/analytics/v-tadzhikistane-vystupili-protiv-pytok 8 9

24

(«Шиканља вуљуд дорад! Нест бод шиканља!») интишор карда шуд, ки дар бораи саргузашти 18 нафар љабрдидаи шиканља ва муносибати берањмона наќл мекунад11, њамчунин инфографикаи «Сколько стоит жизнь жертв пыток и жестокого обращения в Таджикистане?»

12 («Њаёти љабрдидагони шиканља ва муносибати берањмона дар Тољикистон чанд пул арзиш дорад?») љойгир карда шуд. Тањќиќоти журналистї, хроникањои судї, тавзењоти њолатњои алоњидаи (инфиродии) истифодаи шиканља ва муносибати берањмона Дар давраи њисоботї 13 тањќиќоти журналистї ва тавзењоти хроникањои судї гузаронида шуд: 6) «А man death at police detention», https://www.ozodi.org/a/a-man-death-at-police-detention/29140011.html 7) «Аbdurasul-nazarov-case», https://www.ozodi.org/a/abdurasul-nazarov-case/29145674.html 8) «Мурофиаи марги Дўстов: Идиев аз додани нишондод даст кашид», http://notorturetj.org/tj/analytics/murofiai-margi-dustov-idiev-az-dodani-nishondod-dastkashid 9) «Сабаби марги Толибљон Дўстов аз нав ташхис мешавад», , http://notorturetj.org/tj/news/sababi-margi-tolibchon-dustov-az-nav-tashhis-meshavad 10) Марги Абдурасул Назаров баъди як рўзи боздошт дар Душанбе, https://www.ozodi.org/a/29135428.html 11) Мурофиа вобаста ба марги Тобибљон Дўстов шурўъ шуд», http://notorturetj.org/tj/news/murofiai-sudi-vobasta-ba-margi-tolibchon-dustov-shuru-shud 12) «Кормандони ШВКД: Дўстовро ба беморхона зинда оварда будем», http://notorturetj.org/tj/news/kormandoni-shvkd-dustovro-ba-bemorhona-zinda-ovarda-budem 13) «Навбатдори ШВКД дар ноњияи Дўстї: Љабрдидањоро ба ќайд гирифта будем», http://notorturetj.org/tj/news/navbatdori-shvkd-dar-nokhiyai-dusti-chabrdidakhoro-ba-kaydgirifta-budem 14) «Аbdurahmon nazarov died», https://www.ozodi.org/a/abdurahmon-nazarovdied/29134847.html 15) Наздикони Абдурасул: "Қурбони бадрафтории милиса шуд, адолат мехоҳем". ВИДЕО (Мирзонабї Холиќзод), https://www.ozodi.org/a/a-man-death-at-police-detention/29140011.html 16) Санҷиши дохилӣ. Абдурасул Назаров аз чӣ фавтид? (Мирзонабї Холиќзод), https://www.ozodi.org/a/abdurasul-nazarov-case/29145674.html 17) Милисањо додарамро бо мушту пою бо ќамчин заданд…. (Билоли Шамс).

HTTP://AKHBOR.COM/-P5930-170.HTM 18) Темурмалик: Шикояти ду зан аз шиканҷа шудани наздиконашон (Билоли Шамс) http://notorturetj.org/tj/analytics/temurmalik-shikoyati-du-zan-az-shikancha-shudaninazdikonashon Тафсирњои матбуотї: 1) Таваҷҷуҳи бештар ба шиканҷа ва қадрдонии адвокатҳо, 05.01.2018 http://notorturetj.org/tj/press/tavachchukhi-beshtar-ba-shikancha-va-kadrdonii-advokatkho 2) Январ-феврал: Эътирофи мавҷудияти шиканҷа, 05.03.2018 http://notorturetj.org/tj/press/yanvar-fevral-etirofi-mavchudiyati-shikancha 3) Тафсири ВАО дар моњњои январ-феврали соли 2018: Њисоботи солонаи Эътилоф ва тафтишоти нави парвандаи Исмонбой Бобоев, 13.03.2018 http://notorturetj.org/press/obzor-smi-za-yanvar-fevral-2018-godovoy-otchet-koalicii-i-novoerassledovanie-dela-ismonboya 4) Модари сарбоз ҳам мегиряд, ҳомии ҳуқуқ ҳам…, 10.04.2018 http://notorturetj.org/tj/press/modari-sarboz-kham-megiryad-khomii-khukuk-kham 5) Апрел: Қазияҳои нав ва шикоят аз шиканҷа, 11.05.2018 http://notorturetj.org/tj/press/aprel-kaziyakhoi-nav-va-shikoyat-az-shikancha 11 12

http://notorturetj.org/news/pytki-est-pytkam-net-multimedia http://notorturetj.org/news/skolko-stoit-zhizn-zhertv-pytok-i-zhestokogo-obrashcheniya-v-tadzhikistane-infografika

25

6) Май: Нигаронӣ аз ҳолатҳои латукўби сарбозон, 11.06.2018 http://notorturetj.org/tj/press/may-nigaroni-az-kholatkhoi-latukubi-sarbozon 7) Тафсири ВАО дар моњњои март-апрели соли 2018: њолатњои шиканљаи эњтимолї дар ШВКД ноњияи Сино- 2 ва гирудори (облава) бемории тутќулоќ (эпилепсия), 24.05.2018 http://notorturetj.org/press/obzor-smi-za-mart-aprel-2018-goda-vozmozhnye-pytki-v-omvdsino-2-i-oblava-na-epileptika Маводњои тањлилї\маќолањо\њисоботњо\китобчањо: 1. Исфара: Зардолупарвар шиканҷа шудааст?, 08.01.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/isfara-zardoluparvar-shikancha-shudaast 2. Нуҳ тамоюли мусбат дар фаъолияти Эътилоф, 22.01.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/nukh-tamoyuli-musbat-dar-faoliyati-etilof 3. Ду корманди милисаи тоҷик ба шиканҷа айбдор мешавад, 07.02.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/du-kormandi-milisai-tochik-ba-shikancha-aybdor-meshavad 4. Мурофиаи марги Дӯстов: Идиев аз додани нишондод даст кашид, 12.02.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/murofiai-margi-dustov-idiev-az-dodani-nishondod-dastkashid 5. «Њашт сол падар музољот шудани гунањкорони то марг шиканља намудани писарашро талаб намуд» («Восемь лет отец добивался наказания для виновных, до смерти запытавших его сына»), 22.01.2018 http://notorturetj.org/analytics/vosem-let-otec-dobivalsya-nakazaniya-dlya-vinovnyh-do-smertizapytavshih-ego-syna 6. Темурмалик: Шикояти ду зан аз шиканҷа шудани наздиконашон, 30.04.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/temurmalik-shikoyati-du-zan-az-shikancha-shudaninazdikonashon 7. Бо гурдаи бемору дасти шикаста – ба хизмати ҳарбӣ. Дар бораи ин ки дар Суғд сафи Артишро чӣ гуна пур мекунанд?, 15.05.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/bo-gurdai-bemoru-dasti-shikasta-ba-hizmati-kharbi-darborai-ki-dar-sugd-safi-artishro-chi 8. Адвокати парвандаи марги Бобоев нисбати Прокуратураи генералӣ ба суд шикоят бурд, 06.06.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/advokati-parvandai-margi-boboev-nisbati-prokuraturaigenerali-ba-sud-shikoyat-burd 9. Наздикони як зиндонӣ иддао доранд, ки ӯ латукӯб шудааст, 25.06.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/nazdikoni-yak-zindoni-iddao-dorand-ki-u-latukub-shudaast 10. Дар Тоҷикистон муқобили шиканҷа баромад карданд, 26.06.2018 http://notorturetj.org/tj/analytics/dar-tochikiston-mukobili-shikancha-baromad-kardand Инфографика: 1.

2.

3.

4.

Санҷиши пешакӣ чист?13 Что такое до следственная проверка?14 Сколько стоит жизнь жертв пыток и жестокого обращения в Таджикистане?15 Ҳаёти қурбониёни шиканҷа ва муносибати бераҳмона дар Тоҷикистон чанд пул меистад?16

Мультимедиа 1. "Шиканҷа ҳаст! Нест бод шиканҷа!" (чандрасонаӣ), 25.06.2018 http://notorturetj.org/tj/news/shikancha-khast-nest-bod-shikancha-chandrasonai 2. "Пытки есть! Пыткам - нет!" (мультимедиа), 25.06.2018 http://notorturetj.org/news/pytki-est-pytkam-net-multimedia 3. Тоҷикистон: Давлат бо шиканҷа мубориза мебарад, 02.07.2018 13

http://notorturetj.org/tj/news/sanchishi-peshaki-chist-infografika http://notorturetj.org/news/chto-takoe-dosledstvennaya-proverka-infografika 15http://notorturetj.org/news/skolko-stoit-zhizn-zhertv-pytok-i-zhestokogo-obrashcheniya-v-tadzhikistane-infografika 16http://notorturetj.org/tj/news/khayoti-kurboniyoni-shikancha-va-munosibati-berakhmona-dar-tochikiston-chand-pulmeistad 14

26

http://notorturetj.org/tj/video/tochikiston-davlat-bo-shikancha-muboriza-mebarad Бахши «Аќида» 1) Саймумин Кабиров: Барои истифодаи шиканља шахси бегуноњ њабс карда мешавад, шахси гунањгор бошад дар озодї (Под пытками за решетку попадает невиновный человек, а преступник гуляет на свободе)17 2) Гулнора Аминова: Љабрдидагони њолатњои шиканљаро шунидан намехоњанд – на дар рафти тафтишот ва на дар рафти мурофиаи судї (Жертв пыток не хотят услышать – ни во время следствия, ни в суде)18 3) Гулчеҳра Раҳмонова: Кўдакон ҳама чизи моянд19 Чорабинињо 1) Маркази ҳуқуқи инсон амалисозии лоиҳа оид ба стандартҳои Протоколи Истамбулиро оғоз кард http://notorturetj.org/tj/news/markazi-khukuki-inson-amalisozii-loikha-oid-ba-standartkhoiprotokoli-istambuliro-ogoz-kard 2) Табодули таҷриба дар мавриди ҳуҷҷатгузории ҳолатҳои шиканҷа, http://notorturetj.org/tj/news/taboduli-tachriba-dar-mavridi-khuchchatguzorii-kholatkhoishikancha Аз дигар сарчашмањо 1. Парванда нисбати корманди ШВКД-и ноњияи Дўстї ба суд супорида шуд (Дело в отношении сотрудника ОМВД района Дусти передано в суд) http://notorturetj.org/news/delo-v-otnoshenii-sotrudnika-omvd-rayona-dusti-peredano-v-sud 2. Дар вилояти Хатлон кормандї ШВКД бо гуноњи баромадан аз њадди ваколатњои худ суд карда мешавад (В Хатлоне судят сотрудника ОМВД по обвинению в превышении должностных полномочий) http://notorturetj.org/news/v-hatlone-sudyat-sotrudnika-omvd-po-obvineniyu-v-prevysheniidolzhnostnyh-polnomochiy 3. Мурофиаи суди аз рўи парвандаи корманди ШВКД-и ноњияи Дўстї: милитсия муќобили духтурон (Суд по делу сотрудника ОМВД Дусти: милиция против врачей) http://notorturetj.org/news/sud-po-delu-sotrudnika-omvd-dusti-miliciya-protiv-vrachey 4. Прокуратураи Генералии Љумњурии Тољикистон аз рўи парвандаи резонансии то марг расондани шахс тафтишот мебарад (Генпрокуратура РТ расследует резонансное дело о доведении до самоубийства), http://notorturetj.org/news/genprokuratura-rt-rassleduet-rezonansnoe-delo-o-dovedenii-dosamoubiystva 5. Зављаи Абдурањмон Назаров изњор менамояд, ки шавњараш бинобар мавриди шиканља ќарор гирифтан фавтидааст (Супруга Абдурахмона Назарова утверждает, что ее муж умер от пыток в милиции) http://notorturetj.org/news/supruga-abdurahmona-nazarova-utverzhdaet-chto-ee-muzh-umerot-pytok-v-milicii 6. Хешовандони Абдурасул Назаров талаб доранд, ки гунањкорони марги ў ба љавобгарї кашида шаванд (Родные Абдурасула Назарова требуют наказать виновных в его смерти) http://notorturetj.org/news/rodnye-abdurasula-nazarova-trebuyut-nakazat-vinovnyh-v-egosmerti 7. ВКД: Санљиши дохилии њолати марги Абдурасул Назаров оѓоз гардид (МВД: Начата внутренняя проверка по факту смерти Абдурасула Назарова) 17

http://notorturetj.org/dialog/saymumin-kabirov-pod-pytkami-za-reshetku-popadaet-nevinovnyy-chelovek-prestupnikgulyaet-na 18 http://notorturetj.org/dialog/gulnora-aminova-zhertv-pytok-ne-hotyat-uslyshat-ni-vo-vremya-sledstviya-ni-v-sude 19 http://notorturetj.org/tj/dialog/gulchekhra-rakhmonova-kudakon-khama-chizi-moyand

27

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

http://notorturetj.org/news/mvd-nachata-vnutrennyaya-proverka-po-faktu-smerti-abdurasulanazarova Хешовандони истиќоматкунандаи шањри Кўлоб, ки дар шўбаи милитсия фавтида буд талаб доранд, ки љасади ў эксгуматсия карда шавад (Родственники скончавшегося в милиции жителя Куляба требуют эксгумации его тела), http://notorturetj.org/news/rodstvenniki-skonchavshegosya-v-milicii-zhitelya-kulyaba-trebuyuteksgumacii-ego-tela «Мо дигар коршиносони экспертизаи судиро интизор будем…» Дар шањри Кўлоб эксгуматсияи љасади Абдурасул Назаров анљом дода шуд ("Мы ждали других судмедэкспертов..." В Кулябе проведена эксгумация тела Абдурасула Назарова http://notorturetj.org/news/my-zhdali-drugih-sudmedekspertov-v-kulyabe-provedenaeksgumaciya-tela-abdurasula-nazarova Хешовандони Назаров, ки дар шўъбаи милитсия фавтида буд талаб доранд, ки ба тафтишот коршиносони рус даъват карда шаванд (Родные скончавшегося в милиции Назарова требуют привлечь к делу российских специалистов) http://notorturetj.org/news/rodnye-skonchavshegosya-v-milicii-nazarova-trebuyut-privlech-kdelu-rossiyskih-specialistov Раҳимзода: Бигзор ҷиноят нокушода монад, аммо шиканҷа накунед http://notorturetj.org/tj/news/rakhimzoda-bigzor-chinoyat-nokushoda-monad-ammoshikancha-nakuned Аз "облава" шикоят карду ба саркашӣ аз хидмат муттаҳам шуд http://notorturetj.org/tj/news/az-oblava-shikoyat-kardu-ba-sarkashi-az-hidmat-muttakhamshud Марги мармузи Исмонбой Додситонии кулро ба додгоҳ кашонд http://notorturetj.org/tj/news/margi-marmuzi-ismonboy-dodsitonii-kulro-ba-dodgokh-kashond Модари сарбоз қотили писарашро бахшид http://notorturetj.org/tj/news/modari-sarboz-kotili-pisarashro-bahshid Зарби чӯб Мазбутҷонро пеш аз даҳ рӯзи анҷоми хидмат кушт http://notorturetj.org/tj/news/zarbi-chub-mazbutchonro-pesh-az-dakh-ruzi-anchomi-hidmatkusht Тавсияи СММ ба Тоҷикистон: Шикоятҳо аз шиканҷа таҳқиқ шавад http://notorturetj.org/tj/news/tavsiyai-smm-ba-tochikiston-shikoyatkho-az-shikancha-takhkikshavad Падари аскари ҷавонмарг: Ба сараш бисёр задаанд http://notorturetj.org/tj/news/padari-askari-chavonmarg-ba-sarash-bisyor-zadaand-0 Қазияи "облава"-и муаллим дар синф ба додситонии Хатлон рафт http://notorturetj.org/tj/news/kaziyai-oblava-i-muallim-dar-sinf-ba-dodsitonii-hatlon-raft 3 айб ва 3 муттаҳам. Парвандаи марги Комил Хоҷаназаров – дар додгоҳ http://notorturetj.org/tj/news/3-ayb-va-3-muttakham-parvandai-margi-komil-hochanazarovdar-dodgokh Тафтишот: Раҷабалӣ Каримов худкушӣ кард. Наздикон: Чаро? http://notorturetj.org/tj/news/taftishot-rachabali-karimov-hudkushi-kard-nazdikon-charo Дар марги сарбоз Ҳасан Каримов ҳамхидматаш айбдор шуд http://notorturetj.org/tj/news/dar-margi-sarboz-khasan-karimov-khamhidmatash-aybdor-shud Даъвати СММ аз Тоҷикистон: Рӯзноманигорону ҳуқуқшиносонро ба ҳоли худ гузоред http://notorturetj.org/tj/news/daati-smm-az-tochikiston-ruznomanigoronu-khukukshinosonroba-kholi-hud-guzored Чанд “чаро?”-и СММ аз Тоҷикистон дар бораи шиканҷа http://notorturetj.org/tj/news/chand-charo-i-smm-az-tochikiston-dar-borai-shikancha "Магар давлат ба касе ҳақ додааст, ки одамонро шиканҷа кунанд?" http://notorturetj.org/tj/news/magar-davlat-ba-kase-khak-dodaast-ki-odamonro-shikanchakunand Ба ҷои артиш – ба бемористон. Ҷавони бемор мегӯяд, "облава" шудааст http://notorturetj.org/tj/news/ba-choi-artish-ba-bemoriston-chavoni-bemor-meguyad-oblavashudaast Наздикони Абдурасул: "Қурбони бадрафтории милиса шуд, адолат мехоҳем". ВИДЕО http://notorturetj.org/tj/news/nazdikoni-abdurasul-kurboni-badraftorii-milisa-shud-adolatmehokhem-video 28

27. Санҷиши дохилӣ. Абдурасул Назаров аз чӣ фавтид? http://notorturetj.org/tj/news/sanchishi-dohili-abdurasul-nazarov-az-chi-favtid 28. Дар вилояти Хатлон корманди оперативии ШВКД-и Дўстї, ки ба суд њоззир нашуд дар љустуљў эълон карда хоњад шуд (В Хатлоне будет объявлен в розыск не явившийся в суд оперуполномоченный ОМВД Дусти) http://notorturetj.org/news/v-hatlone-budet-obyavlen-v-rozysk-ne-yavivshiysya-v-sudoperupolnomochennyy-omvd-dusti 29. Марги сарбоз Раљабалї Каримов: худкушї ё куштор? (Смерть солдата Раджабали Каримова: суицид или убийство?) http://notorturetj.org/news/smert-soldata-radzhabali-karimova-suicid-ili-ubiystvo 30. Дар марги сарбози Гвардияи миллї ҳамхидматаш айбдор мешавад (В смерти солдата Нацгвардии обвиняют его сослуживца http://notorturetj.org/news/v-smerti-soldata-nacgvardii-obvinyayut-ego-sosluzhivca 31. СММ аз Душанбе даъват менамояд, ки рӯзноманигорону ҳуқуқшиносонро ба ҳоли худ гузоред (ООН советует Душанбе не трогать таджикских журналистов и правозащитников) http://notorturetj.org/news/oon-sovetuet-dushanbe-ne-trogat-tadzhikskih-zhurnalistov-ipravozashchitnikov 32. Кумитаи СММ бар зидди шиканља: Ба њукуматдорони Тољикистон мо саволњои зиёд дорем (Комитет против пыток ООН: К властям Таджикистана у нас много вопросов) http://notorturetj.org/news/komitet-protiv-pytok-oon-k-vlastyam-tadzhikistana-u-nas-mnogovoprosov 33. Дар Њисор кормандони комиссариати њарбї «облаваи» љавони гирифтори бемории саръро (эпилептик) анљом доданд (В Гиссаре сотрудники военкомата устроили "облаву" на эпилептика http://notorturetj.org/news/v-gissare-sotrudniki-voenkomata-ustroili-oblavu-na-epileptika

29