Küreselleflmeye Karfl› Olmak: Olanaklar ve S›n›rl›l›klar
teslimiyete’ mi sürüklendi?” Eğer Lenin’in emperyalizm yaklaşımında olduğu gibi, küreselleşme, Hardt ve Negri’nin dahil edilebileceği aşağıdan küreselleşme yanlılarınca bir sınıf savaşının kavramı olarak ele alınıyor olsaydı, Parmaksız’ın sorusunun teorik bir anlamı olabilirdi. Oysa yapılan, sınıf mücadelesinin ve artık çaptan düşen devleti ele geçirme hedefinin gündemden düştüğü savı üzerinde yükselen ve küreselleşmenin demokratikleştirilmesini ve toplumsallaştırılmasını öngören bir reform programıyla küreselleşme ideolojisine eklemlenmektir. III. Ne Yapmal›? İçerdikleri farklılıklarla birlikte, yazı boyunca tartışılan teorik-pratik duruşların birkaç açıdan benzerliklerinin bulunduğu saptandı. Bunların, küreselleşmeci yaklaşımların belirsizliklerinden kurtulamadıkları, karşı çıktıkları bu yaklaşımların tezlerine yer yer eklemlendikleri, devletin, kapitalist toplumsal formasyondaki rolünü anlayamadıkları ve dile getirdikleri siyasal taleplerin açmazlarının bulunduğu gösterildi. Yukarıda yapılan tartışmada ortaya konduğu gibi, devletin çökmekte olduğunu ileri süren iki farklı teorik yaklaşım (Bourdieu ile Hardt ve Negri), neoliberalizmin, devletin yok olduğu biçimindeki “küresel serbest pazar” retoriğinin temel tezini benimsemiş görünmektedirler. Şöyle de söylenebilir: Devletin yok olduğu öncülü, üç ayrı siyasal-ideolojik yaklaşımın ortak paydasıdır. Neoliberallere göre, devlet yok olmaktadır, öyle de olmalıdır, süreci hızlandıralım; refah devletini savunanlara göre, devlet yok olmaktadır, sahip çıkalım, yok ettirmeyelim; aşağıdan küreselleşme perspektifine göre, devlet yok olmaktadır, olsun, kapitalizmle sorunu olanlar küreselleşmeyi demokratikleştirmelidir. Oysa, devlet, kapitalizmde, ne küreselleşmenin tahrip ettiği bir hayır kurumudur, ne de sermaye ile hiçbir ilişkisi kalmayan ve giderek küreselleşme karşısında sönümlenmekte olan zavallı bir aygıttır. Sermaye
157