Kurtuluþ
devlet çiftliði kurulacak, topraðýn ancak görece küçük bir bölümü köylülere verilecektir. 2) Orta düzeyde geliþmiþ kapitalist ülkeler: Ýspanya, Portekiz, Polonya, Macaristan ve benzer ülkelerden oluþan bu grupta, tarýmda önemli ölçüde yarý-feodal kalýntýlar söz konusuysa da, sosyalizmin kurulmasý için gerekli bazý asgari önkoþullar mevcuttur. Burjuva-demokratik devrimin henüz tamamlanmadýðý bu ülkelerin bazýlarýnda burjuva-demokratik devrimin az çok hýzlý bir þekilde sosyalist devrime dönüþmesi; diðerlerinde ise burjuva-demokratik nitelikli kapsamlý görevlere sahip proleter devrim tipleri mümkündür. Birinci durumda, proletarya diktatörlüðü hemen deðil, proletarya ve köylülüðün demokratik diktatörlüðünden sosyalist diktatörlüðe geçiþ sürecinde kurulacaktýr. Doðrudan proleter devrimin yapýlabileceði diðer durumda ise tarým devrimi ve tarým reformu çok önemli bir rol oynayacaktýr. Sosyalizme geçiþ görece yavaþ olacaktýr. 3) Sömürge ve yarý-sömürge ülkeler: Çin, Hindistan gibi sömürge ülkelerle Arjantin, Brezilya gibi baðýmsýz ülkelerin oluþturduðu bu grupta, sanayi kimi yerlerde oldukça geliþmiþ olmasýna raðmen sosyalizmin baðýmsýz inþasý için yeterli bir düzeye eriþmemiþtir. Hem ekonomide hem de siyasi üstyapýda Ortaçaðýn feodal iliþkileri baskýndýr; ayrýca en önemli sanayi, ticaret, bankacýlýk iþletmeleri ve en önemli ulaþým araçlarý, latifundiyalar, plantasyonlar vb. yabancý emperyalist gruplarýn elindedir. Bu ülkelerde, feodalizme, kapitalizm öncesi üretim biçimlerine karþý mücadele ile emperyalizme karþý ulusal baðýmsýzlýk mücadelesi el ele gider ve tarým devrimi belirleyici bir öneme sahiptir. Proletarya diktatörlüðüne geçiþ, bu ülkelerde, kural olarak bir dizi hazýrlýk aþamasýndan sonra, ancak burjuva demokratik devrimin tamamlanmasýndan sonra mümkün olacaktýr. Bu ülkelerin çoðunda sosyalizmin kurulabilmesi için proletarya diktatörlüðünü kurmuþ ülkelerin yardýmý gereklidir. 4) Daha da geri ülkeler: Ücretli sanayi iþçilerinin ve milli burjuvazinin hemen hemen ya da hiç bulunmadýðý, nüfusun çoðunluðunun hâlâ kabile þartlarýnda yaþadýðý ve emperyalizmin ilk planda topraðý yaðmalayan silahlý iþgalci biçiminde ortaya çýktýðý bu ülkelere örnek olarak Afrika kýtasýnýn bazý bölgeleri verilmektedir. Bu ülkelerde esas mesele ulusal kurtuluþ meselesidir. Ulusal ayaklanmanýn zafere ulaþmasý proletarya diktatörlüðüne sahip ülkeler
insanýn insan tarafýndan her türlü sömürüsünü ortadan kaldýrmak görevini koyan sýnýfýn eline geçmesi" olarak tanýmlandýðý programda, iktidarýn barýþçý yollarla ele geçirilemeyeceðine vurgu yapýldý: "Ýktidarýn proletarya tarafýndan ele geçirilmesi, parlamentoda çoðunluðu kazanarak hazýr burjuva devlet aygýtýný barýþçýl yoldan "ele geçirmek" deðildir. Burjuvazi, haydut mülkiyetini korumak ve siyasi hâkimiyetini saðlamlaþtýrmak için her türlü zora ve teröre baþvurur. Kendinden önceki feodal soyluluk gibi burjuvazi de tarihteki yerini en sert ve amansýz mücadeleye giriþmeden yeni sýnýfa terk etmeyecektir. Bu nedenle burjuvazinin þiddeti ancak proletaryanýn þiddetinin en kararlý kullanýmýyla kýrýlabilir. Ýktidarýn proletarya tarafýndan ele geçirilmesi, burjuva iktidarýn þiddet yoluyla yok edilmesi, kapitalist devlet aygýtýnýn (burjuva ordusu, polisi, devlet memurlarý hiyerarþisi, mahkemeleri, parlamentolarý vb.) parçalanmasý ve yerine, her þeyden önce sömürücüleri bastýrmanýn aletleri olan proleter iktidarýn yeni organlarýnýn geçirilmesidir." VI. Kongre, çeþitli ülkelerin geliþmiþlik düzeyi ile bu ülkelerdeki devrim biçimleri arasýnda bað kurdu, daha doðrusu, Marx ve Engels'ten bu yana Marksizm içinde bazen açýk, bazen üstü örtük biçimde zaten hep kurulagelen bu baðý, resmileþtirdi. Geliþmiþlik düzeyi ile ulusal koþullarýn; proletaryanýn iktidara geliþ hýz ve yollarýnýn çeþitliliðini, geçiþ derecelerini, sosyalizmin biçimlerini belirleyeceðini savundu. Bu ayrýma göre proletaryanýn uluslararasý devrimi belli baþlý üç biçimde gerçekleþecektir: Saf proleter devrimler, proleter devrimlere dönüþen burjuva-demokratik tipte devrimler ve ulusal kurtuluþ savaþlarý/sömürge devrimleri... Emperyalizm aþamasýnda daha da belirginleþen kapitalizmin eþitsiz geliþmesi sonucunda ülkeler birbirinden hayli farklý iktisadi ve sosyal yapýlara sahip olmuþlardý. Komünist Enternasyonal programý, ülkeleri proletarya diktatörlüðüne geçiþin çeþitli yollarý bakýmýndan þu dört kategoriye ayýrýyordu9: 1) Hayli geliþmiþ kapitalist ülkeler: ABD, Almanya, Ýngiltere gibi ülkelerde üretici güçler çok geliþmiþ ve üretim büyük ölçüde merkezileþmiþtir. Eski ve iyice yerleþmiþ bir burjuva-demokratik siyasi sisteme sahip bu ülkelerde doðrudan proletarya diktatörlüðüne geçiþ esastýr. Ýktisadi alanda, tüm büyük iþletmeler mülksüzleþtirilecek, çok sayýda Sovyet 91