Socius.info

SOCIUS INFOBLAD VOOR SOCIAAL-CULTUREEL VOLWASSENENWERK SEPTEMBER 2011 • JG 1 • NR 01

I N F O

IN DIT NUM MER: En d e win n aar is ...

2

O nafscheidelijke vrienden

3

Doe m ee m et het SCI-traject 4

ie n d ja m D e vr F o to : M ir

rN t - C u lt u u

er et V la a n d

M ultifu nctio n eel en u niek

5

S C W in d e digitale sa m enlevin g

6

w w w.socius.b e 2.0 Praktijken b ank

7 7

Een sector uitg ed aag d

8

Hola G u ate m ala!

9

Oscar w aard eer(t) u w erv arin g Bo wlin g n ot alo n e

10 10

S ocius-kalen d er

11

Stevig e leeskost

12

en

Editoriaal

En Vele Anderen Welkom!

N adat Socius eerder dit jaar zijn digitale m edia onder handen na m, is er nu ook een gloednieu w e publicatie.

Socius.info is een infoblad w aarm ee het steunpunt tw ee keer per jaar wil berichten over zijn w erking en de belangrijkste ontwikkelingen in het w erkveld. We zullen je daarbij vaak op het spoor zetten van achtergrondinform atie die je via onze digitale m edia of elders kan terugvinden. Inform eren en doorverwijzen zijn dus tw ee sleutelbegrippen voor de publicatie die je m o m enteel in handen hebt.

Wens je te reageren op een artikel of heb je zelf een idee voor een bijdrage?

Laat het ons weten via max.frans @ socius.be.

O p 27 septe m ber reikte minister Joke Schauvliege voor de eerste keer de Prijs van de Vlaa mse G e m eenschap voor Sociaal-Cultureel Volw assenen w erk uit.

Een kw aliteitslabel w aarm ee de overheid “ blijk wil geven van de erkenning van het culturele belang van het w erk van de laureaten ”.

Dat de sector van het sociaal-cultureel volw assenen w erk sinds dit jaar m ag rekenen op haar eigen prijs doet deugd.

Een erkenning van het culturele belang van een volledige sector zeg m aar. De verkiezing van een uiteindelijke winnaar daarentegen is een ander paar m ou w en.

G a er m aar aan staan. Wie valt de eer te beurt? Hoe bepaal je w elke organisatie zich in deze sector de ‘prim us inter pares’ m ag noe m en?

Een sector w aar m eer dan 130 organisaties, duizenden lokale afdelingen, m assa’s professionals en vrijwilligers dagelijks garant staan voor een brede

w aaier van activiteiten w aar m ensen elkaar ontm oeten, zich engageren, zichzelf ontplooien ... Er eentje uitpikken doet so wieso oneer aan het schitterende w erk van al die anderen.

M aar voor alle duidelijkheid: EVA is een m ooie en verdiende winnaar. Een organisatie die er in nau w elijks 10 jaar tijd in slaagt o m in Bourgondisch Vlaanderen duizenden Vla mingen aan te zetten tot een verminderd vleesgebruik, verdient een stevige schouderklop.

A chter d e w erkin g v an d e b e w egin g g aat een d uid elijke visie sch uil. Eén die g ericht is o p v erbin din g. Weg is h et zw art/wit-d enken v an v eg etariërs v ersus niet-v eg etariërs. ‘Veg etarisch e v o edin g’ staat centraal. Een lekker en g ezo n d altern atief d at aan ied ereen d e keuze laat. O p die m anier krijgt een ‘tab o e-th e m a’ zo als vleesv er m in d erin g een p ositief elan, m et een breed p ublieksb ereik als g ev olg.

EVA b e wijst d at een uitg ekien d e strategie, origin aliteit, branie en lef altijd h et v erschil m aken. N iet alleen hier m aar o ok tot v er b uiten o nze lan dsgrenzen.

D e org anisatie v alt i m m ers o ok intern atio n aal h eel w at erken nin g te b eurt.

Ca m p ag n es zo als 'D o n d erd ag Veg gied ag' vin d en tot in Zuid-A m erika bijv al, en d e aan p ak v an EVA w ordt al in h eel w at lan d en flink g eko pieerd.

G een twijfel m o g elijk d at niet alleen h et v erh aal v an EVA o p interesse zo u m o g en reken en, m ochten er hier m eer b uitenlan dse ‘sco uts’ n eerstrijken. D e wijze w aaro p d e sector elke d ag g arant staat v o or h et p ep er en zo ut v an d e sa m enlevin g m ag b est u niek g en o e m d w ord en. Laten w e d aaro m afspreken d at EVA v an d aag niet alleen v o or ‘Ethisch Veg etarisch A ltern atief’ staat, m aar o ok v o or ‘En Vele A n d eren’. Is ied ereen tevred en.

Max Frans

EVA

Wens je op de hoogte te blijven van het laatste sociaal-culturele nieuws?

Abonneer je op het tweewekelijkse Socius e-zine. Je kan je abonneren via de homepage van de Socius-site (klik op de banner).

En d e win n aar is ...

Op 27 september ontving EVA, ofwel Ethisch Vegetarisch Alternatief, de Prijs voor SociaalCultureel Volwassenenwerk. En als we eerlijk zijn, kunnen we dat moeilijk een verrassing noemen. Niet alleen in Vlaanderen, maar ook tot ver buiten onze landsgrenzen gooit de sociaal-culturele beweging hoge ogen. We legden ons oor te luisteren bij Tobias Leenaert, directeur van EVA.

Die ‘mainstreaming’ staat inderdaad ver van het vegetarisme met het opgestoken vingertje dat je vroeger vaak tegenkwam.

(TL) Dat klopt. We spreken zelf bijvoorbeeld nog maar heel weinig over vegetarisme. Dat is een substantief dat zwart of wit impliceert.

‘Vegetariër’ is iets wat je bent of niet bent.

Als je die termen gebruikt, voelen niet-vegetarïers zich niet aangesproken. Wij hebben het liever over vegetarische voeding. Dat impliceert een vrije keuze.

Een insteek die waarschijnlijk af en toe discussies oplevert met jullie eigen achterban.

(TL) Soms zit je tussen twee stoelen. De mensen die je nog moet overtuigen van meer vegetarisch te eten en aan de andere kant som mige vegetariërs die vinden dat wij niet ver genoeg gaan. Maar dat gaat maar op voor een deel van onze achterban.

We trekken voor een groot stuk mensen aan die onze manier van werken aantrekkelijk vinden.

Veel van wat je nu zegt kristalliseert zich in jullie campagne ‘Donderdag Veggiedag’.

Je moet niet per se vegetariër worden, maar begin al eens met één dag per week vlees te laten.

(TL) Ja, voor som migen komt dat misschien

Veggie nights, Donderdag Veggiedag, de nationale veggie BBQ-dag, speeddating ... jullie activiteiten vallen op door hun originaliteit. Beschikken de medewerkers van EVA over een extra creatief gen?

(TL) Een goed idee van één persoon volstaat so ms. De rest w erkt het idee dan w el m ee uit. Het is natuurlijk belangrijk o m origineel uit de hoek te ko m en, m aar even belangrijk is dat w e als organisatie ook in staat zijn o m snel te handelen.

Tussen het ontstaan van ideeën en de concrete uitw erking ervan ligt so ms erg w einig tijd. Het feit dat w e geen gebrek hebben aan goede ideeën zorgt er w el voor dat w e keuzes zullen m oeten m aken. En dat is een van onze zw akkere punten. O ok het rende m ent van onze activiteiten, bijvoorbeeld w at de toena m e in leden betreft, m oet nog beter.

Ben je tevreden over de manier waarop de Veggiedag is overgenomen door andere steden.

(TL) Ja, m o m enteel doen G ent, Hasselt, M echelen, Sint-Niklaas, Brussel, Eupen en O ostende m ee. Dat kan natuurlijk nog m eer, m aar je m ag niet vergeten hoe m oeilijk het the m a nog altijd ligt. O p heel veel plaatsen w aar het the m a gelanceerd w ordt, w ordt het afgeketst onder het m o m van “ w e willen de m ensen niets opdringen ” . Ik denk dat w e nogal w at tegenkanting krijgen net o m dat de ca m-

Meer weten?

W il je m eer w eten o v er EVA vzw? N ee m d an zeker een kijkje o p d e w ebsite w w w.ev avzw.b e. O p w w w.d o n d erd ag v eg gied ag.b e vin d je m eer infor m atie o v er d e g elijkn a m ig e ca m p ag n e.

2

t-E ie n d

De tijd dat vegetarische voeding louter vanuit het perspectief dierenwelzijn werd bekeken, ligt inderdaad achter ons. Die veelzijdigheid van het thema stelt hoge eisen aan jullie knowhow.

(TL) Als je vleesvermindering als kern nee mt dan ben je al vlug w erkzaa m op verschillende do m einen: milieu, dierenw elzijn, derde w ereld, gezondheid en alles w at culinair is. En eventueel kan je daar ook nog godsdienst of levensbeschou wing bij ne m en. Een gigantisch gebied, w ant binnen die do m einen heb je ook nog eens verschillende deelgebieden. Je kan niet over alles expertise opbou w en, m aar anderzijds kunnen w e ook niet anders dan die the m a’s aankaarten.

Daaro m dat w e ook proberen de insteek ‘vlees’ als the m a te introduceren bij andere organisaties zoals Greenpeace of W W F. M aar op dat vlak is er nog een lange w eg af te leggen.

D e vr

pagne laagdre m pelig is en ook w erkt. ‘Vrije keuze’ is blijkbaar het enige argu m ent dat tegenstanders nog kunnen inbrengen. Want de ca m pagne inhoudelijk ondergraven, kunnen ze niet. Je kan eventueel nog discussiëren over vegetarism e, m aar niet over vleesvermindering. Het is dus absoluut nog geen verw orvenheid. Als je m et een 4x4 naar de bakker o m de hoek rijdt, dan kun je een sociale blaa m oplopen. M aar elke dag een grote steak eten valt nog altijd in het hokje ‘je doet m aar w at je wilt’. Een overdreven hoog vleesverbruik w ordt nog niets als sociaal nietaanvaardbaar gezien. Terwijl ik vind dat het w el zo m oet w orden. Denk bijvoorbeeld m aar aan de ge w eldige i m pact van de vleesproductie op ons milieu.

: M ir ja m

Onderscheidt die aanpak jullie ook van soortgelijke organisaties op internationaal vlak?

(TL) Eigenlijk zijn we zeker binnen Europa toonaangevend. Er wordt naar ons gekeken, en veel van onze ideeën worden gekopieerd. In Duitsland bijvoorbeeld is de ‘Donderdag Veggiedag’- campagne in haar geheel overgenomen. Onze drempelverlagende aanpak, weg van de ‘old school’ kan dus wel op interesse rekenen.

VA v zw

over als een compromis maar dat is het niet. Wij denken heel goed na over die com municatie. Het gaat over een manier waarop we mensen kunnen mee krijgen in onze visie.

F oto

EVA is een jonge organisatie. Toch zijn jullie erin geslaagd om op tien jaar tijd uit te groeien tot (in relatieve cijfers) de grootste vegetarische vereniging in Europa. Waarin schuilt het geheim van jullie succes?

(Tobias Leenaert) Ik denk dat we er goed in slagen onszelf te ‘mainstreamen’. Ik hou nogal van de slogan ‘You are not your audience’. Je moet je altijd opnieuw inbeelden dat de mensen die je wil bereiken, niet denken zoals jij. Het is dus een kwestie van jezelf te verplaatsen in je publiek. Hoe zien zij ons?

Hoe zien zij dat thema? Wat is er belangrijk voor hen? De waarde van je boodschap zit in de manier waarop ze gepercipieerd wordt door het publiek. Vlees is een van de grootste taboes die er zijn. Je moet dus voorzichtig, en ook zoveel mogelijk positief, com municeren. Door bijvoorbeeld de nadruk te leggen op smaken, op het feit dat het alternatief lekker en gezond is.

Hoe ver reiken de ambities van EVA? (TL) Ik zou zeer graag een model ontwikkelen waarbij we meer eigen middelen kunnen genereren door (semi-)com merciële producten of diensten te vermarkten. Er zijn een aantal zaken die we nu al aanbieden: kooklessen, workshops, lezingen, lidmaatschap, ... Maar je kan ook verder gaan en denken aan bijvoorbeeld de oprichting van een BVBA. Als je ziet wat een com mercieel bedrijf als Alpro doet of een onderneming die vleesvervangers verkoopt: eigenlijk voltooien ze mee onze missie. Je moet dus niet per se een nonprofit doel voor ogen hebben. Waarom zouden we naast EVA geen organisatie kunnen oprichten waarmee we inkomsten kunnen genereren die we in de realisatie van onze missie kunnen steken? Een soort van sociaal ondernemerschap. Het zal bij EVA blijven draaien rond dat non-profit doel, maar als je kijkt hoe er binnen de vegetarische sector momenteel geldstromen lopen naar strikt com merciële bedrijven, waarom zouden we dan niet proberen om daar een graantje van mee te pikken?

Jullie hebben wel de tijdsgeest mee. Gezien de problemen waar we mee geconfronteerd worden, resten er binnenkort nog maar weinig alternatieven.

(TL) Ja, ik ben ervan overtuigd dat de toeko mst er voor EVA rooskleurig uitziet.

Het is nu een kw estie van daar ook goed op te blijven inspelen, zodat w e uiteindelijk ‘incontournable’ w orden.

Max Frans

Vrijwilligers

Een inspiratiedag over vrijwilligers en sociaal-cultureel werk

O nafscheidelijke vrienden Tien jaar na het Internationaal Jaar van de Vrijwilligers - uitgeroepen door de VN - zijn we nu midden het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk - uitgeroepen door de EU. Het themajaar wil vrijwilligerswerk bevorderen en ook Socius speelt daar op in.

F oto

m : Vo r

lus in g p

re gio

Bru g

ge

Vrijwilligers behoren tot een oude soort. De naa m ko mt ook voor in het Frans (volontaire) en heeft zoals vele na m en Latijnse roots.

Voluntarius (vrijwillig), voluntas (w ens, bereid willigheid), velle (willen). Het w oord vrijwilligersw erk is zo oud dat veel m ensen, niet in het minst jonge, denken dat ze geen vrijwilligersw erk m eer doen.

Eén blik op sociaal-culturele praktijken volstaat o m vast te stellen dat ontelbaar veel m ensen sa m en iets willen doen én ook doen. De w ens, de bereid willigheid van m ensen is zichtbaar in uiteenlopende praktijken. M ensen in arm oede die het problee m van slechte huisvesting op de politieke agenda zetten. Burgers die m eew erken aan een ca m pagne o m onze privacy terug te winnen. Migranten die elkaar oproepen o m te ste m m en tijdens ge m eenteraadsverkiezingen. Personen m et een handicap die anderen be w ustm aken over labeling of etikettering. Sociaal-culturele praktijken en vrijwilligers zijn niet te scheiden. Zonder vrijwilligers zouden er m aar w einig sociaal-culturele praktijken overeind blijven.

Organisatietypes De N ederlandse hoogleraar Lucas M eijs m aakt, al naargelang de plaats die vrijwilligers inne m en, een onderscheid tussen drie types organisaties(1). Die plaats zegt veel over de visie van een organisatie op het w erken m et vrijwilligers.

In vrij willig ersg estu urd e org anisaties w ord en pro d ucten en activiteiten o ntwikkeld d o or professio n als, o n d er aansturin g v an een vrij willig b estu ur

(bijv o orb eeld een v or m in gsinstellin g). In vrij willig erso n d ersteu n d e org anisaties w ord en d e prod ucten o ok d o or professio n als g elev erd, hierin o n d ersteu n d d o or uitv o eren d e bijdrag en v an vrij willig ers (bijv o orb eeld een zieken h uis). In vrij willig ersorg anisaties zijn vrij willig ers d e b elan grijkste actoren in zo w el h et b estu ur (d o elen stellen) als d e uitv o erin g (d o elen realiseren). Vrij willig ersorg anisaties ku n n en o n d ersteu n d w ord en d o or professio n als. Een ty pisch v o orb eeld hierv an zijn d e sociaal-culturele v erenigin g en. Wellicht h erken n en d e m eeste org anisaties zich een b eetje in ied er ty p e org anisatie, m aar zo n d er twijfel is h et d erd e ty p e, d e vrij willig ersorg anisatie, h et m eest ken m erken d v o or d e sector v an h et sociaal-cultureel v ol w assen en w erk. D at vrij willig ers o nze d enkers én d o en ers, d eeln e m ers én d eelh eb b ers zijn, o n d ersch eidt o ns o ok v an an d ere sectoren w aarin vrij willig w ordt g e w erkt. D enk m aar aan d e sectoren w elzijn en g ezo n d h eid die vrijwillig ers 'insch akelen'.

Socius ondersteunt organisaties in het voeren van een vrijwilligersbeleid. Het N ederlandse M O VISIE o mschrijft die ondersteuning als w erken aan “ het geheel aan voorw aarden dat nodig is o m vrijwilligers binnen een organisatie tot hun recht te laten ko m en en hun eigen doelstellingen te laten nastreven op een zodanige m anier dat de doelstellingen van de organisatie daarm ee gediend w orden ”.(2) Deze o mschrijving ko mt goed overeen m et de typische plaats die vrijwilligers inne m en binnen organisaties voor sociaal-cultureel volw assenen w erk.

De definitie gaat niet uit van organisaties, m aar van autono m e vrijwilligers die m oeten ge w aardeerd w orden en individuele m otieven m ogen hebben o m zich in te zetten. Uiteraard is het de finaliteit van een vrijwilligersbeleid o m een goed even wicht te vinden tussen de co m petenties en aspiraties van vrijwilligers enerzijds en de doelen van de organisatie anderzijds.

O nderdelen van een vrijwilligersbeleid Zo als v o or ied er an d er b eleid (fin ancieel b eleid, p erso n eelsb eleid...) is h et n uttig én w erv en d o m te v ertrekken v an uit een visie. Wat is d e m issie of visie v an o nze org anisatie? Wat is d e bijdrag e v an h et vrij willig ersw erk hieraan? Wat is d e p ositie en d e w aard e v an d e vrij willig er bin n en o nze org anisatie? Wellicht is h et resultaat v an d eze o efenin g d at vrij willig ers o n m isb aar zijn in d e sociaal-culturele praktijken en d e org anisatie.

D e b eg eleidin g en o n d ersteu nin g v an vrij willig ers – ze tot h u n recht laten ko m en – is een b elan grijk o n d erd eel.

O m d at vrij willig ers d e centrale actoren zijn, is h u n inspraak een n o o dzakelijke v o or w aard e in een vrij willig ersb eleid, zeker bin n en h et ty p e 'vrij willig ersorg anisatie'. Het uitd enken en o ntwikkelen v an altern atiev en n aast d e traditio n ele g etrapte inspraakstructu ur is hier een echte uitd agin g.

A an de begeleiding van vrijwilligers gaat echter het w erven en m otiveren vooraf.

Dat is een continu proces. M otiveren is een term die in tw ee richtingen kan w orden gebruikt: m ensen kunnen zelf ge m otiveerd zijn o m iets te doen, m aar ze kunnen ook andere m ensen m otiveren o m iets te doen. O p dat laatste kunnen organisaties ongetwijfeld invloed uitoefenen w anneer ze rekening houden m et de eigen m otieven, leefw ereld én co m petenties van m ensen. Leefw ereld- en co m petentiegericht vrijwilligers w erven is een actuele uitdaging voor onze sector.

7 nove m ber: Inspiratiedag N aar aanleidin g v an h et Euro p ees Jaar org aniseert S ocius o p 7 n o v e m b er een inspiratied ag ro n d vrij willig ersb eleid (zie o ok p.11). Het is d e b ed o elin g o m v erb an d en te leg g en tussen w etensch ap p elijke inzichten en sociaal-culturele praktijken. S ocius wil die d ag org anisa-

ties d e m o g elijkh eid bied en o m zich in g esprek m et elkaar als org anisatie te typ eren. We willen uitg ebreid stilstaan bij d e bijzo n d er rijke m otiev en v an d eeln em ers, d eelh eb b ers, d o en ers en d enkers in d e sector. D eze m otiev en g ev en een v eelkleurig e in v ullin g aan v erschillen d e vrij willig ersprofielen.

We denken aan m otieven zoals: • m ede-eigenaars: m ensen die zich sterk identificeren m et het doel van hun vereniging: “ mijn vereniging = mijn strijd ”, • klussers: m ensen die hun tijd zinvol willen besteden, door te klussen of te w erken aan een m aatschappelijk doel, • 50-plussers: (groeiende groep) m ensen die hun w erkervaring en kennis m aatschappelijk willen inzetten, • nieu wko m ers: (groeiende groep) m ensen die zich willen inzetten o m te integreren, • zelfontplooiers: m ensen die willen leren door vrijwilligersw erk te doen, • alleenstaanden/singles: m ensen die anderen willen ontm oeten door zich te engageren, • tijd- en geldgevers: m ensen die in hun vrije tijd co m penseren w at ze m aatschappelijk missen in hun job, • CV-bou w ers: m ensen die actief zijn voor anderen en dat aan hun curriculu m vitae toevoegen. Vrijwilligersw erk verhoogt hun status(3).

Zo als ied ere org anisatie w ellicht een m en g v or m is bin n en d e ty p olo gie v an M eijs, is o ok elke vrij willig er een h y brid e g eh eel v an b e w eegred en en. Tijd ens o nze inspiratied ag willen w e sa m en o p zo ek g aan n aar een o pti m aal ev en wicht tussen ty p es v an org anisaties en org anisatied o elen en erzijds en profielen v an vrij willig ers an d erzijds. We willen d at d eeln e m ers n aar h uis g aan m et id eeën ro n d strategieën o m dit ev en wicht te b ereiken. Id eeën o ok o m d e b an d tussen sociaal-culturele praktijken en vrij willig ers n o g in nig er te m aken.

Katrijn Pauwels

NOTEN (1) M EIJS E N W ES TERL A KE N (1994): “ Vrij willig ersorg anisaties en HR M , Talenten: b eleid of m isleid?’ In: Perso n eelb eleid, Jrg. 30, nr. 6, p. 37-43.

(2) http://w w w. m o visie.nl/115025/d ef/h o m e/vrij willig e_inzet/ (3) Bro n: M o visie.

3

Zit je met een specifieke vraag, of wens je ondersteuning op maat van jouw organisatie?

Neem contact op met het steunpunt. Met zijn vraaggstuurde werking, wil Socius nog beter tegemoet komen aan de ondersteuningsbehoeften van de organisaties in de sector.

Innovatie

Doe m ee m et het SCI-traject Begin 2011 startte Socius met een traject rond sociaal-culturele innovatie (afgekort: SCI). In het SCItraject werkt het steunpunt samen met de sector aan innovatieve sociaal-culturele praktijken en sociaal-culturele innovaties. Om het SCI-traject op gang te trekken organiseerde Socius in mei en juni 2011 vijf provinciale bijeenkomsten.

Foto: Vormingplus Waas-en-Dender

Sociale uitsluiting uitsluiten Welke rol kan of m o et sociaal-cultureel w erk o p n e m en in relatie tot ar m o ed e en sociale uitsluitin g? Een altern atiev e b en ad erin g v an 'e m ancip atie' en 'e m p o w erm ent' kan een g o ed e b asis zijn v o or in n o v atiev e sociaal-culturele praktijken in strijd teg en ar m o ed e en sociale uitsluitin g.

Tijdens deze bijeenko msten wisselden sociaal-cultureel w erkers van gedachten over the m a's en uitdagingen voor het sociaal-cultureel volw assenen w erk. In het totaal na m en ongeveer 80 personen deel, vrij even wichtig gespreid over de verschillende w erksoorten. O ok enkele deelne m ers uit het beleid en de hogescholen w aren present.

De ontm oetingen stonden garant voor heel w at anim o. En dit dankzij de sterke betrokkenheid van de deelne m ers en een w erkvorm die iedereen uitnodigde actief m ee te denken en m ee te w erken vanuit de eigen co m petenties, m ogelijkheden en betrokkenheid.

19 the m a’s voor innovatie De vijf bijeenko msten leverden 19 them a’s op voor innovatie. Je vindt ze hier kort sa m engevat terug.

Drukke tijden Vrije tijd is een kostbaar goed ge w orden.

Sociaal-cultureel w erk staat op de vrijetijdsm arkt in concurrentie m et het co mm erciële aanbod. Hoe kunnen w e, naast gezin, school en w erk, tijd creëren voor engage m ent en vereniging?

Van digitale kloof naar mediawijsheid Werken aan digitale vaardigheden is in een snel evoluerende technologische o m geving een zaak van iedereen, en niet enkel van zogenaa m de kansengroepen.

M edia wijsheid heeft te m aken m et het zich eigen m aken van nieu w e technologie, m et digitale ontvoogding.

Geniaal digitaal Het (sociale) intern et is niet lan g er een virtu eel g eb euren, m aar een reëel asp ect v an h et d ag elijks lev en v an v eel m ensen. Ho e ku n n en w e als sociaalculturele sector ‘ m ee’ zijn m et d e nieu w e sociale m edia en ze in o ns v o ord eel aan w en d en?

4

Moeilijk bereikbare groepen Hoe kunnen w e een m eer evenredige deelna m e van verschillende groepen in onze sa m enleving aan sociaal-culturele activiteiten bereiken? Innovatieve sociaal-culturele praktijken kunnen helpen o m m eer kansengrioepen en m eer jongeren te betrekken bij het sociaalcultureel volw assenen w erk.

Omgaan met culturen Hoe betrekken w e nieu wko m ers bij het sociaal-cultureel volw assenen w erk? Hoe kunnen w e de sa m en w erking tussen verschillende culturen bevorderen? Hoe interculturele activiteiten opzetten zodat het verenigen van m ensen ontm oetingsplaatsen biedt voor iedereen?

Intergenerationeel werken Hoe kan sociaal-cultureel volw assenenw erk een jong publiek bekoren? Hoe kunnen w e jong en oud op elkaar betrekken in intergenerationele activiteiten? En hoe m oeten w e de dialoog tussen generaties stim uleren, het gesprek over w aarden en norm en aangaan m et respect voor de verschillende generaties?

Gezocht: aandacht Hoe sociaal-culturele organisaties en hun activiteiten bekend m aken bij het grote publiek? Hoe w erken aan een positieve beeldvorming? Hoe onze naa mbekendheid vergroten? Co m m unicatie naar deelne m ers, naar overheden, naar het brede publiek vraagt o m een professionele benadering. Wat houdt dat concreet in voor het sociaal-cultureel w erk?

Diversiteit: de mozaïeksamenleving Hoe kan sociaal-cultureel volwassenenwerk bijdragen tot een diverse, solidaire en verdraagzame samenleving? Een vraagstuk waar beleid en praktijk van sociaalcultureel werk zich al langer over buigen en waar tal van concepten zoals ‘kruispuntdenken’ en ‘genderklik’ al heel wat inspiratie bieden. Maar hoe werken we concreet aan een diverse samenleving?

De kritische noot in het maatschappelijk debat Het sociaal-cultureel volw assenen w erk m engt zich in verschillende m aatschappelijke debatten. M aar hoe krijgt deze taak actueel vorm in onze sa m enleving?

De stad is van ons Sociaal-culturele praktijken en stedelijke ontwikkelingen gaan van oudsher samen.

Vandaag lijkt de aansluiting van de sector met de tendensen in de stad minder vanzelfsprekend. Hoe gaat het sociaal-cultureel volwassenenwerk hier mee o m?

Van onder uit Ho e ku n n en w e aansluitin g vin d en bij d e dro m en, zorg en, a m bities en acties v an m ensen zelf en h o e sp elen w e d aar o p in? En w at zijn d e g ev olg en d aarv an v o or d e wijze w aaro p d e sector is g eorg aniseerd. D e grassro otb en ad erin g zet o ns o p w eg n aar altern atiev en.

Nieuwe vormen van verenigen Het is m o eilijk m ensen te en g ag eren v o or een lan g ere p erio d e. A n d erzijds o ntstaan er h er en d er tal v an sp o ntan e, infor m ele gro epspraktijken die schitteren d sociaal-cultureel w erk v errichten. Ho e kan h et sociaal-cultureel v ol w assen en w erk hier o p insp elen?

Maatschappelijk engagement anno nu Het sociaal-cultureel v ol w assen en w erk lijkt te lijd en o n d er d e ten d ensen v an in divid u aliserin g, in divid u alis m e, v erm arktin g,… m aar zo ekt tev ens n aar w erkb are altern atiev en o m p erso n en m aatsch ap p elijk te en g ag eren.

Leven is leren Het sociaal-cultureel volwassenen werk is de sector bij uitstek waar op een ‘andere’ dan de traditionele m anieren geleerd w ordt en leerprocessen vorm kunnen krijgen. Hoe kan het sociaal-cultureel volwassenen werk zich hierin verbeteren?

Naar een duurzame samenleving In d e w ereld wijd e zo ektocht n aar and ere, ecolo gisch en sociaal m eer d u urza m e m anieren v an sa m enlev en is er een rol en een taak w eg g eleg d v o or h et sociaal-cultureel v ol w assen en w erk.

Ho e n e m en w e die o p?

Samen beter, samen sterker Samenwerken en netwerken, daar zijn veel sociaal-culturele organisaties sterk in.

Een troef als het aankomt op innoveren.

Samen activiteiten opzetten, via samen-

werkingsverbanden onze positie versterken en deelnemen aan netwerken als bron voor vernieuwing, hoe doen we dat concreet?

Sterk vrijwilligerswerk A ansluiting vinden m et de nieu w e vrijwilliger, verbinding houden m et de ou w e getrou w e vrijwilliger; het zijn uitdagingen die w e allen kennen. In alle Vlaa mse provincies leeft de behoefte o m te innoveren op het vlak van het w erken m et vrijwilligers.

Buiten de piste Kort op de bal spelen is niet altijd vanzelfsprekend voor het sociaal-cultureel volw assenen w erk. M et dit blanco SCI-gebied kunnen geïnteresseerden op regelm atige tijdstippen sa m enko m en o m te reageren en actie te onderne m en in relatie tot de m eest actuele the m a’s op dat m o m ent. Het blanco SCI-gebied sluit ook aan bij een vrees van deelne m ers aan de provinciale bijeenko msten: als de the m a’s in een al te strakke en starre planningslogica getrokken w orden, zal het innovatieve potentieel bij voorbaat gesm oord w orden.

Ko m er bij … en blog Een meer uitgebreide beschrijving van elk thema vind je in de 19 verschillende blogberichten op w w w.socius.be/innovatie waarop jij zelf ook kan reageren. Al deze berichten kan je beschouwen als het verslag van de werkzaamheden in de vijf provincies. Tegelijkertijd vormen ze de aanzet om de discussie online verder te zetten: bij elk bericht kan je je eigen aanvullingen, voorbeelden en opmerkingen toevoegen. Op die manier raken de thema's verfijnd en uitgeklaard. Dat is nodig om er mee aan de slag te gaan in de experimenten van het SCI-traject, die vanaf november-december 2011 op de rails worden gezet.

Niet alle the m a's zullen opgeno m en w orden in het SCI-traject. In septe m ber beslist een stuurgroep w elke 10 kw esties prioritair zullen aangepakt w orden in de periode 2012-2014. M aar ook de the m a's die niet w erden w eerhouden, blijven online. Zo kan je ten alle tijde via de blog blijven reageren, oproepen tot actie of zoeken naar sa m en w erkingsverbanden.

Wil je zelf een nieu w the m a aankaarten?

O ok dat kan: een nieu w blogbericht m aak je door op het potloodicoontje te klikken dat je boven in de startpagina van de blog terugvindt. Surfen dus naar w w w.socius. be/innovatie. We kijken uit naar je reactie!

Frank Cockx

Sociaal-cultureel handelen

M ultifunctioneel en uniek

M ultifunctioneel Afhankelijk van je w erksoort schrijft het decreet je een co m binatie uit de volgende vier functies voor: educatie, m aatschappelijke activering, ge m eenschapsvorming en cultuur. De voorbije jaren ging Socius sa m en m et professionals uit de sector op zoek naar een m eer uitgew erkte visie over elk van die functies.

We leerden dat in de praktijk ontm oeting en ontspanning de realisatie van veelal een co m binatie van die vier functies schragen. Veelal, w ant het sociaal-cultureel volw assenen w erk is m ultifunctioneel, zet tegelijkertijd in op m eer dan één functie. N et dat m ultifunctionele karakter is specifiek en onderscheidt sociaal-culturele praktijken van veel andere sectoren en praktijken.

Integratierol

Kritische rol

Maatschappelijke activeringsfunctie Educatieve functie

aanpassingslogica

Een sociaal-culturele visie op de vier functies Ho e w el sociaal-cultureel v ol w assen enw erk m ultifu nctio n eel is, zo o m d en w e tijd ens h et visieo ntwikkelin gtraject afzo n d erlijk in o p elke fu nctie.

N aast een eig en, sociaal-culturele d efinitie lev ert dit v o or elke fu nctie drie bijh oren d e interv entiestrategieën o p.

Elk v an die strategieën draagt o p een of an d ere m anier bij tot een d e m ocratisch e, d u urza m e en solid aire sa m enlevin g m et resp ect v o or div ersiteit.

D e g e m eensch apsv orm en d e fu nctie zetten w e in v o or m eer, b eter en an d ers g e m eensch ap v or m en. Het b eF oto : Ma gda grip g e m eensch ap kan slaan o p N o o S e r n e e ls rd er K w ij k V LV entiteit, een gro ep m et d aarbin n en g eld en d e w aard en en n or m en, of o p pluraliteit, een relatio n ele praktijk v an gro ep en en m ensen m et elk eig en w aard en en n or m en. In h et Meer leren? kad er v an g e m eensch apsed ucatie o ntwikkelen w e Wil je je verdiepen in één of meerdere functies? leer- en v or m in gsactiviNood aan ondersteuning in de zoektocht naar een teiten g ericht o p co mgeschikte mix van functies en interventiestrategieën p etent en kritisch op maat van jouw organisatie? Neem een kijkje op ‘b urg ersch ap’. Interpagina 11 voor ons cursusaanbod dit najaar. Je kan ook v enties g ericht o p g ezelf aan de slag met de visieteksten op w w w.socius.be m eensch ap-v or m en, (thema ‘sociaal-cultureel handelen’). Voor ondersteub ev ord eren een wijning op maat neem je best contact op met iemand van g ev o el, d e gro epsv orhet FM4U-team (lees: functies en methodiek for you) m in g. En o p b asis v an van Socius: ronny.leenknegt @ socius.be, g e m eensch apsv or m g efrank.cockx @ socius.be of marc.jans @ socius.be. vin g bied en w e rui m te

MAATSCHAPPIJ

Culturele functie

O p het snijvlak tussen individu en sa m enleving S ociaal-cultureel v ol w assen en w erk is fu nctio n eel o p h et snijvlak tussen in divid u en sa m enlevin g. Een keer ligt h et accent o p d e integratierol: in divid u en uitrusten o m te p articip eren aan d e sa m enlevin g. Een an d ere keer n ee m t sociaal-cultureel v ol w assen en w erk h aar kritisch e rol o p, w erpt ze h aar licht o p kansen of b ep erkin g en v o or in divid u en en gro ep en bin n en o nze sa m enlevin g.

Ten slotte b e w erkt sociaal-cultureel volw assenen w erk ook m aatschappelijke v eran d erin g. In d at g ev al w ordt een lab oratoriu m rol v erv uld (fig u ur 1).

Laboratoriumrol

Gemeenschapsvormende functie INDIVIDU

Als sociaal-culturele organisatie of werker wil je een verschil maken voor je deelnemers en voor de samenleving. Bij het plannen en programmeren ga je bijgevolg wel eens op zoek naar de betekenis van sociaal-cultureel volwassenenwerk. De functies van het sociaal-cultureel volwassenenwerk bieden een goede invalshoek op zoek naar antwoorden.

veranderingslogica fig u ur 1

Gemeenschapsvormende functie

Gemeenschapseducatie

Gemeenschap vormen

Gemeenschapsvormgeving

Culturele functie

Cultuurconsumptie

Cultuurkritiek

Cultuurproductie

Maatschappelijke activeringsfunctie

Empowermentstrategie

Engagementstrategie

Sociale veranderingsstrategie

Educatieve functie

Ingroeiend leren

Bevrijdend leren

Betekenend leren

aanpassingslogica

veranderingslogica fig u ur 2

v o or m aatsch ap p elijk en g ag e m ent en actie o m sa m en v or m te g ev en aan d e sa m enlevin g.

in divid u ele en collectiev e g edragsv eran d erin g en al d an niet g eflankeerd d o or structurele v eran d erin g en.

In h et kad er v an d e culturele fu nctie g aan w e aan d e slag m et id eolo gieën (w aard en, n or m en en b etekenissen), m et actie, reactie en interactie (processen) en m et cultu urg o ed eren (pro d ucten). We ku n n en cultu urco nsu m ptie org aniseren: kansen bied en o m m ee te zijn m et ku nst, cultu ur en sa m enlevin g.

Een tw eed e interv entie b etreft cultu urkritiek faciliteren of h et o v er w eg en, co ntesteren, b ekritiseren v an ku nst, cultu ur en sa m enlevin g m o g elijk m aken.

Ten slotte ku n n en w e o ok cultu urprod uctie realiseren: h et m aken en pro d uceren v an ku nst, cultu ur en sa m enlevin g b ev ord eren.

Via ed ucatie o n d ersteu n en w e h et leren v an in divid u en of gro ep en. We ku n n en in gro eien d leren faciliteren en zetten d an in o p v er m eerd erin g v an ken nis, v aardig h ed en, attitu d es o m te ku n n en d eeln e m en aan d e sa m enlevin g. We faciliteren b evrijd en d leren w an n eer w e, teru g blikken d o p erv arin g en, h elp en zo eken n aar een nieu w p ersp ectief o p een g eg ev en rol en p ositie in d e sa m enlevin g. En w e ku n n en o ok b eteken en d leren faciliteren. D an o n d ersteu n en w e h et v o ortd uren d e proces v an b etekenisv erlenin g en b elevin g en in antw o ord o p wie w e willen zijn of n et ‘niet’ willen zijn en o p wie w e willen w ord en.

Wan n eer w e m aatsch ap p elijke activ erin g inzetten, b e w erken w e in divid u ele en collectiev e v eran d erin g en in h et d enken en h an d elen in relatie tot d e sa m enlevin g. Via een e m p o w er m entstrategie m aken w e in divid u en b e w ust v an m aatsch ap p elijke afh ankelijkh eidsstructuren en v ersterken w e h u n v aardig h ed en, ken nis en attitu d es. Een en g ag e m ent-strategie b etrekt d eeln em ers bij een gro ep, d e sa m enlevin g, h et p u blieke en dit in relatie tot sp ecifieke m aatsch ap p elijke afh ankelijkh eidsstructuren. En via d e sociale v eran d erin gsstrategie zetten w e in o p

M aar zoals reeds gezegd: sociaal-cultureel volw assenen w erk is m ultifunctioneel. Figuur 2 geeft alle interventiestrategieën w eer horende bij de vier functies uitgezet op het spanningsveld tussen aanpassen van individuen en veranderen van de sa m enleving. Sociaalculturele praktijken opereren op het snijvlak tussen individu en sa m enleving en co m bineren verschillende interventiestrategieën uit onderstaand overzicht.

Dat m aakt die praktijken vaak uniek.

Marc Jans

5

Digitale samenleving

Het beheren en delen van expliciete én onuitgesproken kennis is een belangrijk aspect van het professioneel functioneren binnen een organisatie. Maar hoe doe je dat? 23 dingen over kennisdelen – het online vormingstraject van Socius - zet je op weg.

Surfen naar http:/ /blogs.scw.be/kennisdelen.

S C W in d e digitale sa m e nle vin g Het grote succes van sociale netwerksites (1 Belgische internetgebruiker op 2 is lid van Facebook) heeft ertoe bijgedragen dat online actief zijn voor steeds meer mensen dagelijkse kost is geworden. In een wereld waarin we permanent met elkaar verbonden zijn via digitale technologie is het onderscheid offline-online geen issue meer; 'inline' zijn is inmiddels

een evidentie. Dat veel sociaal-culturele organisaties hun weg naar het sociale internet al gevonden hebben, bleek duidelijk op de studiedag 'Sociaal-cultureel werk in de digitale samenleving', die Socius op 14 maart organiseerde. Hieronder lees je, in grote lijnen, wat tijdens de dag aan bod is gekomen.

Web 2.0 en social m edia

d elijk is w elke in p ut v an h aar of h e m v er w acht w ordt: w elke co ntent lev ert ied ereen aan v o or d e (intern e) wiki, blo g(s) en an d ere o nlin e ken nisbro n n en?

Web 2.0 en social m edia o m vatten m eer dan Facebook. Het gaat ook over gedeelde fotogalerijen (zoals het KVLVevent op w w w.flickr.co m), videoplatform en (zoals Vormingplus Ke m pen op http://vim eo.co m/user498481), RSS-lezers w aarop je actuele berichten en relevante links kunt verza m elen en delen (w w w.netvibes.co m/socius), blogs w aarop m ensen hun persoonlijke kijk op een onderw erp geven (zoals http://tobiasleenaert.blogspot.co m/), wiki's w aar m eerdere auteurs hun kennis delen (zoals w w w.participatie wiki.be) …

Web 2.0 en social m edia bieden heel wat kansen o m je boodschap op een hedendaagse m anier uit te dragen en nieu we publieksgroepen te bereiken. M aar daar houdt het niet op. Web 2.0 is een gereedschapskist vol handige tools o m sneller, goedkoper en transparanter te co m m uniceren en kennis te delen. Tegelijk vormt het op zich een nieu w werkterrein o m aan educatie, ge m eenschapsvorming, culturele anim atie en m aatschappelijke activering te doen. Niet enkel pro m otie, m arketing en toeleiding dus, m aar ook op een innovatieve m anier online aan sociaal-cultureel werk doen.

Facebook en zo Facebook dook in de gesprekken steeds weer op, als opportuniteit én als risico.

Een vaak terugkerende vraag was deze: ben je op Facebook en andere sociale netwerksites als persoon aan wezig of als vertegen w oordiger van je organisatie?

Socius zorgt voor vorming en ondersteuning

De grens tussen beide is niet altijd m akkelijk te trekken. De keuze voor een organisatiepagina in de plaats van een persoonlijk profiel lost dit gedeeltelijk op.

Sociale netwerksites vervangen de bestaande com municatiemix niet, maar zijn er een aanvulling op. De klassieke benadering, gericht op het verspreiden van informatie, wordt via social media uitgebreid met een nieuwe dimensie die eerder op conversatie gericht is. En dat is niet altijd evident. Het social media gebeuren ontsnapt namelijk grotendeels aan de controle van de organisatie. De toegang tot sociale netwerken blokkeren, zoals som mige organisaties doen, helpt misschien op het werk, maar niet daarbuiten. Beter is wellicht de medewerkers te vormen in het gebruik van deze media en een duidelijke gedragscode af te spreken.

Facebook biedt, behalve een aantal bedreigingen, im m ers ook heel w at kansen o m een nieu w en jonger publiek aan te trekken, onder m eer door het inzetten van a m bassadeurs: bekende m ensen die een gezicht geven aan je organisatie en je boodschap. Het zou zonde zijn het kind m et het bad w ater w eg te gooien.

Intern en extern kennis delen Het palet van beschikbare sociale m edia is heel divers en op veel verschillende m anieren in te zetten, zo w el intern, gericht op de eigen m ede w erkers, als extern, naar de buiten w ereld toe. Precies o m wille van die grote diversiteit is vorming, begeleiding en experi m enteerrui mte nodig. De uitdaging is hier o m geleidelijk aan, op het te m po van de gebruiker, w eb 2.0 tools ingang te doen vinden in de ge w one w erkprocessen.

Al doende leren is prima, maar een goede opleiding kan je wel sneller en makkelijker op weg zetten. Socius biedt daarom verschillende leermogelijkheden aan: • online via de opleidingsblogs 'Verenigd op Web 2.0' (http://web20.scw.be) • via de Socius website: w w w.socius.be/digitale+samenleving en de collegagroep e-vormingswerk (w w w.socius.be/ E-vormingswerk+groep) • via de publicatie 'Sociaal-cultureel werk in de digitale samenleving' (w w w.socius.be/publicaties) • via verschillende workshops en lezingen, die we ook op aanvraag voor jouw eigen medewerkers aanbieden

6

Zo kan d e org anisatie gro eien in d e richtin g v an een intern e co m m u nity w aar ken nisd elin g v o oro p staat. D at v ereist o n d er m eer h et aan p assen v an fu nctieo mschrijvin g en, zo d at v o or elke m ed e w erker d ui-

Leren w erken m et o nlin e to ep assing en g aat niet v anzelf. Ken nis d elen w ordt d o or so m m ig en als b edreig en d erv aren, en niet ied ereen v o elt zich v old o en d e co m p etent in h et o m g aan m et digitale m edia. Reg el m atig teru gkeren d e v or m in gs m o m enten, ev en als een g ezo n d e d osis 'zachte d w an g' zullen n o dig zijn. Het interactiev er m aken v an d e eig en org anisatiew ebsite is alv ast een g o ed b egin.

Technologie Het uitb o u w en v an een social m ediastrategie v ereist o ok een aantal tech n olo gisch e keuzes en b eslissin g en. Wat zijn g eschikte platfor m en v o or m ijn d o el? M aak ik g ebruik v an b estaan d e diensten of zet ik een eig en platfor m o p? Waar vin d ik tech nisch e o n d ersteunin g? Wat m o et dit g aan kosten?

Veel social m edia to ep assin g en zijn gratis of teg en een lag e m aan d elijkse kostprijs b eschikb aar. G ezien d e sn elle ev oluties o p dit d o m ein is d e d u urzaa m h eid echter niet altijd v erzekerd.

Wat g eb eurt er bijv o orb eeld m et je collectie blad wijzers (b o okm arks) o p d elicio us.co m als d e site o p een b ep aald o g en blik v erkocht w ordt of er m ee o ph o u dt? G elukkig v o orziet zo w at elk w eb 2.0 initiatief d e m o g elijkh eid o m je inh o u d m akkelijk n aar een an d ere platfor m o v er te bren g en.

A n d erzijds is er v o or h et zelf o pzetten v an eig en blo gs, wiki's en sociale n etw erksites v eel g o ed e (o p en so urce) softw are v o orh an d en, die b o v en dien m eestal gratis b eschikb aar is.

M aar h o e d an o ok: koken kost g eld, en h et uitb o u w en v an een social m edia b eleid v ereist een zeker b u d g et in tijd en

Foto: cindiann (w w w.flickr.co m/people/trucolorsfly)

m id d elen. Het b o u w en en o n d erh o u d en v an w eb 2.0 to ep assin g en uit b esp arin gso v er w egin g en aan vrij willig ers o v erlaten is echter g een g o ed id ee; d aar m ee bren g je d e co ntin uïteit v an een cruciaal asp ect v an je o nlin e co mm u nicatie in g ev aar.

Beleid Een succesv olle social m edia strategie v ereist een draag vlak in d e h ele org anisatie, en niet in h et m inst bij d e leidin g.

M ed e w erkers m o eten een m an d aat krijg en o m g ebruik te m aken v an social m edia, o m zo bij te drag en tot d e resp o nsiviteit, efficiëntie en zichtb aarh eid v an d e org anisatie.

O m de beleidsverantw oordelijken, zo w el binnen de eigen organisatie als over de hele sector (de overheid dus) te overtuigen is concreet cijferm ateriaal belangrijk. Het m eten van bezoekersaantallen en -gedrag via instru m enten als G oogle A nalytics, m aar ook een good practices aanpak, zijn hierbij nuttig.

O m te exp eri m enteren en te v ernieuw en h eb je tijd en m id d elen n o dig. D e vraag richtin g su bsidiëren d e o v erh eid n aar een v alorisatie v an nieu w e v orm en v an v erenig en, v or m en en activ eren kw a m m eer m aals n aar b o v en.

Hugo Callens

Website

w w w.socius.b e 2.0 Enkele maanden geleden ging de nieuwe Socius-site online.

Naast een volledig vernieuwde huisstijl, biedt het vertrouwde adres w w w.socius.be je nu ook enkele belangrijke extra’s.

Niet in het minst op het vlak van kennisdeling en interactie.

Aan de hertekening van de site ging een grondig onderzoek vooraf naar de Sociusmedia. Dat onderzoek toonde aan waar de sterke punten lagen van de digitale poot van het steunpunt, en waar er nog ruimte voor verbetering was. En het mag duidelijk zijn: meer nog dan in het verleden zal de Socius-site een centrale rol spelen in de informatieopdracht van het steunpunt.

Interactie In vergelijking m et vroeger bevat de nieu w e Socius-site enkele opvallende nieu wigheden. O m te beginnen biedt de site alvast heel w at m eer m ogelijkheden voor interactie. Niet alleen kunnen bezoekers, mits voorafgaande registratie,

reageren op de m eeste bijdragen, ook de toevoeging van een aantal specifieke blogs stelt vormingsw erkers m eer dan ooit in staat o m hun ste m te laten horen en ervaringen uit te wisselen.

Daarnaast kan je ook zelf inhoud toevoegen aan de site. Vacatures, praktijken (zie artikel hieronder), publicaties en op termijn ook nieu wsberichten: de Socius-site helpt je o m de w erking van jou w organisatie bij een breed publiek bekend te m aken.

Ken nisb ank De kennisbank is misschien w el de belangrijkste pijler binnen de nieu w e site.

De bank bevat een schat aan kennis netjes verdeeld over acht sleutelthe m a's: digitale sa m enleving, innovatie, levenslang en levensbreed leren, o m gaan m et verschil, onderzoek en cijfers, sociaalcultureel handelen, vrijwilligers en w erken in organisaties.

w oord. Zo kan je nog gerichter op zoek gaan naar de inform atie w aar je behoefte aan hebt. Je vindt de ‘tagcloud’ m et trefw oorden terug op de ho m epage van Socius.be.

Klik je op één van deze the m a’s dan heb je als sociaal-cultureel w erker alle relevante inform atie die je nodig hebt binnen handbereik: nieu wsberichten, praktijkvoorbeelden, w eblinks, publicaties, eventuele blogs en een WIKI. M et deze WIKI biedt Socius je voor elk the m a de belangrijkste inform atie aan – al dan niet verdeeld over subthe m a’s. Po w erPoint-presentaties, film pjes, PDF-docum enten: je vindt het alle m aal hier terug.

N atuurlijk zijn ook heel w at vertrou w de rubrieken gebleven. Zo biedt de Sociussite je nog steeds een uitgebreide vacaturebank, krijg je de belangrijkste sociaal-culturele nieu wsberichten op een schoteltje aangereikt en ko m je online alles te w eten over de w erking van de sector en het steunpunt.

Tags Nieu w aan de site is ook dat alle artikels, nieu wsberichten, praktijken etc. getagd zijn, zeg m aar voorzien van een tref-

N iet tevred en, g eld teru g

Zoals elke goede site zal ook Socius.be onderw orpen w orden aan een continu proces van bijschaving en verbetering.

Daarvoor kijken w e ook uit naar jou w reactie. Heb je suggesties o m onze digitale stek te verbeteren, laat het ons dan w eten. Dat kan via m ail, of beter nog: laat je suggesties achter op de site.

Praktijken b ank Sociaal-cultureel volwassenenwerk laat mensen schitteren. Om dat te bewijzen zitten we niet om een voorbeeld verlegen. Zo vind je voortaan op de Socius-site een praktijkenbank. Alle praktijken zijn thematisch of via trefwoord opzoekbaar. Bovendien beschik je als organisatie over de mogelijkheid om zelf een praktijk toe te voegen.

Fo to : In gr id

D' Es pe el s

M o m enteel bevat de pratijkenbank al zo’n 150 voorbeelden van sociaal-culturele praktijken. Het gaat hoofdzakelijk over praktijken die Socius in de loop van de afgelopen jaren verza m elde: artikels uit Wissel W ERK, Vorming, de praktijkenbundels van de Vormingplus-centra ...

O p deze m anier biedt de praktijkenbank nu al een m ooie staalkaart van de m anieren w aarop sociaal-culturele organisaties dagelijks het verschil m aken.

Jou w organisatie m ag daarbij natuurlijk niet ontbreken. En dat hoeft ook niet, w ant je kan zelf praktijken toevoegen.

Vo eg je eig en praktijken to e O m zelf praktijken te p u bliceren in d e d atab ank, m o et je je eerst registreren.

D at g aat uiterst eenv o u dig in zijn w erk. S urf n aar d e S ocius-site, klik b o v en aan o p d e tab ‘Registreren’ en v ul d e g evraag d e g eg ev ens in. Bev estig d aarn a je registratie d o or te reag eren o p d e m ail die d e w ebsite jo u stu urt.

A ls je registratie achter d e ru g is, kan je je v o ortaan inlo g g en o p d e S ocius-site.

O p d eze m anier b eschik je o v er d e m og elijkh eid zelf in h o u d aan d e w ebsite to e te v o eg en: praktijken, m aar bijv o orb eeld o ok v acatures. Wat d at eerste b etreft, klik je o n d er ‘Ken nisb ank’ o p ‘Praktijken’. D aar vin d je n u een kn o p ‘Vo eg een praktijkv o orb eeld to e’. Via h et sch er m d at hiero p v olgt, kan je via een g ebruiksvrien d elijke w eb editor jo u w praktijkb eschrijvin g in v o eren. O ok h et u plo ad en v an foto’s of PD F-d ocum enten is m o g elijk.

A lle praktijken zijn o p trefw o ord o pzo ekb aar, m aar er is m eer. D o or je praktijk to e te wijzen aan een sp ecifiek th e m a zo als vrij willig ers of digitale sam enlevin g v erschijnt d eze auto m atisch in d e b etreffen d e WIKI’s v an d e S ociussite. Bezo ekers die o p zo ek zijn n aar infor m atie o v er een sp ecifiek th e m a, ko m en zo o n m id d ellijk in co ntact m et jo u w praktijk!

Wissel kennis en ervaringen uit Eens je praktijk o nlin e staat, ku n n en b ezo ekers aan d e site er niet alleen ken nis v an n e m en, m aar er o ok o p reag eren. O p d eze m anier is d e o nlin e praktijken b ank een id eale plek v o or v or m in gsw erkers o m erv arin g en uit te wisselen of ken nis te d elen. A arzel d an o ok niet o m d e praktijken b ank te raadpleg en en erv arin g en m et je colleg a’s uit an d ere org anisaties uit te wisselen.

De Standaard-bijlage ‘Laat Mensen Schitteren’ O p w oensdag 28 septe m ber verscheen in het kader van de Laat M ensen Schitteren-ca m pagne een extra bijlage bij De Standaard. De bijlage is een initiatief van Socius dat op deze m anier de zichtbaarheid van de sector een extra du wtje in de rug wil geven. We beschikken nog over heel w at extra exe m plaren die gratis ter beschikking w orden gesteld aan organisaties uit de sector.

Wil je m ee w erk m aken van de zichtbaarheid van de sector en m ee zorgen voor de verspreiding van de publicatie? Laat het ons w eten via m a x.fra ns @ socius.b e. W ij d o e n d e rest.

7

Werken in organisaties

Op zoek naar een nieuwe medewerk(st)er? Als erkende sociaal-culturele volwassenenorganisatie kan je je vacature gratis inbrengen in de Socius-vacaturebank.

Zo bereikt je vacature dagelijks honderden geïnteresseerden.

Een sector uitg ed aag d Op 20 juni 2011 nodigde Socius enkele sprekers uit voor de studiedag ‘Organisatorische uitdagingen’ in cc Het Bolwerk te Vilvoorde. Opzet: de positionering van de sector en de inzet van mensen en middelen uitklaren. Daarnaast moest de bijeenkomst vooral perspectief en inspiratie bieden aan de organisaties uit de sector. Centraal stonden drie thema’s: de vrijetijdsindustrie, alternatieve financiering en de arbeidsmarkt.

De oprukkende vrijetijdsindustrie Professor M o m m aas van de Tilburgse universiteit na m de positionering van het sociaal-cultureel volwassenen werk ten aanzien van de vrijetijdsindustrie voor zijn rekening. Hierbij ging bijzondere aandacht uit naar enkele trends die de sector uitdagen tot verandering en innovatie.

De toene m ende koopkracht en het stijgende opleidingsniveau zorgen voor een verdere m obilisering van het publiek, en dit zo wel fysiek, co m m unicatief als sociaal-econo misch, waardoor er een groter palet aan goederen en diensten binnen het bereik van een bredere bevolkingsgroep ko mt. Langs de aanbodzijde heeft deze stijging in welvaart en kennisniveau een vrijetijdsindustrie in de hand ge werkt die zijn winst haalt uit het bieden van plezier of belevenis. Hierdoor ontstaat bij de aanbieders een groeiend effectbejag o m boven de alledaagse inform atieruis uit te ko m en, wat leidt tot een opgeschaalde concurrentie o m aandacht.

M o m m aas stelt vast dat de vrijetijdsindustrie, op zoek naar nieu w e m arkten, bezit nee mt van een steeds groter deel van ons regionale en individuele vrijetijdsruimte en zorgt voor een econo misering van onze vrije tijd. O nze publieke ruimte en cultuur veranderen m ee en ste m m en zich af op de opko mst van een belevenisecono mie.

Meer weten?

S ocius b u n d eld e alle presentaties v an d e stu died ag, sa m en m et een uitg ebreid v erslag o p zijn w ebsite. S urf n aar d e S ociussite en klik o p h et th e m a ‘ Werken in org anisaties’. D aar vin d je alle infor m atie o v er d e stu died ag ‘ O rg anisatorisch e uitd agin g en’.

8

O nze gestegen welvaart vertaalt zich bovendien niet in een daling van de arbeidstijd. Voor de groep 20-65 jarigen is er een afne m ende of stagnerende hoeveelheid vrije tijd die onder druk staat van het toegeno m en vrijetijdsaanbod dat geken m erkt w ordt door vluchtigheid, anonimiteit, ervaringsdruk en onoverzichtelijkheid. Zo zien we een evolutie van publiek naar privaat aanbod, van participatie naar consu m ptie. De versnelling van het leven die hierm ee gepaard gaat, kan zich vertalen in ‘vrijetijdsstress’.

De uitdagingen waar de sector voor staat, situeren zich op het vlak van het toenemend belang van de sociale en culturele dimensie als reactie op deze huidige ontwikkelingen. In die context had de spreker het over zelforganisatie, creativiteit, kwaliteit van leven, betrokkenheid, authenticiteit, co-creatie, sociale innovatie en permanent leren. Elementen die gepaard moeten gaan met het besef van de wisseling van zingevingsplatforms: van partijen, vakverenigingen, kerk en wijk (plaats, collectief) naar markt, mode, media (netwerk, individueel). Kortom de sector staat voor een brede speurtocht naar hedendaagse vormen van sociale activering.

Kansen liggen er bij het slaan van bruggen tussen ‘plaats’ en ‘netwerk’ en het werken aan ‘sociale veerkracht’. De sociaal-culturele professional w ordt m et andere w oorden een be middelaar bij de o m gang m et conflicterende werelden die gepaard gaan m et een grote verscheidenheid en snelle veranderingen van beelden, bindingen en co m petenties.

De toeko mst financieel vrijw aren Uit prognoses blijkt dat veel organisaties niet zullen beschikken over voldoende middelen om de komende vijf jaar een werking te ontplooien conform hun strategische planning. Deze situatie roept vragen op rond alternatieve financiering, kostprijsberekening en prijszetting. Vragen ook over evoluties in de richting van

vermarkting en sociaal ondernemerschap.

Welke stappen kunnen organisaties individueel of collectief op dit vlak zetten?

W i m Van O pstal v an d e KHLeu v en klaard e in zijn uiteenzettin g d e eco n om isch e p ositie v an social profit org anisaties uit en lichtte d e altern atiev en to e w aaro v er vzw ’s b eschikken bij d e v erm arktin g v an h u n w erk. Van O pstal o mschrijft d e social profit als een d erd e sector n aast m arkt en o v erh eid. D e gro n dslag v an d eze d erd e sector ligt in h et o ptred en teg en ‘ m arktfalin g en’.

D enk hierbij aan h et vrij w aren v an d e p ositie v an zw akkeren, d e prosp ectie v an nieu w e m aatsch ap p elijke n o d en en h et realiseren v an sch aalv o ord elen.

D e m otiv erin g v an h et o v erh eidso ptred en in d eze sector ligt bij h et w erken aan sociale in n o v atie (b ev ord erin g v an eco n o m isch e gro ei), sociale insluitin g (v o or een g u nstig effect o p d e sociale zekerh eid) en sociale co h esie (o m wille v an d e p ositiev e sa m enlevin gseffecten). D eze extern e effecten w ord en in eco n o m isch e ter m en o mschrev en als ‘ m erit g o o ds’. Vo orb eeld en hierv an zijn: o n d er wijs, cultu ur, enz.

O v er d eze sector zijn b eleidseco n o m isch e v aststellin g en te m aken. A an d e vraagzijd e is er een to en a m e v an d e m aatsch ap p elijke n o d en. Lan gs d e aan b o dzijd e is er een wijzigin g v an h et profiel v an led en, vrij willig ers en h et p u bliek. En er is h et Bau m ol-effect.

Het Bau m ol-effect betekent dat ondernem ers die winst willen m aken en groeien, zoeken naar een verhoging van de arbeidsproductiviteit. Dat kan door snellere m achines, minder arbeiders, lagere loonkosten, ... In de publieke sector, w aar de financiering veelal door de overheid w ordt verzorgd, is deze prikkel niet aan w ezig. Wanneer de w elvaart toenee mt, nee mt ook de vraag naar de diensten van deze sector toe. Werkgevers in beide sectoren bevinden zich echter op dezelfde arbeidsm arkt. Ideali-

ter m oeten de lonen in beide sectoren dus gelijk blijven stijgen. Als de productiviteit in de publieke sector niet even hard stijgt als die in de open m arktsector, krijgt de overheid een financieringsproblee m. En de productiviteit in de publieke sector kan per definitie vanaf een bepaald punt niet m eer stijgen.

M eer dan ooit dringt zich dus de vraag op hoe sociaal-culturele organisaties hun financiering kunnen vrijw aren zonder afbreuk te doen aan hun missie(s)?

Wim Van Opstal ziet mogelijkheden in ‘sociaal ondernemen’. Wanneer hij dit ondernemen in verband brengt met onze sector, dienen er zich enkele pistes aan die het verdienen om verder uitgewerkt te worden.

Zo dacht de spreker onder meer aan de constructie van een zogenaamde CVBA-so (coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid – sociaal oogmerk).

De sterk veranderende arbeidsm arkt Dirk M alfait van Verso lichtte in zijn uiteenzetting toe m et welke veranderingen het aspect ‘m ensen’ uit onze beleidsplanning te m aken zal krijgen. De vergrijzing en ontgroening van m ede werkers zal de (vervangings)vraag naar personeel in de social profit doen toene m en. Deze vraag naar extra personeel vindt echter plaats op een m o m ent van toene m ende krapte op de arbeidsm arkt. Het niet vinden van geschikt personeel kan dus de werkgelegenheidsgroei op termijn doen stokken wat proble m atisch is, gezien het de basis vormt van ons sociaal m odel.

In het namiddagdeel van de studiedag werden aspecten van de hierboven geschetste uitdagingen verder uitgewerkt in gesprekstafels. Zo kwamen er nog heel wat aanvullende thema’s aan bod: fondsenwerving, competentiemanagement, public relations voor vzw’s, trends in social profit ...

Jon Goubin

Praktijken

Hola G u ate m ala!

Reizen is voor iedereen en leren ook

Fo

to

:H

et

Gr

ot

eP

lei

n

Het Grote Plein is een vormingsorganisatie die volw assenen m et een verstandelijke beperking vorming en ondersteuning biedt. Daarnaast helpen ze organisaties een inzicht te verw erven in de uitbou w van een m eer inclusieve organisatie. In 2009 startte het project 'Hola G uate m ala!' w aarbij acht m ensen intensief w erden voorbereid o m voor drie w eken naar G uate m ala te reizen. Volw assenen m et een verstandelijke beperking vinden im m ers zelden aansluiting bij het reguliere reisaanbod. De keuze viel op een actieve inleefreis o m dat zo ook een beter begrip kon ontstaan voor de noord-zuidproble m atiek en duurzaa m reizen. Daarbij w erd beroep gedaan op een aantal partners die hun deskundigheid inbrachten.

De jeugdvereniging Karavaan verzorgt opleidingen in reisbegeleiding; Joker is een duurza m e reisorganisatie die groepsreizen aanbiedt en Broederlijk Delen stelde haar expertise rond Latijns-A m erika ter beschikking en zorgde voor projectbezoeken ter plaatse.

Het leertraject O p 28 april 2009 m aakten acht m ensen, onder begeleiding van vormingswerkster Tine Luyten kennis m et elkaar en m et het land dat ze een jaar later zouden bezoeken. N og veertien keer, waaronder drie volle dagen en één weekend, zou de groep sa m enko m en o m het grote avontuur voor te bereiden. O ngeveer alles kwa m tijdens dit voortraject aan bod. N aast de geografie van het land werd ook ingegaan op de geschiedenis van de M aya's, de gebruiken en de folklore, de fauna en de flora, de G uate m alteekse keuken, de econo mie en het financieel systee m.

Reizen naar verre vreemde landen lijkt op het eerste zicht niet weggelegd voor mensen met een verstandelijke beperking. Toch slaagde 'Het Grote Plein' er in een groep van acht mensen met een verstandelijke handicap naar Guatemala te sturen via een uniek leertraject. Nu wordt een gelijkaardig inleefreis naar Indonesië voorbereid.

o p b ezo ek bij h et inleefatelier Stu dio G lo b o in G ent w aar ze in d e h uid v an M ay a-in dian en kro p en. Er w as o ok rui m te v o or allerlei praktisch e reisinform atie: h o e je een ru gzak b est draagt en in p akt, w at je dient m ee te n e m en en h o e je ziektes v o orko m t. D e v o orb ereidin g ein dig d e m et een uitg ebreid b ezo ek aan d e luchth av en v an Zav ente m .

M aar ook over interm enselijke verhoudingen w erd veel opgestoken. De ontroerende getuigenis van M aarten: “Ik heb er van genoten en veel m eegem aakt, spelletjes gespeeld, lekker gegeten. Het w as ook een vriendelijke begeleiding. Dit w eekend w as een toffe ervaring. Elke m ens heeft een w aarde en ervaringen die hij bij zichzelf ontdekt.

Zo leer je elkaar beter kennen. Zo kan je onderling openstaan. O p een goeie plaats kan je m eer openhartig spreken.

Dit hebben w e kunnen doen gedurende het hele w eekend. We hebben veel dingen bijgeleerd: wijsheid en kennis. Zo respecteren w e elkaar en vertrou w en w e iedereen. Dat is ook zeer belangrijk bij het sa m en w erken m et elkaar. Elke m ens heeft recht op zijn eigen m ening. Daar heb ik geen proble m en m ee. We gaan nie m and uitsluiten. Elke m ens is anders en uniek; heeft zijn eigen talenten en vaardigheden. Hier eindigt mijn verw erkt verslag. Dit verslag ko mt recht uit mijn hart. Het is een volledig verhaal: echt gedetailleerd en uitgebreid, tot in de kleinste puntjes. Dit w eekend is zo speciaal voor mij, dus dacht ik: ik wil er een verslag van m aken zodat iedereen het kan lezen en nog w eet w at w e allem aal gedaan hebben. ”

kaan Eyjafjallajökull stro oid e n o g altijd ro et in h et eten. M aar d e d ag ern a v ertrok een b us d an toch richtin g M adrid w aar h et luchtrui m w el o p en w as. Een vliegtuig lev erd e h et reisg ezelsch ap b eh o u d en en w el af in G u ate m ala City v an w aar ze n aar d e eerste pleisterplaats, d e w ereld erfg o edstad A ntig u a reisd en. N aast die kolo niale stad w erd en d e m ay ate m p els v an Tikal b ezocht, d e v ulkaan Pacay a b eklo m m en, d e w aterv allen v an S e m uc Ch a m p ey b e w o nd erd en h et feest v an d e M ay ako nin gin in Co b an g evierd. Bij tw ee projecten v an Bro ed erlijk d elen kreeg d e gro ep een ro n dleidin g o p een koffieplantag e, een ch ocolad efabriekje en een w ev erij.

O p d eze m anier leerd en d e d eeln e m ers v eel o v er d e M ay acultu ur en ko n d en ze co ntacten leg g en m et d e plaatselijke b ev olkin g.

Tine Luyten vertelt: “ Zulke reizen m et alle voorbereiding die erm ee gepaard gaat, hebben een groot effect op onze deelne m ers. Hun blik op de w ereld w ordt verruim d. Ze treden im m ers uit hun vertrou w de w ereld, leren andere volkeren en culturen kennen en krijgen begrip voor de noord-zuidproble m atiek.

Hun zelfvertrou w en, hun gevoel van eigen w aarde en hun zelfstandigheid w erd een pak groter. Korto m, ze staan steviger in hun schoenen. Ze durven ook veel m eer. De Spaanse lessen die w e tijdens het voortraject gaven, hebben duidelijk gerendeerd. Ze spraken zelf m ensen aan w aarm ee ze op een eenvoudig niveau een babbel konden opzetten, bestelden eten, gingen winkelen...”

D aarn aast leerd en d e d eeln e m ers zich uitdrukken in h et S p aans en gin g en ze

O p 16 april 2010 w as h et n o g ev en b an g afw achten w ant d e IJslan dse v ul-

Zo is er Sander N ys. Hij ko mt uit Chili en wou heel graag eens naar Zuid-A merika.

Sander vond het fantastisch dat hij Spaans kon leren en met de plaatselijke bevolking kon praten. Sander begeleidt

En verder...

standelijke beperking reizen in februari en maart 2012 naar de eilanden Bali en Java in Indonesië. De infomomenten zijn ondertussen voorbij, het voortraject is gestart. Via

een blog (zie hiernaast) kan je de wederwaardigheden van het nieuwe reisgezelschap van dag tot dag volgen.

Het pilootproject krijgt een vervolg met Raya Indonesia. Acht deelnemers met een ver-

De reis en haar effecten

nu ook mee vormingssessies van Het Grote Plein voor Toerisme Vlaanderen of voor Karavaan. Hij vertelt reisbegeleiders welke ondersteuning hij nodig heeft op reis en waar reisbegeleiders rekening m oeten mee houden wanneer er mensen met een mentale handicap tot de groep behoren. Door die activiteit is hij veel m ondiger en zelfverzekerder geworden en verlost hij veel reisbegeleiders van vooroordelen over mensen met een handicap. O p die manier heeft de reis een maatschappelijk effect gekregen.

M aarten De Freyne hield nau w gezet verslag bij van w at hij leerde in het voortraject en van de gebeurtenissen tijdens de reis. Hij wilde die ervaringen im m ers nooit vergeten. Veel van zijn teksten zijn te lezen op een blog (zie onderaan). Hij stond van zichzelf versteld hoe hij al die zinnen kon schrijven en be w erken op de co m puter.

Ellen Claeys v erteld e d at ze n a d e reis sn eller h aar m o n d d urft o p en te d o en, ze is zelfzekerd er g e w ord en. Het w as h aar eerste grote reis en ze v o n d h et erg b o eien d o m een an d ere cultu ur te leren ken n en. Er gin g een w ereld v o or h aar o p en o m wille v an d e nieu w e ding en die ze leerd e: een nieu w e taal, an d er v o edsel en an d ere drank, een an d ere n atu ur en cultu ur... Ze v o n d h et o ok b elan grijk d at ze leerd e h aar grenzen te v erleg g en, ze b eklo m i m m ers zelf een b erg tot aan d e to p!

Johan De Vriendt, met dank aan Tine Luyten.

Meer weten?

Het G rote Plein Varkensstraat 6 2800 M ech elen tel: 015/29 84 42 w w w.h etgroteplein.b e v or m in g.g eel @ h etgroteplein.b e

O v er h et project: http://w w w.h ola-g u ate m ala.blo gsp ot.co m/ http://w w w.ray ain d o n esiaray a.blo gsp ot.co m/

9

Onder de titel 'Denkers en doeners' biedt Socius op zijn site een heuse 'galerij der groten' aan. Inspiratie en stof tot nadenken voor elke vormingswerker. Klik op het thema ‘Sociaal-cultureel handelen’ op www.socius.be.

EVC

Organisaties aan de slag met competenties

Oscar w aardeer(t) u w ervaring Oscar geeft deelnemers aan het sociaal-cultureel werk zicht op de competenties die ze verwerven doorheen het volgen van vormingen en het opnemen van vrijwilligersfuncties en -taken. Mensen beseffen aan welke competenties ze hebben gewerkt en leren ze ook verwoorden. Zo krikt Oscar het zelfbewustijn van deelnemers en vrijwilligers op en worden ze gewaardeerd voor hun inzet.

Organisaties maken via w w w.oscaronline.be een co m petentiedocu m ent aan voor hun deelne m ers of vrijwilligers waarin staat aan welke co m petenties zij ge werkt hebben gedurende het volgen van een vorming of het opne m en van een functie of taak binnen de organisatie. Ofwel reiken de organisaties deze docu m enten vervolgens uit aan hun deelne m ers of vrijwilligers, ofwel kunnen deze hun competentiedocument(en) afhalen in hun eigen digitaal portfolio op de Oscar-site.

Sinds de start eind 2009 zijn er al heel w at organisaties aan de slag gegaan m et Oscar. Bij wijze van experim ent of op

basis van een uitge w erkte strategie. O p w w w.oscaronline.be vind je de na m en terug van heel w at van deze organisaties uit het jeugd w erk en volw assenen w erk.

Oscar w ordt m et diverse doeleinden en voor verschillende doelgroepen ingezet.

Zo reikte de Rode A ntraciet op 23 juni jl. een eerste co m petentiedocu m ent uit aan een gedetineerde. De Zuidpoort (Welzijnsschakels) organiseerde dan w eer een dialoogdag w aarbij het w erken m et co m petentiedocu m enten in verenigingen w aar arm en het w oord ne m en centraal stond. Beide evene m enten lokten heel w at enthousiaste reacties uit, niet op zijn minst van w ege de doelgroep zelf.

Bij het im ple m enteren van Oscar gaan organisaties duidelijk niet over één nacht ijs. Oscar is een flexibel en open instrum ent dat inspeelt op de verschillende behoeften van verschillende organisaties. M aar daardoor m oeten er ook keuzes ge m aakt w orden. Vaak reiken organisaties bij wijze van experim ent co m petentiedocu m enten uit voor één vorming of voor één groepje vrijwilligers. O p basis van de evaluatie van dat experim ent w ordt dan de strategie o m m et Oscar verder te w erken vorm gegeven. Co m petentiedocu m enten uitreiken voor vormingen blijkt daarbij m akkelijker te gaan dan voor functies en taken. Vandaar dat veel organisaties hierm ee beginnen.

Uit een bevraging die Socius in april 2011 uitvoerde, blijkt alvast dat organisaties Oscar een laagdre m pelig instru m ent vinden o m rond co m petenties te werken en het co mpetentiedenken in de

eigen organisatie te introduceren. Waar organisaties tijdens dit proces vaak over struikelen is het bepalen en form uleren van co m petenties. Een gegeven waar Socius en Steunpunt Jeugd de komende maanden dan ook extra op willen inzetten.

De Oscar-bal is dus echt aan het rollen gegaan. Wie wil m eerollen, kan contact opne m en m et Ronny Leenknegt (ronny. leenknegt @ socius.be of 02 215 27 08).

Sofie Verhoeven

Oscar in cijfers

Eind augustus 2011 werkten 20 organisaties uit de sociaal-culturele volwassenensector met Oscar. Samen reikten ze al meer dan 4.000 competentiedocumenten uit (ongeveer 3.900 voor vormingen in het sociaalcultureel volwassenenwek, 100 in relatie tot opgenomen functies in de sector). Inmiddels hebben 1.331 personen een account op oscaronline.be. Daarvan zijn er zo’n 1.100 ouder dan 21 jaar.

Boekbespreking INFORMELE GROEPEN VA N D E N BER G , E.; VA N H O U W ELIN G E N , P. & D E H ART, J. (red.) (2011): “Infor m ele gro ep en. Verken nin g en v an eig entijdse bro n n en v an sociale co h esie. ” D en Haag: S ociaal en Cultureel Plan b ureau.

IS B N: 978 90 377 0527 0. D o w nlo ad b aar via http://w w w.scp.nl/Pu blicaties/A lle_p u blicaties/ Pu blicaties_2011/Infor m ele_gro ep en

In zijn befaa m de 'Bo wling Alone' schreef Robert Putna m in 2000 dat het vertrouw en in elkaar, het politiek engage m ent en de burgerzin verd wijnen m et het teloorgaan of inkrim pen van politiek gerichte ledenbe w egingen, religieuze verbanden, buurtw erking en sociaal-culturele verenigingen. Voor ons land had de T OR-onderzoeksgroep die vaststellingen al enigszins onderuitgehaald aangezien er bij ons nog altijd sprake is van een bloeiend verenigingsleven. In al die onderzoeken blijken inform ele groepen als belangrijke bronnen van sociale cohesie niet of nau w elijks aan bod te zijn geko m en. Het N ederlandse Sociaal en Cultureel Planbureau heeft nu een publicatie uitgegeven w aarin ze deze m eer

10

onzichtbare vorm en van verenigen 'verkent'. 'Verkent', w ant de o m vang van het verschijnsel verraste zozeer dat het SCP besloot dat het in ko m ende jaren nader onderzoek verdient.

In het eerste deel bekijken de auteurs w at inform eel verbinden in heden en verleden betekende. Uit literatuuronderzoek blijkt dat de inform ele groep een verschijnsel w as dat ook in de vroeg m oderne N ederlanden (1400-1800) al wijd verbreid w as. O nderzoek in een plattelandsge m eente en in een stedelijke o mgeving geeft aan dat inform ele groepen geen m arginaal en vluchtig verschijnsel zijn, m aar w el degelijk een bron van sociale cohesie.

Bo wlin g n ot alo n e Mensen zoeken elkaar steeds vaker op buiten de kaders van formele organisaties. Deze zogenoemde informalisering lijkt een steeds belangrijkere rol te spelen bij zowel de politieke als de sociale betrokkenheid van mensen.

In de volgende delen w orden verschillende soorten inform ele groepen onderzocht. Eerst ko m en de de recreatieve groepen aan de beurt, vervolgens de buurtgroepen w aarbij opge m erkt w ordt dat die ook 'gekw eekt' kunnen zijn, i.e. van bovenaf gestim uleerd. N aast die gekw eekte grass roots verkennen de auteurs ook de groene civil society: de buurttuinen. N a het online verbinden, w orden in het laatste deel verschillende doelgroepen onder de loep geno m en.

De auteurs ko m en tot de volgende algem ene conclusie: 1. Inform ele groepen zijn niet vrijblijvend: ze hebben structuur, regelm aat en onderlinge afspraken.

2. Inform ele groepen zijn zeer heterogeen, net als hun sa m enstelling.

3. De leereffecten op de deelne m ers van

inform ele groepen zijn even aan wijsbaar als bij form ele groepen.

4. Inform ele groepen zijn, ondanks hun sterke interne gehechtheid, niet afgesloten van de sa m enleving, m aar vorm en een vitaal onderdeel van het sociale w eefsel van de civil society.

Veel 'formele' Vlaamse Sociaal-culturele organisaties beginnen de kracht van informele groepsbinding te beseffen. De laatste jaren ontstaan overal initiatieven zoals 'spinnen in de straat', letsgroepen, leesclubs etc. Misschien moet het sociaal-cultureel volwassenenwerk hier bewuster mee omgaan, willen we een rol van betekenis blijven spelen in de toekomstige civil society.

Nog leeshonger? Kijk snel op pagina 12.

Johan De Vriendt

Socius-kalender

N ajaar 2011 13 oktober te Brussel

7 november te Brussel

Info m o m ent ‘Een co m petentiekader voor het scw’

Inspiratiedag vrijwilligersbeleid

Het co m petentiekader voor sociaalcultureel werk is een reflectie-instrument voor de lerende professional/ organisatie en o m vat die co m petenties die bijdragen aan het realiseren van de missie en aan het goed functioneren van een organisatie. Hoe dit kader ontstaan is, welke de bronnen zijn en vooral hoe je het kan gebruiken, ko m je te weten op dit info m o ment. Daarnaast krijg je ook uitleg over het ondersteuningsaanbod van Socius met betrekking tot het co m petentiekader.

Tijdens deze inspiratiedag zoo mt Socius in op het hedendaags vrijwilligersbeleid voor sociaal-culturele organisaties. Tijdens de voormiddag m ag je onder m eer rekenen op een bijdrage van prof. dr. Lucas C.P.M. M eijs, ’s na middags zijn er drie gesprekstafels m et inleiders en cases over inspraak en participatie, w erven en w aarderende benadering.

19 oktober te Brussel Uitwisselingsm o m ent Oscar Tijdens deze bijeenkomst bieden Socius en het Steunpunt Jeugd organisaties uit het sociaal-cultureel volwassenenwerk en de jeugdsector die aan de slag zijn gegaan met Oscar, de kans om hun ervaringen uit te wisselen.

24 oktober te Brussel

10 november te Brussel Vorming educatieve functie In het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk wordt de educatieve functie o mschreven als: de functie die gericht is op lerende personen en groepen en die geken merkt wordt door het organiseren en begeleiden van educatieve program ma's op lokaal en bovenlokaal vlak. We brengen de educatieve functie beter op begrip en gaan na welke interventiestrategieën we kunnen inzetten o m deze functie doelgericht te realiseren.

Startcursus kw aliteitszorg in het sociaal-cultureel volw assenen w erk

14 november te Brussel

Ervoor zorgen dat jouw organisatie kwaliteitsvol werk levert, is een m ust volgens het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk. M aar zonder die 'm ust' doe je het ook want je bent het aan jezelf en de missie van je organisatie verplicht. Wie wil er nu in zijn job of engagement geen goede resultaten leveren? Er duiken in die context heel wat specifieke vragen op. Deze cursus levert de basis o m integrale kwaliteitszorg systematisch in je organisatie op te starten of verder te zetten.

Naast een decretale verplichting kan een stevig onderbouwd en goed opgemaakt voortgangsrapport voor sociaalculturele organisaties een aanzienlijke meerwaarde beteken. Tijdens deze workshop ko m je niet alleen te weten hoe je tot een goed rapport ko mt, maar ook hoe je het binnen jouw organisaties optimaal kan aanwenden.

Workshop voortgangsrapporten m aken en benutten

17 november te Brussel 27 oktober te Brussel Vorming m aatschappelijke activering In het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk wordt de maatschappelijke activeringsfunctie o mschreven als: de functie die gericht is op het organiseren, stim uleren en begeleiden van vormen van maatschappelijk engagement en sociale actie. Socius gaat een hele dag aan de slag o m tot een nog beter begrip van deze functie te ko men.

Via een brede waaier van activiteiten wil Socius werk maken van de competentiebevordering van de medewerkers en organisaties in het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Ook dit najaar staan we weer voor je klaar met een uitgebreid aanbod aan cursussen, workshops en infomomenten.

Collegagroep e-vormingswerk De collegagroep e-vormingswerk is een intervisiegroep, waar je als com municatiemedewerker, ict-verantwoordelijke of educatieve medewerker terecht kunt met concrete vragen over ICT, nieuwe media en e-leren. De bedoeling van de collegagroep is op de eerste plaats om van elkaar te leren, ervaringen uit te wisselen, inspiratie op te doen én te geven, goede praktijkvoorbeelden voor te stellen, in contact te komen met collega's. En dit zowel offline als online.

21 november te Brussel Workshop voortgangsrapporten voor nieu w e (migranten)verenigingen en be w egingen Het opstellen van een voortgangsrapport betekent voor heel w at nieu w e (migranten)verenigingen en be w egingen onbekend terrein. Tijdens deze w orkshop loodst Socius je door het A BC van voortgangsrapporten.

25 november te Borgerhout Cursus culturele functie M et een tw aalftal sociaal-cultureel w erkers zo eken w e inspiratie bij D e Ro m a, Rataplan en ’t Werkh u ys, drie cultu urh uizen uit Borg erh o ut m et een bred e kijk o p cultu ur en een h art v o or h u n b u urt. We n e m en er een kijkje, luisteren n aar h u n v erh aal, stellen vrag en. Wat v ertellen ze o ns o v er d e culturele fu nctie?

2 december te Brussel Workshop educatieve draagkracht

5 december te Brussel Cursus ‘O ns decreet’ Pas gestart als beroepskracht in een sociaal-culturele organisatie? Nog wat onwennig wat betreft de regels waaraan je organisatie moet voldoen? Met de cursus ‘Ons decreet’ nemen we deze koudwatervrees weg. Tijdens deze dag geven we je inzicht in de grote lijnen van het decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk, het uitvoeringsbesluit en de memorie van toelichting. Aan het eind van de dag weet je welke elementen daarvan belangrijk zijn voor jouw organisatie. Deze cursus is een samenwerkingsverband Socius–FOV.

13 december te Brussel Studiedag 'Individuele ontplooiing en m aatschappelijke verandering' Sociaal-culturele organisaties die sterk inzetten op educatie kijken verder dan het leren van individuele deelnemers.

Ze zoeken ook maatschappelijke meerwaarde. Tijdens de studiedag verkennen we het verband tussen educatie, leren en maatschappelijk engagement aan de hand van concepten en praktijkvoorbeelden.

Het concept 'educatieve draagkracht' brengt de verschillende factoren in kaart die mee bepalen of een deelnemer op een zinvolle manier kan partici19 december te Brussel peren aan een educatief aanbod.

Socius ontwikkelde enkele Workshop kennis- en instrumenten om soinformatiemanagement Info en ciaal-culturele Hoe houd je kennis van erinschrijvingen werkers en orvaren werknemers vast, ganisaties te zeker als ze vertrekken?

Op de Socius-site vind je meer helpen bij Hoe leren medewergedetailleerde informatie over al de het aanpaskers en teams van elactiviteiten die het steunpunt op touw sen van kaar? Hoe slaag je er heeft staan. Surf naar w w w.socius.be hun educain om snel en flexien klik op de Socius-kalender die je tieve interbel in te spelen op op de homepage terugvindt. Daar venties aan ontwikkelingen in je krijg je tekst en uitleg over de acde motivawerkveld en omgetiviteit van jouw keuze en tie, de ervaving? Steeds vaker zien kan je je ook online ringswereld, de organisaties bewust werk inschrijven. capaciteiten en de maken van kennis- en inforsociale en persoonmatiemanagement als een molijke levensomstandighegelijk antwoord. Tijdens deze den van hun deelnemers. workshop kom je er alles over te weten.

11

Publicaties

Stevig e leeskost Learnin g d e m ocracy in sch o ol an d society: ed ucatio n, lifelo n g learnin g an d th e p olitics of citizenship G ert Biesta

w w w.prettig g eleerd.b e O p w w w.prettig g eleerd.b e vin d je een uitg ebreid o v erzicht v an d e activiteiten die sociaal-culturele org anisaties o v er h eel Vlaan d eren o p to u w zetten: cursussen, d eb atav o n d en, lezin g en, uitstap p en, bijeenko msten, w orksh o ps ...

U iteraard m ag h et aan b o d v an jo u w org anisatie niet o ntbreken! Het in v o eren v an je activiteiten is gratis en v erlo o pt via d e U iTd atab ank. Bo v en dien v erschijnt je aan b o d niet alleen o p w w w.prettig g eleerd.b e, m aar o ok o p tal v an an d ere w ebsites en in d e n atio n ale m edia.

Neem vandaag nog contact op met Hilde Van Overbeke (hilde.vanoverbeke @ socius.be).

Colofo n S ocius.info, info blad v o or sociaal-cultureel v ol w assen en w erk Redactieadres: Socius - Steunpunt voor sociaalcultureel volwassenenwerk vzw G allaitstraat 86 b us 4 • 1030 Brussel T: 02 215 27 08 • E: w elko m @ socius.b e Sites: w w w.socius.b e w w w.prettig g eleerd.b e w w w.laat m ensenschitteren.b e w w w.oscaro nlin e.b e

Werken aan een inclusieve samenleving: goede praktijken Anouk Bolsenbroek en Douwe van Houten

Dit boek verkent de relaties tussen onderwijs, levenslang leren en democratisch burgerschap. Het benadrukt het belang van de democratische kwaliteit van de processen en praktijken met betrekking tot burgerschapsvorming.

A an de hand van praktijkvoorbeelden laten de auteurs zien dat het m ogelijk is dat ieder individu participeert op zijn of haar eigen m anier, hoe w enselijk dat eigenlijk is, en hoe iedereen in kleine stapjes aan de inclusieve sam enleving kan w erken.

Doe mee!: over ouderen en maatschappelijke participatie

D e sociale staat v an Vlaan d eren 2011

D o m iniq u e Verté et al

Jo N o p p e et al

Het boek biedt gedetailleerd cijfermateriaal over de deelname aan de informele zorg, vrijwilligerswerk, verenigingsleven, politieke en culturele participatie etc. Het reikt ook beleidsondersteunende handvatten aan om de actieve participatie van ouderen aan de samenleving te bevorderen.

De SVR m aakt tw eejaarlijks een synthetische analyse en evaluatie van de m aatschappelijke toestand in Vlaanderen. Dit jaar staat de leefsituatie van het individu in internationaal perspectief centraal. Sociale participatie is één van de zeven aspecten die aan bod ko m en.

Inspiratiegids v o or een lokaal vrij willig ersb eleid

M anage m ent en m arketing van culturele belevingen

Ev a Ha m b ach

W illy Fach é et al

In deze pocket geven het Vlaa ms Steunpunt Vrijwilligersw erk en de VVS G een overzicht van m ogelijkheden die voor lokale besturen openliggen o m het vrijwilligersw erk in eigen ge m eente of stad (verder) te ondersteunen en te stroo mlijnen.

De belevingsoriëntatie dringt door tot steeds m eer sectoren. De culturele sector zal in de strijd o m de vrije tijd van zijn doelgroepen ook m eer aandacht voor intensivering van boeiende en betekenisvolle belevingen m oeten hebben.

Vuur werkt: met talent toekomst maken Griet Bouwen en M yreille Meeus 'Vuur werkt' is een coachingstijl die de principes van 'Appreciative Inquiry' volgt. Waarderen is het nieuwe coachen. Ontdek je aangeboren talenten en passies en bouw jouw toekomst op de krachten die je al hebt.

Cultuur en/in de stad Sven Gatz et al De bundel bevat bijdragen over de variëteit aan cultuurvormen in de stad en binnen het publiek. Andere artikels tonen aan dat cultuur zowel intern als extern haar weerslag heeft. En er is aandacht voor de financieringsmogelijkheden.

Redactie: M ax Frans, m ax.frans @ socius.b e Vormgeving: w w w.ra m d esig n.b e S ociaal-culturele v ol w assen en org anisaties erken d o p h et d ecreet v an 4 april 2003 o ntv an g en d eze p u blicatie gratis. Bijko m en d e gratis ab o n n e m enten v o or m ed e w erk(st)ers ku n n en aan g evraag d w ord en via G reet Ru p us (greet.ru p us @ socius.b e).

Lezers w ord en uitg en o dig d o m te reag eren o p d e artikels via m ax.frans @ socius.b e.

M et steu n v an d e Vlaa mse o v erh eid.

Veel gekwetter, weinig wol: de inzet van sociale media door overheid, politiek en burgers Chris Aalberts en Maurits Kreijveld De auteurs deden onderzoek naar het gebruik van sociale media in Nederland. Het blijkt dat de mogelijkheden van sociale media nog lang niet volledig worden benut en dat de effecten ervan dikwijls worden overschat.

Meer weten?

M et de regelm aat van de klok verschijnt er m ateriaal dat interessant is voor al wie bezig is m et sociaal-culturele praktijken.

We proefden een reeks publicaties voor en w at ons de laatste tijd het best sm aakte, brachten w e sa m en in dit overzicht. Wil je m eer weten? Je vindt m eer inform atie over deze publicaties op w w w.socius.be. Klik onder ‘Kennisbank’ op ‘Publicaties’.