Expertpanel: Veiligheid en preventie

De essentie van preventie

Gevaarlijke stoffen, moeilijke werksituaties: vaak een harde realiteit voor werknemers in de chemiesector. Daarom zetten onze chemische bedrijven extra in op veiligheid en risicopreventie. We laten drie experten aan het woord.

MARCUS BOLLYN. Preventieadviseur - Manager Dienst VGM bij AGFA

DIRK GYZELS. Preventieadviseur van het jaar 2019/HSQ & Facility Manager bij Inovyn

PROF. KRISTEL BERNAERTS. Programme Director of the Master of Safety Engineering, Holder of the essenscia Chair Safety Engineering KU Leuven

Wat zijn de basisprincipes voor risicopreventie in de chemiesector?

“Risicopreventie is tweeledig: enerzijds is er het veiligheidsbeleid van het bedrijf, anderzijds moet je voldoen aan de wettelijke verplichtingen. Het principe bij uitstek is de techniek van risicobeoordeling die aan de basis ligt van het opstellen van preventiemaatregelen. Een tweede pijler is een gedetailleerde, technische beschrijving van de installaties en processen. Een goed ontwerp en bijhorend onderhoud zijn ook primordiaal. Verder is een permanente opleiding van de juiste medewerkers zeer belangrijk, aangevuld door management- en inspectiesystemen. Ook de overheid neemt haar verantwoordelijkheid op door regelmatige inspecties en de controle op het naleven van de Seveso-richtlijnen.” “Aan de basis van een solide risicopreventie ligt een goed uitgebouwd veiligheidsbeheersysteem. Zowel voor arbeids- als procesveiligheid, gericht op het voorkomen van alle types incidenten, zoals bijvoorbeeld het vrijkomen van gevaarlijke chemische stoff en of milieu-incidenten. Gedetailleerde info over de gevaren van chemische stoff en, de technologie en de apparatuur is fundamenteel. Er bestaan verschillende technieken voor risicoanalyse in het kader van incidentbeheersing. Echt belangrijk is ‘management of change’, namelijk het beheersen van wijzigingen. Intern kan dit gaan over het aanpassen van installaties, gebouwen, machines, personeelsbezetting, en extern kan een verandering uitgaan van een klant- of leveranciersbehoefte.” “We maken een onderscheid tussen procesveiligheid, het veilig besturen van installaties, arbeidsveiligheid en de veilige werkomstandigheden voor de medewerkers. Het veiligheidsbeheer is gebaseerd op de volgende principes: het bepalen van de gevaren, het inschatten van de risico’s en het identifi ceren van maatregelen die risico’s maximaal reduceren, waarbij ook aandacht gaat naar uitzonderlijke noodsituaties. Opleiding is een onmiskenbaar onderdeel van het risicobeheer. Onze chemiebedrijven zijn gekend voor hun expertise: 50 procent van de lesgevers in de Master of Safety Engineering komt uit de chemische industrie. Met deze leerstoel zet essenscia volop in op veiligheid in de chemiesector.”

Hoe wordt de veiligheid van externe partijen gegarandeerd?

“Juist omdat de veiligheid van de externe partijen even belangrijk is als die van onze eigen medewerkers, hanteren we een strenge procedure bij de selectie van contractoren: ze moeten veiligheid hoog in het vaandel dragen en zich veilig gedragen binnen ons bedrijf. Elk contract met een externe partij bevat een duidelijke, projectmatige beschrijving van de uit te voeren taken en een VGM-plan (veiligheid - gezondheid - milieu). Voor elke contractor wordt een contactpersoon aangesteld die de opvolging doet. Onveilige situaties of handelingen worden gemeld; eventuele ongevallen onderzocht. Bij nood aan verzorging kunnen externe medewerkers altijd terecht bij onze bedrijfsgeneesheer of EHBO-post.” “Elke taak, zowel voor interne als externe medewerkers, ondergaat een risicoanalyse die resulteert in het vastleggen van veiligheidsmaatregelen. Werkvergunningen zorgen ervoor dat instructies correct worden opgevolgd. Het is van groot belang dat instructies en extra randvoorwaarden bij kritieke taken juist gecommuniceerd worden. De toenemende internationalisering van contractoren is hierbij zeker een uitdaging: een juiste communicatie en interpretatie van procedures kan bemoeilijkt worden door de verschillende talen op de werkvloer en kan soms leiden tot onveilige situaties. Vertalingen van de basisprocedures en pictogrammen zijn daarom belangrijke hulpmiddelen.” “Veiligheid van derden garanderen is een gedeelde verantwoordelijkheid. Een stappenplan met grondige prekwalifi catie en selectie is fundamenteel, net als duidelijke wederzijdse informatie, permanente controles tijdens de uitvoering en een doorgedreven evaluatie van de kwaliteitsen veiligheidsprestaties. Opdrachtgevers beschikken over veiligheids- en milieuregels voor derden, die bij het opstellen van het contract ondubbelzinnig worden vastgelegd. Derden dienen hun eigen werknemers te instrueren over die regels voor de aanvang van de werken. Voor elke opdracht of taak wordt een risicoanalyse gemaakt en een werkvergunning opgemaakt met de verplicht te nemen preventiemaatregelen. Observaties laten toe om het veiligheidsgedrag bij te sturen.”

Hoe kunnen nieuwe technologieën de veiligheid op de werkvloer vergroten?

“Technologie wordt in eerste instantie ingezet in het domein van de kwaliteit. Pas in een latere fase zal ze in aanmerking komen voor de veiligheid, omwille van de strenge eisen wat nauwkeurigheid en betrouwbaarheid betreft. Bovendien zijn er voor chemische installaties specifi eke, technische vereisten die de nieuwe technologieën nog niet volledig tegemoet kunnen komen. Maar onze technische diensten volgen de ontwikkelingen van Industrie 4.0 zeer nauwkeurig op. Bij Agfa geven vooral de IT-systemen ondersteuning aan de operatoren op de werkvloer om de chemische processen veilig uit te voeren. Zo kan bijvoorbeeld het scannen van grondstoff en productwisselingen voorkomen.” “Technologie heeft een grote rol gespeeld in de procesautomatisatie. Scanners, camera’s en drones hebben hun diensten al bewezen bij de beveiliging van de site-infrastructuur, het voorkomen van diefstallen, inspecties en beeldvorming in noodsituaties. De nieuwe digitale ontwikkelingen zullen taken van werknemers nog beter ondersteunen of vereenvoudigen: gezichtsherkenning, geolocalisatie, permanente gezondheidsmonitoring en dataverzameling. Virtual reality zal leiden tot een doorbraak in de opleidingen van werknemers. Levensechte situaties kunnen nagebootst worden zodat medewerkers risico’s en gevaren echt beleven. Hierin schiet een traditionele aanpak in een klassikale setting nog tekort.” “Industrie 4.0 draagt op verschillende vlakken bij tot de veiligheid in chemische bedrijven. De digitalisering vergemakkelijkt bijvoorbeeld de on-site controle van elektronische werkvergunningen en de communicatie rond productie en onderhoud via informatieplatformen. Drones kunnen worden ingezet voor inspectie op lekken en corrosie op moeilijk toegankelijke of gevaarlijke plaatsen. Virtual reality biedt extra mogelijkheden bij trainingen waar ervaring een meerwaarde heeft, zoals valervaring bij een training rond valbeveiliging. Wearables kennen vandaag hun opmars vooral in de privésfeer. Tijdens onze opleiding komt het potentieel van industriële toepassingen van wearables wel aan bod.”

De Belgische kunststofsector omarmt de circulaire economie

Dat plastics onmisbaar zijn in ons dagelijks leven is een stelling die vaak de wenkbrauwen doet fronsen. Dat de kunststofsector volop inzet op de circulaire economie is eveneens veelal onbekend. Zo is de recyclagegraad van kunststoffen fors toegenomen en zijn er veelbelovende innovaties in chemische recyclage.

Bij plastics wordt er snel gedacht aan wegwerpproducten en de plasticsoep in de oceanen. Maar die zogenaamde ‘Single Use Plastic Products’ of SUP’s zijn maar een deel van het verhaal. Kunststoff en zijn niet weg te denken uit ons dagelijks leven. Er is niet één type plastic, maar een verscheidenheid aan kunststoff en, elk met unieke eigenschappen. Zonder kunststoff en geen computers of smartphones, auto’s of vliegtuigen, windturbines of zonnepanelen, sportkledij of steriele verpakkingen van medicatie… om maar enkele toepassingen te noemen.

Zelfs plastics voor eenmalig gebruik hoeven geen probleem te zijn, zolang ze ingezameld en gerecycleerd worden. Net daar wringt het schoentje: het plastic zwerfvuil, en bij uitbreiding de plasticsoep, zijn een gevolg van onverantwoord omgaan met waardevolle grondstoff en. Nog te vaak worden plastic voorwerpen achteloos in de natuur achtergelaten en in nog te veel landen is er geen degelijk systeem voor afvalophaling of is het storten van afval nog altijd toegelaten.

Een studie van essenscia, de sectorfederatie van de chemie, kunststoff en en life sciences, en

Plastics voor eenmalig gebruik hoeven geen probleem te zijn.

technologiefederatie Agoria toont aan dat ons land er op het vlak van kunststofrecyclage fl ink op vooruitgaat. In België werd in 2018 nog 34 procent van het plastic afval gerecycleerd. Dat is een stijging met 54 procent tegenover 2006. De weg is nog lang, maar de bocht is duidelijk genomen. Aandachtspunt is wel dat gerecycleerde kunststoff en nog te weinig als grondstof worden hergebruikt in productieprocessen. Andere opvallende vaststelling uit de studie: meer dan de helft van de kunststofproducten hebben een lange levensduur, van 2 tot 50 jaar, waardoor ze pas later gerecycleerd kunnen worden.

Momenteel wordt er fors geïnvesteerd in pilootinstallaties voor de ontwikkeling van chemische recyclage. Hierbij worden gebruikte kunststoff en omgezet in een olie-achtige substantie die door chemiebedrijven kan gebruikt worden als alternatief voor fossiele grondstoff en. De recyclagetechniek laat ook toe om de polymeren waaruit kunststoff en zijn opgebouwd opnieuw op te splitsen in afzonderlijke monomeren waarmee nieuwe kunststoff en kunnen worden gemaakt.

Om kunststoff en hun cruciale rol te laten spelen in de circulaire economie is het ook nodig dat er intens wordt samengewerkt. De productontwikkelaar aan de tekentafel moet beseff en dat ontwerp- en materiaalkeuzes een grote impact hebben op de recycleerbaarheid van het product. Overheden hebben op hun beurt een belangrijke taak om een ondersteunend wetgevend kader uit te werken voor chemische recyclage en het gebruik van gerecycleerde materialen toe te laten in nieuwe toepassingen, zolang het aan alle objectieve veiligheidscriteria en technische vereisten voldoet.

TEKST SASKIA WALRAEDT, DIRECTOR ESSENSCIA POLYMATTERS

Nog meer weten? Surf snel naar Fokus-online.be