Cilla Dalén & Annelie Drewsen
Astrid Lindgren Życie VILJA
Wydawnictwo Vilja info@viljaforlag.se www.viljaforlag.se Tytuł: Astrid Lindgren – życie Tytuł oryginału: Astrid Lindgren – ett liv Autor: Cilla Dalén & Annelie Drewsen Okładka i layout: Eva Andreasson Zdjęcie na okładce: DPA/IBL Bildbyrå © 2017 Cilla Dalén & Annelie Drewsen i wydawnictwo Vilja Redakcja: Justyna Högström Tłumaczenie: Urszula Pacanowska Skogqvist Översatt till polska av Urszula Pacanowska Skogqvist, 2018 Wydanie pierwsze 2018 Liczba stron: 62 ISBN 978-91-7723-432-6 Pozostałe ilustracje: s. 5: Vimmerby kommuns bildarkiv, s. 7: Astrid Lindgrens Näs, s. 8: Astrid Lindgrens familjealbum (Gyldendal, 2011), s. 11: Astrid Lindgrens liv i billeder (Gyldendal, 2011), s. 13: okänd, s. 15: Nordisk familjebok (1917), s. 17: okänd/TT, s. 21: Astrid Lindgrens liv i billeder (Gyldendal, 2011), s. 23: Saltkråkan AB, s. 27: Jacob Forsell/TT, s. 31: IBL Collections/IBL Bildbyrå, s. 33: RT/IBL Bildbyrå, s. 35: imago stock, s. 37: okänd, s. 39: DPA/IBL Bildbyrå, s. 41: Jens Assur/XP/Scanpix, s. 45: Charles Hammarsten/IBL Bildbyrå, s. 47: Jacob Forsell/ TT, s. 49: Hermann/Pixabay, s. 53: Stefan Tell, s. 55: Paolo Bona/Shutterstock
Astrid Lindgren Życie Cilla Dalén & Annelie Drewsen
tłumaczenie Urszula Pacanowska Skogqvist
VILJA
Spis tréci Najlepsza Astrid na świecie....................................... 4 Życie w zagrodzie....................................................... 6 Astrid idzie do szkoły................................................. 9 Praca w gazecie „Wimmerby”.................................12 Astrid zachodzi w ciążę...........................................14 Samotna i biedna w Sztokholmie...........................16 Astrid i Sture się biorą ślub.....................................19 Mama dwojga dzieci z tajemną dodatkową pracą...20 Pamiętnik wojenny...................................................23 Pippi Pończoszanka..................................................26 Prawdziwa pisarka....................................................29 Detektyw Blomkvist............................................30 Mio, mój Mio.......................................................31 Karlsson z dachu..................................................32 Rasmus i włóczęga...............................................32 Emil z Lönnebergi...............................................33 Bracia Lwie Serce.................................................34 Ronja, córka zbójnika..........................................34
Redaktor wydawnictwa...........................................36 Znana i kochana.......................................................38 Zaangażowanie w ważne kwestie...........................40 Życie ze Sture i bez niego.........................................43 Astrid i starość..........................................................46 Śmierć i pogrzeb.......................................................48 Cały świat czyta książki Astrid...............................50 Nagroda ALMA........................................................52 Chcesz się dowiedzieć więcej?................................54 Ważne lata w życiu Astrid.......................................57 Bibliografia................................................................60 Rejestr........................................................................61
Najlepsza Astrid na świecie Astrid Lindgren jest jedną z najbardziej znanych szwedzkich pisarek. Prawie wszyscy Szwedzi wiedzą, kto to. Czytali jej książki, oglądali filmy i programy telewizyjne, i używają słów oraz wyrażeń, które wymyśliła Astrid. Astrid Lindgren napisała w swoim życiu wiele książek. Zostały przetłumaczone na ponad 100 języków. Wiele z nich zdobyło popularność w innych krajach. Najbardziej znane są książki o Pippi Pończoszance, które zostały przetłumaczone na 70 różnych języków i sprzedane w 60 milionach egzemplarzy. Jej inne znane książki to Karlsson z dachu, Emil z Lönnebergi i Ronja, córka zbójnika. Oprócz książek istnieją piosenki, filmy, muzea i park tematyczny z postaciami Astrid Lindgren. Przez całe swoje życie Astrid Lindgren była osobą figlarną. Zawsze broniła praw dzieci i nie bała się mówić, co myśli. Wielu ludzi jej słuchało i uważało, że jest mądra i dobra. 4
Astrid Lindgren na schodach domu rodzinnego Näs w Smålandii.
Imieniem Astrid Lindgren nazwano największą na świecie nagrodę dla pisarzy, którzy piszą książki dla dzieci. Nazywa się ona Literacka Nagroda Pamięci Astrid Lindgren, ale zazwyczaj mówi się na nią nagroda ALMA. Jest to skrót od Astrid Lindgren Memorial Award. 5
Życie w zagrodzie Astrid urodziła się 14 listopada 1907 roku w czerwonym domku z białymi narożnikami i jabłoniami w sadzie. Dom znajdował się w gospodarstwie Näs, niedaleko miasteczka Vimmerby w krainie Smålandii. Jako dziecko Astrid miała na nazwisko Ericsson. Jej tata nazywał się Samuel August Ericsson, a mama Hanna Ericsson. Mieli czworo dzieci. Astrid miała starszego brata Gunnara i dwie młodsze siostry: Stinę i Ingegerd. Rodzice byli rolnikami i pracowali na gospodarstwie. Do pomocy mieli służące i parobków, którzy mieszkali i pracowali w obejściu. Babka i dziadek Astrid też mieszkali w Näs. Czasami pozwalano włóczęgom spać na strychu na siano. Astrid lubiła słuchać ich opowieści.
Włóczędzy to byli ludzie, którzy wędrowali i żebrali albo łapali się jakiejkolwiek pracy. Najczęściej nie mieli domu, tylko spali pod gołym niebem. Albo na strychu na siano, czyli na strychu w stodole, na którym przechowywano siano.
6
Dom dzieciństwa Astrid w Näs.
Astrid i jej rodzeństwo dobrze się razem bawili. Astrid lubiła wspinać się po drzewach i grać w piłkę nożną. W domu bawili się w „nie ruszać podłogi”. Skakali wtedy z mebla na mebel bez dotykania podłogi. Astrid lubiła też słuchać bajek. Astrid i jej rodzeństwo mieli dużo swobody. Ale musieli też pomagać w pracy w gospodarstwie. Były tam konie, krowy, świnie, owce i kury, którymi musieli się zajmować. Zwierzęta dawały im mleko, masło, mięso i jaja. Samuel August bardzo kochał swoją żonę Hannę i często okazywał jej miłość. Było to niezwykłe wśród chłopów w Smålandii w tamtych czasach. Hanna chodziła do szkoły tylko sześć lat, ale umiała ładnie opowiadać i pisała dużo listów i wierszy. 7
Portret rodzinny z końca lat 1910. Od lewej: Tata Samuel August, siostrzyczka Ingegerd, Astrid, siostrzyczka Stina, brat Gunnar i mama Hanna.
Kiedy cała czwórka dzieci w rodzinie dorosła, wszyscy pracowali z językiem i słowem. Gunnar został parlamentarzystą i pisał książki, a Astrid została pisarką. Stina była tłumaczką, a Ingegerd dziennikarką. „Mam takie dziwne dziatki. Wszystkie zajmują się słowami”, mawiał Samuel August. Astrid Lindgren była szczęśliwa jako dziecko. Używała wspomnień z dzieciństwa w Vimmerby, kiedy pisała swoje książki. W tych książkach istnieją postacie, zabawy i miejsca z życia w gospodarstwie. 8
Astrid idzie do szkoły Astrid zaczęła szkołę, kiedy miała siedem lat. Pierwszego dnia poszła tam z mamą. Droga do szkoły, która mieściła się w centrum Vimmerby, zajmowała piętnaście minut. W klasie była dziewczynka, która miała na imię Anne Marie, ale nazywano ją Madicken. Astrid i Madicken zaprzyjaźniły się. Bawiły się, siłowały i wspinały po drzewach. Dzieci nie dostawały w szkole obiadu, więc przynosiły jedzenie z domu. Astrid miała zazwyczaj chleb z wieprzowiną i butelkę mleka. Niektóre dzieci były biedne i miały ze sobą tylko ziemniaki i wodę. Nauczycielka była milsza dla dzieci z lepszych rodzin. Rodzina Astrid była dobrze sytuowana i nauczycielka była dla niej miła. Ale Astrid uważała, że nauczycielka jest niesprawiedliwa. W trzeciej klasie przyszła nowa nauczycielka. Dzieci bardzo ją lubiły. Czasem Astrid i Madicken szły do domu nauczycielki w Vimmerby. Mogły tam wdrapywać się na dach i oglądać stamtąd całe miasteczko. 9
Astrid była dobra w pisaniu i miała dobre oceny. Nauczycielka często czytała jej opowiadania całej klasie. Kiedy Astrid miała trzynaście lat, napisała wypracowanie, które wydrukowała gazeta „Wimmerby”. Nazywało się „W naszej zagrodzie”. Wiele osób mówiło, że Astrid mogłaby zostać pisarką. Bała się trochę, kiedy to słyszała i zdecydowała, że nigdy nią nie zostanie. „Nie miałam odwagi spróbować, chociaż czułam, że pisanie mogłoby mnie cieszyć”, napisała później Astrid.
10
Astrid (po prawej) z siostrzyczkÄ… StinÄ… i bratem Gunnarem. 11
Praca w gazecie „Wimmerby” Astrid uważała, że życie nastolatki nie było tak zabawne jak dzieciństwo. Sądziła, że jest brzydka i często była smutna. Nie myślała, że ktoś mógłby się w niej zakochać. Astrid miała wielu dobrych przyjaciół. Zaczęli wychodzić na tańce albo do kina. Pewnego dnia Astrid obcięła swoje długie włosy. Krótkie włosy były niespotykane u dziewczynek i nie spodobało to się jej rodzicom. Ale Astrid chciała sama o sobie decydować. Czasami nosiła spodnie, krawat i marynarkę. To też było niezwykłe u dziewcząt w tamtych czasach. W roku 1923 Astrid ukończyła szkołę z dobrymi ocenami. Rok później zaczęła pracę jako uczennica w gazecie „Wimmerby”. Tam nauczyła się pracy dziennikarza. Pisała artykuły i notatki do gazety, ale robiła też inne rzeczy, jak odbieranie telefonu i załatwianie spraw na mieście. 12
Portret młodej Astrid.
W tamtych czasach niewiele kobiet było dziennikarkami. Reinhold Blomberg, redaktor naczelny gazety „Wimmerby”, zrozumiał jednak, że Astrid była dobra w pisaniu. To właśnie on postanowił kilka lat wcześniej wydrukować jej wypracowanie w gazecie. Astrid pisała o tym, co się działo w Smålandii. Latem 1925 roku wędrowała z pięciorgiem przyjaciół. Przeszli 300 kilometrów w 10 dni przez krainy Småland i Östergötland. Spakowani byli w duże plecaki i spali w namiotach. Astrid napisała o wędrówce trzy artykuły do gazety. Nazwała je „Włóczęga”.
13
Astrid zachodzi w ciążę Szef Astrid, Reinhold Blomberg, miał 50 lat, był żonaty i miał siedmioro dzieci. Ale zakochał się w Astrid i zaczęli spotykać się potajemnie. Wiosną 1926 roku Astrid zaszła w ciążę. To Reinhold był ojcem dziecka. Reinhold miał rozwieść się z żoną. Chciał ożenić się z Astrid, ale ona mu odmówiła. Jej rodzice też nie uważali, że powinna wychodzić za mąż. „Jedno nieszczęście wystarczy!”, powiedział jej tata. Astrid miała 18 lat. Wiedziała, że ludzie w Vimmerby zaczęliby plotkować, jeśliby zauważyli, że jest w ciąży. Dlatego przeprowadziła się do Sztokholmu. Tam wyuczyła się na sekretarkę i nauczyła stenografii. Praca sekretarki polega na pomaganiu innym w pisaniu, utrzymywaniu porządku w papierach i wykonywaniu innych prac biurowych. Stenografia to szczególny sposób bardzo szybkiego pisania długopisem w notesie (spójrz na ilustrację).
14
Pod koniec roku nadszedł czas, by Astrid urodziła swoje dziecko. Pojechała do Kopenhagi w Danii. Tam mogła je urodzić, nie mówiąc, kto jest jego ojcem. Niezamężne kobiety robiły tak dość często. Astrid właśnie skończyła 19 lat, kiedy przyjechała do Kopenhagi w listopadzie 1926 roku. Mieszkała u kobiety, która nazywała się Marie Stevens. 4 grudnia 1926 roku Astrid urodziła chłopczyka. Otrzymał imię Lars, ale wszyscy nazywali go Lasse. Astrid została z Lassem w Danii do 23 grudnia. Wtedy pojechała do rodziców w Näs na święta Bożego Narodzenia. Lasse został w Danii i Marie stała się jego przybraną mamą.
Stenografia. 15