Gazeta Kowarska 2/2019, Kurier Kowarski

nr 2/2019 (73) ISSN 2657-6538 / EGZEMPLARZ BEZPŁATNY

Gazeta Kowarska Kwa r t a lnik sp o ł e c z n o- k ult ur a lny

02/2019

HISTORIA PEWNEGO CZŁOWIEKA

WIOSNA POD ZNAKIEM TEATRU O MEDIACH LOKALNYCH LOGOTYP W KONTRZE

OCALMY PAMIĘĆ KARKONOSZY! ARKA KARKONOSZY

ARKA KARKONOSZY

Gazeta Kowarska / Z MIASTA

WSTĘPNIAK Szanowni Państwo, ten numer będzie o czasie. Czas, według niektórych teoretyków, nie istnieje i jest tylko wytworem ludzkiego umysłu. Dlatego w tym numerze będzie o czasie i o ludziach. Bohaterem numeru jest Roman Tryhubczak – artysta malarz, który w tym roku obchodzi 50-lecie pracy twórczej. Ale oprócz artystycznych zinteresowań Roman jest wyjątkowym człowiekiem, pełnym pasji, które realizuje w przebogatym życiu zawodowym. I o tym będzie rozmowa.

Kontynujemy też temat 40-lecia karate Shotokan w Kowarach. Tym razem swoimi wspomnieniami podzieli się Michał Pezda, adept kowarskiej sekcji. I my, jako Gazeta Kowarska, doliczyliśmy się pewnego jubileuszu – w tym roku mija 15 lat, od kiedy ukazał się pierwszy numer GK w 2005

roku. Z tej okazji zamieszczamy wywiad z Leszkiem Kosiorowskim, z k tór ym porozmawiamy o kondycji lokalnych mediów. I żeby ludziom w perspekty wie cza su żyło się lepiej, rozpoczynamy dyskusje o kwietnych łąkach, które już teraz w dużych miastach zastępują drogie i mało przyjazne owadom trawniki.

Będzie też o „Złotej” płycie Kowarskiej Orkiestry Rozrywkowej, budowie studia filmowego, będą też pytania do Pani Burmistrz i kilka innych tematów.

Zapraszamy wszystkich chętnych do współtworzenia naszej gazety.

Jeśli macie pomysły na teksty o życiu w Kowarach, zapraszamy na nasze łamy. A teraz życzymy miłej lektury.

Z wyrazami szacunku, Dariusz Kaliński PO redaktora naczelnego

LATO Z KULTURĄ Wakacje to czas festiwali i koncertów plenerowych. Aura zachęca do wyjścia z domu, więc to właśnie w przestrzeni miejskiej zaplanowano kilka wydarzeń kulturalnych. Jesteśmy w trakcie cyklu koncertów, dla których sceną jest kowarska starówka.

Muzyczne lato rozpoczęła Kowarska Orkiestra Rozrywkowa koncertem w ogrodzie przy siedzibie Stowarzyszenia Miłośników Kowar już w maju. W czerwcu zagrał tam zespół LEMONIADA. Były to wydarzenia kameralne i klimatyczne, które spotkały się z bardzo dobrym przyjęciem. Ogród SMK wydaje się miejscem idealnym do takich muzycznych spotkań.

Drugą koncertową miejscówką jest plac między szklanym budynkiem Urzędu Miasta a fontanną. Tutaj odbywają się koncerty rockowe, w lipcu zagrała tam kowarska legendarna formacja MOOROI (5 lipca, godz. 19.00), zagra też zespół ROCK TUBE (26 lipca, godz. 19.00).

W sierpniu przed kawiarnią Alchemia odbędzie się Sudety Summer Jam (3 sierpnia), impreza podczas której wystąpią różni wykonawcy, a w trakcie koncertów publiczność będzie mogła delektować się pyszną kawą i innymi specjalnościami Alchemii.

Zapraszamy serdecznie.

Koncert kowarskiej grupy MOOROI, fot. Łukasz Lewkowicz

GAZETA KOWARSKA / SLOŁSITY kwartalnik miejski

Gazeta Kowarska

Redakcja: Dariusz Kaliński (PO red. nacz.), Agnieszka Jakubik, Ewa Kubarko-Lewandowska (dział reklam) Wydawca: Miejski Ośrodek Kultury, ul. Szkolna 2, 58-530 Kowary tel./fax: 75 718 25 77; e-mail: kowary.mok@gmail.com.pl Layout, skład komputerowy: Wojciech Miatkowski, literro.com Okładka: Roman Tryhubczak, fot. Dariusz Kaliński

2

Gazeta Kowarska / Z MIASTA

WIOSNA POD ZNAKIEM TEATRU W kwietniu w Miejskim Ośrodku Kultury odbyła się w premiera sztuki „Pożądanie w cieniu pokryweki” Jacka Getner w realizacji kowarskiego Teatru 55.

Wydarzenie okazało się sukcesem i zaostrzyło apetyt publiczności na teatralne spotkania.

Teatr 55 (Kowary)

W związku z dużym zainteresowaniem Teatr 55 w Kowarach zagrał „Pożądanie” w sumie trzy razy, a sala widowiskowa MOK za każdym razem była pełna.

Zaraz po premierze grupa dostała propozycje występów w Mysłakowicach oraz w Miłkowie.Tam też publiczność dopisała, a spektakle zostały przyjęte entuzjastycznie.

Wrocławski Teatr Komedia

KOWARY – DZIĘKUJEMY ZA DAR KRWI! Dyrekcja Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa pragnie serdecznie podziękować HDK z terenu Kowar oraz pracownikom promocji Urzędu Miejskiego za ich: zaangażowanie, chęć niesienia pomocy i trud organizacji akcji. Jak pokazują ekipy wyjazdowe do tej miejscowości – coraz więcej mamy pierwszorazowych dawców – w ostatnim roku było ich 89. Cieszy nas bardzo, że rośnie

Okazuje się, że w naszym mieście wciąż są chętni do obejrzenia sztuki, w związku z czym planuje się kolejny spektakl, być może jeszcze w lecie. Już teraz zapraszamy.

W czerwcu na scenie kowarskiego MOK-u wystąpił Wrocławski Teatr Komedia ze spektaklem „Pomoc domowa”. Bilety sprzedały się na pniu, sala wypełniła się po brzegi, a publiczność była zachwycona. W przedstawieniu gra Wojciech Dąbrowki, aktor pochodzący z Kowar, co uczyniło wydarzenie jeszcze bardziej interesującym dla naszej publiczności.

Wiosenne spektakle pokazały, że w naszym mieście jest zapotrzebowanie na teatr. Jest publiczność i są chętni, by teatr tworzyć. Po premierze Teatru 55 do grupy zgłosiło się parę osób, które chcą spróbować swoich sił na scenie. Jeszcze podczas wakacji zespół planuje rozpoczęcie pracy nad kolejną sztuką, tym razem w większej obsadzie.

Sprostowanie Przepraszamy Panią Bogumiłę Donhefner z Teatru 55 za pomyłkę w tekście Oto mamy teatr w poprzednim numerze Gazety Kowarskiej. Pisząc o Pani Osobie użyliśmy błędnego imienia.

Prostujemy – aktorką Teatru 55 jest Pani Bogumiła Donhefner. redakcja GK

świadomość społeczna mieszkańców.

Krwi nie da się wyprodukować, tylko człowiek jest w stanie przekazać ten cenny dar. Wystarczy 450 ml, by uratować aż trzy osoby! Nie można jednak przestać się angażować, ponieważ potrzeby stale rosną. Krew wykorzystywana jest w przypadku: masywnego krwotoku, czyli gdy doszło do nagłej i znacznej utraty krwi (30–60%) podczas zabiegów chirurgicznych, przy dializie i krążeniupozaustrojowym, przy przetoczeniach wymiennych.

Jest niezbędnym składnikiem leczenia

chorób o podłożu immunologicznym, w profilaktyce konfliktu serologicznego między matką a płodem, w celu zapobiegania niektórym chorobom zakaźnym.

Krew może być potrzebna zarówno noworodkowi jak i seniorowi.

Oddając krew stajemy się bohaterami, ale także inwestujemy w nasze bezpieczeństwo. Dbając o innych – dbamy o siebie!

RCKiK oraz organizator Pan Karol Zakrzewski zapraszają na kolejne zbiórkę – 24.07.2019 w Parafii Św. Franciszka w godz:9:30 – 13:00.

3

Gazeta Kowarska / Z GABINETU PANI BURMISTRZ ELŻBIETY ZAKRZEWSKIEJ

Lato w gabinecie Pani Burmistrz W dzisiejszej rozmowie kilka wakacyjnych tematów. Będzie o akwenach wodnych i planach ich wykorzystania, koszeniu i łąkach kwietnych oraz o wizycie na Ukrainę i planach współpracy naszego ZSO im. Stanisława Lema ze szkołami z Ukrainy. (red) – Tematem zawsze gorącym, szczególnie latem, jest temat wodnej rekreacji. Czy są plany związane z naszymi zbiornikami wodnymi?

(Elżbieta Zakrzewska) – Tak. Temat zbiorników wodnych można podzielić na trzy tematy: wyspę przy ul. Karkonoskiej, wędkarski zbiornik obok i „Zalew” na ul. Zamkowej.

Temat pierwszy – wyspa. Mamy oficjalnie na pocztę złożoną ofertę pani, która chce wydzierżawić nie tyle wyspę, ale wodę wokół. Mamy też drugą ofertę na dzierżawę całości – w tym wypadku z zagospodarowaniem wyspy. Sam problem z byłym basenem jest taki, że sama wyspa wymaga dość sporych nakładów inwestycyjnych. W związku z tym, po rozmowie z zainteresowanymi przedsiębiorcami, doszliśmy do wniosku, że zaproponujemy Radzie Miejskiej, żeby oddać teren w długoletnią dzierżawę – na przykład trzydziestoletnią. Oczywiście z określonymi obostrzeniami z jednej i z drugiej strony. Już 2 sierpnia jest przetarg na zagospodarowanie tego terenu.

Kolejnym tematem jest teren kempingu obok basenu. W związku z tym, że bardzo modne staje się podróżowanie z własną przyczepą albo kamperem, to jest spore zainteresowanie tym obiektem – prowadziłam na ten temat rozmowy już z trzema firmami – 2 sierpnia też mamy przetarg na jego długoletnie zagospodarowanie.

Drugim zbiornikiem wodnym jest staw wędkarski, ale jego nie będziemy nijak zagospodarowywać, niech wędkarze sobie tam spokojnie wędkują. Zwłaszcza, że naprzeciwko przy stawie jest park rodzinny. Realizacja tej inwestycji się przedłuża, bo nie wszystkie elementy infrastrukturalne zostały odpowiednio przygotowane. Poprawiliśmy zaprojektowany mostek (który po ulewach znajdował się pod wodą) podłączyliśmy energię elektryczną do punktów oświetleniowych. Nie zgodziłam się też na jedna podstawową rzecz, a mianowicie na sadzenie krzewów podczas lata. Byłoby to bezcelowe. Posadzilibyśmy krzewy, które zaraz by wyschły. Dlatego inwestycja zakończy się jesienią i wtedy będzie można z niej korzystać.

Zalew czyli woda po byłej Fabryce Dywanów to nasz kolejny zbiornik. Są na to trzy chętne firmy. Jedna chce uruchomić tam kajaki i rowery, dwie pozostałe chcą postawić wyciąg nart wodnych wraz z wypożyczalnią. Chociaż przyznam szczerze, nie wiem jeszcze, jak do tego podejść pod względem przepisów budowlanych, ale na pewno ten kierunek będzie rozpatrywany.

– Temat koszenia w mieście i pomysł łąk kwietnych (o łąkach kwietnych piszemy w oddzielnym artykule – przyp. Red.).

– Od wielu miesięcy Lasy Państwowe promują łąki kwietne. Jest to związane z tym, że pszczoły nam nagminnie umierają. Dzieje się to z różnych względów, ale także dlatego, że ludzie wszystko wykaszają i nie ma pyłków, nie ma kwiatów, owady nie 4

mają gdzie funkcjonować. Na terenie Kowar mamy kilku fajnych pszczelarzy i możemy skorzystać z programu ratowania pszczół.

Byłam we Wrocławiu w Lasach Państwowych i będziemy chcieli na terenie Kowar stworzyć kilka łąk kwietnych. Może będzie to między blokami, może w innych miejscach – zdecydujemy po zaopiniowaniu przez specjalistę, które tereny się do tego nadają i będziemy o tym z mieszkańcami rozmawiać.

Chcemy też jeszcze zaproponować kowarzanom, żeby między blokami tworzyć sady. Są duże przestrzenie, które teraz są nagminnie wykaszane. Poza tym, że generuje to ogromne koszta, niszczy wszystkie owady, to trawa po wykoszeniu, przy takich upałach, jakie ostatnio mamy, zamiera. Niepodlewane trawniki żółkną i tworzy się piach, który jest jeszcze bardziej szkodliwy niż ta porastająca trawa. W związku z tym wymyśliliśmy następujące rozwiązanie. Brakuje nam wszędzie cienia, więc kupilibyśmy i posadzili między blokami, po konsultacji ze specjalistami, trochę różnych drzew owocowych i oddali je wspólnotom, żeby o nie dbały, a za to miały cień i owoce. Chcemy zaproponować mieszkańcom przejęcie terenów wokół ich bloków. Ktoś kiedyś w sposób nieprzemyślany sprzedał teren wspólnotom po obrysie budynku. I wychodzi na to, że dojście do budynku jest własnością miasta. Więc jeśli miasto ma odśnieżać, ma kosić, to miasto powinno za to brać pieniądze. Coś za coś. My nie chcemy za to brać pieniędzy, ale chcemy, żeby sobie mieszkańcy sami zadbali i będziemy teraz proponować wspólnotom, żeby przejęły na siebie te tereny. Przygotujemy je do sprzedaży, a wspólnoty będą tylko musiały opłacić koszty nabycia i aktu notarialnego. Oczywiście tu nie będzie przymusu, ale też nie będzie robionych pewnych świadczeń, bo miasta na to nie stać.

Każdy mówi, że należy mu się droga, należy mu się most, dopłata do wody, oświetlenie, etc. No dobrze, ale należy się również darmowa szkoła, przedszkole, dopłata do wody, dopłata do śmieci, kanalizacji. Ok. No to teraz sprawdźmy, ile tego podatku od każdej osoby wpływa? I okazuje się, że wpływa do nas kilkaset złotych rocznie, a wydajemy kilka tysięcy. Kto do tego dokłada? Przede wszystkim przedsiębiorstwa.

– Krótkie pytanie na koniec. Wróciła Pani właśnie z Ukrainy. Jak było?

– Pięknie, trudno i bardzo gorąco.

– Czy będzie coś ze współpracy między naszym ZSO a tamtejsza szkołą?

– To już teraz wszystko zależy od pani dyrektor i od nauczycieli ze szkoły „Lema”. Byłam w UNESCO – tym ukraińskim – rozmawiałam z dyrektorem, zastępcą, z ludźmi, którzy tworzyli podobne przedsięwzięcie w Lubomierzu. Tam są klasy zagraniczne, w tym momencie ukraińskie i jest do nich dużo chętnych.

To już jest czwarty rok funkcjonowania – po 20 osób z Ukrainy przyjeżdża, tutaj się uczy, szkoli. Duża część z nich zostaje. Na ogół są to osoby polskojęzyczne z korzeniami polskimi. Czują sentyment, chcą tutaj wracać. Szkolą się w zawodach, których nam brakuje. A dla nas najważniejsze jest to, że nam ta szkoła branżowa jest bardzo potrzeba do pozytywnego rozwoju miasta. Mam nadzieję, że coś z tego będzie.

– Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał Dariusz Kaliński

Gazeta Kowarska / EKOLOGIA

WYCINANIE I SADZENIE

rys. Roman Tryhubczak

Wycinka drzew, jaka miała miejsce w Wojkowie wywołała poruszenie wśród mieszkańców Kowar. Społeczeństwo obywatelskie tworzone przez mieszkańców miasta wykazało się sprawną reakcją i swą pozytywną aktywność ujawniło zarówno na portalach społecznościowych, jak i w sferze realnej.

W związku z tą sytuacja zaproszono p. Nadleśniczy Katarzynę Adamczyk na sesję Rady Miasta, a następnie zorganizowano spotkanie z mieszkańcami w Nadleśnictwie. W czasie spotkań uwypuklono w szczególności fakt, iż las bukowy, jaki występuje w naszej okolicy, podlega łatwym naturalnym odnowieniom. Zarówno mieszkańcy, jak i leśnicy zgodzili się, że wszyscy powinniśmy dołożyć starań, aby przyrodę – lasy – zachować dla przyszłych pokoleń w jak najlepszym stanie, a aktualnymi odnowieniami w sensie krajobrazowym będą się cieszyć, być może, dopiero nasze wnuki. Wskazano na funkcję retencyjną lasu, konieczność jego ochrony, szczególnie źródlisk, co powinno ratować sytuację związaną z zaopatrzeniem mieszkańców w wodę. Padła propozycja nasadzeń w mieście, np. drzewami miododajnymi – lipy, klony; stworzenia nowych alei, złożonych z gatunków tych drzew.

Kilka tygodni po tej sytuacji Nadleśnictwo wzięło udział w ogólnopolskiej akcji udostępniania mieszkańcom sadzonek drzew leśnych – jakkolwiek tylko po jednej sadzonce na osobę! Liczba ta, w przy-

padku zainteresowanych, stanowiła duży zawód. Sama wartość sadzonki to kwoty dosłownie groszowe, a ich nabycie przez portale internetowe nie stanowi problemu.

Tak rygorystyczne limitowanie liczby udostępnianych sadzonek jest tym dziwniejsze, że łatwo przewidzieć, iż niewielki odsetek mieszkańców będzie nimi zainteresowany. Większą wartością w mojej opinii jest to, że ktoś w ogóle się akcją zainteresował, niż to, aby ściśle limitować ilość sadzonek. Argumentacja, że nie można wydać większej liczby sadzonek jednej osobie, bo zabraknie dla wszystkich mieszkańców Kowar, rozmijała się zupełnie z rzeczywistością, chyba, że przeznaczono aż tak skrajnie małą ich liczbę, iż wydający miał obawy, czy nawet dla małej grupy zainteresowanych wystarczy po jednej sztuce. Jeżeli rzeczywiście by tak było, to świadczyłoby to bardzo niekorzystnie o organizatorach akcji, tak nagłaśnianej medialnie.

Pozwolę sobie w tym miejscu zasugerować, aby w przyszłości, jeśli akcja zostanie powtórzona, zabiegać o mniej restrykcyjny regulamin, a być może należy rozważyć stworzenie możliwości odpłatnego nabywania sadzonek przy tej okazji.

Warto moim zdaniem sprawę kontynuować, ale z modyfikacjami, bowiem sama akcja ogólnopolska miała służyć dla dobra wspólnego, a nie dla rozczarowań czy niezręcznych rozmów między zainteresowanymi mieszkańcami a osobami wydającymi sadzonki drzew leśnych, którzy przez takie uwarunkowania zostali od razu postawieni na kłopotliwych pozycjach. Tak niedopracowany sposób organizacji zakłócił w jakimś stopniu tym wszystkim zaangażowanym po obu stronach osobom radość i poczucie satysfakcji z wykonywania czegoś dobrego dla przyrody, jaka im się słusznie należała i jaką w sposób oczywisty powinni z tego działania odnieść.

MP

ŁĄKA CZY TRAWNIK

• Łąka potrzebuje kilkukrotnie mniej wody niż trawniki.

• Łąka wchłania 2 razy więcej wody niż trawnik, co chroni przed podtopieniami.

komunikacyjnych, ponieważ łąki zatrzymują i wiążą szkodliwe pyły.

Podczas pracy kosiarka zabija owady i małe zwierzęta żyjace wśród roślin.

W wielu miastach pojawiła się słuszna refleksja na temat trawników i możliwości ich zastąpienia łąkami kwietnymi. Takie akcje robi Wrocław, Kraków, jest nadzieja, że Kowary dołączą do tego innowacyjnego nurtu. Kilka argumentów, że to dobry pomysł na miejską zieleń.

Łąka pomaga w walce ze smogiem i skutkami zmian klimatycznych.

• Łąka wyłapuje pyły lepiej niż trawnik.

• Łąka magazynuje wody opadowe lepiej niż trawnik.

• Łąka obniża temperaturę powietrza, bo jest 10 razy wyższa niż trawnik.

Woda Dzięki rozbudowanemu systemowi korzeniowemu łąki są odporne na suszę. Jednocześnie w czasie ulewnych deszczów mogą absorbować dwa razy więcej wody niż trawnik.

Dlaczego warto zakładać łąki kwietne?

Bo łąka kwietna to same korzyści.

• Łąka to miejsce pełne życia, kolorów i zapachu kwiatów.

• Na łące może zamieszkać 300 gatunków zwierząt. Są to owady, małe ssaki, ptaki, gady i płazy.

• Na jednej łące spotkamy 60 gatunków roślin.

• Łąka daje przestrzeń dla zapylaczy (jedzenie w postaci nektaru, pyłku i roślin, miejsce do rozmnażania i schronienia na zimę).

Łąka jest estetyczna i poprawia komfort życia w mieście.

Łąka pomaga oszczędzać wodę.

• Rośliny łąkowe mają nawet 25 razy głębsze korzenie niż trawniki.

Koszenie Łąka nie wymaga regularnego koszenia, co oszczędza pieniądze miasta i zdrowie mieszkańców. Mało mówi się o tym, jak szkodliwe są spaliny z kosiarek: eksperci wskazują, że kosiarka produkuje tyle zanieczyszczeń, co 11 samochodów. Z drobnych cząsteczek niespalonego paliwa, wystawionych na promieniowanie słoneczne, powstaje smogotwórczy ozon. Wykorzystanie wysokich roślin łąkowych nie tylko ogranicza emisję spalin, ale wręcz sprzyja oczyszczaniu powietrza z zanieczyszczeń

Temperatura Wyższa roślinność pełni funkcję izolacyjną.

Zapobiega więc tzw. efektowi wysp cieplnych, który latem powoduje, że temperatura w mieście może być nawet o 10–15 stopni Celsjusza wyższa niż na przedmieściach.

Zwierzęta Łąki kwietne wzbogacają miejski ekosystem, stanowiąc pełne życia oazy bioróżnorodności. Dają pożywienie i schronienie pożytecznym owadom: pszczołom, motylom czy trzmielom, a także ptakom i małym ssakom.

Tekst na podstawie www.laka.org.pl

5

HISTORIA

pewnego człowieka

Urodził się w Kowarach w 1951 roku, kiedy nie było doradztwa zawodowego, coatchów rozwoju osobistego, ani programów stypendialnych. Mimo siermiężnej komuny, w której się wychował, ciągle z uporem dziecka poszukiwał i realizował swoje zawodowe fascynacje.

Był między innymi geologiem górniczym, saperem, rolnikiem, cieślą, dekarzem, drwalem motorniczym, projektantem ogrodów, budowniczym tratw i mostów pontonowych, restauratorem zabytków; rzeźbił i malował, mógł być burmistrzem. Taki nasz lokalny Leonardo.

Roman Tryhubczak i jego zawodowa historia.

Roman Tryhubczak przy autoportrecie sprzed 30. lat

– Jesteś znany jako człowiek różnych profesji i dorobku zawodowego starczyłoby dla kilku aktywnych osób. Romku, opowiedz, jak wyglądała Twoja zawodowa kariera.

Mój start zawodowy? Moją wielką fascynacją od dzieciństwa była geologia.

Taki wybrałem sobie zawód. I miałem to szczęście, że moją pierwszą pracę wykonywałem z wielką pasją i zgodnie z wykształceniem. Przez okres dwóch lat (1970–1972) pracowałem w kopalni miedzi, w Polkowicach jako geolog górniczy. W miarę zdobywania doświadczenia powierzono mi prowadzenie wyrobisk na oddziałach wydobywczych (810 i 850) oraz profilowanie geologiczne pierwszego szybu Kopalni Rudna. Gdy po dwóch latach pracy dostałem „zaproszenie” do odbycia zasadniczej służby wojskowej miałem dylemat. Na ogół kopalnie sku-

tecznie odraczały odbywanie służby wojskowej swoim pracownikom, a szczególnie tym „dołowym”. Mogłem skorzystać z tego przywileju, ale bez stałej gwarancji. Za kilka lat wniosek kopalni o odroczenie mojej służby wojskowej mógłby okazać się nieskuteczny. Postanowiłem więc odbyć dwuletnią służbę wojskową.

To było mocne przeżycie, bo z natury jestem pacyfistą i kocham wolność.

– Gdzie służyłeś?

Bilet dostałem do pułku pontonowo mostowego w Głogowie. W szkole podoficerskiej zrobiono ze mnie podoficera o specjalności saper–miner–pontonier. Później już sam uczyłem młodych żołnierzy tej specjalności. W ramach zajęć budowaliśmy mosty pontonowe na Odrze, pracowaliśmy z różnymi minami i materiałami wybuchowymi, głównie z plastikiem

i trotylem. W szkole poznałem również budowę mostów drewnianych. Tę wiedzę po części wykorzystałem przy budowie pomostu do transportu materiałów budowlanych niezbędnych do budowy amfiteatru na naszej kowarskiej wyspie w trakcie Telewizyjnego Banku Miast Kowary–Głuchołazy.

– Potrafiłbyś zrobić bombę?

– Tak i bezpiecznie ją zdetonować :-).

– Wyszedłeś z wojska, i co dalej?

– Nie wróciłem do kopalni. Wróciłem do

Z natury jestem pacyfistą i kocham wolność.

7

Gazeta Kowarska / TEMAT WYDANIA Kowar. Miałem dużo przykrych wspomnień z kopalni. Za dużo wypadków.

Za dużo śmierci. Ten bagaż skutecznie zniechęcił mnie do ponownej pracy pod ziemią. Dość łatwo znalazłem pracę w Kowarach. Zostałem szefem działu administracyjno-gospodarczego na Politechnice Wrocławskiej w Zakładzie „HYDRO-MECH” w tzw. dawnych zakładach górniczych R-1 (osada Podgórze). Głównie zajmowałem się pracą administracyjną oraz nadzorowałem drobne prace remontowe i gospodarze. To było w latach 1972–1974.

– Czyli średnio ciekawa robota?

– Średnio ciekawa. Ale szybko zostałem zaangażowany przy inwestycjach miejskich w ramach przygotowań do Banku Miast, zresztą jak wielu ludzi w Kowarach.

– Oczywiście w czynie społecznym?

– Tak, ten zwrot używany był powszechnie i w końcu zaczął się kojarzyć wyłącznie z systemem socjalistycznym, i to niestety w negatywnym znaczeniu.

A przecież idea angażowania się społecznie powinna kojarzyć się pozytywnie, to działanie szlachetne. Jednak wówczas to nie były prace społeczne. Pracownicy zatrudniani w kowarskich zakładach byli oddelegowywani do poszczególnych zadań inwestycyjnych w mieście. Wynagrodzenie za ten czas pracy otrzymywali w swoich firmach. Moim pierwszym zadaniem był stadion miejski. W miejscu dawnego, o widocznym nachyleniu boiska, miała powstać nowa pozioma i zdrenowana płyta z bieżnią wokół, mury oporowe oraz trybuny. Ja miałem to zadanie organizować i nadzorować. To czasami było bardzo trudne, ponieważ oddelegowani „społecznicy” nie mieli odpowiednich kwalifikacji. Na tej budowie nauczyłem się jeździć spychem tzw. stalińcem.

Moim drugim zdaniem był amfiteatr na kowarskiej wyspie. Gdy Bank Miast się skończył, doceniono moje zaangażowanie w ten sposób, że ówczesna naczelnik Kowar pani Ewelina Zaleta zaproponowała mi pracę w urzędzie na stanowisku szefa Zarządu Gospodarki Terenami, gdzie zajmowałem się głównie przygotowaniem i sprzedażą nieruchomości na terenie Kowar i Mysłakowic. Robiłem to z wielką pasją, a wykonywana praca łączyła się z dużą odpowiedzialnością.

8

Doświadczenie z zakresu gospodarki terenami i nieruchomościami przydawało mi się potem w pracy już w administracji samorządowej.

Z myślą, że mógłbym zostać rolnikiem, rozpocząłem dwu lub trzy letnią (już nie pamiętam) naukę w szkole przysposobienia rolniczego. Zrobiłem kurs traktorzysty.

Skończyłem szkołę z wyróżnieniem z myślą, że kiedyś kupię gospodarstwo rolne.

Idea angażowania się społecznie powinna kojarzyć się pozytywnie, to działanie szlachetne.

– Co dalej, jakieś awanse, zmiany?

– Później dostałem propozycję pracy w Ogorzeleckich Zakładach Chemicznych. Zatrudniono mnie na stanowisku specjalisty d/s racjonalizacji i wynalazczości. W okresie solidarnościowym angażowałem się mocno na rzecz tego ruchu. W stanie wojennym za działalność związkową zostałem zwolniony z pracy lub, jak kto woli, musiałem odejść z pra-

cy. Pracowałem tam około półtora roku.

I miałem problem, bo nie mogłem znaleźć nowej pracy. Był rok 1981 (stan wojenny).

Chciałem do Lasów. Był to również rodzaj buntu, emigracji wewnętrznej. Jednak, nie od razu się udało. W Lasach (LP) pracowało dużo ludzi, którzy nadużywali alkoholu i ciężko mi było znaleźć niepijącą osobę do tzw. pary. Ze względów bezpieczeństwa pracujący drwal musi mieć towarzystwo.

W końcu udało się w Nadleśnictwie ŚNIEŻKA. Zacząłem pracować jako zwykły drwal, a po specjalnych kursach jako drwal motorniczy-pilarz. Tak przepracowałem w Lasach Państwowych ponad dwa lata. Ponieważ nic nie trwa wiecznie, a po stwierdzeniu u mnie pierwszych oznak choroby wibracyjnej, postanowiłem zmienić zawód i podjąłem się pracy w firmie arch. Antoniego Bila w Karpaczu, która zajmowała się m.in. konserwacją zabytków. Fascynujące zajęcie. Brałem udział w pracach konserwatorskich w pałacu w Mysłakowicach, w Wangu w Karpaczu oraz w Krzeszowie. Zajmowałem się również renowacją starych mebli, snycerką, intarsją. Zdobyłem uprawnienia stolarskie, ciesielskie i dekarskie w Wałbrzychu.

– Miałeś też epizod z pracą za granicą.

– Tak, pierwszy trochę artystyczny w roku 1977. Byłem w Szwecji na zaproszenie.

W wolnych chwilach zacząłem malować akwarelą. Znajomi, u których mieszkałem, pokazali moje prace swoim znajomym i tak zacząłem realizować zamówienia. Drugi, to już druga połowa lat 80. Dostałem zaproszenie od znajomych do pracy. To była praca w rolnictwie przy uprawach drzew owocowych i krzewów ozdobnych. Wiedza rolnicza przydała mi się w tej pracy. Wśród Polaków byłem jedyny, który miał uprawnienia na ciągnik rolniczy. To było też fascynujące doświadczenie. Nowe znajomości, nowy świat. Po nocach uczyłem się szwedzkiego. Szef docenił moje starania, zaangażowanie i zaprosił mnie do mieszkania w swoim domu. Było do bardzo użyteczne wyróżnienie, bo nie musiałem dojeżdżać do firmy. Potem miałem taką sympatyczną sytuację, że szef dawał mi pod opiekę studentów, którzy przyjeżdżali na praktyki.

...we własnej niedźwiedziej skórze

Gazeta Kowarska / TEMAT WYDANIA

Dwie zaprzyjaźnione skóry... w Bukowcu.

– Miałeś też przygodę z ciesielstwem.

– Tak, zrobiłem kilka więźb dachowych, w tym jedną w Szwecji. Ta ostatnia była ciekawa, bowiem uwzględniała połączenie dwóch budynków pod kątem. I może coś, co tylko „otarło się” szkutnictwo.

Kiedyś spytano mnie czy potrafię zbudować tratwę na 30 osób. Odparłem – oczywiście – mimo, że nigdy tego nie robiłem.

Rano miałem już gotowy projekt z rysunkami i zestawieniem materiałów. To się udało, był duży sukces. Do tratwy zamocowaliśmy dwa duże silniki motorowe.

Konstrukcję zrobiłem taką, że była łatwa w montażu i załadunku na ciężarówkę.

Dzięki temu z przyjaciółmi jeździliśmy po południowej Szwecji pływając po jeziorach i rzekach, bo można było ją łatwo montować.

czasie (1991 r.) burmistrz Karpacza Józef Piotrowski zaproponował mi kierowanie referatem geodezji, gospodarki gruntami w Karpaczu. Pracowałem tam do 2002 r. W międzyczasie z powodzeniem startowałem do Rady Miejskiej w Kowarach (kadencja 1994–1998). Był to ważny okres w historii miasta. Kowary miały aspirację zostać miastem turystycznym,

– Długo pracowałeś w Szwecji?

– Cztery, może pięć lat, z przerwami oczywiście, skończyłem chyba w 1991.

zresztą nie miały wyjścia. Zakłady padły – tysiące ludzi były bez pracy – dramat!

W związku z tym radni uznali, że miasto musi mieć deptak bez ruchu samochodowego. Potężne zadanie logistyczne i nie tylko. Zmiana dotyczyła budowy zupełnie nowej infrastruktury w ścisłym centrum miasta, ale również i mentalności jego mieszkańców!

– Co zdecydowało, że zrezygnowałeś z wyjazdów?

– Byłem tu potrzebny rodzinie – dzieci dorastały bez ojca. Chciałem też stabilizacji, zająć się budową domu. W tym

Kiedyś spytano mnie, czy potrafię zbudować tratwę na 30 osób. Odparłem – oczywiście – mimo, że nigdy tego nie robiłem.

– W międzyczasie budowałeś też dom i postanowiłeś go sam zaprojektować.

Jak to było?

– Jak człowiek ma jakiś problem, to chce go rozwiązać. I nie zawsze wybiera drogą najłatwiejszą. Po prostu chciałem wybudować dom (syna już miałem, las też już rósł). Byłem przekonany, że zaprojektowanie domu to nic nadzwyczajnego skoro ludzie to robili od wieków. Nawet tacy, co nie kończyli żadnych szkół, jedynie trzymali się zasad i tradycji w tym zakresie. I tak wymyśliłem, że jeżeli wezmę książki, poczytam i nauczę się projektować, to dam radę. Trwało to rok.

Później narysowałem projekt domu tuszem na kalce, teksty na maszynie do pisania, obliczenia konstrukcyjne podpisał mi znajomy inżynier budownictwa, następnie projekt oddałem architektowi do sprawdzenia i zatwierdzenia. Po tygodniu powiedział, że nie ma uwag i podpisał. Taki epizod. Dom w stanie surowym wybudowałem. Stoi do dzisiaj (choć już nie jest mój :-).

– Byłeś też wiceburmistrzem Kowar.

– Tak, pod koniec 1994 roku Rada Miejska w Kowarach zaproponowała mi sta9

Gazeta Kowarska / TEMAT WYDANIA

Tu na razie jest ściernisko, ale będzie...

Stacja Narciarska Kowary

10

Gazeta Kowarska / TEMAT WYDANIA nowisko burmistrza Kowar (wówczas rady miały takie kompetencje). Jednak ze względów rodzinnych, mogłem się zgodzić wyłącznie na stanowisko wice-burmistrza Kowar, które pełniłem przez okres ponad dwóch lat, pracując jednocześnie w dwóch urzędach miejskich. Był to najtrudniejszy okres w moim życiu zawodowym, można powiedzieć rodzaj eksperymentu (kto wytrzyma dłużej), któremu musiałem się podporządkować, ponieważ zgodnie z wolą burmistrza Karpacza – pracując w Kowarach – musiałem jednocześnie kierować referatem geodezji i gospodarki gruntami w Urzędzie Miejskim w Karpaczu.

– I...?

– I pod koniec lat 90. zaczęły się problemy z kręgosłupem. Czasami ból nie pozwalał wyjść z domu. Byłem „operacyjny”.

Po zabiegu zostałem skierowany na rentę rehabilitacyjną. Po dwuletnim okresie rehabilitacji nie zdecydowałem się na powrót do Urzędu Miejskiego w Karpaczu.

Zostałem bezrobotnym. To był bardzo twórczy okres. W tym czasie powstało wiele prac. Ponownie radnym w Ko-

warach zostałem w roku 2006. Dwa lata później Burmistrz Kowar zaproponował mi pracę w „Stacji Sportów Zimowych i Paralotniarstwa Kowary” Spółce z o.o., gdzie pracuję do dzisiaj, pełniąc dodatkowo funkcję prokurenta.

– O jakich Twoich pasjach i zawodach jeszcze nie powiedzieliśmy?

– Byłem też rzeczoznawcą majątkowym,

Zmiany wynikały z mojej ciekawości świata, każącej mi przenosić uwagę z jednej rzeczy na drugą z jednakową intensywnością. również z pasją projektowałem i realizowałem ogrody i skwery łącznie z małą architekturą, zdobyłem uprawnienia państwowe i pracowałem na wyciągu narciarskim w Karpaczu, mam patenty płetwonurka i żeglarza, ale byłem też bezrobotnym z prawem i bez prawa do zasiłku.

– Skąd u Ciebie taka potrzeba zmiany, nie tylko miejsca pracy, ale przede wszystkim zawodów. Przecież to zawsze zaczynanie wszystkiego od nowa?

– To prawda, tak często się dzieje, ale te zmiany wynikały z mojej ciekawości świata, każącej mi przenosić uwagę z jednej rzeczy na drugą z jednakową intensywnością. Praca jest i była dla mnie pasją tak samo, jak malarstwo, i chyba nigdy nie bałem się zmian. Wówczas życie staje się interesujące. Niestety jest zbyt krótkie, żeby wszystkiego spróbować.

– Gdybyś teraz miał możliwość wyboru zawodu, tak od początku, to co byś wybrał?

– Pytanie abstrakcyjne. Odpowiedź musiałbym przemyśleć. Być może pozostawiłbym wszystko niezmienione? Poza Wszechświatem jest wiele fantastycznych i ciekawych rzeczy na Ziemi, których warto by było jeszcze spróbować, bliżej poznać. Na przykład fascynujące byłoby zbudowanie drewnianej łodzi żaglowej. Szkutnictwo to połączenie ciesielki i stolarstwa. Tak, to chyba ten kierunek by mnie interesował teraz – dzisiaj :-).

– Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał Dariusz Kaliński, zdjęcia: Dariusz Kaliński, Paweł Perłowski

...no i chciałem być rolnikiem – realizacja.

11

Gazeta Kowarska / SPORT Następny tekst wspomnieniowy o kowarskiej przygodzie z karate. Tym razem coś o sobie i historii Shotokanu opowie Michał Pezda, który w latach 80. i 90. uprawiał w Kowarach ten sport z duzym zaangazowaniem.

Obóz w Łagowie, lata 80. Adam Peczeniuk z adeptami karate

40 lat Karate Shotokan w Kowarach CIĄG DALSZY WSPOMNIEŃ Trudno jest napisać tekst o karate osobie, która z tym sportem nie była związana zawodniczo. Nie jestem w stanie pochwalić się osiągnięciami w zawodach na poziomie krajowym, europejskim czy światowym. Niełatwym wydaje się zachęcenie czytelnika do lektury o karate tradycyjnym właśnie teraz, gdy jest tyle rodzajów sportów i zajęć pozalekcyjnych do wyboru, tyle możliwości różnych aktywności sportowych, z której to oferty może swobodnie korzystać młodzież i dorośli.

Pomimo wszystko jednak odnajduję powody, dla których, czuję się przywołany do podjęcia próby napisania o mojej przygodzie z karate, która rozpoczęła się w latach 80-tych, gdy uczęszczałem do szkoły podstawowej w Kowarach.

Nie pamiętam już, za czyją namową pojawiłem się na treningu prowadzonym przez Sen-Paia Adama Peczeniuka. Motywacją do wzięcia udziału w zajęciach być może było to, że jako szczupły chłopak chciałem nabrać większej sprawno12

ści, siły i odwagi, a z drugiej strony nie było to organizacyjnie trudne z powodu bliskości szkoły od mojego domu. Nie istniał też, przyznajmy, zbyt wielki wybór dyscyplin sportu w Kowarach w tamtym okresie. Mieliśmy możliwość trenowania, albo piłki nożnej na stadionie miejskim albo karate na sali gimnastycznej w dawnej SP 4, bo hala przy SP 1 powstała w późniejszym okresie.

Niewątpliwie, egzotyka tego sportu, jego historia i magia, tak silnie oddziałujące w latach 80. po filmach z Brucem Lee, które przyciągały młodzież na salę treningową – dojo, na pewno udzieliły się również i mnie.

Pierwsze zajęcia, jakie pamiętam, wiązały się z koniecznością „przetrwania” rozgrzewki, którą Sen Pai Adam Peczeniuk prowadził z żelazną konsekwencją, także walkę, najpierw z własnymi słabościami, rozpoczęliśmy już na samym początku, nie znając jeszcze żadnej techniki karate.

Fenomenem było, jak Instruktor potrafił prowadzić zajęcia, jak umiał motywo-

wać, aby pomimo ogromnego wysiłku, nie zniechęcić uczniów do dalszych treningów. W tym dopingowaniu p. Adam Peczeniuk był niedoścignionym mistrzem w swej sztuce, bowiem, gdy już wydawało się, że „dalej nie można”, wówczas pojawiał się dowcip, anegdota, co sprawiało, że nie myślałeś, że więcej tych powtórzeń nie jesteś w stanie wykonać, czy wytrwać w danej pozycji, ale skupiałeś swą uwagę na chwilę właśnie na tej anegdocie czy historii z Dalekiego Wschodu lub bliższej okolicy i jednak wytrzymałeś do upragnionego „Yame!” (koniec) wypowiedzianego przez Instruktora.

Kiedyś, podczas jednego z obozów treningowych, Sen-Pai Adam zapytany, skąd u Niego bierze się ta swada, zdradził swe niezrealizowane marzenie, jakim były studia polonistyczne, co cały czas motywowało Go do rozwoju talentu erudycyjnego.

Jednocześnie Jego przykład udowadniał, że często nie formalnie kwalifikacje czy tytuł naukowy przesądzają o przydatności danej osoby do pracy z ludźmi.

Po kolejnych treningach, gdy kondycja stawała się lepsza, rozwijaliśmy umiejętności „prawdziwego” karate – poznawaliśmy pozycje, techniki uderzeń i kopnięć, całe układy – kata czy później podstawy kumite – walki, a sama rozgrzewka przestała być już takim wyzwaniem.

Karate stawało się częścią i szkołą życia.

Po roku treningów przyszła kolej na egzamin na stopnie kyu, organizowany przez Klub z udziałem Sen Seia z Warszawy, jakim był ś.p. Leszek Drewniak. Sama postać Leszka to temat odrębnej legendy o człowieku zasłużonym dla sportu i obronności kraju – członek misji „Uphold Democracy” na Haiti, dowódca wyszkolenia jednostki elitarnej GROM, wychowawca karateków; człowiek sportów walki, a jednocześnie osoba bardzo ciepła i przystępna w rozmowie, obdarzona dużą charyzmą. Wyniki egzaminów były różne, ale to właśnie stanowiło szkołę radzenia sobie z sytuacjami egzaminacyjnymi. Leszek Drewniak wielokrotnie gościł w Kowarach, gdzie przeprowadzał egzaminy na stopnie uczniowskie i mistrzowskie w karate oraz prowadził treningi, także poza przyjętą tradycyjną konwencją, zbliżone bardziej do nauki samoobrony na ulicy niż tradycyjnego karate, co na owe czasy było niespotykanym wydarzeniem.

Poznanie człowieka tak utytułowanego możliwe było dzięki talentowi organizacyjnemu trenera Janusza Piepiory, Jego

Gazeta Kowarska / SPORT gościnności, otwartości i rzadko spotykanej uprzejmości, która nigdy u Janusza nie zawiodła i pozostaje Jego immanentną cechą do dziś. Jestem w pełni przekonany, że klub osiągnął swój wielki sukces właśnie dzięki najskuteczniejszemu kowarskiemu duetowi – łącząc swadę Adama Peczniuka z umiejętnościami organizacyjnymi Janusza Piepiory. Ich wspólne działanie pomogło „otworzyć wiele drzwi”, a w konsekwencji zaowocowało sukcesem – sportowym, zawodowym i osobistym – wielu osób związanych z kowarskim karate.

Nieodłącznym elementem życia Klubu Karate w Kowarach były obozy szkoleniowo – treningowe w Łagowie Lubuskim nad jeziorami Łagowskim i Ciecz, organizowane corocznie na terenie schroniska „Na Półwyspie”; w początkowej fazie były to obozy pod namiotami. Każdy uczestnik musiał ten namiot, bardzo ciężki (starego typu), sam przenieść przez odcinek ok. 600 m. na półwysep, także my dzieci z 3–4 klasy SP, ponieważ autokar nie mógł tam dojechać, a następnie go

rozbić. W okresie deszczowym należało namiot okopać, bo w przeciwnym razie zostałby zalany i odpłynął, często przy większych ulewach i tak zamakał. W późniejszej fazie organizacji obozów dostępne były już domki campingowe, co stanowiło wyraz niebywałego komfortu.

Dzień obozowy wypełniały treningi, od 7:30 poranna zaprawa, trening po śniadaniu i popołudniowy. Wieczory miały charakter spotkań towarzyskich, były bardzo wesołe i generalnie owocowały nawiązaniem wielu znajomości, pozwalały integrować klub. Wyjazdy zawsze były przygotowane wzorowo pod względem organizacyjnym i korzystne ekonomicznie, pozostawiły wiele wspomnień.

Karate pozostaje częścią mojej osobowości do dzisiaj, mieszkając w Poznaniu, jako pracownik korporacji, dokładam starań, aby zachować sprawność fizyczną, i pomimo jakichś przerw w treningach, myślę, że udaje mi się właśnie dzięki temu z powodzeniem utrzymać tę sprawność i wskaźnik BMI na dobrym poziomie, co pozwala na nieodzowną w mej

40 LAT – I TO NIE JEST OSTATNIE SŁOWO

W

ramach obchodów czterdziestolecia istnienia w Kowarach Karate Shotokan 17 maja 2019 roku w sali wystawowej MOK w Kowarach odbył się wernisaż wystawy fotograficznej.

Kilkadziesiąt fotografii z 40 lat istnienia sekcji było przyczynkiem do spotkań kolegów sprzed wielu lat. Były wspomnienia, podziękowania dla osób związanych z sekcją i chyba trochę wzruszeń, choć do tego karatecy nie bardzo są skorzy się przyznawać. W tym dniu miała swoja premierę też nowa aranżacja sali wystawowej MOK, którą zaprojektował i wykonał nasz lokalny artysta Roman Tryhubczak. Wystawę można było oglądać przez prawie miesiąc. Uroczyście zakończył ją finisaż, na który przybyli honorowi goście. Był wśród nich v-ce Marszałek Województwa Dolnośląskiego prof. Marek Obrębalski, który wręczył odznaczenia Pawłowi Piepiorze (złotą odznakę zasłużonych dla Województwa Dolnośląskiego) i Januszowi Piepiorze (srebrną odznakę zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego). Na uroczystość przybył też trener kadry Wielkiej Brytanii w Karate Steve Roberts, który wręczył panu Januszowi Piepiorze stopień 8 dana. Na jesień planowana jest jeszcze jedna wystawa tym razem tematem przewodnim będą prywatne zdjęcia osób ćwiczących karate – uczestników obozów w Łagowie w latach 70. 80. i 90. Jeśli ktoś chce zaprezentować fotografie ze swoich zbiorów – zapraszamy do kontaktu z biurem MOK w Kowarach (kowary. mk@gmail.com, tel. 75 718 25 77). W temacie odznaczeń zwią-

pracy szybkość podejmowania decyzji.

Również podczas zamieszkania w Poznaniu nawiązałem wiele znajomości dzięki treningom, a w Kowarach staram się pielęgnować kontakty z bardzo wczesnego okresu karate, które niezmiernie cenię; także karatecy tworzą społeczność ponad regionami i zawsze można się odnaleźć.

Jako ojciec dwojga nastolatków ubolewam, że współcześnie młodzież spędza tak wiele czasu przy smartfonach i komputerach – pewnie się nie da wyeliminować tego trendu; jednakowoż chciałbym, aby gdzieś przebiło się to, że warto żyć wiele bardziej realnie niż wirtualnie, trenować, współzawodniczyć. Naprawdę jest łatwiej tą drogą zdobyć uznanie, nawiązywać relacje koleżeńskie i osiągnąć sukces oraz szczęście.

Zachęcam Wszystkich, szczególnie Uczniów, do aktywniejszego działania w „realu”, może właśnie poprzez udział w treningach sportowych karate!

Michał Pezda

zanych z naszymi zawodnikami karate to miło nam poinformować, że Prezydent RP Andrzej Duda przyznał Pawłowi Piepiorze Brązowy Krzyż Zasługi za zasługi dla sportu i upowszechnianie kultury fizycznej. Odznaczenie wręczył mu w dniu 27.06.2019 Paweł Hreniak – Wojewoda Dolnośląski. Zdjęcia z tej uroczystości pojawia się pewnie na jesiennej wystawie. kid

13

Gazeta Kowarska / MEDIA

O mediach lokalnych Rozmowa z Leszkiem Kosiorowskim, dziennikarzem, wolnym strzelcem medialnym, specjalistą od mediów społecznościowych.

Leszek Kosiorowski (po prawej) podczas wywiadu dla Arki Karkonoszy z Patrykiem Guzikiem w górniczym wagoniku

(red) – Leszku, w związku z tym, że nasza Gazeta Kowarska w tym roku obchodzi swoje 15-lecie istnienia, a Ty byłeś jej naczelnym redaktorem przez trzy lata, chcielibyśmy porozmawiać o lokalnych mediach i ich kondycji.

(Leszek Kosiorowski) – Z przyjemnością.

– Jak oceniasz stan lokalnych mediów nie tylko w okolicy, ale ogólnie w Polsce?

– To jest taki zróżnicowany obraz. Wszystko zależy od kilku czynników. Pierwsze to to, czy znajdzie się silna osobowość z przesłaniem i z misją społeczną, która chce ten zawód wykonywać dla dobra publicznego. A po drugie, czy ma za sobą jakieś zaplecze finansowe, które pozwala tej osobie robić to tak, jak powinna. Mówiąc w największym skrócie i dobitnie: nie siedzi w czyjejś kieszeni i pisze prawdę o tym, co się dzieje.

– Czy takie lokalne media, o jakich mówisz, istnieją w przestrzeni Dolnego Śląska?

– To jest trudne, bo w tej chwili media są w bardzo ciężkiej sytuacji finansowej.

Mówiąc w skrócie internet zniszczył rynek medialny, jaki był kiedyś, gdy dziennikarz był niezależny i pisał to, co uważał za stosowne, dla dobra czytelników i opinii publicznej. A potem nagle pojawiło się coś takiego, że musimy mieć jakieś umowy z instytucjami, firmami, właściwie z każdym kto nam zapłaci, bo będzie fajnie, bo musimy jakoś przeżyć. I to dopadło szczególnie lokalne media.

14

– To w takiej sytuacji, czy lokalne media obecnie mogą być niezależne?

– To zależy, bo są lokalne media uzależnione od gminy, ot choćby Gazeta Kowarska i jest pytanie, jakie zadanie spełnia ta gazeta. Nie jesteśmy gazetą śledczą, tylko taką, która opisuje Kowary, pokazuje interesujące osobowości, ciekawe zjawiska. I to jest takie specyficzne medium.

Natomiast gazeta niezależna powinna pisać o wszystkim, także o złych zjawiskach, być takim psem tropiącym lokalną władzę. Gazeta utrzymywana przez samorząd nie będzie taką gazetą. Wiadomo. I to nie tylko gazeta wydawana przez samorząd, ale nawet taka gazeta, która formalnie jest niezależna, ale ma umowy z samorządem „aby współpracować” – tak to się ogólnie mówi, a tak naprawdę głosi chwałę samorządu, burmistrza i tak dalej. W tej chwili można odnieść wrażenie, że niektóre media to są agencje pijarowe, które szukają klientów wśród instytucji, czasami osób prywatnych chcących się jakoś tam wylansować, chociażby przed wyborami. Media szukają tych umów, żeby mieć ich jak najwięcej, żeby jakoś przeżyć. I to ma naprawdę ogromny wpływ na to, jak przedstawiają rzeczywistość. One pokazują jakąś rzeczywistość, ale nie jest to już takie dziennikarstwo bezwzględne, niezależne.

– Leszku, byłeś kiedyś dziennikarzem, który nie unikał trudnych tematów. Czy takie dziennikarstwo, nazwijmy je śledczym, obecnie lokalnie istnieje?

– Nie. Nie istnieje już.

– Czy media społecznościowe, jako narzędzie upubliczniania i rozpowszechniania informacji, często takich, które nie pojawiają się w oficjalnym obiegu, mogą przejąć rolę dziennikarstwa śledczego?

–Jeszcze nie, ale idziemy w tym kierunku. W tej chwili ten rynek medialny się przepoczwarza, zmienia się, i to zajmuje czasami wiele lat. Nikt nie wie, w jakim kierunku to pójdzie. Nikt nie przewidział jeszcze 20 lat temu, że potęga internetu będzie tak wielka. Te wielkie koncerny medialne, które się kiedyś opierały na gazetach i telewizji nie przewidziały tego. Często zaspały. Obecne internetowe potęgi medialne narodziły się nie z tych dawnych potęg medialnych, ich źródła są gdzie indziej. Początki Onetu czy Wirtualnej Polski to nie prasa. Trudno wyrokować, ale wydaje mi się, iż idzie to w tym kierunku, że youtuberzy, ale nie tacy rozrywkowi, ale poważni, będą przyszłością dziennikarstwa śledczego. Film Tomasza Sekielskiego jest dobrym przykładem, w jakim kierunku to może pójść. I pokazuje też, jak słabe są te media tradycyjne. Sekielski nie dostał pieniędzy od silnych grup medialnych, chociaż próbował, bo dla nich temat pedofilli w Kościele Katolickim był bardzo niewygodny. To pokazuje słabość mediów tradycyjnych i siłę mediów społecznościowych i możliwość finansowania ich ze zbiórek publicznych. Przecież Sekielski zebrał pieniądze od darczyńców i film można obejrzeć na Youtube za darmo i zrobił on ogromna furorę. Ale Tomasz Sekielski jest jeden. Jest to reporter śledczy, utytułowany, naprawdę uczciwy do bólu. I pewnie pójdą śladem jego inni, natomiast to nie jest droga dla każdego. Ta nasza rzeczywistość jest o wiele bardziej szorstka. Z drugiej wygląda to w ten sposób, że media społecznościowe są takim polem do wyżywania się przez różnych megalomanów, którzy niczym się nie wyróżniają, a tutaj mogą wreszcie zaistnieć.

To jest takie miejsce, gdzie można swoje kompleksy odreagować i, opluwając innych, pokazać siebie, że ja istnieję i jakieś tam audytorium przy tym zbudować.

Z drugiej strony media społecznościowe potrafią wiele dobrego zrobić, jeśli się wokół jakiejś dobrej idei skrzykną. I wtedy naprawdę potrafią coś ujawnić ciekawego, coś złego, skończyć z czymś złym, czy zacząć coś dobrego. Ale to jest bardziej akcyjne, a nie systemowe.

Gazeta Kowarska / MEDIA LO G OTYP C Z A R NO -BI AŁY

– A czy tacy lokalni influencerzy, czyli tacy, którzy prowadzą sobie konto na Facebooku albo kanał na Youtube są źródłem informacji i czy mogą zastąpić w jakiś sposób lokalne media?

– Oni są źródłem jakiejś informacji. Skoro mają swoich obserwujących, swoich „followersów”, swoich fanów to znaczy, że są. Natomiast to jest takie zjawisko, że zły pieniądz wypiera dobry, zwłaszcza jak tego dobrego nie ma. Jeśli nie ma jakiegoś niezależnego solidnego medium, a takich jest coraz mniej z uwagi właśnie na sytuację przejścia mediów tradycyjnych w te nowe, to wytwarza się taka próżnia. I w tę próżnię wchodzą różne takie efemerydy, które trwają po parę lat.

I tam po prostu pluje się jadem, podaje informacje prawdziwe, nieprawdziwe, półprawdziwe, czy jakieś niepełne i ludziom to miesza w głowach.

– Czy ktoś to jest w stanie zweryfikować? W mediach społecznościowych prawda miesza się z fake newsami i jak to sprawdzić, jak bronić się przed fałszywymi oskarżeniami czy informacjami?

– Obawiam się, że bardzo trudno się temu przeciwstawić. Kiedyś w redakcji ktoś napisał tekst, ktoś to weryfikował, ktoś brał za to odpowiedzialność. Teraz ktoś coś wie albo wydaje mu się, że wie, albo ocenia – ludzie często mylą opinie z faktami – i publikuje informację. Inni to uznają za fakty i podają dalej, udostępniają i informacja idzie w świat. Nikt tego nie weryfikuje i bardzo trudno to będzie wyplenić. I właściwie, jeśli ludzi nie będą się bronić, np. podawać do sądu tych, którzy rozpowszechniają takie nieprawdziwe informacje, to w zasadzie ciężko będzie z tym wygrać. Sytuacja jest prostsza, kiedy ktoś fałszywe informacje publikuje i się pod nimi podpisuje. Trudniej jest, kiedy są one anonimowe, a takie ostatnio są często stosowane do walk informacyjnych, wpływania na opinie publiczną szczególnie w skali globalnej.

Lokalnie jestesmy w lepszej sytuacji, bo znamy jednak tych ludzi, o których jest mowa w takich fake newsach, możemy te informacje weryfikować. Możemy podejść, zapytać, pójść gdzieś i się dowiedzieć, jakie są fakty. Lokalnie mamy takie możliwości.

Ocalmy pamięć Karkonoszy!

ARKA KARKONOSZY

To nazwa projektu, który od początku tego roku realizuje miejski Ośrodek Kultury w Kowarach wraz z Fundacją Pamięć Karkonoszy z miejscowości Horní Maršov w Czechach. W ramach projektowych działań, oprócz wielu eventów integrujących mieszkańców Polski i Czech, powstanie wyjątkowe w skali polsko-czeskiego pogranicza Dokumentacyjne Centrum Karkonoszy (DCK).

DCK podzielone jest na dwie części. Jedna powstaje w Horním Maršovie w Czechach – będzie to archiwum zbierające i cyfryzujące dokumenty, zdjęcia dotyczące czeskiej strony Karkonoszy. Będzie miało charakter typowego, tradycyjnego archiwum, gdzie przechowywane będą dostarczane przez mieszkańców dokumenty. Całość dostępna będzie w internecie na stronie https://archakrkonos.cz. Druga część DCK PL – o nazwie Arka Karkonoszy – powstaje w Kowarach w piwnicach po byłym Klubie Dywanów w MOK-u. Ta część będzie nastawiona bardziej na nowoczesne media i oprócz archiwum, gdzie cyfryzowane będą zdjęcia, powstaje też półprofesjonalne studio filmowe. Jego zadaniem będzie tworzenie materiałów filmowych dokumentujących polską część Karkonoszy – szczególnie Kowar. Będą nagrywane wywiady z ciekawymi ludźmi, filmy dokumentujące przestrzeń architektoniczną – budynki i ich mieszkańców, relacje z miejskich wydarzeń, a w perspektywie kilku miesięcy lokalny serwis informacyjny. Materiały już powstają i można je zobaczyć na kanale Youtube i na Facebooku pod nazwą DCK Arka Karkonoszy. Ważnym elementem, który ma scalać cyfryzowane i tworzone materiały, jest aplikacja Arka Karkonoszy. Będzie ona swego rodzaju lokalną Wikipedią, w której będzie można w łatwy sposób znaleźć potrzebne zdjęcie lub film, osobę, wydarzenie – wszystko będzie połączone linkami i ujęte w kategorie tematyczne. Prace nad systemem trwają. Dostęp do zebranych danych za pośrednictwem aplikacji w pierwszej fazie będzie możliwy tylko w budynku MOK-u z wykorzystaniem lokalnej sieci, w późniejszym czasie zbiory będą dostępne na stronie czeskiego partnera (https://archakrkonos.cz).

Oprócz budowy DCK zaplanowanych jest szereg działań angażujących czeską i polska stronę projektu. W maju odbyła się konferencja inauguracyjna, w której uczestniczyło kilkadziesiąt osób. Ponad stu członków zespołów ludowych z Polski i Czech spotkało się 25 maja w MOK-u na imprezie „Wiosna z tradycją. Polsko – czeskie spotkania zespołów ludowych”. Były występy, biesiada i opowieści o tradycjach. Natomiast w czerwcu na dwudniowych warsztatach graffiti spotkała się młodzież z Trutnowa i Kowar. Podczas pierwszego dnia zajęć uczestnicy poznawali techniki wykonywania grafik na tkaninie. Drugiego dnia poszli w teren, czego wynikiem były cztery prace, które pojawiły się na kowarskich murach. Ich tematem, tak jak i całych warsztatów, były wydarzenia roku 1968, czyli agresja wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację.

W sierpniu w ramach projektu odbędą się trzydniowe warsztaty filmowe pod hasłem „DNA Karkonoszy”, a we wrześniu – warsztaty fotograficzne „Pamięć Karkonoszy”.

DCK Arka Karkonoszy sukcesywnie rozwija swoją działalność. Jeśli macie zdjęcia, które chcielibyście zeskanować w bardzo dobrej jakości lub macie pomysł na ciekawy materiał dokumentalny zachęcamy do kontaktu na FB (DCK Arka Karkonoszy) lub wizyty w biurze MOK-u w Kowarach, tel. 75 718 25 77, mail: kowary.mok@gmail.com.

4

Arka Karkonoszy logo OK.indd 4

23.06.2019 23:21

Ocalmy pamięć Karkonoszy! Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Program: Interreg V-A Republika Czeska – Polska Oś priorytetowa 4: Współpraca instytucji i społeczności. NR: CZ.11.4.120/0.0/0.0/17_028/0001630

– Dziękujemy za rozmowę.

Rozmawiał Dariusz Kaliński 15

Gazeta Kowarska / KULTURA

Promowali Kowary i „Złotą” płytę Członkowie Kowarskiej Orkiestry Rozrywkowej jak co roku wyjechali w lipcu na sześciodniowy obóz szkoleniowo wypoczynkowy. Jak zwykle nad polskie morze. W tym roku wyjazd łączył się z promocją świeżo wydanej przez zespół debiutanckiej płyty zatytułowanej „Złota”. W czasie pobytu na wybrzeżu KOR zagrał 3 koncerty (Pobierowo, Pustkowo i Rewal). Konferansjer i kapelmistrz w jednej osobie Robert Oskulski opowiadał nie tylko o muzycznych dokonaniach orkiestry, ale również o naszym mieście, promując Kowary wśród licznie przybyłej publiki. W czasie wyjazdu pogoda była raczej wietrzno-deszczowa, ale muzyka kowarskiego big bandu skutecznie rozgrzewała zziębniętych turystów. Nasza orkiestra to od 30 lat kuźnia muzycznych talentów, takimi młodymi przykładami są Leon Kancerek i Łukasz Schmidt, czyli zespół Lemoniada. Ich duet jest znany nie tylko w Kowarach i w Karpaczu, ale też z powodzeniem supportował Kowarską Orkiestrę podczas nadmorskich koncertów.

Chętni mogą otrzymać promocyjną płytę Kowarskiej Orkiestry Rozrywkowej w MOK-u w Kowarach.

Kid

Lemoniada, czyli support KOR-u

Nie strój zdobi człowieka, ale nastroić instrument trzeba.

Jacek i Stanisław w czasie strojenia

Kowarska Orkiestra Rozrywkowa i kilku fanów

REKL AMA

Kowary, ul. Szkolna 2 (budynek MOK) 661 162 812 | 503 537 046 16

Gazeta Kowarska / KULTURA

Legenda o Kowarskim Runie

D

awno, dawno temu żył wielki gwarek, alchemik i podróżnik, Laurentius Angelus, który potrafił ze skały wydobyć metal. Na zboczach góry Rudnik całymi dniami poszukiwał cennych kruszców. Kamień spomiędzy korzeni wielkich drzew wykopywał, w ogniu z niego żelazo sprawiał. Płynący metal studził wodą z górskich źródeł i w ogniu przemieniał w niezwykłe przedmioty, które lśniły w słońcu jak srebro, lecz były od srebra twardsze. Waloński mistrz kroił nimi kamienie na plastry i wiercił otwory w kwarcu i granicie.

Nie tylko skała i drewno były mu posłuszne. Znał on także sztukę zbierania roślin, z których i gęsty olej i mocne nici można wytworzyć. Tkał z nich płótno, które słońce łaskawie wybielało i zmiękczało. Potrafił z niego uszyć odzież i pięknie ją ozdabiać.

Powiadają, że pewnego dnia Laurentius Angelus splótł tkaninę tak delikatną, że było lżejsza od pajęczyny i miękka jak mech. Uszył z niego koszulę i ozdobił ją złotymi i srebrnymi nićmi oraz drogocennymi kamieniami. Była to koszula niezwykła, ponieważ oprócz kosztowności, Angelus alchemicznymi sposobami uwięził w niej moc czynienia cudów. Owe sławne płótno kronikarze nazwali Kowarskim Runem.

Jednak pamięć o sławnej tkaninie nie została zupełnie zapomniana. Wielu władców, choć oficjalnie zapewniali, że nie wierzą w jej istnienie, starało się ją dla siebie odnaleźć. Najpierw Bolesław Kędzierzawy założył osadę Kowalska Góra, w której 200 ludzi dzień i noc przekopywało góry, szukając Kowarskiego Runa. Kolejni władcy Polski, Czech i Węgier także zakładali tutaj osady, aby szukać owego Runa. Górnictwo rozwinęło się z tego powodu tak bardzo i ludzi osiedliło się tak wielu, że król Władysław Jagiellończyk nie mógł już dłużej tego ukrywać i oficjalnie nadał Kowarom prawa miejskie.

Poszukiwania trwały jednak nadal. Od czasu do czasu pojawiały się plotki, że ktoś tkaninę znalazł. Podobno miejsce ukrycia skarbu poznał dziedzic Kowar, Hans Urlich Schaffgotsch, jednak cesarzowi nie chciał tej tajemnicy zdradzić, za co został uwięziony i ścięty.

Szukali tego płótna żołnierze niemieccy i radzieccy, przekonani, że mogą jego moc wykorzystać do skonstruowania broni, ale zamiast Runa znaleźli… uran. Poszukiwań jednak nie zaprzestali i kiedy już musieli wyjechać z Kowar, tajne podziemne chodniki zalali wodą lub zasypali.

Nie wiadomo, czy kiedykolwiek ktoś je odnajdzie. Uczniowie Laurentiusa opowiadali podobno, że ich mistrz chciał, aby przynajmniej jeden raz na pięćset lat ktoś je odnalazł i cudowną moc dla dobra Kowar i jego mieszkańców wykorzystał.

Adam Walesiak

REKL AMA

PORADNIA GINEKOLOGICZNA (NFZ)

Kowary, Zamkowa 5 – budynek MOPS czynna: pon., śr., czw., pt. 8.00–13.00, wtorek 8.00–17.00

Andrzej Drabarek – spec. ginekolog-położnik rejestracja w godz. 8.00–12.00 tel. 75 718 20 99, 603 13 99 22

bezpłatnie, pełny zakres usług w ramach NFZ 17

W W W. S M K - K O WA R Y . P L S T O WA R Z Y S Z E N I E M I Ł O Ś N I K Ó W K O WA R

KURIER KOWARSKI Kwartalny dodatek do Gazety Kowarskiej nr 2 (138), rok xxVIII

Fot. A. Burdach

Siedziba SMK – Dom Tradycji Miasta Kowary Czynny w lipcu i sierpniu codziennie od 11.00 do 15.00, a we wrześniu we wtorki, czwartki, soboty i niedziele.

K U R I E R

K O W A R S K I

/

K R O N I K A

S M K

KRONIKA SMK MAJÓWKA 2019 W SMK Zaczęliśmy już 26 kwietnia wernisażem wystawy pt „Zima w Karkonoszach (abstrakcje), Portrety – grafika i malarstwo” autorstwa Krystyny Matusiak.

Wernisaż Krystyny Matusiak

1 maja jak co roku stacjonowały przed naszym budynkiem wojska ARDO, a na naszym straganie można było kupić książkę za złotówkę.

2 maja odbyły się dwie imprezy. Odsłoniliśmy nowe „Drzwi Artystyczne” (piąte). Tym razem nawiązujące do Fabryki Dywanów. Panie Stanisława Lewkowicz i Elżbieta Grochowiak byłe pracownice fabryki namalowały na nich wzory dywanowe. Drzwi są przepiękne warto je zobaczyć. Zapraszamy.

Tego dnia gościliśmy także znanego tym wszystkim, którzy u nas bywają – Pana Marka Rosteckiego. Tym razem mogliśmy wysłuchać koncertu pt „Muzyczne wspomnienia dojrzałego pana”.

3 maja można było nadal zwiedzać nasze wystawy. Ponieważ u nas turyści czują się bardzo swobodnie mogliśmy wysłuchać koncertu na naszym fortepianie w wykonaniu Wioletty i Mikołaja Gałązków. Zagrali i zaśpiewali dwa utwory Jacka Kaczmarskiego.

18 maja Noc Muzeów. Dom Tradycji miasta Kowary czynny był od godziny 11.00 do 22.00. Można też było wziąć udział w spotkaniu z Panem Mieczysławem Ławerem, który podzielił się z nami swoimi wspomnieniami z pobytu w Egipcie. Tytuł tej prezentacji – „Egipt – wzdłuż Nilu” 12 czerwca odbyło się Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia Miłośników Kowar.

16 czerwca w Miejskim Domu Kultury spotkaliśmy się już ósmy raz z Teatrem Komedia z Wrocławia. Tym razem na sztuce pt. „Pomoc domowa”.

SMK współpracuje z teatrem, którego Dyrektorem i zarazem aktorem jest Kowarzanin Wojciech Dąbrowski, od roku 2010.

Koncert Marka Rosteckiego

Pokaz ARADO

Egipt -wzdłuż Nilu Mieczysław Ławer

2

Teatr Komedia z Wrocławia

K U R I E R

K O W A R S K I /

K R O N I K A

S Z K O L N A

KRONIKA SZKOLNA WIEŚCI Z LEMA Gorąca wiosna w naszej szkole wcale nie wynikała z z ciepłej aury, ale związana była i jest z wydarzeniami wokół szkoły. Najpierw przeżywaliśmy ogólnopolski strajk w oświacie, wzięła w nim udział większość nauczycieli niegodzących się na chaos, jaki wprowadziła reforma MEN. Protest nauczycieli nie był skierowany przeciwko uczniom i rodzicom, dlatego można było przeprowadzić egzaminy gimnazjalne (po raz ostatni w historii tego gimnazjum).

Zaraz potem przyszedł wielki sukces naszych licealistów, którzy w ogólnopolskiej grze na giełdzie zajęli I miejsce w kraju i awansowali do finału na GPW w Warszawie. Po zaciętej rywalizacji Liceum Lema zajęło 11. miejsce w Polsce, pozostawiając w tyle renomowane szkoły z Warszawy, Gdańska, Wrocławia czy Poznania i udowadniając, że uczniowie z Kowar z powodzeniem mogą rywalizować ze swoimi rówieśnikami na najwyższym poziomie.

Skomplikowana sytuacja w oświacie nie przysłoniła wzruszającego dla wszystkich pożegnania tegorocznych maturzystów, którzy po długim weekendzie zasiedli do egzaminu dojrzałości. Pozostało trzymać kciuki i czekać na wyniki.

Tymczasem ruszyła rekrutacja do naszej szkoły branżowej i liceum o tyle trudna, że pierwszy raz nabór dotyczy również ośmioklasistów „dobrej zmiany” i nikt nie ma gwarancji, jak się potoczy i czy wszyscy uczniowie dostaną się do wybranych szkół.

Dyrekcja ZSO i nauczyciele są przekonani, że uda się utworzyć dwie klasy pierwsze branżówki i dwie klasy liceum. Miejsc dla uczniów po gimnazjum i szkole podstawowej na pewno wystarczy, a komfort pracy i nauki będzie miał znaczenie przy wyborze szkoły. Dobra atmosfera i warunki do indywidualnej pracy z uczniami zawsze były i są naszym atutem.

W całym natłoku zdarzeń nie zabrakło miejsca na coroczny festyn szkolny Lemowisko. Tym razem przebiegł w zmienionej formie i nowym miejscu w centrum miasta włączony w cykl imprez majowych jako urozmaicenie wydarzeń miejskich i niech już tak zostanie na przyszłość.

Do wakacji jeszcze dużo pracy i oczekiwanie na wyniki egzaminów, pragniemy też godnie rozstać się z naszym gimnazjum podczas uroczystości zakończenia roku szkolnego 2018/2019.

Już dziś życzymy wszystkim udanych wakacji.

DO ZOBACZENIA WE WRZEŚNIU!!!

Dyrekcja i nauczyciele LEMA

DZIEJE SIĘ W… TRÓJCE Dzień Kobiet w naszej szkole!

8 marca w naszej szkole obchodziliśmy Dzień Kobiet. Ten dzień ogłosiliśmy dniem spódnicy, sukienki, szalonej fryzury, bądź dziwnego nakrycia głowy. Rozstrzygnęliśmy konkurs na PLAKAT z okazji Dnia Kobiet. Miał on przedstawiać kobietę znaną, zasłużoną. Na plakatach znalazły się m.in. Maria Teresa z Kalkuty, Marilyn Monroe, Justyna Kowalczyk, Maria Skłodowska-

-Curie, Anita Włodarczyk czy nawet Magda Gessler. W konkursie zwyciężyła klasa IVa, prezentując znaną piosenkarkę Edytę Górniak. Drugie miejsce zajęła klasa VIII b przedstawiając Marilyn Monroe, a trzecie miejsce zdobyła klasa Va z Marią Skłodowską-Curie na plakacie.

Powitanie wiosny 21 marca 2019 r. uczniowie klasy I i III zgodnie z tradycją pożegnały zimę i powitały upragnioną wiosnę. Tego dnia zajęcia rozpoczęliśmy od przygotowania naszej Marzanny, wspólnie rozmawialiśmy i śpiewaliśmy piosenkę o wiośnie. Ubrana w piękną kolorową sukienkę Marzanna wraz z dziećmi wyruszyła ze szkoły na szkolne boisko. Zebrane wokół słomianej panny dzieci donośnymi okrzykami „Marzanno, Marzanno Ty zimowa panno, Ciebie pożegnamy, wiosnę powitamy” pożegnały zimę.

Inaczej niż reszta uczniów naszej szkoły, pierwszy dzień wiosny spędziła klasa Va. Wraz z wychowawcą udała się do Kina Za Rogiem w Kowarach na film „Biały Kieł”. Ta francusko-luksemburska koprodukcja to zdecydowanie obraz, który każdy powinien zobaczyć. Film bardzo się podobał. A klasa VIa postanowiła się zintegrować wspólnym śniadaniem. Zamówiliśmy pizzę, usiedliśmy do wspólnego stołu. Rozmowom i żartom nie było końca.

Konkurs Czytelniczy Ładnego Czytania w klasach młodszych 28 marca 2019 r. odbył się Szkolny Konkurs Ładnego Czytania utworów Marii Kownackiej „Kukuryku na ręczniku”. W konkursie wzięło udział 10 uczniów z klas II i III. Uczestnicy mieli za zadanie pięknie przeczytać fragment książki o kubusiowym Kubusiu, o kosmatej rękawicy albo o dziadołach z kurzu. Jury w składzie: z-dyr. Robert Oskulski, Ewa Merta i Ewa Zagrobelna miało trudny wybór laureatów, ostatecznie przyznało: w klasie III MISTRZ ŁADNEGO CZYTANIA – Barbara Dubiel w klasie II MISTRZ ŁADNEGO CZYTANIA – Hiacynta Solarz Konkurs wiedzy przyrodniczo-leśnej „Las – bogactwo roślin i zwierząt” 29 marca 2019 r. uczniowie klas młodszych wzięli udział w Konkursie wiedzy przyrodniczo-leśnej „Las – bogactwo roślin i zwierząt”. Organizatorem i miejscem konkursu był Bank Genów w Kostrzycy. W konkursie wzięły udział cztery drużyny trzyosobowe. W skład naszej drużyny wchodziła uczennica z klasy pierwszej – Katarzyna Więckowska, uczeń z klasy drugiej – Borys Krażewski i uczennica z klasy trzeciej – Barbara Dubiel. Drużyna ta zdobyła I miejsce.

Nasz uczeń „trzyma” wysoki poziom!

Miło nam zakomunikować, że uczeń klasy ósmej Jan Lewandowski po raz trzeci został potrójnym laureatem konkursu interdyscyplinarnego „zDolny Ślązaczek” – z matematyki, języka polskiego oraz języka angielskiego.

Bogumiła Donhefner 3

K U R I E R

K O W A R S K I

/

H I S T O R I A

Dom przy ul. Jeleniogórskiej obecnie

ŚLADAMI TAJEMNIC KOWARSKICH BUDOWLI Wracając do artykułu, jaki ukazał się w poprzednim numerze Kuriera Kowarskiego, należy dodać, że sztuczna ruina, którą sprowadził Theodor Grosser z Wiednia i którą kazał postawić w pobliżu Annenhof, przetrwała do powojennych czasów w takim stanie, jaki pozwalał okolicznym dzieciom bawić się tam w chowanego.

Wspomina o tym mieszkaniec Wojkowa pan Marek Stróżyński. Obiekt

wie przybyli do Kowar. Carl Grosser był reprezentantem trzeciego pokole-

wysokości ok. 10 metrów zbudowany był w kształcie kwadratowej baszty

nia. Urodził się 27 IX 1810 r. jako najstarszy syn z siedmiorga dzieci Johana

a w oknach, jak mówi, znajdowały się witraże. Z żalem należy stwierdzić że

Ernsta Gottlieba i Christiane Beate z Forsterów. Jego dom rodzinny i warsz-

dzisiaj po zabytkowej budowli w tym miejscu oglądać można tylko funda-

tat odziedziczony po rodzicach położone były w górnej części miasta w po-

menty, reszta kamieni zasiliła budowany w pobliżu dom w latach siedem-

bliżu leśniczówki. Kiedy ukończył szkoły, kupił w Kowarach Dolnych przy

dziesiątych, który z kolei 10 lat później uległ spaleniu. Podobny los spotkał

ul. Hirschberger-Straße (Jeleniogórskiej), naprzeciwko placówki leczniczej,

grotę, którą nowy właściciel zmuszony był zasypać, ponieważ zewsząd sy-

grunt o pow. 3 mórg (ok. 1,8 ha) i w roku 1840 otworzył zakład drzewny zna-

pano tam śmieci. Dla pocieszenia można dodać, że w przyszłości przy od-

ny wtedy wszystkim mieszkańcom Kowar.

powiednim nakładzie środków, jak mówił pan Sarnecki, obie budowle moż-

Pierwsza wzmianka o jego działalności zawodowej pochodzi z 1842 r., kie-

na będzie odtworzyć. Dwór Annenhof to tylko mała cząstka tego, na co było

dy, będąc jeszcze młodym mistrzem ciesielskim, został zatrudniony wraz

stać kowarskiego mistrza ciesielskiego. Sławę i rozgłos przyniosły mu kolej-

z podlegającym mu podmajstrzym Winklerem przy eskortowaniu z Legni-

ne projekty budowlane, które powstały za jego pośrednictwem i do dzisiaj

cy rozłożonej na części Świątyni Wang, którą na mocy zlecenia od rządu

nadają charakter naszym okolicom.

berlińskiego i za pośrednictwem hrabiny von Reden z Bukowca zrekonstru-

PRZEDSIĘBIORSTWO ,,GROSSERHOF” BAUGESCHÄFT C. GROSSER Tradycje ciesielskie rodziny Grosserów sięgają aż połowy XVIII w. , kiedy

4

ował na zboczu góry w Karpaczu. Na mocy tego samego zlecenia nadzorował budowę koloni domów Tyrolskich w Mysłakowicach dla uciekinierów z doliny Zillertal, wygnanych z katolickiej Austrii za pozostanie przy wierze protestanckiej.

to po przyłączeniu Śląska do Prus, według informacji udzielonej przez wy-

Żenił się dwukrotnie. W roku 1843 poślubił córkę mistrza cukierniczego,

wodzącego się z rodziny Grosserów Joachima Höpfnera, pierwsi potomko-

Charlottę z domu Tiepold (1823–1883) z Kowar, z którą miał sześcioro dzie-

K U R I E R

K O W A R S K I

/

H I S T O R I A

ci. Najstarszym z nich był Karl (przyszły architekt). Kolejną żoną Carla była

dziwym dziełem sztuki budowlanej, jakich Karl Grosser junior pozostawił

Auguste z domu Wünsche (1837–1909), z którą pozostał bezdzietny.

po sobie bardzo wiele. Zakład został ostatecznie sprzedany firmie Huth &

Przez kolejne dziesięciolecia doprowadził swój zakład do pełnego roz-

Mende, która pozostała przy nazwie „Baugeschäft C. Grosser”, ale skoncen-

kwitu. Na początku powstał tartak z czterema trakami, następnie stolar-

trowała się wyłącznie na tartaku, który działał aż do 1945 roku.

Fryderyk Pacak

nia, kuźnia, zakład tokarski i warsztat, w którym wytwarzano młyny i inne maszyny. Zatrudniał ok. 100 fachowców w swojej dziedzinie i współpracował z mistrzami murarskimi: Meyerhausen z Kowar i Kahl z Miłkowa. Na

Bibliografia: Korzystałem ze wspomnień wnuka Cerla Grossera oraz z informacji zawartych w książce Marty Ostrowskiej-Bies p. tytułem K ARL GROSSER Śląski architekt (1850–1918), która jest jej pracą doktorską.

co dzień zamieszkiwał wraz ze swoją rodziną w wybudowanej przez siebie willi ,,Neumühle” (obecnie budynek przy ul. Grabskiego 4). Nazwa pochodzi od zbudowanego i zaprojektowanego przez siebie na terenie zakładu koła wodnego, który służył jako napęd do ścieralni drewna (Holzscheifen).

Kowarski przedsiębiorca zbudował takich ścieralni kilka, między innymi w Karpaczu i Piechowicach. Przez ponad 50 lat swojej rzemieślniczej działalności Carl Grosser zaprojektował i wzniósł liczne (czytamy w piśmie „Ibidem’’na str. 6), gustowne i praktyczne” budowle na terenie Kowar i w Kotlinie Jeleniogórskiej. Spośród budowli wymienić trzeba: Kowarską Fabrykę Dywanów, przędzalnię lnu w Mysłakowicach, Fabrykę Papieru w Dąbrowicy, Fabrykę o nazwie Methner & Frahne w Kamiennej Górze. W roku 1845 Carl Grosser wspólnie z mistrzem budowlanym Meyerhausenem wykonał plan szkoły w Karpaczu. Ponadto nadzorował budowę willi dla Richarda von Kramsta, której w roku 1873 projektantem był mistrz budowlany Kurt Späte z Drezna. Budowlę wzniesiono na zboczu Góry Krzyżowej pod Jelenią Górą, w miejscu, gdzie w 1906 r. jego syn, architekt Karl Grosser zbudował pałac Paulinum. Carl Grosser był także twórcą osiedla domków tzw.

Alexandrinenbad zbudowanych na zboczu góry Karpatka (Heidelberg) na

Dom Carla Grossera

obrzeżach Karpacza. W tym miejscu wybudował także basen z ciepłą wodą.

Wszystko to zostało opisane przez gminę Karpacz w prospekcie z roku 1885.

Jego kunszt został doceniony między innymi w czasopiśmie ,,Archtektonisches Skizzenbuch’’ z 1877 roku, kiedy to zaprezentowano jego projekt dekoracji w zamku w Marcinowicach. Nadzorował także budowę takich hoteli, jak: „Zur Schneekoppe” (Dom Wczasowy „Piast’’) i „Der golden Frieden” (obecnie „Mieszko’’).

Carl Grosser z biegiem lat zyskał przydomek „stary Grosser” i prowadził swoje dobrze prosperujące przedsiębiorstwo aż do śmierci w 1896 roku. Po śmierci w czasopiśmie „Der Bote aus dem Reisengebirge’’ stary Grosser został przedstawiony jako osoba znana i poważana w regionie. Dał się poznać jako „honorowy człowiek prawego charakteru” oraz „sumienny i praktyczny przedsiębiorca”. Zdumienie może budzić fakt, że po tylu śmiałych projektach i zasługach na rzecz całego regionu jest u nas ciągle mało znany i nie doczekał się jeszcze wmurowania tablicy pamiątkowej, choćby za zgodą wspólnoty mieszkaniowej na budynku przy ulicy Grabskiego 4.

Tradycje rodzinne przejął i kontynuował jego syn, architekt z Wrocławia, Karl Grosser. Ze względu na jego nieporównywalnie większy od ojca do-

Dom Carla Grossera obecnie

robek twórczy, zasługuje on na osobny rozdział. Wymienię tylko kilka jego budowli, które śmiało zaliczyć można do „pereł” naszych okolic. Według jego projektów w latach 1900 do 1912 powstały oba sanatoria, na Wysokiej Łące i w Kowarach (na ul. Jeleniogórskiej 14). W roku 1907 na zlecenie i pod patronatem Księżnej Charlote von Sachsen Meiningen zbudował sanatorium dla żon oficerów Charlottenstift (obecnie budynek przy ul. Jeleniogórskiej 16a). Karl Grosser projektując ten okazały gmach, analogicznie jak w przypadku obu sanatoriów, starał się wtopić go w otaczającą naturę. Tę rolę pełnił park bogaty w różnorodny drzewostan i liczne alejki spacerowe.

Murowane niższe kondygnacje z rustykowanym kamieniem i wyższe kondygnacje o budowie szkieletowej, wypełnione cegłą, zbliżają formę budynku do „miejscowej tradycji budowlanej”. „Istotnym elementem takich budowli było poddawanie kuracjuszy działaniu światła słonecznego, powietrza i nieograniczony kontakt z przyrodą’’. Dlatego w południowej nasłonecznionej części budynku podziwiać możemy misternie zdobione loggie, opracowane zgodnie z lokalnym mistrzostwem ciesielskim. Budynek ten jest praw-

Charlottenstifft – początek XX wieku

5

K U R I E R

K O W A R S K I

/

H I S T O R I A

IZABELA CZARTORYSKA BYŁA W KOWARACH

K

siężna Izabela z Flemingów Czartoryska (1746–1835), polska arystokratka doby oświecenia, żona księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, generała ziem podolskich, przedstawicielka jednego z najznakomitszych rodów polskich w 1816 r. przyjechała na kurację do cieplickich wód.

Swoje wrażenia z przebytej kuracji i wojaży po śląskiej ziemi spisała w „Dzienniku podróży do Cieplic w roku 1816” – „Dyliżansem przez Śląsk”.

Pani Izabela, kobieta podówczas 70 letnia, oddawała się nie tylko leczniczym kąpielom, ale poczyniła szereg wycieczek po bliższej i dalszej okolicy. Bywała również w Kowarach.

W swoim „Dzienniku podróży...” Kowary wspominane i opisywane są wielokrotnie. Oto jeden z fragmentów dziennika: „W południe przybyliśmy do Kowar, ładnego miasta, które stanowi epokę w tym dzienniku. Najpierw bowiem zjedliśmy tu w drodze do Bukowca pierwszy obiad – był wyborny i wprawił nas w nadzwyczajny humor. Po drugie, co szczególnie interesujące dla mnie, właśnie do Kowar odprowadziłam córkę i tam ją pożegnałam. Po trzecie – zostanie opisane w dzienniku”. Córka księżnej Izabeli – Maria Wirtemberska, udając się do Włoch, wstąpiła po drodze do Cieplic, aby zobaczyć się z matką.

Oczywiście księżna nie podróżowała sama, ale w towarzystwie swojej wychowanki i ulubienicy Zofii Matuszkiewiczówny oraz kilku innych osób.

Podczas jednej z wycieczek po okolicy 29 lipca 1816 r. Izabela Czartoryska odwiedziła Kowary. Tak oto wspomina w swoim dzienniku: „Najpierw pojechaliśmy do Kowar, gdzie pyszny obiad wprawił nas w doskonały humor. Przed obiadem Zosia i Lila poszły obejrzeć tkalnię wstążek, gdzie młode dziewczęta obsługują 190 krosien. Mieści się ona w ładnym budynku i aby tam dotrzeć, idzie się drogą wysadzaną pięknymi krzewami róż o długich łodygach, tak obsypanych kwieciem, że każdy przechodzień przestaje na ich widok i podziwia je nie mogąc oderwać wzroku. Nigdy nie widziałam tak olbrzymich i pięknych kwiatów”.

Po cieplickiej kuracji, o której pisała „Kąpiele mi służą, a przy tym bawią”, księżna udawała się w podróż powrotną do swoich ukochanych Puław. Droga powrotna i tym razem wiodła przez Kowary: „Przybyliśmy do Kowar, bawiąc wciąż myślami w Cieplicach. Ciągle mieliśmy oczy zwrócone na Śnieżkę, jak długo

6

tylko mogliśmy ją dojrzeć. Kiedy zatrzymaliśmy się przed oberżą „Pod czarnym koniem”, nawiasem – nazwanie modne na Śląsku, zastaliśmy u drzwi panów Cezara i Kleista, którzy przybyli nam na spotkanie. Panowie zamówili doskonałe śniadanie. [...] Podano je w pięknej altanie przy dźwiękach wybornej muzyki”.

Po powrocie do domu – pięknego pałacu w Puławach – przywitał ją syn Adam Jerzy, a także córka Zofia Zamojska. To tu przenieśli się Czartoryscy z podwarszawskich Powązek. W Puławach księżna utworzyła pierwsze polskie muzeum w Świątyni Sybilli, które wraz ze zbiorami również założonego przez nią w Puławach Domu Gotyckiego, stały się zaczątkiem obecnego Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Eksponaty do tego muzeum i patriotyczne pamiątki gromadziła latami. Puławy urządzała Izabela pochłonięta już całkowicie narodowościową gorączką.

Była autorką pierwszej popularnej historii Polski. Pisała pracę o zakładaniu ogrodów, zajmowała się urządzaniem parku, udzielała się w Towarzystwie Dobroczynności, brała czynny udział w życiu Puław i pobliskiej Warszawy. Gorąca patriotka, przywiązana do kraju, najbliższej rodziny, wzorowa matka, zajmująca się osobiście wszystkimi swoimi dziećmi, co wśród arystokratek było rzadkością.

Taką była Izabela Czartoryska, kiedy podróżowała dyliżansem przez Śląsk, ale w latach swojej młodości, która przypadła na czasy saskie, była typową damą rokoka – zalotną, lekkomyślną i rozbawioną. Jedyne dziecko wielkiego podskarbiego litewskiego, Jana Jerzego Fleminga, obdarzona ogromną energią i siłą witalną. Wychowywana bez matki, która zmarła przy porodzie, wydana za mąż w wieku niespełna 16 lat za Adama Kazimierza Czartoryskiego. Mąż starszy o 11 lat nie był żoną za bardzo zainteresowany. Miał swoje ważne sprawy wagi państwowej. Postrzegał ją jako niezbyt mądrą i niepiękną w dodatku po niedawno przebytej ospie. A sama Izabela wiele lat później tak o sobie pisała: „Piękną nigdy nie byłam, ale często bywałam ładną; mam piękne oczy, a że się w nich wszystkie uczucia malują, wyraz twarzy mojej bywa zajmujący.

Płeć mam białą, czoło gładkie twarzy nie szpeci [...] Usta mam duże, zęby białe, uśmiech miły i ładny owal twarzy. Raczej słuszną jestem niż małą, kibić mam wysmukłą, gors może za chudy, rękę brzydką, ale za to nóżkę prześliczną i wiele wdzięku w ruchach. W młodości bardzo byłam zalotną, jestem nią mniej

K U R I E R

z dniem każdym, chociaż płeć moja niewieścia jeszcze mi przypomina czasem, że podobanie się ma wielki w sobie urok”.

Historia jej nie oszczędziła przypisując słusznie czy niesłusznie wiele romansów, których owoce mąż Adam Kazimierz obdarzał swoim nazwiskiem i przyjmował na łono rodziny, acz niezbyt chętnie. Sam książę też niejedno miał na sumieniu. Była to epoka, gdzie w kręgach arystokratycznych wszelkiego rodzaju trójkąty, zakazane przygody i podniecające romanse były na porządku dziennym i nie wzbudzały większych emocji. Traktowano grę miłosną jak sport, a też jak niekończący się temat plotek i spekulacji towarzyskich, a nawet politycznych. Jak twierdzą wtajemniczeni, głośny romans Izabeli z ambasadorem Rosji, księciem Mikołajem Repninem, został zainspirowany przez „Familię” Czartoryskich, aby pozyskać go dla swych dalekowzrocznych planów politycznych. Izabela podobno bardzo się nie broniła, bo Repnin był mężczyzną władczym i nader przystojnym.

Z tego związku narodził się syn Adam Jerzy, o którym mówiono po prostu Repninowicz. Młodszą zaś córkę Czartoryskich nazywano powszechnie Ciołkówną, sugerując, że była owocem romansu Izabeli z królem Stanisławem Augustem. Najbardziej jednak burzliwy i ognisty romans, a może miłość, przeżyła księżna Izabela z francuskim diukiem Armandem-Luisem de Lauzun. Był pięknym mężczyzną, sławnym kochankiem, szarmanckim i rycerskim wobec dam. Tak oto wspominał Armand-Luis w swoich pamiętnikach Izabelę: „Na pokoje wkroczyła dama lepiej ubrana i uczesana, niż bywają zazwyczaj Angielki. Zapytałem o nią, powiedziano mi, że jest to Polka, księżna Czartoryska. Średniego wzrostu, za to wspaniałej kibici, mająca najpiękniejsze oczy, najpiękniejsze włosy, najpiękniejsze zęby, śliczne stópki i będąc cery śniadej, acz nieświeżej i zeszpeconej przez ospę, łagodnością w sposobie bycia i ruchami o niezrównanym wprost wdzięku pani Czartoryska udowadniała, że nie będąc wcale ładną, można być osobą uroczą”. Izabela całkowicie zawładnęła sercem słynnego diuka, a była już matką trojki dzieci. Po wielu miesiącach podbojów nie mogła się już dłużej opierać i uległa Armandowi, będąc świadomą swego szaleństwa. Konsekwencją tej burzy uczuć była próba samobójcza obojga kochanków, którą

K O W A R S K I

/

H I S T O R I A

jednak oboje przeżyli i miłość rozgorzała na dobre. Owocem tej miłości był kolejny syn Konstanty Adam. Dobrotliwy mąż Adam Kazimierz Czartoryski uznał dziecko za swoje.

Księżna była kochająca matką. Urodziła sześcioro dzieci. Najmłodsza córka Gabriela zmarła zaraz po porodzie w 1780 r. Tuż przed porodem wydarzyła się w domu Czartoryskich prawdziwa tragedia. Najstarsza i najukochańsza córka Teresa doznała rozległych poparzeń, gdy przez nieuwagę zapaliła się na dziewczynce sukienka od płomieni z kominka. Nie odzyskawszy przytomności zmarła po trzech dniach. Izabela przez lata całe pogrążyła się w żałobie. Nie chciała pozostawać dłużej w tym domu, dlatego z Pałacu Błękitnego uciekła do Puław, gdzie rozpoczęła się chyba nowa era w życiu księżnej. W odróżnieniu od powązkowskiego pałacu i rokokowo-lekkomyślnego stylu życia, Puławy stały się wkrótce azylem patriotycznych pamiątek i synonimem niepodległej Polski. Bywali tam i rezydowali tacy słynni mężowie jak Julian Ursyn Niemcewicz, Franciszek Dionizy Kniaźnin czy Franciszek Karpiński. Sama księżna Izabela ogarnięta nową pasją, zaczęła tworzyć przyszłe muzeum. Jako staruszka bliska śmierci będzie musiała znieść kolejny cios i opuścić na zawsze ukochane Puławy, ogarnięte walkami powstańczymi w 1831 r. Rosjanie postanowili zniszczyć doszczętnie Puławy – historyczny symbol niepodległości Polski.

Izabela Czartoryska umiera w 1835 roku przeżywszy prawie 90 lat. Odchodzi przytomna, do końca żałująca, że opuszcza na zawsze ten świat „pełen cudów i dziwów”. Była zapewne kobietą nieprzeciętną, barwną postacią swojej epoki, pełną temperamentu i pasji, z którą oddawała się wszystkiemu, cokolwiek czyniła. Życie tej wielkiej damy to dwa odmienne, wręcz przeciwstawne rozdziały. Nie osądzajmy jej zbyt surowo, była wszak córą swojej epoki.

Anna Burdach Bibliografia: I. Czartoryska: Dyliżansem przez Śląsk, Wrocław 1968 J. Dackiewicz: Paryż zdradzony, czyli Izabela Czartoryska, Lublin 1975 B. Lubosz: Opowieści o sławnych kochankach, Katowice 1989

7

K U R I E R

K O W A R S K I

/

P O D R Ó Ż E

Abu Simbel – Wielka Świątynia Ramzesa II

Abu Simbel – Świątynia Nefertari

CIEKAWOSTKI Z PODRÓŻY

Egipt – wzdłuż Nilu

(cz. 1)

Zbliżają się wakacje, więc czas wyruszyć w świat. Naszą podróż rozpoczniemy od najbardziej wysuniętego na południe stanowiska archeologicznego w Egipcie Abu Simbel.

P

oprzedniego dnia zostaliśmy zakwaterowani na statku wycieczkowym M/S Princess Sarah, cumującego przy nabrzeżu Nilu w Asuanie.

Po krótkim odpoczynku, w nocy, wyruszamy autokarem do położonego 300 km na południe Abu Simbel. Przekraczamy Nil Starą Tamą Asuańską, a następnie pokonujemy drogę prowadzącą przez Pustynię Nubijską. Podczas podróży obserwujemy wschód słońca nad pustynią. Podróż odbywa się w asyście policji turystycznej.

Po drodze zaliczamy wiele drogowych punktów kontrolnych, obsługiwanych przez wojsko, często z opancerzonymi transporterami, zasiekami i gniazdami strzelniczymi. To wszystko ma zapewnić turystom bezpieczeństwo.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że powierzchnia Egipt przekracza 1 mln km2, z czego 94% powierzchni to tereny pustynne. Egipt jest krajem o suchym klimacie. Prawie całe rolnictwo prowadzone jest w dolinie i delcie Nilu. Jedyną stałą rzeką, przepływającą przez Egipt, jest najdłuższa rzeka świata Nil. W 1971 r. na Nilu zakończono budowę Wielkiej Tamy Asuańskiej,

8

w wyniku której powstał jeden z największych na świecie sztuczny zbiornik wody, zwanym jeziorem Nasera.

O świcie, tak jak większość podróżnych, docieramy do stanowiska archeologicznego w Abu Simble, położonego nad jeziorem Nasera. W promieniach wschodzącego słońca ukazuje się nam kompleks dwóch świątyń, wydrążonych w skałach Nubii nad zachodnim brzegiem Nilu: 1. Wielka Świątynia Ramzesa II 2. Świątynia Nefertari. Świątynie powstały w latach 1264–1244 p.n.e, za panowania faraona Ramzesa II i miały upamiętniać 30. rocznicę jego panowania oraz symbolizować potęgę starożytnego Egiptu przybyszom z Nubii.

Pustynna przyroda zrobiła swoje. Budowle zapomniane i zasypane piaskiem pustyni zostały odkryte w marcu 1813 r. przez szwajcarskiego podróżnika Johana Ludwika Burckharda, który podczas podróży po Egipcie natknął się na wystające z piasku ogromne głowy posągów Ramzesa II. Kompleksowi świątyń w Abu Simble groziło zalanie w wyniku budowy Wysokiej Tamy na Nilu koło Asuanu. W latach

1964–1968 podjęto działania mające na celu ochronę starożytnych świątyń. Pocięto świątynie w 20-tonowe bloki (807 bloków Wielkiej Świątyni Ramzesa II i 235 bloków Świątyni Nefertari) i podniesiono na wysokość 65 m. Pracami z ramienia UNESCO kierował polski archeolog prof.

Kazimierz Michałowski.

Wielka Świątynia Ramzesa II została poświęcona bogom słońca Amonowi-Re i Re-Horchte oraz bogu sztuki i rzemiosła Ptahowi. U wejścia do świątyni zostały wykute cztery posągi siedzącego na tronie Ramzesa II Wielkiego. Każdy z nich ma 20 m wysokości. U jego stóp znajdują się miniaturowe posągi członków jego rodziny, tj. matki Tuji, żony Nefertari, syna i córki. Nad wejściem do wnętrza świątyni przedstawiono Ramzesa II ofiarującego symbol bogini Maat przed obliczem boga Re-Harachte.

Wnętrze świątyni sięga 56 m głębokości.

W pierwszym pomieszczeniu znajdują się m.in. cztery posągi Ozyrysa – boga śmierci i odrodzenia życia, reliefy z życia Ramzesa II. Sufit został ozdobiony postaciami sępów, symbolizujących boginię Nechbet.

W bocznym pomieszczeniu znajduje się

K U R I E R

Wyspa File – Wielka Świątynia Izydy

komnata, w której przechowywano złoto.

Nubia była bogata w zasoby tego kruszcu.

W najgłębszej części świątyni znajduje się sanktuarium, usytuowane w ten sposób, że 21 lutego i 21 października promienie wschodzącego słońca padały na posągi bogów: Amona-Re z Teb, Ramzesa II i Re-Harachte z Heliopolis przez wejście do świątyni. Czwarty posąg boga Ptaha z Memfis pozostawał w cieniu. Po przeniesieniu świątyni ww. zjawisko zostało przesunięte o jeden dzień, tj. 22 lutego i 22 października. Świątynia Nefertari poświęcona została bogini miłości i piękna Hathor oraz królowej Nefertari. Hathor, to egipska bogini nieba. Jej wizerunek jest łatwy do zidentyfikowania, gdyż był przedstawiany z głową krowy i dyskiem słonecznym między rogami. Wejście do świątyni zdobią dwa posągi królowej Nefertari, znajdujące się pomiędzy czterema posągami Ramzesa II. Robimy kilka pamiątkowych zdjęć (wewnątrz świątyń fotografowanie i filmowanie jest zakazane), a następnie przedzieramy się przez kordon handlarzy do oczekujących autokarów.

Słońce zaczyna coraz mocniej doskwierać, pomimo że mamy środek kalendarzowej zimy. W drodze powrotnej zatrzymujemy się na pustyni, w miejscu przebiegu Zwrotnika Raka. Robimy kilka pamiątkowych zdjęć. Na horyzoncie pustyni, rozgrzanej promieniami słońca, obserwujemy zjawisko fatamorgany.

W drodze powrotnej do Asuanu odwiedzamy świątynię na wyspie File. Wyspa File położona jest na Nilu na wysokości pierwszej katarakty. W starożytnym Egipcie mieścił się tu ośrodek kultu bogini Izy-

K O W A R S K I

Wyspa File – Kiosk Trajana

dy. Pierwsze ślady budowy świątyni pochodzą z IV w. p.n.e. Istniało przekonanie, że wyspa ta była pierwszym lądem, który wyłonił się z chaosu.

Budowę zespołu świątynnego na wyspie File rozpoczął król Nektanebo I (380– 362 r. p.n.e.), a zakończono w II w n.e.

W architekturze zespołu świątynnego widać duży wpływ architektury greckiej i rzymskiej. W 30 r. n.e. Egipt został wchłonięty przez Imperium Rzymskie.

Wcześniej, przez trzy wieki był pod panowaniem greckiej dynastii Ptolemeuszy.

Zarówno Grecy (dwa ostatnie stulecia p.n.e) jak i Rzymianie (dwa pierwsze stulecia n.e.) rozbudowywali zespół świątynny, wprowadzając elementy własnej architektury. Kult wierzeń egipskich na wyspie File trwał do 535 r. n.e., w którym to cesarz Justynian nakazał kapłanom ją opuścić. Było to jedno z ostatnich miejsc uprawiania kultu wierzeń egipskich.

W skład zespołu świątynnego wchodzą: Wielka Świątynia Izydy, kiosk Trajana, kaplice Ozyrysa i Horusa, Świątynia Hathor i Świątynia Imhotepa. Izyda była boginią miłości, urody i uzdrowienia. Tu odbywały się pielgrzymki jej wyznawców.

W wyniku budowy Wysokiej Tamy Asuańskiej świątynia była często zalewana przez spiętrzone wody Nilu. W roku 1970, pod nadzorem UNESCO, przystąpiono do przeniesienia zespołu świątynnego na wyspę Agilkila oddalonej od wyspy File o ok. 500 m. Dotychczas pozostała nazwa świątyni związana z wyspą File.

Z przystani, otoczonej pawilonami handlowymi, przepływamy jeziorem Nasera na wyspę Agilkila.

/

P O D R Ó Ż E

Wyspa File – Dziedziniec Wielkiej Świątyni Izydy

Wielka Świątynia Izydy zachwyca swoją architekturą. Przed pierwszymi pylonami znajduje się zewnętrzny dziedziniec, otoczony z dwóch stron kolumnami. Po stronie zachodniej dziedzińca znajduje się 31 kolumn o wysokości 10 m z podwójnymi kapitelami, dolnego w postaci kwiatu papirusu i lotosu oraz górnego z twarzą bogini Hathor. Kwiat papirusu symbolizował Dolny Egipt, natomiast kwiat lotosu Górny Egiptu.

Po przejściu bramą centralną pierwszego pylonu, wewnętrznego dziedzińca i bramy drugiego pylonu, znajdziemy się w sali hipostylowej, skąd prowadzi wejście do sanktuarium. Wstęp do sanktuarium przysługiwał wyłącznie faraonowi i wielkiemu kapłanowi. Oba pylony zostały ozdobione reliefami przedstawiającymi króla Ptolemeusza XII – ojca Kleopatry.

Pylony w świątyniach starożytnego Egiptu składały się z dwóch wież, połączonych bramą wejściową do świątyni, ozdobionych scenami przedstawiającymi walczącego faraona lub składającego ofiary bogom. W pylonach mieściły się zagłębienia, w których podczas ceremonii umieszczano Flagi.

Najpiękniejszym obiektem na wyspie jest Kiosk Trajana. Jak sama nazwa wskazuje budowę rozpoczęto za czasów panowania Cesarza Trajana na początku II w. n.e.

Budowy nie ukończono.

W 1979 r. zespół świątynny został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Mieczysław Ławer 9

K U R I E R

K O W A R S K I

/

S Z T U K A

FESTIWAL SZTUKI WŁÓKNA – NAJSTARSZY, JEDYNY W POLSCE

Obfitość sztuki włókna

nych tym, że równolegle z warsztatami odbywały się seminaria, podczas których uczestnicy mogli zaprezentować swój dorobek twórczy, podyskutować i znaleźć odpowiedź na wiele nurtujących pytań. Temat przewodni pleneru 1996 roku – „Tkanina XX wieku”, pozwolił uczestnikom określić swoje miejsce i udział w czasoprzestrzeni przemijającego wieku.

Mijający czas był już wyczuwalny.

Prof. Ewa Maria Poradowska-Werszler Han E. „Tkanina XX wieku” Słowo Polskie, nr 261 (15 247), 1996 2 Nagrody i wyróżnienia „Pro Memoria im. A. Sienkiewicz” trwają od 1991 r.

1

XXIII Międzynarodowy Plener – Sympozjum „Warsztat Tkacki – Kowary ’96 zorganizowany pod patronatem Fabryki Dywanów – Kowary odbył się w terminie od 7–20 października 1996 roku. Fabryką zarządzał w owym czasie Robert Starzyński powołany na stanowisko prezesa przez Macieja Dąbka, prezesa NFI Hetman, posiadającego większość akcji fabryki. Prezes Starzyński zarządzał fabryką w latach 1996–1998. Nie wykazywał zainteresowania sztuką ani wystawami organizowanymi na terenie fabryki.

Unikał spotkań i rozmów z uczestnikami Sympozjum, w przeciwieństwie do poprzednich dyrektorów. Wystawy otwierał przeważnie dyrektor do spraw Marketingu – Jarosław Śniadała oraz dyrektor Produkcji – Anna Lewandowska. W takiej sytuacji trudno było rozwijać perspektywiczne wizje dla przyszłych działań w sferze kultury na terenie fabryki i miasta Kowary. Ówcześni pracownicy fabryki nie zdawali sobie jeszcze sprawy, że nadchodzi „zmierzch” ich miejsca pracy, także i my artyści nie wyobrażaliśmy sobie, że z mapy miasta Kowary zniknie potencjał Fabryki Dywanów.

Artyści jak zwykle zauroczeni byli wełną o niepoliczalnej ilości barw, którą otrzymywali do kreacji unikatowych tkanin, dzięki troskliwości Bożenny Burgielskiej – Kierowniczki Wzorcowni. Ona także wtajemniczała uczestników pleneru w arkana sztuki projektowej – dywanów.

W 1996 roku w sympozjum uczestniczyło 45 artystów z Niemiec, Polski, Rosji, Słowacji i Ukrainy. Sprzyjały temu warunki lokalowe, bowiem Dom Wczasowy „Legniczanka” w Karpaczu Górnym, należący wówczas do władz miasta Legnica, jesienią nie prowadził wczasów pracowniczych. Artyści mieli do dyspozycji cały obiekt i nawet okoliczne tereny zielone, które inspirowały do działań plenero10

wych. Sympozjum sprzyjało także organizacji licznych wystaw sztuki włókna na terenie Dolnego Śląska. Zorganizowano cztery wystawy w ważnych ośrodkach kulturotwórczych: w Galerii Tkackiej „Na Jatkach” we Wrocławiu, w Muzeum Okręgowym (obecnie Muzeum Karkonoskie) w Jeleniej Górze, w Galerii Fabryki Dywanów w Kowarach, oraz w Galerii BWA w Jeleniej Górze. Z kolejnymi latami rozszerzała się współpraca z galeriami i muzeami dolnośląskimi.

Dziennikarka „Słowa Polskiego” Ewa Han1 napisała: Tradycyjnie jesienią, u podnóży Karkonoszy spotkali się artyści z Polski i wielu krajów Europy […] w Muzeum Okręgowym w Jeleniej Górze jest Międzynarodowa Wystawa Poplenerowa „WT – Kowary ’95”. Spora liczba prac zaprezentowanych w jeleniogórskim muzeum wykonana została z kowarskiej wełny… [...] Przykładem tego, jak różnorodne efekty można osiągnąć stosując różne faktury tkackie, jest kompozycja Marii Chojnackiej z cyklu „Wielość splotów”.[…] Na wystawie nie brakuje też tkanin, które – pod względem zastosowanej techniki – można by uznać za wręcz klasyczne. Należą do nich wspaniała kompozycja „Z ważką” Joanny Owidzkiej oraz wyróżniająca się różnorodnością faktur praca – „Ginąca symetria” Ewy Bergel. W konkluzji napisała: Artyści tkacze szukają bowiem nie tylko coraz to nowych rozwiązań kompozycyjnych, lecz również nawiązują swymi pracami do rozmaitych nurtów, pojawiających się we współczesnej plastyce. Na wernisażu wręczono nagrody i wyróżnienie im. A. Sienkiewicz2: Grand Prix –Ewie Marii Poradowskiej-Werszler, Nagrodę I otrzymał Zygmunt Łukasiewicz, Nagrodę II – Hanna Puławska, a Nagrodę III – Agata Buchalik. Wyróżnienie przyznano Bożennie Burgielskiej. „WT – Kowary” wyróżniały się spośród podobnych sobie wydarzeń artystycz-

Wystawa w Galerii Fabryki Dywanów pod nadzorem Bożenny Burgielskiej

Od lewej: Agata Buchalik-Drzyzga, Halina Młodkowska

K U R I E R

Kolekcja płaszczy z wełny kowarskiej utkanych ręcznie przez art. Zygmunta Łukasiewicza

K O W A R S K I

/

S Z T U K A

Artyści w plenerze karkonoskim

W pracowni, od lewej – Aleksandra Benn, Helena Skopińska, Lucyna Zinner

Wernisaż wystawy Tatiany Miskovets „Twórczość wyrażona w tkaninie” w Galerii Fabryki Dywanów – Kowary, od lewej stoją – Helena Hałabuda, Andrea Blochwitz, Ewa Poradowska-Werszler, Jarosław Śniadała, Tatiana Miskovets, Anna Lewandowska, Bożenna Burgielska, Ewa Piss, od lewej siedzą: Barbara Strzelichowska-Zasada, Stefania Bogoczek, Nadia Boretska

11

K U R I E R

K O W A R S K I

/

O Ś W I A T A

Liceum Ogólnokształcące i Gimnazjum L

iceum Ogólnokształcące w Kowarach wyrosło ze struktur wprowadzonych przez reformę oświatową z 1948 roku. Licea tworzyły składową szkół ogólnokształcących stopnia podstawowego i licealnego z klasami I–XI. W Kowarach przy ul. Szkolnej 1 w nowo wybudowanym budynku zlokalizowano w 1951 roku 11-letnią szkołę, pierwotnie z jednym ciągiem klas 7-letniej szkoły podstawowej oraz klasą VIII, która dała początek kowarskiemu liceum i zapoczątkowała w tym budynku koegzystencję dzieci szkoły podstawowej i młodzieży licealnej. Jednak obowiązujący system śródrocznych egzaminów promocyjnych spowodował, że wykruszony zespół uczniowski pierwszych licealistów w kowarskiej szkole został rozwiązany (dziewczęta skierowano do liceum w Jeleniej Górze, chłopców do Karpacza) i w 1955 r. nie przeprowadzono egzaminu dojrzałości, dopiero przyjęta grupa uczniów w drugim roku istnienia szkoły dała w 1956 roku początek egzaminom maturalnym w mieście Kowary. Do egzaminu z pomyślnym skutkiem przystąpiło wówczas 15 absolwentów. W kolejnych czterech latach liczba absolwentów była skromna (rok 1957 – 10, 1958 – 9, 1959 – 16, 1960 – 12), gdyż do ław licealnych trafiły zdziesiątkowane roczniki przedwojenne i wojenne. Wkrótce wraz z wyżem demograficznym liczba zainteresowanych nauką w kowarskim liceum spowoduje utworzenie dwóch-trzech ciągów klasowych. Już w roku 1965 do matury przystąpi 49 abiturientów, a dziesięć lat później mury kowarskiego LO opuści 87 abiturientów. Szeregi uczniowskie są mocno sfeminizowane, chłopcy, kierując się względami praktycznymi, chętniej wybierają szkoły zawodowe, których szeroką gamę oferuje ówczesna oświata, a absolwentów wchłania przemysł.

W roku 1969/70 nie przeprowadzono egzaminu dojrzałości, gdyż reforma szkolnictwa wydłużyła o rok szkołę podstawową a także rozdzieliła SP Nr 4 i liceum, w którym zmieniono nazewnictwo klas na I–IV w miejsce VIII–XI wydłużając pełne wykształcenie średnie do lat dwunastu lub trzynastu w technikach. Lata siedemdziesiąte wnoszą także wiele zmian programowych i strukturalnych. W klasach maturalnych umożliwiono uczniom dokonanie wyboru zajęć fakultatywnych, z czasem wyboru klas sprofilowanych, chociaż propozycje szkoły w tym zakresie były szczupłe z powodu skromnej bazy technicznej.

Organizowanie fakultetów czy profilów miało przygotować uczniów do wyboru przyszłych studiów i skierować ich zainteresowania na wydziały politechniczne – ojczyzna potrzebowała inżynierów.

Również pomocne miały być wprowadzone w 1987 roku do liceów ogólnokształcących praktyki uczniowskie. Liceum w Kowarach podjęło ten eksperyment i realizowało praktyki na bazowo dostępnych w mieście kierunkach: pedagogiczny – oparty na zajęciach w SP Nr 4, społeczno-administracyjny z kierunkiem administracja państwowa – w Urzędzie Miasta pod nadzorem Sekretarza Urzędu Grażyny Malc, technologiczny – w laboratorium ZD „Hydro-Mech”.

Praktyki uczniowskie podjęły tylko trzy licea, w tym kowarskie. (Bożena Bryl, Z doświadczeń Liceum Ogólnokształcącego w Kowarach „Gazeta Robotnicza 1987, Nr 29 s. 3) Okazją do rozwijania indywidualnych zainteresowań i zaspokojenia ambicji uczniów były organizowane przez Ministerstwo ogólnopolskie olimpiady przedmiotowe i konkursy w różnych dziedzinach.

Wśród laureatów znajdowali się także uczniowie kowarskiego liceum

startujący z właściwą dla nastolatków energią i ciekawością świata.

W Księdze Pamiątkowej „60-lecia Liceum Liceum Ogólnokształcącego w Kowarach” strony 92–94 poświęcono laureatom olimpiad przedmiotowych w ostatnim dziesięcioleciu, a w „Kalendarium” zanotowano: „5.05.2007 – Alina Mościcka zajmuje II miejsce w zawodach centralnych Olimpiady Języka Rosyjskiego”, „21.03.2009 – uczeń Liceum Mateusz Zienkiewicz zajmuje I miejsce w XXI Ogólnopolskiej Olimpiadzie Filozoficznej”, „16.04.2009 – Mateusz Zienkiewicz zajmuje II miejsce w zawodach centralnych Olimpiady Literatury i Języka Polskiego w Warszawie. Kroniki szkolne odnotowują w latach osiemdziesiątych szczególnie wielokrotne osiągnięcia prowadzonego przez Bernadetę Szczytowską chóru Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Kowarach na ogólnopolskich konkursach chórów szkolnych. Na te lata przypadają wyróżnienia liceum w dziedzinie sportowej. Początek osiągnięć na miarę Dolnego Śląska lekkoatletyki przypisać należy pracy trenerskiej Czesława Tutki. Tradycyjnie przez lata zwycięskie były drużyny startujące w sportach obronnych przygotowane przez Włodzimierza Zarembę.

Lata osiemdziesiąte to sukcesy dziewcząt w piłce siatkowej trenowanych przez oddanych tej dyscyplinie nauczycieli wychowania fizycznego – Wincentego Drzewińskiego i Ryszarda Nowosielskiego.

Z reguły kowarskie licealistki w mistrzostwach województwa zajmowały miejsca na podium. Do takich osiągnięć drużynowych i indywidualnych doprowadził swoich szachowych pasjonatów Stanisław Kanonowicz – polonista, opiekun koła szachowego i gorący popularyzator tej mądrej gry. W następnym pokoleniu złotymi literami w historii Liceum zapisują się uczniowie – sportowcy z sukcesami na szczeblu Dolnego Śląska i ogólnopolskich zawodów: Maciej Popławski (skok wzwyż z rekordem życiowym 2,02 m), Monika Imiołek (siatkarka, płotkarka z wynikiem 14,61 s na 100 m), Patrycja Głuszyńska (sztangistka, mistrzyni i wicemistrzyni Polski w kategorii juniorów). Chlubne tradycje siatkarskie ZSO podtrzymali licealiści z pierwszej dekady XXI wieku. Najlepsze wyniki sportowe osiągane w latach 2003–2011 rejestruje Księga Pamiątkowa „ 60-lecia Liceum Ogólnokształcącego w Kowarach”, s. 99–107 Od początku istnienia kowarskiego liceum dawano uczniom szansę poznawania języków obcych, gdyż w latach pięćdziesiątych stwarzał je profesor Wiktor Łazarewicz – poliglota, doświadczony pedagog, prowadził lekcje języka łacińskiego, do wyboru lekcje angielskiego lub niemieckiego. Oczywistością było nauczanie języka rosyjskiego przez coraz lepiej przygotowanych nauczycieli – rusycystów.

Od lat siedemdziesiątych LO korzysta z możliwości realizowania rozszerzonych programów języków obcych. Z uwagi na współpracę ze szkołą niemiecką, graniczne sąsiedztwo i możliwości kadrowe, obok politycznie wskazanego języka rosyjskiego, szeroko rozwinięto nauczanie języka niemieckiego. Związana w latach sześćdziesiątych, jeszcze w „starych” układach politycznych międzyszkolna współpraca pomiędzy kowarską „Jedenastolatką” a szkołą w Schönau–Berzdorf wytrzymała próbę czasu i kontynuowana jest nadal blisko pół wieku. Liderami współpracujących zespołów są – ze strony niemieckiej Henning Obenland, ze strony polskiej Gabriela Kolaszt, wicedyrektor ZSO i przewodnicząca Stowarzyszenia Miłośników Kowar.

K U R I E R

K O W A R S K I /

O Ś W I A T A

wzbogacił wyposażenie szkoły w gabinet chemiczny i fizyczny, ufunW dziesięcioleciu 1990-2010 w planach nauczania Liceum Ogólnodował sztandar, położył zewnętrzne tynki; kształcącego i Gimnazjum w Kowarach uwzględniane są wyłącznie Wanda Augustyniak (1966–1974) – organizator Liceum dla Pradwa języki – angielski i niemiecki, z przewagą liczby godzin przeznacujących na bazie punktu konsultacyjnego liceum wałbrzyskiego, czonych na język angielski. w myśl zaleceń Ministerstwa dokonuje rozdziału 11-letniej szkoły W strukturze kowarskiego LO w latach 1951–2010 można wyróżogólnokształcącej, mimo podziału zabiega o zintegrowanie zesponić 4 etapy: łów nauczycielskich, zgłosiła liceum do Klubu Otwartych Szkół po1. Lata 1951–1966 liceum jest placówką składową „11-letniej Szkoszerzając ofertę zajęć pozalekcyjnych; ły Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego i Licealnego TPD”, Zenon Wiatrowski (1975–1984) – działacz związkowy i samorządow której w klasach VIII–XI realizowano w cyklu czteroletnim prowy, dbał o image szkoły, dokonał fuzji placówek i utworzył Zespół Szkół gram licealny zakończony egzaminem dojrzałości; do roku 1966 maOgólnokształcących, przeprowadził szkołę przez trudne czasy stanu turę zdawało dziesięć roczników; z okazji jubileuszu 10-lecia istniewojennego, inicjator rozbudowy bazy sportowej, korzystnie dla szkoły nia w grudniu 1961 r. szkoła otrzymuje sztandar i zgodnie z ówczesną współpracował z kontrahentem kolonijnym i zakładem opiekuńczym, modą eksponowania w pracy wychowawczej ideologii ruchu robotczuwał nad organizacją 25-lecia szkoły, żył w latach 1929–1984; niczego patronem „Jedenastolatki” zostaje Janek Krasicki – młody Zbyszko Brudniak (1984–1992) – doświadczony pracownik admidziałacz komunistyczny: po 15 latach surowe ceglane mury doczekanistracji państwowej i oświatowej, podejmował próby głębszego zinły się otynkowania. tegrowania zespołu pedagogicznego, rozładował dotkliwą zmiano2. Lata 1967–1975 – liceum koegzystuje w jednym budynku obok wość i zagęszczenie w budynku szkolnym pozyskując pomieszczenia dwóch niezależnych placówek (LO dla Pracujących, Szkoła Podstaw Miejskim Ośrodku Kultury oraz świetlicę i zaplecze magazynowe wowa Nr 4); odrębne pokoje nauczycielskie, odrębne sekretariaty i gaw parterze budynku przy ul. Bema, trzykrotny laureat Nagrody Minibinety dyrektorów nie ułatwiały administrowania budynkiem; szkoła stra (1987, 1990, 1992); jest miejscem, jak wszystkie szkoły w Polsce, gdzie w ramach procesu Stanisław Stanisławiszyn (1992–1997) – w pracy hospitacyjnej wywychowawczego odbywały się uroczystości ku czci powołania PRL, korzystał doświadczenie wizytatora-metodyka, rozwinął kontakty LWP, z oficjalnym udziałem przedstawicieli organów partyjnych. zagraniczne ze szkołami w Ho3. Lata 1975–1999 – LO działa landii, prowadził szkołę w latach w Zespole Szkół Ogólnokształcąskomplikowanej transformacji cych im. Janka Krasickiego (powoekonomicznej i zmian administrali gaśnie rola tego patrona), utwocyjnych, żył w latach 1950–1997; rzony w 1976 roku po połączeniu Małgorzata Sałagacka (1997– LO, SP Nr 4 i niestabilnie działa2001) – kierowała placówką w gojącego LO dla Pracujących, jest to rącym czasie działań wokół okres szczególnie trudnych warunwdrażania reformy oświatowej, ków lokalowych spotęgowanych przygotowała likwidację Szkoły dodatkowo przejściem od 1981 Podstawowej Nr 4 oraz zainauguroku na 5-dniowy tydzień pracy; są rowała pracę Gimnazjum – nowej to lata różnych prób i zmian w adstruktury oświatowej: ministracji państwowej i oświatoGrażyna Krakowiak (od wrzewej; oświata przeżywa smutne czaśnia 2001 i nadal) – nadała pełnię sy stanu wojennego. formy założeniom strukturalnym 4. Lata 1999–2010 – czas likwiZSO – namalował Stanisław Kanonowicz reformy oświatowej tworząc 3-letdacji SP Nr 4, organizacji od nie Gimnazjum i 3-letnie Liceum, w funkcjonowaniu ZSO to okres podstaw 3-letniego Gimnazjum; podjęcie realizacji 3-letniego plaszczególnego rozmachu w modernizacji bazy, nasilenia korzystnych nu nauczania Liceum Ogólnokształcącego oraz wdrażanie obowiązmian w wyposażeniu technicznym i wyglądzie estetycznym budynzujących zmian w trybie egzaminu dojrzałości; zmiana patrona LO ku, pod jej kierunkiem zespół pedagogiczny i administracyjny przyi Gimnazjum. gotował wspaniałe uroczystości jubileuszowe kowarskiego liceum.

Organizmami oświatowymi zlokalizowanymi w różnych układach LO Kowary, w myśl zasady „szkoła otwarta dla wszystkich”, proi modelach w budynku przy ul. Szkolnej 1 przez 60 lat (1951–2011) wadziło przez lata nieselektywną rekrutację, nigdy nie było szkołą elikierowało 13 dyrektorów, spośród których co najmniej czteroletnią tarną, zawsze w pełni środowiskową, egzystującą z ambicjami wypełkadencję wytrwali: niania nałożonego obowiązku wobec prowincjalnego miasteczka. Od Jan Kuchejda (kierował „Tepedowską” w latach 1952–57) – tworzył zarania większość absolwentów dawała początek pierwszemu pokoleszkołę od podstaw w okresie trudnym politycznie, w krótkim czaniu nowej inteligencji, rekrutującej się głównie z robotniczych rodzin. sie poszerzył grono pedagogiczne o niezbędnych specjalistów, zorKierownictwo i grono nauczycielskie zawsze reagowało na wszelkie ganizował pierwszy komitet rodzicielski, nawiązał współpracę z Zanowinki dydaktyczne, stwarzało warunki metodycznym inspiracjom, kładami Przemysłowymi R-1, likwidował budowlane pozostałości, kształtowało warsztat pedagogiczny pod aktualne potrzeby. Od pez uczniami i rodzicami zagospodarował tzw. dolne boisko, pozostadagogów szczególnej elastyczności metodycznej, wiedzy psycholowił po sobie opinię dobrego gospodarza i wspaniałego matematyka, gicznej, postawy empatycznej wymagała specyficzna organizacja żył w latach 1915–1977; Zespołu Szkół, w którym do końca XX-lecia wiedzę czerpały 7-letKazimierz Jerzykiewicz (1958–1963) – pozyskał nowych specjalinie dzieci, kilkunastoletnia dorastająca młodzież i dorośli pracujący, stów, zorganizował pierwszy w historii szkoły zjazd koleżeński, woa następnie w nowym wieku gimnazjaliści i licealiści. kół Jubileuszu 10-lecia zaktywizował zakład opiekuńczy R-1, który

13

K U R I E R

K O W A R S K I

/

O Ś W I A T A

Dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku w obsadzie nauczycielskiej Liceum dostrzegana jest stabilność. Po wielu latach ciągłej migracji zespół pedagogów ZSO tworzyć zaczyna pokolenie, które dokonało już życiowego wyboru, osiadło w Kowarach, oraz pokolenie wychowanków – stabilne, wykształcone, zatrudniane zgodnie z wyuczoną specjalnością.

Stopniowo, drogą naturalnych zmian, zastąpili tych, którzy długo pełnili służbę w tej szkole, wykształcili jedno lub dwa pokolenia, wypracowali emeryckie uprawnienia. Młodszym ustąpili miejsca: Bartuś Zdzisław, Chwastykowska Jadwiga, Cymbalska Maria, Dubicka Krystyna, Drzewiński Wincenty, Kanonowicz Leokadia, Kanonowicz Stanisław, Nowosielski Ryszard, Prokop Romana, Ramut Irena, Sałagacka Małgorzata, Spryszak Przemysław, Stanisławiszyn Grażyna, Szabla Zofia, Ślusarz Halina, Wolak Zofia, Zaremba Włodzimierz, Żmudzińska – Krywienko Mirosława. Ponad ćwierćwiecze nadal pracują: Chitro Anna, Krakowiak Grażyna, Markiewicz-Kwiatosz Elżbieta, Kolaszt Gabriela.

Słowa szacunku z okazji jubileuszu 60-lecia Liceum padły w wystąpieniu wychowanka-nauczyciela pod adresem pani Cecylii Zarębskiej, która z benedyktyńskim oddaniem prowadziła szkolną kancelarię w latach 1968–2003.

Wzruszającymi wydarzeniami dla wszystkich uczniów, absolwentów i nauczycieli związanych z kowarskim ZSO, są organizowane uroczystości jubileuszowe. Czterokrotnie „Szkoła na Osiedlu” donośnie obchodziła swój jubileusz: z okazji 10-lecia (w grudniu 1961 roku), 25-lecie (czerwiec 1976 r.), 50-lecie (wrzesień 2001 r.) i 60-lecie (1 października 2011 r.). Z okazji pierwszego jubileuszu ze spotkania cieszyło się zaledwie 82 absolwentów, po 25 la- Klasa IV, 1973–74 tach istnienia Liceum pożegnało 845 maturzystów, w 2001 roku – 1778, a w maju 2011 r. maturę zdał 2345. absolwent kowarskiego młodzieżowego liceum. Wszystkie spotkania jubileuszowe stwarzały okazję do podziękowań i ukazania dorobku szkoły, prezentacji jej osiągnięć materialnych i pedagogicznych. Przykładem jest na okoliczność 60-lecia spektakl uczniowskiego „Teatru bez Nazwy” działającego od 1997 roku pod kierunkiem nauczycieli ZSO – panów Jarosława Kotlińskiego i Adama Walesiaka. Jubileusz 60-lecia poprzedziły dwa ważne wydarzenia – placówki tworzące Zespół Szkół Ogólnokształcących otrzymują nowego patrona i nowe sztandary. Rada Pedagogiczna i Samorząd Uczniowski spośród pięciu propozycji (padały propozycje Stanisława Lema, Czesława Miłosza, Agnieszki Osieckiej, Juliana Tuwima i Ratowników Górskich), dokonują wyboru imienia Stanisława Lema, nawiązują kontakt z rodziną pisarza, uzyskują zgodę na dokonany wybór, kierują wnioski do organów założycielskich.

Uchwałą Nr X/43/07 Rady Miejskiej w Kowarach z dnia 1 czerwca 2007 roku oraz Uchwałą Nr X/61/07 Rady Powiatu Jeleniogórskiego z dnia 31 lipca 2007 roku Gimnazjum w Kowarach i Liceum Ogólnokształcącemu w Zespole Szkół Ogólnokształcących w Kowarach nadano imię Stanisława Lema. W następnym roku szkoły otrzymują sztandary. Projekty sztandarów opracował Janusz Tymiński – historyk, nauczyciel Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Kowarach, a wykonała Dorota Stróżewska z Pracowni Haftu Artystycznego w Suchym Lesie k/Poznania, a ufundowane zostały przez liczne grono sponsorów. Dokonano zmian w statucie szkoły, w ceremoniale szkolnym, zmieniają się także teksty ślubowań.

14

Dziesięciolecia przełomu wieków są okresem trudnym w funkcjonowaniu oświaty. Nakładające się reformy w wielu gałęziach życia gospodarczego i społecznego, upadek bazy przemysłowej, bezrobocie, migracja zarobkowa młodych ludzi – to zjawiska towarzyszące czasom transformacji, zjawiska powszechne. W oświacie wiek XX z powodu braku środków finansowych zamknie się regresem funkcji opiekuńczych, zanikiem zajęć pozalekcyjnych oraz osłabionym działaniem prozdrowotnym (wygaśnięcie masowego ongiś wypoczynku letniego i zimowego, likwidacją etatów medycznych w gabinetach lekarskich, pauperyzm rodzin).

Mimo licznych uwarunkowań towarzyszących czasom transformacji nowa rzeczywistość poszukuje nowych sposobów dalszej poprawy jakości pracy szkół. Zobowiązują do tego ustawy wprowadzające zmiany w systemie oświaty, dostrzegalne zarówno w programach i planach nauczania, jak i tworzonych nowych strukturach. W dekadach przełomu wieków Zespół Szkół Ogólnokształcących w Kowarach również podejmuje kolejne zmiany programowe i strukturalne. Dla ZSO rozpoczęła się nowa era. 1 września 1989 roku po raz pierwszy w rozkładzie lekcji w „Ogólniaku” pojawia się religia. Do klas licealnych wkracza katecheta o. Bernard Leśniak – franciszkanin, ten sam, który przed czterdziestoma latami w zakrystii kościoła poewangelickiego najstarszych członków rady pedagogicznej uczył zasad religii chrześcijańskiej. Uczniom LO stworzono szansę uczęszczania na zajęcia z etyki. Również w szkole „na Osiedlu”, jak we wszystkich kowarskich szkołach, języki zachodnioeuropejskie wypierają język rosyjski. Zanika ceremoniał szkolny wokół pierwszego postaci patrona, sztandar szkolny i portret Janka Krasickiego trafiają do zasobów archiwalnych.

Raport Urzędu Miejskiego według stanu z 31 grudnia 1999 r. informuje o liczbie 217 uczniów SP Nr 4 zorganizowanych w 10 oddziałach (podwójne oddziały klas II, III, V, VI i VIII) oraz 162 uczniów w 6 oddziałach gimnazjum – nowej formy kształcenia ponadpodstawowego. W budynku na Szkolnej 1 naukę podjęli absolwenci VI klas wszystkich kowarskich szkół podstawowych. Oprócz powyższych oddziałów nadal w ZSO funkcjonuje 6 oddziałów licealnych realizujących program na bazie 8-letniej szkoły podstawowej. Dopiero w roku szkolnym 2002/03 szeregi 3-letniego liceum zasilają absolwenci gimnazjum. Z reguły stanowić oni będą corocznie około 95% kandydatów do liceum. Wraz ze zjawiskiem niżu demograficznego na przestrzeni dziesięciolecia wyraźnie maleje liczba uczniów i oddziałów w gimnazjum.

Spadek liczby uczniów w gimnazjum jest predykcją zjawiska w najbliższej przyszłości także w liceum.

Synkretyczny charakter Zespołu Szkół łączącego w całość dwie liczne grupy młodzieży o urozmaiconej psychofizycznej konstrukcji integruje pedagogów w wychowawczym oddziaływaniu. Ogółem w Zespole Pracuje 42 nauczycieli (dane z września 2011 roku), w tym 33 pełnoetatowych. Wśród zatrudnionych większość stanowią nauczyciele mianowani i dyplomowani (33 osoby) z wyższym magisterskim wykształceniem i przygotowaniem pedagogiczny (39 osób), o rozmaitym stażu, z przewagą młodych, w których postawie zapewne kształtuje się przeświadczenie, że praca jest najcenniejszym dobrem człowieka.

Zbyszko Brudniak

K U R I E R

K O W A R S K I /

P O E Z J A

POEZJA KOWARSKA W ostatnim Kurierze Kowarskim pożegnaliśmy naszą nieodżałowaną poetkę Alinę Pawłowską.

Zabrakło jednak jej wierszy (jak to Ala mawiała – rymowanki). Przypomnijmy sobie niektóre z nich.

Co ważne Nie ważne stanowiska – To zwykłe „wilkowyje” Najważniejsza jest miłość Co w naszych sercach się kryje.

Nie ważne fakultety, Doktoraty, tantiemy O ileż to ważniejsze Jeśli godnie żyjemy.

A kiedy przyjaźń prawdziwa Na naszej drodze stanie, To jest największe szczęście I za to dziękuję ci Panie.

*** Nie dajmy sobie odebrać radości Pomimo upływu lat I w naszych sercach radość niech zagości Choć życie wciąż burzy nam świat.

Cieszymy się każdą jego chwilą, Niech radość radosna w nas gra Bo ciało to taki dodatek do duszy a w sercu młodość wciąż trwa.

Z czego duma

Płaczące serce

Każdy jest z czegoś dumny I zwykle ma z czego, Jeden z czegoś wielkiego, A drugi z małego.

Paw jest bardzo dumny, Że ma piękne pióra, Ze zniesionego jaja Podwórkowa kura.

Artysta gdy tworzy Wiekopomne dzieła Naukowca-wynalazcę Też duma rozpiera.

Smutek stanął koło mnie, Serce się rozpłakało.

Wciąż kogoś żegnam na zawsze, Już bliskich koło mnie tak mało.

Trudne są takie chwile, Dlatego serce płacze, Że kogoś kochałam, Już nigdy nie zobaczę.

Tyle ludzi koło mnie, Moc zakrętów i dróg, Najważniejsza ostatnia, Na której czeka Bóg.

A ja, jestem dumna, Zresztą zawsze byłam, Że nigdy nikomu Świństwa nie zrobiłam

Oczarował mnie świat Oczarował mnie świat Maleńkim kwiatkiem pachnącym, Kolorowym motylkiem, Liściem osiki drżącym.

Oczarował mnie świat Strumykiem co szemrze w dolinie, Pianiem koguta na płocie I filmem w starym kinie.

Oczarował mnie świat „Liściaków” bajkową poezją Wiatru z drzewami gadaniem I kolorową frezją.

Talent Każdy ma jakiś talent Bóg dał go każdej osobie, Lecz wielu o tym nie wie Nie umie go znaleźć w sobie.

Jeśli go nawet znajdzie To musi nad nim pracować, Bo talent zaniedbany Nie będzie owocować.

Raj

Alina Pawłowska

Gdy wrota niebieskie przekroczę I spotkam Adama i Ewę, ciekawe czy ich polubię – Na tym świecie w niebie.

Bo przecież to właśnie przez nich Bóg zamknął nam raju bramy I zamiast szczęśliwie w nim mieszkać, to ciągle na raj czekamy.

Jak tu pokochać wszystkich bliźnich, Skąd miłość wziąć dla każdego?

Ale życzliwość wykrzesać można, Nie życząc im nic złego.

Piękno Karkonoszy – B. Sokołowska

15