DORP, STAD EN LAND
CULTUURHISTORISCHE WAARDENKAART GROEN MIDDELHARNIS & SOMMELSDIJK
Kernen en opkomst plaat Flakkee (17de en 18de eeuw) Uit historische kaarten en literatuur is op te maken dat zich in de 17de eeuw rondom de kernen van Sommelsdijk en Middelharnis een groene gordel van boomgaarden, moes- en kweektuinen en schuren en hokken en andere opstallen bevond van de dorpsboeren. Deze groene gordel reikte in het zuiden tot aan de Staverseweg. Volgens bronnen waren ook de polderwegen beplant met (fruit)bomen. Eeuwissen, laag gelegen hooilanden langs voormalige kreken, waren belangrijke wei- en graslanden in de verder weidegrond-arme streek. De voormalige kreken Wildemanskreek, Stoofkreek, Zandkreek en De Vlieger vormden een netwerk van waterwegen, die bij de inpoldering een rol in de afwatering hadden gekregen, maar ook een rol speelden als vaarnetwerk voor de distributie van goederen van de dorpen tot diep in de polder. De aan het krekennetwerk verbonden Boerenkaai en de Kaaidreef, in respectievelijk Sommelsdijk en Middelharnis, fungeerden als binnenhaventjes voor uitwisseling van goederen. Bij laagwater loosden de kreken het polderwater via spuisluizen op de havens. Door buitendijkse aanwassen van land, ontstaan door afzettingen van de rivier, moesten de havens van Sommelsdijk en Middelharnis steeds worden verlengd. Deze aanwassen werden gebruikt als land voor beweiding en als (bekade) riet- en biesgorzen. Buitendijkse gebieden werden eerst onbekaad gebruikt, daarna vaak zomerbekaad en vervolgens ingepolderd. In de 18de eeuw werden enkele aanwassen ingepolderd als de polders Kraajestein en Everdina en de Johannespolder. In de 17de eeuw kwam de plaat Flakkee op in het Haringvliet/ Flacquee. Net als de buitendijkse aanwassen werd ook deze gebruikt als weidegrond en als gors voor riet en bies. De plaat blokkeerde de directe toegang naar de rivier vanuit de havens. Tussen de plaat en het eiland ontstond een vaargeul, het Zuiddiep. Als snel groeide de plaat door verzanding vast aan het eiland ten oosten van Middelharnis. Om een directe verbinding te maken naar het Haringvliet werd de haven van Middelharnis verlengd met een kanaal dwars door de plaat. Dit vond plaats in 1759 en 1768. De zo ontstane Westplaat en Oostplaat werden beide in 1808 bedijkt. De ringdijk van Sommelsdijk en Middelharnis verviel met de bedijking van de aanwassen en de plaat tot slaperdijk en fungeerde sindsdien niet meer als primaire waterkering. Inpoldering Plaat Flakkee en dorpsin- en uitbreiding (19de en eerste helft 20ste eeuw) Met de inpoldering van de plaat en de aanleg van het havenkanaal van Middelharnis vervalt de functie van de haven van Sommelsdijk. Deze wordt afgedamd en het havenkanaal wordt gedempt. De Nieuwe Sas Haven wordt aangelegd waardoor een verbinding ontstaat naar de haven van Middelharnis. Het Zuiddiep zelf wordt als poldersloot opgenomen in de verkaveling van de nieuwe polder. De nieuwe polders zijn weidser van opzet en spaarzaam bebouwd met enkele boerderijplaatsen. Binnendijks groeien beide dorpen naar elkaar toe. Informele dwarsverbindingen worden geformaliseerd in de nieuwe (beboomde) stratenpatronen met arbeiders- en burgerwoningen. Een Joodse begraafplaats, een katholieke kerk met kerktuin en algemene begraafplaatsen buiten
11