Repertoarmagasin våren 2018

Kasimir og Karoline Fest på kanten av stupet

Svein Tindberg Tru, håp og teater

Kafka på stranda

Murakami endeleg til scenen

REPERTOARMAGASIN

Vår 2018 Sara Khorami spelar Antigone på Hovudscenen i vår. Sjølv synest ho rolla minner om mora og faren som måtte ta modige val da dei forlèt heimlandet.

BAKTEPPET

4

REPERTOARMAGASIN

VÅR 2018 ANSVARLEG UTGJEVAR DET NORSKE TEATRET, ERIK ULFSBY REDAKTØR IDA MICHAELSEN I REDAKSJONEN ÅSNE DAHL TORP, ERLEND TÅRNESVIK DREIÅS REDAKSJONSADRESSE DET NORSKE TEATRET, KRISTIAN IVS GATE 8, 0164 OSLO

PRODUKSJON 07 MEDIA OPPLAG 20 000 FRAMSIDEFOTO EIRIK MALMO

SPONSORAR

BILLETTBESTILLING DETNORSKETEATRET.NO ELLER TLF. 22 42 43 44 OPNINGSTIDER BILLETT-TELEFON: MÅNDAG: 08 – 17 TYSDAG - FREDAG: 08 – 19 LAURDAG: 11 – 17 SØNDAG: 2 TIMAR FØR FØRSTE FRAMSYNING OPNINGSTIDER BILLETTLUKA: MÅNDAG KL. 08 – 17 TYSDAG – FREDAG: KL. 08 – 19.30 LAURDAG: KL 11 – 17 SØNDAG: 2 TIMAR FØR FØRSTE FRAMSYNING GI EI TEATERGÅVE KJØP GÅVEKORT PÅ DETNORSKETEATRET.NO ELLER I BILLETTLUKA. FÅ TEATERINFO MELD DEG PÅ NYHEITSBREVET VÅRT! DETNORSKETEATRET.NO PARKERING SENTRUM P-HUS, INNKØYRING VED MUNCHS GATE OG HAMMERSBORGTUNNELLEN (RING 1).

PARKERING FOR FUNKSJONSHEMMA VIS-À-VIS NASJONALGALLERIET I UNIVERSITETSGATA.

FØLG OSS

FACEBOOK.COM/ DETNORSKETEATRET TWITTER: @DETNORSKETEATRE INSTAGRAM: DETNORSKETEATRET

2

I N N H A L D VÅ R 2018 4

VERDA ER EIT SIRKUS, OG VI VIL LA OSS UNDERHALDE Fest på kanten av stupet.

24 ANTIGONE MINNER MEG OM MAMMA OG PAPPA Sara Khorami om familiehistorie, modige val og fridom.

9

ETIENNE PLUSS Aktuell som scenograf for Kasimir og Karoline.

28 DEI STORE KREFTENE Johannes Holmen Dahl og Nia Damerell med ein tidlaus versjon av Antigone.

10 EIVIN NILSEN SALTHE Aktuell som Franz Merkel i Kasimir og Karoline.

12 OM DET VONDE Det skremmande ved den kollektive framferda.

15 PÅL CHRISTIAN EGGEN Aktuell som Den framande i Kimen.

16 BLOKK TIL BLOKK Don Martin, Fela og Boss Castro i Groruddalen.

20 HINSIDES FEMINISME Om Cally Monrad som var teatersjef under ­okkupasjonsmakta.

23 RUTH LILLEGRAVEN Aktuell som dramatikar for Cally.

|| VÅR 2018 ||

MELD DEG PÅ NYHEITSBREVET VÅRT OG MOTTA GODE TILBOD

30 VALDENS KVAL Edouard Louis ønskjer ein sann og ubehageleg litteratur.

40 UNN VIBEKE HOL Aktuell i barneframsyninga Kva nashornet såg.

32 TRU, HÅP OG TEATER Med Utafor tar Svein Tindberg eit nytt prosjekt til scenerommet. Med fire ungdommar vil han kjempe mot ekstremisme.

42 HARUKI MURAKAMIS BOK BLIR TEATER Kafka på stranda til Scene 2.

35 UNGE MEININGAR Fire unge om framtida, ­radikalisering og utanforskap.

37 ØYSTEIN SKAR Aktuell som komponist i Utafor.

38 KVA NASHORNET SÅG Teater for barn om vanskelege tema. Ei viktig og annleis framsyning om å bry seg om andre.

44 MILJA SALOVAARA Aktuell som scenograf for Kafka på stranda.

46 DEN SISTE KONGSFESTEN Kva skjer når fortida kjem for å ta deg?

48 AKTIVITETAR FOR BARN PÅ LAURDAGAR! Sjekk ut Bikubebarnprogrammet i vår.

50 REPERTOAROVERSYN 54 SKODESPELAROVERSYN

L EI A R

TAKTSKIFTE Denne sesongen er repertoaret prega av fest – men fest i ein litt mørk

og panisk forstand, som om kvar fest var den siste, det som på engelsk blir kalla «doomsday party». Dette er ikkje resultatet av ein gjennomtenkt plan. Det er ofte slik at nokre tema som pregar tida vi lever i pressar seg på. Summen av innspel, tankar og forslag dannar etter kvart eit bilde av ei samtid som godt kunne ha merkelappen Den siste festen. For det kjennest meir og meir som om verda vi har vakse opp i har noko utlevd over seg, at forandringar tvingar seg fram. Men før vi kjem så langt let vi att auga og turar på som før med full styrke. Strevet etter vekst, forbruk og forteneste held fram sjølv om både menneske- og naturressursar lenge har meldt frå om at grensa for lengst er overskriden. Festen er liksom på sitt mest intense når vi veit at den snart er over. Konfliktane og polariseringa i kjølvatnet av livsførselen vår blir tydelege og vi flyktar inn i «flokken vår». Vi finn tilhøyrsle i det som verkar kjent og som speglar oss sjølve. Ekkokammer og flokkmentalitet er ord som stadig pregar ordskiftet. Klasseskilja blir skarpare, solidaritet og dugnadsånd er truga verdiar. Endring må til.

Også kunsten treng endringar.

Vi opnar Hovudscenen med oppjaga stemning midt under Oktober-

På tampen av fjoråret merka vi ein solid auke i sal av gåvekort. Mange

festen. Kasimir og Karoline av Ödön von Horvath er ein av dei sen-

ønsker seg opplevingar i staden for materielle gåver. Ein teaterbillett,

traleuropeiske klassikarane som skarpt speglar menneskas dårskap

ei matoppleving eller ein konsertbillett. Det lovar godt. Fjoråret had-

og lyster. Vi har spent eit sirkustelt over heile scenen der eit tjuetals

de det høgste besøkstalet i Det Norske Teatret si historie med over

medverkande vil gjere alt for å få maks ut av kvelden. Det blir shotta,

260.000 publikummarar, og forsalet for 2018 er høgare enn nokon

snappa, dansa og flørta, men under den hektiske stemninga anar vi

gong. I andre enden av den hektiske festen og det høge tempoet opp-

ei murrande uro. Uro over ei framtid vi kjenner oss utrygge på. Der-

står det nemleg behov for det motsette. Når samfunnet skiftar takt,

for er det fint å kunne plassere ein klassikar som Antigone i denne

når vante institusjonar vaklar, søkjer folk til kunsten og til teatret for

uroa. Det blir den neste satsinga på Hovudscenen. Mangt endrar

å finne rom for tanken og for å forstå. Vi er glade og stolte over at vi

seg, men mennesket sin kamp for rettferd og humanitet, om så med

kan bidra til å fylle dette rommet, og tilbyr denne våren ei lang rekke

eige liv som innsats, står fast, også i eit moderne teaterrepertoar. I

framsyningar som vi trur både vil gi innsikt og utsikt, og kanskje òg

eit utvekslings-samarbeid med det kroatiske nasjonalteatret er det

kan tenne håp.

òg ei glede å kunne presentere den kroatiske klassikaren «Den siste kongsfesten» (Kraljevo) av Miroslav Krleza, som nettopp handlar om

Velkommen i teateret!

dommedagsfesten som eit absurdistisk varsel om gjennomgripande endringar. Elles vil det vere noko for ein kvar smak, for alle aldrar, for ulike sinnsstemningar og ulike politiske himmelretningar i dei 25 produksjonane vi har å by på denne våren på dei tre scenane våre.

Erik Ulfsby teatersjef

|| VÅR 2018 ||

3

Verda er eit sirkus, og vi vil la oss underhalde På Hovudscenen i vår blir det shotta, snappa, flørta og dansa.

Men under den oppjaga stemninga ligg ei viss uro.

TEKST IDA MICHAELSEN FOTO YLVA CATODOTTER FYLLINGSNES

4

|| VÅR 2018 ||

KASIMIR OG KAROLINE AV Ödön von Horvath OMSETJING Runa Kvalsund REGI Peer Perez Øian PREMIERE 13. januar på Hovudscenen I ROLLENE: Amell Basic, Kjersti Dalseide, Niklas Gundersen, Per Schaanning, Svein Roger Karlsen, Eivin Nilsen Salthe, Ingeborg Sundrehagen Raustøl, Petter Winther, Paul Åge Johannessen Har du tenkt på at økonomien din faktisk kan påverke dine personlege relasjonar?

D

et er høg partyfaktor over Hovedscenen når den opnar våren med karaokebar, øl og pølser.

I teltet som er spent over scenen, stimlar eit tjuetals skodespelarar og statistar saman med eitt mål for auge: få mest mogleg ut av festen.

Her er drikkeleikane intense. Peer Perez Øian har regien på kalaset, som ber tittelen Kasimir og Karoline, og han er ikkje i tvil om at den 85 år gamle teksten om kjærasteparet er relevant for eit notidspublikum. Han har til og med drista seg til å skrive teksten inn i ei framtid som ikkje ligg langt unna.

Ei økonomisk krise har nett drege skruen til eit hakk strammare, arbeidsløysa stig og forskjellane mellom folk er blitt skarpare. Alle i teltet flyktar frå ein kvardag som er blitt vanskelegare.

Men dei harde realitetane er ikkje med på å bremse festen, snarare tvert om.

– Det er ein hektisk, nærast manisk fest vi ser utfalde seg.

Men både konkret og biletleg er han snart over. Ressursane blir færre, omfordeling tvingar seg fram, og no vil alle ha den delen av kaka som dei meiner dei har krav på. Det er ein slags kaba-

|| VÅR 2018 ||

5

livet, seier Amell Basic om rollefiguren han skal spele i vår.

–Han får ingenting gratis og må klare seg sjølv.

Men han forsøker, med hjelp av Karoline, å vere ein «vanleg» samfunnsborgar, føre eit normalt liv FESTEN ER ALDRI SÅ INTENS SOM NÅR med svigerforeldre og stabil inntekt. Ein person HAN NÆRMAR SEG SLUTTEN ein ikkje fnyser av. Når også dette går til helvete, Kasimir og kjærasten Karoline har oppsøkt kjenner han på sin aller største frykt: realiteten. oktoberfesten for å få eit avbrekk frå kvardagen.

Vil den einaste personen som trur på han, også Kasimir har akkurat mista jobben som sjåfør og forlate han? Må han vende tilbake til sitt gamle eg? er ikkje heilt i humør til å feste. Han har eit heftig Karoline er ei godtruande ungjente som vil temperament og hamnar raskt i ein krangel med støtte kjærasten når det går dårleg med han. Men Karoline. Han er brått blitt usikker på om han er på festen møter ho kjapt nye freistingar. Her god nok for henne. Ho derimot, er innstilt på å ha blir både kjærleiken og mellommenneskelege det uforpliktande gøy denne kvelden og trur at relasjonar gjort til ei vare som – i alle fall for ei fest og flukt frå kvardagen er rette medisinen for kort stund – er med på å dytte henne oppover Kasimir no. på den sosiale rangstigen. Ho kan virke som ein – Det er ein særleg talande replikk i stykket, opportunist som grip dei moglegheitene som byr seier Peer Perez Øian. Den blir ytra av eigedoms­ seg, for til sjuande og sist vil ho berre ha det gøy, meklaren som Karoline treffer heilt i starten og køyre berg–og–dal–bane og hjelpe kjærasten å lyder slik: La oss gå ut ifrå at du elskar ein mann. gløyme den sjølvmedlidande sytinga. Ho sit betre Og la oss så gå ut ifrå at denne mannen brått blir i det enn Kasimir; har fast stilling og foreldre med arbeidslaus. Da vil kjenslene du har for han, bli midlar. Men også Karoline er fanga av omstenda svakare, heilt automatisk. Det er som om sløret Peer Perez Øian og låst i strukturar som ho ikkje klarer å gjere blir trekt til sides. Denne påstanden viser oss kor noko med. Eldre karar med gode stillingar og vanskeleg det er å halde på det medmenneskelege rause vanar i baren får ho på glid, og snart er ho i og å vere empatisk, elske sine næraste ved tap av drift mot det ho trur er ei lysare framtid. status. Vi lever i eit samfunn der det blir lagt så – Ho sjølv tar ein del aktive val og trur ho har kontroll på situasjomykje vekt på yrke, på inntekt, på sosial kapital, på korleis vi «brannen, ei stund i alle fall. Men kven er det eigentleg som styrer spelet, og dar» oss sjølve. Også kjærleiken blir ein slags handelsvare. Menneska kva er gevinsten? undrar Kjersti Dalseide, som spelar Karoline. blir objekt som har ulik verdi. I staden for å sjå menneske for kven dei er, kva for lengslar dei har, så plasserer vi kvarandre i eit slags hierarki. Vi er opplærde til å tru at vi er så like, men det er mykje meir som ER DET LIKEVEL HÅP? er tilsynelatande likt enn faktisk likt. Vi kjenner oss som del av ein Til alle tider har folk funne saman i jakta på nytinga når verda knakar sterk kulturell identitet, men så finst det likevel ein ulikskap mellom i samanføyingane. I stykket Kasimir og Karoline viser Ödön von Horkjønn, klasse, danning og utdanning, seier Øian. vath med skarp observasjonsevne korleis alle, uavhengig av stilling og rang, kastar seg heseblesande ut i festen, søkjer den kortsiktige lykka og tilflukta i sirkuset framfor å møte eller konfrontere problema. Med I NEDGANGSTIDER BLIR DEI LÅGASTE seg har Peer Perez Øian sin etter kvart faste partnar på scenografi, SKYVD UT I YTTERKANTEN Etienne Pluss. Saman har dei tidlegare stått bak suksessar som Tjue Kasimir er ein slitar på botnen av samfunnet. Han er, i denne omskrivtusen sider og Tilnærma lik, som begge balanserte samfunnskritikk og ne versjonen, kommen til landet som flyktning frå krigen på Balkan. humor på ein elegant og forførarisk måte. Denne gongen vil dei tilføre Han har fått opphald, etter kvart statsborgarskap, gratis skulegang og Kasimir og Karoline ungdommeleg naivitet og vitalitet. Når ytre symhelsevern, han er blitt ein samfunnsborgar, ein av «oss». Det blir forbol er det som definerer sjølvkjensla, korleis kan vi finne tilbake til venta at han skal vere takksam, jobbe hardt, og så vil resten ordne seg. humaniteten i samfunnet?

Men når det ikkje gjer det, når han innser at hardt arbeid og stå–på–vil– Det må likevel finnast eit håp, seier Øian. je, slett ikkje løfter han opp her i verda, ja, da har han likevel ikkje lov til – Festen er gøy, javel, men kanskje skal ein våge å tru på kjærleiken å vere skuffa. Med eit rart etternamn og ei brokete fortid, opplever han likevel, halde på håpet om utopiar i ei kynisk verd. Historias karuat det alltid er han som ryk ut når det skal skjerast ned. Kjensla av å ha sell snurrar rundt og rundt. Det politiske grumset blir rørt opp igjen, tapt, at han representerer dei som alltid må ta rekninga når tidene blir retorikken blir skarpare, og økonomisk har folk kniven på strupen. tøffe, målt mot dei velståande, som alltid slepp unna, gjer han motlaus.

Majoriteten fell alltid for dei enkle løysingane, og sjølv om dei får seg Det er ingen politikarar som talar hans sak, og under dei rådande forei tiltrengt stund i blinkande lys og til bråkete musikk, blir sirkelen holda stemmer sjølv anstendige folk på dei som brølar høgast. Kasimir aldri broten. Vi gjentar dei same gamle feila, og historia straffar alltid har ingen stader for å kanalisere sinnet sitt mot samfunnet, og konfrondei same. Men eg har tru på at vi kan bryte mønsteret, finne tilbake til tert med dette brukar han dei siste hundrelappane til å gå på fylla. kjerneverdiane. Vi kan jo ikkje styre mot isfjellet med auga opne heller.

– Kasimir prøver så godt han kan å komme seg opp og fram her i ret over menneskeleg dårskap vi blir vitne til, og menneska på scenen er kanskje ikkje så ulike oss sjølve, seier Peer Perez Øian.

Vi lever i eit samfunn der det blir lagt så mykje vekt på yrke, på inntekt, på sosial kapital, på korleis vi «brandar» oss sjølve.

6

|| VÅR 2018 ||

1

2

3

4

[ 1 ] Amell Basic og Kjersti Dalseide spelar kjærasteparet Kasimir og Karoline. Dei dreg på fest, sjølv om han har mista jobben og eigentleg ikkje er så klar for å feire noko som helst. [ 2 ] Petter Winther bind festen saman og bidreg til underhaldninga gjennom rollene som Utropar og Karaokevert. [ 3 ] Karoline (Kjersti Dalseide) møter tilfeldig eigedomsmeklaren Schürzinger (Niklas Gundersen) som har sans for Oktoberfest, iskrem og nye erfaringar. [ 4 ] Franz Merkl (Eivin Nilsen Salthe) er besteven til Kasimir og ei festløve av rang. Han er ein småkjeltring som er kjapp i kjeften og glad i det gode liv. [ 5 ] Kasimir blir sjalu på eigendomsmeklaren og diskusjonen blir oppheita. Merkl dempar ikkje akkurat tonen. [ 6 ] Kasimir er blitt arbeidslaus og brått kjenner han seg usikker på om han er god nok for Karoline. Kjenslene svingar fram og tilbake denne kvelden. [ 7 ] Kasimir brukar dei siste pengane på øl og det gjer ikkje stemninga særleg betre. [ 8 ] Erna (Ingeborg Raustøl Sundrehagen) er kjærasten til Franz Merkl og forsøker å halde han unna trøbbel, som han lett hamnar i.

Alle foto er tatt tidleg i prøvetida.

5 6

7

|| VÅR 2018 ||

8

7

Kasimir og Karoline er to unge menneske som prøver å orientere seg i ei verd som vaklar.

menneska oppførte seg på. Horvath var fødd i dagens Kroatia som son av ein diplomat. Familien fekk etter kvart status som adelege, og den unge Horvath budde og studerte i mange av dei store sentraleuropeiske byane. Han er mest kjend for folkekomedien Historier frå Wienerskogen som sist blei sett opp ved Det Norske Teatret i 2001.

Det er særleg folkekultur og tysk politisk historie som er sentrale i arbeida hans.

Peer Perez Øian – Vi skal vere tru mot Horvaths prosjekt. Med eit skarpt analytisk blikk rettar han kastaren mot POLITISKE FOLKELEGE KOMEDIAR menneskets lastar og lystar. Han avslører det Med Kasimir og Karoline skapte Ödön von Horvath kyniske i når vi behandlar våre medmenneske den nye sjangeren kritiske folkestykke. Han var som objekt og transaksjonar på ein marknad. Publikum, meg sjølv ein av dei mest sentrale tyskspråklege forfattarane og dramatikarane inkludert, blir gjort til nummer i livets sirkus. Vi ser karikaturar av i det førre hundreåret. I Mellom–Europa har den folkelege dramatikeigenskapar i oss sjølve. Forhåpentlegvis kan vi le av eigne feil. Mest ken tradisjonar heilt tilbake til 1700–talet. Horvath ville tilpasse dette av alt bør vi jo lære av dei, avsluttar Peer Perez Øian. til menneske i si eiga samtid og skildra tidstypiske problem og måten Festen går jo for fullt her heime. Vi forbruker som om inga miljøkrise trugar. Vi pumper olja opp og tenker ikkje så mykje på den dagen reservane er tomme. Vi lukkar auga for politisk retorikk som er skummelt lik mellomkrigstidas tale. Gjennom arbeidet på scenen gjer vi eit forsøk på å avsløre hykleri og å ytre eit mildt varsko. Så set eg min lit til at festen ikkje fører oss over kanten av stupet, at vi tar til vettet før det er for seint, seier Øian.

Forhåpentlegvis kan vi le av eigne feil. Mest av alt bør vi jo lære av dei.

Oktoberfest At festen i Kasimir og Karoline opphavleg er lagt til Münchens store folkefest kjem av at denne festen er den mest kjende møteplassen der høg og låg festar i lag. Horvath la med overlegg hendingane til ein av desse folkefestane der klasseskilja tilsynelatande ikkje er så viktige.

Oktoberfesten har tradisjonar tilbake til tidleg på 1800-talet og representerer ein årleg tradisjon for generasjonar av tyskarar. Her har representantar for det høgare samfunnssjiktet menga seg med funksjonærar og arbeidsfolk og for ei kveld eller to har mengder med øl, pølser og musikk viska ut alle 8

skiljeliner. Alt frå start var det ei handsrekning frå dei mektige for å blidgjere eit krigstrøytt folk.

12. oktober 1810 gifta Bayerns kronprins Ludwig seg med prinsesse Therese von Sachsen-Hildburghausen.

Som avslutning på feiringa av giftarmålet blei det arrangert hesteløp utanfor byporten fem dagar til ende.

Allereie den gongen blei 32 000 liter øl og 16 000 pølseporsjonar fordelt mellom gjestene.

Feiringa hadde ein sterk identitetsskapande verknad for det unge bayerske monarkiet. Den skulle etter planen til dei høgadelege få folket i området til å sverje lojalitet til München som kongesete. || VÅR 2018 ||

Sidan har festen utvikla seg til å bli verdas største folkefest og har fått avleggarar over heile kloden. I dag strøymer turistar frå heile verda til Theresienwiese dei 16 dagane festen går føre seg i månadsskiftet september/oktober. Staden er oppkalla etter den gifteklare prinsessa og er blant dei mest besøkte turistattraksjonane i Tyskland.

Omsetjinga ligg på om lag 8 milliardar kroner. Ølet skal bryggast etter dei lokale reinheitslovane frå 1487 og tappast frå dei tradisjonsrike bryggeria i München. Serveringa skjer i store telt som rommar frå 3000 til 10 000 menneske.

A K T U E L L

ETIENNE PLUSS SCENOGRAF Aktuell med Kasimir og Karoline Inspirasjonen til scenografien på Kasimir og Karoline har eg henta frå Wiens gamle tivoliområde Prater. Det har røter tilbake til 1800-talet, og i generasjonar har familiar funne glede i denne parken som både er sjarmerande, billig og ganske melankolsk. Noko er modernisert, men det er også mykje som er som det alltid har vore. Her kan du køyre same karusellen som foreldra og besteforeldra dine har gjort før deg. Det er både glorete og nostalgisk på ein og same tid. I familien min har vi eit bilde av meg som barn framfor nokre spesielle statuar, og det same har vi av mor mi og av dotter mi.

Horvaths klassikar om det unge kjæraste­ paret Kasimir og Karoline utspeler seg på ein folkefest. Eg har valt å spenne eit telt over heile scenen. Det er noko provisorisk over denne festen, som eit vegkryss av livshistorier.

Folk finn saman på festen, men dei vil aldri møtast igjen. Det er ein møteplass for heile samfunnet, og dei veit ikkje kva som ventar eller kva som vil skje. Det er i konstant rørsle. Eg har ingen regel for korleis eg nærmar meg eit stykke; målet mitt er å opne dørene til publikums fantasi.

I det tyskspråklege Europa er denne ­teksten velkjend. Horvath er ein intelligent forfattar som gir oss ein tekst med mange ulike nivå. Kasimir og Karoline er symbol for ein ung generasjon som må orientere seg i livet.

Initialane deira er dei same som det gamle austerrisk-ungarske kongedømmet (K.u.K. = kaiserlich und königlich, dvs. keisarleg og kongeleg, red. anm.). Det ligg i korta at dei ikkje vil halde saman. Dette er sjette produksjonen eg gjer av Horvath, det er berre Brecht som kan måle seg i mengd av oppsetjingar. Han er for den tyskspråklege dramatikken det Ibsen er for den skandinaviske, vil eg seie.

FORTALT TIL IDA MICHAELSEN FOTO YLVA CATODOTTER FYLLINGSNES

|| VÅR 2018 ||

9

A K T U E L L

EIVIN NILSEN SALTHE SKODESPELAR Aktuell som Franz Merkel i Kasimir og Karoline Når eg spelar teater, så berre gønnar eg på. Folk oppfattar meg nok som ein som har eit ganske stort uttrykk. Eg er ofte veldig dårleg på prøvene. Det må liksom til for å komme dit eg skal. Men eg har lova meg sjølv at eg ikkje skal vere redd for å drite meg ut. Teater brenn liksom for meg, intenst, det er «larger than life». Det er ein representasjon av ekte liv, men det er i det heile ikkje ekte!

Eg blei kalt klovn av den russiske teater­ læraren på Teaterhøgskolen. Morosam, men med dramatisk djupleik. Eg likar best å spele dei som prøver å bli akseptert og passe inn, men ofte oppfører seg klossete, noko som gjer at dei hamnar på utsida. Karakterar ein får lyst til å anten riste eller klemme. Eg leitar alltid etter ein sår kjerne i karakterane mine. I det såre ligg også det komiske. Franz Merkl i Kasimir og Karoline er nok eigentleg trist, men gjer alt han kan for ikkje å vere det. Han prøver å drive ein bisniss, litt på sida av loven. Kvar kveld skal eg kjempe beinhardt for at Kasimir skal bli min kompanjong. Karakterane mine skal alltid ha eit prosjekt, og det kan ofte vere eit ganske enkelt mål. Eg lykkast best når eg får spele dei som er litt misforståtte, men som også kjempar for noko. Engasjement er den vakraste menneskelege eigenskapen eg veit.

Eg kom inn på Teaterhøgskolen som 20åring og var yngst i klassen. Etter skolen var eg lei meg sjølv og måtte gjere noko heilt anna. Eg reiste, jobba i psykiatrien, som lærar i Tanzania – og til slutt studerte eg PR og kommunikasjonsleiing på BI og enda opp med jobb i shipping. Det gav meg innsyn i finansverda, eit spennande miljø med høgt tempo. Dynamikken i næringslivet har noko ved seg som eg likar. Det er greitt å sjå ei moglegheit for å tene pengar og gripe ho. Det er nok litt slik Franz Merkl er også, men han er jo kriminell. Eg ser for meg at han kanskje har drive eit litt snuskete vaskeri på Lillestrøm, no prøver han seg som doplangar. Han har inga utdanning, men gjer ting på sin måte.

FORTALT TIL ÅSNE H. DAHL TORP FOTO SIREN HØYLAND SÆTER

10

|| VÅR 2018 ||

ANNONSE

TRAVEL? Du kan også ta maten med!

FRUKOSTMENY Kvardagar kl. 08.00-11.00 måndagar kl. 08.00-13.00

Ei skive heimelaga grovbrød med valfritt pålegg 20 kr / 25 kr

Havregraut med bær og rista nøtter 25 kr

To nysteikte sveler med blåbærsyltetøy og seterrømme 55 kr

Yoghurt med heimelaga granola og mango 35 kr

Nydeleg frukost i rolege omgivnader I Løve Restaurant & Bar på Det Norske Teatret kan du ete dagens første måltid i rolege omgivnader sjølv om du er på farten.

Ein kjernesunn frukost tufta på god, norsk mattradisjon er den perfekte starten på dagen.

Anten du vil dele frukost med ein venn før jobb, eller skal ha eit konsentrert møte, er Løve Restaurant & Bar ideell. I rolege omgivnader

Bordbestilling og pausedrikke post@kafelove.no eller ring 22 47 39 70

og luftige og inspirerande lokale får du servert nostalgiske rettar som svele, havregraut, yoghurt med mango og granola eller grove brødskiver med ein moderne vri. Alt kjem nylaga, rett frå kjøkkenet, nett som heime hos mor.

Grupper, bursdagar og arrangement kirsti.ervik@detnorsketeatret.no eller ring 22 47 38 20

|| VÅR 2018 ||

11

OM DET VONDE Av så krokete eit trestykke som mennesket er gjort av, kan ein ikkje byggje noko rett.

Immanuel Kant

Denne våren tar Det Norske Teatret opp tema som er urovekkande relevante for tida vi lever i. Vi bad historikar Bård Larsen skrive eit essay om Tarjei Vesaas’ Kimen. Men teksten er eit like godt utgangspunkt for framsyningar som Kasimir og Karoline, Kva nashornet såg, Den siste kongsfesten og Utafor.

TEKST BÅRD LARSEN, HISTORIKAR, CIVITA FOTO/ILLUSTRASJON: SIREN HØYLAND SÆTER OG ANNE WIBSTAD FJÆRVOLL TIL NYNORSK VED: ARNE TORP

T

arjei Vesaas gav ut Kimen i krigsåret 1940. Derfor har det vore naturleg å tolke utgjevinga i samanheng med framveksten av nasjonalsosialismen i Europa. Dei tragiske og valdelege eksessane i romanen og den påfølgande sjølvrettferda går til kjernen av det spørsmålet mange stiller seg når vi ser på det vonde i historia: Korleis kan eit lite harmonisk samfunn rette så mykje hat og mistanke mot ein framand?

Kva er det som gjer at vi menneske så ofte har jaga og hundsa i flokk? Både i det store og i det små, frå skolegarden, bygdesladder, til autoritære regime og masser og makt, heilt fram mot dei folkemordariske brutale forsøka på å utslette heile folkegrupper.

Kort sagt: Korleis kan vi vere så vonde mot kvarandre?

Stilte overfor denne problemstillinga har filosofar, teologar og folk flest gjennom 12

historia spurt seg om mennesket er født godt eller vondt.

JAGE I FLOKK

I dag har nok har nok dei fleste eit ganske pragmatisk syn på saka. Vi ser ikkje på oss sjølve som anten det eine eller det andre, men som skapningar med både gode og vonde eigenskapar.

Spørsmål om det gode og det vonde er langt meir kompliserte enn det ser ut til. Kva som blir oppfatta som godt eller vondt er ikkje einsarta, men varierer mellom kulturar, tids­ epokar og omstende. Dessutan er det ikkje utan vidare enkelt å fastslå kva som ligg innbakt i naturen til ein skapning. At menneske er dyr, veit vi, men er andre dyr slemme når dei går til åtak på eit anna dyr?

Etiske normer er menneskeskapte, og det er gjerne på bakgrunn av slike normer vi vurderer det gode mot det vonde. Derfor gir det kanskje ikkje meining å snakke om men|| VÅR 2018 ||

nesket som godt eller vondt, men heller at det vonde og det gode uttrykkjer seg gjennom handlingane våre.

Sjølv om menneske utfører grufulle handlingar som enkeltindivid, er det den kollektive åtferda som skremmer oss mest.

Det er gjerne når flokken er vondskapsfull, at konsekvensane blir størst. Det er også da det blir som mest uforståeleg. Reint logisk skulle vi tru at ein flokk vil korrigere seg sjølv, at individ i flokken vil setje foten ned for urett og umenneskelege handlingar utførte av andre i flokken.

INNDELING I «OSS» OG «DEI»

Ein stad å begynne kan vere hos den vidgjetne norske antropologen Fredrik Barth.

I memoarane sine skreiv han om eit ganske paradoksalt sams drag i alle kulturar, nemleg korleis «mennesker alle steder» ser på sin måte å sjå tinga på som «den eneste naturlige og riktige for mennesker, og at andre måter

KIMEN AV Tarjei Vesaas DRAMATISERING OG REGI Anders T. Andersen URPREMIERE 19. januar på Scene 2 I ROLLENE: Pål Christian Eggen, Ellen Birgitte Winther, Jan Grønli, Ingrid Jørgensen Dragland, Oddgeir Thune, Frode Winther, Julie Moe Sandø, Thea Borring Lande Kva ansvar har kvar og ein for ei ugjerning alle var med på?

er forkastelige og feilaktige».

Vi blir mistenksame mot dei som ikkje er som oss, mot de som ikkje deler våre verdiar eller nasjonale særtrekk, eller den som er annleis. Vi blir fiendslege mot «den andre».

Slik kan vi finne eit grunnleggjande og til tider urovekkande trekk ved å bygge ein felles identitet. Ei forståing av «oss» er avhengig av ei forståing av kven som er «dei». Sosial identitet krev både ein positiv identifikasjon (oss) og ei negativ avgrensing (dei). Vi finn òg inndelinga i religiøse tekstar. I bibelen blir sauar skilde frå geiter. Sauane får sin plass i himmelen og geitene sin plass i helvete.

EMPATI OG MORAL

Mange filosofar har meint at vi har ei innebygd medkjensle og empati for andre menneske. Opplysingsfilosofen David Hume omtala dette som «fellow feeling». Han meinte også at dette er basis for all moral. Dersom dette er riktig, verkar det jo svært merkverdig at men-

Eit fellesskap som fortel at det er greitt å bruke vald eller å trakassere andre, vil ofte opptre deretter. neske kan vere så grufulle mot kvarandre.

Igjen spelar dei sosialt definerte gruppene ei viktig rolle. Førestellingane våre om kven det passar seg å vere empatiske mot, kan effektivt blokkere den spontane empatien. I dei mest groteske tilfella av massevald talar ein ofte om dehumanisering, eller umenneskeleggjering. Det vil seie at utgruppa blir utdefinert i så stor grad at ein ikkje lenger ser på dei som heile menneske.

|| VÅR 2018 ||

OMSTILLING OG ANSVARSFRÅSKRIVING

Et anna trekk ved evna til vonde handlingar hos menneske er korleis gjerningsmenn og medløparar omstiller seg. Skoleeksempelet i så måte er det nasjonalsosialistiske Tyskland.

Svært mange borgarar i Weimar-republikken slutta rett og slett å vere demokratar for å omfamne ei drakonisk og valdsdyrkande masserørsle. Etter krigen blei dei fleste av dei av-nazifisert og let seg på kort tid innlemme i ein demokratisk og humanistisk stat. I krigsgenerasjonen var det mange som hevda at de ikkje var klar over rekkevidda av brotsverka til nazistane. Men like vanleg var ei form for etterrasjonalisering av eigne handlingar.

«Hvergang et ansvar blir delt mellem to, blir det bare en prosent til hver», skrev den danske poeten Piet Hein. Med det viste Hein til det vi kan kalle ansvarsfråskriving. Det er gjerne slik at i samfunn som har gått gjennom kollektive vonde handlangar, vil overgriparar og medløparar gjerne vise til at dei berre var 13

Å vere sint på nokon, eller å baksnakke folk kan verke nærmast rusande og oppkvikkande, det kan kjennast godt rett og slett.

ein del av noko større, eit byråkrati eller liknande. «Vi følgde berre ordre, om ikkje vi gjorde det, ville andre måtta gjere det.»

Noko som kan vere sant i ein viss forstand, men som like fullt er etterrasjonalisering av noko mange i utgangspunktet djupast sett var klar over, var moralsk gale.

«THE JOY OF KILLING»

Når vi ser på menneskets evne til vondskap, er det vanskeleg å ikkje bli pessimistisk.

Dersom David Hume har rett i at menneske har ei medfødd evne til empati, kan det opplagt ikkje gjelde alle. Ein av dei fremste pessimistane i litteraturhistoria, Mark Twain, skreiv om mennesket som lystmordar: The joy of killing! The joy of seeing killing done – these are traits of the human race at large.

En amerikansk soldat i Vietnam fortel om tankane som slo han da han stod og såg på lika til nordvietnamesiske soldatar: Det var ein av dei gongene eg stod på grensa til mi eiga menneskelegheit, stirra ned i ein avgrunn og elska det eg såg der.

Eg hadde overgitt meg sjølv til ein estetikk som var åtskild frå den avgjerande empatiske kvaliteten som lar oss føle andres ­lidingar. Og eg så ein skremmande venleik der. Krig er ikkje berre ånda til det heslege… det er også ei hending av stor og forførarisk venleik.

etter. Eit klassisk eksempel er ­mobbaren i skolegarden, som får opp­slutnad frå eit applauderande publikum.

SIVILISASJON MOT NATUR

Menneske har mange enkle eigenskapar.

Ein av dei er dessverre den tidlause uvanen å sparke nedover. Den tyske sosiologen Norbert Elias skildra sivilisasjonsprosessen som ein siger over instinkta. I boka Studien über die Deutschen brukte han syklisten som metafor på dragninga mot ekstremisme hos mange tyskarar: Slitarane som bøyer ryggen for dei som står over dei og tråkkar på dei som står under.

Elias kalla opprettinga av Hitler-staten eit sivilisasjons­samanbrot.

Det motsette av sivilisasjon er natur, og naturen kan som kjent vere nådelaus. Det kan mennesket som naturvesen også vere, men vi er likevel langt mindre barbariske enn dei fleste andre skapningar, om vi ser stort på det. Jamvel om mange meiner at verda i dag er grufull, er det eit faktum at kloden vår blir ein stadig mindre valdeleg stad å vere. Det er ikkje sikkert at det er menneskenaturen som har forandra seg, men heller omstenda, sivilisatoriske grep og sosiale forhold. Med andre ord: Vi har ikkje blitt betre dyr, men vi har blitt betre menneske.

POLARISERING

BYGDEDYRET OG MOBBING

Å vere sint på nokon, eller å baksnakke folk kan verke nærmast rusande og oppkvikkande, det kan kjennast godt rett og slett.

Ikkje sjeldan ser vi at det er majoritetsgruppa som påkallar seg den offerrolla, noko som er særleg synleg i den høgre­ populistiske kulturkampen som går føre seg i våre dagar.

Også små samfunn eller grupper kan vere for legitimering av vonde handlingar.

Trongsyn kan få store konsekvensar, noko for eksempel homofile på bygda har fått merke. «Du skal ikke tro at du er noe», som Sandemose sa. Odd Eidem omtalte bygdedyret som «det knurrende øyet». Eit fellesskap som fortel at det er greitt å bruke vald eller å trakassere andre, vil ofte opptre der14

Den enorme polariseringa vi ser i den vestlege verda i dag, har komme overraskande på mange. Det er ikkje lenge sidan informasjonsteknologien blei oppfatta som Guds gåve til menneska. I dag har den blitt Guds gåve til folk som er rasande på andre. Ein av grunnleggjarane av Facebook, kanadiske Chamath Palihapitiya, slit med skuldkjensle over å ha skapt «eit verktøy som riv sund samfunnet». Det er vanskeleg å sjå bort frå at mykje av flokkaktivtiteten på sosiale medium er drive av eit ønske om sosial gevinst i form av bifall. Ved å rakke ned på den eine får ein bifall frå den andre.

Sanneleg er Fredrik Barths tankar om kulturar gjeldande også her. Tida vil vise om det er grunn til å tru på David Hume.

|| VÅR 2018 ||

Tarjei Vesaas

Tarjei Vesaas på Det Norske Teatret TEKST OLA E. BØ FOTO GYLDENDAL NORSK FORLAG

T

arjei Vesaas var ulykkeleg forelska i teatret, skriv Olav Vesaas i programmet til Bleikeplassen i 1995: «Han ville skrive skodespel, ville sjå draumane og tankane sine levandegjort på scenen, og han sette teatret som kunstart svært høgt, men han fekk det berre ikkje til (….)»

Unntaket var Bleikeplassen som hadde premiere i 1953. Seinare har Bleikeplassen blitt spelt fleire gonger, blant anna ei kritikarrost oppsetjing til 50 årsjubileet i 1963.

Vesaas debuterte som dramatikar alt i 1925 med Prosten på Det Norske Teatret. Det blei slakt hos kritikarane og særleg betre gjekk det heller ikkje i 1928 med Frå fest til fest. Noko betre gjekk det med Ultimatum i 1934, eit stykke som var prega av dei spente politiske tilhøva i mellomkrigstida. Det siste stykket Vesaas skreiv direkte for scenen var Morgonvinden som hadde premiere i 1947. Det handla om ei motstandsgruppe under krigen. I 1958 spelte Det Norske Teatret ei framsyning sett saman av einaktarar av Tarjei Vesaas.

Det er tydeleg at det er stoff og tema hos Vesaas som freistar til dramatisering og meddikting i andre medium. Det er laga heile sju langspelfilmar over Vesaasromanar, den kanskje mest vellykka er den polske filmatiseringa av Fuglane frå 1968. Andre filmar er Dei svarte hestane (1951), Brannen (1973), Kimen (1974), Vårnatt (1976), Is-slottet (1987) og The Boy on the Galloping Horse (Polen 2006) – også basert på Dei svare hestane.

Kanskje kom dramatikaren Vesaas for tidleg for teatret. Seinare er det nemleg laga svært vellykka dramatiseringar og oppsetjingar av både Fuglane (1997) og Is-slottet (2004).

A K T U E L L

PÅL CHRISTIAN EGGEN SKODESPELAR Aktuell som Andreas Vest i Kimen Eg skal spele Andreas Vest, nyinnflyttaren til ei øy der ei ung jente blir brutalt drepen.

Han blir raskt peikt ut som drapsmann, og jakta av heile bygda, som tek loven i eiga hand. Det som gjer Tarjei Vesaas så genial, er skildringane av menneskesinnet. Korleis menneska tenkjer, og naturskildringane som er med på å underbygge kva dei føler. Replikkane er korthogde og presise.

Det er veldig interessant å spele menneske som kjemper mot sine indre drifter. Karakteren min er ein gåtefull type. Han er velkledd, pen å sjå til, men har eit rart blikk. Han har stemmer i hovudet etter ei oppleving i fortida som har gitt han traume han ikkje blir kvitt. Derfor har han flakka rundt ei stund og har kome til øya for å rømme frå tankane og finne ro. Men så ser han noko som gjer at det «klikkar». Han får noko kjølig og kalkulert over seg. Hjernen hans jobbar presist, han veit akkurat kva han skal gjere.

Og så møter han denne unge jenta. Ho er så rein, så uskuldig og oppteken av naturen, slik som han. Kanskje han ser eit håp i henne. Vi får aldri sjå drapet på jenta, så vi veit faktisk ikkje sikkert kven som har gjort det. Det er mykje her i verda vi ikkje kan vite for sikkert, derfor er det alltid viktig å stille kritiske spørsmål!

Eg kan forstå familien til jenta og øybua­ rane. Dei opplever eit blindt raseri, nokon har drept ei ung jente, ei dotter. Ingen av dei stopper opp og spør kva dei held på med. Det er veldig skummelt når menneske jagar i flokk, når påståtte sanningar får stå uimotsagt. Men det er nok noko som ligg i oss menneske, denne flokkmentaliteten. Det skjer igjen og igjen: Under 2. verdskrigen, i Rwanda, Ukraia, i Bosnia… det skjer også i dag. Vesaas gir oss ingen svar. Det er opp til oss å spørje oss sjølve og finne ut av korleis vi kan endre oss.

FORTALT TIL ÅSNE H. DAHL TORP FOTO SIREN HØYLAND SÆTER

|| VÅR 2018 ||

15

BLOKK TIL BLOKK AV Don Martin, Jonathan Castro, Felipe Orellana Castro, Hedda Sandvig og Cici Henriksen SPKRBOX i samarbeid med Det Norske Teatret SPKRBOX Produksjoner har mottat prosjektstøtte frå Norsk Kulturråd og Fond For Utøvende Kunstnere. REGI Cici Henriksen URPREMIERE 27. januar på Scene 3 MED: Don Martin, Jonathan Castro, Felipe Orellana Castro Kor du kjem frå er ikkje berre ein stad du ikkje har valt. Det er med på å gjere deg til den du er.

Jonathan Castro aka Boss Castro, Martin Rakzami aka Don Martin og Felipe Orellana Castro aka Fela på kjente trakter i Groruddalen. No er dei aktuelle på Scene 3 med ei konsertframsyning om byen deira, hiphop og identitet.

16

|| VÅR 2018 ||

BLOKK BLOKK TIL

…fra mellom bakkar og berg til blokkene i Groruddalen, hører du lyden av min ode til hovedstaden…

FOTO: MICHAEL RAY VERA CRUZ ANGELES

Don Martin, Boss Castro og Fela har i lang tid vore ­markante stemmer innan norsk rap. I blokkene i Groruddalen der dei voks opp blei musikk og personlege songtekstar om identitet fødde. Dei har alle på ulikt vis gjort rap til eit levebrød, og hiphop har vore eit fast haldepunkt heile livet både musikalsk og sosialt. I framsyninga Blokk til blokk fortel dei historiene sine og tek publikum med inn i blokka, bak musikken og tekstane sine.

|| VÅR 2018 ||

17

ll meg ordfører råk i pennen, ka Fører byens sp to ører en i rim for dine Jeg bokfører by m og to kjører der både linje fe li Jeg er fra dalen som jeg bor sjø av hele staden n an m en er Men (…) sild i tønne so de m står som Skriver linjer for e drømmer i e halveis inn sin im lvt ha en r je På alle lin kelig ting skriver kun de vir ream Og mine rim be ippes til main st kkes i plastikk, sh Som ikke kan pa Frå Ordfører

Tunge skyer over Oslo som om Tor styrer Boka om Oslo er fortellinga om to byer Som om historia til hovedstaden var Charles Dickens Hvis du lurer på hvem jeg repper, det er klart hvilken Jeg er fra Oslo Øst det har du kanskje skjønt Det er mitt univers, passet er oransje og grønt (…)

Jeg er så Oslo du kan kalle meg for Nilsen (…)

Oslo er blanda av alle typer folk som lever her Og nettopp denne blandinga gjør byen min til det den er (…)

To tusen og én natt over Oslo øst Så mange stemmer som tilsammen blir til Oslos røst (…)

Så kan du høre byen puste ut?

Her er en hilsen fra en Oslogutt Frå Nilsen

Fra mellom bakkar og berg til blokkene i Groruddalen Hører du lyden av min ode til hovedstaden (…)

Så jeg setter meg på banen uten at jeg egentlig skal noe sted Med hodet fullt av tusen tanker, tusen ting å skrive ned Frå Berg og dalbane

18

|| VÅR 2018 ||

du spiller med elt er de korta som De korta du får utd t hva du stiller med r med er som oftes Bagasjen som du ha (…) drøm og penn en d me rta Sta n, sa alt til en venn skreiv ned drømme , en nn pe jeg k to Så vil leve skrev ned, livet jeg Fortalte om det jeg min cv nå r va r evet, alt det de Idag fant han det br (…) n ikke noe ng om å få til mer en Jeg starta med en tra tig jord bli et tre planta i rik Et bøllefrø kan også det andre ting krofon, for andre er For noen er det mi r i alle til noe den ligger de Men trangen til å få men på tross av alt er ikke på grunn av vi t dit et mm ko er Vi må du holde fast e når det går unna an alb -d -og rg be En (…) i en notatblokk en Starta med no rim har spart opp dette er tanker jeg Blokka vår er grå og Frå Del av meg

|| VÅR 2018 ||

19

CALLY AV Ruth Lillegraven REGI Maren E. Bjørseth UPREMIERE 8. mars på Scene 3 I ROLLENE: Ingeborg Sundrehagen Raustøl,

Petter Winther, Eivin Nilsen Salthe, Espen Reboli Bjerke Cally Monrad var ein av det tidlege 1900-talets største kulturpersonlegdomar og Det Norske Teatrets første og einaste kvinnelege teatersjef.

Likevel er det få som hugsar henne, og portrettet hennar heng ikkje på nokon vegg i teatret.

20

|| VÅR 2018 ||

Hinsides feminisme Historia om Cally Monrad

Cally Monrad er den einaste kvinnelege teatersjefen ved Det Norske Teatret gjennom historia. Stillinga fekk ho fordi ho var Quisling-regimets utvalde.

TEKST BODIL STENSETH (BIOGRAF) TIL NYNORSK VED ARNE TORP FOTO PERNILLE SANDBERG

D

en 7. oktober 1942 blei Henry Gleditsch, sjef for Trøndelag Teater, og ni andre kjende borgarar, skotne ved Falstad fangeleir.

Motstandsgrupper hadde utført fleire sabotasjeaksjonar mot krigsviktige bedrifter i Midt-Norge, og rikskommissar Terboven ville statuere eit eksempel til skrekk og åtvaring.

|| VÅR 2018 ||

Det klarte Hitler-Tysklands mann i Noreg.

Avrettinga av Gleditsch, ein uredd anti­nazist, skapte redsle blant kunstnarar. Den 21. ­oktober 1942 stod Det Norske Teatret utan teatersjef. Knut Hergel, saman med Hans ­Jacob Nilsen og Gunnar Reiss-Andersen, hadde flykta til Sverige. Den 29. oktober blei Cally Monrad, ei sekstitre år gammal songarinne og poet, Knut Hergels etterfølgjar.

21

«DET NYE NORGE»

Tilsetjinga av Cally Monrad var politisk. Etter 1. februar 1942, ved Terbovens innsetting av Vidkun Quisling som ministerpresident, var nazifiseringa av kulturlivet blitt kraftig opptrappa. I «Det nye Norge» skulle berre norske verdiar og tradisjonar haldast i hevd.

Det innebar at Quisling og partiet hans rana til seg og misbrukte det nasjonale arvesølvet.

Det innebar også at kulturlivet var styrt etter førarprinsippet og med sensur, propaganda og einsretting. Høge offentlege stillingar var reserverte for medlemmer av Nasjonal Samling, det einaste lovlege politiske partiet i landet.

Den nye sjefen for Det Norske Teatret hadde meldt seg inn i NS 29. oktober 1940, knappe fem veker etter at Terboven heldt den illgjetne radiotalen sin og utnemnde sine kommissariske statsrådar. Var Cally Monrad eit offer for propaganda? Under rettsoppgjeret skulle ho forsvare seg med at ho ikkje forstod seg på politikk. Dermed er det ikkje sagt at NS-medlemskapen hennar ikkje kom av ideologisk overtyding.

Ho og Quisling skal i lang tid ha vore venner, da dei vanka i det same esoteriske miljøet i Oslo.

og ho vart forstandarinne for ein nyoppretta teaterskole.

I januar 1947 skulle ho få si siste framføring – i Oslo byrett. Eit stort pressekorps dekte landssviksaka mot Cally Monrad. Da ho døydde tre år seinare, var ho gløymd.

Ragnhild Caroline, eller Cally, som dottera til presten Monrad blei kalla, var fødd i 1879 og voks opp i Vang i Valdres. Tidlig merka ho seg ut med songrøysta si, og ho ville syngje.

Jamvel om kåra heime var nøkterne, mangla ho ikkje kulturell kapital, hun som attpåtil var professor Monrads sonedotter. Seinare skulle ho kokettere med at ho var autodidakt, enda ho gjekk i lære hos fleire songarar, mellom dei hos ein i Berlin. Berlin var draumen, med eit gjennombrot der ville Tyskland bli det nye heimlandet hennar.

ROMANSESONGARINNE OG POPSTJERNE

Da Cally Monrad debuterte i Kristiania vinteren 1899, var romansen og poesien veldig i vinden. Kvinnesaka, som så mange av dei framståande mannlege forfattarane i 1880-åra hadde gått i bresjen for, var blitt avleggs. Mens dei nyromantiske kunstnarane dyrka kvinna som madonna og «skjøge» hadde Cally Monrad sitt eige prosjekt. Den første triumfen hennar var ein konsert i Nationaltheatret våren 1900 med sjølvaste Edvard Grieg, som hadde tonesett Arne Garborgs Haugtussa-dikt.

Da Bjørnstjerne Bjørnson året før var gått til krig mot landsmål (nynorsk) og dei store songarinnene ikkje ville syngje på «målet», var unge frøken Monrads lykke gjord.

Romansesongarinna Cally Monrad var diva og vart dyrka som popstjernene i våre dagar.

Om røysta ikkje var stor, så hadde ho djupn og kjenslefylde. Det var på moten «å seie fram ein romanse», den personlege tolkinga hadde alt å seie. Unge komponistar stod i kø for å akkompagnere Cally Monrad til deira eigne songar. Karrieren hennar utfalda seg i ei tid med revolusjonerande tekniske oppfinningar, og ho var alltid med på notane.

Det vitnar plateinnspelingar og radioopptak

Cally Monrad var kunstnar, ein svært ambisiøs og sjølvmedveten kunstnar. Barn og familie, ektemenn og elskarar var underordna.

QUISLINGS-REGIMETS UTVALDE

Det er ein historisk ironi at Cally Monrad blei den første kvinnelege teatersjefen ved Det Norske Teatret. Hausten 1942 hadde ho gjennom meir enn fire tiår stått på scenen, men det kunstnarlege prosjektet hennar hadde vore, og var, alt anna enn feminisme.

Ho blei Quisling-regimets utvalde, fordi ho var rett kunstnar til rett tid. Alt hausten 1940 hadde ho, ved å melde seg inn i NS, vanæra namnet sitt. Som diktar hylla ho NS-regimet, 22

Cally Monrad i rolla som Mimi i La Bohéme i 1907 ved Fahlstrøms Theater.

Foto: Rude & Hilfling. Eigar: Nasjonalbiblioteket.

|| VÅR 2018 ||

om. I 1929 debuterte ho i kinosalen, der ho, til liks med Henry Gleditsch, hadde ei birolle i stumfilmen Laila.

MULTIKUNSTNAR

Det var nær sagt ikkje den sjanger som Cally Monrad ikkje gav seg i kast med. Den første diktsamlinga kom ut i 1913, den siste i 1941. I 1922 skreiv ho ein bestseljar, Petju, som folk las som sjølvbiografien hennar – ein okkult roman, den første av sitt slag her til lands.

Nederlaga var mange, men det som tyngde mest, var nok at ho aldri blei den feira operasongarinna i Berlin.

Gjennom fire ekteskap og fire skilsmål beheldt ho Monrad-namnet. Kom det av slektsbyrgskap? Eller var det fordi ho vart publikumsyndling før ho gifte seg? I alle fall, valet hennar hadde ikkje noko å gjere med kvinnesak. Cally Monrad var kunstnar, ein svært ambisiøs og sjølvmedveten kunstnar. Barn og familie, ektemenn og elskarar var underordna. Ho levde som om ho var ein mannleg kunstnar. Trass i eit skandaløst privatliv, vart ho ikkje utestengd frå det gode selskap. I 1939, året ho runda seksti, fekk ho ei påskjøning som er berre få forunnt: Statens kunstnarløn.

Men Cally Monrad ville ikkje kvile på laurbæra, i staden skapte ho seg si siste rolle – med tragediens uavvendelege slutt.

Litteratur: ALFRED FIDJESTØL: Trass alt. Det Norske Teater 1913-2013, Oslo, 2013.

BODIL STENSETH: Sangerinnen. Cally Monrads liv og kunst, Oslo, 1990.

A K T U E L L

RUTH LILLEGRAVEN DRAMATIKAR Har skrive manuset til Cally Cally Monrad hadde eg ikkje høyrt om før for eitt år eller to sidan. Eg blei straks fascinert av denne talentfulle, viljesterke kvinna som var heilt grenselaus i sine ambisjonar. Ho dreiv med det meste, romansesong, operasong, lyrikk, prosa, teater og film. Ho lykkast i mykje og feila alvorleg på andre område, særleg då ho melde seg inn i NS. Ho har ei heilt spesiell tilknyting til Det Norske Teatret, sidan ho vart teatersjef her på huset under krigen, innsett av Quisling-regjeringa.

Kva fekk henne til å trø så feil? Kva dreiv henne?

Og kven var ho eigentleg? Jo meir eg forskar på denne kvinna, dess meir fascinerer ho meg.

Eg er ein historieforteljar. Eg er meir opptatt av den gode historia enn eg er av sjanger og form. Eg har eit veldig skrivesug i meg, og er nok lykkelegast når eg fysisk skriv og helst kjem inn i teksten og fiksjonen. Reint språkleg er eg veldig opptatt av rytmen og klangen og drivet i teksten - anten det no er poesi, prosa eller dramatikk eg jobbar med.

Eg har ofte ei eller annan form for idé eller plan, men det har ein tendens til å endre seg masse undervegs. Vegen blir til medan eg skriv, eg ser ting klarare og klarare etterkvart.

Eg skriv gjerne fort i utgangspunktet men brukar masse tid på å file og flikke og endre og slette i mange rundar, kanskje særleg med dikta, men elles også. Eg elskar alle fasar av arbeidet, men eg blir frykteleg nervøs når noko skal møte eit publikum. Det er den mest krevjande fasen for meg. Å komme i kontakt med teateret har vore eit eventyr. Det er som ei ny og magisk verd har opna seg for meg. Det er kjekt å jobbe i team med dramaturg, regissør og skodespelarar, eg lærer enormt mykje undervegs. Heldigvis er ein ikkje åleine. Og læringskurva er bratt. Eg er fascinert av den store fridomen som ligg i dramatikken. Alt er mogleg! Det blir spennande å sjå kva som skjer med teksten når han snart skal få liv på scenen.

FORTALT TIL INGRID WEME NILSEN FOTO SIREN HØYLAND SÆTER

|| VÅR 2018 ||

23

ANTIGONE AV Sofokles OMSETJING Halldis Moren Vesaas REGI Johannes Holmen Dahl PREMIERE 24. februar på Hovudscenen I ROLLENE: Sara Khorami, Jon Bleiklie Devik,

Renate Reinsve, Kyrre Hellum, Nina Woxholtt, Gjertrud Jynge, Christian Ruud Kallum Sara Khorami skal spele tittelrolla i Sofokles´ klassiske drama Antigone.

24

|| VÅR 2018 ||

Antigone minner meg om mamma og pappa Sara Khorami kjenner kvar dag på at ho er heldig for at ho er fødd i eit land der ein har lov til å uttrykke seg som ein vil.

TEKST ÅSNE DAHL TORP FOTO STIG HÅVARD DIRDAL

D

ette stykket minner meg intenst om mamma og pappa.

Dei har ofra utruleg mykje for det dei trur på, seier Sara med eit alvorleg drag og viftar krøllene over skuldra med ei umedviten rørsle. Ho sit djupt planta i ein av designstolane i Det Norske Teatrets foajé. Men det er ikkje sjølvsagt at ho skulle sitte akkurat her. Det er ho veldig klar over.

Ho kjenner seg heldig. Foreldra arbeidde for fridom og demokrati i heimlandet Iran, og i 1985 kom dei til Noreg som flyktningar. To år seinare blei Sara fødd. Hadde dei blitt i Iran og overlevd, måtte krøllene blitt gøymt under eit sjal. Ikkje som eit personleg val, men som eit nasjonalt politisk påbod.

For fem år sidan blei Sara tatt opp som del av det første kullet studentar ved Det Norske Teatrets utdanning for skodespelarspirer med bakgrunn utanfor Europa, Det Multi-

norske. Og no, drygt to år etter ferdig utdanning, skal ho spele sjølvaste hovudrolla i Sofokles’ klassiske drama. Det kjennest som ein siger. Det er framleis ikkje kvardagskost at nokon med fleirkulturell bakgrunn spelar dei store rollene ved teatera, men Sara er med på å bane veg for at dette med tid ikkje vil vere noka stor sak i det heile. Men denne gongen er bakgrunnen og familiehistoria hennar ein udiskutabel styrke i arbeidet med rolla.

OFRAR ALT

– Eg har tenkt mykje på mine eigne verdiar i det siste. Kor mykje ville eg ha ofra? Korleis ville eg ha vore, dersom eg hadde vakse opp i Iran og ikkje i Bærum? spør Sara og lener seg engasjert fram i stolen. Blikket er fast.

Bestemt, men leitar i lufta etter svar ho ikkje kan finne.

Antigone handlar om ei ung jente som står opp for det ho meiner er rett, sjølv om ho

|| VÅR 2018 ||

trassar Kreon, den nye kongen, som også er onkelen og snart skal bli svigerfaren hennar.

Brørne har drepe kvarandre i ein blodig krig om herredømmet over byen Theben. Den eine broren, Eteokles, den tidlegare kongen, får ei anstendig gravferd. Men Polyneikes, den andre broren, han som gjekk til åtak på byen og broren for å ta makta, skal etter kong Kreons påbod ligge som åte for rev og ramn, oppå jorda. Antigone vel å følgje hjartet sitt, og gudanes påbod om at alle døde skal bli lagt i jord. For dette brotsverket må ho bøte med livet.

– Kvar tysdag samlast kvinner i Iran i gatene i hovudstaden Teheran og tar av seg hijaben. For dette risikerer dei 70 piskeslag.

Ville eg ha tort det? Ville eg ha stått opp mot systemet, slik foreldra mine gjorde? Eller ville eg ha bøygd hovudet? undrar Sara. Ho leiter etter styrke for å gi kraft til den sterke karakteren ho snart skal gi liv til på scenen.

25

Sara trur iranarar og grekarar har ein del felles, til dømes i det høviske og litt opphøgde språket: – Om du for eksempel seier til nokon at dei har ein fin kjole, kan dei i Iran svare: «Nei, det er dine auge som ser vakkert». Eller om nokon har fine sko: «Å, dei er ikkje meg verdige! Sjå her, ta dei!».

Motstand kan gi ein uante krefter. Sjølv om det ikkje var så mykje politisk undertrykking heime i Bærum, har Sara kjent på det å vere annleis, og jobba hardt for å passe inn. I barndommen skapte ho seg mange alter ego for å skli inn i dei ulike kulturane ho var ein del av. Tidleg i barndommen merka ho ikkje så mykje til at andre såg på henne som annleis, men som vaksen har ho skjønt at naboen som alltid laga apelydar når ho eller nokon i familien gjekk forbi var det første og kanskje sterkaste møtet med rasisme ho har opplevd.

Han var elles fengselsbetjent.

MANGE ROLLER

– Foreldra mine var veldig opptekne av at eg skulle bli godt integrert. Dei sende meg på alt frå ballett, jazzdans, song, symjing, langrenn, blokkfløyte, hiphop og pianotimar til basket.

Det kunne nesten bli i meste laget. Heime prata vi både farsi og norsk, i tillegg til at eg og far min hadde eit hemmeleg språk vi kalla karachati som vi nytta når vi tok kvit krem i fjeset og spelte teater heime.

Men det var altså mange stader Sara skulle tilpasse seg. Det var heime, det var på skolen, det var på besøk hos bestemor. Ho innbilte seg til dømes at ho var Michael Jackson – både svart og kvit. Eller Jeanette, ei ekte bærumsjente med perler i øyra og langt lyst hår.

– Heime var det to timar dansing kvar dag etter desserten. Vi dansa til alt frå Bob Marley til tradisjonell persisk musikk. Det var lidenskap og kjensler. sterke kjensler, seier Sara og ler. HØGT! Det gjer ho ofte.

På vidaregåande gjekk ho på den skolen alle dei «flinke pikene» skulle gå. Her gjaldt det å halde kjenslene litt meir i sjakk og ikkje 26

Sara Khorami (f. 1987) Studerte ved skodespelarlinja ved Norsk Institutt for Scene og Studio frå 2009 til 2010.

Student ved teaterutdanninga Det Multinorske ved Det Norske Teatret frå 2012-2015.

Knytt til Det Norske Teatret sidan 2015.

Har spelt mellom anna dotter i huset i Kven er redd?, hovudrolla i Herr marmelade og den unge kvinna i Draum om hausten.

Er for tida aktuell både i ­Herostratos og Antigone på Det Norske Teatret.

skilje seg for mykje ut. I dag ser Sara på det å vere annleis som ein styrke. Og kanskje det er nett denne vekslinga mellom ulike sosiale scener som har gjort henne til skodespelar?

FRIDOM TIL Å UTTRYKKE SEG

I Iran hadde Sara hamna i fengsel og blitt torturert for å uttrykke seg på den måten ho gjer her i Noreg. Eit stykke som Antigone hadde aldri blitt sett opp. – Det verste som kan hende meg her, er at nokon tenkjer at eg er ein dårleg skodespelar. Eg må ikkje i fengsel. Mamma og pappa har alltid sagt at eg skal kose meg med yrket mitt. Bruk det! Rop ut!

Det er ei gåve å kunne uttrykke seg fritt.

For foreldra heime i Iran byrja det med || VÅR 2018 ||

at mora blei utvist frå skolen. Bestevenninna hennar blei drepen. Onkelen blei sterkt skadd i ei bilulykke og fekk ikkje den hjelpa han skulle hatt da han kom til sjukehuset og døydde av skadane. Han var ein av dei førande i rørsla som gjorde opprør mot den andelege og politiske leiaren Khomeinis diktatur. Fleire av vennene til foreldra «forsvann» eller blei drepne. Da skjønte Saras foreldre at det ikkje var trygt for dei i landet lenger, og dei søkte og fekk innvilga politisk asyl i Noreg. Mor til Sara var berre 19 år da dei kom til landet.

FRIDOM TIL Å VERE UEINIG

– Når ein veks opp med desse historiene, får ein eit litt anna perspektiv på kva fridom er.

Det vakre her er at vi kan vere ueinige, men så kan vi drikke kaffi i lag etterpå. I Iran kan ein bli drepen. Dette vil vere med på å prege mi Antigone, meiner Sara.

– Når ein ser stykket, tenkjer ein kanskje: Hæ?! Kvifor er det SÅ viktig for henne å gravlegge den broren? Men dette har bygd seg opp over tid, tenkjer eg. Dette er dropen som får begeret til å renne over for Antigone. Ho har eit sinne som har bygd seg opp.

Sara tek ein uvant pause før ho bøyer seg framover og skyt ut ein finger: Til slutt blir ein berre sånn. (Ho tek ein ny pause): NÅ!

Det plutselege sinnet vik raskt for eit breitt smil, og ho lener seg tilbake i stolen.

ANTIGONES OPPMODING

Det finst mange Antigoner både gjennom historia og i dag. Sterke kvinner som har stått opp for det dei meinte var rett, koste kva det koste ville. Saras store forbilde er landsmo-

Nina Woxholtt skal spele Eurydike. I 1991 var det ho som spelte Antigone i Bentein Baardsons regi.

Foto: William Mikkelsen/Det Norske Teatret.

GJENDIKTAREN HALLDIS MOREN VESAAS Knapt nokon har gjort meir for omsetting av dramatikk til nynorsk enn Halldis Moren Vesaas. I vår er det mogleg å få eit gjenhøyr med Antigone, gjendiktinga frå 1991 då Nina Woxholtt spelte tittelrolla.

TEKST OLA E BØ FOTO WILLIAM MIKKELSEN

– Regissøren for Antigone er glad i eit litt meir «tilbakehalde» uttrykk. Eg ser for meg ei rista colaflaske der ein slepper ut trykket litt etter litt. Det blir ei god øving for ei perser-guri som meg, haha!

dera Gro Harlem Brundtland. Ho var mellom anna med på å kjempe for sjølvvald abort, den gongen det var eit svært brennbart tema.

– Eg trur ikkje ein treng å komme frå Iran for å kjenne på at det finst urett ein kan og bør stå opp imot, både i samfunnet, på skolen, på arbeidsplassen eller i vennegjengen. Det finst mykje eg er ueinig i Noreg i dag, og som eg sikkert burde engasjert meg mykje sterkare i. Asylbarn som blir kasta ut når dei blir 18 år, er eit klart eksempel. Mot all diskriminering, urettferd og forskjellsbehandling. I stykket ligg det ei klar oppmoding om å engasjere seg. Vi er så heldige i Noreg som faktisk har moglegheit til å gjere nettopp det.

Gjennom eit langt liv med skrivekunst gjorde ho over 60 omsetjingar og gjendiktingar, dei aller fleste for Det Norske Teatret. Sjølv om ho òg er ein av våre mest folkekjære lyrikarar, oppsummerte ho det slik tre år før ho døydde – etter å ha omsett Tolvskillingsoperaen av Bertolt Brecht: «Dei siste 20 åra har omsettingsarbeidet tatt slik overhand at dersom eg skulle velje ein yrkestittel i dag vil det bli omsettar, ikkje forfattar.» Sine første omsetjingar leverte ho på oppfordring frå Oscar Braaten allereie tidleg på 1940-talet og så auka berre tempoet dess eldre ho blei. Mange av dei store klassiske gjendiktingane sine gjorde ho etter at ho fylte 80; Berenice 1989, Figaro 1990, Antigone og Tartuffe i 1991, Tolvskillingsoperaen 1992, Bodskapet til Maria og Cyrano de Bergerac 1993 og Lerka Jeanne D’arc i 1995.

I tillegg gjorde ho dei tre Lindgren-klassikarane Emil i Lönneberget, Mio, min Mio og Karlsson på taket dei siste fire åra ho levde.

Omsettingane hennar er haldbare og uvanleg slitesterke, i eit smidig, moderne språk som kjennest like moderne også eit halvt hundreår etter at dei vart gjort. Det er nesten oppsiktsvekkande når ein tenker på alle endringane i våre unge skriftspråk. Halldis Moren Vesaas var lojal mot utviklinga i den nynorske rettskrivinga og hennar mange omsetjingar var retningsgjevande for scenespråket på Det Norske Teatret. Ho gjekk til arbeidet med ei audmjuk haldning til dramatikarens førelegg, men var òg trygg på sin eigen smak og sitt ungdommelege sinn! Ho var alltid lydhøyr for innspel, vurderte straks om dei var betre enn hennar eigne løysingar, og var raus || VÅR 2018 ||

Halldis Moren Vesaas blei heidra med fleire prisar for gjendiktingane sine.

Foto: Sturlason/Det Norske Teatret.

med rosande ord for gode råd. Halldis er ein av svært få som får til aleksandrinen på variert og elegant vis, utan at det verkar oppstylta. Hennar meistring av verseforma blei eit poeng i seg sjølv. Når ho no er aktuell igjen med Antigone, ei gjendikting bygd på andre sine omsetjingar, kan det passe å minne om noko Edvard Hoem skreiv om den direkte og upolerte stilen hennar i omsettinga av Tolvskillingsoperaen til Brecht; «Når omsetjaren Halldis vil ha både det opphøgde og det råe og upolerte, er det for så vidt i tråd med den livshaldninga som pregar mange av dei kvinnene ho har gitt norsk røyst, og den medvitne, feminine tonen i hennar eigne dikt.»

27

DEI STORE KREFTENE Johannes Holmen Dahl og Nia Damerell er aktuelle med ein tidlaus versjon av Antigone på Hovudscenen med premiere i mars.

TEKST CARL MORTEN AMUNDSEN FOTO SIREN HØYLAND SÆTER

D

er tar dei i bruk heile det ruvande scenerommet for å la teksten i Halldis Moren Vesaas’ prisløna omsetjing møte publikum utan påfunn og pynt.

– Men kvifor eigentleg Antigone?

Johannes: Kvifor ikkje, får eg lyst å seie. Eg har sansen for tragedien. Den passar no. Den passar i eit stort rom. Tragedien skapar eit stort rom. Det er noko med det romlege i tragedien.

Det storarta ved den. Tragedien interesserer meg som form, kanskje meir enn dramaet. Det handlar om måten det er skrive på. Dei eksistensielle erfaringane, arketypane.

Nia: Det er stemmer som står mot kvarandre meir enn psykologien hos einskilde menneske.

Johannes: Dramatikaren set fram problematikkar fulle av motsetnader og lar dei ulike kreftene eller synsmåtane stå der.

Det er uløyselege dilemma, store livsspørsmål.

– Er det aktuelt?

Nia: Eg er ambivalent til det ordet.

Johannes: Ein kan finne aktuelle tema i Antigone. Kva skjer dersom politiske avgjerder strider mot personlege overtydingar? Kva vil det seie å stå tilsynelatande aleine og heve stemma for det ein trur på? På den andre sida: Kor langt skal ein gå i å tene eit samfunn? Når er det på tide å gi etter, dersom det viser seg at ein kan ha handla gale, eller at dei fastsette lovene ikkje er rettferdige?

Ein kan snakke om frigjering og kvinnekamp. Ein kan ramse opp andre problemstillingar òg. Men det er ikkje heilt poenget.

Det er det tidlause som er det sentrale.

– Det var jo dei gamle grekarane som fann opp dialogen, så å seie. Eg tenker på Platons dialogar, og korleis Sokrates gjennom motseiing skapar ein filosofisk metode.

Johannes: Ja, både tragedien og den filosofiske dialogen tvingar fram refleksjon hos oss. Det er liksom ikkje spesifikke forteljingar, men refleksjon over dei store spørsmåla. Dramaet er knytt til konteksten, til det spesielle, men tragedien handlar om det tid– og stadlause.

28

|| VÅR 2018 ||

Nia: Og det er derfor tragedien er så romleg. Alt scenisk materiale tvingar fram eigne rom. Men her er det ikkje konkrete landskap eller interiør. Det handlar om det storslegne og samstundes så vesle mennesket. Ved å fjerne det spesifikke i miljøet blir rommet abstrakt og tidlaust.

Johannes: I eit rom som ikkje skil heilt mellom scene og sal, kan vi erfare noko saman. Det handlar om grunnproblema med det å vere menneske. I den vestlege verda i dag handlar så mykje om å realisere seg sjølv. I tragedien derimot er menneska underlagt evige makter. Og sjølv om vi kanskje omtalar maktene på ulike måtar i dag, så kjenner vi dei igjen. Vi er alle underlagt paradokset om at vi er fødde for å døy.

– Teaterrommet på Hovudscenen på Det Norske har jo ­tydelege greske førebilde?

Nia: Ja, det har same forma. Det store amfiet er djupt demokratisk. Her er det ikkje noka lagdeling, ingen losjar, det er berre ulik avstand til scenen. Slik må dei ha tenkt, arkitektane til Det Norske Teatret tidleg på åttitalet. Teaterrommet er med på å understreke openheita og det monumentale. Golvflata strekar under at vi er i same rommet som det som skjer på scenen. Det er ikkje noko titteskåp.

Johannes: På Nationaltheatret eller andre teater som liknar på det, der sit publikum og ser på noko inne i eit slags skåp. Ein ser inn i ei anna verd. Filmen og fjernsynet har vidareutvikla den sida av den dramatiske kunsten. Her er vi ein del av denne verda. Det er noko anna.

Nia: Eg er opptatt av det scenografiske, ikkje for scenografiens eiga skyld, men for å skape dialog i rommet. Eg vil ikkje ha pynt, og det har vi heller ikkje laga. Det er tomt på eit vis, men det har også alt det som eit teaterrom har, lys, teatermaskineri, heisemekanismar osv. Det at rommet er så tomt, skapar ei slik tidløyse som vi snakka om. Vi vil ha eit rom som kan puste med det som skjer for å prøve meg på ein metafor.

– Så her er ikkje mange overraskingar?

Johannes: Poenget er at menneska på scenen er heltar, ikkje individ i moderne forstand. Dei handlar i staden for publikum.

Dei representerer dei ikkje.

Nia: Det handlar meir om danning.

Johannes: Det dreiar seg alltid om store motsetnader i menneskelivet. Fest og store kjensler på den eine sida og sivilisasjon og lov på den andre sida. Det er ein heilt annan kultur, men han er relevant for oss, og noko av det verkeleg fine er at vi kan komme i snakk med menneske som levde for fleire tusen år sidan. || VÅR 2018 ||

29

VALDENS KVAL Édouard Louis ønskjer ein sann og ubehageleg litteratur.

No har romanen Valdens historie blitt teater. For Louis er det ved å snakke om vald at endring kan skje. Det er berre å sjå på historia.

D

TEKST ERLEND TÅRNESVIK DREIÅS FOTO NORA LOREK / TT / NTB SCANPIX

et startar med eit møte mellom to menneske. Det er natt, Édouard er på veg heim og blir stoppa av ein mann som kallar seg sjølv Reda. Han blir med Édouard heim. Dei snakkar saman. Har sex. Men så, i løpet av natta, endrar Reda åtferd. Han prøver å drepe Édouard, han valdtek han, før han etter fleire timar går.

Dette er Valdens historie, den andre romanen frå det franske litterære stjerneskotet Édouard Louis. Romanen kom ut i 2016, og er no blitt dramatisert for teater. Byrjinga kunne vore byrjinga på ei kjærleikshistorie.

Slutten er valdtekt og drapsforsøk.

– Boka – og stykket – var eit forsøk på å forstå kva som skjer i overgangen mellom pasjon og destruksjon. Mellom lidenskap og død. Og korleis kom vi oss frå det eine til det andre den natta, seier Louis. Å BERE SKAMMA

Gjennom forteljinga om timane han sjølv og Reda delte, løfter Louis spørsmål om sanning og skam – og korleis leve vidare med vald som ikkje tek slutt sjølv om overgriparen er borte.

30

– Reda og eg delte ei liknande fortid, fortel Édouard Louis.

– Redas far kom frå Algerie og møtte rasisme, utanforskap og fattigdom som innvandrar i Frankrike. Det er eit slags omdreiingspunkt i boka, korleis vi hadde ei form for felles fortid. Sjølv om eg kom frå den kvite arbeidarklassen og han kom frå den post–koloniale arbeidarklassen, var det til sjuande og sist den same type oppleving av fattigdom og dominans vi hadde.

Louis skamma seg over fortida si og ville rømme frå henne, som han også skriv om i sin første roman, Farvel til Eddy Bellegueule.

– Eg ville gøyme barndommen min og den eg hadde vore, eg ville gøyme fortida mi og ­familien min, for eg skamma meg for at eg kom frå ein arbeidarklassefamilie, seier ­Louis. Han brukte å lyge, seie at foreldra var lærarar, journalistar eller akademikarar. I dag fortel han at han skammar seg over skamma. Men der og då kunne han ikkje takle ho.

– Skamma er sterkare enn oss, enn tankane våre. Mange seier «vi bør ikkje skamme oss over å vere homofile», til dømes, at det ikkje er noko å skamme seg over. Og sjølvsagt er det ikkje det! Men når nokon seier til deg «Du || VÅR 2018 ||

er ein sopar!», så vil du kjenne skam. Så det er ikkje snakk om eit val. Det handlar ikkje om kunnskap. Å EIGE SI EIGA HISTORIE

– Om eg seier at eg er eit offer, er det ein frigjeringsprosess, og boka utforskar dette, kor viktig det er å erkjenne at ein er eit offer.

Men om du seier det same, omtalar meg som eit offer, blir det ei krenking, seier han.

I romanen blir denne krenkinga tydeleg i prosessen som startar etter overgrepet, i møtet med politi, rettsvesen, sjukehus, jamvel venner og familie. For Édouard Louis var det tydeleg at alle ville stele historia hans, tolke ho slik det passa dei. Han følte ikkje at politiet var der for å verne han. Dei ekskluderte han frå hans eiga historie, og samstundes inkluderte dei han i ho med makt. Dei tvinga han til å snakke om henne. Og han kunne ikkje lenger trekke seg ut av det.

– Eg har møtt mange som er øydelagde av alle prosedyrane etter eit seksuelt overgrep.

Eg seier ikkje at alle skal tilgi, det er ikkje mitt poeng, folk må gjere det dei sjølv vil.

Spørsmålet mitt er: Kvifor er det umogleg å tilgi? Det er forbode å tilgi! Om du går til poli-

VALDENS HISTORIE

Teaterframsyninga av Édouard Louis´ første roman Farvel til Eddy Bellegueule blir også sett opp med nye framsyningar i vår. Her tek han eit oppgjer med oppveksten som ung homofil i ein liten fransk småby.

Foto: Chis Erlbeck.

Emil Johnsen og Preben Hodneland leikar fram historia og glir inn og ut av ulike roller og forteljarstemmer i teaterversjonen av Valdens historie. Framsyninga hausta strålande kritikkar i pressa etter premieren i fjor haust.

Foto: Gisle Bjørneby.

tiet eller rettsvesenet, så tilhøyrer historia di plutseleg staten. Først er kroppen din stolen frå deg av personen som forgreip seg på deg.

Og så er kroppen din stolen igjen, av staten og rettsvesenet, seier forfattaren.

Dette betyr ikkje at ein som offer ikkje skal fortelje og vitne om det ein har opplevd. Historiene som rulla ut i fjor under #metoo–rørsla, meiner han er utruleg viktige. Men for han er dette paradokset som gjer det vanskeleg. Ein mistar retten til eiga historie, og det kan vere nok eit overgrep, nok eit døme på vald.

KVINNENES STEMME

I Valdens historie er Édouard på besøk hos søstera; han står gøymd bak ei dør og høyrer henne gjenfortelle historia til mannen sin.

Gjennom hennar stemme får Édouard, og lesaren, høyre kva som skjedde denne natta, og i tida etterpå. Denne stemma er eit minne frå barndommen.

– Eg vaks opp omringa av kvinner, og eg har tatt vare på minnet om stemmene deira.

Mor mi snakkar mykje, i lange setningar og lange svar. Da eg var liten var det irriterande, men i dag ser eg at det er eit språk fullt av sjel, metaforar og bilde, meiner Louis.

Han tenkte at denne stemma eksisterer ikkje i litteraturen. For han blei det viktig å vise at desse kvinnenes stemme også kunne skildre verkelegheita, at ho kunne snakke sanning. Men vi får òg høyre Édouards korrigeringar og søstera sine tankar om Édouard og det han har opplevd. På denne måten blir forteljargrepet også ein kommentar til omgrepet ‘sanning’, og korleis historier endrar seg etter kven som fortel dei.

FIKSJON ER LUKSUS

Mykje av samtalen rundt Louis’ to romanar har nettopp dreidd seg om at dette er forteljingar frå hans eige liv, og for han har det vore heilt sentralt at folk visste at dette var verkelegheit. – Etter at eg rømte frå landsbyen eg vaks opp i, begynte å studere og forstod at eg ville skrive bøker, innsåg eg at fiksjon var ein luksus eg ikkje hadde råd til, seier Louis. Han fortel om eit barndomsminne frå han var om lag 10 år. Den franske forfattaren J. M. G. Le Clézio vann nobelprisen i litteratur. Og sjølv om Louis’ familie ikkje visste kva som skjedde i litteraturverda – dei las ikkje bøker – blei denne hendinga vist og snakka om på TV. – Vi såg Le Clézio snakke om korleis han bygde karakterar, situasjonar og gav liv til karakterane sine. Og eg hugsar eg hadde denne veldig barnslege, naive tanken: ‘Kvifor snakkar du ikkje om oss? Vi er her. Vi lid. Ingen snakkar om oss!

Og så kastar du bort den føkkings tida di på å lage ei kvinne som heiter Brigitte som vil ete ost?’ Eg trur dette minnet er eit slags traume som blei viktig for meg som forfattar. Eg trur sanninga er ein politisk styrke.

AV Édouard Louis OMSETJING Egil Halmøy DRAMATISERING Kjersti Horn og ensemblet TIL NYNORSK Carl Morten Amundsen REGI Kjersti Horn URPREMIERE 13. desember 2017 på Scene 2 MED: Emil Johnsen og Preben

Hodneland Édouard møter ein fascinerande mann, og tek han med heim. Etter kvart utviklar kjærleiksmøtet deira seg til brutal valdtekt og drapsforsøk.

Kan eit liv i audmjuking forklare kvifor ein endar opp som valdsmann?

måtar å tvinge lesaren til å oppfatte det du ønskjer å seie, argumenterer Louis.

Han vil ikkje at lesaren hans skal vere fri. – Når du les boka mi, vil eg ikkje at du skal sleppe unna. For meg er målet å finne ein litterær konstruksjon som konfronterer lesaren med det eg vil seie. Så det er ikkje berre ‘engasjert’ litteratur, det er konfronterande litteratur eg skriv.

KONFRONTERANDE SANNING

Ein måte for han å vere konfronterande har nettopp vore i det å insistere på at det han skriv, er sant. Og det har han fått mykje kritikk for. – Når du snakkar om vald, trur ikkje folk på det. Det er ein grunnleggjande mekanisme, seier Louis. Han erkjenner at det er nokre sanningar som kan diskuterast, men fenomen som fattigdom, valdtekt, vald eller transfobi er objektive sanningar. – Smerte er sanning! Det finnes ingenting meir objektivt enn smerte.

Eg snakkar om menneske som lid, menneske som lever, og vi kan ikkje seie at vi ikkje bryr oss. På same måte som vi snur oss vekk når vi går forbi ein heimlaus person på gata, kan fiksjonslitteraturen bli eit verktøy for å snu seg vekk. Og eg tenkte: Korleis kan eg endre det? Dette er sanninga, sanninga er ubehageleg og litteraturen skal vere ubehageleg.

Først er kroppen din stolen frå deg av personen som forgreip seg på deg. Og så er kroppen din stolen igjen, av staten og rettsvesenet.

HISTORIA OM VALD POLITISK LITTERATUR

For Édouard Louis er all litteratur politisk. Å publisere ei bok medfører at du har ei stemme i eit hav av diskursar, idear og meiningar.

Men det filosofen og forfattaren Jean Paul Sartre kalla ‘engasjert litteratur’, er ikkje lenger nok, hevdar han. – Verkelegheita har endra seg veldig sidan Sartre skreiv om det. Til dømes er ikkje bøker forbodne lenger, dei blir ikkje brende, i det minste ikkje i dei vestlege demokratia. Det betyr at vi i dag kan seie kva som helst. Så å seie noko er ikkje lenger nok.

Vi må gå lenger. Vi må prøve å finne litterære || VÅR 2018 ||

Louis meiner det er naudsynt å snakke om vald.

– Når ein ser på historia, så er det når vi snakkar om vald, at vi gjer verda betre. Gjennom feminismen, homokampen, gjennom dei svartes kamp eller marxismen. Alle desse rørslene snakka om vald. Viss vi ser på livet til ei kvinne, ein homofil person, ein mørkhuda person eller ein arbeidar, – så er livet ditt bygd rundt eksklusjon, dominans og framandgjering. Eg trur at jo meir vi snakkar om denne valden, jo enklare kan vi skape ei betre verd, avsluttar Louis.

31

UTAFOR AV Svein Tindberg i samarbeid med Just Unity REGI Svein Tindberg URPREMIERE 13. april på Hovudscenen MED: Faten Mahdi Al-Hussaini,

Yousef Bartho Al-Nahi, Siri Marie Seim Sønstelie, Tor Itai Keilen og ni ungdommar i alderen 12 til 18 år.

Det er utanfor ein finn det mørkaste hatet. Og det er her, på utsida, ein finn likesinna. I Utafor møter vi ungdommar med ulik bakgrunn og ulik religiøs ståstad som veit kva dette kan bety.

1

Tru, håp og teater

I vår blir det teater i kampen mot ekstremisme på Hovudscenen.

Det Svein Tindberg ønskjer med prosjektet, er at vi skal sjå kvarandre, for pokker!

D

ei siste åra har fleire tusen europearar slutta seg til IS. PST anslår at om lag 100 av desse framandkrigarane har band til Noreg. I dette talet er det både menn, kvinner og barn. Når grunnen no skakar under Den Islamske Staten, reiser fleire av framandkrigarane heim igjen til Noreg.

Korleis startar ein radikaliseringsprosess?

Og korleis kan ein stogge denne prosessen?

Startar han allereie i skolegarden? Kan det vere så enkelt som at vi må sjå kvarandre?

32

TEKST ERLEND TÅRNESVIK DREIÅS FOTO FINN OG MARTIN WALTHER

Dette er spørsmål som blir løfta opp på ­Hovudscenen med framsyninga Utafor.

AKTIVISTEN

– Eg er eit teatermenneske, har vore det heile livet. Noko så spinkelt som ei teaterframsyning kan endre enkeltmenneske. Eg trur faktisk på at sanne møte mellom menneske kan endre oss.

Skodespelar Svein Tindberg har vore med på dette møtet mange gonger. Teateret i si enklaste form – skodespelar, tekst og publikum – kjenner han godt til. Dei tre soloframsyningane i samarbeid med regissør || VÅR 2018 ||

Kjetil Bang-Hansen; Evangeliet etter Markus, Apostlenes gjerninger og Abrahams barn har til saman vore spelt 620 gonger, for meir enn 350 000 publikummarar.

No står eit nytt prosjekt for tur. Denne gongen løfter han fram stemmer og forteljingar om utanforskap. Framleis er det religions­dialog med teaterrommet som møteplass. Men denne gongen er det kampen mot radikalisering som opptek han. Det blir aktivisme, musikk og personlege erfaringar.

Og han har med seg fire unge menneske til å fortelje desse historiene.

2

[ 1 ] Hausten 2017 tok Svein Tindberg nokre av dei medverkande i Utafor til Jerusalem for å gjere research. [ 2 ] Svein (f.v.), Siri M. S. Sønstelie, Michael Melchior, Faten M. Al-Hussaini, Tor Itai Keilen og Carl Ove Fæster, dagleg leiar i Just Unity og sogneprest i Borre Kyrkje på Melchiors kontor i Jerusalem. [ 3 ] Faten er turist i Jerusalem. [ 4 ] Tor ved den omstridde muren. [ 5 ] Carl Ove, Siri og Svein ved inngangen til Tårekirkja. I følgje Det Nye Testamentet var det her Jesus gråt for Jerusalem. [ 6 ] Faten på Oljeberget.

I bakgrunnen den heilage høgda, Haram al-­Sharif, med Klippe­moskeen og Al-Aqsa-moskeen.

5

EIN DAMPVEGVALS

Første gongen Svein møter Faten Mahdi–al Husseini er på eit dialogmøte for studentar på Høgskolen i Vestfold. Faten har vore synleg i mediebildet etter at ho som den første i Europa arrangerte den første demonstrasjonen mot IS og den meir heimlege organisasjonen Profetens Ummah, der ho tala ekstremistane midt imot.

– Eg visste godt kven ho var. Faten gjorde inntrykk på meg. Ho er som ein dampvegvals!

Vi snakka om dei same tinga, men på totalt ulik måte, seier Svein Tindberg.

Tindberg ser at ho verkar som ein magnet på unge menneske, spesielt jentene som flokkar seg rundt ho etter foredraget. Eg kan spele Abrahams barn ti tusen gonger, og aldri nå dei same menneska som ho, tenkte eg.

Som ung muslimsk jente i Noreg hadde Faten erfaringar og historier Tindberg visste lite eller ingenting om. Og ho hadde språket og viljen til å inspirere andre med si forteljing.

3 4

6

Seinare møter han også Yousef Bartho Al–Nahi. Yousef er ein norsk konvertitt frå Nøtterøy. Han gjekk på vidaregåande da han tok dei første stega inn i ekstremismen. Det var einsemda som gjorde at han oppsøkte dette miljøet, og der tok dei varmt imot han. Det er med utanforskap at kimen til radikalisering blir fødd. Yousef kom seg ut av miljøet, og saman med Faten starta han organisasjonen Just Unity. Dei reiser rundt i inn– og utland for å fortelje om radikalisering og ekstremisme.

FIRE STERKE STEMMER

Svein Tindbergs møte med desse to, og dei kraftfulle historiene dei fortel, gir han ein ide. Han vil hjelpe dei å nå ut til fleire. Han vil få dei opp på sin heimebane: teaterscenen.

Svein får med seg Siri Seim Sønstelie. Ho var på Utøya sommaren 2011 og overlevde terroristen som hevda han ville redde den kristne kulturarven. I tillegg ville Svein ha ein jødisk stemme. Valet fall på Tor Itai Keilen. || VÅR 2018 ||

Faten, Yousef, Siri og Tor skal stå på Hovudscenen på Det Norske Teatret for å fortelje sine eigne og andre sine historier om utanforskap. Tindberg er manusforfattar og initiativtakar til prosjektet. Han skal òg har regi på framsyninga. Prosjektet har motteke støtte frå Kulturdepartementet.

– Det er så enkelt som at møtet med desse fire ungdommane har endra meg, seier han.

– Eg veit noko meir om verda. Eg vil at mange skal høyre det. Han ønskjer med dette å sette einsemd inn i ein ny samanheng.

Dei han først og fremst ønsker å nå, er ungdom. Utanforskap startar i skolegarden.

UNGE FORTELJINGAR

I fjor haust var fleire hundre skoleelevar innom Det Norske Teatret der dei mellom anna møtte Faten, Yousef og Svein. Desse elevane er med på eit stort internasjonalt teaterprosjekt om radikalisering og utanforskap.

Som ein del av dette prosjektet hadde dei ein 33

På «guided tour» i Gamlebyen.

workshop knytt opp mot framsyninga Utafor.

Elevane var med på nokre øvingar på golvet. Dei skulle plassere seg sjølve på ei linje, «ja» på den eine sida, «nei» på den andre.

Har du vore med på å halde nokon utanfor?

Dei fleste elevane går til «ja». Har du sjølv vore utanfor? Absolutt alle svarar «ja». Og i desse to svara finn Tindberg bodskapen til framsyninga: –Ja, eg har halde nokon utanfor, og ja, eg har kjent på smerta av å vere utanfor. Her har eg konklusjonen om kva denne framsyninga skal vere: Sjå kvarandre da, for pokker!, seier Tindberg.

Ungdommane fekk lov til å sende inn eigne forteljingar om utanforskap anonymt. I historiene som kom inn var heile spekteret av utanforskap, og fleire veldig mørke beretningar. Ungdom som har prøvd å ta sitt eige liv, om eteforstyrringar, alkoholisme i heimen, mobbing. Svein seier at ein kan ta kva for klasse som helst, og ein vil finne slike historier. – Det er så mykje utanforskap, og det er ikkje alltid det er synleg.

Fragment av fleire av desse historiene vil bli ein del av teaterframsyninga Utafor. For Svein er det viktig at ungdommane sjølve føler at deira stemme blir teken på alvor.

Dette er ikkje berre teater for ungdom, men med ungdom.

IKKJE FOR MANNFOLK

I det internasjonale skoleprosjektet har ungdom svart på ei spørjeundersøking. Så langt har rundt 300 ungdommar frå 5 ulike land vore med i undersøkinga. Godt over halv34

Reisefølgjet utanfor Klippemoskeen. Berre Faten fekk kome inn.

parten svarar at dei er bekymra for framtida.

Svein Tindberg kan forstå det: – Eg er og bekymra for framtida, det er mange mørke skyer. Desse tinga vi snakkar om no, miljøet vårt, verdas utvikling, Trump – ja – raden med moglege katastrofar er uendeleg. Men samstundes veit eg at det finst lyspunkt. Og desse lyspunkta er enkeltmenneske. I enkeltmenneske ligg det håp.

Wenche Foss sa ein gong at skodespelaryrket er eit veldig fint yrke, men det passar ikkje for mannfolk. Eg har alltid ledd av det. Og ser ein på tradisjonelle mannnsroller, så finst det || VÅR 2018 ||

vel mandigare ting her i verda enn å ta på seg sminke og kostyme for å gå på arbeid. Likevel, teater er hjartevarmt og naivt og for meg er dette det viktige. Små menneskeleg møte som endrar oss. Sånn er det med Utafor, avsluttar han.

Svein Tindberg har tru på at dette prosjektet kan endre nokon, gi nokon eit rikare syn på sine medmenneske. Og eit anna syn på dei som trør feil her i livet. Det er teater i kampen mot utanforskap. Og den kampen startar med at vi ser kvarandre.

FIRE UNGE STEMMER

TOR ITAI KEILEN (29 ÅR)

FATEN MAHDI AL-HUSSAINI (23 ÅR)

«Utafor er å ikkje føle seg trygg i samfunnet ein lever i. Å ikkje kunne ytre meiningane sine. Å bli stigmatisert og mistenkeleggjort ut frå kulturell bakgrunn, familierelasjonar, religiøs tilhøyrsle eller politiske meiningar.»

Desse fire fortel eigne og andre sine historier i Utafor på Hovudscenen i vår.

«Å vere utafor for meg kan bety å vere unik, annleis eller ikkje inkludert. Eg tenkjer alle vi menneske har følt oss utafor ein eller annan gong i livet. Kanskje i ein vennegjeng, familie, miljø eller i eit trussamfunn.»

SIRI MARIE SEIM SØNSTELIE (26 ÅR)

YOUSEF BARTHO AL-NAHI (29 ÅR)

«Utafor er ­opplevinga av manglande ­tilhøyrsle. Det er ei kjensle av å ikkje passe inn eller finne sin plass. Til j­ uande og sist handlar det om ­toleranse og ­respekt for seg sjølv og andre.»

«Kva legg eg i å vere utafor? Å ikkje passe inn, finne seg til rette eller oppleve tryggleik i kvardagen. Å føle ein er feil, at ein burde vere nokon annan. Å vere einsam.

Usynleg.»

UNGE MEININGAR

I overkant av 300 ungdommar i alderen 14-18 år frå fem ulike land har delteke på ei spørjeundersøking om radikalisering og utanforskap. Dette er ein del av eit internasjonalt teaterprosjekt frå 2017, som Det Norske Teatret er med i.

Eg føler meg heime i landet eg bur i:

90,37 %

Eg tenkjer på meg sjølv som ein religiøs person:

Eg bidreg til ei betre verd:

42,61 % 40,87 %

16,53 %

20,81 %

Ja Nei Vet ikke

9,63 %

28,57 %

50,61 %

Eg er bekymra for framtida: Ja Nei Vet ikke

|| VÅR 2018 ||

17,24 % 25,43 %

57,33 %

35

ANNONSE

Visuell kokkekunst i konstant rørsle Vi nordmenn blir stadig meir opptekne av opplevingar. Dagleg leiter vi etter impulsar frå heile verda.

Denne våren tilrår vi sanselege inntrykk frå det japanske kjøkkenet hos Sabaki.

NYE IMPULSAR

SESONGENS RÅVARER I FOKUS

MEIR ENN SUSHI

AKKURAT PASSE

Det japanske kjøkkenet er fundamentalt annleis enn anna asiatisk matlaging, med det eineståande fokuset på den naturlege smaken i råvarene, og korleis ein best kan ta vare på denne smaken i matlaginga.

Noko av det viktigaste for det japanske kjøkkenet er å bruke sesongens råvarer. Å anerkjenne, og ikkje minst feire råvarene, er ein viktig del av tradisjonen.

Typisk er å bruke Unagi (ål) om sommaren, Matusake-sopp om hausten og friske bambusskot om våren. Dei gjer minst mogleg med dei for å ta vare på den opphavlege smaken i kvar enkelt ingrediens, men utfyller med andre smakar for å framheve matopplevinga ytterlegare.

Sashimi er eit godt eksempel på dette – rå fisk med litt soyasaus og wasabi som einaste tilbehør.

Japansk kokkekunst er så mykje meir enn Sushi. Sabaki betyr rørsle. I tillegg til klassikarane nordmenn omtrent har gjort til sine eigne, finn du unike smaksopplevingar tillaga innanfor Robatayaki og Teppanyaki.

Små porsjonar av kjøtt, fisk eller grønsaker som er langtidsgrilla på rykande kol er typisk for Robatayaki, mens Teppanyaki er den karakteristiske steikeplata i jern, som heile måltidet blir tillaga frå.

Hos Sabaki finn du førsteklasses Sushi, og det beste frå det moderne japanske kjøkkenet rett frå grillen. Smakane er, i samsvar med tradisjonen, tekne vare på i kvar enkelt ingrediens.

Det japanske kjøkkenet, washoku, blei eit omgrep etter 1868 da Sakoku-lova blei oppheva.

Sakoku-lova sytte i si tid for at ingen kunne reise til eller frå Japan og namnet tyder ordrett ”lukka land.” Da grensene blei opna og nye impulsar frå vestlege land nådde Japan, førte dette til enorme forandringar når det gjeld ingrediensen og tillaging av maten. I dag står det japanske kjøkkenet fram med moderne japansk mat i tradisjonell stil.

36

Vil du bestille bord, kan du kontakte Sabaki på 23 89 87 62 eller post@sabaki.no. || VÅR 2018 ||

Vel mellom smårettar, perfekt porsjonert lunsj eller heilaftans middag med det beste frå vinskåpet i godt selskap.

Og du – Sabaki tilbyr sjølvsagt også Take-away for den ­heimekjære!

UTAN MERKELAPP Øystein Skar frå Highasakite komponerer musikken til Utafor.

S

jølv om Utafor er ei framsyning med ungdommar frå ulike religionar, har eg ikkje laga nokon «religionstypete» musikk. Eg ønskjer ikkje å blande meg opp i det som skjer på scenen, men heller forsøke å skape eit eige rom gjennom musikken, underbygge det som skjer og gi publikum noko å assosiere etter. Eg er ikkje spesielt glad i overtydeleg musikk, men heller meir ein konseptuell tankegang rundt det musikalske.

Det er vanskeleg å setje nokon merkelapp på kva slags musikk eg har komponert.

FORTALT TIL IDA MICHAELSEN FOTO ANDREAS ULVO

Uttrykket er urbant, vil eg seie, men det er òg andre innslag i musikken gjennom bruk av utvalde etniske instrument, og mellom anna strupesong. Eg blandar dette med element frå hip hop og suggererande, repetative rytmar, slik at musikken tilfører framsyninga noko ekstra, og forhåpentlegvis noko bra.

Grunnen til at eg kom inn i prosjektet, meiner eg å hugse, er at eg møtte Svein Tindberg på heimtraktene mine, etter ei framsyning av eit utdrag frå Abrahams barn. Eg har tidlegare arbeidd med musikk for scene, men da har det i hovudsak vore danseframsyningar og || VÅR 2018 ||

tekstopplesingar med teatrale trekk. Eg har òg skrive musikk for film; både kortfilmar og kunstfilmar. Men det at eg spelar i Highasakite, og at Svein har høyrt både om bandet og musikken vår, i tillegg til at han var på jakt etter ein komponist som kunne lydleggje framsyninga med eit ungt musikalsk uttrykk, er nok grunnen til at eg no er del av det største teaterprosjektet eg nokon gong har gjort på eiga hand. Eg er veldig glad for å ha fått oppgåva. Det har vore utruleg kjekt både å få møte Svein, og fått høve til å arbeide saman med han.

37

Teater for barn om vanskeleg tema Er det mogleg å lage teater for barn og unge med ein konsentrasjonsleir som bakteppe?

Ja, meiner dramatikar Jens Raschke, som har skrive historia om kva nashornet såg på andre sida av gjerdet. På Scene 3 kjem ei annleis og viktig framsyning om å bry seg om andre.

K

va nashornet såg utspelar seg i dyrehagen som låg rett inntil ein av dei aller verste utryddingsleirane under andre verdskrigen. Raschke nyttar dyras synsvinkel for å seie noko om uforståeleg valdsbruk og om korleis menneska utanfor gjerdet kollektivt snur seg vekk frå ubehaget. I 1938 bygde kommandant Karl Otto Koch ein dyrehage rett ved inngangspartiet til den allereie berykta fangeleiren Buchenwald. Høgdepunktet i dyrehagen, som tente som hyggeleg avkopling for SS-vaktene og familiane deira, var ei innhegning med fire bjørnar. I tillegg 38

TEKST: IDA MICHAELSEN ILLUSTRASJON: STIAN HOLE

var det apar og eit nashorn i parken. Dyra blei mata av fangar og fekk betre stell og næring enn dei titusenvis som levde under umenneskelege forhold rett på andre sida av gjerdet.

PÅTRENGJANDE SPØRSMÅL

I Kva nashornet såg blir vi tatt med til dyrehagen. Her bur det mange eksotiske dyr som har eit bedageleg liv bak gjerdet.

Men så døyr nashornet på mystisk vis. Ein bjørn flyttar inn og byrjar å stille vanskelege spørsmål. Kven er desse merkelege skapningane på andre sida av gjerdet? Dei kjem med tog, er tynne som pinnar, stripete som sebraer, men dei går på to bein og dei luktar || VÅR 2018 ||

ikkje godt. Dei er meir døde enn levande og liknar ikkje noko bjørnen har sett før. Det gode livet til murmeldyret, pappa Bavian og dei andre dyra blir forstyrra av desse påtrengjande spørsmåla, for saka er vel at dei gradvis har vent seg til jamvel dei mest forferdelege inntrykk.

SKRUPELLAUS ÅTFERD

I verkelegheita var kommandantparet Karl og Ilse Koch blant dei mest omsynslause forbrytarane under naziregimet. Medan han var kjend for sin grådige og skruppellause karakter, blir Ilse hugsa som den mest bestialske og sadistiske av dei. Ho

KVA NASHORNET SÅG AV Jens Rasche OMSETJING Carl Morten ­Amundsen REGI Ivar Tindberg NOREGSPREMIERE 15. februar på Scene 3 I ROLLENE: Unn Vibeke Hol, Charlotte Frogner, Paul-Ottar Haga, Jonas F. Urstad Dyrehagen i Buchenwald låg vegg i vegg med konsentrasjonsleiren der, og dyra såg både skapningar i stripete klede som kom med mat og skapningar med lange skinnstøvlar som passa på. Dette er ei viktig og annleis forteljing for litt større barn. Aldersgrense 11 år.

var ei vanleg jente som tidleg blei med i NSDAP og som gifta seg med Koch som alt hadde gjort karriere i partiet. I Buchenwald bygde dei seg eit herskapshus rett utanfor leiren, der dei levde eit privilegert liv saman med dei to barna sine. Ilse var interessert i hesteriding, og for pengar som dei stal frå fangane, bygde ho ein stor ridehall for eigen personleg bruk. Ho hyra inn musikarar og let dei spele til treninga.

Det heile hadde preg av sirkus. Ilse kunne ri rundt i fangeleiren og tolte dårleg at fangar kom i vegen. Det blir også sagt at ho hadde ei spesiell interesse for tatoveringar. På si ferd kunne ho plukke ut fangar med særskilte mønster.

Desse personane forsvann, og mønstra dukka opp på prydgjenstandar som ho dekorerte heimen med. Ekteparet førte ein overdådig livsstil og såg på leirområdet som si eiga leikegrind. Men leiken var både inhuman, brutal og dødeleg.

Det er heldigvis dei færraste barn som har vore utsett for så forferdelege hendingar som dei som blir fortalt frå andre verdskrigen. Mange som veks opp i Noreg i dag, har eit bilde av andre verdskrigen som ei hending i svart/kvitt som ikkje vil ramme oss igjen. Men ikkje alle kjenner det store bildet. Å vite når ein skal fortelje barn om denne brutale perioden i europeisk historie,

Korleis handterer vi møtet med det urettferdige, det umenneskelege, det ein ikkje kan bere? Korleis oppstår apati og meiningsløyse?

Kor i meg sjølv finn eg håp og handlekraft?

I samband med framsyninga Kva nashornet såg tilbyr vi skoleklassar ein dramaverkstad som introduksjon til framsyningas sentrale tema og problemstillingar. Gjennom fysiske øvingar, leik og små rollespel blir elevane budde på møtet med framsyninga. Dei får innblikk i og moglegheit for sjølve å oppleve og utforske eigne reaksjonar og handlingsmoglegheiter i møte med vanskelege tema som gruppepress, undertrykking og det umenneskelege.

Verkstaden har sitt teoretiske og metodiske utgangspunkt i Augusto Boal sine tankar om «Dei undertryktes teater» (Forum Teater) kor tilskodaren til ein urettferdig eller undertrykkande scenisk situasjon oppmuntrast til sjølv å tre inn i spelet og forsøke å påverke og endre scenens gang.

er ikkje alltid enkelt. Toler barn å bli eksponert for sanningar om det verste i menneske? For å førebu eit yngre publikum på det dei skal oppleve, arbeider Raschke med humor og eit lett og tilgjengeleg språk.

HUMANISME OG KRITISKE SPØRSMÅL

Å skrive eit stykke bygd på menneskeleg kynisme krev mot. Forma gjer stykket både underhaldande, lærerikt og ålment. Og er ikkje minst eit viktig bidrag til det vanskelege spørsmålet om kva vi tør å utsetje barna våre for: Å teie om den fæle sanninga eller å opplyse dei. Ikkje berre dykkar Raschke ned i eit av dei mørkaste kapitla i vår nære historie, han evnar òg å skape band til notida og til korleis vi i dag utviklar liknande strategiar som dyra i dyrehagen når vi kikkar over det europeiske gjerdet og får innblikk i dei fælaste lagnader verda over. Kanskje kan Kva nashornet såg vere eit utgangspunkt for å snakke med barn om vanskelege historiske fakta og om utfordringar i samtida. Gjennom parabelen til vår kvardag vil barn på lettfatteleg vis få innblikk i kor viktig det er å forstå omverda, å stå opp mot urett og å stille dei kritiske spørsmåla. For den poetiske, men likefullt skakande appellen om mot og eigenansvar fekk Jens Raschke den tyske barneteaterprisen i 2014 for Kva nashornet såg. Stykket blir sett opp på teater over heile Tyskland, der mottakinga både blant vaksne og barn har vore formidabel.

Toler barn å bli eksponert for sanningar om det verste i menneske?

SKAL BARN VITE OM MENNESKELEG ­VONDSKAP?

SKOLEVERKSTAD Kva nashornet såg

|| VÅR 2018 ||

VARIGHEIT 3 skoletimar (2 timar og 15 minutt).

ALDERSGRUPPE 14-17 år. KOR Verkstaden kan

skje på skolen, eller på Det Norske Teatret. På skolen er det ønske om eit stort rom med fri golvplass, t.d. ein dramasal eller ein gymsal. LES MEIR OG BESTILL på detnorsketeatret.no/skoleaktivitetar

Å snakke med barn om vanskelege ting » Det er viktig å førebu barna før ein går i teateret.

Dei forstår som regel langt meir enn du trur. » Forklar fakta i eit tydeleg språk og eit alderstilpassa detaljnivå. » Prøv å la barna styre samtalen og stille spørsmål.

Svar så ærleg du kan. » Slå deg til ro med at du ikkje nødvendigvis kan forklare alt. Barn forstår at vaksne ikkje kan svare på alt. » Understrek at dette ikkje hender her, det er ikkje farleg for oss her i dag. » Ver merksam på korleis barna reagerer kjenslemessig. Unngå å spørje barn om kva dei føler. Sei heller noko om at du synest barnet verkar trist eller engsteleg viss du faktisk synest det, eller snakk litt generelt om korleis det er naturlig å reagere når ein får vite om vondskap som finst i verda. La dei få høve til å fortelje om følelsane viss dei vil, men prøv å unngå å gi dei inntrykk av at dei skulle følt meir enn dei gjer. » Barn snakkar gjerne om slikt i små porsjonar av gangen. Så tar dei kanskje det dei har fått vite med seg i leiken sin og arbeider vidare med det gjennom den. Leik fungerer for barn som språk gjer for vaksne. Det er ein reiskap for å arbeide seg gjennom og mestre erfaringar og informasjon. Det er altså ikkje noko å uroe seg over i utgangspunktet at den dramatiske hendinga dukkar opp i leiken til barn. Tvert imot, dette er sunt og naturleg.

Kjelder: Barneombodet og Redd barna.

39

A K T U E L L

UNN VIBEKE HOL SKODESPELAR Aktuell i barneframsyninga Kva nashornet såg Vi er i ein dyrehage som ligg rett attmed ein konsentrasjonsleir i Tyskland under andre verdskrigen. Både dyrehagen og konsentrasjonsleiren fanst i verkelegheita. Dyrehagen blei besøkt av familiar som budde i byen i nærleiken, og dyra blei mata av fangar i leiren.

Stykket handlar om kva dyra i dyrehagen ser på den andre sida av gjerdet, og kva den nyinnflytta bjørnen til slutt bestemmer seg for å gjere. Da eg først høyrde om stykket forsto eg ikkje at det kunne være mogleg å forteje noko slikt til barn.

Det er ei sterk og brutal historie, men det at dyra fortel den, gir den avstanden vi treng.

Dyra kan, som i eventyra fortelje mykje om oss menneske. På mange måtar speglar dei oss. Dei har mange menneskelege trekk, både gode og dårlege. Dei er heltemotige og feige og tåpelige og av og til ganske morosame. Men det er mykje av det mennesket gjer dei ikkje forstår, som dei undrar seg over. I stykket er det både humor og poesi. Det er grusomt og vakkert på same tid.

Vi som vaks opp på femti og sekstitalet hadde foreldre som hadde vore unge under krigen, og difor blei vi også prega av den. Eg såg den for meg som eit svartkvitt- foto, ei mørk og trist tid, som eg var glad for å ikkje være ein del av. Mamma snakka om kor svolten ho hadde vore. Ho lagra hermetikk i kjellaren, så vi alltid skulle ha mat i huset om noko skulle skje.

Pappa var ein av «Gutta på skauen», og dreiv med motstandsarbeid. Han hadde eit gevær fra krigen gøymd på loftet og ein stor grøn fallskjerm frå våpenslepp i Nordmarka, som han hadde sydd seg skjorte og eit skilkeskjerf av.

Pappa snakka sjeldan om krigen, men mamma kunne fortelje skremmande his­ toriar. Ein tidleg morgon hadde det banka på døra deira, og far hennar, som var lærar, blei sett i arrest og send nordover på tvangsarbeid. Det uhyggelegaste var likevel fortellinga om to jenter i nabolaget. Sjøl om dei var barn blei dei óg henta, og sidan dei var jødar blei dei og heile familien send til konsentrasjonsleir i Tyskland.

Mamma sa alltid at nokon skulle ha stansa dei.

FORTALT TIL ÅSNE H. DAHL TORP FOTO YLVA CATODOTTER FYLLINGSNES

ANNONSE

Full pakke med showpakker.no!

SCANDIC ER STOLT AV SAMARBEIDET MED DET NORSKE TEATRET Bu hos oss, og opplev ­Scandics ­fantastiske service, for så å toppe ­kvelden med ei framsyning på Det Norske Teatret som ligg i gang­ avstand frå fleire av hotella våre.

Kultur, historie, natur, shopping og natteliv er alt element som gjer Oslo ­perfekt for ein helgetur.

Gjennom showpakker.no ­tilbyr Scandic overnatting, teaterbillettar og mat til gode prisar.

Våre ­restaurantar og barar tilbyr ein god start på kvelden.

VELKOMMEN TIL SCANDIC OG DET NORSKE TEATRET! || VÅR 2018 ||

41

Haruki Murakamis bok blir teater Både hos Murakami og i teatret møtest menneske som skip i natta.

T

TEKST KNUT HOEM, LITTERATURKRITIKAR I NRK FOTO/ILLUSTRASJON FREDRIK ARFF

ru det eller ei, men jamvel Kafka har faktisk vore på stranda. Sommaren 1923 lar han seg lokke med av ei av systrene til eit sjøbad ved Østersjøen. Eitt av måla med reisa var å bli kvitt tuberkulosen, som han hadde fått konstatert seks år før. Sjukdommen blir han ikkje kvitt, men han får ein ny kjæraste med det utrulege namnet Dora Diamant.

Men kva gjer så Kafka hos Murakami? Hovudpersonen i Kafka på stranda heiter Kafka.

Til fornamn. Tamura til etternamn. Han er femten og på flukt frå ein kattehatande og sadistisk far, og på leit etter mor og syster som forsvann ut av livet hans då han var fire.

Det vanskelege forholdet til faren har Kafka i boka felles med forfattaren Kafka. Andre likskapar? Begge er tynne, sterke, og opptekne av kosthald. Kafka dreiv med gymnastiske øvingar på rommet i Praha. Murakamis Kafka løfter vekter i treningsstudioet.

GØYMER SEG I BIBLIOTEKET

Boka opnar med at Kafka Tamura reiser med ein ekspressbuss sørover frå Tokyo til øya Shikoku lenger sør. Der søkjer han tilflukt i Dei komuraske samlingane – eit privatbibliotek eigd av ein styrtrik japansk familie. Frå morgon til kveld sit han der og les. Bibliotek er som kjent eitt av dei få offentlege romma der femtenåringar kan opphalde seg over tid utan å folk byrjar å lure på kva dei gjer der.

Historia om den unge Kafka er ei av tre historier vi følgjer i boka. I den andre møter vi den aldrande mannen Nakata. Han er ikkje så kjapp i hovudet, men kan, i motsetnad til

42

dei fleste av oss, snakke med kattar. Nakata var skarp som barn, men vart aldri seg sjølv etter ei hending som i ettertid er blitt kalla «hendinga på risbollehøgda».

sjeler der ute, og vi møter dei når vi minst ventar det. Kanskje er han ei tvillingsjel, han som sit ved sidan av deg i salen nå?

SAMTALAR PÅ INNSIDA AV RUTA

GUFSET FRÅ ATOMBOMBA

Det handlar om ei gruppe med skuleborn, som plutseleg svimar av – kollektivt – i 1944.

Dei militære rapportane, som vart skrivne av den amerikanske tryggingstenesta etter at krigen var slutt, er den tredje av historiene i boka. Når eg les desse – fiktive – rapportane no, kjenner eg gufset frå atombombene over Hiroshima og Nagasaki. Dette gufset kjennest sikkert sterkare når vi nyleg har høyrt vitnemåla til Setsuko Thurlow, då ho tok i mot Nobels fredspris på vegner av organisasjonen IKAN i fjor haust.

Sjå for deg Edward Hoppers vidgjetne maleri Nighthawks. Sjå oår deg at du høyrer gjennom ruta kva paret på innsida av dineren snakkar om. Du går så umerkeleg inn døra, og slår deg ned. Du tenkjer at dei knapt legg merke til deg, der du sit og lyttar intenst til kvart ord som blir sagt. Omtrent slik er det å tre inn i ein roman av Murakami. Slik er det kanskje også å gå i teatret? Du sit og lyttar og forsøker å finne samanhengen i det som blir sagt.

Slik så mange har forsøkt før deg.

Bibliotek er som kjent eitt av dei få offentlege romma der femtenåringar kan opphalde seg over tid utan å folk byrjar å lure på kva dei gjer der.

HALV SKUGGE

Då eg las boka første gong, interesserte eg meg klart mest for denne femtenåringen på rømmen i det sørlege Japan. Forteljingar om unge menneske som jaktar på livsmeining finn du mange av hos Murakami. Kva er eigentleg meininga med denne livsferda? Kven er eg?

Korleis blei eg meg sjølv, og ikkje ein slik som berre kastar halv skugge, som Saeki og Nakata i boka? I jakta på svar møter vår helt ei rekke menneske, og det er i desse møta at det vi kan kalle dei teatrale augeblikka i denne forfattarskapen oppstår. Vi har alle tvilling-

|| VÅR 2018 ||

FINST EIN SAMANHENG?

Dei tre historiene i Kafka på stranda heng saman på eit vis. Men korleis?

Då boka kom ut i Japan i 2002, svarte Murakami på over 1200 spørsmål frå lesarar som lurte på kva som var meininga med det heile. Det finst sjølvsagt meining i boka, som i livet elles. Men for meg har lesinga av bøkene til denne vesle joggande japanaren alltid handla mest om å vere tilstade i teksten med personane der og då. Vi er skapte til å leite etter meining, er det som bøkene seier, men eg trur både Kafka og Murakami vil vere samde i at det ikkje fører nokon stad å prøve for hardt.

KAFKA PÅ STRANDA AV Haruki Murakami DRAMATISERING Frank Galati OMSETJING OG REGI Carl Jørgen Kiønig NOREGSPREMIERE 16. februar på Scene 2 I ROLLENE: Morten Svartveit, Lasse Kolsrud,

Audun Sandem, Joachim Rafaelsen, Agnes Kittelsen, Geir Kvarme, Ane Dahl Torp, Gard Skagestad, Marianne Krogh, Øyvin Berven I Murakamis gåtefulle verd flyt draumar, mytar og verkelegheit over i kvarandre, menneske kan snakke med kattar og nokon kastar berre halve skuggar.

|| VÅR 2018 ||

43

ANNONSE

A K T U E L L

MILJA SALOVAARA SCENOGRAF Aktuell med Kafka på stranda Regissøren er maksimalist, eg er mini­ malist. Kafka på stranda er med andre ord ikkje ei heilt enkel framsyning å løyse scenografisk. Eg begynner alltid med å lese manus eller boka og får eit noko monomant forhold til stoffet. Da kjem det eit bilde, eller så gjer det ikkje det. Med Murakamis roman kom det ikkje med ein gong. Den verda som boka skildrar, er så speisa. Klarer vi å skape det, eller for å vere presis: Vil publikum oppleve at scenerommet klarer å gjere det?

Dei beste sceneromma fungerer som ei god bok. Tilskodaren skal produsere eigne bilde, scenografien skal berre vere eit hjelpemiddel for å få fart på ein slik prosess. Historia og forteljinga skal sjølvsagt liggje i front, mi rolle er å gi rammer slik at assosiasjonane kan bli skapte i publikums hovud. Det er nok ikkje til å leggje skjul på at eg mislikar det når ting blir overtydelege. Det beste ligg i antydingane, dei små hinta eller symbola som kan setje tankane i sving.

I Kafka på stranda skal vi inn i mystikken i Murakamis litteratur. Håpet er å skape ei skummel verd basert på få verkemiddel. Lyset spelar ei viktig og nesten avgjerande rolle. Eg har nemleg skapt eit svart rom. Hahaha! Det er sjølvsagt meir enn det. Men eg håpar at scenografien skal invitere til eit anna – meir mytisk, eventyrleg – univers. Og så håpar eg sjølvsagt at scenografien også hjelper skodespelarane til å finne inspirasjon til å skape sine karakterar. Karakterar som vi alle skal bli glade i. Sjølv om dei er litt utanomjordiske!

FORTALT TIL IDA MICHAELSEN FOTO SIREN HØYLAND SÆTER

ANNONSE

POPULÆRT TEATERTILBOD TIL SKOLEKLASSAR!

Visste du at klassen din kan søke om gratisbillettar til Det Norske Teatret gjennom OBOS billettfond?

Det Norske Teatret og OBOS samarbeidar for å gi barn sjansen til å oppleve scenekunst utan at det skal koste noko for elevane.

300 billettar blir fordelte på 10 skoleklassar frå Oslo, og som lærar kan du søke om inntil 40 billettar for klassen.

Våren 2018 samarbeider vi med Det Norske Teatret om framsyninga Utafor, som handlar om å sjå dei som fell utanfor i samfunnet, noko vi OBOS er opptekne av.

Er du lærar – gå inn på detnorsketeatret.no for meir informasjon.

Er du elev – tips læraren din!

Billettfondet er ein del av OBOS gir tilbake!

I 2017 brukte OBOS 70 millionar kroner på gode formål innan kultur, idrett, humanitært arbeid og andre sosiale tiltak. OBOS er oppteken av at sponsorstøtta skal komme medlemmar, bo- og bymiljøa til gode. || VÅR 2018 ||

Kjøpesentra våre er med på å berike lokal­ kulturen. Du finn Symra Kino og Deichmanske Bibliotek på Lambertseter Senter, Deichmanske Bibliotek på Holmlia Senter og på Sandaker Senter. Dette er eit kulturelt tilbod som kjem i tillegg til sjølve handleopplevinga på våre senter.

45

DEN SISTE KONGSFESTEN AV Miroslav Krleža OMSETJING Jon Kværne REGI Ivica Buljan PREMIERE 27. april på Scene 2 I ROLLENE: Oddgeir Thune, Charlotte Frogner,

Amell Basic, Hilde Olausson, Agnes Kittelsen, Heidi Gjermundsen Broch, Geir Kvarme, Per Schaanning, Pål Christian Eggen, Joachim Rafaelsen Kva skjer når fortida kjem for å ta deg?

Levande døde

Den siste kongsfesten går føre seg i ein liten by i det austerriksk-ungarske dobbeltmonarkiet, ein del av Europa der gjenferda eller gjengangarane har komme og gått langt oftare enn hos oss.

TEKST LEO RAFOLT, AKADEMI FOR KUNST, J. J. STROSSMAYER UNIVERSITET I OSIJEK, KROATIA TIL NORSK VED AUD SØYLAND FOTO EIRIK MALMO

K

anskje lever dei i dette området av Europa tettare på vissheita om at historia gjentar seg, og at dei døde står opp att med jamne mellomrom for å hemne seg? Eller for å fullføre sitt verk?

forfattar og redaktør som kom til å påverke litteraturen i den sør-slaviske regionen gjennom heile 1900-talet. Han tok utdanning i Zagreb, Pecs og Budapest, men blei utvist frå militærakademiet på grunn av manglande lydigheit og disiplin. I løpet av 1920-talet bestemte han seg for å dedikere sitt liv og virke til skrivinga.

KROATIAS STORE DRAMATIKAR OG POET

Kraljevo – Den siste kongsfesten på norsk - er skrive av Miroslav Krleža (1893-1981). Krleža var ein anerkjent kroatisk diktar, dramatikar, 46

TIDLEG VARSEL OM SAMANBROTET

Den siste kongsfesten er ein einaktar som ikkje høyrer klart heime innanfor nokon || VÅR 2018 ||

sjanger. Stykket er truleg skrive i 1915, og første gongen blei det sett opp i ein teater/ konsert-versjon i Ljubljana i 1955. Tittelen på stykket (på kroatisk Kraljevo, red. merkn.) er henta frå ein marknad som faktisk blei halden årleg på ulike stader i Zagreb frå 1256. Denne festen på den opne plassen, som vart kalla Kraljevo, var dedisert til den ungarske kong Stefan, som levde i det tiande og ellevte hundreåret, og som vart kåra til helgen og beskyttar av det ungarske riket. Den fulle symbolikken

EUROPEAN THEATRE LAB

Drama goes digital Det Norske Teatret har som formål å vere tidleg ute med å ta i bruk ny teknologi.

TEKST ANDERS HASMO OG OLA E. BØ

D

et Norske Teatret er eit av 40 europeiske teater i meir enn 20 land som samarbeider i det europeiske teaternettverket ETC (European Theatre Convention,. Nettverket driv utviklings- og utvekslingsprosjekt. Neste generalforsamling blir arrangert på Det Norske Teatret frå 7.-10 juni under Hedda-dagane.

ENGAGE ETC er med sitt fireårige prosjekt ENGAGE valt ut som ei særeigen satsing i EUs Creative Europe Programme. Eit av delprosjekta er ein tenketank og eit utprøvingsforum for digitale strategiar i det kunstnarlege arbeidet på og rundt scenen og i kommunikasjonen med publikum. Tre samarbeidsprosjekt blir utvikla i dette europeiske teaterlaboratoriet. Det kroatiske nasjonalteateret i Zagreb og Det Norske Teatret utforskar lydeffektar som illusjonsskapande element i ei utveksling av to heilaftans teaterklassikarar. Den siste kongsfesten av Mirsoslav Krleza blir satt opp av Ivica Buljan på Scene 2. Buljan er teatersjef ved Nasjonaltheatret i Kroatia.

av tittelen er uansett svært tydeleg fordi Krležas stykke gir ein dekadent versjon av dei siste dagane av det austerriksk-ungarske dobbeltmonarkiet, og annonserer eller føreseier det valdelege samanbrotet.

TOTALT TEATER

Ved første blikk er Den siste kongsfesten eit bilde av ein marknad, eit rom fullt av anonyme stemmer som ikkje er i stand til å kommunisere. Etter kvart kjem individuelle lagnader gradvis fram, og når det skjer,

minner det av og til om ei konkret dramatisk handling. Men til slutt blir individa igjen borte i ei karnevalesk folkemengd, og publikum skjønar at dette sinnet gir liv til ei rekkje liknande lagnader, alle ivrige etter å få ei synleg form. er såleis eit framståande eksempel på totalt teater, og dessutan eit ekstatisk eksempel, der handlinga ikkje berre er reprodusert gjennom ord, men gjennom alle faktene og gestane til skodespelarane.

|| VÅR 2018 ||

KORLEIS PÅVERKAR TEKNOLOGIEN TEATERET? Gjennom ETC- nettverket har teateret deltatt på fleire teknologiske samlingar og verkstader med møte mellom teknologiske ekspertar og teaterkunstnarar. Vi har sett døme på dronebruk, avansert videomapping og vi har drøfta korleis den teknologiske utviklinga i samfunnet også pregar og forandrar føresetnader for scenekunsten.

Teknologien i mobiltelefonar, kamera, stabile internett og video kan på ulikt vis nyttast i iscenesetjingar og skaper mange nye moglegheiter. Konsekvensane av eit endra kommunikasjonsmønster gjennom telefonar og direktemeldingar, avanserte algorytmar og at folk i stadig større grad samhandlar med avansert teknologi, er noko teatera må ta stilling til og ta i bruk kunstnarleg.

SAMARBEID MED NTNU Det Norske Teatret og nasjonalteateret i Kroatia har samarbeidd med NTNU om bruk av ny teknologi. Sensorar som kan «trigge» lyd, lys, video eller til og med manipulere stemmer gjer skodespelarane mindre avhengige av presise teknikarar og gir dei meir fysisk kontakt med effektane.

47

Aktivitetar for barn på laurdagar!

I vår blir det afrikanske rytmar, teaterverkstad, ­kreativ c­ ollagekunst og raffe rørsler når vi igjen inviterer til ­Bikubebarn på Det Norske Teatret.

B

ikubebarn er eit tilbod til barn på laurdagar. Her får barna sjølve vere kreative og skapande i møte med teatermagien.

På Det Norske Teatret skjer det utruleg mykje spanande både på og bak scenen. Vi har ein verkstad som skapar dei mest fantastiske kostyme, masker og scenografi. Frå scenen gir skodespelarar, dansarar og musikarar publikum 48

TEKST ERLEND TÅRNESVIK DREIÅS FOTO DAG JENSSEN

opplevingar kvar kveld. Vi ønskjer å opne opp huset og la barn og unge ta del i denne magien. På programmet for Bikubebarn i vår er det både gjengangarar og nye konsept.

ART ATTACK OG MINITEATER

Urban Art Attack for Kids er tilbake for fjerde gong. Her får barna slå seg laus i heftige rytmar på ein av dei største scenane i landet.

Fleire gonger noregsmeister i breaking, || VÅR 2018 ||

Marcus Andreassen aka Dark Marc, gir ein ­breake-verkstad. Det blir lysshow, jam og rein danseglede på Hovudscenen.

Eit anna kjent konsept er Miniteaterverkstad, der deltakarane lagar ei miniframsyning på få timar. Dei er innom scenografi, sminke, koreografi og kostyme, før dei til slutt får stå på scenen og vise resultatet for foreldre og venner.

Foto: Siren Høyland Sæter På omvisinga får ein høyre historia til Det Norske Teatret på ein artig måte.

BLI KJEND MED DET NORSKE TEATRET Det Norske Teatret ønskjer å vere eit ope hus for publikum. I tillegg til Bikubebarn-arrangement, har vi opne omvisingar.

Her får ein oppleve litt av livet bak scenen, der publikum vanlegvis ikkje slepp til. Opplev verkstadane, scenografi, kostyme og rekvisittar på nært hald. Og kven veit, kanskje avslørast nokre teaterløyndomar også?

BIKUBEBARN 10. FEBRUAR

BEATBOXING-VERKSTAD M/ BEATUR For dei mellom 6-14 år 3. MARS

COLLAGE- OG SCENOGRAFI KURS M/ FRU BUGGE For dei mellom 6-14 år

Ein får innblikk i korleis dei ulike verkstadene ved huset arbeider.

17. MARS

URBAN ART ATTACK FOR KIDS For dei mellom 6-14 år 14. APRIL

AFRIKANSK DANS OG BEATBOX

I vår har vi fått med oss sjølvaste Tabanka crew. Dei inviterer deltakarane med på dans og rytmar frå den afrikanske og karibiske kulturen. Saman med collagekunstnaren Fru Bugge opnar vi målarsalen på teateret for ein verkstad med collagekunst og scenografi. Det blir musikk og beats når ein av Noregs beste beatboxarar, Beatur, inviterer til beatboxing-kurs.

MINITEATERVERKSTAD For dei mellom 6-12 år.

5. MAI

AFRIKANSK DANS M/ TABANKA CREW For dei mellom 6-14 år FOR FULLT PROGRAM OG BILLETTBESTILLING: DETNORSKE­TEATRET.NO

|| VÅR 2018 ||

Og ein kan få snike i f.eks. skattar som ligg gøymd i nokre av våre kostyme- eller rekvisittlager.

49

PREMIERAR:

KASIMIR OG KAROLINE

UTAFOR

KAFKA PÅ STRANDA

AV Ödon von Horvath OMSETJING Runa Kvalsund

AV Svein Tindberg i samarbeid med Just Unity

AV Haruki Murakami DRAMATISERING Frank Galati

PREMIERE 13. januar på Hovudscenen

URPREMIERE 13. april på Hovudscenen

OMSETJING Carl Jørgen Kiønig

Har du tenkt på at økonomien din faktisk kan påverke dine personlege relasjonar? Kasimir har nett mista jobben og er deppa. Karoline synest han er kjip, og vil helst gløyme kvardagsbekymringar og heller feste. Ute vaklar verdsøkonomien, arbeidsløysa aukar, dei politiske frontane skjerpar seg, populismen vinn terreng. Men karusellane på den årlege oktoberfesten snurrar bekymringslaust rundt og rundt.

Det er utanfor ein finn det mørkaste hatet. Og det er her, på utsida, ein finn likesinna. I Utafor møter vi ungdommar med ulik bakgrunn og ulik religiøs ståstad som veit kva dette kan bety. Terror, ekstremisme og fordommar er ein del av deira historie. Målet med framsyninga er å få fram at vi må ta ansvar for kvarandre, så ingen hamnar utanfor.

NOREGSPREMIERE 16. februar på Scene 2 Kanskje er liva våre meir gåtefulle enn vi trur?

Haruki Murakamis verd er ei verd av parallelle historier, der draumar, mytar og verkelegheit flyt over i kvarandre, der menneske kan snakke med kattar og der nokon berre kastar halve skuggar.

ANTIGONE

KIMEN

DEN SISTE KONGSFESTEN

AV Sofokles

AV Tarjei Vesaas

AV Miroslaw Krleža

OMSETJING Halldis Moren Vesaas

DRAMATISERING Anders T. Andersen

OMSETJING Jon Kværne

PREMIERE 24. februar på Hovudscenen

URPREMIERE 19. januar på Scene 2

Er det lov å vere menneskeleg også mot dei som har brote lova? Antigone har mista begge brørne sine i ein meiningslaus borgarkrig. Den eine blir gravlagt som ein helt, den andre skal bli liggande på slagmarka til spott og spe. Antigone nektar å godta denne uretten, trassar Kong Kreon og følgjer hjartet, ikkje lover og påbod.

Kva ansvar har kvar og ein for ei ugjerning alle var med på? Ei ung jente er drepen. – Kven har gjort det? Mistanken fell straks på han som nett steig i land og som ingen kjenner. Han som har noko plaga over seg. Det utviklar seg til ei nådelaus jakt, dei jagar i flokk. Dei tar lova i eigne hender. Når jakta er over og offeret drepe kjem spørsmålet om skuld.

NOREGSPREMIERE 27. april på Scene 2 Kva skjer når fortida kjem for å ta deg? Den siste kongsfesten går føre seg i ein liten by i det austerrikskungarske dobbeltmonarkiet. I denne delen av Europa har gjenferda eller gjengangarane komme og gått langt oftare enn hos oss. Kanskje lever dei tettare på vissheita om at historia gjentar seg og at dei døde står opp att med jamne mellomrom for å hemne seg?

Eller for å fullføre sitt verk?

50

|| VÅR 2018 ||

BLOKK TIL BLOKK

CALLY

AV Don Martin, Jonathan Castro, Felipe Orellana Castro, Hedda Sandvig og Cici Henriksen URPREMIERE 27. januar på Scene 3 Kor du kjem frå er ikkje berre ein stad du ikkje har valt. Det er med på å gjere deg til den du er.

Don Martin, Boss Castro og Fela, har i lang tid vore markante stemmer innan norsk rap. I blokkene i Groruddalen, blei musikk og personlege songtekstar om identitet til som ein naturleg del av oppveksten.

AV Ruth Lillegraven

FOR BARN!

URPREMIERE 8. mars på Scene 3

Cally Monrad blei peikt ut av Quislingregjeringa som sjef for Det Norske Teatret i krigsåra.

Ho var ein av det tidlege 1900-talets største kulturpersonlegdomar og Det Norske Teatrets første og einaste kvinnelege teatersjef. Likevel er det få som hugsar henne, og portrettet hennar heng ikkje på nokon vegg i teatret.

FRÅ 11 ÅR

KVA NASHORNET SÅG AV Jens Rasche OMSETJING Carl Morten Amundsen NOREGSPREMIERE 15. februar på scene 3 Kven er desse merkelege skapningane som bur på den andre sida av gjerdet? spør Bjørnen i dyrehagen som låg rett ved konsentrasjonsleiren Buchenwald. Stykket er ei oppmoding om sivilt mot og om å stå opp mot undertrykking. Ei viktig og annleis forteljing for litt større barn.

I REPERTOAR:

THE BOOK OF MORMON

VALDENS HISTORIE

HEROSTRATOS

AV Édouard Louis

AV Janne-Camilla Lyster

AV Trey Parker, Robert Lopez og Matt

FRÅ 3. januar på Scene 2

Stone FRÅ 2. januar på Hovudscenen Musikalen alle ønsker å sjå! Dette er ein sanselaust satirisk musikal om religion og misjon, som sprenger dei fleste grenser for kva ein kan tulle med – og står med glans.

Det er skaparane av South Park og komponisten i Disney-filmen Frost som er ansvarlege for moroa, og framsyninga har vore ein formidabel kritikar- og publikumssuksess.

Kan eit liv i audmjuking forklare kvifor ein endar opp som valdsmann? Édouard møter ein fascinerande mann, og tek han med heim. Etter kvart utviklar kjærleiksmøtet deira seg til ein brutal valdtekt og drapsforsøk.

Valdens historie er ei modig forteljing der ei valdtekt blir sett inn i ein større sosial samanheng og om følgjane for både offer og overgripar.

FRÅ 5. januar på Scene 3 Kva får tilsynelatande heilt vanlege menneske til å gjere overskridande handlingar? Myten om Herostratos, som tennte på Artemistemplet i år 365 før vår tidsrekning, er utgangspunktet for Janne-Camilla Lysters poetiske tekst som undersøker ekstremisten sin motivasjon.

|| VÅR 2018 ||

OVERFØRING – EI FRAMSYNING OM PSYKOTERAPI BASERT PÅ psykolog Marit Råbus intervju

med eldre kollegaer. TIL TEATER VED Tyra Tønnessen FRÅ 5. januar på Scene 2 Kva er eigentleg psykoterapi? Korleis påverkar det pasientane? Kva med terapeuten sjølv? Eit forskingsprosjekt, der 13 erfarne psykologar deler raust frå sin lange praksis, er utgangspunktet for denne teaterframsyninga, spelt fram av seks garva skodespelarar frå Nationaltheateret og Det Norske Teatret.

51

I REPERTOAR:

FOR BARN!

FRÅ 6 ÅR

SNØKVIT – EIN POPMUSIKAL FOR HEILE FAMILIEN AV Maria Tryti Vennerød og Julian Skar FRÅ 6. januar på Hovudscenen Snøkvit gjer opprør mot skjønnheitstyranniet. Snøkvit og mammaen ser seg fornøgd i spegelen og er lykkelege med det - til den dagen Snøkvit plutseleg synest prinsessekrona er i vegen, kjolebandet for stramt og ho vil gjere noko heilt anna – på sin eigen måte.

Dronninga synest det er ein dårleg ide.

DET MERKELEGE SOM HENDE MED HUNDEN DEN NATTA

DRAKE-ZOO

AV Simon Stephens

AV Mark Haddon

I SAMARBEID MED Dieserud/Lindgren

DRAMATISERT AV Simon Stephens

FRÅ 21. februar på scene 2

OMSETJING Jon Fosse

Ei reise i rørsle, lydar og sanseinntrykk for dei aller minste. Korleis rører ein drake seg? Kva for lydar lagar han?

Her er ein jungel av planter, røyk og lydar. Og tre drakar! Framsyninga formidlar inga konkret historie, men sanselege opplevingar gjennom song, lyd, rørsler og leik.

FRÅ 3. april på Scene 2 Kva fører to menneske saman? Ei yngre kvinne kysser utan vidare ein eldre mann i nakken på ein jernbanestasjon. Dei kjenner ikkje kvarandre. Ho seier alltid det ho tenker, sjølv når ho fantaserer. Han er ein pertentleg einstøing med eit vanestyrt liv. Ingen av dei speler med heilt opne kort, og begge treng dei kvarandre av ulike grunnar. Det usannsynlege møtet utviklar seg etter kvart til eit like usannsynleg forhold.

FRÅ 11. januar på Scene 3

Når Christopher bestemmer seg for å etterforske drapet på hunden til naboen, kjem han på sporet av sanninga om sin eigen familie. Ei gripande forteljing om å våge å møte livets utfordringar, korleis handlingane våre får konsekvensar for andre – og om å vere annleis og eksepsjonelt god med tal.

FOR BARN!

0-3 ÅR

HEISENBERG OMSETJING Ola E. Bø

HAUGTUSSA

ETTERLYST: JESUS

ABRAHAMS BARN

INKOGNITO

AV Arne Garborg

AV OG I SAMARBEID MED Bjørn Eidsvåg

AV OG MED Svein Tindberg

AV Nick Payne

MANUS Ane Dahl Torp

FRÅ 6. februar på Hovudscenen

FRÅ 24. februar på Scene 2

MUSIKK Sjur Miljeteig

Saman med Svein Tindberg og det faste bandet sitt prøver Bjørn Eidsvåg å finne ut om vi treng Jesus.

I så fall: Kva for ein Jesus? Og kven er eigentleg den Jesusen vi held oss med? Ein Jesus for vår tid blir etterlyst!

Svein Tindberg ser nærare på dei verdiane og førestillingane som er felles for alle truande i dei tre store verdsreligionane. Over 100.000 har alt sett framsyninga, og folk strøymer framleis til for å oppleve at når alt kjem til alt er vi alle ganske like, også når det kjem til trua vår.

OMSETJING Gunstein Bakke Frå 4. april på Scene 3 Kan hjernen fortelje oss kven vi er?

Tre samanfletta historier undersøker tema som identitet og minne – eller kva det vil seie å vere menneske.

FRÅ 9. januar på Scene 3 Ei forteljing om lengt, ung kjærleik og svik. Ane Dahl Torp og ektemannen Sjur Miljeteig har laga rocka og musikalsk forteljeteater som på fjerde året tar oss med inn i verda til den mystiske og synske Veslemøy.

52

|| VÅR 2018 ||

GJESTESPEL:

11 ÅR AV OG I SAMARBEID MED

Goksøyr&Martens FRÅ 15. mai på Hovudscenen Ei historie om kjærleik, einsemd og fråskriving av ansvar. Kva ansvar har vi vaksne for å sjå andres barn, til å bry oss?

Publikum blir plasserte på stillas rundt scenen, får på seg øyretelefonar og blir vitne til eit møte mellom ein lærar, rektor og foreldra til ei 11 år gamal jente som har tatt sitt eige liv.

Goksøyr & Martens er støtta av Norsk kulturråd, Fritt Ord og Bergesenstiftelsen.

TORDIS + ALFRED = TORALF AV OG MED Torav Maurstad FRÅ 13. januar på Scene 3

Om å vekse opp i ein teaterheim.

Toralv Maurstad gir eit innblikk i teaterfamilien og korleis det var å vekse opp med dei berømte skodespelarane Tordis og Alfred Maurstad som foreldre. I denne heimen handla det meste om teater.

Musikken hadde òg ein viktig plass i familien Maurstad.

SNØFRID AV Arne Berggren 23. -24. februar på Scene 3 GJESTESPEL FRÅ Det samiske nasjonalteatret Beaivváš Ei dramatisk forteljing om maktkamp, intrigar og kjærleikens magiske kraft.

Ein av dei underlegaste passasjane i Snorres kongesagaer er forteljinga om Snøfrid Svåsedotter, samekvinna som gifta seg med Harald Hårfagre før han blei mannen som samla landet til eitt rike. Da ho døydde, blei ho liggande på likstrå i heile tre år.

Hårfagre var sikker på at ho kom til å vakne igjen.

FARVEL TIL EDDY BELLEGUEULE AV Édouard Louis OMSETJING: Egil Halmøy DRAMATISERING Kjersti Horn og Emil Johnsen GJESTESPEL FRÅ Kjersti Horn, Emil Johnsen, Erik Hedin, Tobias Leira og Emnet Kebreab. FRÅ 18. januar på Scene 3 Farvel til Eddy Belleguele er ei personleg og brutal oppvekstskildring frå ein liten by i Frankrike. Her er livet prega av rus, arbeidsløyse og vald.

Ingen tek høgare utdanning. Ingen håper på noko betre. Men Eddy kjenner seg annleis. Han vil noko meir. Det er ikkje ufarleg.

LUNSJ & LYRIKK Lunsj&Lyrikk er eit populært, litterært pustehol og har blitt ein fast møtestad for mange. Her blir det servert smørbrød, kaffi og heimebakte kaker frå kl. 11.00 kvar vekedag. Lyrikken blir servert kl. 12.00. Her stiller kunstnarar frå teateret med korte opplesingsprogram. Gratis inngang! Du finn programmet på detnorsketeatret.no

BIKUBEKVELD

BIKUBEBARN Også denne sesongen vil vi tilby verkstader og eigne teateraktivitetar for barn.

Følg med på detnorsketeatret.no

INNSIKT

Fredagar kl. 22.30 inviterer vi til kveldsshow og bar-miljø i Bikuben.

Du kan få servert ein konsert, eit gjestespel, open mikrofon, eller musikalsk nachspiel med ensemblet frå ein av framsyningane våre – eller noko heilt anna! Cc: 100 kroner. Du finn programmet på detnorsketeatret.no

TEATERPODDEN

Vi leverer ny innsikt og ser nærmare på aktuelle tema.

Abonnér på teaterpodden her:

Det Norske Teatret/Teaterpodden

|| VÅR 2018 ||

Før framsyning i Bikuben Vi byr på eit breitt sideprogram for deg som er interessert i bakgrunnsstoff og utdjuping av repertoaret. Som oftast er arrangementa knytte til kveldens framsyning, og det kan vere introduksjonar, samtalar eller aktuelle debattar.

Gratis inngang! Du finn programmet på detnorsketeatret.no 53

FATEN MAHDI AL-HUSSAINI

YOSEF BARTHO AL-NAHI

MARVIN AMOROSO

PEIMAN AZIZPOUR

AMELL BASIC

MARKUS BAILEY

ØYVIN BERVEN

ESPEN REBOLI BJERKE

MARIE BLOKHUS

FREDRIK BOERENSTAM

BELINDA BRAZA

HEIDI GJERMUNDSEN BROCH

SARAH FRANCESCA BRÆNNE

SIGVE BØE

FELIPE ORELLANA CASTRO

JONATHAN CASTRO

KJERSTI DALSEIDE

KIDANE GJØLME DALVA

JON BELIKLIE DEVIK

INGRID JØRGENSEN DRAGLAND

RAGNAR DYRESEN

PÅL CHRISTIAN EGGEN

BJØRN EIDSVÅG

SEBASTIAN EILERTSEN

RAGNHILD MELING ENOKSEN

KIM FAIRCHILD

BJØRN FLOBERG

CHARLOTTE FROGNER

MIKKEL GYTHFELDT

PAUL-OTTAR HAGA

SKODESPELARAR VÅR 2018

OLA G. FURUSETH

JAN GRØNLI

NIKLAS GUNDERSEN

KAI KENNETH HANSON

TIRIL HEIDESTEEN

KYRRE HELLUM

ERIK HIVJU

PREBEN HODNELAND

UNN VIBEKE HOL

HALLVARD HOLMEN

JON VEGARD HOVDAL

SINDRE BJØRKE HØYANG

PAUL ÅGE JOHANNESSEN

EMIL JOHNSEN

GJERTRUD LOUISE JYNGE

EMIL RODRIGO JØRGENSEN

CHRISTIAN RUUD KALLUM

AMANDA FLORNES KAMARA

JUDY NYAMBURA KARANJA

SVEIN ROGER KARLSEN

TOR ITAI KEILEN

54

|| VÅR 2018 ||

SARA KHORAMI

AGNES KITTELSEN

FRANK KJOSÅS

LASSE KOLSRUD

MARIANNE KROGH

GEIR KVARME

THEA BORRING LANDE

BRITT LANGLIE

ANETTE AMELIA HOFF LARSEN

RICHARD LESSEY

TRINI LUND

SIGURD VESPESTAD MARTHINUSSEN

DON MARTIN

DANIEL MAURICIO

TORALV MAURSTAD

WENCHE MEDBØE

DANIEL RODRIGO NILSEN

HILDE OLAUSSON

KRISTOFFER OLSEN

JOAKIM OUSDAL

SONDRE PETTERSEN

CARL MARTIN PREBENSEN

HENRIK RAFAELSEN

JOACHIM RAFAELSEN

INGEBORG SUNDREHAGEN RAUSTØL

RENATE REINSVE

KAI REMLOV

IREN REPPEN

HILDEGUN RIISE

HANS MAGNUS HILDERSHAVN RYE

GRETHE RYEN

HANS RØNNINGEN

EIVIN NILSEN SALTHE

ELISABETH SAND

AUDUN SANDEM

JULIE MOE SANDØ

PER SCHAANNING

KATJA HENRIKSEN SCHIA

AMINA SEWALI

GARD SKAGESTAD

MORTEN SVARTVEIT

SIRI MARIE SEIM SØNSTELIE

MIMMI TAMBA

ODDGEIR THUNE

SVEIN TINDBERG

ANE DAHL TORP

JONAS FUGLEVIK URSTAD

KAIA VARJORD

CATHARINA VU

ELLEN BIRGITTE WINTHER

FRODE WINTHER

PETTER WINTHER

NINA WOXHOLTT

JEFFREY YOUNG

INGUNN BEATE ØYEN

|| VÅR 2018 ||

55

hovudscenen THE BOOK OF MORMON REGI VIDAR MAGNUSSEN (FRÅ 3. JANUAR) SNØKVIT REGI KJERSTI HAUGEN (FRÅ 6. JANUAR) KASIMIR OG KAROLINE REGI PEER PEREZ ØIAN (FRÅ 13. JANUAR) ETTERLYST: JESUS REGI ERIK ULFSBY (FRÅ 6. FEBRUAR) ANTIGONE REGI JOHANNES HOLMEN DAHL (FRÅ 24. FEBRUAR) UTAFOR REGI SVEIN TINDBERG (FRÅ 13. APRIL) 11 ÅR REGI MARTENS/GOKSØYR (FRÅ 15. MAI)

scene 2

scene 3

VALDENS HISTORIE REGI KJERSTI HORN (FRÅ 3. JANUAR) OVERFØRING REGI TYRA TØNNESSEN (FRÅ 5. JANUAR) KIMEN REGI ANDERS T. ANDERSEN (FRÅ 19. JANUAR) KAFKA PÅ STRANDA REGI CARL JØRGEN KIØNIG (FRÅ 16. FEBRUAR) DRAKE-ZOO REGI CHRISTINA LINDGREN (FRÅ 21. FEBRUAR) ABRAHAMS BARN REGI KJETIL BANG-HANSEN (FRÅ 24. FEBRUAR) HEISENBERG REGI ERIK ULFSBY (FRÅ 3. APRIL) DEN SISTE KONGSFESTEN REGI IVICA BULJAN (FRÅ 27. APRIL)

HEROSTRATOS REGI ØYVIND OSMO ERIKSEN (FRÅ 5. JANUAR) HAUGTUSSA REGI ERIK ULFSBY (FRÅ 9. JANUAR) DET MERKELEGE SOM HENDE MED HUNDEN DEN NATTA REGI TRINE WIGGEN (FRÅ 11. JANUAR) TORDIS + ALFRED = TORALF (FRÅ 13. JANUAR) FARVEL TIL EDDY ­BELLEGUEULE REGI KJERSTI HORN (FRÅ 18. JANUAR) BLOKK TIL BLOKK REGI CICI HENRIKSEN (FRÅ 27. JANUAR) KVA NASHORNET SÅG REGI IVAR TINDBERG (FRÅ 15. FEBRUAR) SNØFRID REGI HAUKUR J. GUNNARSSON (FRÅ 23. FEBRUAR) CALLY REGI MAREN E. ­BJØRSETH (FRÅ 8. MARS) INKOGNITO REGI PEER PEREZ ØIAN (FRÅ 4. APRIL)

D E T N O R S K E T E AT R E T K R I S T I A N I VS G AT E 8 , 0 1 6 4 O S LO BILLETTBESTILLING K J Ø P B I L L E T T PÅ D E T N O R S K E T E AT R E T. N O E L L E R PÅ T L F. 2 2 4 2 4 3 4 4 W W W. D E T N O R S K E T E AT R E T. N O