Rederijkerskamer “De Bloeyende Gheerden” (door Serge Ronsse) De loterij van de kerkmeesters van Sint Jacob te Antwerpen In 1574 organiseerden de kerkmeesters van de SintJacobskerk te Antwerpen een loterij om fondsen te werven voor de bouw van hun onvoltooide en 1 beschadigde kerk . Zoals vaak riepen ze daarvoor de steun van de rederijkers in. De kerkmeesters schreven een aantal vragen uit (zie verder) waarop de rederijkers in de vorm van gedichten of liedjes dienden te antwoorden. De inzendingen van de rederijkerskamers lieten de kerkmeesters drukken in boekjes met een verschillende inhoud. Het titelblad van elk boekje deed dienst als lot (zie links) en kostte zeven stuivers. Wie verschillende loten kocht, kreeg dus telkens een gedeeltelijk of geheel verschillend boekje. Van deze loterij zijn nog zo’n negental boekjes bewaard gebleven die luisteren naar titels zoals “Diuersche Refereynen ende Liedekens, seer playsant om lesen” of “Deuchdelijke Solutien, gesolueert by vele ingenieuse Componisten van diuersche Cameren van Rethorijcken”. Aan de refreinwedstrijd van Antwerpen namen de volgende rederijkerskamers deel: Aalst, Aarschot, Antwerpen, Berchem, Borgerhout, Breda, Brussel, ’s Hertogenbosch, Ieper, Kortrijk, Landegem, Leuven, Mechelen, Menen, Merksem, Oudenaarde en … jawel, 2 Huise!
De Bloeiende Geerden, Gebloeid uit Liefde Dankzij de loterij en de refreinwedstrijd van Antwerpen weten we dat er in Huise in de zestiende eeuw een 3 rederijkerskamer bestond die luisterde naar de naam “De Bloeyende Gheerden”. De Huisische rederijkerskamer 4 komt ook voor onder de naam “De Bloeyende Gheerden Thuusse” en “Gheerdekens Thuyse”. “Bloeyende Gheerde” betekent letterlijk een bloeiende tuin of hof. e
e
Bloemen- en plantennamen kwamen in de 2 helft van de 15 eeuw bij de naamgeving van de prille rederijkerskamers heel frequent voor, vooral in Brabant, Holland en Zeeland. Dit kan niet los gezien worden van de ontwikkeling van de poëticale plantenmetaforiek in de rederijkerscultuur. Deze metaforiek werd ontleend aan klassieke en middeleeuwse tradities, meestal om de goddelijke oorsprong van de rederijkerskunst te benadrukken. De bloemen- en plantennamen verwijzen dus naar een bepaalde literatuuropvatting met een religieuze connotatie. De bloemen en planten staan symbool voor religieuze figuren of begrippen, zoals Maria of Christus. 1
De Sint Jacobskerk was aanvankelijk de kapel van het broederschap van Sint Jacob dat onderdak bood aan pelgrims. In 1477 besliste Paus Sixtus IV dat de kapel tot parochiekerk mocht worden omgebouwd. De bouw was pas voltooid in 1656. Het eerste interieur werd tijdens de Beeldenstorm van 1566 vernield. De kerk overleefde wel de Franse revolutie en is daardoor vandaag een van de rijkste barokkerken van Noord-Europa. De kerk bevat o.a. de grafkapel van Pieter Paul Rubens. 2 KOSSMANN F., Rederijkersgedichten voor de loterij der Sint-Jacobskerk te Antwerpen, in: De Gulden Passer, jg. 4, 1926, pp.1-18. 3 VAN BRUAENE ANNE-LAURE, Repertorium van de rederijkerskamers in de Zuidelijke Nederlanden en Luik 1400-1650, s.l., 2005. 4 BURGER Combertus Pieter, DE VREESE Willem, KRONENBERG Maria Elizabeth, Het Boek (volume 11), Martinus Nijhoff, 1922, p. 132.