Mesnevi şerh, tahirul mevlevi 03 (1 149 1 908 nl beytler)

M E V LA N A

C E L A L U D D IN -I

R U M İ

MESNEVİ Terccm c ve Şerheden T Â H İR -U L -M E V L E V İ

CİLT : 1 KİTAP :3

ŞA M İL Y A Y IN E V İ .

K lo d fa r e r C a d . N o .8 T ü rb e - IS T A N B U L T e l. : 2 8 4 0 51

Tâhir’ül Mevlevî (d. 13.09.1877 - ö. 20.06.1951) Şair, yazar, Mevlevî Dedesi, mutasavvıf, müderris, mesnevt-hân, gazeteci, ve edebiyat tarihçisi.

،»■ Osmanlının yetiştirdiği son dönemin en renkli kişiliklerinden birisi olup, Osmanlı ile Cumhuriyet nesilleri arasında adeta bir kültür köprüsü vazifesini görmüş âbide şahsiyetlerimizdendir.

]

٠.

• Hz. Mevlânâ’nın Mesnevîsine merhûm Tâhirü'l-Mevlevî kadar güzel yaklaşan ve anlatan olmamıştır.

• Ömrünü Hz.Mevlânâ’nın düstûrlarına bağlı kalarak yaşamış, Mesnevîye nüfûz etmiş bir âşıktır.

• O, Mesnevî’yi bilen, yaşayandır. Onun elinde Mesnevî, Kur'ân ve sünnetin aynasıdır. Ona göre Mesnevî, Kur'ân’ın içi ve özüdür.

• Mesnevî’nin güzelliklerine, inceliklerine bu şerh ile daha bir farkına varacak Mesnevî’yi tekrar tekrar okuyacaksınız.

• Mesnevî’yi kanalından şaşmadan, şaşırtmadan Müslümâna sunan sağlam bir kaynaktır. Ehl-i Sünnet akîdesinde Mevlânâ’yı öğrenmek isteyenlerin okuyacağı bir Mesnevî’dir.

• Tâhirü'l-Mevlevî’nin ömrü kifâyet etmediği eksik kısımları talebesi Şefik Can (d.1909- ö.2005) tamamlamıştır.

S'nyfrı H in d tü tlle r in in h a r e k e ti m iş itin c e tâ c ir in k a fe s in d e k i tu tin in ö lm e s i v e e fe n d is in in , o n u n ü z e r in e a ğ la m a s ı .............. ....

Bu b a h is , H a k im S en ı’ı i R a h m e tu lla h i a le y h in : ( K ü f r o lsu n , 1 m a n o lsu n , y o lu n a m â n i o la n h e r şey , m â n i o l m a k la m ü sû v id ir. B ir n a k ş d a g ü z e l o lsu n , ç ir k in o ls u n s e n i c a n a n d a n u z a k d ü ş ü r e c e k o lu r s a ik isi d e b i r d i r , b e y tin in te fs irid ir.

K e z a b u b a h is : ،S a 'd k ıs k a n ç tır . B en E a ’d 'd a n k ıs k a n c ın ı, A lla h d a b e n d e n z iy a d e k ıs k a n ç tır . K ıs k a n ç lığ ın d a n d o la y ı f u h ş u n a ş ik â r e s i n i de, g iz lisin i d e h a r a m k ılm ış tır , h a d is i n in a ç ık la m a s ıd ır ............ ........................ . ......... ........................... r iı ti n in s â h ib i o la n tâ c ir in h ik â y e s in e a v d e t .......................................

T a c ir in ö lü tû tîy i k a fe s d e n d ı ş a r ı a tm a s ı, o n u n d a u ç m a s ı .........

1 â t i n i n tâ c irle v e d a la ş ıp H i n d is ta n a g itm e s i ............................ ...........

H a lk ın t a ’z im in in v e b ü y ü k lü k a o la y ıs iy le h a lk a r a s ı n d a p a r m a k la g ö s te r ilm e n in m a z a r r a t ı .................................. .................

A lla h ın d ile d iğ i o lu r, d ile m e d iğ i o lm a z h a d is -ı ş e rifin in te fs iri ...

as:، 113

«‫؛‬M 132 010 145 0 2 ;' 148

02ft ısı 92015i 04 1157

،(. in d e k il e r

Sayfa T a v ş a n .ın t t t . l u ı ı ' 1,1 n o z d in o g e lm e s i ........................................................ ^ a z â g e l n c o « ç ık vo p a r l a k g ö z le r in k a p a n a c a ğ ı n a d a i r s u ٠ le y m a n ٨ l٠١ylö.‘٠s o l، m ın H U dhU di K ıssa sı .................................. .Ju d h U d U n dil v d . 1111، k a r ş ı k a r g a n ı n İ'tira z ı ...................................

K a r g a n ın t ، i l i m i l l ü d h ü d ü n c e v a b i ........................................................

K u y u c iv a r ın a g e lin c e t a v ş a n ı n a r s l a n d a n g e r i k a lm a s ı ... . . . . . . . . . t a v s a n ı n a y a k s ü r ü y ü p g e ri k a lm a s ı, s e b e b in i a r a la n ın s o rm a s ı A rs la n m k u y u y a b a k m a s ı v e k e n d is iy le t a v ş a n ı n a k is le r in i g ö rm e s i

650 12 657 15 659

15

673 23 664 29 6 87

30

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......................................... 7 02

38

A rs la n k u y u y a d u ş tıi d iy e t a v ş a n ı n a v g ö tU rm c .,1

635 3

h a y v a n la rın a

m ü jd e

B u n u n la s c v in m o y ın d iy e t a v ş a n ı n s a i r h a y v a n l a r a n a s ih a t v e r ­ m esi R u m e lç is in in E m ir - ü l- m ü ’m in in Ö m e r R a d ıy a lla h ü a n h e g e l­ m e si vo o n u n k e r a m e tle r in i g ö r m e s i ...............................................

H u m e lç is in in Ö m e r R a d ıy a lla h ü a n h i a ğ a ç a l t ı n d a y a tm ış v e u y u m u ş b u lm a s ı ............................................................................ l 'u m e lç is in in E m ir-ü l-m ü ’m in in Ö m e r R a d ıy a lla h ü a n h t e n s ü a l e tm e s i A dem A le y h is s e lâ m ın ( R a b b e n a Z a le m n â ) z e lle s in i n e fs in e iz a ­ fe e tm e s i, ş e y ta n ın d a ( b im â a ğ v e y te n i) d iy e r e k g ü n â h ım A lla h a iz â fe e y le m e s i ....................................................................

R u m e lç is in in H a z re t-i Ö m e r R a d ıy a lla h ü a n h t e n R u h la rın ş u ç a m u r ve s u d a n m ü te ş e k k il c is im le re m ü b te lâ o lm a s ın ın s e ­ b e b in i s o r m a s ı ................................................

A lla h ile o t u r m a k is te y e n e h li t a s a v v u f la o t u r s u n m e â lin d e k i k c lâ m .ı s o fiy â n e n in m a ’n â s ın a d a i r .......................................

B ir tû c irle o n u n k a f e s t e m a h p u s b u l u n a n t ü ti s in i n h ik â y e s i v e tü tin in h in d t û ti le r in e h a b e r g ö n d e r m e s i ........................................

A lla h a m e n s u p a k ıl k u ş la r ın d a k i k a n a t l a r ı n s ıf a tı ..........................

T â c ir in k ı r d a h in d t û ti le r in i g ö rm e s i vo k e n d i t ü ti s in i n h a b e r in i o n l a r a b ild irm e s i .........................................................................................

S ih ir b a z la r ın H a z r e t ‫ ؛‬M û sâ .y a : No b u y u r u r s u n , e v v e lâ s e n m i n s â n ı a t a r s ı n ‫ ؛‬y o k s a b iz m i a lo l ım 9 d iy e t a ’zim g ö s te r m e le r ! ٠u irin h in d tû tile r in d e n g ö r d ü ğ ü n ü k e n d i t û tls in e a n l a t m a s ı . . . .

717

45

728

51

738

56

750

762

778 785 792 802 806 8 lf‫؛‬ »35

62

68

76

79 83 88

90 96

T A V ŞA N 'IN A R SLA N ’IN N EZD lN E GELM ESİ 1149

‫دو ﺧﺷم ودوو‬

, ‫آ' ش‬

‫ د و‬١‫ﻧ ﻢ‬

‫ﺩ ﻧﺪﻭﺭ‬.‫ﺩﺩﰷﻥ ﺧﺮﺭ ﺵ ﱉﺁ‬ Ş Ir e n d e r â te ş ۵ d e r H ışm ‫ ﻻ‬s û r .D ik k 'a n H a rg û ş m î-ây ed z i-d û r

Arslan gadab z a k ta n

ve ıstırabından ateş kesildiği sırada, tavsanın .

g e lm e k t e o ld u ğ u n u g ö r d l l .، .»

1150

‫ﻯ دود إل ﺩﻓﺖ ﻭ ﻛ ﺘ ﺎ ﺥ ﺍﻭ‬ >٠‫ﺧﻨﻤﺒﻦ ﻭﺷﺪﻭ ﻳﺬﻭ ﺫﺫﻡ‬ M l-deved b i-d e h se t û gustA H û H ısm -g ln û tü n d u tiz û tû rs -rü .

.Tavşan, korkusuz, lâkayd, hattâ gadablı. sert ve suratı asık bir lıalde geliyordu.»

1151

‫ود‬٠ ‫ﻋﺖ‬٠‫;نت‬

d

‫ﻛﺰ ئ‬

‫ود‬..‫ﺑﺖ‬.‫وذ دﺑﺮى دخ ر ر‬

K 'ez s ‫؛‬g e ste â m e d e n tu h m e t b ü v ^ .

V 'ez d lllri r e f ’-l h e r r tb e t b üved.

«Çünki kırık, dökök bir halde gelm ek töhmeti mûclb olur. Cesâ. et gösterm ek ise her türlü sObheyl reFeder.»

F . 41

.3 3

1155

G u r r ‫ ؛؛‬i ،11 ş i r r y H a r g û ş kU n . « T a v şa n u y k u s ilc g a f le tin i b ır a k d a h e y e ş e k ‫ ؛‬b u a r a la n ın b ö ğ ü riıi^ ü n ü d in le.*

، 15.

‫ﺫ‬-‫ﻡ ﻡ‬٠٠‫ﻭﺷﺎﻻ ﻧ ﺮ ﺭ‬١ > ‫ﺫ‬٠‫ﻛﻎ‬

‫; ﲠﺪ ﺀذو ﺧﺪا وﺑﺪ ت د ز‬ Goft Hargûş cl-eman uzrlm hest.

Ger riihed afv-î Hudâvcndlt dest. « T a v ş a n d e d i k i: a m a n b i r ö z r ü m v a r. A fv-İ a lin iz m ü s a a d e ey* I..I.SC a rz e d e y im ..

1157 ‫ﻭ ﺍﻳﻠ ﻬﺎ ﻥ‬ ‫ﺍ ﻥ‬٠ ‫ﺙ‬

>‫ﻝ‬٠‫ﻉ‬

‫ﺍﻯ‬

‫ﺑﻪ ﺭ ﻭ‬

: ‫ﻡﻉ‬

‫ ﺑ ﺶ‬٠; ‫ﺳﺪ د‬ ٠7 ‫ ﻥ‬٠ ‫ﺅ‬

‫ﺍ ﻥ‬

GOft ‫؟‬، .u z r ey K uSU r-i e b le h â n .in z e m â n ây ^ n d d e r-p jş-i ş e h â n A rsla n d e d i k i »‫? ؛‬Ey a h m a k la r ın k u sU ru . n e g ib i b ir ö z rü n var h la n n h u z û r u n a b u v a k itte m l g e lirle .(* ^ * 1158

‫ ﺩ‬٠; ٠‫ﻟﻞ‬٠‫ ﻣﺮ ت ﺍ‬٠‫ﻕ‬٠‫ﻣﺎﺭ ﻍ ﱃ ﻭ‬ ‫ﺗﺪ‬:‫د د‬٠ ‫ى ﻏﺎ‬،‫ﻗﺮا‬۶‫رذ ا‬ k l u r g -‫ ؛‬.b i-v a k ti s e r e t b â y e d b d r id i aH m aK r،'، n c -m i-ş ü y c d şç n id .-Uzı ٠ - S e n . v a k its iz o to n k u ş g ib is in k، b a ş ın ı k e s m e k lâ z ım d ır. Ali » in ak b ،r m a h lu k u n ö z rü d in le n ilm e z .»

٧ a k ،ts ‫؛‬.z

ö te n h o r o z u n

u ğ u r s u z v e h m e d ile r e k

k e s ilm e s i ı'ıdeti

İşAret e d iliy o r 11.1.

835

Bir c ü rm ılo m a z n û n o la n k im se n in te lâ ş g ö ste rm e si, o işte m edh a lı b u lu n d u ğ u z a n n ım k u v v e tle n d ire c e ğ i için, o g ib i te lâ ş lı ta v ır la r , ،ttih â n u ş id d e tle n d irir. F a k a t k e n d isin in m a 's û m o ld u ğ u n u b ilo n ٢o b u n d a n d o la y ı s ü k û n e tin i m u h a fa z a eden a d a m ın s a k in g ö rü n ü ş ü , tıa k k m d a k i iltih â m ı .izâle e y le r ve o n u n b c râ c lin i a n la tır.

T a v şa n la b ir c ü rü m ir tik â b e tm e m iş o ld u ğ u n u b ild iğ i c ih e tle a r a ­ la n ın y a n ın a te lâ ş s ız o la ra k g eliy o rd u .

1152 ‫ ل‬٠ ‫ م‬. ‫ او ﺑ ﻨ ﺰ ردﻧﻦ‬٠ ‫د‬٠‫س‬ ‫ﺑﻮف ر‬

‫ﺑ ﻚ ﺭﺯﺩ ﻧ ﺮ ﻫﺎﻯ 'ﻯ ﺍﺧﺎﺽ‬ ‫ ؟‬Un rcsld ‫ أ'ا‬,p îş tc r n ezd ik -i S a ff ,B ânlt b e rz e d ş ir h â y ey ııâ H a le f T a v şa n ile rle y ip y a k la şın c a , a r s la n “‫ ' ؛‬h e j soysuz! diye İÇ dedi k i :* 1153 ‫ﺍ ﻡ‬. ‫ ﺩ‬٠_‫ ﺩ ﺭ‬٠

‫زﺀم‬

‫ﻙ ﺍ ﻭﺍ ﺭﺍ‬

‫ام‬٠‫د‬.‫اا‬٠‫وذ ى ﺀر ر‬

: ٠*

& ‫ن‬٠

M en ki g fıv a n râ zih e m b id rld eem .

M en ki g û ş-i ş ‫؛‬r-i n e r m â iid e e m .

«Ben k ٤ ö k ü z le ri p a rç a la m ış , e rk e k a r s la n l a n n kulağını bükm üş b ir g aza n fe rlm .* 1154

‫ﺑﺒ ﻦ‬

f ‫ﻳﻢ خ;و ﺷ ﻰ ك ا د د‬

‫ﺭ ﺯﺑ ﻦ‬

>

‫ ﺍ ﻭ ﺍ ﺍ ﻧ ﻜ ﺪ ﺍﻭ‬٠ ‫ ﻯ‬/ ‫ﺍ‬

N im H a rç û ş l iti büşed k 'ü ç u n în , E m r-‫ ؛‬m â râ efk en e d û b u r zem in.

«Bir ta v ş a n p a rç a s ı kim o lu y o r ki bizim e m rim iz i bu s ö re tle yerlc re a tıy o r..

•،٠ ٠. y ; ; • J y - . ' . ' ✓ ٠

B aH r k 'û â b i b e -h e r cü m i-d ih ed .

H e r H a s ira b e r-s e r û rü m i-n ih ed .

• H e r ırm a ğ a su v e re n d e n iz bile, çö rçö p m a k û lc s i ş e y le ri s a t l.ııula gezdirir.»

JJ6.J

‫ز ن ﻛ ﺮم‬

‫د;ا‬

‫ﺑﺶ وﻟﻢ‬

: ‫ﻟﻢ ; ا ﻫ ﺪ ا‬

‫ﺩﺭﻭﺍﺯﺀﺭﺩﺩ‬

‫ر ر م‬١

K em ne-H ühed-g^'şt d e ry a ٣٠in k e re m .

Ez k e re m d e r y â n e -g e rd e d b îş ٧ kem , .D en iz, b u Jterem i d o la y ısiy le e k silm e z ve k ü ç ü lm e z , z a te n der-

‫ ا‬il, k e re m y ü z ü n d e n te z â y ü d ve te n a k u s eylem ez.»

1165

GOft d â re m m en k e re m b er-cây -i û.

C â m e -٤ h e rk e s b ü re m b a ia -y i u, .A r s l a n d e d i kİ! b e n k e re m i y e rin e g öre y a p a rım . H e rk e sin

İİ-

'ıfts ın ı b o y u n a m ü n â s ib o la ra k k eserim .»

1163

‫ ﻑ‬٠‫ﺏ ﺩ ﺩ ﺝ'ﻯ ﺍ‬

f i ‫ت ﺑﺪ‬٠‫ﻣ ﺬ‬

; ‫ ش ﺍﻧﺪﺭﻫﺎ ى ﺀ ف‬٠\ ‫ﺍﺫﻡ‬١‫ﺯ‬

4

G oft biçnev g e r n e-b ü şed (â y -l lUTf, S e r n ih a d e m p ‫؟؛‬-i e jd e rh a yi u n f. *T avşan d e d i kii D inle, e ğ e r lU tfuna şây ü n .leğ ilse m o lü tu f ej ı lıAsına kellem i te slim edeceğim ٠ ٠

.Uzr-İ a H m a k b e d -te r cz c ü rm e ş bU vcd Uzr-İ n a d a n z e h r -‫ ؛‬h e r d â n iş ‫ ؛‬.e v e d A h m a k m özı-u, k a b a h a tin d e n b ü y ü k o Ju r »‫ ؛‬c a h ilin ö z rü d e ilm i o c a h ila n e ö zü r, ،lim s a h ih le rin e ze .z.'h ri m e sa b e sin d e b u lu n u r k ٤ «.١٠ır gibi te 's îr e d e r llGO jr ،

‫ ﺭﺵ 'ﺫ ﺩﺍﺵ‬/٠> ‫ ﻯ‬١ ‫ﺯ ﻟ ﺖ‬

‫ى‬٠‫ ا ك دوﻣﻮﺧﻢ ﺀ‬٠‫ﻣﻠﻎ‬.‫ ح‬٠' ‫*ن‬ U z re t ey H a rg ü ş ez d â n iş tehi.

M en n e H a rg ü ç e n ı ki d e r g ü şem nihl.

«Hey ta v ş a n ‫ ؛‬se n in ö z rü n ilim d e n lıa iid ir. B en ta v ş a n d e ğ ilim k böyle c a h ila n e b ir ö z rü k u la g im a sokabilesin.»

1161 ‫ﺛ ﻌﺄ ر‬

f

\) ‫ا‬٠‫ ﺀ‬j

/ 1

٠‫د‬

‫ ى‬١ ‫ت‬

if

‫'م ﺩ ﺩ ﺭﺍ ﻣ ﻮ ﺵ دار‬-‫ر ر ا‬ G oft ey §eh n â k e s ira k es şu m â r, Uzr-İ iâ te m -d îd e îrâ g û ş d â r.

«T avşan d edi ki: ş a h ım , b ir so y su z u a d a m y e rin e koy ve inazJüm un i’tirâ z m ı dinle.»

bi,

1162

‫ ﺧﻮﺩ‬٠‫ﺯﰷ؛ ﺏ‬

Jf

‫ﺍﺱ ﺍﺫ‬٠‫ﺀ‬

‫ ﺧﻮﺩ‬٠‫ ﺭ ﺩ ﺍ ; ﺭﺍ ﻥ ﺍﺫ ﺩﺍ‬/

Hass

ez B ehr-İ zek â t-î c-ih-i Hod G U m re h lra tu m e -râ n ez ra h -i Hod, «B ilhassa m a n sıb ın ın - k i h a y v â n â t p â d işa h ıs m - h ü rm e tin e benim gibi y o lu n u ş a ş ırm ış b ir m a h lu k u y o lu n d a n k o ğ m a ..

٠ ١6

‫ ل‬، 71

‫رم ﺑﺎو‬: ‫ ﺑ ﻬﺎﺛ ﺪ‬٠‫ﻧﺎﺀﻧﻨﺎ‬ ‫ﻟ ﻰ ﻣﺎ ر‬

‫ر 'ا‬

‫او واد‬٠‫ض س‬

G oft ‫؛‬jU henşeh ‫ ؟‬٤ ,ba.şed ş ،rm d a r .Piş-i m e n 1ü y â d i h e r n â k e s m e -y -S r D edi k . ‫؛‬: söz Ş e h in ş a îı k im olu y o r. U la n d a h u U r u m d a böyl ٠ ‫؛‬,Oyleme. k a r ş ım d a h e r so y su z u y â d e y le m e ..

1172

‫ ذ ر ا ر د ر م‬٣ ‫ﻫ ﻢ ( ذا و ر ﺀ ش‬

‫ د از ﻟﺪم‬٠‫ ا؛ادت ﺗﻜﺮد‬y ‫ا‬ H e m tu r a vU h e m ç c h e t.r â b e r-d e re m .

G e r tu b â - y â r e t b i-g e rd id ez-d erem . b e r a b e r k a p ım d a n g itm e y e k a lk ış ırs a n ız h e m seili. h em de ş e h in ş a h ın ı p a r a la r ım d e d i..

1173

‫ﺩ ﺩﺭ‬١‫ﺃﻙ‬٠ ‫ ﺭ‬١‫ﻋﺶ ﺑﻜﺰ‬٠‫ﻛ ﻊ‬ ‫ﺑ ﻢ رم اذ ; ﻏ ﺎ‬

C

‫ووى‬

G o fte m c ş b u g z â r ta bar-1 d lg e r, R üy-i seli b ln c m b e re m ez tu H a b e r.

«O h a ld e b ıra k , b ir d e f a d a lla ş a llım ın y ü z ü n ü g ö re y im de sen ilen h a b e r v erey im d c d iııı..

1174

‫ﻥ‬. ‫ﺑ ﺶ‬, ١ ‫ﻛ ﻔ ﺖ ﻫﻤﺮﺀ ﺭﺍ ﺭﻝ‬ . ‫ ﻭ ﺍ ﺩ ﻭ ﺑ ﱴ * ﻥ‬٠"‫ ؛ﺫ!ﺍ' ﻑ‬٠'‫ﻭﺩ‬ G ö ٢t h e m r e h r a g 'ırcv n ih p îş-i m en .

V e r n e K u rb U n i t u e n d e r- k îş i m en .

.Y o ld a şın ı r e h in o la ra k y a n ım a b ıra k . Y oksa sen b e n im m ezhcblm do k u r b a n s ın d e d i.. .3 0

‫ ﺍ ﺍ‬67

‫ ﺍﻣﺪﻡ‬٠‫ﻭ ﻯ ﺩﺍ‬- ‫;ﻕ ﺯﻭﺩ‬٠‫ﺍ ﺭ‬ M en b e v a K t i ‫ ؟ ذ ؟‬، .d e r - r â h ۵ rn e d e n î L‫;؛‬i r c f i K i IJo d sü y -i ş u h i m e d e m .

- Len

k n ş l.ık

١a k t ٠ y o la

ç ık m ış tım . arkadaşım la b e r â b e r e.'fcn

(،‫؛‬m ir » . ‫ﺍﺟﺎﺍﻑ‬٧ ..yeliy o rd u k UG3

f* ‫ﺩ ﺁ ﻥ ﺩ‬

‫ ﺩ;ﰏ‬٠;

‫ﻭﺩ‬

; /.

٠‫ﺭ ﺩ‬

‫ﺫ‬١ ‫ﺍ* ﻥ‬

*‫ﻭﻭ‬

‫ﺟﲍ ﺩ‬.

E â m c n ez b e h r- î t u H a ٢gU‫ ؟‬-i d ig e r, h e m - r e h k e r d e - b û d e n d â n n e fe r .

curt ü

«Bizim hayvanât cem â’ati, senin için diğer bir tavşanı da b a n . eş ve yoldaş olarak gönderm işlerdi.. ‫ﺍ‬M.

‫ﺩ‬

f

I

‫ ﺗ ﻌﺪ ﻧ ﺮ‬٠١‫ﺵ;ﻯ ا د ر ر‬

‫ ر د‬٠‫ آﺋﺬد‬٠‫ ﻣﺮ‬٠ ‫ ر د و‬،'.‫ﺀد‬ ‫ ؟‬.iri e n d e r r â h K a S d -1 b e n d e k e r d K aS d -i h e r - d û b o m -r e h -î â y e n d e k e rd ٠١'o ld a ö n ü m ü z e ç ık a n b i r arslan b e n d e n iz e v e huzurunuza gel m e k te o ta n iltim iz e k a s d e t t i ..

1170 ‫ﺍ ﺫ ﻣ ﲓ‬٠ ‫ﺛ ﺎ‬ ‫ا ذ دو‬

٠‫اإﻣﺪ‬٠ ‫ ش‬٠‫ﻛﻐﺖ‬

‫اﺛﺎ ز ك‬

‫ز وا ﺟ ﻪ‬

G o ric m e ş m â b e n d e t ‫؟‬:٦h e n ‫ ؟‬e h ‫ ؛‬.m l l ‫؛‬١c e -tâ ‫ ؟‬â n -'i k ‫؛‬h-i o n d e r g e h im O n a biz. !'.a y v a n la r p â d iş â h ı n ın b e n d e le riy iz , dergâhının hakir .

iki kap. yoldaşıyız dedim ,. ...

G e r vazif<‫ ؛‬b â y e d e t reh p a k k ü n , H in bi-y â vü d ef'-i a n bi-bâk k ü n .

•E ğ er s a n a v a z ife lâ z jm sa yolu te m izle, h a d i gel de o k o rk u s u z u rs la n ı d e fe t.»

T a v şa n bu sö zleri sö y lem ek le a r s la n m h id d e tin i ta h r ik e tm e k ve g ö tü r ü p b ir k u y ı ^ a d ü ş ü rm e k istiy o rd u . Evvelce d e söylen ild iğ i

veçhile h ik a y e d e k i a r s la n . n efs-i e m m â re n in , ta v ş a h d a ak l-ı m e â d ın iımsâl-i â fâ k isi b u lu n u y o rd u . Ş â r ih le r d iy o rla r k i‫« ؛‬T avşanın tem ıl e ttiğ i ak l-ı m e âd . n efs-i e m m â re a rs la n ın ı k ış k ırtıp g u r u r u n a d o ­ k u n a c a k sö z le r sö y le y e re k e m m a re lik m a k a m ın d a n a y ırm a k ve göı.ııü p m ü c a h e d e ve r iy â z e t k u y u s u n a a tm a k , bu vesile ile de be !endeki rû h â n i ve c ism â n i k u v v e tle ri n e fsin ta h a k k ü m ve tegallüı.u n d e n k u r ta r m a k istiyordu.»

Jiao : ‫ﻝ‬٠‫ ﺍﻭ ﻛ ﺒ ﺎ‬t ‫\ ﺫ ﺏ‬٠‫ ﺏ‬. ‫ﻛ ﺬ‬ ‫راض‬

y ‫ ﻝ‬/‫ﺭ ﻯ‬

/ >

‫ﺳﺰ‬

GOft bi-'sm i-'U ah b i-y â ta ü k ü c â s t. p ‫؛‬ş-te r şev g e r h em i g üyi tu ra st.

«A rslan d e d i ki: H a y d i b a k a lım , B ism lliaiı, gidelim , K،n a r s la n n e re d e d ir? D oğru s ö y lü y o rs a n öne düş.»

o

b a h s e tti-

1181

‫ﺭ ﻭﻧ ﻮ ﺩ ﱒ‬

‫ﻭﺭﺩ‬

‫ﺍ؛‬

‫ﺍﻯ‬:‫ﺍ ؟‬

‫»ﺍ‬٠‫;' ﻯ ﻣﻮ ﺩ‬- ‫ﻭﺩ د ﻟ ﻮ ﻓ ﺬ ان‬ T â cezâ-yî ü vü S a d ‫ ؟‬,u n û d ih e m .v 'e r d ü r û ğ a s t in sezâ-yi tu d ih e m -O n u n d a . y ü z le rc e o n u n g ib isin in de. cezâsını v erey im , b u sâ y . ird ik le rin y a la n s a se n in d e h a k k ın d a n g e le y im .»

\ ١٠‫ﺍ‬٠‫ﺩ‬

‫ود ى ﺗ ﻮ د‬- ‫ى‬-': ‫ﰏ‬ ‫ﺀ‬٠‫ ﺭ ﺩ‬٩٠١

‫ﺭﺩ‬

‫اﻛﺮﺷﺖ‬/

‫ﻥ ﺑ ﺪ‬٠ ‫ر‬١ ‫ﺀ‬

I ;’،be k e rd im e ş b e s ‫ ؛‬s û d ‫ ؛‬n e -k e rd , ١'.â r-i m e n b is te d m e ra b ü g z â ş t fe r d O n a » ‫ ؟‬ok y a lv a rd ım s a d a te s ٤r etm e d i. A rk a d a ş ım ı aidi, b e n i te k o la ra k b ır a k tı .»

1176

‫دك ﻣﻦ‬٠ .‫ف‬ ‫ هﺟﺪا‬٠‫ارم اذ ذآق‬ ‫ﺑﻨﻰ‬

‫ﳓﻮ ﻝﱒ‬

‫ﻭﱒ‬

‫ ف‬٠‫م ﺑﻞ‬٠

' ı'â re m ez z e fti se ‫ ؟‬.e n d a n b u d k i m e n .H em be-JUTf û h e m be-H û b j h e m b e -te n R efik im »‫ ؛‬le ta fe tte , g ü z e llik te ve te m iz lik te b e n im ü ‫ ؟‬ürn k a d a r d ı .

1177

‫ ﺑ ﺖ ﻧ ﺪ‬٠‫ﺑﻌﺪ از ن د ر ا ن ر‬ ‫او ﻛ ﺪ ﺗ ﻪ ﺛ ﺪ‬٠‫ ود ا‬٠ ‫ ا ؛ ن‬٠ ‫ﺣ ﻞ‬

lîa 'd e z .in z 'a n §ir in r e h b e s te şüd, HAH m â in b û d b â -tû g o fte şüd. Ş im d id en s o n r a o a r s la n d a n b u yol k a p a n d ı. B izim h a lim iz de ar*ettiğim i gibi oldu.»

1178 ‫از و ﻳﺈ ﻧ ﻪ ﺑ ﻌﺪ ا ز ن ا ﺑ ﺪ ر‬

‫ﺍ‬

‫ﺫﺍ وادق‬

‫ ﻡ‬/‫ﺹ‬

‫ﺀق‬

Ez v azife b a 'd ez-in ü m m îd b u r.

H aK h e m i g ü y e m tu - r â v 'a l.H a K K u m u rr.

«A rtık v azife g e lm e s in d e n ü m m id in i kes, İşte s a n a h a k ik a ti s ٥y ird im . H a k ik a t ise a c ıd ır..

Mn

١18 ‫ة‬

‫ ﻯﺭﺩ‬٠ ‫ﻭﻥ‬٠‫ﺍ‬٢ ‫ ;ﺍ‬٠‫ ﻛ ﺮ‬٠‫ﺍﺏ‬ ‫ﺭﺩ‬.‫ﻭﻥ ﻯ‬٣ ٠‫ ﺭ ﺍ ; ﺍ ﺀﺑﺐ‬/ ‫ﺁ ﺏ‬ Âb k ٤'ıh i-râ b e -h â m u n m i-bU red. Âb k ü h i-râ a c e b ‫ ؟‬un m î-b ü red , ,

٠‫ ﻻة‬b ir * m a n ç ö p ü n ü o v a y a g ö tü rü r, f a k a t y in e su, b ،r d a g j na٠«١ ItatkJı^^ nölU rcbilir'.... ‫ ل‬fl\ .11 r٠،n k e n d isin d e n k ü ç ü k b ir h a y v a n i k a n d ırıp d iled iğ i ta r a f a )•otürm esi. b ir d e re n in b ir s a m a n ‫ ؟‬üpünU s ü rü k le m e s i gibi ta b i'i b،r ».«rakettir. Lükın b ir ta v ş a n ın k e n d isin e n is b e t k a b ü l etm e y e c e k doro -ede cism en b ü y ü k .'C ta b 'a n y ırtıc ı b ir a r s la m p e ş in e ta k ip ö lü m e sev..etm esi, b ir d e re n in b ir d a ğ ı y u v a rla y ıp g ö tü rm e s i k a d a r ta a c c ü b e styA ndır.

1186

‫ود‬٠..:‫ غ‬- ، : ‫ ؛‬, ٠‫ك;أد ذ'م‬٠

‫ﻭﻍ‬٠‫ﻯ ﰷ ﺩﺑﺮﻯ ;ﻝ‬:‫ ﺭﻣﻮ‬٠٠> M ekr-İ u d ü m u k em en d -i ? ir bûd.

T u rfe lla r g ü ş î ki ?iri m î-m b ü d . .O n u n h iy le s‫؛‬, a r s la m n tu z a ğ ı ve k e m e n d i o lm u ştu , b ir ta v şa n d ı k i a r s la n a v lıy o rd u ..

٠

o

ne

a c ٥ib

M a lû m d u r ki a rs la m tu z a g a , y a 'n i kaziim ı? v e ü s tü h a fife e örlü lm ü ş b ir ‫ ؟‬u k u r a d ü ş ü rm e k , o r a d a epice a ‫ ؟‬b ır a k tık ta n s o n ra kem cn d lc b a ğ la m a k s u re tile eld e e d e rle r. B a h se d ile n ta v ş a n ın ise n e .u z a ğ ı, n e d e k e m e n d i v ard ı. O n u n t u z a ^ ve k e m e n d i m e k r ve h،yleşinden ib a re tti. C e n ü b -1 P ir ? u n u I m l ed iy o r ki, cisim b ü y ü k lü ğ ü n ü n fa y d a sı v o k tu r. B ü y ü k lü k a k lid a ve ilim d e o lm alıd ır. ٥ k ü z b û y ü k tü r a:r ٠m ‫؛‬., ٠ b ir ‫ ؟‬o c u ğ u n ta k d ığ ı b o y u n d u ru k ta n başın ı k u r ta r a . m uz. ١'‫ ؛‬ı١ü o ‫ ؟‬o c u ğ u n d ü r ttü ğ ü o g e n d ire d e n k o ru n a m a z .

K u d r e ti llülıivye. b a 'z a n on k ü ‫ ؟‬ü k m a h lü k a tm a öyle b ir h a s s a v o rm iştir 0 )‫؛‬a s s a k a rş ıs ın d a cıı b ü y ü k m a h lU k a t z e b u n ka.lır. M e...١1،'1 b a lin a b a lığ ın ın c esam et ve a z a m e ti m a 'lU m d u r. ö y le ikon o ı:٠»ı١m ete n isb e tle pek u fa k k a la n in s a n in z ıp k ın ın d a n h a y â tın ı k u ria ra m a z . S in ek , ta h ta k u r u s u , ta ta rc ık , p ire g ib i h a ş e r ü t ise, kond،io rln c n is b e tle p ek b ü y ü k o!‫؛‬ın in sa n i i'ıciz b ıra k ır. H ele gözle g ö rü n m oyen m ik ro p la r, in s a n la rın u ١ h a y v a n la rın h a y ü tın ı tchllkoyo d ü ٠ «43

1182

‫ﺭﻣ ﺶ‬

‫ﺫﺍ ﻵ ﻭ ﺯ ﻯ‬

‫ ن‬،‫ﺍﻣﺪ ب‬

‫ﺍﺩﺭ‬

‫ﺵ‬-‫ﺍ ﺭﺩ 'ﺍﻭﺭﺍ ﺇ ﺭ ﻯ ﺩﺍﻡ ﺣﻮ‬٠ E n d erA m ed çim K ‫؛‬.aıv ü /i be piş .T a b ü red U-rü '02-süy-i dûm -i Hiş -T a v şa n a rs la m tu z a ğ ın a d ü ş ü rm e k İçin k ıla v u z gibi ö n ü n e d ü ş » tflj

1183 y ٠‫'ر أ ذ ا ﺷ ﻣ ﺮ د‬

‫ر ى ﺟﺎ ر‬-

■ '

Şûy-i ^ b i k 'ü nişüncş kerde-bud, ÇAh-rA ü dAın-i c âıicş k .rd e -b ü d .

«A rsiam b ir k u ju ta ra fın a g ö tü rü y o rd u ki o n a nişan koym uş V. a re la n m can ıııa onu tu z ak y ap m ıştı .‫ﺀ‬ 1184

٠‫ﺑ ﺎ‬

‫ﺍ ﺯ ﺩﺑ ﺚ‬٠ ‫ﺭ ﺩ ﻭ‬

‫;ﻛﻪ‬٠ ‫ﴽﻝز‬

)T

‫ ﻥ‬٠‫ ﻯ ﺫ ﺩ ﺩ ' ﺍ‬٠

‫ ﺫ ﺫ ﺣﺮﻭﺵ‬٠‫ﺍ‬

M Işüdend in her-du tA nezdik-i ‫ ؟‬Ah, inf H argûşî ‫ ؟‬u Abi z‫؛‬r-i kilh. ٠٤k ‫؟‬si de k u y u y a y ak laştılar, {‫؟‬te sa n a sam an altın d a su gibi b ir ta v şa n ..

(Ab zir i k â lıl, .':aman altında, su dem ektir ki m ek r ü h i y l ^ e n kiuAyedir. H arfiyyen tercem esi, lisânım ızda ayni m a'nA ya k u llan ılır.

Y a'ni tavşan, ci&mcı küçük olm ak la b erab er. sAde sam an a ltm d a su jdlrütm eyo k alk ışm ış bir hiylekAr değildi; belki sam an altın d ak i su y u n tA kendisi, y a 'n i ma'ız-1 hiyle idi.

C.2

£ ١٠)١^٠"

•٠>••“ O،٠٠٠٠-‫؛‬٠■ »٠■،.?٠ ■‫؛‬٠ > -٠ ■ j l -،-‫؛‬٠^

j 1 ، ‫ ؛‬. ^ c ^ 1.

.H âl-ı ân k u K avl-i d ü şm e n -r â şe n û d .B in cezâ-yi â n k i şü d yâ r-i h a s û d Hateüd b irin in d o stu olu p da o d ü şm a n m s ö z ü n ü d in le y e n bed » I.‫؛‬ılıtın h â lin i g ö r .»

1100

‫را ﺛﻨﻮد‬LU ‫ﺀوﻟﻚ‬٠ ;‫االﺀ‬

‫رودىك ﺑ ﻄﺎ' را ﺛﻨﻮ د‬٤‫ﺣﻞ‬ H âl-i F ir'avnl k i H âm ân -râ şen ü d , H âl-i N em rü d i ki Ş e y T an -râ şen ü d . . 0 b ed b a h tla rd a n H â m a n g ib i d ü şm a n ı d in le y e n F lr.avn ln ve ‫ر‬la n a k u la k v e r e n N ü m r û d ’u n h â lin i gör.»

Biraz e v v e l b ir M û sâ n m , k o c a b ir F ir'avni a sk e r i v e teb 'ası ile götü' ,‫ آ(ا‬b o ğ u lm a la r ın a se b e b o ld u ğ u ‫ ؛‬b ir siv r isin e ğ in d e N ü m rû d 'u n kalıısm ın p a tla m a s ın a se b e b iy y e t v e r d iğ i sö y le n ilm işti- İşte o n la n n ug, ıcJıgı fe lâ k e tle r , k e n d iler in e sû r e tâ d o st v e h a k ik a tte d ü şm a n b u lu 1111 H âm an ile Ş e y tâ n ın im a lin e v e iğ v â sın a k u la k v e r m e le r in d e n ileri g elm iştir. B u n la rın e m sa lin i İslâm tâ rih in d e v e asr-1 s e â d e tte d c .;öreb iliriz.

K u reyş m ü şr ik le r in d e n (U k b e b in Ebi M u 'aytl d e n ile n h e r if, bir .،oferin den a v d e tin d e v e r d iğ i z iy a fe te A le y h isse la t E fen d im izi d e da'.'.‫؛‬t etm iş, R esûl-İ E k rem H a zretleri İcâb et e tm işse d e so fr a y a oturiıiam ıştı, ٧k b e'n ‫؛‬n İkram ı ü z e r in e ‫؛‬ — M ü slü m a n o lm a d ık ç a y e m e ğ in d e n y e m e m , b u y u rd u . U k b e, kelım c-i şe h â d e ti te la ffu z ey led i. R isa ie tp e n a h E fen d im iz d e y e m e k te n ’, e l i . S o n ra eşrâf-1 K u rey s'ten (U b e y bin H a le fi U k b e 'y ‫ ؛‬g örü n ce: — S en de m i M u h a m m ed e u y d u n ? ta 'rizin d e b u lu n d u , U kbe: - H ayır., u y m a d ım . Y em ek y e m e si İ‫ ؟‬in iste d iğ i sözü sö y le y iv e r .،im D edi. U bey: - M u h a m m ed in y ü z ü n e tü k ü r m ez se n b ir d a h a se n in le g ö r ü ş ٠ ın rın dedi. U k b e ‫؛‬ . Y a p a rım V a 'd iy le te'ah h ü d e y le d iğ i e d e b siz lig i, fi'len ،crâ ey

.‫؛‬،u r. H ü k ü m d arlard an biri, sin ek lerin k on u p k a lk m a sın d a n ‫؛‬..,،in iş K a rşısın d a y e lp a ze sa lla y a n nedim ine;

..

— A lla h , sin e ğ i n için y a r a tm ış? diye sorm u ş, N ed in ı-i de; — Z âlim ve ceb b a r o la n la r ı a c z e d ü şü rm ek için cev â b ın ı v erm iş ‫ ؛‬lazret-i M ev lâ n û da b u n a m isâ l o lm a k ü zere d iy o r ki:

1187

ı ،r

‫ﺯﻋﻮﻧﺪﺍ ﺍﻭﺍﺩ‬-

‫*وى‬

Mı'ısii F i ^ v n - r ^ ‫ ﻛ ﺂ ا د‬٠ ، N il, k lî-k eşed b â -le şk e r û cem '-j saKJl. ( H a z r e t i Mı.ısa gib i y a ln ız bil. ad am . F ir’a v n i. o rd u su ve k a la b a ilk ljir cem â 'a tle b irlik te Nll n e h r in in Ş ap d e n iz in e k a rıştığ ı y ere çek er..

1188

; .٠‫ د و ا اب‬. . ‫ ﺀ‬٠ C J ٠‫ب ﻣﺤﺎوا دو ز‬. ‫ﺷﻜﻞ»د‬

‫ﻭ‬

P e şse ‫ ؛‬N em rü d -râ bâ-nim per.

M i-ş،k âfed b l.m u h â b â d er zi-ser.

«Yarim k a n a tlı ljir sivri sin ek , b ila m u lıâ b â N ü m rü d 'u n ‫ؤ‬ a ra r..

-

(N'ümrüd) k elim esi Bâb،l h ü k ü m d a rla rın ın re sm i u n v â n ı idi ٠ {، târih kitabJarm da bu h ü k ü m d a r la r — F erâ'in e g ib i - (N e m â r id e l di y e cem sigasiyJe zik red ilir. H azret-‫ ؛‬İbrahim A le y h isse lâ m ı a te şe a ta n bu NUmrUdun b u rn u n a giren b ir siv r isin e ğ in g e n z in i ısırd ığı, on u n da k a fa sın a to k m a ltla v u rd u rd u ğ u so n r a b ir g ü n k a fa ta sı y a r ıln a k ‫؛‬.U retiyle h e ١ â k o ld u ^ ı r iv â y e t edilir.

H azret-i ib râ h im im «B enim R abbim d iriltir ve öldürür» d em esi Iizerin e N ü m rü d 'u n ö lü m e m a h k û m b ir câ n l g e tir ip âzâd ettiğ i, son ‫'؛‬a m ü crim o lm a y a n b irin i de Oldürterek: «İşte b en d e d irilttim ve 01t'ü r d ü m . d e d iğ i. H alilulJah'ın- «B enim R ab bim G ü n e şi m e ş n k ta n d o ğ d u ru y o r, sen d e m agrib d en d o ğ d u r da g ö r e lim , tek lifi ü z e r in e m a t olup Italdığı Kur'ân-1 K erlm 'de h ik â y e b u y u ru lm u ştu r

O n u n İ‫ ؟‬in d ü ş m a n ın d i l l i d e n b a h se tm o sın l tu z a k , m e n fa 'a tte n .112 a ç m a sın ı m a z a r r a t bilm eli vc u n d a n da. sö z le rin d e n d e çek in m eli(tir 1192

;

‫ ﺫ‬١‫ﺩ‬

‫زﻫﺮ‬

‫ﺁﻥ‬

‫د'ف‬

jV

‫ﺁﻑ‬

‫د‬:٠ ‫ك‬

‫ د‬٠‫د‬

‫ﻧﺌﺪﻯ‬

‫ﺫﻭﳍﻠﱼ‬

‫را‬٠ ;

G e r tu r a K a n d l d ih c d a n z e lır d a n .

G e r b e- tu lUTfi k d n e d â n K a lır d a n . .D ü ş m a n s a n a ş e k e r v e rirs e o n u zeh ir, lü tfe d e c e k o lu rs a o n u d a ،،ıdıir bil.» « D ü şm a n la rın en z o rlu su , in s a n in d e r u n u n d a e la n nefsidir.» H a1:1‘٠İ Ş e rifi m e k te z â sın c a . b ir k im se n in k e n d i n efsi d e y in e k e n d i İçin >1 ، b ü y ü k b ir d ü ş m a n d ır. B in a e n a le y h m e n fa a t d iy e g ö ste rd iğ i §eyillin ve y a p m a k is te r gibi g ö r ü n d ü ğ ü lû tu f k a r a n e m u a m e le le rin 1 ‫*ا‬،»‫ا‬، ‫ ل‬m ü ed d i o la c a ğ ın ı d ü şü n m e li. d،٦‫؛‬m a o n u n h ila fın a h a r e k e tte b u lu n m a y a ç a lış m a lıd ır, in s a n in , h u s û s iy le azıc.k gözü aç ılm ış bulim a n la rın bu b a s it h a k ik a tle r i g ö rm e m e le ri k au il d eğ ild ir. F a k a t:

1193

‫ﻝ;ﻑ ﻋﱪ ﺀﻭ “ﺕ‬٠ ‫ﻭﻥ ﺫﻫﺎ ﺁ ﺩ‬٣ ‫زد؛ ﺳﺖ‬

‫ ى‬-‫أ ﻻ‬

‫ﺑﺎز‬

‫د ﺷ ﻤﺄ را‬

Ç u n K a z a f'.ycd ne-biııi g a y r-i pUst. D ü ş m e n â n rü b â z n e -şn â si zi-dUst.

٠K azâ-y ٤ İlâh i z ııh û r e d in ce b a s ire tin k a p a n ır , p o s tta n b a ş k a b ir .«.y görem ez, d o s tla rı d ü ş m a n d a n a y ırd -edem ez olu rsu n .»

1194

‫ﺟﻮﺯﺍ ﺟﺲ ﺩﺩ اﻟ ﺠﺎ دآ ﻧﺎ ز ﻛ ﻞ‬ z f ;1

.‫ ؛ ﺡ ﻭ ﺭﻭﺭ‬٠ ‫"ﺍﻟﻪ ﻭﻝ‬

.G un çu n in şü d ib tih ü l agi'،z k ü n N ‫'؛‬،sâz kün, le v û te sb lh u r ü z ٥ Böyle o lu n c a ta z a r r u 'a lıış la . T e sb lh ve Is tîğ fâ r e tm e y e ve o ru c « lulıııııyıı d e v a m e y le .»

947

،،;>'.) l/.k ın tü k rü ğ ü k en d i s u r a tı n a d ü ş ü p y e rin i b u ld u . B u n d a n d o la ٠، ‫'•؛؛‬.،٧ -١:F üı k a n d a k i

ü

.‫؛‬O

’ l

‫؛‬

O

‫> ; ؛' ؛‬

â y e ti n azil o lm u ş tu r ­Y ân i i -K ıy a m e t g ü n ü n d e o zâlim , y a 'n i U k b e b in Ebî M u ’a y t. - el le rin i ısırıp n e d a m e t g ö sterec ek ; k e şk e p e y g a m b e rin y o lu n a g ld e y d im d iy e c e k tir. V ay b e n im h âlim e., n e o laydı d a filâ n ı . ٠­y a ’n i O bey bin H a «...lefi - dost ittih â z e tm e m iş olay d ım ! diye p e ş im a n lık g ö s te re c e k tir ­U kbe h a b isi B ed ird e e s ir o lm u ş vo yokla bo y n u v u ru lm u ş tu r. O ğ lu IVelidJ ise m ü s lü m a n o lm u şs a d a h a k k ın d a n azil o la n bir A yeı-ı -K erim e d e k e n d isi için (fâsık ) t a ’biri b u y u ru lm u ş d u , Ç ü n k i, asr-ı se .A dette z e k â t ta h silin e g ö n d e rild iğ i b ir k a b ile n in , k e n d isin e ta'zim en ­m ü se lla h o la ra k k a rş ıla m a la rı ü z e rin e k o rk u p k a ç m ış Huzûr-ı N e b ev id e ‫؟‬

— ­O n la r m ü rte d o lm u şla r b a n a d a s ilâ h la m u k a b e le ettiler, d i .ye y a la n sö y lem işti Az k ald ı o k a b ile n in te n k ilin e s e b e b olacaktı -H az re t-i O sm an , b u n u K üfe valisi ta y in e tm işti, s o ır.a sarhoş -u k la s a b a h n a m a z ın ı d ö rt r e k 'a t k ıld ırm a s ın d a n a z le tm iş ve M e d in e ، ye c e lb e d e re k se k se n d e y n ek v u r d u r m u ş tu .

1191 O-V

a> ٠

D üşm en e rç i d û s tâ n ? g û y e d e t D âm d û n g erç i zi-d ân ، g û y e d e t.

«D üşm an, s a n a d o stça s ö z le r sö y le r ve d û n e d e n b a h s e d e rs e se n o n u tu z a k bil.»

D ü şm an , d ü ş m a n a m evlld o k u m a z d e rle r. B ir h a sım , d o s tlu k iz­ h â r etse de. h a y ırh a h lık g ö ste rse de o d o stlu ğ u n , o h a y ırh a h lığ ın g e ­ ris in d e m u tla k a b ir d ü ş m a n lık sa k lıd ır.

(1) S û re i F u r k a n 28-27 ‫؛‬. ٧٠.

1108

‫ف ﻟ ﻰ‬- ٠ ö y ; ; ٠٠ ‫اذ د را ب‬ ‫ﺀ— ى ﻟ ﻰ‬

‫ﻣﺮرف‬

‫ﺑﺌ ﻬﺎ را‬

E z-çerâb-î K a h r ‫ ؟‬,u n m e sti d ib i .N is th a r â S ûret-1 İıestl d ih l K a h ir ş a r a b ın d a n m e stlik v e rin c e , y o k la ra v a rlık sU reti ،lisan " t ile rsin .»

1100

‫ﻣ ﻚ ; ر ﺑﻨﺈ‬

‫ﺀ ذأ د‬

‫ ؟‬is t m e sti b e n d -i ‫ ؟‬eçm ez-dld -1 ‫ دو ج ؟‬.

T â n ü m â y e d s fn g g e v h e r p ‫ ؛‬şm y ‫ ؟ ؛‬.m -M estlik n e d ir? G özdeki r ü 'y e tîn b a ğ la n m a s ı, h a k ik a ti m ü ç â h e " ili' e d em ey erek , ta ş ı inci, y ü n ü y e ‫؟‬، «.m ta ş ı gib i g ö rm e s id ir H a k ik a te n , b â k i v e h a k k a n i b ir v ü c û d ile m u tta s ıf o lm a y a n l .î l i y â ve M â flh â y ı v a r z a n n e d ip de, o n u elde e tm e k İ‫ ؟‬ln d id in ip ‫ ؟‬ir pııım ak da. m a 'd U m u m e v c u d m ü ş â h e d e ey lem ek k a b ilin d e n b ir g a ‫ا‬،١‫ ا‬I rU 'y e ttir .

1200 ‫ﻣﺪل ﺧﺪﻧﻰ‬٠‫ا‬4 ‫ب د ق > ا‬ ‫ا آدر ﻧﻄﺮ ﻓ ﺪ ل ﺛﺪ ن‬

‫ﺑﻮب‬

C lst m e sti h is s h a m ü b d e l çü d en . Ç üb-l kej e n d e r n a z a r S a n d e l çö d en .M e stlik n e d ir? H isle rin d e ğ işm e si, e ğ ri b ir d e y n e k p a rç a s ın ın ‫ا‬.،١/ ‫ ا‬s a n d a l a ğ a c ı, öd ağ a c ı gibi lâ tif k o k u lu ve k ıy m e tli g ö rü n m e si ،.ir.»

K âdir-İ m u tla k o la n A llalı, m u k a llib ü lk u lU b ve m u h a v v ilü la h v iil ılır in s a n la rın k a lb in i d e ğ iş tirir, h â lin i ta h v il ed er. B u g ü n sâ lih goI ililen b ir ad am , k a z â y -1 İlâh ı ile y a r in fâ s ık o lu v e rir K eza çim di fa. ‫اا‬,‫ ا‬b u lu n a n b ir şah ıs, b ira z s o n ra , kesb-i s a lâ h ed er, ö n c e n a z a r I lııııt sâ h lb i o lu p da h a k i k a t i e şy a y ı g ö re b ile n b،ı g ö z dt. s o m ‫؛‬،.

01.1

I 1‫ ﻟ ﺬ‬5

‫ب‬.‫و‬٠٠‫ﻵﻣﺎا‬٠‫ ﺀوﺀا‬c٠y r

٠‫ﺩ ﻡ;ﺍ ﻛ ﻮ‬

;C

-6

،‫ﺀ‬

‫ﻑ‬:.

‫)ﻭ‬

.h.'â،e m i-k ü n k 'e y tu A llâ m u 'J-G uyüü s e n g Zi ٢٠٤-‫ ؛‬m e k r i b e d m a n i m e .k ü b .

• Ş ö y le d iy erek a ğ la v e in le ki: Ey g a y b la rı b ilen A llall; b izi ta ş glbi a ğ ır v e k ötü bir m ek r a ltın d a e z m e ..

1138

‫ن‬٠ >‫; ﺀ ا كد ﻣﺎىﺑﺪا‬

‫ ﻧﻜ ﲔ‬٠‫ﺍﻝ ﺭ ﺍﺍﺫ‬٠‫ﺑ ﺮ ﻭﺍ ﻙ‬ G er s e g i iterdim ey çîr-âferin . Ş irrâ m e g m â r b er-m â z'in zem in . .E y a r sla n y a r a ta n A llah; b iz k ö p ek lik e tti isek d e p u su d a k i ars lam - y a ’n، llü m -i k a z â y ı - ü stü m ü z e s a ld ır tm a ..

Bizi n e fs-i e m m â rem izin e lin d e zeb u n d ü şü rm e

1187

.... ‫أ د د آ ﺗ ﻰ م ورت آ ل‬ Âb-i H oşrâ SU ret l â te ş m e-d ih .

E n der â te ş Süret-İ â b ı m e-n ih .

•L âtif su y a â teş sU reti v e r m e , â te şi d c su g ib i g ö s te r m e ..

Y a ’ni D in ve a h k â m ı g ib i, h a k ik a tte su k a d a r lâ tif v e h a y a t veri, ci b ir şey'i b ize a teş g ib i y a k ıcı g ö ste r m e C ezâsı ،’tib â r iy le â te ş olan u efsâ n i h a zla rı d a b ize su gib i letâ fe th g ö ste r m e G1A

‫وﻻﺛﻨﺎ‬ ‫ن‬٠ > ‫ _ا ذ‬٠‫ رﻏﺎن رك ﻛﻠﺪ‬٩‫را‬

‫ ﻣ ﺢ ض ا ﻣ ﻚ‬٠‫ ا‬٩‫ا ﻣﺎﻧ ﻰ ﻣﺬ ت‬-‫ا‬

Ciimle murğân t،‫؛‬,rk kerd ۵ cik cJk .Bâ-Süleymân geçte efSah min-aHlk uçlarm hepsi de clk cik diye ötmeyi bırakmış, seninle birâde)!konuşmanızdan ziyâde, Süleymana karşı fasih tekellüme ba ‫؟‬ Immştı.» ‫ ا‬، ٠‫ا‬

،‫اا‬

٠

1204

‫ ﺩﺑ ﺖ‬٠‫ﺍﻳﻮ‬ ‫ﻳﺘﺪﺑﺖ‬.

,

‫ﻟﺜﻰ‬.‫ﻣ ﺰ ا ل ﺧﻮ‬

‫ﺑﻮن‬

‫ اا ﻣﺤﺮﻣﺎن‬٠‫ا د‬

Hem-zebânl Hl‫ ؟‬,i VTİ peyvendiyest Merd bâ-nâ-mahremân ‫ ؟‬.un bendlyest ı،-e m

-Biriblrinin dilinden anlamak, bir nevi yakınlık ve ittisaldir. Nâ . vo lisan bilmeze karşı bir insan, bend’e vurulmuş gibidir) ، I iı ٠.»

1205 ö ١،٠j ٠. J tj ) j j d

٠ 3١ ^‫& ؛‬

oy^■

.

Lj

..‫ ؛‬١

$.‫ ؛‬L j ٠ j ١

Ey besâ hindû vü türk.J hem-zebân.

Ey besâ dû türk çun bigânegân.

•Çok def’a bir Hindû He bir Türk, biribirinin lisânım anladığı n,lıı ahbâb olur. Yine çok defa iki Türk yekdiğerini anlamadığı için .-nlmncı gibi kalır.»

Türk dili müteaddid lehçelere ayrılmış ve bu lehçelerle konuşan­ hâle gelmiştir. Türkçenin en meşhur ve edebiy ١٠،ı olan lehçesi, Çağatayca ve Azeri lehçeleri ile bizim Türkçedir. ..٠٠Ratayca, Orta Asyada, Azeri Dağıştandan bizim şark vilâyetlerine ،..Har olan sahalarda konuşulur. Bu lehçelerin aslı bir olduğu halde, ...manlar ve mekânlar uzaklaştıkça, o asıldan o kadar ayrılmışlardır ١، yekdiğerini anlamaz olmuşlardır.

ım biribirini anlamaz

051

h a k ik a t ş ö y le d u rsu n , s a th i vo zâ h irl şe y le r i b ile m ü şa h e d e v e id ­ râ k e tm e d e n â c iz k a lır. O n u n için d ir ki. A le y h iss e lâ tü V e sse lâ m Ele n d im iz ‫« ؛‬Y â Rabbİ b ize h e r şey 'in h a k ik a tin i o ld u ğ u g ib i g ö s te r , a iy e d ü â ed erd i.

K ezâ «A llahım ; b iz e H a k ’kı H ak o la r a k g ö ste r ve o n a tâ b i’ ol­ m ayı b ize n a s ib ey le. B âtıl'ı b â tıl o la ra k g ö s te r v e o n d a n ç e k in m e y i b ize n a sib e y le , d iy e m ü n â c â â t b u yu ru rd u .

«KAZA GELİNCE AÇIK VE PARLAK GÖZLERİN K A P A N A C A Ğ IN A DAİR SÜ L E Y M A N ALEYH İSSELAM IN H U D H U D İ K IS S A S I.

1201 ‫ ﺩ‬٠‫ﺯ ﺩ‬

٠‫ﺭ ﺩ‬

‫ﻣﺎ‬

‫ﻣ ﳭ ﺎ ﺭﺍ‬

‫ﺑ ﻮ ﻑ‬٠

‫ ﻇ ﺶ ﻧﺪﻣﺖ ﺁﻣﺪ ﺩ‬/ ‫ﺟﻪ‬ Çun SUleymânrâ serâperde zedend, CUmle murğâneç be-Hidmet âmedend, «V a k tak i S ü le y m a n P e y g a m b e rin o t a . n ı k u rd u la r, b ü tü n k u şla r , o n a h iz m e t e tm e y e geld iler.«

1202 -£ ٠ ١ ‫* ؛‬y - r / j

٠Cölı^.j

j٠ ‫* >؛‬

، il ، il .‫؛‬١ ‫؛‬..jİ ai

,H em -zeb â n û m a h rem -i H od y â fte n d .P iş-i û y e k y e k b e٠ c â n b i-ş tâ fte n d K u şlar, H a z r e t.i S ü le y m a n ’ı d illerin i a n la r b u ld u la r • ‫ ؛‬,c a n d a n g ö n ü ld e n g e le n b ir arzu ile o n u n h u z u r u n a k o ş tu la r ,.

filiniz, h ttltâ esk، y azım ız ı ،.u la ra O ğrotiniz. Ç ü n k i şim d i eski y azty . (,!،uyabilm ek a y r ıc a b ir ، 1 ‫ اا‬bllm ok g ib i old u .

G e n â b -1 M e v la n a , lisa n -، m o k a l'in b u e h e m m iy e tin e iş â r e t ettik !"11 s o n r a b i r 'd e lis â n -1 h td d e n b a h se y le y o r. H al d ilin i b ilm e n in kal ılılını b ilm e k te n e fd a l o ld u ğ u n u b ild iriy o r ve: 1207

‫و ﺳﻌﻞ‬

‫ﺍﻳﺎ‬

‫ﻏﺮ‬

‫ر ﺟﺎن ﺧﺰد زﻟﻞ‬

‫ﻭ‬

‫ﻏﺮ ﻧﻌﻠﻖ‬

‫ﺯﺍ ﻭﺍ ﻥ‬

‫ﻣﻪ‬

G ay r-İ nuT -K ‫ ت‬g a y r-i İm a .ın i sicili, S a d h e z a r â n te rc e m â n H ized z id il.

"N u tk u n . İş â re tin v e k ita b e tin g a y r . o lm a k ilz e re g ö n ü ld e n I'lıı te rc e m a n h a s il olu r« b u y u n jy o r.

yüz

l-'.vet, .k a lb d e n k a lb e yol v a r d ır , d e rle r. İşte 0 yol v â s ıta s ı ile ,iki . Iilbin s â n ih â tı y e k d ig e riy le m u v a s a la p e y d a e d e r. ‫ل‬ki a rif, ‫ ؟‬ila h e n ٠٠٠ Im ae n d e ğ il de, k a lb e n , p e k a 'la g ö r ü ş ü r ve k o n u ş u r. Bu k o n u ş 1,1,illin n a s ıl o ld u ğ u n u ise 0 m a h re m iy y e t d a ire s in e d a h il o la n la r bi" !،٠ '

1208

‫ﺧﻮد‬

‫ﺍ ﺭﺍ ﻭ‬

٠‫ﺗﺆ‬٠;‫ع‬

‫و ارﻛﺎد ﺧﻮد‬

‫ ﺀﺍ ﻥ‬/

‫ﺩﺍ ﺵ‬

‫ﺟﺪﻟﻪ‬

‫اذ ﻫﻐﺮ وز‬

C ü m le m u r g a n h e r-y e k i e s râ r-i H od, E z-hU ner v 'e z -d â n iş û ez -k â r-i Hod. - K u ş la n n h e p s i k e n d i e s r â n m . h ü n e r in i, ilm in i ve İşin i..

1209

‫ا د ﻣ ﺎ ن ﻳﻒ ﻣﻴ ﻚ راﻣﻰ ﻧﻤﻮل‬

‫ﺗﻮﺩ‬٠٠‫ﺍﺫ ﺭﺍ ﻯ ﺭﺿﻪ ﳊﻮﺩﺭﺍﺱ‬ B â-S U leym an y ek -b e-y ek v â m i-n ü ın ü d .

E z-b e râ-y î 'U rz e H ^ r â m i-sü tü d . " İla z re t-İ S O Ie y m an a g ö s te riy o r ve n e fsin i h iz m e te a r z ' I tıdlslııl m e d h e d iy o rd u ..

e d e re k

033

M eselâ b iz im ‫ ؟‬im d i (değil) d e d iğ im iz K elim en in A zeri le h c e d e cs،;‫ ؛‬te lâ ffu z u ،tig il), s o n ra k i te k e llü m ü (d eg ü l) d ü r. Ç a ta g a y c a d a , ٠ m a k a m d a (im a s) lâ fz ı k u lla n ılır. Ş im d i b ir d o (D il K u ru m u ) n u n uyd u rd u ğ u b ir le h ce p e y d a o ld u ki, o u y d u rm a k e lim e le r y ü z ü n d e n , ded e ile to ru n u , iş a re tle k o n u ş m a y a m e c b u r o lu y o rla r.

1208

‫ﺑ ﻰ ﻧﺎﻧﻰ ﻣﺤﺮى ﺧﻮد د ; ص‬ ‫ﲟﺬ ﺽ‬

‫ﲻ ﺰﺍ ﻭ‬

‫ﻫ ﺪ ﱃ ﺍﺯ‬

Pes zebân-1 m a h re m i H od d ig e re st.

H em -dili e z -h e m -z e b â n i b ih te re s t. « M ah re m ly y e t lisâ n ı h a k ik a te n b a ş k a d ır. K a lb a şin â lıg ı. lis a n a . ş jn â l.ğ ın d a n d a h a iy id ir..

C en âb -ı P ir efen d im iz , k u ş la r ın lis â n ın ı H a z re t-i S U ley m an m a n la m a sı d o la y isiy le lisa n a ş in a lığ ın ın ik i k im se a r a s ın d a b ir n e v i y a k in lik ve U nsiyyet husU le g e tire c e ğ in i, lis a n v a s ıta s iy le m e sela, m e c û ٠ si b ir H in d lin in m ü s lü m a n b ir T ü r k ile k o n u ş u p a n la şa b ile c e ğ in i, b ila k is a s le n T ü rk ır k ın a m e n s u b o ld u ğ u h a ld e b irib irin in sO zünü a n la m a z h a le g e lm iş ik i T ü rk ü n y e k d iğ e rin e y a b a n c ı k a la c a ğ ım söylUyor. M a c a rla r, B u lg a rla r ve b iz aslen h e p T ü r k iken, le h ç e le rin d e . ğ işm iş o lm a s ı d o la y isiy le b irib irim iz e y a b a n c ı k alm ışız , h a t t a d ü ş m a n c a s ın a ç a k ış m ış ız . V a k tiy le b u n la n a n la m ış v e o n la ra a n la tm ış o lsay d ık , şim d ik i v a z 'iy y e tim iz e lb e tte b a ş k a t ü r l ü o lu rd u . H â lâ d a 11. s a n ö ğ re n m e y e h e v e s e ts e k y in e d e b a ş k a tü r lü o lu ru z, in s a n in a n a fiilin d en b a ş k a lisan bilm esi, b a 'z ı k a b a s o fu la rın v eh m i gibi g ü n a h -değildir. B ila k is ö ğ re n m e k ve o sâ y e d e d in d ü ş m a n la rın ın m e k rin t:en h a b e rc lâ r o lm a k İçin tc ş v ik a t v a rd ır. A sh a b ın b ü y ü k le rin d e n :Z eyd b in S â b it) r a d iy a lla h ü a n h - k l K e lâ m u lla h ı to p la y ıp m ü s h a f !;âlin e g e tire n z â t tir ve Ibn-İ A b b a s r a d iy a lla h ü a n h ü m â n ın h o c a s ı Oir — Em r-İ P e y g a m b e ri ile İb râ n i lisâ n ın ı, y a 'n i eski ve a sil y a h u d lre y i ö ğ re n m işti.

H ic re tin a ltın c ı se n e sin d e P e y g a m b e rim iz ta r a f ın d a n e t r a f ta k i h ü k ü m d a r ve e m irle re b ir e r d a 'v e tn â m e g ö n d e rild iğ i s ır a d a m e k tu b l a n g ö tü re c e k s e firle r, g id e c e k le ri y e rd e k o n u ş u la n lisâ n ı b ile n le r ٠ d e n in tih a b ed ilm işti. H al böyle iken, m ü s lü m a n lıg ın b u in ce h ik ٠ m e tle rin d e n g a fil b ir ta k ım k im se le r, h a lk ı fa ris i ö ğ re n m e k te n b ile rn e n '0 k a lk ışm ışla rd ı.

H ü lâsa: L isan b ilm e n in fa y d a s ı v a rd ır. Z a r a r ı ve g ü n â h ı y o k tu r.

B ir a d a m k a ç lisa n b ilirse o k a d a r in s a n sa y ılır.

M u h te re m okuy u cu : ‫ ؟‬o c u k la rın ız ın lisa n ö ğ re n m e le rin e liim m c t

|‫|؛؛‬

Ç u n k i d â re d e z -H a rîd â riş n e n g , H od k ü n e d b im â r u k e r r ü şell ü lcng. * Ş a y et b ir e fe n d in in s a tın a lm a s ın d a n k a ç ın ır sa , k e n d isin i ..‫؛‬.gır. ço la k v e to p a l gösterir.»

lıasta.

Y ani, n efsin i ö z ü rlü z a n n e ttir ip o e fe n d in in s a tın a lm a s ın a m â n i

..kır.

1213 ‫ﺍﺵ‬

Cy

‫ﺍﺵ‬

‫ ﺩ ﻭ‬- ‫ﺭ‬

‫ د ء د‬٠ ‫ﻟ ﻮﺑ ﺖ‬

.‫دﺑن‬،‫ﻣﻨ ﻌ ﺖ ﻭ ﺍ‬

‫ﻭﺍﱏ ﺍ ﻥ‬

N e v b et-i h ü d h ü d re s ld ü p l‫ ؟‬e-e§, v 'a n beyân-1 S a n 'a tû e n d ‫؛‬şe-eş. *H ü d h ü d ü n , y a ’n i ç a v u ş k u şu n u n s a n ’a tin ، v e z e k â s ın ı b ild irm ek

nöbeti geldi.»

121.

‫ ﺯ— ﺕ‬٠‫ﻫﺰﰷﱏ ﻡ‬

‫ ﻙ‬٠ ٠‫ﺕ ’ ﻯ ﺙ‬٠‫ﻙ‬

‫ت‬-‫ ﻣﺣﺰا‬٠‫(] ﻣﺑﻣﻐت ا ء‬

r

G öft ey ‫ ؟‬,eh y e k h ü n e r k 'â n k ih te r e s t ,B âz g üyom gOft k ü te h b ih te r e s t H ü d h ü d d ed i ki: S u lta n im "‫ ؛‬K ü çü k bir h ü n er im i a rz ed ey im ٠ ، ، /,، ‫؛‬İtısa k e sm e k e v lâ d ır .»

k i.

1215 J،.

٠_‫؛‬،

».J،‫؛‬. ١٠

} £٠î ١‫؛•»؛‬٠١. £ ٠١•‫ ؛'؛‬.^■٠ .^٠٥^. .G ٥f t G e r-g û tâ k iid â m e s t â n h ü n e r .G .f t m e n â n g e h ki b â şe m ev e p e r Ila zret-i S ü le y m a n . ‫ ؛‬S ö y le, o h ü n e r in n ed ir? d iy e sord u . H üdhüd tirdi kİ ‫ ؛‬Ben h a v a d a u ç a r k e n ,»

1210

‫ﺍ ﻧ ﻜ ﺮ ﺩ ﻭﺍﺯ ﺩ ﻯ ﺧﻮﺽ‬ ‫ض‬

٠٠ ‫ ﺑ ﻬ ﺪ اورا‬٠‫ ا ر‬٠ ‫ف‬٣ ‫ ﺑ ﺮ‬٠

E z -te k e b b ü r n ‫ ؛‬.vü ez-h e sti-i H îş B e h r -‫ ؛‬â n t â r e h d ih e d û r â bo-p ‫§؛‬٠ . K u ş la n n b u te m e d d u h ü . k Jb irle rJn d e n v e k e n d ile rin ، g ö s te r m e k is te d ik le rin d e n d e ^ I d i. B elk، S ü le y m a n A ٠e y h ‫؛‬sse ‫؛‬â m , h u z ü r ‫؛‬ d a k e n d ile rin e m e v k i ve d e re c e v e rs in d iy e n e fis le rin i m e d h e d iy o rl

«.dj in s a n in g u r u r ve te f â h u r fik riy le d eğ il de. lü tu f c e lb e y le m e k i ‫؟‬ h a s e n a tın d a n b a h s e tm e s i c â iz d ir N ite k im Z e k e riy y â -- ‘

‫ﺭﰳ‬١‫ ﺻ ﺎ ﺛﺌ ﻘ ﻼ ﺅ‬٠‫ﻧﺎ‬٠‫ﺫﺕ‬١‫ﺲ‬ ‫■ﻋﻠﺘ‬ ‫ﺊ‬

‫ ﺑ ﺔ ﻳ ﺌ ﺔ ﺗ ﻴ‬٠‫ﻟ ﻸ ف‬

d iye d u â e d e re k : ih tiy a r lık d o la y ısiy le k e m ik le rim g e v şe m iş. ş ٠ J.ü h et e s e ri o la n b ey az l.k , sa ç ım ı, sa k a lım ı k a p la m ış k e n A lla h a du e tm e k te n ve k a b û lü n ü ü m id e y le m e k te n f â r iğ o lm a d ım ‫؛‬, d e d ig i K u r 'â n -1 K e rim h a b e r v eriy o r.

1211 ‫ از ﺧ ﻮا ﺟ ﺔ‬١‫ ر‬٠‫ﺳﺬد‬٠‫ ﺑ ﺎ د‬٠ ١‫اﺀول‬

‫ ؟‬u n b ‫؛‬-.b â y e d beÜ d erâ e^ -H âcel .U rze d â r e d e z -h ü n e r d ib â c e i ' B ir k ö le y e b،r e fe n d i lâ z ım gelir, y a ’n l o n a s a tılm a y ı is te r s e »‫ ؛‬h ü n e r v e m a ’rife tln J n m u k a d d im e s in i a r z e d e r .»

2‫ )؟‬SUrei M e lc e m : 4.

1220

‫اً ; ا‬

j( j

; ‫ م‬،_ ‫ >؛‬١ ٠ '

‫ ; ﺍ‬١‫ ﺫ ﺍ ﺛ ﻮ ﻯ ﺍ ' ﺀ‬٠

‫ﺩﻓﺮ‬.

‫در‬

T â b i-y âb ‫ ؛‬,b e h r .i le ş k e r â b r â D er s e fe r saK K a ?ev، a S h â b r a .

٠,S e fe rd e a s k e re s u b u lm a k i ‫؟‬، n o rd u ve e s h â b jn a s a k a 0 ، .‫ا‬

H U D H D D U N D A ’V Â S،N A K A R ‫ ! ؟‬K A R G A N IN İTİRA Z!»

1221

j

٠١

١١) *

j،* - i

٠٠V

Z âğ ç u n bi şn ü d â m e d ez h a s e d , B â S û le y m â n g ö ft k ’û kej g ٥ft u bed.

-K a rg a b u s ö z le ri işitin ce h a s e d in d e n ile ri g eld i d e S ü le y m a n a c'i'cli ki: H ü d h ü d y a la n ve k ö tü söyledi.»

1222 ‫ﻣﻘ ﻞ‬

c

‫ ﺑ ﺶ‬٠< ‫ ﺩ‬٠‫ﺍ ﺯ ﺍ ﺩ ﺏ ﻡ‬

‫ﻻ ﺩ ﺩﻭﻭ ﺱ ﻭ ﺀ ﻝ‬

‫ ﺧ ﻮ ﺩ‬٠‫ ﻡ‬١٠-

Ez edeb n e -b v e d be*p،?-i ?eh m eK ai.

H âS Sa lâf-1 d ü rü ğ in u m u h a l. ..P âd işâh h u z U ru n d a sö y le n m e k e d e b e m u h a lif tir . H u sû siy le yala n ve ın u h â l ? e y le rd e n b a h s e tm e k m ü n a se b e tsiz lik tir.»

1 .١‫ا‬

057

،

218

‫ﺹ‬

‫ ﺍ ﺯ ﺍ ﺩ ﺝ ﺍ ﺏ ﻍ ﻡ‬٠‫ﺀ‬

‫ ذ س‬.‫ﻧ ﺮ‬

‫ﰈ ﺁﺏ ﺩﺭ‬ ٠‫ر‬

B in g e r e m ez cvc ba ‫ ؟‬,eşm -i y aK Jn M en b i b i n e m ab d e r K a 'r.i z e m in . y ü k s e k le n U p h e s iz b ir gözle b a k a r ve to p ra ğ ın a ltın d a k i su y u :.o tu r u r u m ..

1217 J tj

<‫ﺭ ﻭ ﺵ ﺝ‬

‫ﺍ ﻣﺎﺑ ﺖ ﻭ‬٠

‫ ىﺟدﺷد د ﺧﺎ ى ذ— ك‬٠‫ازﺑﻪ‬

ra k U cay est ‫؟ ت‬,i 'u m K a ste ş Çİ r e n g Ez -‫ ؟‬i m i.cU şed z i-H a k îy â z i-se n g . ‫اااًاًا‬

. ‫ ﻻد> )ا‬n e re d e d ir, d e rin liğ i n e k a d a r d ır , re n g i n a s ıld ır, to p r a k ta n a n n١ı k a y n ıy o r b ilirim ،la ١.»

1218

‫ را‬٠‫ﻧ ﺮ م‬ ‫اى د ؛ ذ‬ ‫ را‬٠‫ ﻣ ﺎ‬7 ‫ن‬٠‫و ا‬،٠‫ ; ﺑ د‬٠٠٠٠‫دذ‬ j r

Ey S U leym ân b e h r-i Je ş k e r-g a h râ , D er s e fe r m i-d a r in â g â h r a . »Ey S ü le y m a n ‫ ؛‬o rd u i ‫ ؟‬، n b u agah h ü d h ü d ü s e fe rd e b u lu n d u r .»

1219

‫رزق‬

f

i

‫ ﺑ ﺎ ﻧ ﻰ ﻣ ﺬ ت 'ى‬٠ ‫س‬: ‫ ا ى ﻵ ﺑ ﺮ ﺗ ﻖ‬٠‫ﻳﺎ!اب‬٠‫دد‬

Pes S ü le y m a n gOft ey n ik u refiK , D er b e y a b d n h a .y i b ‫؛‬-ab-i 'am iK . l u n u n iiz e rln c H a z r e t i S ü le y m a n tledi k i Ey iyi a r k a d a ‫ ; ؟‬s u s u z - d e rin ‫ ؟‬ü îe r t c .» ,

‫أ‬

K A lU iA N IN

T A 'N I N A

IIU D H Ü D U N

c e v a b i.

1226

‫ﺍﻯ‬-‫ ﺭﺱ ﺀﻭﺭ ﻡ‬٠‫ ﻯ ﺉ‬١ ‫ﻝ‬ ‫ ﻯ‬٠‫ﺃﻭﻑ ﺩ ; ﻥ ' ﺩ ﻭ ﺍﺫ ﻡ; ﺧﻞ‬ G o ft e y

H U d lıld

b e r - m e n - î ’û r - i g e d U y e n

m e -‫ ؟‬e z

d e d ، k i .. ‫ ؛‬Ç â h ı m ‫ ؛‬- b e n i m

r ı z â s ı İ ç in d in l e m e

A lla h

‫ ؟‬,e h

٤d ü şm

K a v l-

in a n

b e h r

g ib i ç ıp la k

s O z , in ü

-1

H ııd â y .

n e

٧

b ir f a k i r a le y h in e

d ü ş

٠. .

1227

‫ﺩﺀﻭ ﻯﻣﺎ;ﺩ ﻣﺈ‬

‫>■؛— ﺫ‬

1

r

‫ﳕﺮﺩﻡ‬.‫?ﻝ ﺍ‬.

‫ﺍﺩﻡ‬٣ ‫ ﻥ‬٠

G e r b e - b u T lâ n S t d a 'v lk e r d e n e m .

M e n E ğeı filim .

d a .v â

İş le

c d ‫ ؟؛‬l m

g e rd a n ım ,

n ih â d e m b â tıl

y a la n

،s e

s e r

b e n

b i- b ü r

in

b u n u n

s ö y lü y o r s a m

g e rd e n e m

l ‫ ؟‬ln

o n u

b a ş ım ı

o rta y a

k o y

k e s .*

1228

‫ ت‬٠‫م‬

٠ ‫ﻧ ﻌﺎ را‬

‫ﰼ‬.

‫ ﻏ ﺮ‬٠‫ز‬

‫ ذ‬- ‫ زا را ن ﻋﻔﻞ دا ر د ﻛﺎ ض‬. ‫ا‬

-K a z â m n

Z â g

k 'ü

G e r

h e z â râ n

lıü k m ü n ü

h ü k m -l

İn k â r

K a z â ra

'a K l

e d e n

m ü n k lr e s t.

d â re d

k â f i re s t.

k a rg a n ın ,

y ü z

b in

a k il

o ls a

d a

k a fir d ir .

B u ra d a k i ırfe tıd a ı‫؛‬ k ir le r

b ir

d e rh a l

o n u

1111 i d d i â y a U n n d a n

١ı 'n l in e k

h ü d h ü d ü n

b ir i

t a 'n

k a lk ı ş ır la r , b u

k u d re t-i

b e y 't le r i Iia h iy y e

is te v e n le r in

e n fü s î

ç e y ’e

k a fir

n ? a ’n â s ı:

v u k u fu n d a n ve

t e ‫ ؟‬n ‫ '؟‬a

o

g ib ile r e

s ö y lü y o r

k a lk a r

ve

k a rş ıs ın d a o ld u ğ u n u

U re fâ y -1

b a h s e ts e ,

k a rş ı

ve

o

b a h is te

H a z re t-i

h ü k m -i

g ib i

İn k â r

v ü c ü d N it e k im

E rb â b -1

o la n

m ü n

y a la n c ı o ld u g u

M e v lâ n â ,

k a z â y ı

k e n d is in e b ild ir iy o r .

ü m m e ttir .

k a rg a

ve

h ü d h ü d

li.

t e n le r in . k u v v e t

v o r

P e y g a m b e r im i

‫ ﺍ‬223

‫ﻣﺪام‬

‫ﻷ ﺭ ﺭﺩ ﻯ‬

‫ﻟﺊ ﺩﺍﻡ‬:‫ﺥ‬

‫ﺭ ﺍ ﻭ ﺭﺍ ﺇ ﻥ‬

‫ ﺭ ﻣ ﺬ ﻕ‬٠‫ﺫ‬

‫ﺩﺩ ﻯ‬

‫ﺭ‬ ‫ﺑﻮ ﻥ‬

G e r m e r û r â in n a z a r b u d i m ü d â m .

G un n e-d id i zîr-i m ü ş tî H â k d âm .

٠E ğ er h ü d h ü d ü n b u n a z a n d â îm î o lsa y d ı b ir a v u ‫ ؟‬to p ra ğ ın a lU ndaki tu z a ğ ı n a s ıl g ö rm ez de tu tu lu rd u ? *

1224 ‫ﺭ ﻭﺍ ﺻ ﺖ‬

‫ ﺩ‬٠ ‫ﺍﻯﻫﺪ‬

‫ ﺫ‬- ١‫ﺍ ﻥ ﺩد ﺩ ﺥ‬

‫ ﺫ ﺫ‬. ‫ ﺍ ﻥ ﻡ‬٠‫ﺏ‬

‫ﺍ ﻭ ﻝ ﻓﺪح‬

rj

‫ﻛ ﺮ ﺍ ﻭﻟ ﻮ‬

Pes S U leym ân g ö ft ey bUdbUd re v â s t.

K 'ez tu d e r-ev v el K a d eh in dU rd H âst. *S üleym an A ley h isse lâ m d edi k ‫؛‬î Ey h ü d h ü d : ilk k a d e h in d e to rtu çık m ası, y a ’n i ilk id d ia n ın d o ğ ru o lm a m a sı y a k ış ır mi?»

1225 ‫ ﻍ‬٠‫ﺩ‬

.‫ﺩﺭ ﻭ ﺩ‬

‫ﺍﻯ‬

‫ ﻝ ﻡ— ﻑ‬٤ ‫؟ ﻭ ﺫ‬

‫ ﺩ ﺭ ﻭ ﻍ‬٠ ‫ ﺓ‬٠‫ﺩ ﺵ * ﻥ ﻻ ﻑ ﺯ ﻝ ﻭﺍ‬

‫ ؟‬,u n n ü m â y i m e stii ey H o rd e -d ü ğ P ‫§؛‬-.i m e n lâfi ze n i v 'a n .g e h düt'U ğ Ey a y r a n iç m iş o la n »‫ ؛‬n asıl s a rh o ş lu k ta s lıy o rs u n ? H u z U ru m d a lıf z e n lik e d iy o rsu n , b ir tlc y a la n s ö y lü y o rs u n ,.

1 3 2 ‫ﻳﺬ‬

‫ت‬- ‫ادو‬٠‫ز‬

٠ ‫ﻵ‬٠‫از زﻧﺎ ﺍﻥل‬

‫ ﺫ‬٠ ‫ ﺑ ﺮ‬٠ ‫ﺍﺯ ﻧﻐﺎ ﺩﺍﻑ ﺛﻮ ﻳﻨﺎﺭﺍ‬ E z-K azâ in t a ’biy،‫ ؛‬k e y n â d irest.

E z-K azâ d â n k'ü K azârâ m ü n k ir est. .‫ ﻻو‬tertib in k a z a d a n o lm a sı, n a sıl n â d ir g ö rü lü r? Kazâj'1 m ü n ‫ا‬،‫ آا‬o la n m İ n k â n b ile k a z â te'siridlr.« A d em A le y h is s e la m ve z e v c e s i h a k k tn d a k i sa r ih y a sa k : ٠ ‫و‬ ‫ﻻ‬a ğ a '٠ ٠y a k la ş m a y ın , em ri idi.

Ila z r e t-i A d em , b u lu n d u ğ u C e n n e t d â h ilin d ek i b u a g a c a y a k la şm a k ta n Süret-İ k a t'iy y e d e n e h y e d ilm işk e n . n e h iy d e k i sa r a h a ti an'a y a m a d ı v e te'v ile k a lk ıştı. İşte b u h â lin se b e b i d e k a z â idi.

1233

‫ ﻭﺍﺑ ﱶ ﻣ ﻮ ﺀ ﳌ ﻻ ﺳﺎ ﰉ‬۶ ‫ ردﻛﻠ ﺖ‬٠‫ﺵ ادر‬٠‫ﻣﺪﻫﺰﺍﺭﺍﻑ ﺀﺍ‬ B u -'l-b eşer k 'û a ile m e '1-esm â b e g e st.

S a d h e z â r â n ilm e? en d er h e r r e g e st. İlazret-İ A d em , b u lu n d u ğ u C e n n et d a h ilin d ek i b u a g a c a y a k la şVI،/. b in lerce ilim vardır.»

C٥ nâb-1 Pir, sUre-i B a k a ra d a k i:

،‫ ﺉ ﻧﺂﺑﻮﱏ ;ﺍﰃ‬٠‫ﺍﳌﻘﺔ‬١‫ >ﺅﺛﻎﺀﻝ‬١‫ﺗﺔﺀﺋﺬﻩ‬١٠‫ﺍ‬

‫ ﺓﺋﺬ ﺗﻨﺪﺑﺔ‬١ ‫ﺫﺫ‬ ‫صﺀ‬ ٠‫ﻷ‬

Yunl: .C en â b -ı H ak. A d em e b ü tü n ‫؛‬sim ler i ö ğ retti. S o n ra o isim 1‫’ا‬٠ 1‫ا‬١m iisem m â la r ın ı m ele k ler e g ö sterd i, e ğ e r d a 'v â m z d a sâ d ık ise

‫ا|اا‬, ş ıın la n n ‫؛‬s im le r in i b a n a h a b e r v e r in iz dedi..« A yet-İ K er im e sin e ‫؛ا‬٠ ١ ‫ ااأا‬e d iy o r . ‫ا‬ A yet-، C e lile n in telm ih e y le d iğ i vak 'a m eşh u rd u r: M elek ler, A . ٠ ‫ﺃ (ﺍﺍﺍ‬،‫ﺃ‬ y a r a d ıla c a g m . ve o n u n (İla life-İ H ak) o la c a ğ ın ı ö ğ r e n in c e -

(4) SUrci Bakara: 31.

1:01

?:m b ir h a d isi Ş erifi: « V allah il’a z im h a y rın , ş e r r in de k a d e rle oldun a in a n m a y ın c a hiç b irin iz m ü ’m in s a y ılm a z , m e â lin d e d ir. Bu m ü ­ n â s e b e tle C e n â b ı P ir b u y u r u y o r ki: 1228

‫در ر اﻛﺎﻓﻰ ود ازﻛﺎﻓﺮاف‬

‫ﻥ ﻙ>ﺍﱏ‬٠‫ﻭﻝﰕ‬٠‫ﺵ‬٠‫ ﰉﻛﺖ‬I D e r tu tâ k â f i b u v e d ez k â firâ n , C ây-i g e n d -î şe h v e ti ‫ ؟‬u n k â f-râ n .

«Sende k â fird e n b ir k âf, y a ’n i k ü fra m iz b ir i'tik a d b u lu n d u k ç a k â f ir le r gibi k o k m u ş b ir ş e h v e t m e v z ı’ısın.»

A yet-İ K e rim e si m u k te z â s ın c a m ü ‫ ؟‬rik le rd e h u b s-i m â n ev i v a r d ır B in â e n a le y h o n la rın a k id e sin i k a b u l eylem ek, o n la r g ib i h u b s-i m a n e v iy e u ğ r a m a k d e m e k tir. Y in e h ü d lıüd ‫;؛‬sâ n ın d a n b e y a n â ta r ü c ü e d iliy o r d a d e n iliy o r k i ‫؛‬ 1230

M e n b i-b in e m d â m r â e n d e r h ev â.

G e r n e -p û ş e d ‫ ؟‬eşm-1 a K le m râ K azâ.

٠E ğ e r k a z â y -1 İlâh î, a to l g ö z ü m ü b a ğ la m a m ı‫ ؟‬o lu rea. b e n k u r u l, m uş tu z a ğ ı h a v a d a n g ö rü rü m .»

1231

‫ل د ود دا ﻧﺜﻰ ﺑ ﻮا ب‬،٠‫ﺟﻮف ﺗ ﻨﺎ آ‬ ‫ﺋ ﺐ‬٠ ‫آ‬٠

‫دد‬/‫ب‬

‫ﻋﻪ‬

‫ ؟‬u n K a z â â y e d ‫ ؟‬,ev ed d â n iş b e-H âb .k le h siy eh g e rd e d b i-g ire d â f f â b K azâ z u llü r ed in ce » ‫ ؛‬lim . g a fle te u ğ r a r , y in e k a z a te .sirile A y ve G ü n e ş tu tu lu p c e p h e le ri k a r a r ı r .،

،31 SUrci Tevbe: 28.

000

H er ki â H ir m ü ’m in e s t evvel b i-d ‫؛‬d, H e r ki â H ir k â f ir ü r â şü d pedid.

S o n u n d a m ü 'm in o la cağ ı e v v e ld e n g ö rd ü . N ih â y e t k â f ir ola ııtk d a o n a m ü n k e ş if o ld u ..

1237 ‫ﺩ ﺍ ﺛﻨ ﻮ‬ ‫ﻭ‬

‫ﻭ ﺍ ﺫ‬٠ ‫ﺬ‬

‫ﺣﺮﻯ‬٠ ‫ ﺭ‬٠

‫ ﺍ ﺛ‬١'‫ﳌ ﺎ‬

‫ﻡ‬٠ ١

‫ﻣﻠ ﺰ ﺀ‬

Ism -İ h e r ‫ ؟‬,izi t r ez d â n â ş in e v S irr-İ re m z .‫ ؛‬a ile m e '1-esmâ ‫ ؛؟‬.n e v Sen, h e r ş e y ’in ism in i â lim ve â r if o la n z â tta n İşit ve (A llem el . ‫'ا‬١‫ ااا‬،'،‫« ا‬.re m z in d e k i S irra d ik k a t e t A d em A le y h isse lâ m n a s ıl ta 'lim -i e s m â y a m a z h a r o lm u ş Y a'n ٤ !٠،٠٠ / â t ise, a h f â d ın d a n b a 'z ıla rı d a b ilv e râ s e a y n -1 sU retle ta 'llm -1 l l r t b t y e m a z h a r o la g e lm iş le rd ir ki e ş y â y ı v e e sm â y ı o n la rın g ö rü ş ü bilişi ile b izim g ö rü ş ü m ü z ve b ilişim iz a r a s ın d a .. . ‫ ؟‬o k f a r k v a rc h r

1238

‫ ﻃﺎﺭﺵ‬b ‫ ﺍ ﺭ ﻯ ﺭ‬- ‫ﺍ ﻡ ﺭ‬ ‫ﺭﺵ‬٠‫ﱂ ; ﺑ ﻊ ﺭ ﻯ ﺭ ﺕ!ﻑ‬ tsm -i h e r ‫ ؟‬izi ber-1 m â z â h ire ş ٠ Ism -İ h e r ‫ ؟‬.izi b e r .î H âliK s ire ş

٤nd -l İlâ- ..R lzlm in d im iz d e h e r şey .in ism i, z â h lrln e n a z a r a n d ır ise o n u n S irrm a ve h a k ik a tlı،e g ö r e d ir b ٠d ٠١.»

0 .3

-Y a R abbi, b iz sen i te şb ih vo ta k d is e d e r iz , dem işler; y e r y ü z ü n d e ie sa d ç ık a r a c a k ve k a n d ö k ece k b ir n e slin h a lk e d ilm e s in e b ir n e v i1 ı'tir a z d a b u lu n m u şla rd ı. C en âb -ı H ak, o n la rın acz in i k e n d ile rin e a n ­ la tm a k için o n la rı b ir su al k a rş ıs fn d a b u lu n d u rd u , e ş y â n ın is im le ri­ ni h a b e r v e rm e le rin i e m re tti. M elekler, o is im le ri b ilm e d ik le ri iç in ‫؛‬ ،Y a R abbit b iz s e n in ö ğ re ttiğ in d e n b a ş k a b ir şey b ilm e y iz , i.tirâ fın d a b u lu n d u la r. S o n ra o e m ir  d e m ’e v erild i. H a z re t-i  dem , ta lim -i ilâ h ı m a z h a rı o ld u ğ u için, e sm a y ı b ir e r b ir e r söyledi. Bu ilm i y ü k ­ sekliği d o la y ısiy le d e m e le k le rin secde-i ih tir â m ın a k ıb le oldu.

S elm ân -ı F â risi R a d iy a lla h ü a n h H a z re tle ri, R esül-i E k re m Sallâ llâ h ü A ley h i V esellem E fen d im iz e k e m â l-i h ü r m e t ve m u h a b b e ­ tin d e n secde etm e k istem iş, f a k a t‫ ؛‬.B ir m a h lû k a . A lla h ta n başka* sın ın h u z û r u n d a secde e tm e k lâ y ık d e ğ ild ir , h a d isiy le m e n . b u y u ٠u lm u ştu r.

H a z re t-i  dem in m e le k le re m e scû d o lm a s ı ise ş a h sı i ’tib â riy le değildi. O n d a z u h u r .eylem iş o la n t a ’lim -i İlâ h i d o lay ısiy le idi. Ş im ­ di m ih râ b , h a t t â K a ’be n a m a z k ıld ığ ım ız v a k it k a rş ım ız d a n e v a z ’iyy e tte ise H a z re t-i A d em d e m e le k le r k a r ş ıs ın d a o v a z ’iy y e tte idi.

E s m â n ın m â h iy y e tin e g elin ce: N e g ib i is im le r o ld u ğ u m ü fe s s irlerce ih tila flıd ır. İbn-i A b b a s ‫« ؛‬A llah, A d em e ç a n a k ve k e p ç e y e k a ­ d a r h e r ş e y ’in a d ım ö ğ r e tti, d e m iştir. B u n a n a z a r a n d e n ile b ilir k i C en âb -ı H ak , A dem A le y h iss e lâ m a m u h itin d e k i şe y le re b ir e r isim ■1.e rd irm iş tir.

1234 ;

٠ ‫ﺀﺯ‬-

‫ ؟ ﺯ ﻯ ﺟﺎ ﱏ‬- ‫ﺍ —ﻡ ﻫ ﺮ‬

‫ﺟﺎن اورا داد د ﺀ ت‬

‫ﻳﺎﺍﻑ‬٠ ‫ﺕ‬

îsm -i h e r çizi ç u n a n k 'â n 'çiz W st, T â b e -p â y â n cân -i û r â d a d dCst, «H er ş e y 'in Jsmi, o şe y 'in o ld u ğ u gibi, y a 'n i m â h iy y e tl v e İlm -i İlâ h îd e k i a d i v ech ile s o n u n a k a d a r, y a 'n l ta m â m iy le , y â h u d a k ib e ti itib a r iy le o n u n r û h u n a m ü lh e m o ld u ..

1235 ‫ﻧﺌ ﺪ‬

‫آ ن ﻣﺪﻝ‬

‫ﺩﺍ ﺩ‬

‫ ﻛﻮ‬٠٠‫ ﳌﺐ‬/

‫ﺟ ﻐ ﺶ ﺧ ﻮﺍ ﻣ ﺪ ﺍ ﻭ ﰷ ﻫ ﻞ ﻧ ﺬ ﺩ‬

‫ﺁﺫ ﻙ‬

H e r le K a b k 'â d â d â n m U M el n e-şü d , A n-ki c ü s te ş H â n d ٥ k â h e l ne-şüd. .A d e m in v e rm iş o ld u ğ u İâ k a b d eğ işm ed i. O n u n ç e v ik v e a tik n e d ig i te n b e l olm adı.« t ٠G2

»--'‫ا ك‬

j .

،.^-١ ٠l . d A .j ٠ >

»y ^

.۵ ٠ ٠١ ‫« ؛‬... ، . r . ،>٠، i * , ، . r .‫؛‬

٠ A n -k i b ü d n e z d ik -i m â n â m e ş m e n ‫؛‬, P iş-i haK K in n a K ş b ü d kİ b â m en i.

•B izim in d im iz d e m en i d iy e a n ıla n , n u tfe n in ism i, H a k k ın h u zü • ıınılu b en lik le m u tta s ıf o la n bu v ü c û d n a k şı id i..

Ya'ni b u c e v h e r -i in sâ n iy e b iz m e n i d ey ip g e ç iy o r u z v e b irk a ç •l٠ ١ m la su d a n ib a r et görüyoruz.• F a k a t o n u n d â h ilin d e b e n lik n a k şın ı hAi/ b ir çok in s a n v ard ır.

1242 ‫ﻋﺪم‬

‫ﻛﺎ‬٠

‫ى ا د و‬٠‫ﺉ‬

‫ﺑ ﻐ ﺪ ﺩ‬.

‫ﺩ ﺍ‬.. ٠‫ ﱃ‬,‫ ﻭﺍ‬٠

٠٠ ‫ وﻣ ﻮد‬٠ ‫ﺣ ﻖ‬

‫ﺑ ﺶ‬,

S lireti büd in m eni ender adem, P iş-i haK K m e v c ıld ‫ض‬ b lş ü n e k em .

.Bu nutfe ademde iken, ya’ni ilkahtan sonra a la c a k .ek il al'„.ilan, İnd-i İlâhîde bir sâret İdî. Hem ziyâde ve eksik olm aksıan '«.„،illiyle mevcUd ve m a lû m îdi.»

1243

‫ا‬٠‫م‬1

‫ ذذ‬.‫ﴽﻣﺪ ﻟﺬ‬

‫ ا ﻣ ﻞ \ﻝ‬٠.

‫ ﺍ‬٠‫ﺩﺩ ﺍ ﺏ‬٠ : ‫ ﺑ ﻦ ﺀ ﻍ ; ﺗ ﻚ‬٠ H âS ıl â n â m e d h a K iK a t n âm -i mft.

Piş-i h a z r e b 'k ’â n b ü v e d en câ m -î m â. .H ü l â s a ‫ ؛‬Bizim H a z re t-‫ ؛‬H a k d a k i ism im iz, a k i b e t l a h v â lim iz -

٠'٠٠»٠ ib a re ttir. Y a ’n i h a tim e d e m ü ’m in ise k a d ım ız m ü ’m in , m a â z a l‫ ا‬... krtflr isek k â f ir d i r ..

I ٠‫ﺍ‬

٥« .٦

1230 L .،

aa

٢١٠

*j N ezd-i M û sâ n â m -i ç ü b e ş şü d aS â.

N ezd .i H aliK b û d n â m e ş e jd eh â.

•Mûsânın indinde değneğinin adı a s â idi. înd-i İlâhide ise onun «ıâmı ejderhâ bulunuyordu.» Ç ü n k i o a s a n ın y e re a tılm a s iy le e jd e r h â şe k lin e g ire c e ğ i m u -

٠‫؛‬ad d erdi.

1240

J٠ j ' J.1» ١J jf" ٠،٠ o . ٠١١، . r . 3• *‫؛‬.j.

ey y

.٠٧

B üd ’U m e rrâ n â m .i evvel b ü t-p e re st, Lik m ü ’m in b ü d n â m e ş d er-E lest. « ö m e rin ö n cek i n â m ı p u tp e re s t idi. L âk in (E lest) â le m in d e k i is­ m i m ü ’m indi.»

M a .lu m d u r k i H a z re t-i Ö m e r ra d iy a lla h ü a n h E fe n d im iz m üslü m a n o lm a d a n evvel p u tp e re s t idi. B u n d a n d o la y ı, d a y ısı E b û C eh l gibi, m ü s lü m a n lığ m ve A le y h isse lâ m E fe n d im iz in e n ş id d e tli d ü ş ­ m a n la rın d a n b u lu n u y o rd u . H a ttâ b u a d â v e t şe v k iy le v ü c û d -i M u b a m m e d iy i o rta d a n k a ld ırm a y a azm e y le m iş ve o fik irle s ilâ h la n ٠ m ıştı. S o n ra öyle k a v iy y ü lim â n b ir m ü s lü m a n o ld u ki. şirk e v e h a k ­ sızlığ a o d e re c e a d â v e t g ö ste rd i ki b u g ü n ism -i ş e rifi c â m i’le rim iz in c id a r ı ih tira m ın ı b ih a k k ın te z y in ediyor. N âm -ı m ü k e rre m i d o s t ve d ü ş m a n ın lisân ı teb cilin e, h a t t â F ire n k tâ r ih le r in in s a y f a la r ın a zi n e t veriy o r. İşle F â rû k -i a ’za m H a z re tle rin in ö n cek i ve m ü ş rik le r a ra s ın d a ki vasfı ،p u tp e re s t) o ld u ğ u h a ld e tE lest) â le m in d e k i ve i!m -i İlâ h id e ki ismi (M ü’m in-i v a h d e t p c rc s tl idi.

، ٥٠ «

‫ﺭﻡ‬.‫ﻯ‬

‫ﺍ ﺵ‬

‫ ﻥ ﴽ ﺩ ﻣ ﻚ‬٠‫ ﺩ ﺡ ﺍ‬٠

‫ ﻳ ﺖ ﺑﴩﻡ‬٢ M edh-İ in A d e m k i n â m e ş m i ٠b ü re m ٠ .K â S ire m g e r ta K ıy a m e t b i-ç m û re m N a m ın ı zikrettiğim bu Adem in m edhlnl kıyam ete kadar sayıp . ٠i،‫؛‬ksem y in e taksir etm iş ve tam âm iyle söyleyem em iş oturura..

• 12 48 ‫ﻳﻨﺎ‬ ‫ﺧ ﻄﺎ‬

j

‫ ﻭ ﻥ‬٠ . ‫ ' ﺫ ﺕ‬, ‫ﺭ ﻥ ﳘﻪ ﺩ‬

‫روى‬.

‫ﻣ ﺪ‬

‫ﻕ ﳌﻰ‬

‫ﺩﺍ ﺵ‬

tn hem.6 d â n is t ‫ ؟‬,u n a m e d K a z a .Dahiş-1 y e k n e h y ş ü d b e r-v e y H a T a

١٠‫اا‬

H azret-، Adem bu kadar ،im iyle beraber kaza gelince bir neh . h a k ik a tin i b ilm e k h u s û s u n d a h a t a e tti ,.

12.8 ‫ ﺭ ﺩ‬/ ٠‫ﳓ ﺮ‬

‫ﱃ‬

‫ﰽ ﺀﺑ ﺴﺎ ﺯ‬

‫ﱘ ﺭ ﺩ‬٠ ‫ﺩﻭ ﺫ‬. ‫ﺗﺄﻭﺃﱃ‬٠ ‫؛‬ Key aceb neh y ez pey -‫ ؟‬,tahrtm b ٥d be-d-U tevhlm bûd .

Ya be-te'vül

. ‫ ؟‬öyle diyerek kİ! A ceba bu n eh y ‫ ؛‬tahrimi m l’ yoksa te'vlli ve ».hvifi ml? diye m dtevehhim ve m dtereddld kaldı ،..

(C enab-I H ak A d e m ve H a ş a y ı (v e ia ta g ra b a h a z ih iş ş e c e ra h h.rm A niIe b ir a ğ a c a y a k la ş m a k ta n n e h y e y le m işti. ^ İ a ’lû m d u r k i : ^ ٠١hy: (ta h rim i) ve (te n z ih i) d iy e ik i turlu olur. M e se la :

‫ﻝ‬

‫ﻭ ﺍ ؛‬

٠> ‫ﺗ ﻼ ﺫ‬

Y a n i : Ö k sü z ü n m a lm a y a k la şm a y ın * .. A y e tin d e k i n eh y , tahrii ٠ ı.ıldir Ç ü n k i y e tim m a il y e m e k h a r a m d ır . F ak at: « S arm ısa k , sogan ١٠١ p ır a s a yiyen, m e sc ld le re y a k la şm a sın .» H a d isin d e k i n e h y te n z ih i.

(5 )

SüreJ E a 'a m : 152. « ٠7

1244

‫ﻟﻤﺪ‬

‫ ا ب ’اىا‬0‫ د ﻟ ﺮ‬/

‫ ا ى ﳌﺪ‬٠‫ﻮ ﻃﻮﺵ‬

‫ﻛ‬

‫ﻧﻰ ران‬

M .r d r â b e r-â K ib e t n â m î n ih ed .

Ni b e r-â n k .û â r iy e t n â m ‫ ؛‬n lh e d . « in s a n a A kıbetine g ö re ‫؛‬s ‫؛‬m k o r. Y oksa J ^ e t i V® Z&İJ a b v â .e re d e ^ ‫؛‬.»

1245 ‫دد‬

‫ﺍﻟﺊ‬٠‫ﺑﻮﺫ ﻧﻮد‬

‫آدم‬

‫ﺑﺪم‬

‫ ﺍ ﻣ ﻬ ﺎ ﻛﺌ ﺶ ﺩ ﺩ‬r ‫ﺑﲎﻭ‬ Ç eşm -i A d em ‫ ؟‬,u n be-nür-J p â k d ld .C â n u SİIT-J n â m h â g e ş te ş bedJd A dem A le y h isse lâ m ın gözü, p â k o la n b a s ir e t n û rly le b a k in » ‫؛‬sim le rin rU hu ve s i m o n a z â h ،r o ld u ,.

1248

،<٠ ٠ ‫ ;؛‬S i J■»

/ ? . ‫؛‬lu j > > ٠

Ç u n m e le k e n v â r-i h a K d e r-v e y bi-yâft, D e r-sü c ü d ü f tâ d u d e r-H id m e t ş itâ ft , •M elek le r, A d em d ek i n û r-i İlâ h iy i id râ k e d in c e secd ey e v a rd ıl ve h iz m e te k o ş tu la r ..

E vvelce de söylen ild iğ i v e ç h ile m e le k le rin secd esi h a k ik a tte on değil, o n d a z u h u r eyleyen k e m â l-i îlâ h ıy e idi. H a z re t.i A dem , m le îd e rin se c d e sin e kıble ve m ih r a b o lm u ştu r.

1252 . ‫ﺕ ﺍ ﺫ ﺁ ﺩ ﺯ ﻭﺍ‬

‫ﺭ‬

‫ﳓﺮ ﺕ‬

‫ ﻟ ﺬ ﻝ ﻭ ﺧ ﺖ ﺍ ﺯ ﰷ ﻭ ﰷ‬٠‫ﺭ ﺩ‬

‫ﻭ ﻑ‬٣ ٠ ‫ ﺩ‬٠‫• ﺩ‬

‫ ؟‬u n z i.h a y re t r ‫؛‬s t b â z -â y e d zi-ra h , D ide bU rde d ü z d r a H t e z -k â rg a h . « H ay ret ve m e ş g u liy e tte n k u r tu lu p d a yola, y a 'n i k e n d in e gelinM. e şy asın ، h ırs ız ın te z g â h ta n a lıp g ö tü rc lü ğ ü n ü g ü r tir ..

Y a’n i  d em A le y h isse ia m m v esv ese-، şe y tâ n iy y e ile s a r ih o la n liılıi n e h y i te 'v lle k ıy â m etm esi, a y a ğ ın a d ik e n b a ta n b ir b a h ç e v a I٠ .‫ ا‬n m e şg u liy e tin e te ş b ih ediliyor. E bU lbeşer H a c e t l e r i n i n te 'v ild e n l i r a m e m n u a g a c a y a k la şm a s ı, o n d a n s o n ra c e n n e tte n ç ık a rılm a I tla b a h ç e v a n m m e şg u liy e tin d e n is tifa d e e d en h ırs ız ın e şy â y ı gö‫! ا‬irm esine, s a h ib in i ç a m a ş ırs ız b ır a k m a s ın a b en ze tiliy o r.

Pılı p ırtıs ı ‫ ؟‬a lin a n b a h ç e v a n m , o n la rın g itm e sin e k e n d i m eşgU!'y etin in seb eb o ld u ğ u n u b ilip d e n e fs in e le v m etm esi k a b ilin d e n ol"ilik U zere H a z re t-i A d em de ‫؛‬ 1253 ٠ ‫ ﺍ ﻛ ﻐ ﺖ ﻭﺍ‬: ٠ ‫ ﻃﻞ‬١٠ ‘ ‫ﺭ ﺗ ﺎ‬ ٠ ‫ ﺩ ﻭ ﻙ ﺀ ﻣ ﺸ ﺖ ﻭﺍ‬٠‫ﺁ‬

‫ﻃﻨ ﺖ‬

‫ ﻯ‬٠‫ﻝ‬

R a b b e n a in n a z a le m n a gOft v â h ٠ Y a 'n i z u lm e t a m e d u g ü m g ٥ş t r a h . .R a b b e n a z a le m n a e n fttse n â , y a ’niı .*Ey R ab b lm iz, b iz n efsim ize »Im eyledik, v a h b iz e .' dedi. Z a le m n a t a ’b iriy le d e z u lm e t g eld i ve )o lu m u z k a y b o ld u d e m e k is te d i..

C e n â b -1 A dem , k e n d is in d e n zu h U r ey le y e n 0 z e lle 'n in k a b a h a tin i n efsin e is n a d ey lem iş, k e n d isin i k a b a h a tli gO riip‫؛‬

‫؛ ﺯ ﺍ ﺍ ﻷ ﺅ ﺉ‬- ; ‫ﺓ ﺭ ﺍ ﺍ ﺍ ﺅ ' ﺓ‬٠ ٠ ‫ﺐ‬

‫ ﺋ ﻴ‬٠ '

Yani : «Ey R ab b lm iz, biz h a k ik a te n nefsim ize z u lm cy le d ik . E ğ er

‫ اا‬1‫ ار‬m a ğ fire t e tm e z v e h â lim iz e a c ım a z s a n biz en b ü y ü k h ü s r â n a d ü ş٠ ‫اا‬،‫وذ‬

o lu r u z ., d e m işti.

(6 )

SUrci A ra f: 23.

•:!ir. Z irü b u s a y ıla n şey le ri y e m e k h a r a m d e ğ ild ir, m e k ru h tu r. O n ­ lu n yiyen k im se n in ağ z ı k o k a c a ğ ı, y a n ın d a k i k im se le ri iz’â ç e d e c e ­ ği cih etle, öyle b ir a d a m ın c â m i’le re g e lm e si n e h y e d ilm işiir.

B u H ad is-i Ş e rif d o la y ısiy le h â t ır a b ir şey geliyor. S oğan, s a r a n ­ sa k ve p ır a s a gibi şey le ri y iy e n k im se n in c e m â ’a te g elm esi te n z ih e n n eh y ed iliy o r. B u n e h y in 'h ik m e ti, şü p h e siz o f e n a k o k u lu şe y le rin c e m â ’a ti b lz â r ey lem esid ir. D em ek ki c e m â ’a t i m ü slim in in fe n a k o ­ ku n e şre tm e m e si, c â m id e k i d in k a rd e ş in i m ü te e z z i ve m ü te e s s ir e t­ m em esi lâzım . O h a ld e in s a f ed elim . Y a ğ lı m e şin d e n y a p ılm ış m est‫؛‬e rin , y â h u d g ü n le rc e d e ğ iştirilm e m iş v e a ltı m e şin le şm iş ç o ra p la rın k o k u s u s o ğ a n d a n , s a r m ıs a k ta n ve p ır a s a d a n h a f if m id ir? B a n a !:alırsa, h a t t â b u r n u n d a azıc ık k o k u a lm a k h is s i b u lu n a n la r c a m e st ve ç o rap , y â h u d te rli ç ıp la k a y a k k o k u s u e v v e lk ile re n is b e tle d a h a k e rih tir. İn s a n a â d e tâ ö ğ ü rtü v e rir. B in â e n a le y h o g ib i k im se le r de m ü s lü m a n h ğ ın n e z â h e tin i ve c â m ie g e lm e n in â d â b ve ş e râ itin i d ü ­ ş ü n s e le r p e k iy i e d e rle r. C e m â a te g e lm e k s ü n n e ttir , c e m â .a ti r a h a t ­ sız e tm e m e k d e P e y g a m b e r E fe n d im iz in e m ri ic âb ıd ır.

B ah se g elelim . H a z re t-i A d e m o k a d a r ilm ü irfâ n iy le b e râ b e r ١â k i n e h y ’in te n z ih i mi, ta h rim î m i o ld u ğ u n u k e stire m e d i.

1250

‫'ﺭﺟﻨﺢ اﻧﺖ‬

‫ﺑﻮ ﱏ‬

‫ ﺩ ﻡ ﺧ ﺘ ﺎ ﻧ ﺖ‬٠‫ﻯ ﻡ‬

r

‫ﻝ‬٠.‫ﺩﺭ ﺩﻟﲎ ﺁﺍ'ﺩ‬ ‫ﻃ ﻊ ﺩﺭ ﺣ ﺮ ﺕ‬

D e r d ile ş te 'v ll ç u n te rc ih y âft, T a b ' d e r - h a y r e t süy-i g e n d ü m şitâ ft. .K a lb in d e n e h y in te 'v îlî «İm ası m ü re c c a h o lu n c a , t a b i a t ‫ ؛‬hayTet İçinde b u ğ d a y a koştu.*

1251 ‫ﺩﻓ ﻦ‬

‫ﺍ ﺀ ﺑ ﺎ ﺯ ﺩ ﺍ ﺀ'ﺭ ﺑ ﻮ ﺫ ﻟﺮﺍﻯ‬

:

‫ﺭﺩ‬

٠

‫ﻣ ﺖ ﺍ ﻑ ﰷﻻ‬

‫ﺩﺯﺩ ﺍ‬

B â ğ b â n râ H â r ç u n d e r-p â y re ft, B â g b â n râ H â r ç u n d e r-p â y re ft, «B ah çev an m a y a g m a d ik e n b a tin c a h ırsız, o n u n m e şg u liy e tin den istifâ d e e d e re k , fıre a t b u lu r ve m e tâ ’ın ı a lıp sav u şu r.*

‫ﺪ‬

‫ﻓ‬

‫ ة ? ﺷ ﻠ ﺚ‬٠: ‫ ا ﺷ ﺬ‬: ‫ ه‬٠ :

‫ﺘ ﺎ‬

‫ﻟ‬

!2،٦rt

«“ -‫ ؛‬،|٥h ‫؛‬y . ‫ﻫﺲ‬

‫ ﺕ‬٠ ‫ﻍ ﺭ ﻭ >ﺍ ﱃ ﱊ‬

‫ﺁ‬

‫ﺧ ﻒ‬

‫ﻯ‬،

‫ ﻥ‬/ ‫ﺷﺖ 'ﻭ ﺯ ﺍ ; ﻯ‬١‫ﺭ ﻭ ﺭ ﺭ ﺍ ﺀ‬

i i l t if iiil i

Ey H u r i â n -k i n ig û -k â ri g irift, Z ü r r â b ü -g z â şt û z â r i g irift.

•Ne m u tlu 0 k im se y e ki i‫ ؟‬în iyi c ih e tin i tu tm u ş y a n i z o ru ve t a ’. " " m u b ıra k m ış, ta z a r r u , ve â m â n y o lu n a g itm iştir.» ٠ ٠. linki k u la y a k ışa n : A lla h a k a r ş ı y a n ş a k a lk ış m a k degil, İlticâ ' ,...1"a d ü şm ek , c a n d a n , gönU lden .A m a n y â R abbi» d em e k d ir, 1257

‫ب‬

‫ر ﺟﻮ ن‬

‫ و ذ د‬٠ ‫م ﻗﻔﺎ‬

125 .

‫ﻟﻮﺵ‬٠ ‫رد ﻓ ﻮ ﺭ ﺏ‬ ‫ﻭﺵ‬٠ ‫ﺯ ﻭ ﺑ ﻮ‬

‫ﺀ‬

‫ﺣ ﺎ‬

: ‫ﻵ‬

‫ﳿ‬

‫ﺍﺭ ﻯ‬

‫ﺔ‬

‫ﺣ‬

‫ﺓ‬

‫ ؛‬: ، ‫ﺕ‬y r ki..‫ﺀ‬

٠1

‫ﺋﲂ‬٠‫ ﳝ ﰷ‬٠ ‫ﻋﻨﺎ ﻣ ﺮ ﺩﺍ ﻯ‬

c

٢

‫؛‬

‫ﺓ‬,‫“ﺕﺀﻱ؟‬ ‫ﻕ‬

:

(7) Sûrei llicr: 39.

C70

‫ﻳ‬

:

‫ﱒ‬

٠٠ .‫؛‬e r k a z a sen i gece gibi k a p la y a c a k v e k a r a n lık ta b ıra k a c a k o *٠٠٠’' ٠٠ y ‫؛‬n e ٥ ’ «.k â z a â k ıb e t e lin d e n t u t a r , a y d ın lığ a ç ı k a n r l'ı'.an k a r a n l ı k ^ k a la c a k , y o lu n u b u la m a y a c a k o lu rs a ta b i ’‫ ؛‬b a ğ ı ‫اﻫﺎ' ا‬٢; ; ٠; ; ‫ ت‬der" im d a d d ile r N ih â y e t b iri g e lip e ^ n d e ıi ‫؛‬t u î r : ٠*٠٠" ٠٠ tü ru r, a y d ın lığ a «،r٠ ‫؟‬: ik a n r . B u n u n g ib i b lrk lm s O d e g a fle t Zul d u ş t u n ^ a d ım ın ı a ; ; ; ; . : . ‫ ؛‬ac&k yer ‫ ؛‬e tm e ş a ş ırd ı m i A lla h a ‫ " 'ا‬-١vf،k-i İlâ h în in d e s tg iri o lm a sın ı ta le p eylem eli. 0 v a k it lû tf-i R a b y«t ...... ‫؛‬o n u n e lin d e n t u t a r ve h id â y e t c a d d e sin e ç ı k a n r KezâZ ş ir ٠ ‫ ذ د‬١ ‫ د ار ﻧ ﻤ ﺪ ج'ﻧﻰ‬٠ ‫; ﻧﺼﺎ‬ ‫ﲠ ﺪ ﺩﻭﻣﺎﻥ ﻛ ﻨ ﺪ‬

‘: : ، ‫ ؛ ؛‬. . j ‫ﻊ‬

‫ﻧﻀﺎ‬

1258

٠ ‫ﻟﻢ دررا‬٠ ‫ ذإ ب‬٠ '‫ن‬٠

٠ e g e r d â m i n fi-h în .m ‫ﺀ‬٠‫ﺍﻉ‬ ‫ ؛‬،٠‫ﺳﻞ‬ : ٠ cnuem : ٠der: râh-i hukm.

:

‫ﺩﻧ ﻦ ( ﺭ ﺩ‬

,G e r K a z â p ö ş e d s iy e h h em -ç tın ş e b e t H em K a z â d e s te t b i-g ired â K ib e t .

‫ﺑﺪو‬

‫ﺃ ﺭ ﺩ ﺩ ﻫﺎ ﺷ ﻮ ﺩ‬

1255 1255

‫ ت‬.‫ط‬

1‫ غ‬٠ ‫ا ن‬

٠

٠

‫ﳕﺎ‬

،.hloı in se cd esin e k ıb le ve m ih ra b o lm u ştu r.

H em K a z â c â n e t d ıh e d d e rm a n k ü n e d .

‫ﺍ‬

*I.fter k azâ, y ü z def a c a n ın a k a s d e d e rs e . y in e o k a z â , s a n a c a n ........ d e rd in e d e rm a n eder.» ٠»ylo d eğil m i? H ep im iz m ü k e rre re n h a s ta la n m ış , y â h u d b ir te h ٠ı،Hiy٠١ d ü şm ü ş, belki de h a y â tım ız d a n ü m id kesecek b ir h â le gelm i٠'.d ir, T a b i.‫ ؛‬o h âl. h ü k m i k a z â ic â b ıd ır. F a k a t y in e o k a z â te.siriy le ٠ı٠٠،،inlığı v e te h lik ey i a tla tm ış , â fiy o t ve n e c a t b u lm u şu z d u r.

r٠7i

KUYU C İV A R IN A G ELİN CE TA V ŞA N IN ARSLANDAN G ERİ K A L M A SI.

‫ر ز آن >ﻝ‬

‫ >اد ئ ا ﻛ ﻧ د‬0

,Ç u n -k i n ezd -î ç â h â m e d ş ir d id K 'e z -re h 'â n H a rg û ş m â n d û p â -k e §‫؛‬.d K u y u c İv â rın a y a k la ş ın c a a re ia n b a k t، k t ta v ş a n g e ri y a k s ü r ü y o r ،:,.

k a lm ış »

1263 ‫ﺀﺩﺍ‬ ‫' ﺩ ﺭﺍ‬

y

‫ﻝ‬

‫ﻟ ﳭ ﺬ ﱉ‬٠ ‫ﺍ ﻭ‬

;

٠ ‫ﻛ ﺶ‬

‫ ﺍ ﻯ ﺫ ﺍ ﺩﰉ‬٠

GOft p â v â p e s k e şîd l tu ‫ ؟‬٤٢â ٠ ,P â y r a v â p e s m e -k e ş n iş e n d e r - â A rsla n d e d i k i »‫ ؛‬n ‫؟؛‬، n a y a k s ü rü y o rs u n ? G e ri k a lm a , ö n e d ü ş ..

1264 ‫ﺩ ﺕ ﻭ ﺍ ﻯ ﻭﺍ ﺕ‬

.

‫ ﻣ ﻚ‬٠‫ﺍ‬

‫ﻭ ﺩﻝ ﺍﳒﺎﻯ ﺭﺑﺖ‬

‫ﺭﻧ ﺪ‬

‫ﻭ‬١ ‫ﻥ‬٠

‫ﻛ ﺖ‬

‫؟ﻑ‬

G ö ft k ’ü p â y e m ki d e s t ü pây re ft.

Cân-1 m e n le rz ld u d il ez-cây re ft.

«T av şan c e v a p v e rd i kİ! A y ağ ım n e re d e ? K o rltu d a n el, a y a k kalUiad،. R U hum titre d i, k a lb im y e rin d e n fırla d ı..

‫ ا‬259

‫ﺩ‬

‫ ﺭﺍﻣﺖ‬١ ‫ﺍ ﺍ ﻧ ﺰ زﺫ ﺍ‬ ‫راﻫﺖ ﻛ ﻞ د‬ ‫ﻧﺎ ﻣﻣﺪﺪ ﺍاوﺭ ا‬

‫ ت ﻧﻤﺪ‬٠‫ ﻛ ﻞ‬٠‫ر اراز ﺑ ﺮ خ خ‬ in K a z â S ad b â r e g e r r â h e t zen ed , B e r-firâ z -î ‫ ؟‬â r H H a r g â h e t z e n e d .

«Bu k a z a , y ü z d e f a y o lu n u v u r m u ş o ls a d a y in e s e m â n j n f e v k i‫؛‬ fle s a n a ç a d ır k u r a r .* Y a 'n l â li m e r te b e le r e ç ık a r ır .

E v et. R ‫؛‬zây -I İ lâ h în in k im d e ve n e d e o ld u ğ u b ilin e m e z . B id a y e t fis k u f ü c ü r İç in d e y a ş a y a n b i r i g ö r ü lü r . L â k in g ü n ü n b ir i n d e o sik ş a h s a h id â y e t g riş ir, b i r d e n b i r e b i r s a l â h k e s b e d e r. K a z â y -1 ila . o n u p e k y ü k s e k b i r m e r te b e y e ‫ ؟‬i k a n r .

1280

.

‫ د ت‬٠‫ ف ; أ‬٠ ‫داﻧﻰ ا ﻧ ﻚ‬١‫ م‬/ ‫ا ذ‬ ‫ ف ا ش ﻧﺜﺎ د ت‬، ‫'ا‬ E z .k e re m d â n in k i m l- te r s â n e d e t.

T â b e-m ü lk -1 im e n l b l-n ş ftn e d e t.

« K a z a n ın s e n i k o r k u tm a s ı n ı k e r e m e s e r i bu. o , s e n i m ü lk ü n e o t u r t m a k !‫ ؟‬in d ir.* C e n a b -I H a k K u r.ftn -1 H a k l m ’in d e ‫ذ‬

e m n l^

«Ey m ü 'm tn lo r . A lla h in d in d e e n z iy â d e k e r im o la n ın ız v e o n d ‫'؛‬ ،a z la lk r a tn g ö re c e k b u l u n a n ı n ız o n d a n e n ‫ ؟‬o k k o r k u p b u y u r u y o r, H e m e k k) d ü n y â d a A lla h ta n k o r k a n f th ire tte e m in o la c a . ve ،nd-، IlA h.de ik rftm g ö r e c e k tir .

12.1 ‫ ن ﺳﻔﺎ ن ا؛ان د ا و د ﻛ ﻨ ﺖ د ر‬٠‫ا‬

‫ ﻛﻠ ﺶ و ﺛ ﺮ‬٠‫و ﺗ ﻤﺄ خ‬٠" ‫ﻛﻞش ﻛ ﻞ‬ In s u H i n p â y â n n e - d â r e d g ‫ ؛‬ş t d lr, G û ş k ü n t ٥ K ıS S a -I H a r g û ş u şlr, «Bu s ü z ü n . y a ’n l k a z â v e k a d e r b a h r i n i n s o n u g e lm e z . S ö z d e u z a d ı, v a k it g e c ik ti. A n t k t a v ş a n v e a r e l a n k ıs s a s ın ı d in le.*

872

1?.‫ت‬ 7

‫ن ﺟﺮس‬٠»‫و ﻫﻤﺎن اﻣﺪ ج‬٠ ‫دس و ا‬ ‫ ر ى‬٠ ‫ ى ﺁﻛﻪ ﻛ ﺪ د ب ﻃﻒ‬٠; ‫ ذف‬1 R e n g u b û g a m m a z a m c d ç u n ce./e.;.

E z -fe re s â g e h k u n e d b â n ٠i fe re s, .R e n k v e k o k u , ç ın g ı r a k g ‫؛‬b ‫ ؛‬g a m m a z lık e d e r. A tm k iş n e m e s i in . ,.a n a a t i b ild i r i r v e b u l d u r u r . .

Y a 'n i k e r v a n l a r d a k i h a y v a n la r ı n b o y u n la r ın d a k i ç ı n g ı r a k l a r n a .,il k e r v a n g e ç tiğ in i h a b e r v e r i r s e ‫ ؛‬r e n k o lsu n , k o k u o ls u n b u n l a r d a m e n ş e ,le r in i a n l a t ı r l a r . K e z a b i r a t i n k iş n e m e s i, b u l u n d u ^ ı y e r، ih.

I>.'،r e d e r B u n u n g ib i b i r y ü z ü n s a r a n n a s ı . s a h ib in in k o r k tu ğ u n a , y â l u d h a s t a b u l u n d u ğ u n a , -k ız a rm a sı d a y in e s a h ib in in s ık ıld ığ ın a ve u t a n d ığ ın a d e lâ le t e y le r.

12.8

‫ا ك ﻫﺮ ﺟﺮ ى و ا ﻣ ﺪ زو ﺧ ﺮ‬ ‫ا داﻟ ﻰ ﺑﺎ ك ﺧﺮ ازواﻧﻚ در‬ B â n k -i h e r- ç îz l r e s â n e d z 'û H a b e r.

T â b i-d â n l b â n k - i H a r e z - b i n k l d e r .H e r ş e y ’ln se si. ٠ ‫ ؟‬e y d e n h a b e r v e r ir . S es v a s ıta s iy le , (iııırm a s ın ı k a p ı g ı c ı r d a m a s ı n d a n a y ı r d e d e r s in ..

m erk ep

1269 ‫ ا ن‬٠‫ذ ك‬٠‫ﺑﻐﻤﺮ ر‬.. ‫ﻛ ﻨ ﺖ‬

‫ اﻟﻨﺎف‬، > ‫ > ﺀ ﻓ ﻠ ﻠ ﻰ‬/ G â ft P e y g a m t e r be-tem y ı'z-i k e s â n .

M ^ r' m a H fJ y y u n İe d â T a y y i ’l i s â n . . H a z r e t l P e y g a m b e r S a llâ H â h ü A le y h i V esellem : i n s a n l a r ı n tem 1'l^ ln e k a r ş ı ile r ş a h ıs , t a y y -1 lis â n ı, y a 'n i sö z sö y le m e si a ltm d a gizli Illr. b u y u r m u ş tu r .» . i n s a n d ilin in a l t ı n d a g iz ild ir . H a d is in e İ ş a re t e d ilıy o ı. E vet, ili '.lifi, lis â n ı te k e llü m ü a l t m d a g iz lid ir.B ir k im s e n in m a 'n o v i n ıâ h iy y e tl. ٦.~٥

12.5

‫ زد‬K ‫ض‬. ‫ ﻧﻰ‬١‫و ق ووﻳﻤﺮ‬ ‫أ ﺧ ﺮ‬٠‫زاد ر و ن ﺧﻮد ﺑ ﻬ ﺪ د ح‬ R eng-İ n i y e m r â n e -m l-b in i ç u z e r.

Z .e n d e rû n -İ H o d d ib e d r e n g e m H a b e r. « Y ü z ü m ü z ü n r e n g i n ‫ ؛‬g ö r m ü y o r m u s u n ? A ltm g ib i s a p s a r ı o ld u . r e n g i, İç im in h â lin d e n h a b e r v e riy o r.»

١٠ü z ü m ü n

1266

‫ ' ت‬. ‫ ﺻﺮف ﺧ ﻮ ا د‬، ‫ﺑ ﻮ— ﺑ ﺎ ر‬

‫ق‬

‫ا‬-

‫ ت‬-‫ ا‬٠‫ د‬٠‫ﺑ ﺬ م ﻋﺎرف ﻣ ﺮ ى ر ا ﻣﺎ‬ H aK ç u s î m â r â m u a r r e f H â n d e e s t. Ç eşm -i â r i f s û y -i s im â m â n d e e s t.

•C e n â b -ı H a k . s im â h a k k ın d a (m u .a r rif) d e d iğ i iç in â r i f in g ö z ü s îm â d a k a lm ış tır.»

C e n â b -ı H a k , Z â -ti A k d e s-i N e b e v i'n in m a 'iy y e tin d e b u l u n a n l a r ı , y a ’n i E s h â b -ı K ir a m ı m e d h iç in « O n la rın a lâ m e t l e r i y ü z le r in d e d ir . y ü z le r in e b a k ılın c a îm â n a lâ m e t i g ö r ü n ü r» b u y u r m u ş t u r . K e z a . « M ü c­ r im le r s ım a la r ın d a n t a n ı n ı r , b u y u r u y o r . H a k ik a te n b i r a d a m ı n s û r e t i \ e s im â s ı, s ir e t ve rrıa’n e v iy y a tın m a y n a s ıd ır.

S e n n a s ıl â d e m s in , is t e r sö y le , is t e r s ö y le m e ‫؛‬ Ş e n d e k i m â h iy y e ti e n z â r a s im â sö y lü y o r.

E v e t, s â lih b i r k im se , y ü z ü n d e p a r l a y a n s a lâ h n û r u n d a n b e lli olu r. K e z â fâ s ık , a y y a ş b i r h e r i f de, y in e ç e h r e s in in a lâ m e t l e r i n d e n a n , a ş ılır. B irin c is in d e n n a z a r n e k a d a r h o ş la n ırs a , İk in c is in d e n o d e r e ­ ce n e f r e t e d e r. O n d a n d o la y ıd ır k i â r i f i n g ö z ü , g ö r d ü ğ ü ş a h s ın s im â s ın a b a k a r . B a k a r b a k m a z d a o n u n n a s ıl b i r m a h lû k o l d u ğ u n u a n la r .

N ite k im H a d is-i Ş e rifte : «M ü’m in in f ir â s e tln d e n s a k ın ın . Ç ü n k i o, A l­ la h n û r u ile b a k a r v e s e z e r , b u y u r u lm u ş tu r .

«74

‫ ا‬273

‫آ ﻧ ﻚ در ﻫ ﺮ ﺑ ﻪ ﻟ ﻮ ر د ﺑ ﺬ ﻛ ﻨ ﺪ‬ ‫ﻭ ر ﻟﲊ‬٠‫ ﺧ ﻮ ﻥ‬٠‫ﻫﺮ د ر ﺧ ﺬ اذ‬ A n ık i d e r .h e r .ç î d e r - a y e d b i ş k e n e d , H e r d i r a H t e z -b İH u ‫ ﺳ ﺎ ة‬û b e r k e n e d . . H e r n e y e g ire e k i r a n , h e r a ğ a c ı d ib in d e n v e k O k fln d e n sö k en .»

127.

‫ى‬

٠٠‫ ن آ ﻣ ﺪ آ د ة از و ى‬٠‫در‬

‫ ﻟﻤﺎت‬٠‫ ا‬٠‫آد ﻣ ﻰ و ﺟﺎ ﻣﻮر ب‬ ^ r - m e n â m e d â n - k i e z-v ey ‫وﺟﺞ‬٤ m â t ٠ A d e m i vU c â n -v e ٢ c â m id n e b â t. . i n s a n l a r ı , h a y v a n l a n , n e b a t a t ı v e c e m â d â tı m a t e d e n şe y . y a < lüm b a n a geldi.»

“٠

1275

‫ د ﻛ ﺎ ت ازو‬١‫ا ن ﺧﻮد اﺟﺰا‬ ‫ و‬.‫ئ ر د‬

‫ وﻧﻚو‬. ‫زردرد‬

i n H o d eczâC nd k ü l li y â t ez-û, z*‫؛‬r d k e rd ^ r e n g u f â s id k e r d e b ۵ .

٠ın

.F i l h a k i k a b u n l a r c U z 'ly y a ttır. Y a ln ız b u n i a n n d e ğ il, k ü llly y â d a ö lü m d e n r e n g i s a r a r m ış , k o k u s u b o z u lm u ş tu r.»

٠

127«

‫ا ؛ ذ ذ و ؛ ﺛ ﻜ ﻮ و‬٠ ‫ر‬

‫د‬

l.

T â c ih a n g e h s a b i r e s t û g e h ş e k û r , B û s tâ n g e h h u lle p ü ş e d g â h 'Ur. « Ö lü m ü n t e s i r i c i h â n a ‫؟‬â m ild ir , o d a b a 'z a n n i 'm e t e n a il o ld u p u l‫ ؟‬،n ‫ ؟‬a k ir , b a ’z a n d a b e lâ y a v e m ih n e te u ğ r a d ığ ı İç in s â b ır d ır . lio s ta n . b a 'z a n ‫ ؟‬e m e n v e y a p r a k t a n e lb is e g iy e r, b a 'z a n d a a ğ a ç la , lin in y a p r a k l a n d ö k ü l ü r , ‫ ؟‬ip la k k a lır.»

077

im ve i r f â n ı, t a h s il d e re c e s i k o n u ş m a s ı n d a n a n la ş ılır . B ir ‫ ﻟ ﻸ ى‬1‫ ا‬u lem a k ıy a f e tin e g irs e d e . d e v ir d iğ i ç a m la r d a n , s a v u ı d u ^ ı h e y e z a n l a r ،la n c e h li m e y d a n a ç ık a r . L is a n ve k o n u ş m a bO yle o ld u ğ u g ib i r e n k ve s im a d a bO yledir.

1270

‫ ذأﻧﻰ‬٠‫ ن دو دد‬٠ ‫ ذ د‬٠‫ر ؛ ﻟ ﻤ ﻤ ﻨ ﺰ‬ R en g -İ r û e z -h â l-i d il d a r e d n iş a n , R a h m e te m kU n m ih r -i m e n d e r d i l n iş a n . « Y ü z ü n r e n g i, k a lb in h a li n d e n n i ş a n v e r ir . B a ’z a n y ü z ö y le b ‫؛‬r l e n k a lır , g ö z ö y le b i r n a z a r e d e r k ٤٠ 0 r e n k v e o b a k ış ‫ ؛‬H â lim e acı, k a lb in d e b a n a b i r m u h a b b e t m e v k i'، v e r d e m e k o lu r.»

1271

‫ داود اﻟﻤﺚ ﻏﻚر‬i r ‫ر ك ووى‬

‫ ى ﻧﺮد دارد ا ك ﻧﻜﺮ‬,‫و د ر‬ R eng-İ r ü y -i s û r H dared bank-i ş ü k r.

R e n g i r ü y -i z ^ d d a r e d b a n k -٤ n ü k r . « K ırm ızı y ü z ü n I ls â n -1 hali, ş ü k ü r d ü r . S a r a r m ış y ü z ü n meali de İ n k â r d ı r ..

B u n la rın b e y a n ın d a n s o n r a b a h s e d ö n ü l ü y o r v e t a v ş a n lis a n ın d a n d e n iliy o r k i : 1272

‫رد‬

‫؛‬

‫ د ا ك د— ت و‬٠‫ر س آ‬

‫ﺑ ﺎ رد‬

‫و' ك رو و ووف و‬

B e r-m e n â m e d bank d e s t ü pa b u r e d , R eng-İ r û v û K u v v e t ü s im a b u r e d , ،r,:-٠r?n ö y le b i r s e s g e ld i ki; e lim i d e , a y a ğ ım ı d a , y ü z ü m ü n r e n g i , ‫؛‬li d e . v ü c û d u m u n k u ١,'v e t،n i d e , s îm â m m b e ia g a t- i k u d r e t i n i d e göiü rd ü .»

Y a 'n i ile rid e b ir a r s la n o ld u ğ u n u b iliy o ru m . O n u n o r a d a b u l u n , m a s: b a n a ö y le b i r d e h ş e t v e rd i ki. ö lü m ses، İşitm iş g ib i o ld u m . '‫؛‬rn

،2.8. ‫ د ب‬١‫ ﻻ‬5‫ا ن زﻣﻰ اﺗﻜﻮﻧﻰ‬ ‫اﻣﺪرآود زرﻟﻪ ﻧﻰ دررز ب‬ in z e m in -‫ ؛‬b â - s ü k û n ‫ ﻵ‬b a -e d e b , E n d e r- ٥r e d z e lz e le ? d e r-le ra -i te b .

•B u s a k in v c e d ıb o la n a rz ı d a z e lz e le , s ıt m a y a u ğ r a m ı ş g ib i titı e tir.»

H u s û s iy le , z e lz e le -‫ ؛‬k ıy a m e t, d a ğ la r ı a tılm ış p a m u k g ib i f ı r l a t a ­ cak, i n s a n l a r ı d a ğ ılm ış p e r v a n e le r h â li n e g e tir e c e k tir .

٠‫ ﻗ ﺔ ذ ا ا ة ﻳ ﻴ ﺊ‬٠ ‫ا ﻗ ﺄ ؟ ﻟ ﻪ‬ Y â n i ‫ • ؛‬K ıy a m e tte i n s a n la r , d a ğ ılm ış p e r v a n e le r g ib i o la c a k tır , ,a ğ la r d a a tılm ış p a m u k h â lin e g ir e c e k tir ...

1281

‫ و ف‬، ‫اى ) أ ك ؤ ن ﺑﻼى ر د‬ ‫ اﻧﺎ و ﺧﺮدووﻳ ﺚ‬٠‫ ى ' ﻟ ﺖ ا د و ج‬٠.

E y b e s â k ü h z 'in b e lâ -y î m u r d e rik .

G e ş t e e s t e n d e r .c ih â n û H u rd e rik .

“D ü n y â d a n e k a d a r d a ğ , b u a r d a k a l a s ı b e lâ d a n u f a la n m ış v e k ilin lıa lin e g e lm iş tir.»

1282

‫ل ﺀﻗﺰن‬

‫ وا اووح‬٠ ‫ا ن‬

‫ و ﺀذن‬: / ‫; ﻗﺨﺎ اً د و ا‬١‫ﺟﻮ‬ în h e v â b â - r û h â m e d m u K te rln , Ç u n K a z â â y e d v e b a g e ş t û 'a fin . <‫ ؟‬u l ı a v .i r û h u n k a r in i, y .a'n i t e n e f f ü s ü n v e h a y â tı n s e b e b i ik e n l i ’. z â g e lin c e y in e o h a v a m ü t e ’a ff in v e n â k il-i v e b a o lu r.»

f ٠s ١ Sure; Karini 4-5

‫ﻻ‬7 ‫ا؛‬

‫ ا‬277

‫ ;' د ا;ﻣ ﻮ ن‬/

‫ًاﺗﺎﻟﻰ‬

‫ رﻛﻠﻧﻰ‬٠ ‫ ا د ﻳ و ﺧود'و‬٠‫ف‬٠‫ء‬

:Lr;;:

A f tâ b i k 'û b e r â y e d

«A teş r e n g in d e d o ğ ^ n v e te p e t a k l a k o la r a k g u r u b e d e r ..

m ü d d l t e ç l n c e z e v a le ugTar

1278

‫ﻻف‬٠ ‫و‬٠‫ا ﺧﺰا ﻻ؛ * < ;ج‬

‫إ‬

‫ﺗﺘﻼى اﺣﺰاﻓﻰ‬٠ .‫ﻟ ﺤ ﻆ ﻟﺤﻂ‬ A H te r â n İ t a f t e b e r -‫ ؟‬,â r - T â K .lA h z a l a h z a m ü b tel -y ! i h tl r a K F e le k . ‫ ؟‬. a r d a ğ ı n d a , y a ’n i f e z a d a p a r l a y a n y ıld ız la r d a . a n e n f e a «.n e n ، h ti r â k a m ü b te ia o l u r l a r B ir y ıld ız ın İ h ti r â k ı ‫ ؛‬G ü n e ş le b i r d e re c e y e g e lm e s i v e g ü n e ş z i y a

SI ile g ö r ü n m e z o lm a sı, y â h u d d a b u n a y a k ın b i r şe y İm iş .

1278

‫ ا ل‬٠٠‫ اً و اﻳﺰود ؤاﺧﺰ دو ج‬٠‫ ا‬٠

‫ﺟﻮف ﺑ ﺎ ل‬٠٠‫و ه‬١‫ﺷﺪ ذ و غ وق‬ M a h k 'û efzU d z 'a H t e r d e r c e m â l , Ş u d zi-renc-1 d u K K û h e m -‫ ؟‬u n H a y a l.

«A y k i g ü z e llik v e p a r l a k lı k i t i b a r i y l e y ıld ı z l a r d a n f a z la i k e n 0 d a (d ik i i lle tin d e n h a y a l g ib i o lu r.» ( H ü m m e d d ık l‫ ؛‬B ir h a s ta l ık İm iş ki e s k i t ü r k c e d e o n a in c e a ğ n t a 'b i r o l u n u r v e m ü b te ia s ım s o n d e re c e d e z a 'if la t m n ı ş .

C e n a b -I P ir, k a m e r in b e d ir h a lin d e l ı ü t ü n y il d izi a r d a n p a r l a k g ö r ü n ü r k e n , h i la l h a lin e g e lm e s in i, h a t t a g ö r ü n m e z h a y a l ş e k lin e g ir m e s in i h u m m a y - ı d i k k a t u t u l m u ş b ir h a s t a n ı n z a 'f ı n a b e n z e tiy o r. G e c e le rim iz i p e k ç â 'ir â n e a y d ın l a ta n a y in d a te b e d d ü l v e t a ٠ h a v v iile u ğ r a m a k t a n k u r tu l a m a d ığ ı m sö y lü y o r.

fi78

E s k id e n a r z ı sA،j،l. foloftl m u to h a r r i k z a n n e d e r le r , d o k u z fclc g o nl>.، ، t ‫ ؛‬s'a» n â m ، n j v e r ip o n l a r , a r z ü z e r in d e k i m a h l û k a tı n b a b a ‫ ا‬, ‫ ا ا ا‬. . a n â s ı r ı e r b a 'a ) d e d ik le ri su , a te ş , h a v a ve to p r a g ı d a , tn ıe v û ،‫ا‬, ‫ ا‬.I seliise) y a 'n i c e m a tJ. n e b a t v e h a y v a n i n a n a l a n s a y a r l a r d ı e le k le r d e m ü d e b b i r vo m ü e s s ir b i r k u v v e t v e h m e y le y e n le rin '-، t Ilk a d m ı c e r h İçin H a z r e t- i P ir: o ğ u lla r ı n a s ıl k a z ü v e k a d e r i n m a i l ٠‫اااال‬،‫أ‬٠ -ise f e l e k le r d e ö y le d ir, o n l a r d a h ü m - i k a z â n m z e b û n u d u r , d i ı٠ı<

1287

‫ ﺍﻭﺟﺎ‬٠‫ ﻣ ﺎ‬٠٠‫ ﺍ‬٠ ،‫ﺱ ﻭﻡ‬٠‫>ﻡ‬

٠

r

‫ د و و اذ ﺳ ﺪ و ز ى ﻓﻮج ﻓﻮج‬١ G e h h a z iz û g e h m iy â n è g à h Êvc.

E n d e r-U e z -s a 'd ‫ ه‬n a h s i f<‫؛‬v c fève. .!-e le k le rd e k i y ı ld ı z l a r d a b a .z a n I h a d i d l , b a .z a n ( v a s a t) . b a ’z a n ‫ اا'اا‬٠ n o k t a l a r ı n d a b u l u n u r l a r v e b u n o k t a l a r d a t a k ım t a k ım s c a d e t ٠٠١ n n h U s e t v a r d ı r ..

I l a d i d i B ir ş e r a r e n i n g ü n e ş te n e n u z a k b u lu n d u ğ u , ev e de: E n g ü n e ş e y a k la ş t ığ ı n o k t a İm iş ki, m ü n e c c im le r e g ö re , b u u z a k İM'jip y a k l a ş m a k t a n a r z ü z e r in d e s e â d e t ve n u h û s e t h a ll e r i z u h u r a ٠tü lm ü ş.

* ly tid e

( :e n â b -1 M e v lâ n a ş u b e y a n a t t a n s o n r a , in s a n a h i t â b e d e r e k di» n rk l‫؛‬

1238

‫ا ﺧﻠ ﻂ‬٠‫از ﺧﻮد اؤ ﺟﺰﱃ وك‬ ‫ ا ﺑ ﺎ ط‬٠ ‫ إ ﻛ ﻦ ﺣﺎﻟ ﻦ ر‬٠ ‫ م‬4‫أ‬ E z-H o d e z -c ü z 'i z i- k ü lh â m u H te liT , F^'hm m l-k ü n h â le t-1 h e r- m ü n b a s iT .

«Ey k ü lle r in i h t i l â t e c z â s m d a n v ü c û d a g e lm iş in s a n : h e r m tln . ‫ا‬,.٠-،‫ ااا‬٠١ v e h e r u n s u r u n h a lin i k e n d in d e n k ıy â s e t ..

Y iln i, s e n n a s ıl d e s t-i k u d r e t t e t e k a l lü b v e te h a v v ü l e tm e k te ise n , ‫اا‬،(‫ ا‬k ü lliy y â t d e d ig in ‫ ؟‬e y le r d e ö y le d ir. ‫اا)آا‬

1283

‫ ﺷﺪ‬٠‫ ﻣ ﺜ ﺘ ﺪ‬٠‫ دوﺣﺮ‬/‫ ب > و ش‬٠ ‫ ﺛ ﺪ‬٠‫ﻟﺮ ﻋﺪ ر ى ﻧ ﺮد و ﺗﺎخ و ﺗﺮ‬ A b-İ H o ş g e r r û h r â h e m .ş ir e şü d , D e r -g a d ir i z e ^ ‫ ة‬teJH û tir e §üd.

« H a y a ، v e r e n g ü z e l b i r s u , r û h u n h e m ş ir e s i m e s a b e s in d e ik e n u z u n c a m ü d d e t b i r ç u k u r d a k a la c a k o lu r s a s a r a r ı r , b u l a n ı r v e a c ıla . şır.* 1284

‫ال داد ت در روت‬

‫آ‬

‫ﺀوت‬٠‫ ر و ﺧ ﻮا د‬. ‫ ﻳﺎﰉ‬،5 ‫ م ؛‬٠ A te ş i k 'û b â d d â r e t d e r - b ü r ü t.

H e m y e k i b â d i b e r - û H a n e d y e m ü t. « A te şin b ıy ığ ın d a r ü z g â r , y a 'n i t a b i .a tl n d e k l b r v e a z a m e t v a rk e n . o n u n a le v le n ip y ü k s e ld iğ i s ı r a d a r ü z g â r ş id d e tle ü f le y in c e sOn er.»

1285

‫ ﺫ ﻃ ﺮﺍﺑ ﻮ ﺟﻮش او‬٠‫ﺍ ﻝ دو؛ا ﺯﺍ‬

‫ ا ى ﻫ ﻮ ﺷﺎ و‬٠‫ﻟ ﻞ‬.‫ ﻣ ﻜﻠﺘﺒ ﺪ‬٠‫ف‬ Hâl-1 d e r y â z 'iz T irâ b û c û ş -i ü .

FChm k ü n t e b d ilh â y i h ü ş - i û .

« D en izin k a b a n p ç a lk a n ta a s ı g ib i h a ll e r i n d e n k a z a v e k a d e r i n İ d r â k v e ş u .û r u d e ğ iş tir d iğ in i a n l a . .

1288

. ^ - > ٠٠J ٠ - ^ ٠; J ٠١ ^

Ç a rH -i s e r - g e r d â n kİ e n d e r -c ü s t-ü -c û s t.

H â l-i û ç u n h â l-i f e r z e n d â n - i ü st.

« D e v re d e re k t a l e p v e t a h a r r i d e b u l u n a n fe le ğ in h â li d e o ğ u l la r ı ­ n ın h a li g ib id ir.«

.80

‫اس ت‬٠ ‫\ﻧﻰ ز آ ﻧﺬ ى ﻣ ﺪ‬f x ‫ز‬ ‫ﻳﺎﻧﺜﺎ ن ﺟﻨ ﻚ ﺧﻮﺍﺳﺖ‬.‫ د ر‬٠١‫داف‬ Z in d e g â n i z 'â ş iti- î z id d iıâ s t.

M e rk d â n e n d e r - ın i y â n ş â n c ٥n g H â s،.

.

.H a y a t . Z idlann i 't i l a f v e i m tiz a c ıd ır . A r a l a r ı n d a c e n k o Jm a sı ise

ı lü ın d ü r

.»

،n s a n h a s t a l a n d ı ğ ı s ı r a d a y a h a r â r e t d e r e c e s i a r t a r , a te s l e r h.mılc t u t u ş u r , y a n a r . Y â h u d .h a r â r e t d e r e c e s i d ü ş e r d e t i r t l r t i t r e r , ‫اا‬٠‫ ااا‬b u h a l l e r a n â s ı r -1 a s lly y e d e n b i r i n i n g a le b e s i d e m e k t ir k i d a h a .، ، /la lu ş a c a k u l u r s a h a s t a ö lü r.

٠

1 2 .8

‫ و ; ا‬/ ‫ ن ﺛ ﺮ ﻻ و‬٠١ ‫ ف ﺣﻖ‬٠‫ل‬ ‫ﺍﻟﻒ ﻭﺍﺩﻣﺖ ا ي دو ﺿﺪ دوووا‬ L û T f-i h a K K in ş i r r â v ü g U rrâ , l i f d â d e s t i n d u zıdd-1 d ü r r a .

• A Jla h m lü tf ü , b u a r s l a n l a y a b a n e şe ğ in e , m e s e la h a r a r e t l e b a . i l l e t g ib i b i r i b tr ln e u z a k ik i Zidda ü l f e t v e tin s iy e t v e r m i ş t i r ..

1284

‫ود‬٠ ‫وف ﺟﻬﺎن رﻧﺠﻮو و ؤﻏﺪال‬٣ ‫ود‬٠ ‫ ل‬، / ‫ ﻣﺤﺐ د ﻧﺠﻮر ا‬٠‫ب‬ Ç u n c ih a n renC Tir u zindanl b u v e d , Çî a ceb ren cû r e g e r fâ n i bû ved .

‫ا‬٠‫ا‬

.M a d e m k l d ü n y a , k a z â t a k i b a t ı n d a n h a s t a d ı r , b i r h a s t a n ı n fa . « İm a s ı d a ş a ş ı l a c a k ş e y d e ğ ild ir.» ٠ ‫لﺀ‬:‫ا‬

1209

‫ درد‬, ‫ﺑ ﻮ ؛ ك ﻛﺪﺍﺫﺍ ﻭ ﻑ‬ ‫ ن ﺑ ﻮ ق ﻧﺈ ﻣﻌﺪ ووى زود‬١‫ اإث‬٠‫ﺑ ﺰ‬ Ç u n - k ٤ k i y y a t r â r e n c e s t ü d e rd , C ü z 'i J§ân ‫ ؟‬u n n e -b â ? e d r ü y -i z e rd . " M a d e m k ‫ ؛‬k ü î i y y â t ı n b ö y le te b e d d ü l v e t e g a y y i ir h a s ta l ığ ı v a rd ır, c ü z l e r i n i n n a s ıl o J u r d a b e n z i s a r a r m ı ş o lm a z ..

1280

‫ ﺙ ﻟ ﻊ‬٠‫ ﻟ ﱴ ﻭ ﺍﺩ‬٠‫ﻟ ﺐ و ﺣﻚ‬ H aSSa

c ü z 'i k 'û z î-a z d â d â s t c^m', û â teş û c ‫ ؛‬m '.

z'âbu H â k

« H u s û s iy le b ،r c ü z ‘ kİ! a n â s ı r ‫ ا‬e r b a ’a d e n ile n s u , t o p r a k , a te ç ve h a v a g ib i b i r b i r i n e Z id ş e y le r in i c t i m â l n d a n t e r e k k ü b e tm iş tir.»

r

‫ﻙ ﺟﺖ‬

1281 ‫\ ﻝ‬

‫ﺩﻙ ﻣﺒﺶ‬٠‫ﺳﻮ‬٢٠‫ﺍﻥﰒ‬

‫ﻛﻦ*ﻳﺶﺩﻝ ﺩ ﺭ ﺭﻟ ﺬ ﺑ ﺖ‬٠‫ﻥ ﺀﺑﺐ‬٠‫ﺩ‬ tn a c e b n e - b v e d k i m iş e z -g û r g c e st, v ' i n a c e b k ’in mJş d ü d e r -g û r g b e st.

«Diş! k o y u n u n k u r d d a n ü r k ü p s ıç r a m a s ı t a ’a ccO b e d e g m e z , a sil ş a ş ıla c a k ş e y , d işi k o y u n u n k u r d a g ö n ü l b a ğ la m a s ıd ır .»

Y a ’n l in s a n in k a lıb ı, b ir ib ir in e Zid b ir t a k ım m a d d e le r d e n m ü t e ٠ ‫ ؟‬e k k ild ir . M e s e la in s a n d a l،e m h a r â r e t. h e m r a t ü b e t v a r d ır . H a lb u k i h a r a r e t le r u t ü b e t b ir ib ir in in z ıd d ıd ır . S u a t e ş i s ö n d ü r iir , a t e ş s u y u t e b a h h u r e ttir ir . ٥ y le ik e n in s a n in k a lıb ın d a b u n la n n İ m tiz â c ı d iş i b ir k o y u n u n e r k e k b ir k u r d a g ö n ü l b a ğ la m a s ı k a b d in d e n d lr k i şaÇ ilacak ş e y d ir . H ü lâ s a :

٢.32 ،

‫ ا‬238

‫ ﻓ ﻠ ﺖ‬١‫ ﺀ‬f

‫ ; ( و د ا ا‬٠‫ ر ج‬٠‫ق‬

‫ز ا ك در ﺧﻠﻮت ﻣﻬﺎﻋﺎى د ﻟ ﺖ‬ K a 'r -1 ‫ ؟‬,e h b u -g z id h e r k 'û â K ile s t .z 'a n - k i d e r H a lv e t S a f â h â - y i d l le s t

٠٠،

A k،!!ı b i r k im s e , k u y u d ib in i i n t i h a b e d e r e k o r a y a » ‫ ؟‬e k ilir. Ç û n h a lv e t te s a f â y -1 k a lb h â s .l o l u r , .

129.

‫ ا ى ﺧﺎ ق‬١‫ت‬٠‫ ^ ﻳﻠﻞ‬١٠ ‫ﺷ ﺖ ﺑ ﻪ‬ ‫ذاق‬٠ ‫اى‬٠‫ ﻧﺮد ﺁ ( ﺳ ﻚ ; ﺩ‬r Z u lm e t-i ‫ ؟‬e h b ih k i z u lm e th â - y i H a lk .

S e r n e -b U rd a n k e s k i g lr e d p â y -i H a lk . .K u y u k a r a n l ığ ı , h a l k ı n k a s v e t v e z u lm e tin d e n e v lâ d ır . H a lk ın « y a ğ ın ı t u t a n , y a ’n l o n l a r l a i h t i l â t e d e r e lt p e ş le r in d e n a y r ı l m a y a n , Itaşın ı k u r t a r a m a z . .

H a lv e t: T e n h â c a b i r k ö ş e y e ‫ ؟‬e k ilip h a lk ın d a ğ d a ğ a s ı n d a n k u r ,ıılm a k v e A lla h ile o lm a k tır . H a lv e t h e r t a r i k a t t a v a r d ı r . A le y h is s a lâ t E f e n d im iz in n ü b ü v v e t i n d e n e v v e l C e b e l-i H i r â d a t e h a n n û s e y leillisi, l ii c r e tt e n s o n r a r a m a z a n a y l a r ı n d a i 't î k â f a g irm e s i, b i r e r h a lI e t idi. İç te 0 h a lv e t, h a l v e t e g ir m i? o la n ı h a l k ile i h t i i a t z u lm e tin d e n l،ıır ta r ır . A d e m -İ I h ti lâ t n e tic e s in d e ise k a l M e b i r s a f â h u s û le g e lir. Ş u r a s ı d a u n u t u l m a m a l ı d ı r k i h a l.v e tte n m a k s'a d : D e r t n u n ta h ،.ye v e ta s f iy e s id ir . B ö y le o lm â y m c a b i r k ö ş e y e ‫ ؟‬e k ilip d e o r a d a b in 1111.1ü k u r u n t u ile v a k i t g e ç ir m e k h a l v e t o la m a z . S e y h ü le k b e r (K u d .‫؛‬ise s i r r u h û ) ( F ü t u h a t ı i n d a d iy o r k i: « H a lv e te g ir e n b i r z â te b lrlt ll ٠٠nl h a lv e t in d e v e R a b b in in i n d in d e y â d e t d e d i, o d a ‫ ؛‬S e n i y â d e d e r , -m n R a b b lm le h a l v e t t e k a lm a n ııç o l u r u m c e v â b ın ı v e r t l . .

H a z r e t - ‫ ؛‬M e v lâ n â b a h s e r u c û île b u y u r u y o r k i : «88

.T A V Ş A N I N A Y A K S Ü R Ü Y Ü P G E R l K A L M A S I. S E B E B lN l A R S L A N I N S O R M A S I.

1295

‫ﺿﺪﻫﺎ‬٠ ‫ن ﺭﻭ‬٠‫ﺧﻮﺍﺩ ﺭﺛﺮﺍ ﻭ از‬ ‫ﻧﺪﻫﺎ‬. ‫ ام ز ن‬٠‫ﺀد‬٠‫ ت ﻣﻦ ﺑ ﻰ ﻣﺎ‬٠‫م‬ H â n d ber-şİT ‫ ة‬e z -în r û p .n d h â , GOft m e n p e s m â n d e e m z 'in b n d h a . « T a v şa n a r s la n a b ö y le n a s ih a t le r v e r d i v e b u k a y d la r d o la y ıs iy le g e r i k a ld ım , d e d i.• 1296

‫ا ض‬

‫و ﺯ'ﺳﺎﺏ‬٠' J ~ ( L

‫دﺑﺮ‬

‫ ن‬٠‫ﺑ ﺐ ﻣﻮ ﺗ ﺴ ﻤ ﺎ " ﺑ ﻢ ﺀص‬- ‫ن‬٠‫ا‬ ‫ ؟‬ir g o f t e ş t û z l-e s b â b -î m a r a z .

In s e b e b g û H â S S e g â n is t e m g a r a z . « A r sla n d a o n a d e d i kİ‫ ؛‬s e n . h a s t a lık e s b a b ın d a n , s e b e b i h â s ı s ö y le . B e n im is t e d iğ im od u r.* 1297

‫ ا ﻛ ﺪ ت‬٠‫ﻥ ﺛﺒ ﺮ ا"دران ﺑ ﻪ ﺀ‬٦٠ ‫ﻛﻐ ﺚ‬

‫ﺩﻭﺍﻥ ﺫﻝ< ﻧﺂﻧﺎﺕ ﺍﳑﺬﺕ‬٠‫ﺍ‬ G o ft â n ş îr e n d e r in ‫ ؟‬e h s â k in e s t .

E n d e r in K a l'â z i- â f â t im in e s t, « T a v şa n c e v a p v e r d i ki; o a r s la n , b u k o y d a sâ k in d ir ; b u k a l ’a d a ile r t ü r lü â f e t t e n e m in d ir ..

T a v ş a n ın b ö y le d e m e s i m ü n â s e b e t iy le H a z r e t-i M e v lâ n â h a l v e . te v e h a lv e t in m e n f a 'a t in e d â ir ş u ik ، beyt.i İrâd ed iy o r:

r.n4

■A R S L A N IN K U Y U Y A » A K M A S I VE K E N D İS İY L E T A V Ş A N IN

AKİSLERİN، Gö r m e s i . »303 ‫ در ر ﺧﻮﻳﺌ ﺶ ﻛ ﺌ ﻴ ﺪ‬٠'‫ﺑ ﻮ د ك ﺷﺮ ا‬

‫ﻳﻰدوم‬٠ ‫ئ ﺟﻪ‬٠ ‫ ﺷﺮ‬٠‫در دا‬ Ç u n - k i ş l r e n d e r - b e r i H işe ş k e ş ld , D e r - p e n â h - î ‫ ؛‬i r tA ‫ ؟‬e h m id e v ld .

١u

• A r s la n . t a v ş a n ı k o l l a n a r a s ı n a a lı n c a o n u n h im â y e s in d e k u y u k a d a r k o ş tu ..

»304

Ç u n -k i d e r ç e h b i- n g e r id e n d e n d e r - â b , E n d e r - â b e z -ş lr u û d e r - y â f t tâ b . * K u y u n u n iç in e b a k t ı k l a r ı g ib i, s u d a a r s l a n ı n v e t a v ş a n ı n a k i s ­ leri p a r l a d ı ..

»305 ‫د ر ﻛ ﻰ ﺧ ﻮ ش د د ا ذ ر "ﻧﺖ‬ ‫ﺛ ﻜ ﻞ ﺛﻴﺮى دد ر ش ﺧ ﻮ و ا ش ز ك‬ Ş l r aks-1 H i ‫ ؛‬d id e z -â b ، ٠ , Ş e k l-i ş ir î d e r b e r e ‫ ؟‬H a r g û ‫؛‬- .i z e f t -A r s la n k e n d i a k s in i n s u d a p a r l a d ığ ı n ı v e b i r a r s l a n l a k u c a g m . lift iri b i r t a v ş a n ‫ ؛‬e k lin d e g ö r ü n d ü ğ ü n ü m ü ş â h e d e e t t i .»

1306 ‫ﻟﺸﺪﺍ ﻟ ﺪ ﺭ د د‬٠‫ﺑ ﻮ ﻧ ﻚ ﺧ ﻤ ﻢ ﺧﻮ‬ ‫ دد‬٠‫ﺑﺬ‬٠ ‫ ا و ا ﻛ ﺬا ﺷ ﺖ ا د ر ﺑ ﻪ‬/ Ç u n -k i H aS m -1 H l ‫ ؛‬.r â d e r - â b d i d M e r-u rA b u - g z â ‫ ؛‬t e n d e r -‫ ؟‬.e h c e h ld A rs la n , h a s m i n i s u - ‫ ؟؛‬in d e g ö r ü n c e t a v ş a n ı b ı r a k t ı. ilip a tı ld ı ,.

K uyunun

6 .7

1300

‫ ﻧ ﺮ ﺳ ﻦ‬١‫زم اوو‬- ‫ﻛ ﻔ ﺖ ﻣ ﻰ آ ز‬

‫ ا ﺧﺮ ﺳ ﺖ‬٠٢‫و ﺑ ﻨ ﻜ ﻦ ﻋ ﺮ دو‬٠ G â ft p iş ‫ ة‬z a H m e m û r â K A h irest.

T û b i b in k 'â n ş îr d e r - ç e h b A zir e st. .A r s l a n d e d i kl: K o r k m a , U e r i g e l. B e n im k a h r e d e r . S e n b a k k i a r s la n k u y u d a m i?»

a ç a c a ğ ım

y a r i,

onu

1301 ‫ و ﻧ ﺪ م زاف اًﻟ ﺸ ﻰ‬- ‫ ن‬٠ ‫ﻣ ﻤ ﻦ‬ ‫ ﻟ ﺘ ﻤ ﺎ ى‬. ‫ ر ﺧ ﻮ‬. ‫ ا د و‬٠‫ ك‬/ G ö ft m e n S i l z l d . m z 'a n â te ç l.

TU m e g e r e n d e r - b e r l H Jçem k e ‫ ؟‬I. « T a v ş a n d e d i k l b e n o a t e ş t e n y a n m ış ım . Y a k la ş m a m , m e ğ e r kl

b e n i k o l l a n m n a r a s ın a a l a s ı n ..

1302

‫ مرم‬٠‫ ى ﻛﺎذ‬١ ‫ ن‬٠ ٠٠ ‫ ﻷ ت‬٠ ‫ا‬٠ ‫ﺣﺮﻡ‬.‫ ﺩﺩ‬٠‫ﰖ ؟ ﰷ ﱘ ﺏ‬ T â b e - p u ş t - i t û m e n e y kA n-İ k e r e m , C ٥ş m b ü - k ş â y e m b e - ç e h d e r -b i-n g e r e m .

«Ey k e r e m m a 'd e n i; a n c a k s e n i n m u z â h e r e t ln v e h i m â y e t i n l e g ö ­ z ü m ü a ç a r v e k u y u n u n İ ç in e b a k a b ilir im .»

cac

1308

‫ان‬،‫ ﻃﺰ ﻳﻼ‬:‫ﻟﺜﻊ‬

‫ ﺍﺩﺍﻉ‬٠٢

‫ ﺀﺍﺩﺍﻥ‬٩‫ ﺍ‬٠‫ ﺩ ﺀ‬٠ ;‫ ﻥ'ﻣﻊ‬١.‫ﰋ‬٠‫ﺍ‬

Çâh-i muzlim g،l٠şt zulm-î zailm ân, in-‫ ؟‬u ٥ -ln goftOnd cümie âlim ân. .Z a lim le r in z u lm ii. k a r a n l ı k k u y u g ib id ir k i a li m l e r i n h e p s i d e l.üyle d e m iş le r d ir ..

A le y h is s e lâ t E f e n d im iz de: « Z ulm . k ıy a m e tte s a h ib i i‫ ؛ ؟‬n k a r a n tık la r t e ş k il .e d e c e k t ir , b u y u r m u ş t u r .

1303

‫ﺩ ﺫ ; ﺍ ﻳﺰ‬

‫ث‬:‫ﻋﺪﺩ ت‬

H er-kin zâlim -ter ‫ ؟‬ehe? bâ-h£vl-ter ٠ 'Adi ferm U dSt b e d te rra beter.

- H e r k im d a h a fazla, z â lim ise k u y u s u , y a n k a r a n l ı ğ ı d a h a kork o n ç tu r . Adl-1 İlâ h îd e b e t e r İ‫ ؟‬in b e t e r v a rd ır.»

K u r ’â n -ı K e r lm ’de: « S e y y ie n in c e z â s ı d a o n u n g ib i se y y ie d ir» ı ’t'iıiliy o r. A z â b ın d e r e c e s i z u lm ü n d e re c e s in e g ö r e d i r B in â e n a le y h illi z â lim in z u lm ü n e k a d a r f a z la ise g ö re c e ğ i a z a b da. 0 n i s b e tte Iiittd h iş tir.

1310

‫ ﻓﺈﻟ ﻰ د ﻛ ﻰ‬.‫ازﺟﺎ‬

y

‫ا ىك‬

٠ ‫ﺵ ﺑﺎ ش ﺑﻜﻎ‬٠‫ﺭﺍﻯ ﻏﻮ‬.‫ﺍﺫ‬ E y k i tü ez cah z u lm l m i-k ü n î, E z -b e râ -y ! H iç ‫ ؟‬a h i m i-k e n i. .E y m a n s ıb ı v e m a k a m ı d o la y rs iy le h a lita z u lm e d e n , k e n d in ‫ ؟ ؛‬in Itııy u k a z m ış o lu y o rs u n .» i k b â l in e m a g r t r o l a r a k p e k a z ıy o r s u n .

Z u lm ü n k u y u d u r , s e n o n u k e n d in k a z ıy o r s u n

‫ذ د ﺑﻮد‬ ‫ﺭﺩ‬

. ٠‫آ ت‬

‫و‬١ ‫دوﺀﺗﺎد ا د ; ﺟ ﻬ ﻰ‬ ‫ ش ﺩﻭﻋﺎﺵ‬٠‫واﻧ ﻚ ﻃﺪ‬

D e r - f ü tâ d e n d e r- ç e h i k 'û k e n d e b û d , 2 'a n - k i z u lm e ‫ ؟‬d e r - s e r e ‫ ؟‬â y e n d e bUd. .K e n d i k a z m ış o ld u g u k u y u y a d ü ş tü . Ç ü n k i c ttig i z u lü m le r ş ın a g e le c e k ti.»

C e n â b -1 H a k b u y u r u y o r k i :

‫ﺦ‬

‫; ﻳ‬ ٠

‫ل‬

‫ذ ﺗ ﺘ ﺎ‬ ‫و ز ذ ﺧ ﺆ ﻏﺎ د‬

‫ﺀ‬

>‫ر ه‬

Y â n î : « H er k im z e r r e m ik d a r h a y r işle y e c e k o l u r s a o n u n m ü k f â tın ı, k e z â h e r k im z e r r e m i k d â r ‫ ؟‬e r işle y e c e k o l u r s a o n u n d a c e z a s u . lıem d ü n y â d a , h e m â h l r e t t e görür*.» d e m e k tir .

K e z â : «D in k a r d e ş i l‫ ؛ ؟‬n k u y u k a z a n m u t l a k a o n u n İç in e d ü ş e r d iy e b i r H a d is r iv â y e t e d ilir. H a lk ı z a r a r l a n d ı r m a k İ‫ ؟‬in y a p ıl a n b h a r e k e t, 0 h a r e k e t i y a p a n ın z a r a r ı m m U cib o lu r. B u r a d a g t ik s e b ile, ö b ü r t a r a f t a m u t l a k a a m e lin in c e z a s ın ı ç e k e r . ‫ ؟ ؛‬te k ı s s a d a k i a r s l a n d a b i r t a k ı m h a y v a n l a n ö ld ü r ü y o r ve y o rd u . H ik a y e n in o r t a l a n n d a s ö y le n ilm iş ti k i b u r a d a a rs la n d m a k s a d : N efs.1 e m m â r o n in tim s â l- i a f a k is id ir . A r s la n n a s ıl c i v a n d a k i h a y v a n l a n z e b u n e tm iş s e n e fs -i e m m â r e d e v ü c û d d a k İ b i r ta• k im h a v â s v e k u v â y ı e s ir e y le m iş ti. N ih â y e t a k il te m s il e y le y e n ta v a n i n te d b ir iy le ö ld ü r ü ld ü , o n u n p e n ç e s in d e n ş â i r k u v v e tl e r k u r t a I'ildı.

N e tice: B u k ı s s a d a n h is s e o lm a k ü z e r e ‫ ؟‬u d e n ilm e k is te n iy o r k i' N efs, e m m â r e h â li n d e b u lu n d u k ç a in s a n i n r a h a t e tm e k ih tim â li y o k tu r. B in â e n a le y h o m u z i r c a n a v a n n y o k e d ilm e s i lâ z ım d ır. Hi o lm a z s a tle v v â m e l lik d e re c e s in e , y a 'n i a r a s ı r a u y a n ık l ık k e s b e d e ı e k y a p tığ ın d a n d o la y ı s â h ib i n i a y ıp l a y a c a k b i r h â le g e tir ilm e s i Ik t lz a e d e r.

C e n â b -1 P ir, k ıs s a n m a l t t a r a f ı m b e y â n e tm e d e n e v v e l z u lm il !'â lim le re d a i r b a 'z ı b e y a n a t t a b u l u n u y o r : (91 Sûneî

cnn

8-7

‫ ﻵ‬1‫ ﻟﻌﺬ‬.

ı :، ı :ı ٠j

y ;١ y (.٠٥٠.

٠*— ٠٠j

Jr

y S

١.^١J» ١٠.^‫؟‬.

G e r tu p ili H a S m i t û e z -tû r e m id .

N e k c e z a T a y r e n e b â b ile t r e sid .

• E ğ e r s e n f il g ib i is e n v e h a s m ı n s e n d e n ü r k ü p k a ç ıy o r s a d a m n ğ rtir o lm a k i ( T a y r a n e b â b il) c e z a s ı s a n a d a y e tişir.»

H a z r e t-i M e v lâ n â (F il v a k ’a s ı) n a v e (E le m te r a ) S û r e s in e t e lm ih . ‫؛‬iıy o r. H a k s ü b h â n e h û v e t e â l â b u y u r u y o r ki:

■ ٠ M e a li ‫ « ؛‬H a b ib im ; g ö r m e d in m i? Y a ’n i i ş itip d e g ö r m ü ş g ib i b il­

m iy o r m u s u n ? R a b b in e s h â b - ı f ile n e y a p m ış tı? O n l a r ı n m e k r i n i ve l.ly lc s in i t a d ili v e i b tâ l e tm e d i m i? V e o n l a r ı n ü s tü n e e b â b il k u ş la ...... g ö n d e rd i. O n l a r ı n ü s tü n e t a ş k e s ilm iş ç a m u r p a r ç a l a n a t a r l a r ٠l ٠ı o n la r ı, h a y v a n l a r t a r a f ı n d a n y e n ilm iş s a m a n k m n t ı l a n h â lin d e l .r iş a n e ttin .» Ş u S û r e -i C e lîle d e b a h i s b u y u r u la n fil v a k ’a sı, H a b e ş is tâ n ın Y emnn v a l is i ( E b r e h e tü le ş r e m ) in K a b e 'y i t a h r ib iç in f iili b ir o r d u ile V١ ٠١k k e y e g e lm e s id ir .

M a ’lû m d u r k İ Y e m e n d e k i H ım y e r i h ü k ü m d a r la r ın d a n (Z ûnü .١ ٠١) Y a h u d i D in in e g ir m iş o ld u ğ u iç in Y e m e n in N e c r a n ta r a fla r ın .!itki h ır is t iy a n la r a e z â v e c e f â e t m e y e b a ş la m ış , o n la r ın is tim d â d ı ٠'٠ R u m K a y s e r in in t a v s i y e s iy l e H a b e ş N e c â ş ls i Y e m e n e b ir o rd u fftn d e r m iş ti. B u o r d u , A d e n c iv a r ın d a Y e m e n a s k e r iy le ç a r p ış tı v e Kttlobe ç a ld ı Z u n ü v â s , e s ir o lm a m a k iç in a t ım d e n iz e s ü r d ü v e b o f ııld u .

(II) Sûre‫ ؛‬n i : 1-5.

1311

‫ر*ض‬, ٩ ‫ا د ﺣﺪد ر ذ ر م‬ ‫ ﻛ ﻦ‬٠‫ داذ‬٠‫ ذ ﻛ ﻘ ﺎ‬٠ ‫ ر ﺧ ﻮ د ﺑ ﻪ‬٢ G ird -İ ‫ ؟‬u m k ir m -i p ile b e r m e t e n , B eb r-İ H o d ‫ ؟‬e h m i- k e n i e n d â z e k en .

«Jpek b ö c e ğ i g ib i e t r a f ın a d o la n m a , y a ’n i e lin i, a y a ğ ın ı k e n d in b a ğ la m a . Y a p tığ ın m e z â lim le k e n d in e k u y u k a z ıy o r s u n . B â ri b o jm n a g ö r e v e t a h a m m ü lü n m lk d â n k a z ..

1312

‫ ﻣﻨﺎﻥ‬١‫ ﲽﺮ‬I ‫ﻭ ﺯ‬٠ ‫ﺭ ﻡ«ﻏﺎ ﺭﺍ‬ ‫ ﻧﺬ ﺑﻤﻮان‬١‫از ى ﻧﺎبﺀ ﻧﺨﺮ‬ H e r z a if a n r â tu b i-H a S m l m e -d â n , E z b u n i z ü c â 'e n a S r u 'llâ h b i-H â n .

«H er z a ’if o la n ı k im s e s iz s a n m a . K u r ’a n d a ! ، lz â c â e n a s r u lla h l :,ü resin i o k u ..

S û r e -i N a s r 'a iç â r e t b u y u r u lu y o r :

‫ ة ز ي ؟‬٦٠‫ﻶ‬

‫ﻔ‬

‫ﺗ‬

; ‫ى ﺧ ﻌ ﻲ ;ﻟ ﺶ‬

M e â l i : « A lla h ın y a r d ım ı g e li n c e v e M e k k e f e t h e d ilin c e , b ir d e n â s m t a k ım t a k ım d ın -i İ lâ h iy e g ir d ik le r in i, H a b ib im . s e n g ö r ü n c e ، R a b b in e h a m d e d e r e k t e ş b ih e y le v e o n d a n m a ğ fir e t t a le b in d e b u ­ lu n . O R a b b i K e r im , k u l l a n iç in t e v v â b v e r a h im d ir 1..» 10 (10) stırci Nasr: 1-3.

000

ilılıt'mı e tti. B u n u a n la y ım A b d ü lm u tt a lib d e : — D e v e le r in s a h ib i b o n im . B e y tin s a h ib i ise A lla h tır . E lb e tte ...'ytin i m u h â f a z a e d e r d e d i. E b r e h e n in : E d e m e z , d e m e s in e k a r ş ı d a ‫؛‬ — Ö y le is e iş t e s e n . iş t e o. c e v â b ın ı v e r d i.

D e v e le r i iâ d e e t t ile r . A b d ü lm u tt a lib o n la r ı a lıp M e k k e y e d ö n d ü . l. n t a a r r u z ih t im a lin e b in â e n e h â liy i d a ğ la r a çık a rd ı: Ş e h r i b o ş a lt ­ ıl O n d a n s o n r a K â ’b e k a p ıs ın ın h a lk a s ın d a n t u tt u v e ‫؛‬ ٠ — Y a R ab b i: h e r k e s e v in i, b a r k ın ı m u h a f a z a e d e r . S e n d e b e y t-i ı.ıü k c r r e m in i v e e t r a f ın d a k i e v le r i h if z e y le . S e n in â l v e iy â lin d e m e k .ılım M c k k e lile r i, s a lib m e n s u p la r ın a v e p e r e s t iş k â r la n n a g a lip g e ­ lir. O n la n n s a lib i v e s a t v e t i, s e n in k u d r e t v e k u v v e t in e g a le b e ç a l­ m asın . B e y t in in k o m ş u s u v e s e n in â ile n o la n e h l- i t e k k e y i e s ir etmi'k iç in b ü tü n a s k e r le r iy le , f ille r in i ç e k ip g e tir d ile r . C e h a le tle r i d o ­ lay is iy le h a r e m i m u h t e r e m in e t e c â v ü z k a s d ın d a b u lu n d u la r , c e lâ l >٠ ٠a z a m e t in d e n ç e k in m e d ile r . E ğ e r o n la r la K â ’b e ’m lz l k a r ş ı k a r ş ıy a ٠ıı a k a c a k o lu r s a n e m ir ş e n in d ir , m e â lin d e o la n b ir m a n z û m e ile m . ııu lc â tta b u lu n d u . D u â d a n s o n r a o d a ş e h ir d e n ç ık tı, d a ğ la r a ilti٠a e tm iş o la n a h â lin in y a n ın a g itti.

B b re h e o e s n â d a h a r e k e t e m r i v e r m iş ti. O r d u d a k o c a m a n b ir f il a n lı. D â im a a s k e r in ö n ü n d e g id e r d i. O n u b e r m u ’ta d ö n e g e ç ir d ile r , M rk k ey e d o ğ r u ç e v ir d ile r . F il d e r h a l ç ö k tü . Z a r z o r k a ld ır d ıla r v e y ü ٠ .ııiın e k is t e d ile r , y in e ç ö k tü . K a ld ır d ıla r , b a ş k a t a r a f a ç e v ir d ile r , y ü ٠ıı.I.ı. M e k k e y e d ö n d ü r d ü le r , ç ö k tü .

O rd u e fr a d ı f il ile u ğ r a ş ır k e n ü s t le r in d e b ir b u lu t p e y d a o ld u k i lılıılo rce k u ş t a n m ü te ş e k k ild i. K ır la n g ıç k a d a r o la n b u k u ş la r g a g a ­ la rın d a v e p e n ç e le r in d e t a ş ıd ık la r ı n o h u d b ü y ü k lü ğ ü n d e t a ş l a n orıi.ın u n ü s t ü n e a t m a y a b a ş la d ıla r . T a ş la r , ıs â b e t e ttik le r in i d e v ir iy o r , ıhı l’e k a z m ü d d e t iç in d e o k o c a o r d u d a r m a d a ğ ın o ld u . K im i a m a n . ٠ .ı / b ir y e r in e r a s t g e le n t a ş l a n n t e ’s ir iy le y e r e s e r ild i. K im i y a r a la n ­ d ığ ın d a n b ır a k ıp s a v u ş t u k i, E b r e h e d e b u s a v u ş a n la r a r a s ın d a id i. İh tim â l ş u h â d is e , b a ’zı s iv r i a k ıllıla r ın b e y n in e g ir e m e z . F a k a t ٠ar،p g ö r e c e k b ir ş e y d e ğ ild ir . B ir c is m in n e k a d a r y ü k s e k t e n d ü ş e r s e ٠• k a d a r s ü r ’a t v e k u v v e t k e s b e d e c e ğ i m a ’lü m d u r . B a 'z a n f ın d ık v e ٠ı vr/. k a d a r b ir d o lu d â n e s i b ir h a y v a n ı, h a t t â b ir in s a n ı ö ld ü r ü y o r N lç.n ? H a c m m d a n d o la y ı m ı? H a y ır ... d ü ş t ü ğ ü i r t if a ’ v e a ld ığ ı k u v ١.'i » lo la y ıs iy le ... B ir t a b a n c a k u r ş u n u b ir a d a m ı d e lip g e ç iy o r . N e d e n ? h u y n n d e k i s ü r ’a t v e k e s b e t t iğ i k u v v e t t e n . O h a ld e g a y e t y ü k s e k t e n ٠٠٠. ı٠ı ٠k u ş la n n g a g a l a n n d a n v e p e n ç e le r in d e n d ü ş e n t a ş la r ın E b r e h e i'M İıısunu p e r iş a n e t m e s i n e d e n is tib 'a d o lu n m a lıd ır ? H a b e ş o r d u s u ı '"١M e k k e c ıv â r ın a k a d a r g e lm iş k e n ş e h r e g ir e m e d iğ i v e in h iz â m a

603

I la b o ş k u m a n d a n ı tE r b a t. Y e m e n e v â li-i u m û m i o ld u . F a k a t ı k in c i k u m a n d a n (E b r o h e ) ile a r a l a n a ç ıld ı. Ç a r p ış tıla r . E rb a t m a ‫؛‬،, tü l d ü ş tü . E b r e h o id a r e y i e li n e a ld ı. N e c â ş i t a r a f ın d a n d a Y e m e n vâ!iliğ i t a s d ik e d ild i. B u a d a m h e m z e k i, h e m h a r is b ir ş a h s id i. Y e m e n v a liliğ i ile k a n â 'a t e d e m iy o r , b ü tü n A r a b is ta r u id a r e s i a lt ın a a l ­ m a k is tiy o r d u . H a lk ı k e n d in e m e y le t t ir m e k iç in d in i b ir v â s ıt a y a m ü r a c a a t e tti. S a n 'a d a m u h t e ş e m b ir k ilis e y a p tır d ı. B u k ilis e y a l ­ n ız h ır is t iy a n m a 'b e d i d e ğ ild i; Y a h u d ile r in d e , m e c û s ile r in d e , p u t ­ p e r e s tle r in d e ib â d e tle r i iç in a y r ılm ış k ıs ım la n v a r d ı. K ilis e n in in ş â ­ s ın d a n s o n r a h e r t a r a fta n g e lip z iy â r e t v e ib â d e t o lu n m a s ı iç in d el.â lla r ç a ğ ır t tı. Ş u h a r e k e t iy le h a lk ın K â b e ’y e o la n t e v e c c ü h ü n ü k e n ­ d i b in â s ın a ç e v ir m e k iste d i. L â k in u m d u ğ u g ib i ç ık m a d ı. A r a b la r , İb r a h im v e I s m â il A le y h is s o lâ m m y â d i g â n b u lu n a n K â b e 'd e n d ö n •n ed iler, E b r e h e n in k ilis e s in e r a ğ b e t g ö s te r m e d ile r , tş b u n u n la da k a lm a d ı, k ilis e b ir a r a b t a r a f ın d a n k ir le tild i. B u n u n ü z e r in e E b reh o K a b e'y i t a h r ib e k a r a r v e r d i. E p e y c e k a la b a lık b ir o r d u ile M ek k o ‫ ؛‬e m ü t e v e c c ih e n y o la ç ık tı. A z m in e m â n i’ o lm a y a ç a lış a n k a b ile le r i , ‫؛‬ğ n e d i v e T a if e ’ k a d a r g e ld i. O r a d a n (E b û R ig a l) is m in d e b ir k ıla ١u z a lıp M e k k e ’y e y a k la ş tı. ( M u g a m m e s ) m e v k i’in e g e lin c e E b û R i­ g a l ö ld ü . S o n r a M e k k e lile r , d ü ş m a n a k ıla v u z lu k e d e n b u h e r if in m e ­ z a r ın ı t a ş la m a y a b a ş la d ıla r .

E b r e h c o r d u s u n u n p iş d a r la r ı, M e k k e lile r in h a y v a n la r ın ı s ü r J m tiş, A b d ü lm u tt a lib in d e b ir k a ç y ü z d e v e s in i g ö tü r m ü ş tü .

O e s n a d a E b r e h e n in b ir m e ’m û r u M e k k e y e g e ld i, e m ir in a n c a r K â b e 'y i y ık m a k iç in g e ld iğ in i, m e n ’e k a lk ış ılm a d ığ ı ta k d ir d e e h â liy e d o k u n u lm a y a c a ğ ım h a b e r v e r d i.

A b d ü lm u tt a lip b u h a b e r e c e v a b e n : — B iz im m e n .e k u d r e t v e n iy y e t im iz y o k . K â 'b e A lla h ın b e y t i v e İb r a h im A le y h is s e lâ m ın b in â s ıd ır . E ğ e r C e n â b -ı H a k o n u n y ık ılm a ­ s ın a M â n i' o lu r s a k e n d i b e y t in i m u h â f a z a e t m iş o lu r . Y o k ... t a h r i­ b in e m ü s â 'a d e e d e r s e o n u d a k e n d i b ilir , d e d i. S o n r a k a lk tı, H a b e ş o r d u g â h ın a g itt i. E b r e h e y o : — K u r e y ş in r e is i g e liy o r d e d ilo r . O n u ç a d ır ın a k a b u l e tti. V e t û h e t v e ş e y h û h a t in e h ü r m e t e n o t u r d u ğ u y e r d e n k a lk tı. B ir k ilim ٠e r d ir ip o n u n ü s t ü n e A b d ü lm u tt a lip ile y a n y a n a o tu r d u v e g e liş in in '...1b o b in i so r d u . A b d ü l m u t t a li p : — A s k e r le r in in s ü r ü p g ö t ü r d ü ğ ü d e v e le r im i is t e m e y e g e ld im t ‫'؛‬di. E b reh e. b u c e v a p ü z e r in e s u r a tın ı e k ş itti. O , A b d ü lm u tta lib i K â ’b e 'n in y ık ılm a m a s ı i ç in ‫ ؛‬r e c â y a g e lm iş s a n m ış , h a t t â b ö y le n û r â ni v c m u h t e r e m b ir ih tiy a r ın r e c â s ı ü z e r in e y ık tır m a m a y a karar \،١ r m işti. U m d u ğ u s ö z ü iş it m e y in c e A b d ü lm u tta lib i h im m e ts iz lik le

.,.i

r KllG

‫ ووﺀﻟﻤﻮ‬٠‫ ﺧﺮدرا د د د;ب‬/‫ﺷﺎ‬ ‫ﺧ ﻮإ ﺋ ﺮا ﻧ ﺌ ﻨ ﺎ ﺧ ﺬ ا ن دم ازﻋﺪو‬ Ş J r H o d r â d id d e ٢- ‫ ؟‬,e h v 'e z -g u lû H iş r â n e - ş n â H t â n d e m e z -a d û . ...١r .‫؟‬l a n k u y u d a a k s i n i g ö r m ü ş , y ı r t ıc ı lı k ta k i illisin i d ü ş m a n d a n f a r k e d e m e m iş ti ! '.، ,.

m ü b a lâ ğ a s ın d a n

1317 ‫؛‬

‫ ى ﺧﺪﻟﺶ د‬,‫ ددا 'ذ ﺀد‬٠‫ذ‬٠‫ا‬٠ ، ‫ ذوﺷﺸﻤﺬﺛﺪ ىﻛﺌﺒﺪ‬٠‫ﻻج ; م ر‬

Aks-İ Hrö٢a ez-adü-yl Hı's dld.

L a c e r e m b e r-H îş ş e m ç lrî k e şîd . . k e n d i a k s in i k e n d i d ü ş m a n ı g ö r d ü d e y in e k e n d is in e k ılı ‫ ؟ ؟‬e k ti..

1318

‫'ن‬،‫ﻳﻰك ﺑﻨﻰ د ر ا‬٠‫اى ﺑ ﺎ ﻳﻠﻞ‬

‫ د د د واﻳﺘﺎذ اى ﻓﻼن‬١‫و إ‬٠' ‫ﺧﻮى‬ E y b e s â z u lm i k l b in i d e ٢-k e s â n , H û y -l t u b â ş e d d e r - i ş â n e y f ü la n . .E y f ü lâ n ‫ ؛‬b a ş k a s ı n d a g ö r d ü ğ ü n z u lü m le r , s e n in e n l a r a a k s e d e n » ty n n d a n ib a r e ttir ..

1319

‫و‬٠' ‫ ق‬. . .

o l " ‫اﻣﺪواﺑﺜﺎن‬

,٠ ' ‫ف‬-٠‫ د‬٠‫ﻓﻨﻢ و‬

‫از ﺗﺎق و‬

E n d e r - lş â n tâ f tâ h e stî-1 tü , E z -n ifâ K û z u lm ü b ed -m e stî-1 t ٥ , .S e n in n i f a k g ib i, z u lü m g ib i, b e d m e s tlik g ib i v a r l . n o n l a r a a k s e y l e m l ş tl r ..

ve b en

٠،» ٠٠»

CC5

ı g r a d ığ ı ta r i h i b ir h a k i k a t t i r . M e k k e lile r m ü d â f a 'a V« m u k a tc lc ti^ o u lu n m a d ık la r ، h a ld e , orelu m ü n h e z im o lm u ş tu . P e k i... i n h iz â m m a s s b e b n e idi?..

B a z ıla rı b u İ n h iz â m ı o r d u d a z u h û r e d e n s â r i ve m U h lik b i r h a s‫؛‬a lık la te 'v ile ç a lış ıy o r la r . V e le v k i ö y le o ls a d a h i, y in e A lla h ın d ü ş m a n l a r ı n a g a le b ls i d e m e k tir . D e m e k A lla h b e y tin e t a a r r u z a , k a l k ı ş a n l a r a a m a n v e rm iy o r, i m h â le tm iş o ls a b ile İ h m â l e tm iy o r M a 'h u d filin h iz m e tin d e b u l u n a n l a r d a n ik i k iş in in M e k k e d e k a ld ık la r ın ı. i h ti y a r l a d ı k l a r ın d a M e k k e s o k a k la r ın d a d ile n d ik le r in i. H a z re t-، ٨ y ş e ٠ g ö r d ü m d iy e h a b e r v e riy o r.

M U te a r n z g e ç in m e k i s t e y e n l e d e n b iri u r e f â d a n b i r z â t e : — ٠K a 'b e 'y i y ık m a k is te y e n E b r e h e o r d u s u h e l a k o lm u ş tu . F ak a t (A b d u lla h B in izzU b y r) i m u h a s a r a y a a l a n H a c c â c o r ö u s u . K â ٠. b e 'y i m a n c ın ık t a ş l a r ı y l a y ık m ış k e n b irç e y o lm a d ı, h a t t â g a le b e ç a ld ı, Ib n iz z U b e y ri ö ld ü r d ü , c e s e d in i a s t ı , d e m iş , a r i f z a t d a : E v e t ö y le olm u ş tu . F a k a t k a s d l a r a r a s ı n d a f a r k v a r d ı. E b r e h e n i n g e liş i k a b e ’yj y ık m a k İçin d i. H a c c â c m s a ld ır ış ı ise K â 'b e 'y i y ı k m a k ٤ç ln d e g il, tb n iz z ü b e y r i t u t m a k İçindi» c e v a b im v e rm iş ti.

Fil v a k 'a s ı. K u re y ş k a b ile s i İç in b i r n i 'm e t o lm u ş tu . Ç ü n k ü o r d u , n u n k a la n a ğ ır l ık l a r ı ve m e v c u d p a r a s ı M e k k e lile r in e lin e g e ç m iş , o n la r ı e p e y c e r e f â h a e r iş tir m iş ti. V a k 'a d a n ik i a y s o n r a d a v e lâ d e t-1 P e y g a m b e r i v u k ü 'a g e lm iş ti. İş te H a z r e t- i M e v lâ n a d a b u y u r u y o r ki: «Fil k a d a r b ü y ü k v e k u v v e tli o ls u n d a z u lm e k a lk ış m a k i, A lla h E s h â b -1 F il'i h e l a k e t m i ş t i r ..

o

1314

‫ﻣ ﻢﻓﻰ ددﻧ ﻤ ﻰ ﺧﻮاﺀﻣﺪ اﻣﺎن‬

T

.‫ﻏﺲ ا م دوﺳﺎ‬

‫ﱏ‬١‫ ﻡ‬٠٠‫ﴽ‬

٠

G e r z a ifi d e r- z e m ln H â h e d e m â n , G u lg u l u f te d d e r s i p â h - i â s m â n . « E ğ e r y e rd e b i r â c iz a m a n d iy e c e k v e i s tim d â d e d e c e k o l u r s a g ö k le r d e k i m e le k le r a r a s ı n a g u lg u le d ü şe r."

1315 ‫ى‬١‫رﺧونح‬.

‫ﻯ‬/‫ ﺩﺍ ﺵ‬٠‫ﺩ‬٠ ‫ﰼ‬ ٠

‫ ا‬/ ‫د'؛ت ﺑﻤﺪد ﺑﻮﻧﻰ‬٠‫دود د‬ G e r b e - d e n d â n e ş g e z i p ü r - H u n k ü n l, D e rd -i d e n d â n e t b i-g ire d ç u n k ü n l. « E ğ er o â c iz i ıs ı r ır v e k a n a b u l a r s a n s e n i d e d iş a ğ r ıs ı t u t a r , o ، a k it n e y a p a rs ın ? » ...

‫ا‬3 ‫ت‬ ;‫ا‬

‫ى‬-‫درر‬٠ ‫ ; ﺣﻮى ﺣﻮد‬٠٥ ‫وى‬٢ ‫ ﻛ ﻰ‬، ‫ر ذ * ًد ا ذ‬

.‫ ﺳ ﻤ ﺂ د‬.

Çun be-Ka'r-i Hûy-i Hod enderresl.

P e s b i-d â n î k ’ez t u b û d a n n â k e s l. .K e n d i h u y u n u n n i y e t i n e a n J a rs m .»

e r in c e .

٩

n â k e s lig in s e n d e n o ld u -

‫اااا ا‬،‫ا‬

1324

Ş i r r a d e r - K a ’r p e y d â ş ü d k i b û d .

N e fs -i û a n - k ’١e ş d i ğ e r k e s m i- n ü m û d .

• A r s la n a , k u y u d a b a ş k a s ı g ib i g ö r ü n e n a k s in , b a ş k a s ı k u y u d i b in d e z â h i r o l d u ..

،٠ ٠٠n <٠i o ld u ğ u

d e ğ il.

lîu n u n g ib i s e n d e e y z â lim , z u lm ü n n ih â y e t i v e d ib i o la n h e la ،•٠ ' v a r d ığ ın g ib i, o z u lm ü b a ş k a s ı n a d e ğ il, k e n d in e y a p m ış o ld u ğ u n u

.ıılu r s ın .

1325

٠‫ﺦ‬

‫ ﺗ ﻤ ﻊ ; ﺛ ﻌ‬٢ ;‫ك‬

H e r -k l d e n d â n - İ z a if i m l - k e n ^ , K â r -i â n ş ir-i g a l a T b i n m i-k U n ed . .H e r k im , z a l f v e â c iz b i r a d a m m d iş in i s ö k m e k g ib i b i r z u lü m .٠٠ b u l u n u r s a , 0 y a n lı ş g S re n a r s l a m n y a p tığ ın ı y a p m ış o lu r ..

1 3 2 .-

(‫ دا ل د ر زا ى ر‬٠‫ د د‬٠ ‫اى‬ ‫ﺭﻡ‬

‫ﻗ ﺖ ﺍﻥ ﺍﺯﰎ‬

‫أ( ل ﺫ ﺩ‬

E y b e d id e H â l-i b e d b e r.r û y - i 'a m m .

A k s-İ H â l-i t ü s t â n e z -a m m m e r e m . .E y a m c a s m m y ü z ü n d e ç ir k in b Jr b e n g ö re n , o g ö r d ü ğ ü n , s e n .

1,1 <5

BB7

‫ل‬320 ‫*ﺭ ﻝ‬

‫ﺭ ﺯﻭﺩ‬. ٠‫اذ رل وان ذ ﺣﻢ‬

‫رﺣﻮد آﻧﻰ دم 'ار ا»ذت ل ى‬ A n tu y l v 'a n z a H m b e r- H o d m Jz e n i, B e r-H o d a n d e m tâ r - i l â 'n e t m ‫؛‬- te n ٤.

«O s e n s in . O n a v u r d u ğ u n v a k it y i n e k e n d in e v u r u y o r , 0 v a k it y in e k e n d in e î a ’n e t IpJJgi d o k u y o ra u n .»

Y a n i, b a z ، k im s e le r d e b a z ı m ü n a s e b e ts iz h a l t e r g ö rü y o r, o n la r a h id d e tle n iy o r v e z u lm e tm e y e k a lk ış ıy o r s u n . H a lb u k i o n l a r d a m ü n a s e b e ts iz g ö r d ü ğ ü n t ıa ll e r h e p s e n in a k s in d e n i b a r e tt ir . Ç ü n k ü (Elm ü 'm in m ‫؛‬r 'a t ü l m ü 'm ln ) m u k te z a s ı n c a y iğ it y ig itin a y n a s ıd ır . B una a n d o la y ı Ş e y h N iy â z i-İ M ı s r i : H a lk İ‫ ؟‬re b i r a y in e y im h e r k e s b a k a r b i r â n g ö r ü r .

H e r n e g ö r ü r , k e n d in g ö r ü r g e r y a h ş i g e r y a m a n g ö r ü r , d e m iş tir. BO ylece. h a l k t a g ö r d ü ğ ü m ü z a h v a l, o n l a r d a g ö r tin e n k e n d ، e k s im iz o lu n c a , e ttiğ im iz z u lm ü f il h a k ik a k e n d im iz e e tm iş , o n l a r a ç tığ ım ız y a r a l a n m a 'n e n k e n d im iz e a ç m ış o lu y o r ve n e fs im iz i î a ’n e te s ip e r k ılıy o n ız .

1321

‫ان‬.‫ﺑﻒﺀ‬.‫دوا ﺀى‬.‫دو ﺧﻮد ان‬ ‫ورل د ﺷ ﻦ ودى ﺧﻮدرا ﻣﺢ'ن‬

٠ e r-H rö

a n b e d r a n e -m l-b în î iy a n , V e r-n e d ü ş m e n bU dii H o d r a b e -c a n . «٥ k ö tü lü ğ ü k e n d in d e a ş i k â r o l a r a k g ö m ü y o r s u n . G ö r e c e k 0 la y d ın , b a ş k a l a r ı n a d e ğ il, k e n d in e h e m d e c a n d a n g ö n ü ld e n d ü şm * o lu rd u n .»

1322

‫ ا د ر د‬- ‫ اى‬j Ç

‫رﺧﻮد‬

‫ ﻗ ﻌ ﺒ ﻤ ﻰ ك رﺧﻮدﺣﺎ<ك‬٢ ٠‫ﺭ ﺝ‬ H a m le b e r-H o d m i- k ü n î e y s â d e m e r d , H e m ç u â n ş iri k i b e r-H o d h a m le k e rd . *Ey g a fıi ac& m , o a r s l a n ın . k e n d in e s a ld ır m a s ı g ib i, s e n d e b a ş k a l a r m a h a m le e tm e k le k e n d in e s a ld ır m ış o lu y o rs u n .»

1:‫ ا‬:،‫اا‬

‫د;اس د دد‬٠ ‫~ﻃﺮ د‬٠ ‫ر‬١ ‫ ن‬٠‫ؤ‬٠ ‫ﺑ ﻮ ن ﺀود‬

‫ ﻧ ﺮا‬٠‫ ؤ‬٠ ‫ ب‬٠‫ﺀ‬

M ü ’m in e r y a n z u r b i-n U r i'lla h n e -b ü d , G a y b m ü 'm in r â b u n e h n e ‫ ؟‬u n n û m û d . .M ü 'm in N û r - i Ilâ h J ile n a z a r e d e r o lm a s a y d ı, b a ’zı g iz li h a lle r t .... n a s ıl a p a ‫ ؛ ؟‬k â r e g ö r ü n ü r ö o I' v e t, M ü ’m in - i k â m il, A lla h ın n û r ly le b a k tığ ı İ‫ ؟‬in b a k t ığ ı ‫ ؟‬e y le ri

'V. f't.rür. N it e k im H a d i s i Ş e r if t e : •l ’m in in k a v r a y ış ın d a n s a k in in . Ç ö n k û o. A lla h n . r i y l e b a k a r , lo ıv u r u lm u ‫ ؟‬, H a d is -i Ş e r if; B u h â r i, T ir m iz i v e T a b e r â n l t a r a f ın d a n ...k lc d ilm is t ir .

1331 < _ £ ٠S١jb- j* a—' y 4s-٠٠y>-

Ç u n -k i t û y a n z u r b i- n â r i’lla h b ü d i.

N îk u lr â v â -n e -d id i e z -b e d i.

.S e n N û r-i İ lâ h i ile d e ğ il, N â r - ı İ lâ h î ile b a k tı ğ ın iç in iy iliğ i k ö .Ö lü k te n f a r k e d e m iy o r s u n ..

‫؛‬

1332

I

djj rw

11

،‫ ؛‬١] y

١.٠٠

٠‫■؛؛‬٠٠٠ ٥ ^ ٠١

y 3\

١٠.

E n d e k e n d e k n û r -r â b e r -n â r z e n .

T â ş e v e d n â r - î tu n û r e y b u -’l-h a z e n .

• E y h ü z n v e k e d e r s â h ib ı ١ y a v a ş y a v a ş v e a z a r a z a r n û r u n â r a v a r k i, s e n in n â n n , y a ’n i N â r-ı İ lâ h i ile b a k ış ın , N û r ، İlâ h i llo b a I M٠n t a h a v v ü l e ts in d e , h e r k e s t e a y b v e n o k s a n y e rin e h ü n e r v e ٠k‫'!'؛‬ e٠ '» a l g ö rc b ile s in .*

d e k i b e n in y a h u d h â lin

‫ ا‬٠‫ا‬

a k s id ir . A m c a n d a n U rkrnu ..

1327

,

‫ﻻ( ث؛ رد‬

‫ ذ‬١‫ذ‬٠‫*ؤ‬

‫ ' د‬٠‫ ؟ ر ر‬١‫ ﻧ ﺤ ﺮ ر’ ا ذ‬. ‫ا‬ M ü ’m in â n a y i n e ! y e k d i g e r e n d , tn H a b e r r ü e z -P e y e m - b e r m l-b ü r e n d . « M ü ’m în le r , b ir b ir in in a y n a s ıd ır . B u sö z , b ٤ r H a d is in m e â lid lr k، ,.n u H a z r c t-i P e y g a m b e r e J e n n a k le d e r le r .* i m â m ı T a b e r â n i (E v s a t) m d a E n e s b in M â lik te n : « M ü ’m in , m ü ’m ‫؛‬n ‫؛‬n a y n a s ıd ır * d iy e r iv â y e t e y le m e k te d ir . ‫ﻻو‬ h a ld e b ir m U 'm in in d i g e r m ü 'm ،n d e g ö r e c e g i is t e r a y b v e n o k s a n o l. t u n i s t e r h ü n e r v e k e m â l o ls u n k e n d i h â lin in a k sid ir .

1328

‫ ﻛ ﻮ د‬٠‫ﺑ ﻰ ﺑ ﻨ ﻤ ﺖ داد ق ﻏﺒﺚ‬ ‫ ﻛ ﺮ د ن ﻣﻰ'ﺀود‬fw ‫ ﺑ ﺐ‬٠‫زاﻧﻰ‬

‫؛‬

P lş .i ç e ş m e t d â ‫ ؟‬ti ‫و‬1‫ ة ؟‬,k e b û d ' z 'a n s e b e b â le m k e b û d e t G özü n ü n

ö n ü n e m â v i b ir ş iş e t u tu y o r s u n o n d a n d o la y ı â le »

a n a m a s m â v i g ö r ü n ü y o r ، .»

132 »

٠ ‫ د ى دا ذ ز ﺧ ﻮ ش‬, ‫ ﻛ ﻮ ر ى ا ﻧ ﻜ ﺄ‬، f ‫ﺑﺶ‬. ; ‫ ﻻ‬/ ‫ د ﻣ ﻮ ﻣ ﻮ‬٠‫ﻟ ﺸﺎ‬.‫ﺧﻮ‬ G e r n e k û r i in k e b ü d l d â n z i-H lş, H iş r â b e d g ٥ m e -g ö k e s r â t u b i‫ ؟‬. ^iE g e r k ö r d e ğ ils e n b u m â v îl iğ i k e n d in d e n b il. B a ş k a s ın a d e k e n d in e 'kötü d e.*

( ٠) Noktasız «ha*.okunmasına göre.

I G98

‫ا‬: ‫>( ا; ا‬

‫ت‬

‫د‬، ‫ را م‬١‫ م‬٠ ‫ا‬٠‫إ ن ﻃ ﺐ در‬

: ‫ﺍﺩ ﺍﺭﺏ ﺩﺍﺩ ﺫ‬٠ ‫ﺩ‬:٠ ‫ﻭﺵ ﺍﺯ‬

i n T a le b d e r - m â h e m e z -ic â d -i ،U st.

R e s te n e z -b îd â d y â .R a b d â d -i tû s t. .Y a R a b b îî b iz d e k i b u t a l e b v e d u â d a y in e s e n in îc â d ın e s e r id jr . ' ٠ıl ٠،,n d e n k u r t u l m a k d a y in e s e n in te ır fîk -1 a d â l e t i n l e d l r ..

1337 ‫دا د ن‬

:‫ﺍﺍ‬٠ ‫ﻃ ﺐ‬

‫و ﻛ ﺸﺎ د ن‬

A J j

‫ ن‬٠‫د ﻃﻠ ﺐ ; ا‬ ‫ا ﺣﺎ ن‬

‫ﻛ ﺞ‬

B i-T a le b t û in T a le b m a n d â d e î.

G e n c i İ h s â n b e r h e r n bu-kç dei. .B u .ta le b i b iz e , b iz im ta le b im iz o lm a k s ız ın v e r m iş s in . B ü tü n " '.،,.lıık a tm a I h s a n h a z în e le r in i a ç a n y in e s e n s ln ..

٠١

C e n â b - ı H a k . K u r iâ n -1 K e r lm ’ln d e :

,

‫ل‬

‫ ﺗ ﺎً ﺋ ﺎ‬0 ‫ ذ ﻣ ﺬ ا ا‬١?- ‫ ؤ ا ﻷ‬٠‫ا ; ب ﺀ ﻳ ﺸ ﺖ‬

Y â n i : «B ir k u l u m b a n a d u a e y le d iğ i, b e n d e n b i r ş e y ‫؛‬s te d iğ i va٠. ıl o n u n d u â s m a i c a b e t e d e rim . O h a ld e k u lla r ım , b e n d e n ic â b e t ta l*٠lıltıde b u l u n s u n l a r 1*., b u y u r u y o r . D e m e k k i b iz is te m e d e n e v v e l l m lc n i s te s in le r d i y e r e k l û t f v e k e n e m h â z in e s in i a ç ık b u l u n d u m VHP.

٠٠٠

II

,‫ا‬

S lr c i B a k a ra : 186.

1

1333 ‫ﺍ‬

‫ رر‬١‫'ا ﺧ ﺮد ا ر ا ر ط ﻟﻢ ﺣﻤﺈ‬ H e m t u z e n yâ-R -ab e z - â n a b l T a h U r, T a ş e v e d m n â r - i a le m c ü m le n û r .

«Y a R a b b i‫ ؛‬b u mâ-1 t a h û r d a n , y a n i te v f ik a t- ı s ü b h â n iy y e n v â b -ı h a y â t ı n d a n y in e s e n s e r p d e b u â le m in g a f le t, c e h a le t, d a l â l . a te ş i n u r a t a h a v v ü l e tsin .«

1334

‫درﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﻧﻧ ﺬﺬ‬ ‫ﺩﺭﻓﺮﻣﺎﻥ‬ ‫ﺧ ﺪا و د ا ذ د ت‬

‫ﺍﻯ‬

‫در؛‬ ‫آ ب ﻧﺮ؛‬ ‫آ بو آ"ش‬

A b-İ d e r y a c ü m le d e r .f e r m a n - j tü s t.

A b u â te ş e y H u d â v e n d a n - i tü s t. .B ü t ü n d e n iz le r in s u y u s e n in f e r m a n ı n a t a b i d i r ‫ ؛‬s u d a , a t e ‫ ؟‬d . İlâhi-, s e n in m a h lû k u n d u r .»

Y a n i g e r e k h id â y e t, g e r e k d a l a l e t s e n in ir â d e n e ta b i 'd i r . T e . f ‫؛‬k a t-ı î ia h iy y e n , d a lâ l e t - ‫ ؛‬u m ü m iy y e y i h i d a y e t i u m ü m iy y e h a l g e tir e b ilir . Ç ü n k ü ik is i d e m u ti v e m ü n k a d m d ır .

1335

‫; اً ش ﺧﻮد‬:‫ ا‬٠‫وو ز و ا ر آ ب‬ G e r t u H a h i a t e ş â b -i H o ş şe v e d , V ’e r n e - H a h ia b h e m a t e ş se v e d . . t i a h l e g e r i s t e r s e n ‫ ؛‬a te ş , l a t i f b i r s u ş e k lin e , d a l â l e t d e a y n -1 h l ria y e t h â lin e I n k ılâ b e d e r, is t e m e z s e n ‫ ؛‬s u , a te ş h e y ’e tin e g i r e r v e h l ria y e t z a n n e d ile n , d a la l e t o lu v e rir.» ...00

E h lu lla h h a z a ııU ı , ‫اا‬،(،'‫اااا‬٧1 ٠‫ اا‬١‫ﻵ‬e s o ri o l a r a k Oylc h a ro k ،’i ٠٧6 ' ‫ ااا‬b u lu n m u ş la r . Fak،،., k u p ıılılu ıı t e k k e le r d e k ıy â m , d e v r a n ve ‫ﺀ‬٠‫ا‬.!‫ا‬..، , , l .'î l c r i n h e p s in d e a y n i z o v k v a r m i i d i ?

1‫ ﻻ ؛‬s û 'a le d i g e r b i r s ü 'a l ile c e v a p v e r ilir . ( N a m a z m ü 'm in .n ،lii tılır. m ü e d d â s m c a . b i r m ü s l ü n ı a n ı n n a m a z ı. o n u n m i'r a o ı o la c a k ,،،. ٨ ‫ اا‬٠‫ أ‬1‫ ﻻا‬e k b e r» d e y ip n a m a z a d u r u n c a H u z ü r -1 İ lâ h id e b u lu jla c a k I h l â c -ı p e y g a m b e r i f ü y û z â t ، n d a n d e r e c e s in e v e İ s t i 'd â d ı n a g ö re ٠ ، . ٠‫ )؛‬-'a la c a k . E lh a m d ü lilla h h e p im iz n a m a z k ılıy o r u z . l â k i n o m a t t v i f ü y ü z â ta k a ‫ ? ؟‬d â n e m i z n â il o la b iliy o r u z liO fiyye ı s t ı la h la r ı a r a s ı n d a b i r (v e c d ) b i r d e (te v â c U d ) v a r d ı r k la tlû b o la n m a 'n e v i z e v k i b u l m a k , T ev âcU d : zev k i b u lm a y a 1 I h m a k tır . B izim g i b ile r in z i k r e s n a s ı n d a k i h a r e k e t l e r i ş ü p h e s iz t e ،،- ‫ا‬٠‫ ا‬،ıd d ü r. E h lu lla h h a z e r â t m ı n n e ş v e l e r i n i b u l m a k İ‫ ؟‬in a r a m a k , t ،، ، ‫ااااا‬، 1،, ‫ن‬،‫ د‬n m e k v e ‫ ؟‬ı r p m m a k lâ z ım d ır . A lla h : E k r e m U le k r e m in d ir . ،•٠ıııll y o lu n d a İh lâ s ile ç ı r p ı n a n l a r ı m e 'y û s e tm e z . B in a e n a le y h o te ،٠٠،id le r, b ir g ü n o l u r v e c d h â li n i a l ı r . E l v e r i r k i d e r v i ş te , 0 h a r e k â ٠‫اا‬، ıııe n şe 'i r ‫؛‬y â v e n ü m â y i ş d e g il, İ h lâ s o ls u n v e A lla h rız â s ı İçin i l l i s i n d u r s u n . I m â m -1 Ş â f i'i r a h i m e h u l l a h a İ s n â d « l i l e n b i r b e .' -

o

; .1،'■

٧ ‫ﺍ‬1‫؛ ﺍﺍﺀ‬ - A lla h r ız â s ı İç in o y n a y a n f e l a h b u l u r . Ç ü n k ü İ illâ h f illâ h o la n ‫ ا‬٠١1‫ ا‬١ h e la l d ir , b u y u r u l m u ş t u r . ٠ A c â 'ib r a k s h e lâ l o l u r m u ? E v e t; O lu r , a m m â r a k s ı n a g ö re . B a ٠ı a g id ip y a n ç ıp la k k a d ı n l a r ı n ü rç ra n v ü c û d l a n n a s a n l ı p z ıb z ıb ،I,،l II,I،.m ali, m U s lü m a n lık ş ö y le d u r s u n , t e l k i m e c U silik te b ile h a r a m . ‫ ا‬1‫ اا‬-Kez،!, b i r k a d ın ı n y a b a n c ı b i r e r k e k l e s a r m a ş d o la ş f ı r ı l f ı n l d ö n I ،,'٠.، h iç b ir v a k it h e la l o la m a z . H a t t â h e lâ l m i. h a r a m m i? s u a lin e hrt، ٠!٠. Ita lm a z . A n c a k , b i r b a y r a m g ü n ü M e sc id -i N e b e v i s â h a s ı n d a ٠l>oş،H‫؛‬s t a n d a n g e lm iş o la n H a b e ş M ü s lü m a n la r ın ı n o y u n o y n a d ık ‫ اااااااا‬-v e b u o y u n u ResUl-i E k r e m S a l l a h ü A le y h i V e s e lle m E f e n -illin izle b ir lik te h ü c re -1 s e â d e t t e n s e y r e t ti k le r i H a z r e t ! A y şe t r a l l y a l l a h t a n h a v e a n e b lh a l r i v a y e t e d iy o r. D e m e k k i h a r a m o la n . .ı.k .i d e g il, o n u n n e tic e s i İm iş, h a ld e : « T e k k e le rd e r a k s e d iy o r l a r itim iş liy o r la r , .s e m a 'h a n e l e r k ı r k a r ş ı n -kazılıp to p r a g ı a t ı l m a ،،,.١a o r a d a n a m a z k ılın m a z » d i y e n l e r i n s ö z le ri c a h il â n e b ir t a 'a s 1111 -u b d a n b a ş k a b i r ş e y d e g lld ir . S e m â 'h a n e n i n z e m in i k ı r k a r ş ı n k a . ılırs a a s il 0 z a m a n n a m a z k ı lın m a z . Ç ü n k ü o r a s ı b o s ta n k u y u s u , . .٠l،،r is te h ik â y e m iz d e k i t a v ş a n d a , d ü ş m a n - ı c â n ı b u l u n a n a r a la n ın Iiia k in d e n , y â h u d o n u n te m s il e t t iğ i n e fs -i e m m f tr e n in — ki a k l ve ،. ıd ıu n b ü y ü k d ü ş m a n ı d ı r - ö lü m ü n d e n d o la y ı r a k s e d e r e k ve d ö n e i r k y o l la m a g id iy o r d u ,

o

• A R S L A N K U Y U Y A D U Ş T U D İY E T A V Ş A N IN A V H A Y V A N L A R IN M Ü J D E G Ö T Ü R M E S İ.

1338

‫ ش ازرﻫﺎﺑﻰ ﺛ ﺎ د ﻛ ﺸ ﺖ‬/ > ‫' ' ﺑ ﻮ ﺗ ﻜ ﺎ‬ : : ‫ ل‬. ) ' ‫ و ى د ﺟﻴﺮان دواف ﺷ ﺪ‬٠ Ç u n -k i H a r g û ş e z -r e h â y î ş â d g e ş t, S û -y i n a H c ir a n d e v â n ş ü d t â - b e d e ş t .

• T a v ş a n h a l â s b u ld u ğ u n a s e v in d i v e m ü j d . v e r m e k iç in h a y v la r m b u lu n d u ğ u o v a y a k a d a r k o ştu .»

13 3 9 .

‫ ؤار‬٠‫دررا ﺑﻮن د د د;ﺟﻬﻜﺖ‬

‫ﺭ‬١‫ان ﺍﺭﻏﺶ‬٠‫ﻏﺎد‬٠‫>د‬

‫ﺑﺮ خ‬

Ş ir r â ‫ ؟‬u n d id d e r - ‫ ؟‬,e h k u ş t e z â r Ç a rH m i- z e d ş â d m â n t â -m e r ğ .z â r . « T a v şa n , a r s la n m k u y u iç in d e in le y e r e k ö ld ü ğ ü n ü g ö r ü n c e s . v in c in d e n ç a y ır d a o y n a m a y a v e ç e r h a t m a y a b a şla d ı.»

R a k s v e t a r e b h a s s a s ı h e r z ir u h ta v a r d ır . H a y v a n â t a b a k ıls a r ü lü r k i, s e v in d ik le r i v a k i t s ıç r a r la r , k o ş a r la r , o y n a r la r . H e le iç r in d e m û s ik i n a ğ m e le r in d e n m ü t e e s s ir o la n la r ı b u lu n d u ğ u m ü . r e b d ir . în s a n k i, r u h a s a h ip m a h lû k a tın iç in d e a k l v e id r â k ile m t e m â y iz d ir ‫ ؛‬b ü t ü n m a h lû k a t ın h is s e d a r o ld u ğ u b u n e ş v e d e n on n a s ip s iz o lm a s ı k a b il d e ğ ild ir . R a k s v e h a r e k â t .ı m e v z û n e m e y li. T s a n la r ın h e p s in d e v a r d ır . G a y e t z e v k a v e r b ir b e s te d in le y e n k i ııe k a d a r v a k û r o lu r s a o ls u n , n e d e r e c e k e n d in i z a b t e t m e y e ş ır s a ç a lış s ın o m u z la r ın ın h a f if ç e o y n a d ığ ın ı b a ş k a la r ı g ö r m e s e lo k e n d is i h is s e d e r .

B u k a d a r n e ş v e , s û r i b ir z e v k in m a h s u lü o lu n c a m a 'n e v i b ir h y e c â n ın in s a n ı d a h a z iy a d e k ış k ır t a c a ğ ı, a d e t â ir â d e s in i e lin d e n al c a ğ ı ta b l'id ir . î ş t e e h lu lla h h a z a r â t m ın z ik r e s n â s ın d a a y a k t a olsu d ö n e r e k o ls u n , m e v z û n b ir t a k ım h a r e k â t t a b u lu n m a la r ın ın s e b e k a lb le r in d e h u s û le g e le n m a .n e v i h e y e c a n la r d ır .

K u r ’â n -ı K e r im e z b e r le y e n v e t ilâ v e t e d e n h â f ız la r ın s a lla n m a l r ı d a b ö y le d ir .

B u r a d a b ir s ü ’a l v â r id o lu r d a d e n ile b ilir ki:

Ş u b e y tle rlo ' A lla lıü ı.'lıu n d e n iliy o r k i ‫ ؛‬N eşvo h a lin d e r a k s 'a m ey 'i-d en y a ln ız c a n lı m a lılü k ü t d e ğ ild ir . n e b â t â t m d a k e n d is in o g ö r e l.ır e r n e ş v e s i v a r d ır . M e se lâ a ğ a ç l a r a b a k ın ız . K ış m ü d d e t i m » g ö v ı f e l e r i b i r e r k ü t ü k , d a l l a n b u d a k l a n b i r e r k a d id h a li n d e d u r u r ‫ ؛‬fa ‫ ؛‬a t b a h a r g e ld i m i o k ü t ü k t e o k a d id le r d e b i r e r h a y a t n e ş v e s i hi:.

■e d ilir. H e r b ir i ö te s in d e n b e r is in d e n t o m u r c u k la n ır , ç iç e k a ç u r. y a p r a k ç ık a r ır , y u k a n d a n a ş a ğ ı y a k a d a r d o n a n ır .

D o n a n d ık tu n ■ ım ra d a b i r r a k k a s e g ib i, r û z g â n n t a h r i k i n e g ö r e h a v a d a o y n a r d u ıur

.

,

1343•

‫واذان ﻧﻄﺄ؛ ﻋﻴﺎ ﺣ ﺪا‬

B â - z e b â n l ş a T ’a -î ş ü k r i H u d a .

M i-s e râ y e d h e r b e r u b e r g i c ü d â . . ‫ ؟‬a t a ’ y a n i f iliz lis a n iy le h e r a ğ a c ın y a p r a ğ ı v e y e m iş i a y n a y r ı ٨ ila h in ş ü k r ü n ü t e r e n n ü m ed er,* 1344

‫ ى‬٠:٠٠‫ د ﻏﺎ‬٠

‫ دو ﺧ ب ا ﺗ ﺎ ﺧ ﺬ‬۵

K i b i p e r v s r d a S l-i m â r â Z u -'l-a T â , Ki d i r a H t i s ta g la z â m e d f 'e s te v â . .Ş ö y le d i y e r e k k l: a t a v e k e r e m s a h ib i o la n A lla h ‫ ؛‬b iz im k ö k ü î i ü z ü b e s le d i, a ğ a ç d a k u v v e t b u l u p k a lın la ş tı ve d o n u l d u .»

‫ م‬٠٠٠;‫ و ذ لﺀد‬٠‫ ﻧ ﻼ خ‬£ ‫ و ا‬. ‫د‬

‫و اف ن د ى' اﻻ ﺑ ﺢ‬

Y â n î : « H er ş e y A U ah.ı te ş b ih v e t a h m id e d e r. L â k in s iz o n l a r ı n lo s b lh in i a n la m a z s ı n ız ” .» A y e ti k e r im e s i m u c ib in c e K â in a tın h o r z o r ' ٠"•! A lla h 'ı te s b ih e d e r . T e s b ih İ ç in lis a n lâ z ım d ır. H e r ş e y in k e n d in e «،>!•٠> b ir lis a n ı v e « l e b i y a t ı v a r d ır . S o n r a 0 lis a n ı t a h r i k ve e d e b iy y a İ! te ş k il e d e c e k b i r r u h g e r e k tir . Ş ü p h e s iz 0 d a v a r d ır . N a ç iz b i r k u m 'i a n e s in in h a t t â b i r to p r a k z e r r e s i n in k e n d in e m a h s u s b ‫؛‬r h a y a ti m o v c u d d u r. ٠l ١٠Sûrc ‫ ؛‬Isr ٥: ^ .

٠

b e y tin d e z ik re d ilm iştir . İs ta n b u l’d a k â /n ‫ ؛‬.Y en i K apı M e v le v ih a n e s iln d e m in b er olm ad ı î İ،‫ ؟‬in oran ın d e d e le r i C u m a v e B a j^ a m n a m a z la r ın ، civard ak i ٣m i۴d e k d ^ ^ r d ، . D٥ n ü şd e m erk ez e fe n d i ! ‫؛‬

:

: ?

: ‫اﺋﻮ‬٠ ٢ ‫؛‬

n u Jurnal e tm iş, fa k a t y a p ıla n ta h k ik a t ü z e r in e b u h a r e k e tin bir » kiyUz s e n a ie n b e r i d e v a m e d e g e le n b ir a n ’a n e o ld u ğ u a n la şılm a ، u zerin e d e v a m ın a m ü s a a d e o lu n m u ş tu , ‫ﺳ ﻞ‬

‫ ﻟ ﺊ‬/ ‫ﻻ‬٠- ‫ ادد‬٠‫ ز د >ون ; ﺀﺗﺪ‬٠ ‫ ث‬٠٠‫د‬

‫ﺛﺎ خ ﻭ رف‬

‫ﺩ ﺩ ﻫ ﻮﺍ ﺑ ﻮ' ﱏ‬

‫وﻧﻤﺎﻧﻰ‬

‫— ﺯ ﻭ‬

D ts t m l-zed ‫ ؟‬,u n r e h id e z -d e st.i m e r g S e b z u ra K S â n d e r -h e v â ‫ ؟‬.u n şâH u b e r g T a v şa n ö lü m ü n p e n ç e sin d e n k u r tu ld u ğ u l *‫ ؟‬în el çırp ıy o r, ağ d a l v e y a p ra k la rın ın h a v a d a o jm a m a sı g ib i r a k se d iy o r d u ..

1341

‫ ﺑ ﺴ ﺘ ﻜ ﺂ ذ ا د د د‬٠ ‫ رك از‬,‫ﺷﺎخ‬ ‫ ف اد ﻧ ﺪ‬.‫ر ر آ و و د و ﺣﺮ‬ .Ş â H u b e r g e z h a b s - i H â k â zâ d ş ü d .S e r b e r -â v e r ö û h a r if l bâd ş ü d S ü r ^ r , dal v e y a p r a k la r . to ۶ '‫ ؛‬ak ‫ ؛‬a p sfn d en k u r u ld u k la r ı i‫؟‬ 1١ 0 ‫ «ا ؟‬٣ ‫ ؛'; ﺿﺎ‬.d in p r ü z g â r ın m u sa h ib i o la ca k o y n a şır la r ,.

1342

‫ﺫ ﺩ ﺍ ; ﺍ ﺑﺜ ﲀﻳﺜ ﺪ‬١‫\ > ﻭ‬f )

‫ا ﻻ ى د ر ﺻﺎ د‬- ‫ا‬ B e r g h a çu n şa H râ b i-şk a ften d .

T â b e b a ia - y t d ıra H t İştâften d . *Y ap rak lar d a lla n y a n p iç in d e n ç ık ın c a a ğ a c ın te p e s in e kad tır m a n ır la r ..

Hindistan kıt'a sı u \ıı İJiı.lunl.ori In g iltc re n in idaresinde ikon. <٠ ı, uh‫؛‬mâsından R ahm o lullalı Kl'endJ (ra h im e h u lla h ) ile İn g iliz papu/ı I٠ >nder arasında resmoıı icrâ edilen d in i b ir mubâhesedo galebe, Hu), ;uclullah Efendide kalm ış, b ir ik i celseden sonra papaz savuşmuştıı D ikka t b u y u ru ld u mu? M ü slü m a n la n n m ağlûb ve adetâ < •■ ١ ٠ ı olunduğu b ir k ı t ’adaki m ağlûb. ve esir m üslüm anlardan b ir âlim , ıılib ve h ü k ü m ra n b ir k a v m in papazını da, d in in i de m ağlûb ey،, inişti. Demek k i m üslüm an lık, h e r dine galebe ça lm ıştır ve du.،‫؛‬،a da ı nlip gelecektir. Ç ü n kü böyle olacağm a A lla h şehâdet vc kötület • ılıyor. M üslüm anlığın ilâ yevm elkıyâm e b â ki olacağını, kendisinin m uhafaza ve him ayesinde bulunacağını söylüyor.

Yâni : H a z r.t-i M uham m ed A leyhlssalâtü Vesselamın hak pey amber ve D in -i islâ m m h a k dîn olduğuna ve kıyam ete kadar lıük i nıtüin bâki olduğüna A ila h ın şehâdeti k â fid ir.

«Hazret-i M uham m ed S a lla llahü A le yh i Vesellem A lla h ın poy ı.m ber-i ekbe ridir. M a'iyye tinde b u lu n a n la r, y a 'n i ‫؛‬eshâb-ı kirû m du i n l'lrlere, dinsizlere, m ü n â fık la ra karşı şiddetli, kendi aralarında ise m erh am e tlidirler.• Evet, Eshâb-ı k irâ m ın e kâ b iri böyle id i. H a ttâ Suriye seferlerin ‫؛‬li'iı birinde Rum câsûsu olan h ıris tiy a n b ir arab, İslâm ordusunu girm iş, geceyi orada geçirebilm iş, hizm et e ttiğ i orduya gidince İslâm m ııcûhidle rini‫« ؛‬Geceleri, papazlar ka d a r h a lim ü selim, âbid ü zâ hld b u lu n u yo rla r. G ündüzleri ise düşm anlarına dünyâyı d u ra lla n I ıı.eı* kahram an o lu y o rla r, diye ta ’r if etm işti.

١/

0 ‫؛‬،‫؛؛‬٠

• O nları rü k u ’ ve secde eder, y a ’n i nam az k ıla r b ir halde g ö rü r • Un yüzlerinde secde eseri olm ak üzere a lâm e tleri va rd ır, ya'n f Mit de ve ibâdet yüzlerine b ir n û râ n iy y e t v e rm iş tir1‘.. ٠r ١l Süre‫ ؛‬Fcth: 29.

Cenubi p ir b u yu ru yo r ki: Nebatatın yeni sürm üş filiz le ri, o n la r . ! şü k r i ‫؛؟‬n lisanı h a m didir. Binaenaleyh h e r filiz o terUtaze 1، ‫ﻓﺬ‬ ")■[ ‫ ﻭ‬lâ k in kendine mafisus beyaniyle A lla h ı tesbih eder ve «Cenabı (‫ ؛‬ek aslımıza yani bizim yetişm em ize vasıta oJan köke ve gövdeye '. ‫ * ؛‬vünema bahşetti de 0 aga ‫ ؟‬kalınlaştı ve doğruldu» der. Hazreti M evlânâ bu h a k ik a ti beyan etm ekle beraber Süre-i Feth'in sonunda ki şu ik i âyete İşaret e y liy o r : ‫ةا ؛ه'ا‬

‫ز‬٠ ‫ﻰ رب‬

‫ذ ه \ ﻓ‬

;

‫ك‬

‫ف‬

‫ﺮ‬

‫ﺧ ﺎ ﻗ ﺘ‬

‫ ﺀﻟﻰاﻟﻲ ﻧ ﺪ‬٠‫' ﻣ ﺤ ﺆ ﺛ ﻬ ﺮ‬

^ â n i: *A lla h celle celâlöhü öyle b ir K a d ir ، M u tla k tır kî, Rasul-i zişanı, M uham m ed A le yhissalâ tii Vesselamı, insanlara peygam ber ola ra k gönderm iştir. H idayetle ve d in -i H akla. Yani: A lla h , M uham ٠ med S allallahd A leyhi Vesellemi. in sa n la n d o ^ u yola ‫؟‬ik a rm a k ve lrendilerine H a k D ini öğretm ek ‫؟؛‬in ireal eylem iştir, Peygamber'.! yâhud O D ini, yan، ،slâm ı g a lip getirm ek ،‫؟‬in bütün d in le r üzerin e‘..»

Aceba Isiam D in in in bütün d in le r üzerine galip gelmesi tahakku k etmiş m id ir? Bunda h i‫ ؟‬şüpheniz olmasın. Pek p a rla k b ir galebe ‫م‬alm ıştır Bugün hakikaten a lim ve cidden m ütefennin b ir k im ^ ,yoktur k i Islâm m u lviyye t.ve h a k k a n iy e tin i ta k d ir etmesin. İslâm aleyhdan geçinmek istiyenier, k e n d ile rin i a lim ve m ü d rik vehmeyleyen b ir takım cehl-1 m ürekkep eshâbıdır. B unlar, Isia m i hak ik a lle ri bilm ediklerin den ona adavet izharına cesâret ed iyo rla r. Tevekkeli «insan, bilm ediğinin düşmanıdır.» d e m e m iş le d ir.

M üslüm an lık, kâ in a tın u fu k la rım parla tm ış b ir güneştir. O nun alem şüm ûl olan ziyasına bakam ıyanlar. a yd ın lık ta gözleri kamaşan baykuşlara ve Yarasalara benzerler. Şeyh Sadi kuddise sirruhU der ki: *Gündüzün yarasanın gözü görm üyorsa bundan dolayı güneşin ne günâhı vardır? D oğrusunu istereen. Güneşin kararm asından, böy ٠ ie binlerce gözün k ö r olması evladır.»

Yalnız şurasını itira fa m ecburuz ki, b u ^ in A lem -İ Isaimın ekser ta ra fı sâiı d in le r erbabının eline düşm üştür. M ü slü m a n lık orada m ağlûp o lm u ş'görünüyo r. Fakat mes'eleye d ik k a tli b ir naza rla ba. kalım . M ağlûp olan o ra la rd a ki m üslüm anlar m ıdır, yoksa İslâm iyet m id ir. H i‫ ؟‬şüphe etm iyelim k، m üslüm anlardır.

I

o

(14) Sûreî Fclh : 28. ‫ﻫﻶ‬

1:‫ﺀ‬1‫ﻻ‬

‫ر ن ر ﺳﺎ ل ﺗ ﺮ د‬

‫ﺀﺩ ﻕ‬

‫درﻫوا ى‬

‫ ذ ا ل ﻧ ﻮ د‬٩ ‫ﺳ ﺄ و ر س ﺑﺪب‬ D er heva-yi işK çun raKSân şevend, Hem-çu K urS i b،٠ d r bl-nuKSân şevend.

• A şk havasında raks ü tarebe b a şla rla r ve bed ir hâlinde ı atı A y ’ın kursu g ib i noksansız ve tastam am o lu rla r..

bulu-

1347

‫ ﺗ ﺎ ﻟ ﺪ ر د ﺿ ﻮ ﺑ ﻤ ﺎ ﺧ ﺮ ﻟ ﺮ س‬٠‫ج‬ ‫’• ﻭ ﻭ‬

،

‫ ﻭﺩ‬٠

V ‫دد ﺝ'ﱏاذ ا‬٠‫وا ؛ ﻛ ﻢ‬

Cism şan der-raK S u cânhâ Hod me-purs.

V ’a n .ki gerded cân ezan hâ Hod me-purs.

-O n la rın cism i ra ksta d ır, ca n la rın ın nasıl olduğunu sorma. Hele ،،ı.ndisinde clsm ânlyyet kalm am ış tda aynı ru h kesilm iş o la nların ahvâlinden hiç suâl etme k i, o n la n n ta ’r i f ve tevsifine im kân yok !tir..

1348

‫ د‬٠‫ﻣﻤﺎ‬

, ‫ ف ﻧﺑ د ى م‬-

Ş îrrâ Hargûş der-zindan nişând.

Neng-1 ş iri k ’ü zi-Hargûşî b،-mând•Tavşan, arslanı zindana tık tı. B ir tavşana m ağlûb olan arslan, m •،.anların yüz ka ra sıd ır..

Bazı kim seler v a rd ır k i ilm i, irfa n ı, id râ k i ve sairesi itib a riy le <٠ı.،lan kadar k u d re tli olm ak lâzım gelirken bazı husûsâtta tavşan I ،Mİur b ir hâdise karşısında m ağlûb o lu v e rirle r. H a lb u k i insan için lâ /ım olan şey, ica bın a göre ve h a k k ı m üdafaa m evkiinde m ukave ٠٠ gösterm ektir Yoksa hemen apışm ak ve ip in d ö rt ucunu b ıra km a k .icg ıld ir. N ite k ih ı Cenâb-ı H ak M illi K u rtu lu ş h a reke tim izi, b ir m . !anot ve b ir m ukavem et neticesinde zafere ulaştırdı. Eğer o m ukave

mt

٧٠١١٠

‫ ﺋ ﻠ ﻴ ﺜ ﺬ ى ﺋ ﺮ د ﺧ ﻢ‬٦‫ذ إﺗﺚ‬ ‫ ﺛ ﺬ ﻇ ﺪا ﺳ ﺸ ﻰ‬: ‫ق ل‬

‫ا\ ذس‬٠‫ش‬١‫ﺀل;ؤه ﻓ ﺪ ا ﻟﺰﺧﻎ ﻛﻨﺌﻠﺪ ئ ﻧ ﺤ ﻔﻨﺎرؤﺀد‬ .

‫ﺿ ﺔ ة ة ﺀ ئ‬

‫ا ﺗ ﻮاﻟ ﻴ ﺮ \ ذ ﺋ ﻬ ﻨ ﺬ ﻫ ﺬ‬

•O nların T e vra tta ki ve İn cild e ki m isa lle ri b ir ekin g ib id ir k i‫ ؛‬f i ­ liz in i çıkarır, sonra o filiz k u vve tle n ir, k a lın lâ ş ır ve doğ ru lur. S akla­ rı, gövdeleri üstünde ç iftç ile ri te’accüb ettire cek sûrette. A lla h , on­ la r vâsıtasiyle k â fir le r i gayz ü hiddete ge tirm e k için kendilerinden bahsetti. B ir de A lla h im ân edenlere ve içle rin d e n am el-i sâlihte bu­ lu n a n la ra hem m a ğfireti, hem çok bü yü k ecr u m ü kâ fa tı va'deyle d i1...

Cenâb-ı P ir şunu da te lm ih ediyor ki: B ir m üddet to p ra k içinde ..talmış dânenin oradan k u rtu lu p filizle nm e si ve ürpermesi, kezâ ağacın içinden, zuhûru zam anını bekleyen çiçek ve yaprağın o mah• besten âzâd olması, nasıl k e n d ile rin in sevinm esini ve raksa gelme sini intâc ediyorsa: nefs m ahbesinden ve ta b i’a t kaydından k u rtu lan ru h da öylece se vin ir ve neşvelenlr. O halâs, iste r ta b i'i m evt ile olsun, ister ih tiy a ri m evt ile olsun.

1345

f

) ‫در آب‬

‫ل‬.‫ اﻋﺎد‬٠ ‫وﻛﺪ‬

;

‫جﺑ ﻰ‬ ‫ع او‬:٠٠‫وف‬،

C ânhâ.yl beste ender-âb u gil, Çun rehend ez-âb u g ilh a şâd-dil. „Su ve çam ur kaydına, ya'n، anâsır - 1 tabî'âte m erbut ve m ukay î ed olan ru h la r, o çam urdan kalben m esrur o la ra k k u rtu lu n c a ..

(16) Sûre‫ ؛‬Feth: 29.

en

‫ا‬:‫ا‬:,‫اا‬

‫ > د‬.‫ ا ن ب‬٠٠ ‫اى ﺑ ﻮ ﻋ ﺮ ى دو‬ ‫د ﺀذﺗ ﻮ ﻏ ﻮ دد‬:‫ ر; و ز‬/:‫ﻧ ﻰ ﺟﻮﱏ خ‬ Ey ‫ﺋﻮ ﻻ؟‬٠ ‫ ل‬der te h -i in ‫ ﻷئ؟‬. ^ fe NCfs ‫؟‬.un Hargûş HUnet riH tu H o rd Ey bu ku yu i . ‫؛؟‬nde arslan g ib i te k kalm ış insan ‫ ؛‬nefsin tavşan ٠ ٠ ، ٠ »، s e n in k a n ın ı dö ktü ve İ ‫«؟‬.t i Yâni: Ey k u y u g ib i .J a n ta b i'a t â le m in e d ü şm ü ş, b ir ‫ ؟‬ok k a y ıt ‫ا‬٠ ،‫ ا‬ilo b a g la m p k a lm ış, o rad an ‫ ؟‬ık ıp k u r tu lm a sın ı m u h â l h â lin e g e ‫»اا‬ i ş olan insan; s e n in İn sa n lığ ın a n isb e tle b ir ta v şa n k a d a r âciz 111 nlınıtsı lâ zım g e le n n e fsin , n a sıl o ld u d a sa n a g a le b e ‫ ؟‬a id i, sen i ta ‫ا‬٠ ‫'ا‬،‫ اا‬k u y u su n d a n ‫ ؟‬.ık ıp k u r tu la m a y a c a k b ir h â le g e tir d i Ey ca n Y U süfü: n e d e n k u y u d a k a lıp d u ru y o rsu n ? K ur'ân ipine t ı l tla 0 k a ra n lık k u y u d a n sı ,‫ ؟‬r a v e d ışa r ıy a fır la .

1351 ‫ د رﺑ ﺮا‬١; ‫ ص ﻟ ﻤﺄ ﺀ‬٠‫ ذ ى > م‬٠ ‫اوذوﺑﺮا‬- ٠‫ن ب‬٠‫ ة ز ا‬٠‫و‬٠ ' Nefs-İ HargUşet be-5ahrâ der -‫؟‬,erâ TU te “K a 'r ٠ i ln ‫؟‬eh-î cün-ü -‫؟‬.ir â Sendeki nefs tavşanı kırd a serbestçe otluyo r. Sen ise k llü k a l . kuyusuna düşmüş, nasıl ve n ‫؟؛‬-ln? diye m â!âyan’ly y â t ile uğraşıyor k in . Öyle yapacağına oradan k u rtu lu p çık'maya ‫؟‬-abala. Salma gc en nefsini İrâde ve İd râ k a ltın a alm aya * ‫*؟‬.alış K ıssa y a d ö n ü lü y o r : 1352

‫—وى ﺀﻫﺠﺮاﻧﻰ د و د آن ﺷ ﺒ ﻴ ﺮ‬ ‫ ذ ﺣ ﺎ ة ا ﻟ ﺒ ﻔ ﺮ‬١‫ ﻗ ﻮ م‬L ‫ﻛ ﺎ ﺑ ﺌ ﺮ و ا‬

,S ü y -i n a H c ir â n d e v ld â n şir -g îr

K ’ebşirû yâ K a vm u iz-câ'e 'l beşîr . ٩Arelam

ku y u y a düşüren tavşan ‫ ؛‬M üjde ,arkadaşlar ‫؛‬ ،‫؟‬eliy o r, diye av h a yva n la rın ın yanm a koştu .»

m üjdeci

711

met gösteriim eseydi hem o zafer kazanılam azdı, hem de arşları g ib i b ir T ürk, tavşan ka d a r b ir Yunanın karşısında m ağlûb kalm ış o lu r­ du. İslâm ta rih in d e b ir (Ham râüleseü) v a k ’ası v a rd ır. U hüd m uhârcbesi, R esûlullahın em ri h ilâ fın a hareket olunduğundan ka yb e d ilm iş­ ti. Eshâb-ı kira m d a n yetm işi şehid düşmüş, ka la n la rd a n pek çoğu, h a t­ la Resûlullah H a zre tle ri yaralaıım ıştı. M ü ş rik le rin de otuz ka d a r m a ktu lü vardı. K ureyşiler. bu k a d a r m u v a ffa k ıy y e ti k â fi görm üşler, hemen M ekke yo lu n u tu tm u şla rd ı. K o n d u kla rı menzilde: — «Sanki b iz ne yaptık? B ir kaç k iş iy i öldürm ekle g e ri dön dük. H azır galebe bizde iken m üslüm an lığı ortadan k a ld ırm a lı de­ ğ il m i id ik ? , diye m ü ş rik le ri dönmeye ve te k ra r çarpışm aya teşvik edenler olm uştu. Bunu işite n b iri, M edineye g elip k e y fiy y e ti haber verdi. Resûl.i Ekrem, b ir gün evvelki m uhârebede b u lu n a n la rın tekıa r m ü şrik ordusu üstüne y ü rü m e le rin i em retti. Y aralı, bereli olan •: m ücâhidler yola ç ık tıla r ve (Ham râülesed) m e v k i’ine k a d a r g it­ tile r. Bu h areke ti duyan m ü ş rik le r‫« ؛‬M edineliler, d ü n kü m a k tû lle rinin, in tik a a m ım a lm a k üzere hep birden üstüm üze g e liy o rla rm is ­ çi iye k o rk tu la r ve hemen savuştular. A leyhissalâ t E fendim izle es ٠ l ١âb-ı k irâ m ın celâdeti g alib b ir düşm anı k o rk u ttu ve kaçm aya mec­ b u r etti.

1348 ‫ر‬

‫ ل‬١‫و آ د ة‬

‫ د ﻛ ﻤ ﻮ ﻣﺪﺱ ﻟﺬب‬٠‫ا‬

‫در ﺑﺎﻧ ﻰ‬ ‫ ن‬٠‫ا خ ; د‬

D er çunan nengi vu an-geh in aceb.

FaH r-i D in Hâhed k i gûyendeş leKab. ٠٥ a rs la n la n n yüz karası olan p ısın k m a h lû k, bu â r ve hlcab İçinde ike n kendisine (fa h rü d d in l g ib i b ir İâkab v e rilm e sin i is te r..

M e şh u rtiu r k i Isp a n y a k r a lla r ın d a n biri, b o z u ld u ğ u b ir m u h â r e . b e d e n d ö n d ü k te n so n ra h a lk ı o y a la m a k İçin : — Bana şim diden sonra im p a ra to r d e n ilsin l diye İrâde etm iş.

H a lim le rin d e n z a rif b ir adam da: — B izim k ra l, d e lik g ib i kaybe ttikçe büyü yo r! demiş. Bu fık r a okunan b e ytin m â’nasını pek güzel İzâh e d e r 10

‫ﺍ‬. ‫ﺍ‬

j

)[ u r

:، ‫ا‬٠ ٠ ‫زﻧﺠﻪ ل‬١‫آ ﻧ ﻜﺎ‬

‫ ﻝ } ﻝ ) ﻝ‬/ / ‫ﳎﻮﴃ ﺟﺎروب‬ pen-A n -k i e٤‫؟‬,e bes، serha b i-k o ft Hem-çu Has cârüb-i mergeşrâ bi r u f t . .،٠ , pençesiyle b îr çok kafa ezmiş olan arslam . ölüm süpürgesi ...١ ٠ ١ », g ib i süpürüp a ttı ,.

135«

‫ان ﺟﻪ و حوش‬٠‫ ﻋ ﻜ ﺜ ﺘ ﺪ اً ن ز‬٢٠ ‫ ﻟ ﺮﺑﺪ ر ز وﻗ ﻮ ﺟﻮش‬٠‫و ﺧﺬداذار‬-‫ﺧﺎ‬ cem ’ geçtend ân zemân cUmie vuhûş, Şâd u H andan ez-Tareb der.zevK u CÛ5 . ... zurnan bütün h a y v a n la r to p la ndılar. Sevinçlerinden gülmeye. ٠ |iı ٠ t٠ n١ ٠ ٠ ye ve sıçrayıp ojm am aya başladılar.»

1357

‫ ﺀاﺑ ﺮﺑﺎ ن‬٠‫ﺧﺎف ﺭ ﺩ ﺩ او ﺑ ﻮ غ‬ ‫ د ﺷ ﻜﺎ ﻫﺎن‬:‫ آ و و دﻧ ﻮ ﺀ ﻛ ﻊ‬.‫ ﺣ ﺪ‬H a lK a gerdend u çu şem'i d e rm ıy d n , Secde averdend u goftendeş k i hân. .H ayvan lar h a lka te ş k il edip tavşanı m um g ib i o rta ya ، ٠‫ ا‬٠‫ ااااا‬1‫ أل‬yerlere kapanıp dediler k i‫»؛‬

aldılar.

1353

‫ﻃﻒ ؛ ﺭﻯ‬-‫ ﺁ‬C j i y ‫ﺩﻳﺮﺍﻥ ﺭ ﻯ‬. ‫ ﻋﺰﺭﺃﻳ ﻞ‬y

\

TU firiş® â sm â n l y â p eri,

N ٥ tu A z r a l li şirân-i neri.

■Sen semâvi b ir melek, yâhud b ir perisin. H a yır lıa y ır... erkek ...liin la n n azr&ilisin.»

7‫ا‬3

Beyheki, şöyle b ir Hadis riv a y e t e liy o r : «M U 'm inleri sevindirm ek, am ellerin cfd a l olanlanndandır.» kla 'lU m d u r ki b ir mUslUmam sevindirm ek ya fi'le n , yâhud söz İÜ olur. Mesela b ir adam ‫ ؛‬b ir fa k ire A lla h nzâsı İçin birka ç k u r u , , ١e rir, onu se v in d irir, d u ’âsını a lır. ٤ şte bu b ir f i i l i s e v in d irm ^ ir . Ke7.a b ir âlîm , kendisinden b ٤ r ‫؟‬ey soran b ir adam ın m ü‫؟‬k ،lin i halleder, on ' 1 s e v in d irir ve A lla h raz. olsun dua sjnj alır. Keza kırd a , ba y ırd a giden b ir kimse, uzaktan sila h lı b irin in kendine d og ru geldi' ğ ‫؛‬n i görUr; hU viyyet ve m â h ly y e tin i b ilm e d i^ bu adam dan k o r kar, belki de eşkıyâ o ld u r m a h U k m ^ e r. L â k in o adam. yaklaşmc b ir selâm v e rir. Selâm verm ekle onun selâmette olduğunu, y â n i kendine zaran dokunm ayacağım b ild irm iş , karşısın d a kin i b ir selâmı، sevindirm iş o lu r. ٤‫؟‬te b u n la r da sözle sevindirm edir.

Tavşan lisanından d e n iliy o r ki:

1353 F.،، ٠

٠. j ' ٠. J*

M üjde m u jd ‫ ؛؟‬ey g ü rû h -i ’âyş-sâz.

K ’ân seg.i dûzeH be-düzeH r * ft bâz.

«Ey y a ş a y a c a k k a v m ‫ ؛‬s iz e m ü jd ele r o lsu n ki o C e h e n n e m k ö p eğ i, y â n i a r sla n tek ra r C e h e n n em e gitti.»

1354

-٨ ٠.‫ ؛‬.— ٠‫؛‬،»- .٠ .

٠ ،١

M üjde m u jd ٥ k ’ân ’adu-y. cânhâ, K،٠ nd K a h r-i HâliKeş dendânhâ.

•M ü jd eler o lsu n ki A lla h ın k ah rı o c a n la r d ü şm a n ın ın d işle r in i

söktü. ‫؛‬u

III.

‫' ﻧ ﻮ ﺩ‬٢ ‫ﺍ ﻑ ﺩﺭﻯ‬،‫ﻝ‬/ ‫ ﻟ ﺰ‬٠ ‫ﺛ ﺮ ﺩ‬

١‫ ﻣﺮﻫﻢ ﺑ ﻢ‬١٠. \( f

B az g û tâ K jSS a d c r m a n h a ‫ ؟‬.e v e d B uz g ü tâ m e r h e m -‫ ؛‬.cânhâ g ev ed

‫اا‬١ ‫ااا‬

N aklet k i hikâyen bize ilâ ‫ ؟‬yerine geçsin. T a fsila t ver k i an . a n la n m .z m m er h e m i olsun .» ، 363

‫ﻍ‬٩٠. ‫ﺍ ﺫ ; ﺍ ﻷ ﺀ ﴽ ﺫ ﻝ‬ ‫ﺍ‬٠

j ;

‫ﻣ ﺪ ﻣ ﺰﺍ ﻭﺍ ﻥ ﺯ ﻡ ﺩﺍ ﺭ ﺩ‬

B âz g ü k'ez z u lm -‫ ؛‬â n is،em -n ü m â , S a d h e z â r â n zâ H m d â red cân -i m â.

1/ ıh et ki ٠,٠!٠٠, ٠

0

zâ lim in zulm ünden ru h la n m .zd a yüz bJnierce yara

، 364 ‫ﺍﻥ‬٠ » ‫ ذ ﺗ ﺄ ﺑ ﺪ ﺧ ﺪﺍ ﺭ ﺩ ﺍ ﻯ‬٠ ‫ﻛﻎ‬ ‫ ﺛ ﺪ ﺩ ; ﺟ ﻬ ﻦ‬١‫ﱙ ﻙﺏ‬

>

‫ﻭﻭﻝ‬

,G .f t te'yid-i H u d â b û d ey m ih â n

.Ver.ne H argüşi k i bâşed der-cihan lavsan dedi ki: Ey büyü k m a h lû ka •،‫ ؛‬m u va ffa kıyye tim . A lla >٠ ، .«•‘yidiyle oldu. Yoksa dünyâda b ir tavşan k im d ir k i böyle b ir iş iı،l)ils |‫؛‬n ?• ،365

‫داد‬

‫ﺭﺭ‬

I

‫ﻧ ﻔ ﻴ ﺪ و درا‬

‫ﻟﻮﱎ‬

‫ ت و اوا زور دأد‬-‫ور دل ا د‬٠ Kuvvetem baHgid u d ilrâ n û r dâd ٠ N ü r.i d il m er dest u pârâ z û r dâd.

٠

-A llah bana kuvvet, kalbim e n fır Ihsân etti. K albim deki n u r (la a y n g m a ku vve t verdi.»

‫ﻝ‬35 »

‫ﺭﺍﻑ ﺫ ﺕ‬٠ ‫ت ئ‬١‫~ف ب‬٠ ‫ﺭ ﺑ ﻪ‬ ‫ ﻥ ﺩ ﻭ ﺯ‬٠٠‫ ﺫ ﻭ ﺍ ﺯ‬- ‫ ﺕ ﺭﺩ ﻯ ﺩ‬- ‫ﺩ‬ H er -‫ ؛؟‬h e s t ‫ ؛‬,cân -i m â K urban i tu st .D ^ stb u rd i d est u b azU yet d u r u st

Her ne oJursan ol. RUhumuz sana ku rb a n olsun. Düşmana t.a.

J.'be çaldın, elin, kolun v â r olsun .»

1360

y

‫ا ن آ را دوﺟﻮى‬

١ ‫ﻒ‬ ‫ﺣ‬

‫ د‬٠'‫و‬

٠٠ ‫ن ﺭ ﺩ ﺕ ﻭ ﺭﺍﻧ ﻮ ﻯ‬٠‫آا ر‬

tu.

Rând haK in âbrâ der-cûy-i A fe rin b e rd c s t u ber-bâzû-yi tû.

«Cenâb- 1 Hak bu suyu senin derene a k ıttı. Y âni bu f ik r i sana )1 bam etti. Eline ve koluna aferin.»

H ayvanlar, ke n d ile rin in can düşmanı bulunan arslam öldürdü ‫؛‬:üne teşekkür İçin tavşanın e tra fın a toplanm ışlar, onu b ir şamdaıı g ib i ortaya alm ışlar, sonra melek m isin, peri m isin yoksa y ırtıc ı ars 'a n la rın a z ra il‫ ؛‬misin? dem işler: daha sonra: «Ne olursan ol. A ila l sana b ir ilham verdi Başımızdan bu belânın kalkm asına sebep oldun. Şu se ld e t senin vâsıtanla zuhUra geldi. Elin, kolun v â r olsun» diy du'â etm işler, ondan sonra da sorm uşlardı k ‫؛‬:

1361

jC: ‫ <اﻟﺪ ى‬1

‫ ﺑﻮ ن‬l ‫ا)ﻣ ﺮ‬

‫ﱙ‬ .‫دى ﺋﻚ‬:‫آن ﻋﻮا را ﺑ ﻮ ن ﺀاا‬ Bâz gU tâ ‫؟‬.Un sig â lld i be-m ekr A n avân râ çu n b i-m âlîd l be-m ekr

A n la t İıakalım 0 zâ lim i nasıl bir h iyle ile kand ırdın ve ne törlı . bir tctlbir ile m ek r tu z a g in a d ü şü rd ü n ?»

‫ ااا‬olduğu b ir m uvaff<،l،ıyy ٠ ١ l٠ ١UunıVat edip de. ip in d ö rt ucunu salı»ilm em esi lâzım ge ld iğ in , a n latıyor.

,U N U N L A S E V İN M E Y İN D،YE T A V S A N IN SA،R H A Y V A N L A R A N A SİH A T VERM ESt.

136B ‫ ﻭ ﻯ ﺷﺎ ﺩ ﻯ ﻋ ﻜ ﻦ‬٠ ‫ﺽ ﳑﻠﻚ‬

‫ وﺑ ﺴﺘﺂ زا د ى ش‬٠ -‫ا ى‬ H in be-m ülk-i n e v te t‫? ؛‬âdi m e-kün.

E y tu best٤nevbet âzâdi me-kün. ..Aklını başı'na al da nevbeti, yâ n î Sira ile v ^ İğ re ti olan b ir m ü lk . I' hüküm ete sevinme. Ey nevbete m e rb u t ve m u k a ^ e d olan‫ ؛‬senin ‫اا‬٠ Iievbetin gelince gideceksin, ye rine başkası gelecektir.. <-) halde âzâdelik d a ’vâsmda bulunma.. insanların. «Benimdir» diye te m e llü k iddiâsm da b u lu n d u k la rı »tylerin h i‫ ؟‬b ir i d â im i d e ğ ildir, ne vb e tid ir, yân! nevbetle elden ele I 0 .1 1 . Elimizde pa ra diye ku lla n d ığ ım ız k â ğ ıtla r da böyle değil mi? f 1ı I'lâ nikel b ir be? k u ru ş lu k b ir günde acebâ ka ‫ ؟‬elden ka‫ ؟‬ele geı.iy٠ ٠ r ve m uvakkaten ka ‫ ؟‬k iş in in parası oluyor?

Paralar böyle oldugu g ib i m e vki ve m ansıblar da böyledir. Dûn ،'„yd in oturcluğu yere bugün A m r ge‫؟‬mi? bulunu yor. A m r'ın bugün.،II m evkiine y a n n da B e kir geçebilir.

M eşhur b ir fık r a va rd ır. H ü k ü m d â n n biri..

— S u m ü lk n e k a d a r z e v k li b ir ?eydir, b ir d e b e k â sı o lsa y d .. ٠‫ ا‬٠‫ﻻ»ا‬٠.

N edim lerinden z a r if b ir adam da: — O v a k it efendim ize nöbet gelm ezdi! m ukabelesinde bulunm uş.

O nun İ‫؟‬in A lla h ın te v fik ve te’y id iy le b ir ?ey elde etmi? o la n la r‫؛‬ buldukları ?eylere ve b u lu n d u k la rı yerlere kanâatle berâfeer ?ükr ı> ,ı.ımdde b u lu n m a lı. lâ k in 0 m u v ٩f(a k ıj^ e ti kendinden değil. A l tuldan bilm eli; Böyle m u v a k k a t ve İğ re ti ?eylere b a ğ lı o la n la r da Im triy y e t ve âzâdelik da’vâsmda bulunm am alıdır.

1369

‫ ﻟ ﻜﺜ ﻞ ﺭ ﺭ ازاو؛ت ﺗ ﺪ‬٠ ‫اً ﺗ ﻚ‬ ‫ ﺕ ﺯ ﻧ ﻨ ﺪ‬.‫ﺍ ﺯ ﺀ ﻧ ﺖ ﺍ ﳒ ﺶ ﺀﺩ‬

A n -k l m ü lk e? b er-ter e z n e v b e t ten en d .

Ber-ter e z h e ft öncüme? nevbet zenend. .Rir kim senin m ü lk ü nevbetinî, nevbetin OstUnde d o k u rla r‫ ؛‬y a ’ 7‫ا‬7

136.

‫ د ﻟﻔﻀﻠﻬﺎ‬٠‫ ر‬٠ ‫ ﺍ ﻕ‬- ‫ار ر‬ ‫ﻣﺪ ﺳﺼﺪ ﳍﺎ‬٠‫از از ﺣﻖ »ﻳﺮ‬ Ez-ber-î h a K m ‫؛‬-٢esed tefd ilh a.

Bâz ez-haK mî-resed tebdilha.

«T afdillerin, te b d ille rin bepsJ A lla h ta ra fın d a n gelir.»

IS oy

‫ زﺑ ﺪ وا‬.‫ﺣﻖ د و ر و وﺳﺖ ا ن‬ ‫ ل ﻳﻠﻦ و ﺑ ﺪ ر ا‬٠‫ﺀﻳﻰ'ﺀادا‬ H aK be-devr ٥ nevbet in te ’yidra, M l-nUm ayed e h li zann ١ ‫ د‬didra.

«Allah, bu te’yld ve ta k v iy e s in i zam an zaman, nevbet benevbet zan ehline de, basiret ehline de gösterir.»

Cenâb-ı Pir. b u te y tle rle ucb, yâ n i k e n d in i beğenm enin zararlaI'inı ve b ir İçteki m u v a ffa k iy y e tin . A lla h ın te’y id iy le husûle geldiğiilin bilinm e si 1üzüm ünü içâ re t ediyor.

H ayvanâtın, yâhud o n la n n temsü e ttik le ri havas ve k u v a y - 1 in ‫؛؛‬aniyyenin tavçana, yahud a k l - 1 selime karşı m innetdarâne m edh’u senalanna k a rş ı tavşan, bu m u v a ffa k iy y e tin kend i k u d re t ve kuvvetiyle olm adığını, m ahza A lla h ın te’yid iyle arslam ku y u y a düşüre b ild ig in i söylüyor. H a tta ‫« ؛‬Bir tavşan, cüssece n e d ir k i böyle büy ü k ve m u h a ta ra lı b ir İÇİ başarabilsin» diyor.

H a kika te n ba’zan b ir insan, had ve k u d re tin in pek ‫؟‬ok b ir içe m u v a ffa k olur. Mesela benim gibi b ir âciz, m ünevver b ir cem â’at karşısında m esnevi-i şe rif ta k r ir eder. H a kkelinsâf söylejdm k i ben kim im ? Mesnevi ta k r ir i ne? İçte bu h a l tavşanın a rslam kuyuya düşürm esi g ib i b ir m u v a ffa k ıy y e ttlr k i onu ya p tıra n da benim, İrfâ n ım değil, A lla h ın te 'y id i ve ta kviye sid ir.

I İm dad-ı ila h i ve te ١ rfîk -i Rabbani yalnız b ir devre ve b ٤ r şahsa da m ünhasır değ ildir. Cenab-I H a kkin kerem ve atıfe ti; o te v fik vo te 'yid i h e r v a k it ve d iled iğine ihsan eder. Bu k u d re tin i ehl-1 yakin den olanlara da, zann ü şüphe erbabından b u lu n a n la ra da gösterir.

Mesela A n adolunun son za fe ri A lla h ın te ş d in d e n başka b ir şey m iydi? Senelerce dövüşm ekten tab ü tü v a n ı kesilm iş adeta kım ıldayam ayacak hale gelm iş olan m ille t. H a k k in ve rd iğ i b ir kuvvetle düşmanı önüne ka ttı, süre sûre perişan b ir halde denize döktü.

H a z re tl M eviana bundan sonra yeni b ir bahse g iriy o r, in sa n in 7 ،.

K.v.â ta rik a t 1 M evlnviyye yedi yuz yıldan beri d c v â ı . ، ٠, ıl،ım â ‫؟‬aa)Iah d e v ü ıı edecektir. N ite kim H azret -‫ ؛‬، "M evli ١ ١ <vi

licn, ta h tta n in ip tabuta binecek . ‫؟‬ahlardan de&،hm. Bcnln، I . ٠ saltanatım ın m enşurunda (H alidine EbedâJ j-a zılıd ır » 0 ‫ ا‬٠ ‫ا‬٠ . ٠...

.... Vükıâ T ü rkiye dahilinde 14 safer 1344 ve 13 e ylü l 1341 cum a ı'lân cdilm i? olan hususi kanun m ûcibince b ü tü n ta rik a tle r arasın .... ' ‫ ا‬I M evlevi T a rik a ti de ilg a e d ilm i ‫ ؛؟‬Ista n b u ld a ki Y enikap! M evlevi ٠ , ‘(.Ciinde son m ukabele 13 safer 1344 tâ rih in e m usâdif porşembe ‫؛‬. ٠ ‫ا‬،‫ اااا‬yapılm ıştır. Böyle olm akla beraber Halep ve Şam g ib i TUrkiyyo ‫'ا‬،‫ اا‬،.:indeki M evlevihânclerdc A yin-İ M evlânâ ‫ ؛‬crâ edilm ekte ve kal ‫و؛‬ . .itabına şevk ve efzâ o lm a kta d ır 1 furkiyye d e M e vle vi â y in in in m en'i b irin c i def'a d e ğ ild ir '. ، 1077) ' sema nın icrâsı hükü m e t ta ra fın d a n m en'olunm u ‫؟‬, meni lyyet 18 sene sürm üş ve ،1095) senesinde yeniden m ukabeleye .... ‫ ا‬.I'،lîn ılm ı ‫؟‬.t ır İşte böyle m a'nevi su lta n la rın rû h la n . dâim â ezel bezm inin Silki A lla h ile berab erd ir ve o m ü lü k -i m ânoviyye, is tid a tlı ru h la ra di'vıımlı şekilde s â k ilik vazifesini ifâ ederler, gerek ha ya tla rın d a , ٠ ı١ k vefatlarından sonra.irşâd ve İm dâd ile meşgul o lu rla r. Nasıl 11 t i laıgün de H azret-i M evlânâm n ke ü m a t - 1 m ubârekesi olan şu Mes luivl kita b in in t a k r ir i ve İstim â'ıyle feyz a lıyo ru z , ‫ا‬،‫)|اا ا‬،‫اا‬

1371

‫ﻟﺘﺪﻝ دوز‬٠‫ﺣﻮﱙ‬.;‫ﻭ‬١‫ﺏ‬٠‫;ﻟﯫﻧ ﱦ‬ ‫ءدذ‬٠4‫دوﻛﻞ اﻧﺪو ﻧ ﺮ ا ب ﺧﺎ‬ T erk i in çürb e r bi-güyî yek-du rû z ٠ ö e r-k ü n l ender-şerâb-1 H u ld püz.

«Dünyâda b ir ik i gün İçm eyi te rk edereen ebedi buluna n cennet -.«,'،،bina ağzını d a ld ırır, kana kana kana içersin.» İlazret-İ P ir b ir süâl-i m ukaddere cevap veriyor, yâni: »o b.'ıki tu ılk e ve 0 m a'nev‫ ؛‬saltanata n â il olm ak İçin ne yapmalıdır?» diye 'tunlara d iy o r ki: «Fâni olan şeylere k a lb i ra b t etm em elidir. Mese. il cennetin d â im i şarabından zevkyâb olm ak İçin burada İçmeme!،‫ا‬،‫ أا‬Burada içmemek, telakkiye göre b ir m a h rû m iyye t olsa bile, oru ,ilik، ebedi neşve yanında h iç b ir ‫؟‬ey değildir. Binâenaleyh ebedi nl ',-ilere nâil olm ak İçin burad aki ni'm etlerden kend ini m-d, ,im ‫ا‬

davul etmemek Uzcre kendisine b itki b ir ra iilk verirlerse o .... ‫؛‬٠'.،٠ncvbctin i. J'a'ni m ızıkasın، yedi seyyarenin fevkın da ‫؟‬a lilli .

1370 ‫ ﺍ ﺩ‬٤‫ﺍ‬ ‫ﻣﺎ ﺫﺑ ﺪ‬

. ‫ﻣﻠﻮﻝ‬

‫*ﻭﺑ ﺖ‬

‫ ﺍ‬٠ »٠ ‫ﺩ ﻭ ﺭ ﺩﺍﻡﺀ ﺭ ﻭ‬

B e r t e r e z -n e v b e t m U lûk-î bA K ıyend, D evr-İ d a im b â -sâ K ıy en d .

rUhha

.N e vb e tin üstünde .la n la r, b a ki bulunan m ü lû k tü r k i onl«* rUhu, dâim â m eclisin sakisi ile beraberdir! yâhud onlar, müst.1 ru h la ra s â k ilik vazifesini ifa ederler, aşk ve tnahabbet şarabını M lirle r.» ‫ ؛‬v v e lk i beytlerde m ülk. hUkUraat. servet ve ta s a rru f g ib i şey، r in ariyyet‫ ؛‬oldugu s ö y le n ilm iş ti Bu ik i beytte de buyurU lU yor İğ re ti olmayan, ya 'n i devam edip ba'zı m ü lk le r de v a rd ır, myl. nâ‫؛‬l o la n la rın debdebe-‫ ؛‬saltan atı Seb'a-İ seyyarenin fe v k m d e d ir 11 kUm et nevbotleri alem-f balada ‫؟‬alınır.

Nevbet; H ü kü m d â r ka p ıla rında sabah ve ik in d i, yâhud yatsı ٠ k itle rin d e ‫؟‬alm an resm i m ızıkadır B ir Hadîs-İ Kudsl va rd ır. Onda Cenab-I Peygamber lis â n - 1 ‫ا‬ hlden hikaye b u yu ru yo r ki; «Bir ku lu m , b en i b ir mele', y& nl b ir m. liste zikretse ben de onu 0 z ik re ttig ‫ ؛‬meJe'den h a y ırlı b ir mecll. zikrederim .» İşte kendilerine bak‫ ؛‬mUlk. ebedi sa lta n a t ve rilm iş o la n la rın ٨٠ beti m ele'-i a'lâda ‫؟‬a lın ır demek, o n la n n nâm ı m e!e'-i ve b:\lft] somada z ik ro lu n u r K e n d ile ri m eleküt alem inde te v k ir ve ta 'zim M lir dem ektir.

Böyle m a’nevi saltanatı olanların m ü lk ü ve h ü k ü m e t‫ ؛‬de bâkld İşte saltanat-! m a'neyiyye-i M uham m ediyye. 14 asırdanberi sürüp ٠ m e k t^ ir n U ri m Ublnin sönmesini isteyenlerin areUsuna r a ^ ı ilamaşaallah sUrtip g id ecektir

o

a'ia

o

٠ ٠‫ﻭﺭ‬٠‫ ﺍ ﻱ ﺀ ﻏ ﺎ ﺯ‬: ‫ﺍ ﻭ ﻵ ﺅ‬7 ‫ﺳ ﻎ‬

‫ﻭﺍ‬

Y âni: *K a firle r k e rih görseler ve istemeseler de A lla h , n û ru olnl d in in i İtm â m edecek ve onu m uhafaza eyleyecektir'’.. ‫ ؛‬Sûre (17‫ ؛‬Saf : 8.

irrmte-i yâni ııofsi öldürm ek ancak aşk ilo o la b ilir k i o da A lla lıın b ir te v fik u iır. Yoksa ıı.Tso m ukabil a kl ve id râ k yırtıcı b ir ara ian karşısında Aciz bu. tavşan g ib i kalır. H a ttâ nefsin ba’/.ı iştihıı ،arım akl-ı cüz’i de b ir dereceye kadar m a'kül görür. Meselâ b ir kış i unu sabah nam azını kılm a k iç iıı kalkm ayı, buz g ib i su ile abdost ı ‫؛‬mayı ٠ sobasız, m aııgalsız b ir odada, yâhud c iv a rd a k i b ir câm i’o •j; ıd i p namaz kılm a yı zor gören nefs, biraz daha yatm ak, namazı kıı .û ya bırakm ak ister. Şu ta le b in i sûret-i h a ktan gösterm ek için sâhı ،• ne «Sıcak sıcak yatarken ka lkarsa n sıh h a tin i tehlikeye korsun ■ ١İlah ‫؛‬

;C،٠d' J . ‫؛‬. O Yâni: «Kendinizi tehlikeye düşü rm eyin1.» b u yu ru yo r. Biraz daim ..aı güneş doğsun, o rta iık b ir parça ısınsın, sonra ka lka r, numıızı 1.âza edersin* der. V a k ıa dış görünüşü ile bu tavsiye do ğ ru d u r Fa kat tehlikenin en büyüğü A lla h ın em rine itâ ’a ts iz lik göstermek ve H akkın cezasına istih ka k kesbetm ektir. Sathi olan b ir akıl, nefsin o a :dızlı sözlerine kanar.

O halde böyle sûret-i haktan görünm ekle o lu r olmaz kim seyi ul ra ta n nefs, öyle her a klın zebunu ve m üsahharı olamaz. Her so?٠ ١ aldanan a k ılla r da nefsin irâde ve idâresini eline alamaz 1373

;

‫د د ﺛﻢ و ﻛﺎ‬

C 'ı

‫ﻳﺪ;؛\ﻫﺎ‬

‫ﺍ‬

DUzeHest in nefs u düzeH ejdehâst.

K 'ü be-deryâhâ ne-gerded kem m ü kâst.

«Bu nefs, cehennem dir. Cehennem ise ejderhâdır k i denizler bl le ateşini sOndUremez.»

o

Yân‫؛‬: Nefs, doym am ak hususunda cehenneme benzer, cehen Ii،;m ki ejderhâ g ib i bulduğunu yutar, y u ttu g iy le de dolmaz ve doy ma?. Farazi'، okyanusların suları onun İçine dökülse ateşi sönmez, ‫ ؛‬ielki 0 . suları buhara kalbeder. Nefs de böyledir. Dediği yapıldık ça. islediği ve rild ikçe hevesi geçmek şöyle dursun, şım arır, çım ar Ilıkça hevesi ve iştillâsı a rta r. İm âm Busayri (Kasîde-1 Bür'e) smd:' ‫•؛‬-.'!٠ ki: «Nefs, sut emen çocuk g ib id ir. Zamanı gelince sütten kes. lirse vaz geçer. İhm âl edilecek olui’sa büyür, koca adam o lu r da y: ı ‫؛‬e anasının memesini emmek iste r..

S‘:I٢‫ ﺍ'ﺍ‬Bakara: 1(‫ﺓﻭ‬.

-‫ة‬٠‫ذ‬

1.2‫ﺍ‬

,.ıck g e rektir. ı١ efs ،1« m ucAhedc ve o n u n a rzü lu rıııa n ıu h â le[،٠ l ,-im dir..

Resü!-i Ekrem (S.A.V.) Efendim iz ne vakit, b ir gazadan a vd .. ‫؛‬.e ٠K û ‫؟‬ük cihaddan b ü yü k cihâda dön d ü k, b u yu ru r, bü yü k m tlede ile de nefsin a rz ü la rjn a m ukavem et ve m uhâlefet m a'n' kasdederdi.

D iger ik i Hadiste‫« ؛‬Cihâdın efdaJi k iş in in nefsi ve hevâ vü h siyle uğraşm asıdır., «D üşm anların en adâvetlisi, insanin kendi s id ir, b u yu ru lm u ştu r.

Evet. Nefs. dU şm anlann en a d â vetlisidir. Ç ünkü insana en k:ndır. T ıb kı b ir ev d â h ilin d e k i hırsıza benzer. E vin kapısı kil n ir. pencerelerine d e m ir p a rm a k lık ta k ılır. H âricden yapılacak taarruza ka rşı ih tiy a tlı b u lu n u lu r. Fakat hırsız ya dâhilden olu m aA zallah ya âile efradından bulunursa? O nunla uğraşm ak, 0 1 1 . kötü huyundan vaz geçirm ek ne kada r m ü şkild ir.

Bu. böyle olduğu g ib i nefsi ıslâh İ‫؟‬in çalışm ak ve yola geti do pek zordur. Y ü sü f Aleyhisselâm g ib i b ir n e b iyy.i zîşânın :

‫ ىرﺣﻤﺮرف‬٠ ‫ ز ﻟ ﺘ ﻞ إق‬. ٠‫ ر‬١ ‫ ئ‬% ‫ ﻓ ﺊ ز ﻣﻠ ﺪ‬٠ ‫ر ى‬٠ ‫اورﻋﺎ\ﺀ‬

Yâni: «Ben nefsim i b e ri sayamam. C ü nki nefs, dâim â kötüJ em r ve fenâlığa te ş rik eder. M eğer k l Rabbim m erham et edip s b in i ona g a lip getire... dediği K u r'a n - 1 K erim de beyan ediliyor, zâ Peygamber-i Ekber (S.A.V.) Efendim iz de: «Ya Rabbi: ben‫؛‬, yum up açacak kada r b ir m flddet nefsim e ve onun hevâ r i i h e y kaptırm a ve m ahlûkatından b ir fe rd in ehne b ıra km a , diye dua yuruyor.

Hülâsa nefse g alip gelm ek ve onu h iç olmazsa fem m ârel 1: ٠ levvâm e ١ lige getirm ek m ü şkil b ir İştir. O nun İçin Hazret-‫ ؛‬Mev. d iy o r ki: 1372

‫ﻛﻨ ﺶ ا ن ﻛﺎد ﻋﺬل و ﻫﻮش ﺑ ﺖ‬ ‫ ﻃﻦ ﻣﻤﺎخ;ئ ﻣ ﻴ ﺮ ش ﺑ ﺖ‬1‫ﻧ ﺮ ا‬ Küşten-Î Jn k â r-i a K l û hûş nist, Şîr-i b â T n suH re.i H argüş nJst. «Bu nefsi öldürm ek a k i ve id râ k in İş‫ ؛‬d e ğ ildir, içe rid e ki nefs a m. tavşanın, yâni a k iih m ağlubu ve m askarası olamaz.»

(18) SUrei Yusuf- 55.

72‫د‬

1378

y ijS . <٠.،‫ ؛‬١jJ ،t ٠ ،‫؛‬/٠،>٠J

. Ü١ «)٠^ ٠ ،j

A lem İra lu K m e k erd u d er-k eşid .

M i'd eeş n a 're-zen â n h el m in m ezid . le m i bir lo k m a h â lin d e y u tm u şk e n , m i d esi, d a h a v a r n u 0 d ١ v .٠ ‫؛‬,a ra atar.»

1379 jS S Y j. - y ^ y j

J>-

HaK K ad em b er-v ey n ih e d e z -lâ m ck â n .

A n .g e h ü sa k in şe v e d ez -k ü n -fe k â n .

«Cenâb-ı H ak, lâ m e k â n d a n o n u n ü z e r in e k a d em -i ceb b a rın ı kor .1a o v a k it sa k in olur.»

H azreti- M e v lâ n â bu b e y itle r le ba.zı A y e t v e H ad islere telm ih ‫•؛‬itiyor K ur’â n -ı K erim d e ٠ .

®

‫ = ^ >؛‬٩٥

o

i

’

١

{ < k 'f s

۵

١

Y âni. «Odunı?, in sa n la r la ta şla r d a n olan v e k â fir le r içl n h azır la n m ış b u lu n a n c e h e n n e m a te şin d e n sa k ın ın ” , b u y u ru lu y o r.

T a şla r n a sıl od u n c lu r d iy e ta b î’i soru lm az. S o b a la rd a , o c a k la r <ltı k u lla n d ığ ım ız y e m e k p işir d iğ im iz , m a k in e işle ttiğ im iz m a'd en köm ürü, h a cım şe k il v e k ı t a itib a r iy le ta şta n b a şk a bir şey m idir.

Bu A yet, K u r’ân -ı K erîm in m ü sta k b eli h a b e r v e r m e k h u sû sim ılnk i m u c iz e le r in d e n biridir. Ç ü n k ü b u n u n n ü zu lü sır a sın d a m a tlı ı.om ü rü k e şfe d ilm e m işti.

٠ S ı.ırci

B a k a ra :

24,

İ.174

‫ ﻭ ﺯ‬- ‫ﺫﺍﻑ‬٠ ٠‫ﻧ ﺮ ﺵ ﺁ ﺫ‬

‫ﺯ ﺭﺩﺩ‬

.HCft d e ry a n i der.üşâmed henüz .Kem ne-gerded şûziş-i ün Ha!K-süz Y ed »‫ ؛‬d e n iz in su y u n u ، ‫ ؟‬er d e o m a h lû k a ،، yak an c e h e n n e m vr onun b ‫ ؛‬r çu 'b es ‫ ؛‬olan nefsJn a t e ş ‫ ؛‬v e h .r sı sö n m e z .»

1375

‫ ل‬£ ٠ ‫ن‬١٠‫ ﻛ ﻬ ﺎ و ﻛ ﺎ ا‬٠ ‫ﺍﻧﺪﺭ ﺁ ﺑ ﺪ ﺍﻧﺪﺭﻭ ﺯﺍﺭ ﻭ ﳒ ﻞ‬

s^nghâ vû kâf ‫؛‬,rân-i st.ngdil .Ender-üyend ender-u ,zâr u Hacd Taşlar ve ta »‫ ؟‬y ilre k l ‫ ؛‬k â f ‫ ؛‬o cehennem in rle r ٠‫ ؛؟؛‬ne zâr ve mah rub o la ra k g ir e r le r ,.

1378

H em n e -g e r d e d sâ k in c z -ç e n d în gıd a.

T âz‫؛‬-haK â y e d m er û râ in n id a «C eh en n em bu k a d a r g ıd â a lm ışk e n H a k ta n şu n ‫؛‬d â g e lm e y in ce sa k in olm az.»

١٦٦٦ ‫ ﺭ ﺫ‬٠ ‫ ﻭ ﺯ‬.. ‫ﺍﻧ ﺖ‬

‫ﺩ‬

I'.f-r ‫ ﻛ ﺌ ﻖ‬٠‫ﻡ؟‬

‫ﺍﺇﺵ‬٠ ‫ﺖ‬

‫ﺍﻧ ﺖ ﺁﺗ ﺶ ﺍﻧ‬

s‫؛‬

.r g e ç ti sir g ü y e d ni h e n ü z Int â teç int. ta b i ‫ ؛ ؟‬n t s ü z , • C e n a b ı H ak on a d o y d u n m u ? d iy e sorar. O da d a h a d o y m a ،.ım . ‫ ؟ ؛‬te s a n a a teş, işte sa n a h a râ ret. ‫؟؛‬te snnn y ak ış! der.»

Iger b ir H adisti « 1, ٠ •٠ ٠ > 1‫ اا‬Mr.iKJVidu ‫و‬0 1•‫ل‬١،‫اﺀذ‬،‫أﺀل‬4İ ‫ از؛‬Kıya - .11 .,٠1 ı:،inünde cehcnı ١،٠, cy ,j ١ ‫ااا‬،‫اا 'ا‬١‫'( ااا‬,،,öç, senin nurun bellim üleşin utıu lıiıüyor d .y e c c k lir. b u y u ru lm u ş tu r . ‫ ﻻﻷ‬balde ve te 'v il sUretıylo cehennemi doyuracak ve ateşi zayii alacak olan insân - 1 kâ m il ve onun nUru İmiş. H adisteki (Kadem i.

I 1'lıb â rl ise enbiyâ ve e vliyâ g ib i k â m il in s a n la r ki onların cehenne ‫ ااااا‬karşı durm ası, nU run nâra gaiebe ‫؟‬.alması o lu y o r -İşte cehennem, insân - 1 kâ m il yUzUnden za'fa uğradığı gibi o cüz'ü bulunan nefsin de za'fa uğratılm ası, e m m â relik derece 1) 1 1 1 1 ‫ااا'ا‬،‫اًأ‬ -şiddetinden ku rta rılm a sı, ancak insân - 1 k â m ilin nUl'-i naza t ylı, k a b ild ir ,

‫ ا‬3‫ ه‬0

ı.

‫ﺯ ﻯ‬

‫ ﻥ‬٠‫ﺍ‬

‫ ﺩ ﻭ ﺯ‬٠‫ﺟ ﻮ ; ﺑ ﻚ ﺑ ﺰ‬

‫ ﻫﺎ‬.‫ﺍ ﺯ‬- ‫ﰻ ﺩ ﺍ ﻭ ﺩ ﻣ ﺒ ﺜ ﻪ‬

:

‫ﻁ‬

.

Ç u n-ki cüz'-l düze Hest in nefs-i mâ.

Tab'-i k ü ll dâred hemişe cüz'hâ.

‫ا‬

.B izim nefsim iz doym am ak husûsunda cehennem in cü z ü d ü r. ٠ ،/r ise k ü llü n ta b ia tin i h a iz d ir*.

M a lû m d u r k i kU l'ler, cüz'lerden teşekkül eder. Meselâ b ir taş ٠ ı«ı١asij yüzlerce, b e lki de binlerce zerreden m üteşekkildir.

Ke?.â i t l i kova su, yine binlerce, on binlerce dam ladan ib a re ttir, o taş . ve o kova d a ki suyun k ü lliy e tin d e ne varsa taşın zerrfi. ، ٠‫ﺍﺍﺍ‬1 ‫ ﺍ‬ve suyun k a trâ tın d a da o v a rd ır. Bunun g ib i doym am ak ve nû 11111 karşısında yanm am ak husûsunda nefs-i em mâre de cehenne‫ا‬١ ‫ أاا‬b ir cüz'üdür. Cehennem nasıl n u r e h lin in karşısında sönerse, iıofıı de A lla h e h lin in nazan önünde siner.

1381

‫ و دا وا ﻣ ﻤ ﺸ ﺪ‬. ‫ا‬٠‫ ﺣﻘ ﻮ‬٠‫ا ن ﻗﺪ‬

‫ ﻓ ﺎ و ﻛ ﻔ ﺪ‬١‫ﻏ ﺪ ﺣ ﻔ ﻰ ﻏ ﻮ د ﻛ ﻚ‬ in Kadem h a K râ büved k 'û râ küsed.

G ayr-İ haK H a l key kemân-î û keşed. .K adem d Cebbâr H a k k tn d ır kl, cehennemi ve nefsi söndürür.

Allahtan başka, cehennem in yayını k im ‫؟‬ekebilir?»

735

K eza K ur’â n d a :

Yâni: «Ey müşrikler-, siz v e A lla h ta n b a şk a ta p tık la r ın ız , putla-l r m ız v e m a ’b ü d lerin iz, c e h e n n e m in o d u n u n u teşk il e d ecek sin iz.'• I d en iliy o r. Ş u ra d a istitr â ten a r z e d e y im k i b u ik in ci  y et-i K erîm en in nu l zû lü K u rey ş m ü şrik le rin in m ü slü m a n la r a ta .a rr u z v e tecâ v ü zü n ü m ü cib o lm u ştu . O n u n n ü z û lü n d e n e v v e l m ü şrik ler, m ü slü m an lıftı] ١ e m ü s lü m a n la n h o ş g ö r m ü y o rla r sa d a k ö le v e rtalayık olan lard an ! m â a d a s ın a p ek de ilişm iy o rla rd ı. F ak at k e n d iler in in de. m a'b û d ları. o ıa n p u tla rın d a c e h e n n e m o d u n u o la ca k la r ı b ey â n b u y u ru lu n ca — .M u h a m m e d ‫ ؛‬h e m b izi, h e m p u tla rım ız ı ta h k ir e d iy o r . diy.J h id d e tle n d iler ve tec â v ü z e k a lk ıştıla r.

G en e K ur â n ’ım ızd a ‫؛‬

٥

v‫ ؛‬r’٠ >٠ ^

٠ ١ J

^ ( ،١—

Yâni: •K ıy a m e t g ü n ü n d e c e h e n n e m e g ire c e k le r , o r a y a g ird ik te so n ra o n a d o y d u n m u? d iy e so r a ca ğ ız . O da d a h a v a r m ı? c e v â b ım ve r e ce k tir 22» b u y u ru lm u ştu r.

H adîs-i Ş erifte ise: — k i B u h âri v e M ü slim . E n es b in M alik radiyal• ie h ü a n h ’ten r iv a y e t e d iy o r — «K ıyam ette c e h e n n e m d a h a v a r n١ ı d em ek ten h â li k alm az. T â k i C eb b ar o n a k a d e m in i v a z'ed er. O v a ­ k it c e h e n n e m ‫؛‬Y a R abbi izzin , celâ lin için e lv e r ir d er ve a te ş le r i bir biri ü stü n e ç e k ilir , b u y u ru lm u ştu r.

Bu H a d îs-i Ş e r iftek i (k a d e m ), (yed ) v e (istiv a ) gib i m ü teşâb ،• b a tta n d ır. Y â n i h a k ik a ti ta m â m iy le izâ h o lu n m a m ıştır.

M ev lâ n a C âm i k u d d ise sirru h û d iy o r ki: «Kibâr-ı so fiy y e ıstıla ­ h ın d a k a d em -i cebbar. İn sân -ı k âm il d em ek tir. K adem , in sa n a ’zâsı nın e n so n u o ld u ğ u g ib i in sa n d a m a h lû k a t-ı R a b b â n iy y en in e n so ­ n u o lm ası m ü n â se b e tiy le k a d e m e b en zetilm iştir.»

(21) Sûıci Enbiya: 98. .22) Surci Kaf: 30.

724

‫ ﺍ‬: ‫! ﺍ‬،‫ﻝ‬

‫ م‬٠‫ا ﻻ ﻣ ﺎ‬

A cr

‫ﻧﺪ د ب *ن‬

‫ دد ﺑ ﻬﺎد ا ﻛ ﺮﻳ ﻢ‬٠‫ا ﻳ ﺎ‬ K ad reca 'n a m in - c M d i 'l-aS garim , B â -N e b ‫ ؛‬e n d e r -c ih a d -i ekberira.

«R eca.na m in - e l- c lh a d ila s g a r i İİ٠ — el— c ih a d —il ek b cr, k a v i— ، ٠ i'b،,visi m u ceb ln ce k ü ç ü k c lh a d d a n b ü y ü k m ü c a h c d e y e a v d e t ey

‫اﻣﺎ‬، 1..

1386

‫وﻓﺮو ﻻف‬.' ‫ﻧﺪﻑ ادﺣﻖ ﺧﻮارو‬ ‫ ذ'ف‬٠‫ ن ﻛ ﻮ‬٠‫ ﻛ ﻢ ا‬٠‫ﻧ ﻰ ر‬:.‫ ا; ر‬٠ K u v v e t ez-h aK H â h e m u tevfiK u lâ f.

Tâ be-sUzen berkenem in k ü h .i Kef. .B u k a fd a ğ ın ı Ign e ile k a ld ıra b ilm ek İçin k u v v e ti de, m u v a ffa

h ' ١١ı٠ ti de, h a tta sö z ü d e A lla h ta n iste r im ..

13.7 ‫ ﺍ ﺑ ﺆ ﻛ ﻨ ﺪ‬٠‫ ﻣ ﻞ ﺛ ﲑ ﻯ ﺩﺍ ﺩ ﻙ ﺀﻋﻎ‬٠

‫ ﺑ ﺎ د د‬١‫ ﻣﻚ ﺧﻮدو‬7 ‫ذ ﺑ ﺮا و ت‬ ‫اﺋﺔج‬

ş îri dân -ki Safha bi-şkened.

Çir a n e st an-ki H ^ r â b i-şk en cd . .S a f la n k ira n v e b o za n a r sla n e h e m m iy y c tli b ir şe y d eg ild lr. A 1‫ « أ ا‬rsla n . k e n d in i z a b te d e n v e n e fsin e h ü k m ü n ü g e ç ir e n d ir ..

Bir Hadis-i Ş erifte; «G üreşte v e d ö v ü şte şid d e t g ö ste r e n k a h r a '٠ ٠ ٠ ، ٠ ٠d eğ ild ir. A sil k a h r a m a n , h id d e tle n d iğ i v a k it n e fsin i za b tcd cb l .٠ ıul٠ r . b u y u ru lm u ştu r .

Genab-I P ir bu beytlerle m ücâhîd olanlara b ir İmâda b u lu n u yo r d iy o r ki: Namazla., oruçla, riyazetle, mUcahcde ile meşgul olm ak [‫ ' ؛‬٠ ' l„ ٠ râber nefse g a lib iy y e ti yine A lla h ta n istem eli ve nusrat ve mu ‫ ا‬..ffu k ıy y e ti ondan beklem elidir. Ç ünkü bu gibi va sıta la rla mUcA I ٠٠‫اا‬٠i nefse kalkışm ak, K afdağını igne ile kaldırm aya uğraşm ak gl ٠ ' ‫ " ا‬٠،٠ -. M eğer k i Hak Sübhânehü ve Te'aia to vfikım re fik eyleye 11

‫•ا‬

777

1382

‫ ﺑ ﺎ ﻻ ﳕ ﻮ ﺍ ﺩ ﺕ‬٠ ‫ﺩﺭﰷﱏ‬ ‫ ا— ت‬٠ ‫ ر ك ; ر‬٠‫ ﻧ ﻜ ﺎ ر ا اﻳﻤﻮﻧﻰ‬٠‫ا‬ Der-kem an ne-nhend İllâ tîr-i râst. tn kem anrâ bâzgiin kej tlrhâst.

«Yaya ancak doğru ok ko ya rla r. Fakat bu yayın m a'kûs ve .‘g ri okları varehr».

Y u k a rık i beytte cehennem in ve nefsin yayını A lla h ta n başkadenilm iş ve (Kadem -i C e bbârl'a b ir yay isnat edilm işti, fiurada da b u y u ru lu y o r ki yaya doğru ok k o rla r. Ç ünkü okun egrisi menzil almaz, ö y le iken nefs yayınm o kla n , havâ vü hevesi te rs tir . ;;، ،dır. H i‫ ؟‬b iri istenilen hedefe vâsıl olmaz. Binânealeyh:

٠ ٠ ‫؟‬ekemez

'1383

‫؛‬

‫ا‬٠ ‫ دﻻ‬4‫ﺳﺖب‬٠ ‫ﻛ ﺰﻛﺎﻟﻨﻘﺒﺰذا‬

Râst şev ‫؟‬un t i r va-reh ez kemân.

K'ez kem an cüz-râst ne-ched bİgümân.

«Sen de ok g ib i doğru ol da yaydan k u rtu l. Ç ünkü doğru oktan başkası yaydan sıçrayam az..

Aleyhisselâtu Vesselâm Efendim iz, H azret-i A li Kerrem allahU Veclıcye: .Y a A lil İlâ h ‫ ؛‬beni hidâyete çık a r ve ben، d o ğ ru lt diye d u ’â et. D oğru lukla da ok doğ ru luğu nu h a tırla , bujm rm uştu. Dem ek ki .ıcl's yayından sıçrayıp k u rtu lm a k ve fezây - 1 tera kkide m enzil alm ak 11 : ,)‫ ؛‬bchemehâl doğru olm ak lâzım İmiş.

1384

‫ووى اوردم ر ﺀ ا دروﻧﻰ‬ Ç un-ki vâ-geştem z-ipeykâr-i berün, Rûy âverdem be-peykâr-î derun. «Çünkü h â ric i çarpışm adan avdet ettim . D â h ili mücâhedeye te• ' ‫ ؛‬tü h eyledim.»

I

‫ﺍﺍﺍﺃ‬

‫ ب‬٠ ‫ ي؛‬٢‫ م‬٠ ‫ اووا‬۵ ‫ م ﻛ ﻌ ﺜ ﺎ ﺀ;ى‬... ;_

‫ووذأت‬

‫ا ﻫﻤﺮوا ﻗﺪر‬

,K avm goftendeş k i û râ KaSr n is t .M er. U m e rra K aS r-i cân-J rûşenist |

rd ugu kim seler dediler ki: onun köşkü yo ktur. O m erin p a r ,،^ .‫اا‬،‫ ا‬ta n saray، v a rd ır .»

‫اا‬

1392

‫ ﻳ ﺖ‬١٠‫ رى وو( آواز‬٠3‫ ا‬٠‫ ج‬/ ‫ ت‬٠ ‫ ﻛﺎز»ا؛‬١‫ا اﻟ ﻮ‬

‫ در و ﻳ ﺜﺎ ن‬/ J f

G er ‫ ؛؟‬.ez-m îrî verâ âvazelst H em -‫؟‬.u dervîşân m e r ûrâ kâzeist m erin hü kü m e t ve saltanat husûsunda şöhret ،) . ‫ ؛‬-o lm akla bera ..fa k irle r g ib i b ir kulübesi v a rd ır H akikaten a s n seadette. Ebû B e k ir ve . m e r (R adiyallah l.ıiıııa) d e virlerind e M edine e v le ri pek basit b ir tareda İd.l Aley , . . ٠ ٠ ‫ا‬٠,‫ اآ‬,1‫ ا‬Efendim iz. Belde-i Tâhire'ye kudûm unda Ebû' Eyyûp ra d ، ‫ ا‬٠‫ااا‬،1‫ ﻻا‬anhin evine m ihm an olm uştu k i UstUste ik i odadan ib a re tti , ٠ i'lt ,١ ı١ulm ütevâ zı'in Efendim iz, evvela a lt k a ti ih tiy a r buyu rm u ştu l . a k ı ı oras، ziyarete gelecekler i ‫؛؟‬n k o la y lık olacaktı. Sonra ev sa. ».'٠ ,٠ ،٠ ،(, recâsı üzerine ü s t kata çıkm ış ve mescid ile ya n ın d a ki oda ٠ , yapılıncaya ka d a r a ltı, yedi ay orada oturm uştu. Bizzat Resül - 1 . . . I ,’illin hücreleri ‫؟‬ok sade id i. H a tta bazılarında kapı y o k tu da ٠‫'اﺀ‬1‫ اا‬.asılm ıştı :Ilasan-I BasrJ (R ahm etullahi A leyh) der k i Ben ‫؟‬o c u ^ e n Peygam berim izin zevcelerinden fü m m ü Se‫اا‬, ١ ٠ ra d iy a lla h ü anhanm odasına gird im . Tavan 0 ka d a r basıktı -M *ilm i ka ld ırınca tavana dokunuyordum . Eakat bu b a s itlik Resti i l i l d i E fendim izin kanâatinden ve üm m e tin fa k irle rin e teselli n ü ‫ ؛؟ااااأااا‬.gOstemıek istem esindendi Ilıızret-İ Osman ra d iy a lla h ü a n h in zaman-ı h ila fe tin d e M edine ‫ د‬liv a rın d a âli. ,binalar yapıldı. Bizzat C enab-ı,Zinntireyn Medinede ۶ ٠ ١ vra ’) denüen b ü y ü k ve m untazam b ir konak ya p tırd ığ ı g'ibi aşe^ ٠ ٠‫ ا‬mUbeşşereden Sa’d Jbn ‫( ؛‬Ebi V a k ’asın M edine c iva rın d a ki ( A k ik .ılKvki’inde. Talha ve Z U te y r ra d iy a lla h ü anhU m tln de. Basrada , k . îi.k la n vardı. H azret-i O m er ise. Kayser, ve KisrA m n hâzineleri - '

r|

I

‫اأاااا‬،‫ا‬

،7

7 2.

‫ﺍ‬:‫ﻭﺍ؛ﺍ‬ !

I ٠ j٠ ‫ ؛‬. J.٠

٠■،> .،J.^ y' j' ،s.r ١٠ Der beyân.i in şinov yek KjSSaî, Tâ b ü ri ez-sırr-i göftem hıSSai. «S ö zü m ü n sırrın d a n h isse a lm a k d in le ..

iç in b u b a h se d â ir b ir h ik â y e

•KUM ELÇİSİNİN EMİR-ÜL٠ M ٧'M İNİN Ö m e r R A D İY A L L A H U A N H E GELM ESt VE O N U N KERAMETLERİNİ G Ö R M E Sİ.

‫ا‬88.

‫ زﺑ ﻤ ﺮ ﻳ ﻰ وﺳﻮل‬٠‫ﺍ ام‬

’،

‫ ة از ﺳﺎ؛ان ﻧﺄول‬٠٠‫ د‬1‫دل‬ Tâ 'U m er âmed zi-KaySer yek resül, D er-M edln ‫ ج‬ez beyâbân-i n ü g ü l.

.U z u n u z a d ıy a çö llerd en g e ç e r e k M e d in ey e . H a zret-i O m er n e z d in e K a y ser ta r a fın d a n b ir e lç i g e ld i..

1330

‫ﺷ ﺮ ﺀﻳﻨ ﻪ اى ﺣﻨ ﻢ‬

f

‫ﻛﻔ ﺖ‬

‫ ﻥ ا س و رﺧﺖ وا آ ﻧ ﺠ ﺎ ﻛ ﻢ‬٠ ١٠' GOft k ’ü K aSr-î H alife e y h a çem .

T â m e n e sb ٥ raH trâ ancA k eçem .

«Sefir d e d i kh E y m a i y e t e fr â d ı‫ ؛‬H a life n in s a r a y ı n e r e d e k i a tım ı v e e şy â m ı o r a y a çek eyim ?»

728

٠ ‫ﺀاذ‬٠ ‫ل‬

.‫ا ك د د زف 'او و وود‬

‫ﺑﻮﻧﻰ ﻝ‬

‫ود‬., ‫ ا ذ‬١‫ﺀ ر ﻛ ﺎ وو ﺭ ﺩ وج‬ Ç un M uham m ed p a k ‫؟‬.üd z'in n â r u dud .H e r kUca rû-ke rd vechu ’İlâ h b ûd H a z r e t i M u h a m m e d A le y h ls s e ia tu V esseJâm E fen d im iz, bu " ve d u m a n d a n , y â n i g a z a b a te ş iy le ş e h v e t d u m a n ın d a n p âk o l . ‫اا‬،‫ﺀ‬ ‫ًا‬،‫ ا‬1‫ ؟‬h er n e r e y e b a k s a o ra d a v e c h u lla h ’m t e c e llis in i g ö r ü c ü . . 'İ٥ ٠‫ا‬,‫)أ‬

Hazret -‫ ؛‬P ir bu beyt ile Sûre-i B a ka ra d a ki :

‫ م وﺑ ﻪ' ذ ا زا ن و ا ح ﻋﻠﻢ‬٠‫وﻟﻮ ا ل‬. ‫و ذ اﻟﻤﻨﺮق واﻟﻐﺮ ب *اﻏﺎ‬ ٠ V٠ ,‫ا‬

.j Kerim esine te lm ih ediyor

azil olu ^ ‫ ؟‬sebebinde bu A ye t İçin d e n ilm iş tir ki: «Eshâbdan ba ’‫؟ ااا>!اا‬-Olde gecelem işlerdi. K ıb le yi ta 'y in edemediler. M u h te lif cihet İI.II. doğru nam az k ıld ıla r. M edineye döndüklerinde k e y fiy y e ti Zât -1 lote arz ile is tifta ' ettder. Bu A ye t n â zil olup b u y u ru ld u ki:،،J t ٠ wrk ta ra fı d a A lla h ın d ır , g a rp ta r a fı da; 0 h a ld e n e ta r a fa d ö n se n lz ' V٠ ٠ ٠ '(٠ ‫ ؛‬. . İlâ h i o ra d a d ır. H a k ik a te n A lla h . V â s i’ v e A l i m d i k

İm âm Kaşâni ra h im e h u lla h (T e 'v iia tl in d a d iy o r ki: «Nûr ve ililir âlem i ile zulm et ve ha fâ a le m i A lla h ın d ır, z a h ir ve batm dan ، . l ı ı ı g i s i n teveccüh etseniz cem l-i S ifatiyle m ütecelli olan ^ t u ll a h ..uladır. Daha açıgı ne ta ra fa dOnseniz A lla h sizi m u h ittir ... : Bundan dolayı ik i m evlevi ş â 'ir ,Semâ'-ı m evlevi gösterdi bende semme vechu llah Ben ol m ih ra b a döndükçe bu alem dönse ‫؟‬e vrilm e m . ٠،٠

‫؛‬

H er cihetten y ü z ‫؟‬,c v irc lk c e n ig â h - 1 sâlike .Her ta ra fta semme vechullah İçin mecia o lu r ıl ٠m ‫؟؛‬t i r .

‫ا‬,' ‫اا‬

S ilic i B a k a ra :

115.

7 :‫ﺍﺍ‬

elde e ttiğ i haido Peygam berim izin yaşayışlarına bağlı kal.tu M enzil ve m a iş e t husûsunda tekellüfe kalkışm am ıştı. m

1393 ..،1.r

٠ ‫ '؛‬ı j - *

<S

r ٥٠

Ey berâder çun b i-b in i KaSr-i û, Ç u n-ki der-ceşm-i d ile t rü s t.s t mû. .-Birader: C .m erin m a’nevi ve ru h a n i ka srın ı nasıl g ö re b ilir, k i basiret gözünde k ıl b itm iş tir.* 1394

.‫؛‬٠ i Jlt I i l i ■ ٠ . ^*j ١ ٠٠٠!>■ .)U ,1 j ١

^.~٠٠ J• < ^ ١)

Çeşm i d il ez-mû vu ille t pâk âr, V ’an-geh ez d id â r i KaSreş ç<‫؛‬şm dür.

«Gönül gözünü kıld a n ve ille td e n tem izle, ondan sonra Öme ıû h sarayını gör*.

Y â n i: Ö m e rin rû h sarayı demek olan m a'nevi m akam ını gd bilm ek iç in b a sire t sâhibi olm ak lâzım dır. Basiret sahibi olm ak I insanın m a’n e v i görüşünde h a sta lık b u lu n m a m a kla k a b ild ir. ‫؟‬ gözünde h a s ta lık bu lu n a n kim senin eşyâyı görem ediği g ib i, bâsir. gözü hasta olan da m a 'n e viyyâ tı müşahede edemez. O nun için m . nevi b ir göz h e k im in in , yâni b ir insân-ı k â m ilin tedavisi lâ zım d ır 1395

■‫)؛‬١٠ j u ،١٠-. *٠ j ١ c — ٠ ١٠/",، ٠٠ ‫)؛‬١٠ ö ١y I )

c

j

-،1. J.jj

H e r-ki-râ hest ez-heveshâ cân-i pâk.

Zûd bined hazret û eyvân-i pâk.

«Her k im in ru h u heveslerden pâk ise o kim se m a'nâ â le m in i v. kasr-ı m u 'a llâ y ı çabucak görür.* 730

‫ا‬.‫اا‬٠

‫ ﺗﺎن ا غ ; ان‬٠ ‫ا د و‬

‫ﻻ'ا‬

‫ﻫﻤﺠﻮ‬

H aK bedid est ez-m iyân -٤digerân.

Hem -‫؟‬u m âh ender m iy â n i aH terân. " ١',Jd٠ zJar arasından ay te fr ik e d ild iğ i gibi. H a k da ş â irle ri ara ٠‫"اا‬1‫ ااا‬b e llid ir..

Kamer, bedr h â lin de ve kubbe-i semânın o rta yerinde olanca nü parladığı zam an onu yıld ızla rd a n te frik edemeyecek olan b ir gö ،٠ ٠ ,' lio r olması lâzım gelir. A y, Güneş ve diger m Ukevvenâtın yara 1.1 ٠I I bulunan S âni'-i K â in a t da, b ü tü n âsârında öylece gö rü n ü r. Fakat ، 1,1 ,.tek göz b u lu n m a k ‫؟‬a rtiy le . ٠‫ااﻵا‬

t'enâb-ı Pir. b ir süâl-i m u ka d d e r’e cevab veriyor. Ğyle ise neden I٠ <| l٠t"s görem iyor? Istîzâhını h a l İ‫؟‬in b u y u ru y o r ki:

1400 ٠٠ ‫ﺭ ﺩ ﻭ ﺑ ﱸ‬

‫ﺩﻭ ﻣ ﺮ ﺍ ﻛ ﺸ ﺖ‬

٠‫ﻫ ﺞ ﺑﻨﻰ ازﺟﻬﺎن ا دا ف د‬ DU ser î engûçt bor-dü ‫؟‬e‫؟‬.m n ih H i ‫ ؟‬.b in i ez-cihân in s a f d ih

‫ا'ا‬

ki parm ağının ucunu ik i gözüne koy. C ihandan b ir ، . ‫؟‬ey g ö re li ،. inisin? insaf et de söyle ».

1401

‫ ت‬٠٠‫ﻡ 'ا؛‬

٠

"

‫ﺩ ﻭ‬

:* ‫ﺀ ﺍ ﺍ ﺷﻮ ﻡ‬

‫ﺍﱏ‬٠ ‫ﺝ‬

‫ ﻥ‬٠‫ﺑ ﲎ ﺍ‬

‫ﺝ ; ﺍ ﺃ ﻛﺜ ﺖ‬

r

‫ﺀﺗ ﺐ‬

G er ne b in i Jn cihan m a'dûm nlst.

A yb cüz engüşt-i nefs-1 ‫؟‬Um nist. .G örem iyorsun bu âlena yok değ ildir. Görememek aybı. yâhud ..،,term em ek kaba hati ancak uğursuz nefsin parm ağına âidd،r.» insan ik i parm ağını i k i gözünün önüne koyunca D ünyâyı göre....... nlur. O nun görmemesi dün yânın olmam asını İcâb etmez. Bunun 733

‫ﺭ؛ﺩﺍ‬7

' / ' ‫ ر ط د ر ر‬.- ' ‫رف راﻓﻰ‬٣ ‫ اذوا‬٠‫ د ا ق ; ا د ج‬٠٠‫ك‬ ‫ ؟‬,un r c fiK i v e s v e s e b e d lh n i Key b ‫؛‬- .dân i semme ve c h u lla h ra Ey gözü, gönJü açılm am ış kim se * ‫« ؛‬sen bedhah olan şeytânın ve vesesine ve nefsin hevâ vü hevesine re fik oldultca Semine vechul «?la h ’ın ne olduğunu ne b ilirs in Onu anlayab ilm ek İ‫؟‬in gözü, gönlü açılm ış olm ak k ız ım d ır .

1398

‫ ر ﻣ ﺮا ﺑﺎدد ز— ﺑ ﻪ ﻛ ﺢ وال‬٠ ‫ ﻧ ﺒ ﺪ ا ﻓ ﺄ ب‬٠‫اوزﻫﺮ ذر‬

H e r-k i-râ bâşed z‫؛‬-sinĞ fe th -i bâb. ü z ih e r zerre bi-bined âftâb.

«Her k im in göğsünde b ir kapı açılır, yâ n i kendisine m a’neviyyai m ünkeşif olursa o her zerreden güneşi görür». în sa n la n n yüzü ve sözü b irb irle rin e benzemediği gibi gözü v görüşü de y e kd iğ e rin in aynı değ ildir. B iri ancak burn u n u n ucunu görecek kada r kısa görüşlü olur-, b iri âdeta g ö rü r‫ ؛‬b iri de uzaklan görecek kada r hadîdünnazar o lu r Kezâ hesab bilm eyen b ir adara, b ir adediyle a ltı sıfırı görün b ir çizgi, a ltı nokta der, geçer. Fakat b ir hesap âşinâsı onun b ir m ilyon demek olduğunu derhal a n la r Demek k i gözler b ir olduğu hald görüşler fa rk lı ve anlayışlar m u h te lif Bu hâl ise sûri olan basarda B ir de basiret v a rd ır k i o su re ti değil m a'nayı gören göz dem ektu Onun m e vki’j ise baş değil, göğüs ve göğsün için d e ki ka lb d ir. İşte bit adamın sinesinde fü tü h â t olur, yâni kalb gözü açılırsa o adam, ba sar-ı sû ri erbâbım n müşahede edemediği şeyleri müşahede eder Kat ıadan denizi, zerreden güneşi, göreb ilir. İn k â r edilemez k i gözı görmesi başkadır, dürbünün, teleskobun görm esi başkadır. İnşâat ١ .ah bizim ka lb gözümüz de a ç ılır da basiret sa hihlerinin g ö rd ü kle ri n i g ö rü r ve itm in a n peyda ederiz.

732

! .، Ularıyla t،k a d ،l» r , ‫ ا ر‬، ‫ ا ر‬، ‫ ا ا ا‬٠ ،٠ ٠ rn ı.ı ,nck İ‫ ؟‬٠ r "،in l،basl ‫؛‬ylo <،rl،،!،،‫؛‬Iİİ..1 .... 1‫ ا ا ا‬halde İnâd vo Isra r ‫ ا‬١ 1،، 1٠ ’‫' ا ا‬، ‫* ا‬on derecede k ib r ،1 il /İIİİU 'I ‫ ا ؟ ا‬.‫؛‬١ ، . .»‘*idiler Nuh Aleyhisseiannn kavini, hu Ayât-i Celilede beyan buyuruldu . ٠٠ u/.ere. hak sözü ‫?؛‬ilmemek İ‫ ؟‬in kulakların، tıkarlar, İıak yUzh gol lîî.n k İ‫ ؟‬in de jhizlerini örterlerdi- Gözleri libasla ört،iî،‫ ؛‬u،nı ‫ا؟ر‬1)‫ا‬ k«llıl،.،'i de ısrâr v e istikbâr perdesiyle kapanmıştı, ö n ü n ،‫ !!!؟‬، I.’Z.I ،'‫ا ؛‬ . ، .ıhtın da'vetindeki hidâyet v e selameti goremiyorlurdı ı.nabî Pir, Hazret-i Nûh lisanından cevab veriye )،.

1404 ‫ا د‬٠‫ د‬.‫در ؟'ﻣﻪ ﻫﺎ ﻣ ﺞ‬

‫ و‬٠‫ر‬

‫ د‬٠‫د»ا‬٠ . ‫ و ا د‬٠‫' ﻷ ر م ا د د‬ R û vu se r d e r -c a m e h a p i ‫ ؟‬,id e id n â -d îd eid . lA c e r e m b a -d id e v ٥ ٧ı٠ u n ..Y ü z ü n ü z ü v e b a şın ız ı e lb is e ile s a n p s a r m a lıy o r s u n u z ٠ ،‫اا‬٠ « ü zü n ü z v a r k e n e fr â fın ız ı g ö r e m iy o r s u n u z , .

1405

‫ و ﺷ ﺖ‬٠ ‫آ د ى ﻟ ﺪ س و اﻓﻰ‬ ‫ﺫ— ﺕ‬-‫ ﺩ ﺩ ﻭ‬٠‫ ﻙ ﺩ‬٠‫ﺕ ﺁ‬

‫ﺁ‬

٠‫ﺩ ﺩ‬

baKi

A d em i d ld e s t u p û ste st, D id e â n e s t â n -k ٤ did-î d ü ste st. .in s a n g ö z d e n ib a r ettir , m ü te b a k i a .zâ p o st v e k ışr m e n z ile s in

٠‫» ا أ ا‬٠‫ ا‬،٢. G öz ise d o s tu g ö r m ü ş o la n d ır ..

1406

٠ ‫ﺭ ﻭ‬

‫ ﺕ ﻳ ﻮ ﺩ‬٠ ‫ ﺩ ﻭ‬٠‫ﺩﺋﺪ‬

‫ ﺩ ﺩﻭﻭ ﻩ‬٠ ‫ﺫﺍ‬

‫ﺭ اق‬

‫ ﻧ ﻚ‬٠‫ﺟﻮ‬ ‫ ﺕ‬-‫ﺩ ﻝ‬

Çun-ki did-î dûst n e -b v e d kür bih, D û st k '٥b aK i n e b a şe d d ü r b ih . .R lr g ö ze d o stu g ö r m e k s e a d e tl n a sib o lm a z sa on u n kür o lr ııa sı.

Iftl،ı o lm a y a n d o stu n ise u z a k b u lu n m a sı ev lâ d ır* . . . . . SOrci Nuh: 5. 6, 7.

711«

g ib i herkese görün m iyen m a 'n e v i^ a t da, gö rü le m iyo r diye İn k â r ٠ lemez. O n la r y a rd ir. Fakat nefsin p a rm a k la n , basire t gözünün ön، m â n i’a teşkil etm iştir. Binâenaleyh: 14.2

‫ 'وا ردار ﻫﻴﻦ‬-*( ı ‫ ز ﺟ ﺜ ﻢ‬f ‫ ﻥ‬١‫ﺏ‬٠ ‫ﻯ‬

‫ﺑﻨ ﻮﺍ‬

‫ا‬

‫ﺍ ﺻﺎ ﱏ ﻫﺮ ﺟﻪ‬٠

T û zi-çeşm engüştrâ berdâ r hin, V ’a n g e h a n i h er-‫ ؟‬i m i-H âh ! b i-b in .

«S en e v v e lâ g ö z ü n d e n p a r m a ğ ın ı k a ld ır, onftan so n r a

diledi,

e ٥r ٠.

1403

‫ اﻣﺖ ﻛ ﻮ وا ب‬x j f \ j ‫وح‬٠ ‫ ﻟﻤﺎب‬١‫ﻋوى وا ﺳ ﻐﺜ ﻮ‬٠ ‫ن‬١‫ﻛ ﻔ ﺖ و ؤ‬ N û h râ föft^nd üm m et kü sevâb.

COft ‫ت‬/ â n süy ve- stagşü siyâb. .H a z r e t l N U ha ü m m e ti h a d i sev â b ? d iy e so rd u la r, y e lim d iy e ö r tü n d ü ğ ü n ü z ta ra fta c e v â b ın ı verdi».

o da,

gör,

H a z re ti M evlânâ Sûre-i N U hdaki şu A y â tı K erim eye İşaret edi.

« N u h A le y h isse lâ m d ed i ki: Y a R abbi, b e n k a v m im i g e c e , gü n ، te v h id v e h id â y e t y o lu n a d a ’vet e ttim ‫ ؛‬b e n im d a ’v etim , o n la r ın firftl a r tır m a k ta n b a şk a b ir ş e y y a p m a d ı. Ben o n la rı se n in m a ğ fir e t etr için n e v a k it d a ’v e t e ttim s e , sö zlerim i işitm e m ek için k u la k la r ın ı 34

1410

‫ود ادر ح ﺀا ن‬٠ ‫ ﺟ ﺰ ﻣﺮد ى‬،>١

lirdi bl^ed

K in ç u n l C ndercihân, v 'e z cihan m ânend-i can başed nihân.

‫اا؛ا‬

"D ünyâda böyJe b ir adam b u lu n u y o r da, rü h gibi, dünyadakile nazarından g iz li k a lıy o r..

1411 ‫ ﻟﻮﺩ‬٠ ‫فﺳﺪ‬ ٠ ‫ﺀ ذ ﺍﻭﺭﺍ ﺃﺵب‬

‫ ﺍ ﻭ ﺩ‬٠ ‫ﺫ‬٠‫ ﺯ‬٠.‫ ﺫﺩ‬٠‫ﻻ ﺟﺮم ؛ ﻭ‬ > CUst ü râ tâ ş ‫ ؟‬u n bende büved.

L a-cerem c û y e n d e y a b e n d e bU ved

.H a zre t-i öm e re ku l, köle olm ak İçin onu arıyordu. Çübhesiz k i !.rayan b u lu r..

«Arayan ve talebinde cid diyye t gösteren m a tlû b u n u b u lu r, de ııılm iş tir Bu söz. ayni h a k ik a ttir. H angim iz b ir şey'i cid d iyye t ve ih ı.ınâm ile aradık da bulam adık? Bulam adığım ız olduysa ‫؟‬Ubhe edil"esin k i aram akta ihias gösteim ediğim izdendir. Mesela insana b ir :ıiırşid -i kâ m ii lâzım olduğunu, onun da lnsân - 1 kâm ilden İbâret '.olu nduğ unu ilm en biliyo ru z. A h şu zâte m ü lâ k i ve m üstefiz olsak ' iye arasıra tem enni de ediyoruz. Fakat... İnsâf edelim. Bu tem enni, ‫را؛‬m ve teşebbüs derecesine çıkıyo r mu? Abd-İ âciz kendi hesabıma e kem âl-i m ahcUbiyyetle İ'tir â f edeyim ki: hayır. T a rika te İntisâbım .-:11 seneyi buldu. B unun yarısı tekâ'üd m üddeti dem ektir. 25 sene fnzmet eden b ir me’m u ra b irk a ‫ ؟‬ku ru ş tahsis ediyorlar, a rtık evinde o tu rtu y o rla r. H el‫ ؟‬tic â re t hayatında on, onbeş sene ‫؟‬alışan b ،r adam iükkân, tezgâh sâhibi oluyor, piyasada 'i'tibârı. ban kala rda kredisi I ulunuyo r. Aceba ta rîk a t - 1 aliyye. m e 'm û riyye t ve tic â re t ka d a r fe١izli degil mi? E s ta ^ iru lla h . halde ben neden adam olam adım '! lâ f edeyim k i şeyhim in irtih a lin d e n sonra adam bulm aya ve adam ..،maya çalışm adığından Yalnız şununla m üteselli ve ü m id vâ rım ki t enâb-ı Pir: -Son nefeste başka b ir âlem o lu r, m üjdesini veriyor. Cenâb - 1 I lak dilerse o son nefesi o kada r uzatırm ış k i o m üddet za rfında ik..lâ l-i s ü lü k edilirm iş. B e lki A lla h ın İû tfu ve e h lu lla h 'ın h im m e ti bu ı،bd -٤âciz، de 0 anda ve belki ondan evvel feyzyâb eder.

o

7.٦7

H a z r e t - ‫ ؛‬Ö m er g ib i z e v â tı k irâ m ın ka sr - 1 m a'nev‫ ؛‬ve sarây '1 re visin i görebilm ek İ‫؟‬in göz lâzım dır, d e n ilm iş ve bâ’zı tem silât ‫ا‬ pılm ıştı. Neticede anlaşıldı k i göz, a'zânın en m U him m i im i‫؟‬. Fiil göz denilince, hepim izde b u lu n u b da bize eşyâyı gösteren ik i ‫ا‬ zannolunm asm . H a kika tte göz, Dost'u m û ş â h ^ e etm iş olandır. Y. sa b izim gözlerim izin — sdrete karşı a‫؟‬ık. lâ k in h a k ik a t önünde ‫ا‬ palı bulunm ası itib a riy le — budak deliğinden fa rk ı yo ktu r. Dost ‫ا‬ insanin gerek muhabbet, gerek meveddet ve m uhâlâsat ile sev. b ir ta kım fâ n i cisim lerden İbâret d e ğ ildir. M ahbU b-i İ y e z â l ve iüb i bizevâl H a z re tle rid ir k i, o 'n u ve h i‫ ؟‬olmazsa âsân nı gOret göz, h a k ik a tte gözdür. Bu h a k ik a tle rin beyânından sonra bahse nülüycır.

1407

‫ ل روم ا ن اﻟﻐﺎط 'ر‬r ) ^‫ون‬ ‫ ﻃ ﻊ آورد و د د ﻣ ﺜﺎ ق ر‬- ‫د و‬ Çun resUl-i rû m in eİfâz-i ter, Der-sim â’ âverd u şüd m üşt ٩K " ٤er.

«Rum elçisi bu lâ tif sözleri işitince H azret- O m eri görm eye ،, >âkı a rttı*.

1408

‫ﺩ ﺫ‬

J " \fj

‫ﻭ‬١ ‫ﺭ ﺟ ﱳ‬

\j T

‫ ﻣ ﺒ ﻮ ﺍ‬٠‫ ﻭ ﺍﺀ‬١‫ﻭ ﺧ ﱰ‬

‫ ﻉ‬١‫ﻑ‬

,D î d e . r â

b e rc e s te n -i

R a H trâ

v ü

،‫؛‬g ü z â ş t

‫ ﺭ ﺍ‬٠‫ﺩ ﺩ‬

û . b e r-g ü m â ş t s b ra

٠

z â y i .

«H azret-i F a ru k'u aram aya hasr-ı nazar e tti. Y ü kü n ü ve atı başı boş b ıra k tı *. ٠

1409

J،‫>■ "؛‬،,٠٠ J j- ö J j ٢/ . ٠,٠ y..‫ ؛‬.»١

،‫•؛‬٨-‫؛‬.،/

,H e r T aref ender-pey-ı ân m erd-i k â r .M i-şüdî persân.i û d îvâ ne-vâr . H er ta ra fta o iş adam ının, yân! H azret-i Ö m erin te h a m sin d » *b u lu n u y o r ve deli g ib i her ta ra fta h a life yi so ru yo rd u Şöyle diyerek k i : ‫؟‬36

I I I '.

‫د‬:‫ا‬

‫ﻭﻝ‬-‫ﺭﺭ‬

٩‫ﻓ ﺖ‬

‫ﺑﺒﺘﻰ زان‬

‫ ﺭ ﺟ ﺶ ﻧ ﺪ ﻝ‬٠ ‫ﺡ'ﺍ ﻕ ﻧ ﻮ ﺵ ﺍ ﺩ‬

Heybe ،‫ ؛‬,z'an H u fte âmed b e rre s ü l H âle ،‫ ؛‬.Hoş kerd ber-câneş n ü z û l Hykuda b u lu n a n H a zret-i O m e rin heybetinden e»‫؛؟؛‬،ye heybe illi ve rUhuna hoş- b ir hal n û zû l e tti '..',».

1418 ‫ و ﺑﺒ ﺖ ﻫ ﺖ ﺿﺪ‬.٠ ‫ﻣﻬﺮ‬

/

‫ﺩ ﺩ ﺍ ' ﺩﰿ‬

cfr

‫ﺧ ﺪ ﺭﺍ‬

‫ﺍ ﻥ ﺩﻭ‬

M ih r u heybet ‫ةﺟﺎا‬، ,zıdd-i yek d ig e r d în du zıdrâ c«m ٠ ‫ ؛‬.d ender-ciger ٠ ı

M uhabbet ve mehabet b ir ib lr in ln Zidd. oldugu halde elçi, bu " zıddı birleşm iş b ،ı ‫ ؛‬r halde kendinde hissetti ». ‫ ؛‬417

‫ﺍﻡ‬٠‫ﺩﺑﺪ‬

١; ‫ ﺍ‬٢ ‫ﺩ ﻣ ﻦ ﺵ‬٠ ‫ ﺫ ﺕ ﺍﺧﻮ‬. ‫ﻡ‬

‫؛ﻡ‬٠ ‫ﻛ ﺰ ﺩ‬

‫ ﺩ ﺍ ﺍ ﻑ ﻣﻪ‬٠ ‫ﺑ ﺶ‬

GOft bâ-Hod m en şehânrâ dideem.

Piş-i sulTânân-î m ih bU-gzideem. .K e n d i kendine dedi k i: Ben pad işah lar görmüş, büyü k su lta n la r nezdinde beyenllm i? b ir adamım».

1418

‫ى ﻣﻮد‬٠‫از دﻣﺎﺑﻢ ﺑﺒ ﺖ و ذ‬ ‫ ﺩ ﻭ ﺩ‬١‫ﺍ ﺩ ﻫﻮ ﺫ ﻣ ﻮ‬

‫ﺩﺑ ﺖ ﺍ ﻥ‬

Ez ‫؟‬ehanem heybet ü tersi ne-büd.

Heybet-i in m ^rd hUşemra rübûd.

١(‫ا‬

.P adişahlardan heybet duym adığım halde bu adamm hey'be .‫ا‬ mehabeti şu 'û ru m u İzâle etti».

7 :‫ ا‬, ‫ا‬

1412

‫ر ا ل زل اورا ﺑ ﺒ ﻞ‬ ‫آن ﺑ ﻞ‬

‫ﺍ ﺑ ﻨ ﻚ ﻭﻭ‬

Did a’râbî zeni Vira daH ll, G öft 'U m e r inek be-zir-1 an naH il. ٠ B‫؛‬r A la b kadını o eJçlyi görünce: İşte Ö m er. ilin a ltın d a dedi*.

‫ﻻو‬

h u rm a ağacı

1413

٠٥-١. j . .j U l i »j

j j

Z ir-i F urm â-bün zi.H alK an û cüda, Z ir-i saye H u fte b in sâye-Hudâ.

«Hurm a ağacının a ltında h a lkta n ayrı, yâhud herkesin döşek ve ya ta kta yatm asına m u h a lif olarak, k u m üstünde ve h u rm a göl gesinde yatan Z ıll-i İlâ h iy i gör*.

«H üküm dar, A lla h ın ye r yüzünde gölgesidir. H er zulüm gören, ona iltic a eder» diye b ir Hadis riv â y e t ederler. B u rad aki «zil* h a k i­ k a t değil mecâzdır. Ç ünkü A lla h cisim d e ğ ild ir k i gölgesi olsun. Göl ge nasıl cism i tem sil ederse h ü k ü m d a r da A lla h ın h ü k ü m e tin i tem ­ sil eder, dem ektir.

RUM ELÇ İS İN İN ÖMER R A D İY A LLA H Ü A N H .Î AĞ AÇ A L T IN D Y A TM IŞ VE UYUM UŞ BULMASI»

1414 j١ : ٠j ، ; p 3١,

)J)•* s ■،/

s a »7 ٠

٠ ✓

Am ed u anca vu ez-dûr îstâd, M er U m e rrâ did u der-lerz ûftâd, -E lçi oraya geldi ve uzakta durdu. Ö m eri görünce haşladı».

738

titre m e y

llr fl

e n d a m : H u.,, K b g i h , ٠‫ ﺍ‬، ‫ ﺍ ( ﺍ ﺍ ﺍ‬. 1,11er v e a y a k l a r d a „

i H iv d u r . (٠، b u n u n la

b u lu n

ib A r c l y e d i

, ‫ ؛‬ı'ıv ıli' , n ı ı ı a d e d i l i r ,

1423 .*-■ t ‫ﺍ ﻥ ﺍ ﺯ ﺧﺎﻕ‬

.]> ‫ ﺑ ﺖ‬٠‫ﺀ‬

‫ر د ﺻﺎﺣ ﺐ ﻧ ﺎ ﺯ ب— ت‬

‫ﻫﺘﺒﺖ ﺍ ﻥ‬

H e y b e t -‫ ؛‬.haKKC'st in e z -H a lK n i s t H e y b e t -‫؛ ؛‬n m e r d -‫ ؛‬.S a h ib -d e lK n i s t -Hu m e h â b e t H a kkm d ır. H alkm ve şu aba giyen kim senin d e ililir . .

1424

‫ ةو ىﻣﺰﺋﺪ‬٠ ‫ذ ﺣﻖ و‬١‫ ر ك ر ب‬٠

H e r١ k te r s li ez u taK vâ gUzid.

Tersed ez-v'ey cin n u ins ‫ ة‬h e r-ki did. h

a

K

.H er kim A lla h ta n k o rk a r ve tekvâ yolunu ‫؛‬n tih â b ederse, de. insan da ve her gören m a h lû k da k o rk a r..

on-

‫ا«م‬٠.'،n

Hır Hadis-‫ ؛‬Şerifte: .H e r k im A lla h ta n korkarea h e r şey ondan ka lka r., diger b ir Hadiste: ٠B‫؛‬r kim se A lla h ta n ltorkarsa A llah , hal. fcl ondan k o rk u tu r, h a lk ta n ko rka n . Jse h a lkta n k o rk u tu r, b u y u ru l .Iiı.lıır . Şeyh sa'di kuddise sirruhU (BUstânl inda şöyle b ir fjk ra nakle-

٠٠٠٠'

٠

.A yn -ı h a k ik a ti ayne lyakin b ilen d in b ü yü kle rin d e n h ikâ ye M o rle r kfc Hir veli, b ir kaplana b in m i‫؟‬, b ir yıla n ı kam çı yapm ış olduğu hal ... lıııyvanı sürüp g idiyo rdu . B iri ona dedi k i: Ey A lla h yolu n u n ada. ..... Şu g ittiğ in yol İ‫؟‬in bana delâlet et ve m ü ş k ilim i hallet. Ne yaptın .1 illiyle y ırtıc ı b ir kaplan sana m üsehhar oldu seâdet m ü h rii. senin t.ın ın a hakedildi?

O veli d ^ i ki: K aplan ile yılan, h a ttâ f il ve akbaba bana m u . ،٠ ' olduysa teaccUb etme. Sen de A lla h m em rine ısyân etme k i killine senin hükm ü n e İtâ 'â ts iz lik etm esin..

7٠‫ا‬

1419

‫ﺩ ﻭ ﺑﺬا‬

‫ﺕ‬ ٠ .‫ﺩ ﻳ ﺮ ﻭ ﺍﺍ‬ ‫ ﻙ‬٠‫ ﺩ ﺍ ﺑ ﺪ ﺭ‬٠٠(

‫ ﺍ ﻡ‬٩‫ﺕ‬٠ ‫ﺭ‬

‫ ﻥ ﺯﺑﻨﺎ ﻥ‬٠ ‫ﺭ ﻭ ﻯ‬

R e f te e m d e r -b îş e -i ş ir ‫ ﻵ‬.p e le n g R û y-i m e n z 'iş â n n e -g e r d â n id r e n g . ٠ A "S İa n ‫ ﻧ ﻤ ﺰ‬٦ ‫ ؛‬la n

yatağına g ittiğ im sıralarda onlardan betim

benzim uçm am ı ‫؟‬t ٠١.

‫ ذاو‬. ! ‫ ﺑﺎ ف‬٠ ‫ب‬: ‫ ﻟ ﻢ‬: ;

Be

^

şa d este^ ^ e

;:^ ‫;؛‬-!

kâr zar.

I

B ir . ‫؟‬ok m uharebe ‫ ؛ ؟ ؛‬in iltid e n İbâret . kaldığı, yâni yaralı fe rya dı çoğaldığı dem lerde, a rsla n la r g ib i d il m anla pen ‫؟‬٠le ‫؟‬m i§tlm ٠.

1421

‫ااﻧﻰ‬:‫ ن'ذﻏﺎ‬٠‫ﺑ ﺪ ك ذو ﻟ ﺪ م ﺑ ﺮ ﻛ ﺎ‬ ‫ﻡ ﺍ ﺯ ﺀ ﺍ ﻑ‬١‫ﯮ ﻯ ' ﺭ ﺑ ﻮ ﺩﺍ‬

‫ﺩﻝ‬

B e s k i H o r d e m b e s k i m e n zaH m -İ g ir â n .

D il K a v l-te r b û d e e m e z -d ig e r a n .

.O m uharebelerde b ir ‫؟‬ok derin y a ra la r almış, öyle ike n gerlerinden cesaretli k a lm ış tım ..

،11

1422 ‫ﺭﺯ*ﺭﺫ‬ ‫ ﻥ‬١

;

‫ي‬،‫خ‬

‫ﺭ ﺯﺍ ﻥ ﺑ ﺪ‬

‫ﺍ ﺩ‬

.‫ﺩ ﺍ‬

‫ ﻥ‬٠‫ﺍ‬ ‫ﺍ‬

;

:

١‫ﻻ‬

‫ﻋﻦ ﻣ ﺬ‬

B l - l â h in m ۵rd H u fte b e r -z e m in .

M e n b e - h e f t e n d a m Ie r e â n ‫ ؟‬İst in.

«Bu adam, silahsız olara k y e d e yatmış, uyum uş. B e n e karşı bütün bedenimle titriy o ru m . Bu ne h a ld ir? .

١ında

?40

ir. .dizeliyle yâhu.l ayniyi،• nıultubcle e din” . dem ektir. Red ‫؛‬rl j s، ٠ ،ı ٢١, .، l. ykcssclâm ). ahsonl do (ve aleykesselâm ve ra h m e tu ila n ‫ ؛‬٠ ٠ -.٠ ١ k ،tûhü) diye (rah m et) ve (berekât) k e lim e le rin i ilâve eım cku m aslum anın b ild iğ i ve bilm ediği d in kardeşine selâm verm e , '‫؛؛‬، ٠a i ı Uısâletten em redilm iş, hattâ «Selâm verm eksizin b ir meclise ، ٠. .، ne söz söylem eyin, d e n ilm iştir. Ç ü n kü selâm ve rib alm ak, ik i ٠-nı•.lum anın d in kardeşi o ld u k la rım b irib irin e an la tır, sohbet husü r, belki arada m eveddet ve m uhâlâsat zuh u ru n a sebeb olur. Ge-،l ٠ ٠ ٠ li'l.ın

bahse:

1427

‫ ﺑ ﺜ ﻰ ﺧ ﻮ د‬. ‫إى ﺀل ؛ ( ; س ; ن اودا‬ ‫ ﺩ ﻧ ﻨ ﺎ ﺩ‬.‫ ﺑ ﺶ ح‬٠ ‫ ﺩ * ل‬5‫ ; ﺍ‬، ‫' ؛‬ Pes aleykeş göft ü râ piş H ând ٠ !mineş kerd ü be-piş-i Hod nişând.

"H azret-i Ömer, elçin in selâm ına m ukabele e tti ve yanm a ‫؟‬ağır... k e n d is in i te'm in ederek karşısına o tu rttu ..

Cenâb - 1 FârUkun elçiye am an verm esi dolayısiyle H azret-i Mevi ll i n b ir  ye t-i K erim eye te lm ih ediyor:

1428

‫ﻻﳔﺎﻓﻮﺍ ﺭ ﺕ 'ﺯﻝ ﺧﺎﳑﺎﻥ‬ ‫ﺁﻥ‬

‫ﺯﺍ ﻑ‬

‫ﻫ ﺖ ﺩ ﻭ ﺧ ﻮ ﻭ ﺍ ﺯ ﺭﺍ ﻯ‬

Lâ-teH âfû h ٥st n ü zl-î H âifân, Hest der-H or ez-berâ'jü H âifân.

«K orka kların In ü z ll ü İlâ tehâfu) yâni: «Korkm ayın» dır. H a vi .'‫ا‬1٠ >‫ اا‬kim seye o. pek m U nâsibdir..

Nüzİ! M enzil, yânî, yolda konacak y e r dem ek olduğu gibi, misa! '. „ çıka rıla n ve m e n zil ittih â z edilen yerde yenilen yem ek m a'nâ>in id ir . OsmanlI o rd u la rın d a (NÜZİ e m in i) denilen m e 'm u rla r vardı.

I u n la r ordudan ile r i giderler, m enzil ve karargâh te'sis ederler ve ' lyecek h a zırla rla rd ı. t t

Sârvi Nisa: 86.

‫ﻝ‬425

‫ ﺍ ﺀ ﺫﳘﺮ ﺍ ﺯ ﺫﻭ ﺍ‬ğ

i >§ ‫ﺑ ﺪ‬

E n d e rin fik r e t be-hurm et dest best, Ba’de yek-sâ'at U m er ez-Hâb cest.

-Rum elçisi böyle düşüncelerle hürm etkâ râ ne el bağlayıp du <lu. Biraz sonra Ö m er uykud an uyandı ve sıçrayıp o tu rd u ..

1426 ‫ﻻ ﻡ‬

‫ﻻ ﺍ‬

‫ﺍ‬٠ ‫ ﳇ ﺎ‬٠( . ً‫ﺍ‬

. . ‫ ﺩ ﻧ ﺮ ﺭ‬،

٠١ ‫ﺃ‬

‫ﲟ ﺮ‬

‫ﺭ ﺩ‬

‫ﻛ ﺪ ﻥ‬

Kerd H idm et me 'U m e rrâ vU selâm, G oft Peygamber selâm ân-geh kelâm.

«Elçi H azret-i öm ere ta ’zim ile selâm verdi. Cenâb - 1 Peygambr de‫ ؛‬evvela selâm, so'nra kelâm buyurm uştur».

H adis-i Şerifte: «Kelâmdan evvel selâm v e rm e lid ir, ve «Evvel selâm sonra ke lâ m , b u yu ru lm u ştu r, M a'lU m d ur k i h e r ka vm in b ir âşinâlığı va rd ır. MUslUmanl i.'Şinâlığı da selâm dır. Bu m übârek kelim e (selâmet) m a'nâsınadır B inâenaleyh (EsselâmU aleyke) demek, «selâmette olasm . du'ası e tm e ktir. Bu du'â ise dünyâ İ‫؟‬in de, â h ire t İ‫؟‬in de h a y ırlıd ır.

Sonra selâm kelim esi, A lla h ın isim le rin d e n d ir. Bu i'ü b a r ile d aleyke) demek, «Allahın hıfzında ve selâmette olası dem ektir. «Sabah, yâhud akşam ş e rifle r h a y ro lsu n ., yâhud, «Allah o m ü rle r versin» g ib i â‫؟‬in â lık la r ٠h i‫' ؟‬oir v a k it (SelâmUn aleyku iin y e rin i tutam az. Hele selâm verm ek m akam ında (m erhaba) d ٠, in e k pek m a'nâsızdır. Ç ünkü m erhabayı gelenin değil, o tu ra n ın d . mesi lâzım g e lir ki: (m erhaba) «Sen geni‫ ؟‬b ir yere geldin gelişin ili zi sıkm ayacaktır» m a'nâsınadır. ‫وا‬ Hadis-i Şerifte: «Selâm verm ek te ta v v u ’ ve n â file b ir ibâdetti M ukabele eylemek ve selâm alm ak ise faradır» b u y ru lm u ‫؟‬. K u r ’ân.

Kerim de de:

١â rid

:'12

o lm u ştu r ki: «Size b ir tehiyyc ile âşinalık ed‫؛‬ld i m i ondan

،١ ٠

١ ٠ '،ni ko rkm a mıı|d<*’،lMi ıılıu a k kim senin korkm uş bulunm adı . , okuyacak kim senin de okum aya heveskar olması lâ zım d ır , '‫ ﻻ'ا‬٠ ٠ ... n lir ki korkm ayana korkm a demezler. Bunun gibi (İâ ،ehafu. em Itırın m uhatab ve 0 mUjde ile nıUbeşşer olm ak isteyen, ra h m e t .‫ ؛‬ila lyyedeki genişlige İ'tim â d ile b irlik te , A lla h a karşj bulunm ası lazım . | ٠ . ٠| , | . Iıa vf u haşyeti unutm am alı. H a k k in rahm etinden U m idvâr ol ٠٠٠!‫؛‬،berâber g a a b ın d a n ve azâbm dan ko rkm a lıd ır. BOyle yapılıı 1 .1 ‫م'اااا ا ا * ا‬٠ « istika m e t m uhafaza e dilm iş o lu r , ‫ا‬٠ ‫اأ‬

1431 i

‫ ﺭﺍ وﻟﺬا د‬١‫ل دل ازب ﺭﻑ‬

f

‫ م ; د‬٠‫ ا»ا‬١;‫ ;ا ض‬٠‫> و‬

U

 n d il ez-câ re fte ra d il -‫؟‬,âd k e rd .H â T ır.î vİrâ n şra abâd ke rd İla zre t-İ Ömer, o, yü re ğ i oynam ış elçiyi te s rir ve h â tır.j vlrâ n ı . l" 'm ...‫ ؛‬r e tti ».

1432 ‫ﲡﺰ‬ ‫ﺍﻯ ﻭ‬١ ٠ ‫ﺥ‬٠ ‫ﺫﺭﻝ‬/‫»ﺩ ﺍﻻﻑ‬ ‫ﺇ‬

‫ق‬.٠‫*اك ﺣﻖ نﺀ ر‬. ‫ﻳﺎف‬٠ ..'

B a 'd

e z -â n

g o fte ç

s ü H a n h â -y î

r a K iK .

p â k-i h a K n i ' m e ' r r e f i K .

S o n r a ona ines ve derin sözler söyledi. N i'm e rre fik olan Allasıfat-ı pakinden bahisler a‫؟‬t،».

V ’e z - S if â t - Î

‫ 'ا‬٠ ‫اااا‬

1433 ‫ ﻕ ﺍ ﺩ ﺍ ﺩ ﻭ ﺍ‬- ‫ﺍ ﺉ‬,- ‫ﻭ ; ﺡ ; ﻍ‬ ١;Ju ‫ ﻭ‬٠‫ ﺫﺍ‬٠ ‫ﺍ ﺩ ﺍ ﺩ ﺍ ﻭ‬ V 'e z -n e v â z i‫ ؟‬h â - y i h a K e b d a ir a , r a b î-d â n e d ‫ ت‬m e K â m u h â lr a .

.Keza elçi h a il ve m akam ı ö d e n s in diye, A llah m ebdale olan ،1 m a lla rın ı söyledi».

F .b d a T : I ie llc r i

1‫ااأا‬ ٠‫اااا‬ ٠

E 'z liy a u lla h

e m m â r e lik t e n

k e n d ile r i l

41,

b ir

a ra s ın d a

y e d i

m a r z iy y e lik

y e rd e

g ö s t e r e b ilir le r m iş .

ik e n , H â l

ve

k iş id e n

ib a r e t

d e r e c e s in e

ta r a fla r ı n d a n m a k a m

is e

b ir

te b e d d ü l

b e d e l

ta if e d ir e tm iş tir .

o lm a k

ta n k a tle

ik i

U z e re

k l Y

۵-

b ir

t a 'b lr d ir

74 r.

Cenäb - 1 P irin İşaret e ttig j A yet şudur:

١> ١‫ ؛‬L ^ ١٤ i .>i ١١‫ ؛ ؛‬l ٠ ; ٥ C ٠،> ^ i٠3 ١٠,٠‫؛‬- ‫ ؛ ؛‬- ‫ ؛‬١; ١> 5 ‫ ؛ ؛‬٠V5١> ١‫ ؛‬١١ ٠ Ş = i ٤ ^ ‫ ' ؛‬L

­M u h a k k a k o k im s e le r ki: A lla h , b iz im R a b b im lz d lr d e d ile r , s o n » .ra d a g e r e k s ö z le r in d e g e r e k iş le r in d e is t ik â m e t i m u h a f a z a e t t ile r ­O n la r ın v e f a t ı s ır a s ın d a , y â h u d b a ’s v e h a ş r g ü n ü n d e : « K o r k m a y ın v e m a h z u n o lm a y ın » m ü j d e s in i v e r m e k İçin m e le k le r n a z il o lu r .«“ v e « S ize v a ’d o lu n a n c e n n e t le s iz e m ü jd e o lsu n » d e r le r -İşte â h ir e t s e fe r in in ilk m e n z ili b u lu n a n h â le t- i n e z i’d e ( lâ t e lıâ f û ) m ü jd e s i. İ lâ h i b ir z i y a f e t o ld u ğ u g ib i ‫ ؛‬k a r ş ıs ın a g e lin c e bir m e h a b e t h is s e t m iş o la n e lç iy e , H a z r e t i Ö m e r in : ‫ ؛‬lâ .te h a f) y â r k o r k m a » d iy e t e ’m in â t v e r m e s i d e , o y o ld a b ir ik r â m id i - .

1429

i—

٧ ٠ *٠ ٥ ٠ /-.

,H er-k i te r s e d m e r v e r â im in k ü n e n d M erd -i d il- t e r s e n d e r â s â k in k ü n e n d ­K o rk a n k im s e y i e m in k ıla r la r . Y ü r e ğ i o ı n a y a n a d a m ı d a t e s » k in e d e r le r ».

1430

‫ى‬٠‫ اس ﺑ ﺖ ﺟ ﻮ ﻧ ﺎ ق ﺀز‬٠‫ﻭ)■ ح‬ ‫ ﺏ— ﺕ ﺍ ﻭ ﳏﺘﺎ ﺝ ﺩ ﺭ ﺱ‬٠ ‫ ﺭ‬: ٠‫ﺩ ﺭ ﺱ ﺏ‬

An-ki Havfeş nı'st ÇU.I gUyl me-ters, D٤٠rs çi'idhî nlst û , nuhtâc -، ders . .K o r k u s u o lm a y a n a n a s ıl o lu r d a k o r k m a d erein : d e r s e İhtiyâcı b u lu n m a y a n a n a s ıl d e r e v e r ir e in ? » 26‫ ) ؛‬S ûrei F ussıle t: 30.

7 .4

،437 ‫ﺗﺎﻑ‬٠ ‫ ﻝ ﺍ ﺭ ﻣ ﻮ‬،‫ﻳ ﺎ ﺭ ﺍ ﻫ ﻞ ﺡ‬

‫ﺍﺩﺭﻹﱏ‬

‫ﻫ ﺖ‬

‫ ﻝ ﻣﻘﺎﻡ‬٠ ‫ﺍ ﺩ ﺭ ﺕ ﺍ‬

H .s t bisyâr ehl-i h â l ez-Sûfîyân.

N â d ire st ehl-i m eKâm ender-m iyân. .so file rd e n e hl-i h a ‫ ؛‬ola n la r ‫؟‬o k tu r. L â kin arada ehl-i m akam n â d ird ir..

‫اااااا‬1،، ‫آ‬

1« ‫ﺍ ﺯ ﺣﺎ ﺯ ﳍﺎ ﻯ ﺑ ﺎ ﺵ ﺍ ﺩ ﺩﺍ ﺩ‬

‫ ذ ر ﺀا ى و وا ﺷﺎ د داد‬- ‫ ز‬, Ez-m enâzühâ-yi câneş yâd dâd.

V 'e z -^ fe rh â -y i revâneç yâd dâd. « lla zre t.i Ömer, rû h u n m enzille rinden ve rû h â n î seferlerinden m a lû m a t verdi«.

‫ ا‬1‫ ا‬iye

1439 ‫ﺕ‬

‫ﺩ‬

‫ ﺍ ﻥ ﺧﺎ ﱃ‬٠ ‫ ﺍ ﻟ ﻜ ﺰ ﺫ‬٠ ‫ﻭ ﺫ ﺫ‬

‫وزﻫﺘﺎم ﻗﺪ س ﻛﺎﺟ ﻼﻟ ﻰ ﻟ ﺪ ت‬ V ’ezzem ân l k ’ez.zemân H â il büdest, V'ez-m eKâm -l Kuds k ’ic lâ ll şüdest. .Zam andan h â li olan b ir zam andan ve Iclâl ve azamete mensUb b ir m akam dan bahsetti».

،MUİNİ

Zamandan h â li olan (Ezol-İ âzâll d ir ki. orada sabah ve akşam ' llb A rt yoktur, Ç ü nkü bizim zaman dediğim iz hâl, güneşin doğup .,*،ıııasıyle tehaddüs eder. H a lb u k i b izim zam anım ızı İhdâs eyleyen .٠ ‫اا‬,‫ وا«ا‬de m uhdestlr. Güneşin, h a ttâ onun yanların da zerre ka d a r k a ٠ ‫ا‬٠ ‫ اا‬nğı d ‫؛‬ğer ecrâm ın ya ra d ılm a la rm d a n evvel b ir (ân) v a rd ır k i el'ân tl.v n m etm e kted ir ve devâm edip gidecektir. O na (An-ı dâ‫؛‬m) derler, /Hiıııın, ân-ı dâim olunca (ezeli ile (ebedi de b ir em r-i 1'tibâri 0 'u r l. n A b - 1 H akkin:' 747

H âl: S â lik in k a lb in d e d u y d u ğ u m u v a k k a t b ir n e ş v e d ir .

M a k a m : O h â lin d e v a m lı o lm a s ıd ır .

C e n â b -ı P ir, ik i ta b ir i t e f s ir iç in d iy o r ki:

،٠٠ ‫ ا روس‬٠‫زان و‬ ‫ﺱ‬

‫ ﺱ‬٠ ‫ﳌﻮ‬٣ ‫ﺑ ﻮ ﺫ‬

‫ﺣﺎل‬

‫ ﻥ ﻣﺪﺍﻡ ﴽ ﺫ ﺧ ﻨ ﻮ ﻥ ﺁ ﻣ ﺪ ﺍ ﺭ ﻭ‬٠ ٠

H â lç u n c ilv ^ st z 'â n z îb â a r t s , V 'în m e K â m â n H a lv e t âm .ed b â -a r û s .

«H âl. g ü z e l b ir g e lin in c ilv e s i, m a k a m is e o g e lin ile h a lv e t e d l m e s i g ib id ir ..

1435

‫; ا؛ ز ز‬

‫ﺎ‬

‫ﺗ‬

‫و؛ت‬

C ilv e b in e d ‫؟‬â h u g ayr-l' ç â h n lz.

V a K t-i H a lv e t ,n ist ş â h -l a z iz . « C ilv e y i p â d iş â h d a , b a ş k a la r ı d a g ö r e b ilir . F a k a t h a lv e t z e m a Şâh-I a z iz d e n b a ş k a s ı b u l u n a m a z ..

1438

‫ ا ﻓ ﺪا روس‬٠‫ ط‬, ‫ى‬٠‫ ﺧﺎ‬. ‫ ﻛ ﻠ ﺪ‬٠‫ﺟﺎو‬ ‫ اﺷﺪ اروس‬.‫ﺧﺮت ادوﺛﺎ‬ C ilv e k e r d e H â S u âm & n râ arU s, H a lv e t e n d e r -ş â h b â ş e d b â -a r ü s . « G elin , h a v a s s a d a , avâm a d a c ilv e e d e r . U k in z lfâ f h a lve t a n c a k ‫؟‬ah, y â n i g ü v e y g i d e r ..

16 ‫ا‬

Hu boyle o lm akla beraber fik ir . rUha nisbel،« m addi kalır. ‫ﻻﻻ‬ ► « id ، sUr’ate b ir de m a'nev.yyat k u v v e ti İlâve edilecek olursa rUhun ٠ ١ ٠ ١Viizına nisbetle u fu k d a ire sinin pek d a r kalacag! evleviyyetle mey٠٠«» çıkar.

1442

٠ J %

i

‫أﺀارردرا ا د‬

‫ﺍ‬

‫وف‬٣

‫ ﻻﺍﺏ ﺍﻣﺮﺍﻭﻭﺍﻣﺖ‬٠ ‫ﺀﻑ ﺍ ﺩﺍ‬ ‫ ؟‬u n U m e r a g y â r-ı* û ra y â r y â f t ٠ C â n -i û r â T â l i b - i e s r â r y â f t . . . I l a z r e t i O m er, a ğ y â r s u r e tin d e k i e lç iy i y â r g ö r d ü ve o n u n rüesrâ r ta lib i b u ld u « .

‫أاااا‬

1443 >-5■3 ’٠١٧‫؛‬y

S i

،.s«•

٠ ٥ y,

-٥ ٠ ^.

Ş٠ ‫ ؛‬yH k â m il bûd u T â lib m üştehî.

M ^rd çâbük bûd u m erkeb dergehi.

-Ş e y h , y â n ı C e n â b -ı F ârû k , k â m ild i. T âlib. y â n i e lç i ise, h a k ik a t ...n .n m e y e iştih â h id i. S ü v â r l, a tik te tik , b in e k h a y v a n ı d a ta 'lim li

MI*.

1444

٠‫ ﺛ ﻊ‬١‫اد ل‬:‫ ﺳ ﻮ ك او او‬/

‫ﺁﻑ‬

‫ د‬٠٠‫د‬

‫'ﻣﺤﻢ د ﺁ ﺩ ﻭ ﺫ ﺱ اﻟﺬﻛﺎ ﺷ ﺖ‬ D id

â n

T u H m .i

m ü r ş id p â k

k i

û

ir ş â d

d â ‫ ؟‬t.

e n d e r - z e m in - i

p â k

k â ş t.

.M ü r şid . m ü rid in k ab il i irşâd o ld u ğ u n u g ö r ü n c e o n u n p âk olan fcnlbi z e m in in e y in e p â k o la n İrfân v e te v h id to h u m u n u ek ti*.

74«

١ ٠ an‫؛؟‬ ‫اﻋﺎلﺀ‬

«Allah, hem evveldir, Iıem a h ird ir. O ndaıı evvel mevcUd olııın g ib i ondan sonra da ka lm a ya ca ktır” », s ıfa tla n b irleşir.

1440 ‫ﺑ ﺮ غ دوح‬

‫ا ز زا د ﻛﺎ د د و‬

‫رواذ ﻓﺘﻮح‬. ‫ د ت‬٠٠‫ ذ ى د ن د‬٠ V 'ez-hevayi k ’ender-U Sîmurg-İ rûh, Pl? ez-‫؛‬n dîd،‫؛‬st pervaz-i fıitûh .. .Keza rû h slm urgun un bundan Cvvel, y a n i şu aleme gelmed mukaddem p e ^ a z eylem i‫ ؟‬oldugu havadan bahsetti».

1441

‫رواذش اﻧﺂﻧﺎ ق ﻧ ﻰ‬. 5 ‫ ؛‬٠‫ر‬ ‫ ت ﻣﺘﺬاق ﻧ ﻰ‬٠٩‫وذ ا د د و ﺀ‬ H er ye ki pervâzeş ez-âfâK bîç, v 'e z üm ûdû nehm et-l müştaK b‫§؟‬. .RUhun pervazlarından b iri, şu u fu k la rd a n daha geniş, m ü ‫؟‬ b ir kim senin hıra u ta m a ‘, sâhasjndan daha va sid ir» .

RUhun pervazına ve cevelanm a nlsbetle u fu k la rın d a r gelm O lla rın mahsûs, rUhun ise m a'kul, hatta fe v k a l'a k l Runun h a ric i b ir m isâl ile ta v z ih i m ü m kü n d ü r. Mesela m a d d iyâ t ‫اه‬ m lnde en ziyade sür'at-i seyre m a lik olan ziya im i‫ ؟‬k i saniyede 300. kilo m e tre lik mesafe ka t'e d e rm i‫؟‬. Fikr-İ İnsâni ise bu ka d a r seri' ola riyada n da s ü r'a tlid ir. Mesela feza d a h ilinde mevcud olub da kû ı،٦ize nisbetle a kla h a yre t verecek derecede uzakta b u lu n d u ru n dolayı Ziyâsı bize henüz vasıl olam ayan seyyareler varmış. Y üz bllt !erce senedenberi ziyası bize h ala gelm em i‫ ؟‬olan b ir yıld ızın uzaklı g١nı, sonra böyle m üyonlarca ve m ily a rla rc a ecram ın m odan bul» nan fezanın gen işliğini düşünm eli, sonra 0 vüs’at-i m u h a y y ire y i b ân İçinde kavrayabilen fik r in s ü r'a tin i de ha tırla m a lı, fik r in esra' harekat olduğu anlaşılır.

(27) SUrei Hadid :3.

1448 ‫ ا رود وود‬٠.‫ا و ر ز ا و ﺀ د‬ ‫ ﺭ ﻯ ﻭ ﺟ ﻮ ﺩ‬. . ‫ ﺩ‬٠ ‫ ﺯ‬٠ ‫; ﻭ ﺱ ﺩ *ﺍ ﻕ‬

.E2 -fusün-i û adem ha zûd züd Hoş m u 'a lla K mi-zened süy-î vUcUd.

٠‫ ﺍ‬:،"‫ ﻻ ةأ‬-، H a kkin em rinden adem ler ‫؟‬abuk ‫؟‬abuk v a rlık cihetine .«Mİlttlt ı.eyda ederler . .

٠

Il.ıkıkaten Cenâb - 1 H a kkin e m ri b ir şey'in vücüda ‫>اا‬1 ٠ .(l ‫؛‬ona ol demekle derhal o lu r nce ٠ ,

gelmesini

1449 ‫ ﺩ‬٠‫ ﻭ ﺧ ﻮﺍ‬٣ ‫ ﺭ ﻝ‬. » ‫ﺭ ﺭ ﺣ ﻮ ﺩ ﺍ‬

‫زود ا ب ور ﻋﺪم ﻣ ﻮ ر د و ا د‬ Bâz ber-mevcUd efsûnl ‫؟‬-u H and .Zûd esbo der-adem mevcüd ra n d Keza A llah , m evcûd olan §ey’e ،Y ok oll e m rini verince mev. .«ıılduk'a at sürer, yâ n i m a h vo lu r g id e r . .....

Iltırııya kadar okunan beytlcrâen anlaşıldığına göre Rum el H a z re t! .m e rd e n b ir m ü şkü lü n ü halletm ek istemiş, rüh gibi 1 ır v | <١semâvl b ir m a h iy e tin nasıl olup da kesif ve h â ki b ir be ,lo 'ıılluk peyda e yle d iğ in i sormuş: «Ele, avuca Sığmayan rû h . . . .

I ..... b ir te'sirle b ‫ ؛‬r kuş g ib i 'ten kafesine sokulmuş?» demiş H a zret! Ö m er de: «A llahın irâdesi ve em ri ile» cevâbını ver ١ '‫اا‬ gOstermekle de bahsi izah eylemiş. Ezcümle dem iş , ٠ k l .Cenâb-ı H a k ‫ ؛‬ademe, ya n i yoga ،va r o lll. deyince yok c٥şu ٠ ٠ ،٠ ٠ ٠ ٠ ,،» .gelir, va rlig a doğru koşar. V a ra ،yok o lll, deyince de v a r kıtık ،« ra fın a gider». M e vlid nâzım ı Süleym an Ç elebinin dediği gi« { '

‫اا‬٠ m isaller

١ ٠ ،

Ol dedi b ir kerre v â r oldu cihan.

O lm a dcreo m a h vo lu r ol dom hemûn

.R U M ELÇİSİNİN E M jR -U L -M U 'M İN iN Ö m e r RA DİYALLAH U A N H T E N SU A E ETM ESİ.

1445 ‫ ﺫ ﻑ‬٠ ‫ ﺭ ﺍ ﻟ ﺆ‬٠١ ‫ﺶ ﺍ ﻯ‬

‫ ﺩ ﻛ ﻐﻨ‬/

‫ﺟﺎن زاﻻ ﺑﻮﻧﻰ در آ ﻣﺪ ر زﺑ ﻦ‬. ,M ،rd g o fte ş e y e m ir -ü i-m ü 'm in în C ân z i-b â lâ ‫ ؟‬un der.& m ed b e r -z e m in .

٠E l ‫ ؟‬i d e d i k i e y E m ir û lm û ’m ،n in î r û h n a s ıl o ld u d a â le m .i b â lâ d a n z e m in e i n d i ?« 144«

/ ‫ ﺟﻮﻧﻰ ﺛ ﺪ در ﻗ ﺺ‬. ‫غ د ا د ا ذ‬ ‫ﻛ ﻔ ﺖ ﺣﻖ رﺟﺎن آ“ ون ﺧﻮادوﺋﻤ ﺺ‬ M urg-İ b î-en d â ze ‫ ؟‬u n şü d d e r K afeS, G٥ ft h a K b e r câ n fü sû n H â n d ٥K a S a S . « E n d â z e v e ö lç ü y e g e J m e y e n r ü h k u ş u , n a s ıl b u c e se d k a f e s i n , g ird i? H a z re t-، Ö m e r d e d i k ‫؛‬: A lla h , rU h a e fs u n v e h ik â y e o k u d u , yftnl e m ir v e rd i» .

14.7 .‫ﺵ‬

/‫ﲨ ﻮ‬

‫ﺩﺍﻟ ﺪ‬

‫ﺭ ﻋ ﺪ ﻣ ﻬﺎ ﰷ ﻥ‬

‫ ( ا د ﺑﻤﻮش‬/ ‫ﺑﻮﻧﻰ ذوﻧﻰ ﺧ ﻮاد‬ B e r a d e m h â k ân n e-d â red ‫ ؟‬e şm u g û ş, ‫ ؟‬u n f ü s û n H â n e d h e m ‫؛‬-â y e d bc-cU ş. .G ö z ü , k u la ğ ı o lm a y a n y o k la r a , A lla h e f s u n o k u y u n c a , y â ٦l (oll e m r in i v e rin c e o n l a r ç ü ş u h u r ü ş a g e lir le r, v a r o l u r l a r . .

١i‫ ؛‬ni

Gıırıe‫؟‬. )ezada parİH.vıp b u ru rke n , İrâde i llâ h iy y e m u tiAy. o n ‫ ﺍﺍﺍﺍ‬ile Duııya atasına g ire r ve GUneşin ziyası görünI'I.V. olur. ٠ >‫>آﺀااا‬.

‫ ا‬453

TA be gü ‫؟‬-i ،‫؛‬,b r ân gûya çi H ând KTı çıi meşk ez. dide i ،,‫؟‬.k râ n d ­O m ütekellim A lla h : bu lu tu n kulağına ne söyledi ki, b u lu t gö mülen kırba g ib i ya ‫ ؟‬a k ıttı «. ، 454

TA b e g ü ş î H â k h a K çi H â n d e e s t,

K ü n u ııu K ib geşl ii Hâm ıiş mAdeest.

Acebâ lla k , toprağın kulağına ne d e m iştir k i to p rak, m urâka lıeye varm ış ve sessiz k a lm ış tır..

1455

D e r t e r e d r lı id h o r - k i u â ş ü f t e e s l.

H ak be gû ‫ ا'ا أ ؟‬mıı'ammA g6f(ee.s٠. 'i l e r kim tereddi ‫ ؛ !(؛‬tin d e sasırmı.s kalmışsa A lla lı onun k u la ., e.ı muamma S öylem iştir..

14.50

T»‘ı ktind mahbııse‫ ؟‬ender dil gUmân, An kdnem k'iı g،'١ ft vA Hod Zidd i An .<) muammAyı söylemesi, o kim seyi H akkin dediğin، ml y a n i yııtı. yoksa aksini mi? diye ik i zan arasında inahbus bırakm ak İçin »de..

753

1450

jjT ".٠ j l ı ،J٠ !>■ y

.٠٠

G ۵f t d e r -g û ş - i g ü l ü H a n d â n ş k erd , G ö ft b â s e n g û a K lK -l k â n ş k erd . .A lla h , g ü lü n k u la ğ ın a s ö y le d i v e o n u g ü ld ü r d ü . Y â n i All&lv lû tf-i ir â d e s i g ü l a ğ a c ın a t c 'a llu k e d in c e o n u h a n d â n , d u d a k la r g a ç ılm ış , g ü lle r le s ü s le d i. K e z a t a ş a s ö y le d i, o n u a k ik e m a ’d e n yap tı A k ik , y â n i h a k ik d e d iğ im iz d e , o n d a n d a h a k ıy m e t li o la n m ü b e r â t d a e s a s e n t a ş .a n b a ş k a b ir ş e y d e ğ ild ir . T a ş o lm a k i tibârljı b a ld ırım t a ş ın d a n fa r k ı y o k tu r . F a k a t A lla h ın ir â d e s i v e lu tfu , lı l a y a iç e r is in d e h a k ik g ib i, y a k u t g ib i, e lm a s g ib i k ıy m e td â r c e v h . 'er d e p e y d a e d e r .

1451

٤٠ yj■—3• ; ١٠. -، -‫} ■ ؛‬

\

G ö ft b a - c is m â y e ti tâ c â n ş ü d û.

G ö ft b â H o r şid t a r a H ş â n ş ü d û.

«C ism e b ir â y e t s ö y le m iş , y â n i (K ü n ) e m r in i v e r m iş , o c isim tll k a b il-i r û h o lm u ş tu r . K e z â G ü n e ş e b ir e m ir v e r m iş , o d a p a r la y ı. v e p a r la tıc ı s ıf a t ın ı ik tis â b e y le m iş t ir ..

■

1452 —٠

A.J .٠٣‫؛‬- ٠ j^ O J'J

B â z d e r - g ü ş e ş d e m e d n ü k t،‫ ؛‬m a H ü f, D e r -r u H -i H o r şid ü fte d S a d k ü sü f.

-T e k r a r G ü n e ş in k u la ğ ın a k o r k u n ç b ir n ü k t e sö y le r , y â n i (tu tu l( e m r in i v e r ir . G ü n e ş in y ü z ü n d e y ü z le r c e k ü su r v â k i' o lu r» .

Y â n i G ü n e ş , f e z â d a p a r la y ıp d u r u r k e n ir â d e i flâ h ıy y e m u c i b i n .

1 a m er, onun ile a r z ın a r a s ın a g ir e r , g ü n e ş in ziy A sı görün m e z o lu r I

MM)

،■'‫ب‬

‫ﻛ ﺰ‬

"

‫ىا‬

٠‫ﺳ ﺎ‬

، ٠!

j ١r ‫ﻥ‬->‫ﰏ ﺍﻝ‬،-‫ ﻡ‬٠‫ﺍﻭﻝ‬٠‫ﻭ ﺭ ﺏ‬ Pes m a h a ll-i vahy kerded gûş-i can, V a h y ‫؟‬İ.bved göften ez-hUsn‫ ؛‬nihan. .Neticede kulağın m a h a lli vahy olsun. V ahy nedir? Hisden ni!٠ .،,٠olan sözdür».

Cenâb - 1 Pir, ik i b e yit evvel can kulağından gafle t pam uğunu -1 ‫؟‬ dem işti. Burada da. öyle yaparsan 0 , can kulağı, vahy m ahalli n l.î buyuruyor. O ndan sonra vahyin ne olduğunu t a 'r if İ‫؟‬in «Vahy, ‫ا‬٠ t..den nihân sözdür, diyor, Vahy, lugatte, İşaret ve g iz li söz m anasınadır. Istıla h ta ise il٠ ٠ '٠,,! de m e ktir k i herkese va ki olur. H atta: ayeti iterim e ‫ااا‬

‫'وذر؛ د ة ش‬ Yani

«H abibim ‫ ؛‬Rabbin a rıla rın a İlh â m eyled‫ » “؛‬â ye tin in delaleti .ee, hayvanâta b ile ilham v u k u ' b u lu r k i m U tefenninler buna ...cvk-i ta b i'î, d iy o rla r. T a b iid ir k i bu ilham ile, m elek vasıtasiy '٠ ٠yahud vasıtasız, enbiyaya vuku'bula.n ilh a m arasında k u lli fa rk vai‫ ااا‬O nlara olan vahy ve İlhâm , his ile, yâ n i göz, k u la k vâsıtasıyla !.'« ild ir N.ııok'm Hazret-! M evlana da b u y u ru y o r ki:

٠ ٠.icibi

1461

> ‫ ; ﻭ ﺑﱲ ﺝ'ﻥ >ﺯ ﺍﻥ‬٠‫ﻣﻮﰱﺟﺎﺍ‬ ‫ ﻏ ﺐ‬٠ ‫ ﻭﺭ ﺵ ﺡ— ﻥ ﺯ ﻥ‬٠‫ﰱ ﺀﺫﺯ‬f G üş-i can ‫؟ ة‬e‫؟‬,m-i cân cuz in hisest G ûş-l aKl û gûş-i his z'in mUflisest Can ku la g iyle can gözü, bu » ‫؟؛‬-itm e k ve görm ek hislerinden bas «.kadir. A k l ve his kulağı bu vahy ve Jllıâm ın id râ kin d e n m ü flis tir Y â n ‫؛‬, -enbiyâ ve k ib a r ı evliyaya v â k i' olan ilham ât. bu ku la k vâ itasıyla ,' ‫؟؛‬.itilm ez, bu göz vâsıtasiyie göriilm ez. Ondan dolayı insan kıyâs-ı nefse kalkışm am alı, itendi büyüklere, yahud b ü y ü k le ri ken dine benzetmeye ‫؟‬.a lışm am alıdır SUrei N a h l 281) : 68. ?55

1457

.^١ ٠٠ ٠ ،!‫ * ^ ؛‬٠ / ،>*■3 (٠. ٠J ١٠> X ~

J . \ JviX y i ..)١٠^

H em z i-h a K t e r c ih y û b e d y e k T a r a f, Z’â n d u y e k r â b e r g ü z in e d z 'â n k e n e f. «İki ta r a f t a n b ir in i t e r c ih e t m e s i y in e H a k d a n d ır k i, o ik id e n b i­ r in i o c ih e t in t e v f îk iy le ih t iy â r e y le r .»

K â d ir-i M u tla k H a z r e tle r i, c is m i c a n , G ü n e ş i d ir a h ş â n e y le d iğ i g ib i ş e m s i k ü s ü fa k a m e r i h u s ü f a u ğ r a t tığ ı, b u lu t t a n y a ğ m u r y a ğ d ır d ığ ı, z e m in i m u r a k a b e y e v a r m ış ç a s ın a o t u r t t u ğ u gib i; o z e m in in ü s tü n d e k i in s a n la r ı d a , ş ö y le m i y a p a y ım , b ö y le m i? d iy e te r e d d ü ­ d e d ü ş ü r ü r , n ih a y e t b ir ta r a fı t e r c ih m e y lin i y in e o v e r ir .

1458

S'

.-١٠. S >7 ٠ -‫•؛‬٥ '٠ . J

٠jL ıi

f

G e r n e -H â h i d e r -t e r e d d ü d h û ş i c a n , K em f e ş â r in p e n b e e n d e r -g û ş -i c a n .

-E ğ e r c â n id r â k in in te r e d d ü d e d ü ş m e s in i is t e m e z s e n , g a f le t m a ’s iy y e t p a m u ğ u n u k u la ğ ın a tık a m a » .

ve

Y a n i, in s a n ın ir t ik â b e t t iğ i m a ’s iy y e t , b a s ir e t g ö z ü n e g a f le t p e r ­ d e s i o lu r , h a k ik a t i g ö s te r m e z . R u h u n k u la ğ ın a g a f l e t p a m u ğ u o lu r , h a k i k a t i iş ittir m e z . T a b iid ir k i g ö r m e m e k v e iş it m e m e k g ö z d e k i p e r ­ d e n i n k a l ı n l ı ğ ı v e k u la k t a k i p a m u ğ u n k a b a lığ ı n is b e tin d e o lu r. E g e r h a k ik a ti iş itip a n la m a k v e ş ö y le m i, y â h u d b ö y le m i y a p a y ım .‫؛‬, d i y e te r e d d ü d d e n k u r t u lm a k is t e r s e n k u la ğ ın a g a f le t p a m u ğ u n u tı‫؛‬, a m a

1459 ١ ^ ١ ٠U m

J j٠٠İ ، / ٠ ٠ I

T a k ü n î f e h m â n m u ’a m m â h â ş r â , T â k ü n i id r â k r e m z û fâ şr â . .T â k i A lla h ın n ıu a m m â la r ın ı a l n a y a s m s a r ih i o la n ih ta r la r ı k a v r a y a s m k i» , -<54

ve

g e r e k iş ’â r î, g e r e k

im i

‫ 'و ت‬. ٠‫ ط‬Jfr ‫ودرﺑﺎن >ر‬ ‫ ﺑ ﺖ‬٠> ،‫ر ﺁﱏ م;ﺉ ﺀ ﺭﺩ‬٠ ‫ج‬ v 'e r b ü v e d ln c c b r c e b r i â m e n is t, C e b r i â n e m m â r e i H o d k A m e n is،.

.BiJfarz bu. cebir olsa da avâm ın ve hw lkAm olan nefsi emmâ" ٠ ‫ا‬.‫ ااااا‬cebri d e lild ir .. İc v h id -İ e f'â l d e r e c e s in e v â sıl o lm u ç ev liy A n m c e b r i d i r ki, o n l a r n e v â fil ve f e r â iz ile H a k k a t a k a r r u b e y le m i‫ ؟‬v e h a r e k a t ü sei l a H a k k a a le t o lm u ş la r d ır .

١ ٠ ‫ااا‬٠ ‫د‬:

‫اااط‬

1465

‫ل‬

‫" د; د د‬

‫ع‬

١‫ﺧ د‬

f

•

C A b rra igAn ‫ ؟‬.i n â s e n d e y p ü s e r KJ H u d a b ü -k ‫ ؟‬a d ‫ ؟‬.â n d e r d i l b e S a r Ogruİ! ceb rin h a k ik a tin i o n la r b ilirler k • ‫ ؛‬A lla h , o n la n n k a .t n ıd e

basar-, basiret açm ıştır ,.

1466

G ayb u AyendL- ber-i‫؟‬ân g^'şt fâ ‫؟‬, Z ik r-İ mâzl piş i işân g.'şt İâş.

«Gaib olan tla. gelecek olan da o n lara m ünkeşif olmuş, yâd-i mâ;.i (١r.ia،٠ ,n nazarında lâ şey ka lm ıştır*.

7 57

B u r a y a k ıu la r o la n b u y d u r, c e b r ih g ! te'y id udur g ib i g o r u n d u g ıçııı H a zret ، M e v la u a bir s u a l i m u k a d d e r e cev U b v e r iy o r . «Son d c e b r i n ıls ın ? . is tifin im I r n u fıu z u n a kar^ı d iy o r ki:

14Ö■i

L afz-İ c e b r e m ■jşKrâ b r S a b r k e r d , H er ki a şıK n is t h a b s ‫ ؛‬c e b r k e r d .

■A şk a c e b ir la f z ı ıtla k e d iş im , s a b r ım ı t a ş ır d ığ ı iç in d ir . Â ş ık ol m a y a n k im s e d e c e b r i m e n ’e tti» . Ş â r ih -i M e s n e v i Ş e y h I s m â il A n k a r a v i k u d d ıs e s ir r u h ü bu b e y i <٠m M e s n e v in in e n z o r b e y it le r in d e n d ir d e d ik t e n s o n r a ‫« ؛‬B en ce b ir la fz ın ı a ş k a ıtla k e d iy o r u m . Ç ü n k ü b e n i b is a b r e d e n od u r» d iy e şerh « d iy o r . İk in ci m ıs r a ’ iç in d e şu m a ’n â y ı v e r iy o r ‫« ؛‬H er şo l k im s e k i a ş ık d e ğ ild ir , m e s e la K a d e r iy y e v e M u ’t e z ile t â .if e s i g ib i. O l, ceb ri lia b se y J e d i. y â n i m e n .e y le d ‫؛‬.. B u m ıs r a ’ın k a r şı n iit n a s i: «V o her ol k im s e ki a ş ık tır v e e lli'، s ü n n e t t a r i k i n d i s â d ık tır , ol k illis e c e b r i ،‫ ا<ذدا‬me٠ :'.'ey lem ez d e m e k o l u r , d iy o r . .Abd i c i z ı ı ı t e r c e m e e d iş im d e a ş a ğ ı, y u k a r ı ş a r ih in ifa d e s in e m u v a fık tır . H a k ik a tin e g e lin c e A lla ltU a 'le ın d e y i.) g ö ç m e k lâ z ım d ır

1463

in m a 'iy y e t B a h u K e s t ü c r b r n ist. ili t e c e lli- ‫ ؛‬m e h e s t u f'br n ist. i n m u iy y e t i lla h iy y e d ir , c e b ir d e ğ ild ir . Bu k a m e r in tec e llisi* . ‫؛‬ir, b u lu tu n g ö r ü n ü ş ü d e ğ ild ir » .

Bu b e y i d e ş ö y le d e m e k o lu y o r m u ş ki: C e n â b -ı H a k k ın h a lk e y ­ le d iğ i ş e y le r i d ile d iğ i ta r a fa s e v k e tm e s i, o ş e v k t e ir â d e s in in b u lu n . u a s ı d e m e k tir , y o k s a c e b ir d e m e k d e ğ ild ir . Bu h â l is e h a k ik a t kan ıc r i v e v a h d e t n u r u n u n z u h u r u d u r , ş e k v e ş ü p h e b u lu t u n u n g ö r ü ­ n ü ş ü d e ğ ild ir .

756

HM

١‫ﻝ ﺁﻫﺮﺩﺕ ﺁﻥ؛ﻭﻣﺮ‬١ ٠‫ﺫﺡ‬٠ ‫ ﺍ‬٠\ ‫ﻣ ﺬ‬

‫دروﻧﻨﺎن‬

‫ﻭ‬

‫ﺀ وذ‬

‫ﺍﻧﺮ ﻭ ﱏ‬

,T ab’-i nâf-i ahuyes، an K a vm râ .E zb irU n HUn û derunşan m uşghâ kavmde, yânî e h lu lla h hazerâtm da İnâfe-i m ٤ sk .. lıd ıı'a ti v a rd ır

0 . ‫؛‬

m isk göbeg ‫؛‬،

N â fen in hâ riç، kan, d â h ili m isk olduğu gibi, b u n la rın ifâ d e le rin . ‫؛‬1 ‫ ؛‬cebir gibi anlaşılan m a 'n â la n n h a k ik a ti de m a'nây - 1 te v h id d ir .

1470

‫ﻧﻰ ﻟﻮﺩ‬,٠‫ ﺑﺮل ن خ‬.٠‫ﺍ‬٠ ı} f ‫ﻟﻮ ( و‬ ‫ﺣﻮﱏ ﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﺍﻑ ﻣ ﻨ ﺪ ﺭﻭﻥ ﻟﻮﺩ‬ TU me-gû k 'în mâye birUn H un bUved, HUn reved de r-n â f m üşgi ‫؟‬un bUved «Ey m u te riz ‫ ؛‬bu m aya hâricde k a n d ır deme. (lil olunca nasıl m isk o lu r? .

0

kan, nâfeye dâ-

H â ricd e ki cebre m U te'allik sözler de, e h lu lla h m kalbinden nebe‫ا‬،‫ل‬١ve lisânından cereyân eylediği gibi, m isk h â lin i a lır ve ayn i tevl،id olur. !)،ger b ir m isâl gösteriyor:

1471

‫ ر‬٠:‫روﻧﻰ د ﻣﺢ‬. ‫ ﻛ ﻦ ﻣﺲ‬f ‫زو‬

Ji*(

;

* ‫ ﻛ ﻨ ﻴ ﺮ روﻧﻰ‬١‫دودن‬

,Tû me-gü k'în mis birU n bUd m u h te K ir D e r-d ilii ‫ ؛‬k s ir ‫؟‬.u n geştest zer Y ine ey m u ’te riz, bu b a kir, hâricde h a k ir ve kıym etsiz b ir » ‫؟‬-ey lir deme, ik s ire temâs edince nasıl a ltm o lu r ، ?.

750

!٠ ٠ ،/ ‫ﺇ ﻧ ﺎﻥ‬

.

،__— ٠ ‫ د‬٠‫؛‬

; ٠ İ ‫ﺭ‬،.‫ﻟﻒ‬

‫ﻣﺎ‬, ٠٩‫و ن‬À I ‫ ومﺀا‬.‫ﻦ‬ ‫ﺀﻣ‬

) ، ‫’ ﺫ ﺍ ﺍ ﺍ‬، ، 1 ،) ‫ ﺍ‬٠‫ ﺀ‬،‫ | ﺃ‬، 1.١، ‫ ﺍ‬1‫ ﺍ ﺍ‬، ، ٤‫ﻻﻱ‬،'٤‫ﺙ‬.١ ‫ ﺍ‬, ‫ ﺍ‬١ , ، l e i m 1 ‫ ﺍ‬, ‫ ﺍ‬، ‫ ﻝ‬،‫ ﺓ ﺁ ؛‬،‫ ﺃ ﻻ ﺃ‬.-،1‫ ﺍ‬، ‫ ﺃ‬g e v h e r e ‫!)؛‬..

٠( ) v . e i i d i n <‫ﺍ ﺍ ﺍ ' ﺍ ﺍ‬

i h t i y a r i ‫ ﺀ‬،‫ ﺍﺁ‬٠ t r b r l

‫ﻻﺍﺍ‬

1‫; ﻭ‬،-.,‫؛ﻁ‬،( 1، ‫" ﺍ‬. ^ ‫ ﺍ‬1‫ ' ﺍ‬1، ‫ ﺍﺍﻝ ؛‬٤‫ ﺍﺍ ﻻﺍ ﻝ‬1‫ ﻷ‬1،4٣ ‫ﺃﺍﻝ‬٠

1111 . ‫ ﺍ‬. ‫> ﺍ ﺍ ﺍ‬--

١ ‫ ؛‬b ı ٠ı y y c '.1 1 1 1 c n b iy ." ، V i e v l i y a n ı n

te b r

ve

ı l ı l ı y a ı j y l e C ٠■ ١ « M u le

.' ‫ ﺍ ﺍ ﺍ‬٠ ‫ ؛ﺃ ﺀ‬1‫ ﺍﻭ‬1 ،1 ٦ ‫ ؛ ﺍ‬1 ‫ﺍﺀ ﺫ‬٠‫ ﺍ‬٠:, 1‫ ﺃ ﺃ‬١ ‫ﺓ‬،‫ ' ﺍ ؛‬e r b t d ı ı n j ı ı t e b r v e ı l d ı y a r ı b ،،,(k ،i ‫ ﺃ ﺍ ﺍ‬١' 1،٤‫؛ ﺩ‬jo y ‫ ﻝ‬، ‫ ﺍ‬1، ‫ ﺍﺍﻟﻠﺐ • ﺍ‬l i a i , ٤٠٧ ، ‫ ﺃ ﺍ ﻯ ﺍ‬1‫ ﺀﺍ‬٠‫ ﺍ ﺍ ؛‬، b e n r e r . J ill' d u m l u , . ! i l l , e llilis in d e

‫؛‬. I i d t d , l a k i i l

lilt ! u lu r ! . : ,

‫ﺓ‬،':٠‫ ﺍﺃ)ﺍﺍ‬1‫ ؛ ﺍ‬٠‫ ﺍ‬1‫ ؛ﺍ‬، ‫ ﺍﻻﺍﺍ‬، ٠. ‫ ﺍ‬1 ‫ ﺍ‬1‫ﺍ‬٠، ‫' ﺯ‬، ..‫ ﺃ‬1‫ﺍ‬، ‫ﺍ؛ﺍ ﺍ! ؛ ﺍ‬٠> ‫ﺍ‬،‫ ﺍ‬١ . ‫ﻙ‬٠‫ﺍ‬:,'‫؛‬:.‫ ﺃ‬، ‫ ﺃ;ﻭ‬,'‫ﻝ'ﺭﺍ‬٠‫ ؛ ﺍ‬١٠، ‫ﺍ‬،‫ﺍﺍﺍ ﻻ‬

‫ ^ * ﺍ ﺓ ﺍ ﺫ ﻟ ﻼ ﻁ‬, ، ‫ ﻟ ﻼ ﺍ‬، ، ‫ ﻷ ﺓ ﺍ ﺃ ﺍ‬،‫ ﺍ ﺍ ﺍ ﺍ‬1 ‫ ﺃ ﺍ‬٠‫ ﺍﻻﺍ ﻝ‬١ : • İ İ I / . I i a k l k i d l e 1،٤ ‫ ﺍ< ﺃ‬, ‫ ؛‬١ e ١ e k ı i u d i i ı ı i ı b ı y : . ' . I t a . ' t k . d / . ‫ﺃ ﻻ ﻁ‬

d ilim im iz d e n ٠ ıb ıiıı

o

d e g tJ d ir .

v e d ik le n . ' .

d iy ııı

d e r ili* C e i i i b i S e r i y y :

a d a n i ! y ، . k a m ; ! bil" n f d l i r . y . ، ‫ ؛‬i، i ، l ‫ ؛ ﺓ‬، ‫ ؛ ﺃ ؛ ﺍ ﺍ ﺍ ﺍ ﺍ 'ﺍﺍﺭﺍ ﻃﺎ ؛ ﺍ‬- .، ، e )

‫ ﺭ‬g e l" e i d a b I ‫؛‬..e r i y y e

in lid ir , Is k a t

1

,' 1 1

.١ ‫ ﺍ ﺍ () ﺍ‬-‫ ﺃ‬٠ .

te k ille

de

‫ﺓ' ﺍﺍ ﺍ ﻻ ﻻ ﻻﺍ ﺍ ﺍ‬

ve

n tid iiz r e b

k a l k ı ^ m ı ‫ ؟‬bit" l i e n t ' ‫ ﺍ‬١٤‫ ﻱ‬m i i d i i d d i r «

‫ ﺍ ﺀﺍﺍ'ﺍ‬, ‫ ﺍ ﺃ ﺍ‬٧ ،،، ‫ ﺍ‬،a id im d e

‫؛‬1 1 1

ı i ı n ı n u ٠j l u r .

‫ا ا‬٠ ‫«ذ‬ ‫ووزوﻟﻦ‬

>

‫رول ﻓﻌﺬر ذ‬

‫ﺯ ﻙ‬- ‫ﺩﺭ ﺩ ﺩ ﻝ ﺩﳖﺎ ﺕ »ﺭﺫ—ﺫ ﻭ‬ I I .'* ، b n ‫ﺍﻑ‬١ K u T t e . Î ‫ ﺍ‬1‫" ﺍ ﺍ ﺍ‬،‫ﺍ‬ D er I ، i ، t i٠ - ‫؛‬le

b ıiy ıık

ve

S a d .f

‫ﺍﺍ‬

,J j u z b r g

d U r J ııı y i ! ‫ ﺍ ﺍ ﻻ ﺍ‬1،‫ﺍ ﺫ ؛‬

‫ ﺍ‬، ، ‫ ﺍ‬١ ‫ ﺍ ﺍ‬،‫ ﺍ‬d a m l a l a r

v a r d ır . o

‫ ﻑ‬.s b t u r g d a m la la r

.v e d e l ' ، ٠

، ‫! ﺍ‬، ، 1‫ ﺃ‬kill. Ilk Ve buy Ilk ‫ﺍ ؛‬١‫ ﺍ‬ı l ı ı r l a r ، 1». ، ‫اأأاﻻا‬، ‫ ا‬g ib i d i j a i d n la ll in d in d e

،

1 İ 1 I1 I

Vf a v ، ، , I. lis a n ın d a ‫«ﺍ‬ ‫ﺍ‬, ! ‫ ﺍ‬d e n ile li :,ey, e ld u l

b s v iltd u lu r ,

.

147

‫دزوو ﺀن‬٠‫آدﻣﻰ‬

٠‫ﺍ ﺭ‬- ‫ﺵ‬

/

‫ ا > ا ا و ؛ ف‬٠ ٠ ‫ﺗﻜﺎد‬،»■ G٥ şt-p â r ٠â d e m i ez-zû r-i cân ,

M i- ş i^ fe d KUhrâ ba-bahr u kân. İlıca n ın b ir te k k o lu , c a n d a n r u h t a n g e le n k u v v e t le d a ğ ı, d e n iz i

„ia d en i y a r ıp . d e lm e k t e ...»

، 477

‫م‬

‫ﻛﻒ ﺗ ﻖ‬٠‫'ﻧﻰﻛﻮ‬٠‫ﻧﻮد ج‬

‫ ﺍ ﻓ ﺮ‬١ ٠‫ﺑ ﺄ ﻥ ﺩ ﺭ ﻥ ﺷﺪ‬

‫ﻧﻮر ﺟﺎﻧﻰ‬

ZUr-i cân-1 kUhken çaKK-J hacer, Z ü r -i c â n -J c â n d e r - â n ‫ ؟‬a K K u l- K a m e r .

٠

. I aşı y a rm a k ‫ ؛‬dag kazan rUhun k u v v e tid ir. Fakat rû h ü lrü h olan y٠ ,‫؛‬،ınber-i ekm eldeki kuvvet, kam eri ya rm a ktjr».

1478 ‫ ﺯ‬٠‫ ﻭ‬٠‫ﺕ‬ ٠‫ﺍ ' ﺍ‬

r

‫ ﺩ ﺩ ﺩ‬٠٠‫ﻛ ﻐ ﺎ‬

r

; ; ١ ‫'ر‬..٠ ‫ ا ذ‬٠ ‫ﺣﺎﻧﻰ د و ى ر ش‬

G er k ü ş â y e d d il ser-î en b â n -i râz, C â n b e-sû y -I â r ş sâ z ed tü rk tâz.

«E ğer g ö n ü l, e s r â r d a ğ a r c ığ ın ın a ğ z ın ı a ç a c a k o lu r s a r û h a r ş a ٠ ١ ٠ ،٠ .‫؟‬ru k o ş a r v e y ü k s e lir » .

Y ân i C en â b -ı Pir, b u m u h a k k ik â n e b e y a n â tın d a n so n r a bu yu ru ki: « B a h s d e r in le ş ti. D a h a z iy â d e d e r t l e ş t i r e c e k o lu r s a m r ü h la r mııhv v e is t iğ r a k h â l in e g e le c e k t ir . B in â e n a le y h s ü k û tu e v lâ b u lu y o ٠ or

ııım». ‫ﺍ‬

76.

1472 ١

İ H tiy â r ü c*b r d e r t û b ü d H a y â l, Ç u n d e r -iş â n r«ft ş ü d n ü r l c e lâ l.

• İ h tiy a r v e c e b ir a k ib e d e le r i s e n d e h a y â ld e n ib a r e t t ir ‫ ؛‬f a k a t on la r d a , y â n i e h lu lla h t a n ü r-i c e lâ le in k ılâ p e d e r * .

M 73 •

٠ .

٠

N a n ç u d e r -s ü fr ،‫؛‬st b â ş e d û c e m â d .

D e r t e n - i m e r d ü m ş e v e d û r û h -i şâ d .

E k m e k s o f r a d a b u lu n d u k ç a c a n s ız d ır . L â k in in s a n c is m in e j i r in c e m e s r ö r v e b ir r û h h â lin i a lır » .

1474

.٠ ، ،.،•».٠ ١ ...— ١ 'j k

١٠ »١ — — ٠.

I

D e r d il- ı s ü f r e n e - g e r d e d m u s ta h il.

M ü s ta h ile ş c â n k ü n e d e z -s e ls e b îl.

•E k m e k s o f r a o r ta s ın d a r û h a t e h a v v ü l e tm e z . O n u lû .a b v e h a zin i ‫ ؛‬٥ İT-lıvîl e y le y e n r u h tu r » .

1975

K u v v e t i c â m s t in e y r â s t H â n , T â ç i b â ş e d K u v v e t.i â n c a n i c â n .

•E y d o ğ r u o k u y u p a n l a y a n ‫ ؛‬b u h â l, y â n i e k m e ğ i r u h a t a h v il e y ­ le m e k , r u h u n k u v v e t id ir . O h â ld e r ü h ü lr û h o la n in s a n -ı k â m ilin , y â lıu d H ü d â y -ı m u k te d ir in k u v v e t v e k u d r e ti n a s ıl o lm a k lâ z ım gelir?»

TfiO

‫ﺍﺍﺍﺍ‬

‫ﺩﺭ»ﺗﺎﻑ‬٠‫ﺍ‬ ‫ﺍ ﺫ‬:٢

‫';ﱃ‬

‫ﻋﻞ ﺣﺎى‬٠ ‫ﺑﺎﺧﺪ‬٠‫ﻝ‬ ٠ ‫ﻡ‬ ٠‫ﺑ ﺮ‬

١‫ﺮ‬

‫ﻛ‬

‫ﺀ‬

‫ﺩﺱ‬٠

G er ne-bâşed fi.l- i H a lK ender-m iyân.

Pes m e-gû kesrâ ç irâ k e rd i çunân.

-Eger h a lkjn fi.ü i .rta d a değilse, in sanlard a k u d re t ^oksa kim ٠ ‫ا‬٠ ۶ ‫ا‬٠I.îçin böyle ettin? deme«.

1481 ‫ﺕ‬

٠ ٠ ‫ﻣﻮ ﺟﺪ‬ ‫ﻦ‬

‫ ﺍ ﺭ ﺍ‬٠ ‫ﺧﻠ ﻖ ﺣ ﻖ ﺍﻓﻌﺎ ﻝ‬

‫ ﺍ ﺭ ﺧ ﺎ ﻕ ﺍ ﺯ ﻟ‬٠‫ﺁ‬

‫ﺍ‬٠ ‫ﻓ ﻞ‬

H a lK h a K e f'â l-i m ârâ mdcidest.

F i'l-i mâ âsâr-i HalK-1 izidest. .B izim f ilim iz i vücûda getiren A lla h tır. B izim f l ’lim iz H a kkin 1‫ا‬،‫ااا‬، ‫ ا‬eseridir», C ebr mezhebi s a iik le rl, in sanlard a ira d i h iç b ir f i ’il ve hareket .... a v v u r etmezler, in sa n la rı, h a ttâ b ü tü n m a h lû kâ tı Yed-İ K u d re t-‫؛‬ !Ifih ij^e d e bâzlçe sayarlar. H a lb u k i ehl-1 sünnet, cebr ile İ'tiz â l ara '٠ ، b ir meslek ih tiy â r eylem iştir. O nlar, cebr-1 m uta vassıta k a ild irle r, .k u l irâde sini sarfeder, Cenâb - 1 H ak da rizâsm a ta v â fu k u ta kd irin d e , lifllk eyler» derler.

B unun İ‫؟‬in H azret-i M evianâ b u y u ru y o r k i: «Hem halkın , hem lla k k m b ire r f i. ill va rd ır. H a lkın f l l l l İrâde. H a k k in f l ’111. o irade nin ,Iiazm ûnunu halketm e ktir.» Mesela o tu ra n 'k im s e n in ka lk m a k iste.

Ulesi b ir irade, A lla h ın ona kalkacak k u v v e ti v e ra e s l ve kaldırm ası b ir h a lk tır. B irin c is i ku lu n , ‫؛‬k in c is i A lla h ın fi'ilid lr .

Yine H azret-‫ ؛‬M evlana b u y u ru y o r.k i: «Bu Jki f l ’î meydandadır, İnkân k a b il değ ildir. Eğer h a lkın f i ’11 olm asaydı n zâ h lia fm a hareKeti görülen b ir kim seye bunu n için yaphn? denilm em ek lazım gelirdi» O to m o b ilin i üstüm üze süren b ir şoföre kizyoruz. Eğer onun Ira. desi yoksa o tom obili üstüm üze sü m esin e, h a tta a ltın a alıp ‫؟‬İğnemesine gösterm eliyiz. F ilh a kika , o şoförün irâ d e sin i ve otomobilin d ü m e n in i im ale eden gene H a k tir. lA k ln bu h a k ik a ti görebilm ek, t.evhld S im n a m a lik o lm akla m ü m kü n o la b ilir, h a M ka ti göremeyen gözler İ‫؟‬in H a k k in f i i l i n i ve onun yanında h a lkın f i'ilin i g ö m e k zarU rid lr. Bundan do la yıd ır k l K u rA n d a ‫؛‬

n?a

o

763

٠

\D E M A L E Y H S S E L Â M IN (RABBENA ZA LEM NÂ ) Z EL LESİM M İS İN E İZ Â F E ETM ESİ, Ş E Y T A N IN DA (B ÎM Â A G V EY TI'N .I D İY E R EK G Ü N A H IN I A L LA H A İZ A FE E Y L E M E S İ.

M a 'lu m d u r ki Ş e y ta n , H a z re t-i A d e m e s e c d e e tm e k le mükc.ll. ،;ılın d ığ ı h â ld e İlâ h i e m r e is y a n e tm iş , s o n r a d a : «Y a R a b b i, b e n i i ٠. e d iş in y â n i a z d ır ış m h a k k ı iç ٤n ! . d iy e o is y â n ı C e n â b -ı H a k k a is n . e y le m iş ti. Â d em A le y h ıs s e lâ m , ş e c e r-i m e m n ü 'a y a y a k la ş m a k d a n m e m ı ٠،i o m e m n û ’iy y e ti u n u t m u ş , k e n d is in d e n z e lle s â d ır o lm u ş tu . K. kat C e n â b -ı E b ü lb e ş e r in e d e b i v e te rb iy e s i, o z e lle y ı A lla h a isn â d m ı‫؛‬ı٠ x٠ t de n e fs in e iz â fe e y le d i. ik en

Yâni : «Ey b iz im R a b b lm iz ‫ ؛‬b iz e m r in e m u h â l e f e t d o la y ıs ly le nef. m iz e z u lm e ttik . E ğ e r b ize m a ğ f i r e t ve m e r h a m e t b u y u r m a z s a n b e tte ve e lb e tte z a r a r a u ğ r a m ı ş o la c a ğ ız ’.» d e d i. İşte H a z re t-i M e v lâ n â b u n d a n b a h is le d iy o r k i : 1479

<>r »-٠،✓ ٠ )٠ .) ٠٠ > J ." ،>١ c —

ö lj .^ - ٠

J

٠.

J ،.*

F i.l-i h a K K û f i ’l-i m â her-dû bi-bin, F i’l-i m ârâ h ٥st dân peydâst în.

1 1

«Hakkın f i l i n i de. b izim fiilim iz i de, h e r ik is in i de gör. B iz i, f i ’iim iz i v a r b il k i bu meydandadır».

■ (29) Sûrci Araf: 23.

762

111,1

‫ زاف ف ﺑﺶ وى آف وان‬٠‫آذ‬ ‫ﺩﺍﻥ‬٠‫ﻥ‬٠‫ﺣ ﺒ ﻨ ﺤ ﻮ ﺩ ﻛ ﺒ ﻔ ﺎ‬ Â n zemân k i piş b in i ân zemân.

Tu pes-J ü ‫ ؛‬٢ b i-‫ ؟‬n ‫ ﻣﺪ ؛‬b i ^ â ۶.

-Sen önünü gördüğün zaman a rk a ta ra f،n j g ö re b ilir m isin?.

1485

‫ﺕ ا ن‬٠٠‫ﺟﻮف ﺀﺋﻂ ﺧﺮ د و "ى ﺏ‬ ‫ ﻧ ﺮ د وا ف‬٠‫'ﻥ ﺧﺎﻟﻖ ا‬٠‫ﺑﻮد ﺝ‬. ‫ﺑ ﻮ ذ‬ Cun muhiT-J h a r f u m a'nî n ‫؛‬st cân.‫ ؟‬un buved cân H â liK -î in hercluvân.

«Madem k i rühî hem h a rfi, hem m a'nây. İh â ta edem iyor, bu ikicin in birden nasıl h â lık ı o la b ilir? .

B ir sözü teşkil eyleyen h a rf ve m a'nâ a yrı a y n şeyler oldugu ٠‫ا‬٠ ‫ل‬،. b ir f i'ilin kâsib ve hâhkı da başka olacagı y u k a n d a beyan olun, ،ı.uştu. Şu ü‫ ؟‬beyitte de d e n iliy o r ki: B ir sözü söyleyen: a yn i zamanda hem harfe, hem m a'nâya d ik k a t edemez. Mesela sözün m a'nasm ı ..،damak isterse, kelim e ve o n la n n te lâ ffu z u n u dinlem ez, ö n ü n e l.akan kimse; :b ir anda hem önünü, hem ardını göremez, ö n ü n e bakarsa arclmı, ardına bakarsa önünü göremez.

C e n a b ı Pir, bu m isa lle rin beyânından sonra b u y u ra y o r ki-klâde m kl rühî yâ n i ،nsan, b ir anda hem lafz،. hem m a'nay. İhâta ،.demiyor‫ ؛‬b ir bakışta hem önünü, hem ardını görem iyor, o hâlde bu liriz insan nasıl olup da b ir f i ’ilin hem kesbine hem h a lkın a m ukte. d ir o la b ilir? .

H azret-i M evlâna bu sözlerle m u'tezileye de cevap ve riyo r. ‫ ؟‬Unku o n la r «Kul, f ili n i n h â lık ıd ır. derler. Hülâsa ‫؛‬ 1486

‫در‬. ‫آ ﻣﺪ اى‬ f

«Ogul‫ ؛‬Cenâb - 1 alıkoymaz«.

‫وق ﻣﺢ;ع‬

) ‫وا داددﻛﺎد ش ازﻛﺎر‬

H aK m uhiT -‫ ؛‬cüm le âmed ey püser, V â ne-dâred kâreş ez-kâr-1 diger.

Hak, her şey.i m u h ittir. O nu b ir İş, diğerinden

765

٠3٥‫>؛‬İ

U

Yânî: «Sana gelen hasene Allahtandır, yine sana gelen seyyi’e nefsinden d ir3.* buyurulmuştur.

1482 ‫ﺽ‬

‫ﺭ‬

‫ ؛؛‬٠‫ت‬

‫ﻯ‬

‫ﺭ‬

‫ﺍﻃﻖ ﺍ‬

‫ﺛ ﻮ د ﺑ ﻤ ﺪ م ﻣﺤﺒﻂ دوﻋﻮ ص‬

S

NaTiKi yâ harf bined yâ garaz, Key şeved yek-dem muhîT-î dûivaz.

«Söz söyleyen; ya harfi, yâhud garaz ve maksûd olan ma’nâyı görür.

B ir anda ik i i ’vazı, yânî hem lafzı, hem ma’nâyı nasıl m uhit olur?. insanların f i ’ille rı, hatta bütün eşyânın hareketi bir kesb, b ir de halk ile zuhûra gelir. 0 ef'âlin kâsibı başka, hâlıkı da yine başka olmak îcâb. eder. Şu hâl, lâkırdı söyleyen veyâ dinleyen kimsenin söylediği, yâhud dinlediği sözü teşkil eden kelimelerden ve harflerden ziyâde ma’nâya dik. kat etmesi ve 0 huröf ile ma’nânın ayn ayrı şeyler olması gibidir, insan b ir anda bunların ikisini birden kavrayamadığı gibi b ir fi'ilin kâsibi )1. hâlıkı da b ir olamaz.

1483 ‫ ى رﻓﺖ ﺛﺪ ﻫﺎ ش ز ر ى‬٠‫ا ﺀ‬

‫ﰋ ﻃﺮف‬ ٠ ‫ﺑﺶ و ﺑ ﻦ ﺑﻤﺪم 'ﻳﻨﺪ‬ Ger b e -m ’nî reft şüd gâfil zi-harf, Piş u pes yek-dem ne-bined hiç Tarf. ٠ E٤cr söyleyen ve dinleyen kimse ma’nâya dikkat edecek olursa harf, ten gâfil kalır. B ir göz, b ir anda ilem önünü, hem ardını nasıl görür?.

،30)

7.4

S u r e i N is a : 79.

14.1

‫ م;ى *ن د ان‬٠ ‫ ; ز‬٠‫ال ف‬

V

‫ان‬٣ ‫وﻓﺬ ﻋﺪر ا د ى آن‬. ‫ﺑ ﻮ ن‬ N ،‫ ؛‬.k i ta K d îr û Kazâ-yî men bûd â n .Çun be-vgKt-i u zr k e rd i ân nJhân I

٠‫ ا‬٠‫ااا‬

S e n in z e lle n b e n im k a z a ve k a d e r i m i n ic â b ı d e ğ il m iy d i? N a s ıl <!a Ö zür d ile d iğ in v a k it o n u g iz le d in ?»

1482

‫ﺩﻡ‬١ ‫ ﺫﺀﺫ‬٠ ‫ﺏ‬ ‫ﺻﺪﻡ ﺍﺩ‬ ‫ﻣﺪﻥ ﺭ‬

‫دم‬

‫ﻧﺖ ﺩ‬

7

‫* ﻥ >ﺍﺱ‬

/

‫ﺕ‬

‫ﺍ‬

G . f t te r s ld e m e d e b n e -g z â ş te m , G . f t h e m m e n p â s -i â n e t d â ş te m .

• lla z r e t - i A d em : K o r k u m d a n e d e b i b ır a k m a d ım , c e v â b m ı v e rd i, fcrn u b -ı H a k d a : S e n i o n d a n , y â n i e d e b i te c â v ü z e tm e k te n m u h a f a z a »t.İm b u y u rd u » .

A d em A le y h ıs s e lâ m m A lla h a k a r ş ı o la n ş u k u llu k e d e b i d o la y ı٠٠v‫؛‬٠• lla z r e t- i M e v lâ n â e d e b v e h ü r m e t i n f a y d a l a r ı n d a n b a h s e ş u r ü

•diyor; 1483

‫ ﻭ ﻭ ﺩ‬١‫ ﺩ ﺩ ﺫ ( ﻝ‬1‫ ﺭ ﻙ ﴽ ﻭ ﺩ ؛‬٠

H e r -k k i a re d h u rm e t ü h u rm e t b u red .

H e r-k i â r e d K a n d le v z in e H u re d . « H ü rm e t g e ti r e n h ü r m e t b u lu r , ş e k e r g e tir e n d e b â d e m h e lv a s ı

‫؛‬،r r K u r a m K e rim d e ‫؛‬

٠

j v ٠٠W

١

١

i‫؛‬.ıv u ru lm u ş tu r ki. .! li s â n ı n c e z â sı i h s a n d a n b a ş k a b i r ş e y d e ğ ild ir" ., İh s a n : B i r şey.i iyi y a p m a k d e m e k tir. K u r ’â n d a b e y a n g ib i, y a p tığ ın ı iyi y â p a n la r ı A lla h se v e r. İ h s a n ın b i r m a ’n â s ı

.‫؛‬m i l l i n d e d i r , .d ild iğ i

11‫ ؛‬Sı'ırt'i Rahman; ٠0.

71)7

1487 ‫ ﻯ‬١٠. ‫ ﺩﻭ‬1 ‫ﺷﺘﻌﻠﻦ ﺫ ﻯ‬٠ ‫ﻭ ﺩ ﺕ‬

.‫أرد ﻧ ﻬﺎ ن د ل > ود د ﺗﻤﻮ د ز‬ G oft şeyTân k i bi-m â agveyteni, K، ٠ rd p in h â n fi'l- i Hod d iv -‫ ؛‬dcni. « ٩l‫؟‬ak şeytan (Bim a a ^-e yte n ü diyerek kendi f i l i n i gizledi" 1488

‫ﺍ‬:‫ﺃﺗﺂﺩﻣ ﲀﺀﻓ ﻒ‬.‫ﻡ‬ ‫ﻣﺎ‬

‫و‬ >‫د ﺋﺎﺧﻞ‬٠ ‫ي‬ ‫ل‬ ، ‫لح‬ ٠ ‫خ‬ ‫او و‬

GOft ’Adem ki zalemnâ nefsenâ. û z i-fi'l-i h a K ne-büd g â fll çu mâ. .A d e m is e (Z a le m n â e n f i i s e n â l . Y â n i: «B iz n e f s im iz e z u lm ‫اﺀ‬ lik » f liy e r e k z e l l e ’y i n e f s in e İ s n â d e tm iş t i. F a k a t ٥٠ H a k k in f i l i n d i ve h a lk ın d a n b iz im g ib i g a f il d e g ild i* . ٠ ٠

1489

‫ل رد‬

^

‫ﺔ‬

‫ﺗ ﻴ‬

‫ ت‬: ‫;ا‬

D e r -g U n e h ١ ‫ ذ‬e z -e d e b p in h â n ç k erd . z 'â n g U n e h b e r -H o d z e d e n b e r b i-H ord .

a

,-O g ü n â h ın , y â n î z e lle n in İ k a ’ın d a , k e n d is in e k u d r e t v e r e n in Ha o ld u ğ u n u A d e m , e d e b e n g iz le d i v e z e lle fj'lin i n e f s in e İzâfo e y le d i..

B u iz a f e s in d e n d o la y ı d a is t if â d e e tti k i a f v .i İ lâ h iy e n â il oldu,

1480

‫ ن‬٠ ٠٠ ‫ى آدم‬١‫ ﻛ ﻠ ﺶ‬٠; ٠‫س‬ ‫ دو; آن ﺟﺮم ؛ ﺀن‬.‫ د‬٠‫آ ر‬ B a 'd e te v b * g o fte ? e y A d e m n e m e n , A f e r id e m d e r -tu â n cU rm û m ih a n . .C e n â b -ı H a k . A d e m e t e v b e s in d e n s o n r a d e d i ki: E y A d em ‫ ؛‬se tleki o c ü r m v e m ih n e t i b e n y a r a tm a d ım m i idi?»

7GÖ

‫ا‬-1 1 II

•.O/İI'I .h a b lsıin l ilo (tu y y ib liji. da kötü v e iyi k im ، ) ü y l . K j , N a / m - ı C e t i t i n meâJi: «Kötü sözler, kötü kimseler, iy i sözler de iy i kim seler ،‫؟‬in d ir » ‫؟‬.eklinde o la ca ktır .İ m â m Kâşâni n '. 'v iia t ) inda d iy o r kİ! «Tayyibün: Re i l a h ia k ıy y e d e n münezzeh o la n la rd ır k i ta yyib a t ve fezail o n la r ، ، . ' . ‫ااا‬،‫ اا‬-sUdUr eder.» Şu halde beyt-i ş e rifte k i (ta yyib a t) fezâü-i ahla ،-I . y y e ve Inâyet-İ SUbhâniyye m a'nasm a g e lir ki. bu g ib i Kerem l l a b b a n i . ta yyib o lanlara İ.ta e d ilir ve yâ.r- 1 h a k ik in in rizâsını tahsil -yleyenlere v e rilir. Onu- inciten, ya n i m aazallah gazabını celbeden .. .l i r e de aks-i m u'âm elede b u lu n u lu r Kundan sonra cebr .ve ih tiy a r mes'elesine rucU' e d iliy o r ve b ir misal ile tavzih o lu n u y o r , r lr r

k o tu

vc

،y i

،te m e k tir

k ،,

1495 jV

‫ ل‬٠ ‫ ى د ل‬١ ‫ أ ل‬٠ ‫دى‬٠

j j

‫'ﺍ ﺩﺍﻝ ﺟﺮﺭﺍ ازاﺀﺋﺈو‬ Yek m isal ey d il pey-î fa rK i bi-yâr, ccbrrâ ez-iH tiyâr.

«Ey gönül‫ ؛‬aradaki fa rk ı anlam ak İ‫؟‬ln b ir m isal g e tir k i cebr ile ıtıtiyâ rı bilesin».

'ra b،-dâni

1496

‫ﻭﺩ ﺍﺯﺍﻭﻭﺍﺵ‬٠ ‫ﺩﺻﺖ ﰷﻥ ﺭﺯﺍﻥ‬ ‫ش‬٠ ‫رز' ل ذل‬

y

‫وازك دﻣﺖ درا‬

D^st k a n lerzan bUved e z -irtia ‫؟‬, .v 'a n -k i destira tu le rcan i zi-caş B ir » ‫؟‬m a'lü l ve m ü rte ,1’ 1‫ ؟‬olduğundan titrem yine b ir el k i onu s e n yerinden o yn a tırsın ».

1497

‫ د ل ﺟ ﺒ ﻰ ﺁ ﻓ ﺮ ﺩﺃ >ق دا س‬/

‫ﺍ ﺱ‬.‫ ﻧﺎ ﺭ؛‬٠‫ﺑﻚ ﺧﻮﺍﻥ ﱄ ﺍ‬ H er-du cunb i ‫ ؟‬a fe rid ^ haK ‫؛؟‬,nâs .L ik n e tv â n ٢ K iyâ s -H e r ik i oynamayı, ve titre m e y i A lla h ın m ahlû ku b il. Fakat b u » fiu ona kıyâs etmek im kânı, y o k tu r ».

ke d Inbaan

76J

v a r d ı r k i - İh s a n ı A lla h 'a . O n u g ö r ü y o r g ib i İ b â d e t c ، ın ٠| E ğ e r se n o n u g ö r m ü y o r s u n o s e n i g ö r m e k t e d i r . H a d is ı ‫ ?؛‬e r if ıy l. b u y u r u lm u ş tu r . A lla h ı g ö r ü r g ib i ib â d e t e tm e k , H u z û r .ı İlâ h id e lu n u y o r m u ş c a s ı n a e d e b ve h ü r m e t i m u h a f a z a e y le m e k le o lu r. Mir n a le y h ih s a n ile m u 'a m e le e d e n , ih s â n ile m u k a b e le g ö r ü r . H alt

ila h a

 y e t-i K e rim e s in d e b e y â n b u y u r u ld u ğ u ü z e re , b i r h a s e n e ile h a s e n e s in in o n m isli, h a tt â :

٠١

N a z m -t C e lili m û c ib in c e k a t k a t f a z la ü c r e t e n a il o lu r. B u h a le h ، ‫؛‬ b ir m is â l o lm a k ü z e r e ş e k e r g e ti r e n i n h e lv a y iy e c e ğ i g ö s te riliy o r 1494

ÜT--.J.İİ ^ ٠ >- j T

jy

jY ;١.1.1-1» i-

٠,٠ j ‫؛؛‬

T a y y ib â t e z ٠b،‫؛‬h r ki li-’T T a y y ib in .

Y â r r â H o ş k ü n b i- r e n c â n û b i-b in . i'â r ı irz â . e t. y â h u d in c it d e g ö r . .

S û re -i N û r d a k i:

A y e t-i K e rim e s in e i ş â r e f tir .

E k se r-i m ü f e s s ir ln in k a v lin e g ö r e b u â y e tte k i (h a b îs â tJ ile (ta (32) Sûre! E n a m :

160.

(33) Sûrei B a k a ra : 261.

(34) Sûrei Nûr: 26.

768

1500

‫ﻭﺩ‬

B a h s-İ aK J‫ ؛‬g e r d ü r ü m e r c â n b ü v e d .

A n d ig e r b â ş e d k l b a h s - i c â n b ü v e d .

-A k la m e n s û b o la n , y â n i a k lın a n la y a b ile c e ğ i d e re c e d e b u l u n a n ı ،،.،s, in c i v e m e r c a n g ib i d e k ıy m e tli.o ls a , c a n a m ü te 'a ll ik o la n b a h s ٠iıu ٠ b a ş k a d ır« .

1501

‫ﺑ ﺖ ﺟﺎن اﻣﺪؤﻗﺎﻣﻰ ﺀ ض‬ ‫ﺀ ﻥ‬.‫?ﺍﺩ؛ ﺑﺎﺭﺍ ﻧﻮﺍﻯ ﺩ‬ B ah s-İ c â n e n d e r - m a K â m i d ig e r e s t.

B â d e -i c â n r â K iv â m l d ig e re s t.

«C an b a lıs i, y â n î rU h a m ü te ’a llik b a h is , b a ş k a b i r m a k a m d a d ır . ٠I m a k a m ise a k lin f e v k m d a d ır . C a n ş a r a b ı n ın k ıv â m ı v e ç e şn iş i d e lırş k a d ır. O n u a k l ve h is d im â ğ ı İd râ lt e d em ez» .

1502

‫ن ز ﻣﺎ ذ ﻛﺎ ﺗﻤﺚ ﺀذﻟﻰ ا ز ﻟﻮد‬ ‫ﻡ ﻫﻌﺮ ﻭ ﻭﺩ‬0 - ‫ ﻭﺍ‬1 ‫ﺍﻥ ﺭ‬ Â n z e m â n k i b a h s -i a K lî s â z b ü d . in U m e r b â -B u .’l-h a k e m h e m - r â z b d d . .A k il b a h s i s a z k â r ve h ü k ü m r â n o ld u ğ u z a m a n ö h ı e r E bU cehl ile h e râ b e rd J» .

1503

‫ن‬٠‫ و ى ح‬- ‫ ﺀذل اً ﻣ ﺪ‬.١

/

‫ﺑﻮن‬

‫ﻭﺍﳊﰼ ﻭﺟﻬﻞ ﺛ ﺪ ﻟﺮﺩﺩﺕ ﺁﻥ‬ ‫ ؟‬u n U m e r ez-aK l â m c d sûy-J c â n , B u -'l-h a k e m BU-CChl şü d d e r- b a h s -i An, « Ö m er, a k lid a n r u h t a r a f ı n a i n ti k a l e d in c e , .E b U lh lk o m l, o ilil illete (E b u c c h ll o ld u » .

7,1

V üni. b i r a d a m ın m a lu l o lm a s iy le eli t it r e r . B ir a d a m d a s <،٠ a o ld u ğ u h a ld e e lin i t i t r e t i r . B u iki titr e m e d e A lla h ın h a lk ١. c a d ıd ır. L â k in b i r i ö b ü r ü n e k ıy â s e d ile m e z . Ç ü n k ü b iri, m a ’iü! o, d u ğ u için m e c b û r d u r ; d iğ e r i s a ğ la m b u lu n d u ğ u v e e lin i oynat:.;.، >ı٠ t iy â r i o ld u ğ u iç in , m e c b u r d e ğ ild ir . B u n u n g ib i b a 'z -ı z e v â t-ı ‫؛‬.،ı. ٠ d e k e n d ile rin d e n g e ç e r le r v e e f ’â l ve h a r e k e tl e r i n d e A lla h ın t a ‫؟‬.٠ır r u f u n a tâ b i' o lu r la r . B in â e n a le y h o n la r d a i h ti y a r y o k tu r. L â k in ‫؛‬،‫'؛‬â d e te n a il o l a m a y a n l a r d a m e c b u r iy e t d e y o k tu r , B öyle kimsek■ r in m e c b u r iy e t d a v a s ı n a k a lk ış m a s ı, s a ğ la m b i r a d a m ın ih tiy â r iy le o y n a ttığ ı e lin in , ille t ilc â s iy le tit r e d i ğ in i id d i a e tm e s i g ib i oluı 1488

‫ض‬ ‫اﻓﻚوﻧﺎﺑﺪ‬٠ ‫د‬٠ ‫ن‬ ٠ ‫ذ‬ ‫ا ﺗ ﺶ ; ا ك ﺑ ﺜ ﺒ ﺎ ذ ود ش‬ z 'i n p e ş im â n l ki le r c â n id iy e ş .

M ü r t a 'i ş r â k e y p e ş îm â n d ld iy e ş.

«O eli o y n a tt ığ ı n d a n d o la y ı p e ş lm a n o lu rs u n . L â k in eli titre y e li b ir k im s e y i o ız t ır â r i h a r e k e t t e n tlo lay ı n e v a k it ve n a ş ı, p e şim a ıı g ö r ü rs ü n ? » in s a n d a iJ ıtiy a r b u l u n d u ğ u n a bu beyt- ile d e m is â l g ö s te r iliy o r Ö y le y a, m e s e lâ , k a h v e icen b ir k im s e , f in c a n ı t u t a r k e n e h n i k a s d e n l i t r e t i p k a h v e y i- dO kse, y â h u d fin c a n i- ta b a ğ ı d ü ş ü r ü b k ırs a , t a b i 'i eli ni o y n a tış ın a p e ş im â n o lu r, k e ş k i o y n a tm a s a y d ım d e r L â k in s a rs a k b ir a d a m d a n b u h a r e k e t n e tic e s in d e 0 k a z â v u k û 'a g e ls e 0 a d a m p e ş im a n o lm a z . Ç ü n k ü irâ d e s i e lin d e d e ğ ild ir. İş te k e n d ile rin d e n VI. k e n d i l i l e r i n d e n g e ç m iş o la n z e v â t-ı k ir â m ın h â li d o b ö y le d ir 1499

.M ‫؛‬ ،٠‫ل آذ‬ ‫ﺀذ‬٩ ‫تا لح‬ ‫ﻗﺪ‬.. ‫ت‬ ‫د‬ ‫د‬ ٠ ‫ ر د آ ى‬٠‫ ﺗ ﻖ ر‬. ‫ ; ) م‬I B ahs-İ a K le s t Jn Çİ a K l â n h ile -g e r.

T â z a 'îf، r e h - b ü r e d a n c â m e g e r. .B u . a k il b a h s id ir . A k l ise i d r â k e n z a ’Jf o l a n l a r a yol g ö s te rm e k İçin ç â r e b u l m a y a ç a lı ş ır ..

Y â n ı, d e m e k is te n iliy o r k i: y u k a r ı d a n b e r i g e tir ile n m is a lle r; ak11 m is a lle rd ir, m a k s a d d a h a k i k a t l e r i z e v k e n a n l a m a y a n l a r a b i r fik u v e r e b ilm e k tir Lâkin.770

,’ ‫ا‬

٠

!!٠ (!٠ ‫؛‬

٠٦١‫اد‬، W ‫ﻟﻒ ا‬٦ ; ٠ ٠

D a v '-j c â n a m e d n e -m â n d e y m d s ta d !, L â z im ‫ ن‬m elzU m u n â f ‫ ؛‬m u K ta d i -F y z ‫؛‬y â t.a.eb e d e n , y a n ‫ ؛‬h a k ik a t، ö ğ re n m e k is te y e n ! R U hun zi z u h u r e tti. A r tjk lâ z ım iy y e t. m e lz û m iy y e t v e n â fî, m u k te z i gib i , .e y le r k a lm a d ı» .

٠.٠٠،!

1507

‫ ;ا غ 'وﻧﺶ از ﺀ ب‬٠ ‫>؛< >؛‬-‫ز ؛‬ ‫و ﻋ ﺪا ﻛ ﺮ ب ﺀ ى‬

٠‫ ا ز ﻧ ﺒ ﻞ‬-

z 'â n - k ، b i n â r â kl n û re § b â z ig a s t, E z-d elil û e z .a S â - k e ‫ ؟‬f â r ig a s t.

1

1

1

- Ç ü n k ü g ö z ü n ü n n tır u p a r l a y a n k im s e , k ıla v u z d a n ve d e y n e k c i ‫ أ ' ا‬m ü s ta ğ n id ir.»

1504

‫ ف‬٠‫ى ض او ﻛﺎ‬. ٠- ‫ﺻ ﻮ‬

‫ ى‬،~

‫ ﻟ ﺖ‬٠‫ﺧﻮد ﻧ ﺒ ﻦ ﻣﺤﺎﻧﻰ او ب‬

٠ ‫ ب‬r

!)e m e k is te n iliy o r k i, a k a 'id k i t a b l a r m d a g e ç tiğ i ü z e re , A lla ln n y a ra tm a s ı lâ z ım , m a h l u k u n y a r a t ıl m a s ı m elzU m , A lla h ın k u d r e ti m ıılıiu k a tta İ r â d e b u lu n m a s ın ı n â fi. k u l'u n m U k e lle fiy y e ti k e n d is in ٠!'٠ ir a d e 'n in v ü c û d u n u m u it te z id ir, h a y ır d e g lld ir. ‫ ؟‬e k lin d e k i s o h . bet ve m ü n a k a ş a la r , a k lin h a k ik a t i b u lm a s ı ٤‫ ؟‬in k ö r d e y n e k ç is ı g ib i kidir. F a k a t g ö z ü a ç ık b ir a d a m ın d e y n e k ç i d e lâ le tin d e n m ü s ta ğ n i »İması g ib i, b a s ir e t g ö z ü a ç ılm ış , n a z a r ı n d a h a k ik a t in k iş a f e y le m i, n lu n la rm d a b u g ib i İâfz m U n â z e 'a la r iy le u ğ r a ş m a y a c a ğ ı t a ’b i'd ir

S ٥y - ٤ h is s û sû y -i a K l u k â m ile s t .

1505 ‫ﺱ‬ ‫ ﺏ‬٠- ‫ﱏ ﺓ؛‬ ‫ﺩﺍ ﻭ‬ ‫;ﺭﺩ ﺍ‬٠‫ﺍ‬

٠VE

;; > > ‫ﻋﻘﻞ ﻭ‬ ‫ﳏﺚ ﻋﻔﻞ‬

٠ ‫ واﻟﺠﺐ‬٠ . ‫ﳏﺚ ﺣﺎﺩﺍ ﲡﺐ ﺍ‬

H Ü V E M E A K Ü M EY NEM A K Ü N TÜ M » A y e tin in te fs iri

Bu A y e t-i C e lıle S û re -i H a d id 'd e v â k i ’d i r ki. m e â le n şö y le b a ş la n

? a h s -i a K l ‫ ة‬.h is e s e r d â n y â s e b e b aceb : : ‫ع‬ ’

‫ا‬

* G ö k le rd e v e y e r d e o la n h e r ş.y, y â n i z e rr e d e n g ü n e ş e , k a t r a dan b a h r .i m u h ite v a r ı n c a y a k a d a r h e r m e v c u d , H a k S ü b h â n e h ü ve T eâlây ı te ş b ih v e te n z ih ed er.»

H a k im -i S e n â y l ،k u d d is e s i r r u h û ) h a z r e tl e r i şö y le d e r :

772

.

‫ا‬

773

,.:ski ‫ ا‬1، ‫ة ااا‬،‫اااﻫﻞ‬1‫ ا‬،,-‫ ا‬- IsllvA m a .lû m . l a k a t k o y fiy y e t، m o çh u l» d i . ١( i ( l ı r M u te e h h ir in Jse: « tlim d e r ü s ü h u o la n -’M 'k sö z ü k ıs a kc٠٩r n lş l ٠ la m U te ş â b ih a tm te 'v illn i bilir» t e f s ir in e g itm iş le r , b u h u s u s t a . "1.11 ٠‫اار‬,١ u z a d ıy a söz s ö y le m iş le r d ir, i m a m M a tü r id i: « A rş, m ü lk v e h a 1‫ ااا‬m e t m a .n a s m a g e lir . B in a e n a le y h ‫؛‬

‫ ل غ ث ة ا ل د ش ا ذ ت و ى ا‬٢

٠‫ا‬

C c n â b -1 I la k . m ü lk ü n e m ü s te v li v e m u t a s a ‫؛‬٠r ı f t ı ٨ ‫' ' ا‬.:e m iş tir

m e 'a lin d e .

A r z a g ir e n v e ç ık a n h e r ş e y 'i b ilir, g ö k te n i n e n v e s e m a y a çı­ k an h e r ş e y ’e v a k ıf t ır . N e r e d e o lu r s a n ız o lu n u z , o Z a t f e c eli ü a 'l â ‫؛‬,izin le b e r a b e r d ir . A lla h s iz in y a p tı k la r ın ı z ı d a g ö r ü r “. .

IV e h ü v e M e a k ü m ) d e b e y a n b u y u r u l a n m a ’iy y e t-i llâ h iy y e . / a n i A lla h ın b e r a b e r liğ i, t ü r l ü tü r l ü , i d r â k v e z e v k e g ö r e t e f s ir e d il­ m iştir. K im i A lla h ilm i ile. k im i k u d r e tiy le , k im i d e h ıf z v e h ir a s e tiy le b e r a b e r d ir , d e m iş tir .

Halbuki b u m a ’iy y o t s ır f z e v k i b i r m e s ’e le d ir. î n s a n , h e r y e rd e , hatta yatağında A lla h ın b e r a b e r liğ in i d u y a r ‫ ؛‬l â k i n ilm iy le m i. k u d ı eliyle mi. hıfz ü h i r â s e ti y le m i b e r a b e r o l d u ğ u n u i d r â k e d e m e z .

Kavrc‫؛‬-i M e v lâ n ü d a ona dâir i r a d e y le d iğ i b i r k a ç b e y ti k e n d i /evk-i â r i f a n e s in o göre v e b iz im g i b ile r in a n la y a m a y a c a ğ ı b i r lis a n ile ifa d e e d iy o r v e şö y lo d iy o r ‫؛‬ ( S U ri T h a (35: .‫؟‬. ‫؛‬,‫ ) ؟‬Sı'ı.-i-l I l ;٠ ،I : ‫ل‬ 775

«Y etiden lıo r y e şil ‫ ؟‬e m e n yorele V a h d e ln i !۵ s e r ik e le b d e m e d e »

‫ﻣﻠﻠﺚ‬٠‫ ﻟﻊ‬I ‫ ﻍ‬٠‫ ﻱ ; ﻯ‬١>‫;ﺍﻫﻶﺑﻮ‬٠‫ﺗﻌﺬ;ﺍﺫﺍﻝﺀﺕ‬

‫ﺍ‬

‫ ﺛﻨﺎ ﻷﻭﻝ‬٠ ‫ ﻵ ﺩ ﻳ ﻴ ﺐ ﻭ > | ﺋ ﱪ‬١‫' ﳌ ﺮﺗ ﻮ‬ ‫ج‬

‫ ﻏ ﻮ \ ﻳ ﻸ و ﻟ ﻤ ﺪ ﺟ ﺜ ﻠ ﻠ ﻤ ﺔ ﺀ ب‬١‫ ر ا ﻟ ﻆ‬٠‫و ا ﻻ ي‬

; ‫ا‬

.E v e t, b ü t ü n m ü k e v v e n â t, k e n d is in e m a h s u s b i r lis â n d e A llaln o z â t- i e c e li ü a k d e s b e r ş e y ’e g a lib v e h â k im d ir . B ü tü n m a h lU k a t; o n u n z e lü lü , m u tl ’1 v e m ü n k a d ıd ır . Y in e o z â t ı e c eli a a ’lA « H a k im d ir» . H e r fl'11 h ik m e t . z e r i n e v e e f ’a ii n ln h ik m e ti a n c a k k e ı ١ d is ln e m a ’lû m d u r . G ö k le rin d e , y e r i n d e h ü k ü m e t i v e -‫ذ‬ o n a m a h s u s tu r . H a y a t v e r i r v e ö ld ü r ü r . S e m â v a t v e a r a m i d â r e s ln . d e , m a h lû k a tı v ü c û d a g e tir ip a d e m e g ö tü r m e y e d e ٠. b a ş la n g ıç ‫ ؛‬o lm a m a k ü z e r e .E v v e l» s o n u g e lm e m e k ü z e r e . A h i r . dlr.

S ü t ü n â s ü n n ı n d e lâ le ti v e c h ile g ö r e n g ö z le r k a r ş ı s ın d a s ıf a tı l ’tlb ft‘ riy le »Z âhir» ve z a ti i tib a r iy le «B âtın» d ır. h e r ş e y ’e d e «A lim , d iri...

t e s b ih e d e r,

٥,

‫ غ‬٠‫؛ﺀﺀﻳﺊ‬١‫ﻟﺼﺘﺖ‬.>٠‫ﻻت‬٠‫ ﺑ ﻜ ﺎ‬0،‫ﺋﺬاﻟﻴﺔذاذ‬ 1 « C e n â b -1 H a k öyle b ، r K a d ir-، M u tla k d ır kİ! G ö k le ri v e y e r i alt» g ü n id e v r e l l‫ ؛ ؟‬n d e y a r a t t ı v e s o n r a A r ş 'a i s tiv a e y l e d i . . .

C e n â b -ı H a k k in a r ş a is tiv a s ı m ü te ş a b ih â t -1 K u r 'a n iy y e d e n d ir kl:

‫؛؛‬ ‫ذ‬

١

.

‫ت ث إ ل آ و أ ذ‬

M eali: «O m ü te ş a b ih a tı n t e ’v îlİn l A lla h ’d a n b a ş k a s ı b ilm e z ^ ..

'35) S ûrei H a d id : 1: 3.

136) s ٥re| Hadid: 4.

(37) s ٥rei Alî imran : 7. ٦٦ A

‫ا‬

1‫ ﺍ ﺓ‬1

‫ﺛﻢ‬: » ‫رددﻧﻰ‬. ‫ر‬.‫ﺀر د _ م ا‬ ‫ﻭﺭ ﳏﻨﲓ ﺁﻥ ﺭﻣﺎﻥ ﺭﻕ ﻭ ﰈ‬ V e r b i-g iry im e b r - ‫ ؛‬p ü r-riz K i v e y lm . v 'e r b i-H a n d îm â n z e m â n b e rK -i v e y lm .

■A ğ la rs a k o n u n n z k b u lu tu , g ü l e r s e k y in e o n u n p a r l a y a n şim 1 o lu ru z ‫؛‬..

YAnl. C e n â b -1 H a k , b i z i a ğ la t a c a k o l u r s a g ö z ü m ü z d e n d ö k ü le c e k

٠٠!،،,.. k a lb im iz in p a s ın ı y ık a r ; b u l u t u n y a g d ır ö ıg ı d a m l a l a n n top٠٠,!٠، h u s u le g e tir d iğ i t a r a v e t i n m a 'n e v is in i h â s ıl e d e r. K e z a A lla h ‫ « ا‬ö l d ü r ü r s e 0 n e g v e h a n d e m iz ş im ş e k g ib i c ih â n a m a 'n â n U rla rı M '

1512

;‫;ه‬

١ ; ‫ ; و ﺣﻚ‬:

V e r b e -H ‫؛‬şm ü c e n g aks-1 K ahr-1 h û s t, V ’e r b c -S u lh û u z r a k s -i m ،h r-i ü st.

■ G azab a g e lip h a r b e k a lk ış m a m ız , K a h r - ı İ lâ h in in a k s i e s e rid ir.

Iıulha v e ö z re m e y le tm e m iz d e y in e o n u n r a h m e t v e m a h a b b e tin in I k .i d i r ..

1513

‫ ح‬٠‫ ا ذ ﺑ ﺤ ﺐ‬٠‫ ا ﻣ ﺒ ﻢ ا د د ج‬٠ ‫ج‬-٠‫ ج‬٠. ‫ رد‬١‫ ﻟ ﻴ ﺎ و ﺧﻮ د د‬١ ‫^ون‬ M â k iy im e n d e r-c îh â n -1 p t ‫ ؟‬- p î ‫؟‬, ‫ ؟‬u n e lif û H o d n e d A re d h i ‫؟‬- h i ‫؟‬.

«B u k a r ı ş ık d ü n y â d a b iz k im o lu y o ro z ? C e n â b -1 H a k e lif g ib i h e r d en m ü n e z z e h t i r ..’ı ٠٠ -Biz şö y le y iz , b iz b ö y le y iz . Ş ö y le , b ö y le o lu ş u m u z d a o n u n t e ’s i liy le d ir d e m iş tik . B u n l a r C e n â b -1 H a k k in e s m â s ın a v e s ı f â t ı n a n ‫؛‬s !‫؛‬stle d ir. F a k a t Z â t-i B â r iy e g e lin c e 0 b a h i s t e b iz k im o la b iliriz . E lif h a rfin in n o k t a d a n h a l i o ld u g u g ib i. İâ te ş b ih , ^ t - i B aJıt-ı İ lâ h i d e ,

١

‫؟‬،٠

٦٦٦

B âz-i d iğ e r m â b e -K iS S a â m e d im .

M â e z -â n K ıS S a b ir e n k e y H o d ş ü d îm . ♦B iz t e k r a r h ik â y e m iz e g e ld ik . Z â te n o k ıs s a d a n n e v a k it h âv i ce ç ık m ış tık ? .

1509

1 y j

j.

.. ٠

. w

J

،٠ ' ö

r .

،‫؛‬٠‫^ ؛‬

G e r b e -c e h l â y im â n z in d â n - i ü s t.

V ’e r b e -ilm â y im â n e y v â n -i û s t. ٠■ « E ğ e r c e h le d ü ş e rs e k , y â n i A lla h ın b iz im le o ld u ğ u n u u n u t u r ­ s a k . b u h a l. o n u n z in d a n ı d ır ‫ ؛‬ilm e g e lirs e k v e m a ’iy y et-i Ilâ h iy y e y i z e v k e n a n la y a b ilir s e k b u h a l d e o n u n k a s r- ı t e k a r r ü b ü d ü r » .

M a'lCım y a . ilm : B ilm e k , z e v k ise: T a tm a k d e m e k tir . Ş e k e r in t a t ­ lı o ld u ğ u n u iş ite r e k b ilm e k , ilim d ir A ğ z ın d a ç iğ n e y ip ta d ın ı d u y m a k ise z e v k tir. B u n u n g ibi. A lla h ın b e r a b e r liğ in i iş itm e k v e k i ta b d a ok u m a k s û r e tiy le b ilm e k d e ilim d ir. O d a f a y d a lı ise d e z e v k e n id ­ r â k e d iş ‫ ؛‬ş e k e r i y iy ip d e ta d ın ı d u y m a k g ib id ir v e a s ıl o n u b u lm a ­ y a ç a lış m a k lâ z ım d ır.

H a z re t-i M e v lâ n â d iy o r ki: « A lla h ın h e r y e r d e b iz im le b e r a b e r o ld u ğ u n u b ilm e z s e k , y â h u d u n u t m u ş o lu r s a k o n u n a y n l ı k z in d a n ı n a d ü ş m ü ş ‫ ؛‬h a t ı r l a r ve h a tı r ım ız d a t u t a r s a k , y in e o n u n v is a li k a s r ı ­ n a g irm iş o l u r u z ..

1510

f

>

.i / a ..

j

i

V 'e r b e -H â b â y im m e s tâ n -i v e y îm .

V e r b e -b ıd a ri b e -d e s tâ n - i v e y im . « U y u rs a k o n u n m e s tle riy iz , u y a n ık b u l u n u r s a k y in e o n u n y e d i t a s a r r u f u n d a y ı z ..

B izi is te d iğ i g ib i id a r e e d e r.

776

١. ، ‫ﻻ‬

٠‫ذ د‬

‫ﺍﻝ‬١ ‫;ﺀ‬

‫ اﻧ ﻰ د و ا‬٠ ‫آ ب‬

. ‫ اﻓ ﻰ ﺑﱳ اﻣﺪا ن ﺛ ﺪ‬٠ ‫ﺀان‬ A b-İ s a f i d c r- g ili p i n h â n ç ü d e , C â n - i safi b e s te - i e b d â n çü d e.

S a f b ir s u , b i r ‫ ؟‬a m u r iç in e g iz le n m iş , s â f b i r r û h d a k a im i ‫ ؟‬. .

beden-

‫ ا ا ا‬١ b a ğ la n ıp

Y an i R u m e lç is i, r u h g ib i ali b i r c e v h e r in c e s e d g ib i safil b i r h i k m e ti n i s o n ı y . r i b i r i n i n s a f ve ti, d i ğ e r i n in k e s a h u flo la y ısiy le r ü h u s a f b i r s u y a , c e s e d i d e ç a m u r a t e ş b i h e d iy o rd u .

٠ ‫ااأا‬

1518 ،i Ç

j

٠ £ ‫ ؛‬٠،‫ ؛‬٠ ‫;؛؛‬ ..j

j”

^

.....

i ،i

,G 6 ft t û b a h s -I ş ig e r f l m l- k ü n i .M a ’n i lr â b e n d -i h a r f i m îk ü n l H a z re t-i Ö m e r b u y u r d u k i: S e n d e r i n b i r b a h s e g iriş m e k , m e s e • ‫؛‬.، b ir m a 'n â y ı b i r k e lim e ile z a b t v e k a y d e tm e k i s t i y o r s u n , .

1519 ‫ ى را د را‬٠‫ﺣ ﺒ ﻰ ﻣ ﺮ د ى س‬ ‫ ادوا‬y ‫ رﻓ ﻰ ر د ؛‬٠‫ت‬ H a b s k e rd i m a 'n l-1 â z û d r â , B e n d -İ h a r f i k e r d e l t û b â d r â . « H ü r o la n m a ’n â y ı İâ fz ile k a y d e tm e k e m e lin d e , m e s e lâ r ii z g â r ,u e â lin l r ü z g â r k e lim e s iy le ifâ d e e tm e k a r c U s u n d a s m ..

779

i ٠i, > e t m e r te b e s in d e , h e r ş e y d e n h u t t â m u tla k ıy y o t v a s f m d .it ı.l ./e h v e m u te d ild ir, N ite k im H a s r e t i C u n e y d k u d d is e s ir r u lı u . ١ı ı'.'clisindc: « A llah v a rd ı, o n u n l a b e r a b e r b i r şe y y o k tu . d e ııih n ıJ e y y id u ttâ if c h a z re tle ri; « H â lâ d a öyle* c e v â b ın ı v e re r e k , m ovıi| c h m e ttig im iz e ş y a n ın E h a d iy y c t m e r te b e s in d e v ü c u d u o l m a d ı .، n ia tm ış tı.

1514

‫ا ن را ﻏﺬ;د‬

JrJ

‫ا ز ر ر ﺑ ﻮ ن آﻧﻰ‬

‫دد‬٠ .‫دود ى دووﻟﺶ آ ﻣ ﺪ‬ E z -U m e r ‫ ؟‬u n â n resU l î n r â ‫ ؟‬.e n id .R ü şe n îi d e r- d ile ş â m e d p e d id

‫ل‬

١

o » ‫ ذ ؟ م‬٠ H a z r e t -‫ ؛‬ö m e r d e n b u n la r ı iş itin c e k a lb in d e b i r n û r zıt lir e t t i . , ‫آ‬

‫ﺏ‬

)>

،‫ ﺭ‬i ‫ ﻭ 'ﻝ‬- ‫ﳏﻮ ﺋ ﺪ ﻳﻔﺶ‬ ‫ﻝ ذاوﺀ از ﺧﺖ و ازﻣﺮ ر‬

M â h v ş u d p lşe ş s ü 'â l û h e m c e v â b , G ^şt f â r i g e z -H a T â v ü e z -S a v â b . « O n u n n e z d in d e s ü â l d e . c e v a b d a m a h v o ld u . H a t â d a n v e 80 a b d a n f e r d g a t g ö ste rd i* .

• RUM E L Ç İS İN İN H A ZR E 'I'-Î Ö M E R R A D JY A L L A H U A N H 'T E N ‫؛‬.A H L A R IN Ş U Ç A M U R V E S U D A N M Ü T E Ş E K K İL C İS İM L E R o âlU 'DTELÂ O L M A S IN IN S E R E B lN İ S O R M A S I. 1516

G ، f t y â U m cı. ٠‫ ؛؛‬h i k m e t b û d u s ir.

H a b s .i â n S a fi d e r- ln c â y -i k e d ir.

«Elçi d e d i ki: Y a Ö m e r; h ik m e t ve s ı r n e id i k i, o s a f i o la n rı.ılı ،u b u la n ık y e r d e , y â n ı c c s c d d e m a lıb u s k a ld ı? »

٠‫ا ط‬, ٠‫و‬٠‫ﻃﺎ‬.٠‫ ﺗ ﻎ ﺀاي(م ﻻ‬- ١

Yâni: « H a b ib im ‫ ؛‬h ilâ lle r d e n s o r u y o r l a r . D e k l o n l a r , i n s a n l a r a ,..k ille rin i b ild ir m e k i ç in d ir .... A y e ti n â z il o ld u .

I.A rûk -1 a 'z a m d a r û h u n b e d e n e t e 'a l l u k u n d a k l h i k m e tt e n b a h ... y a n a ş m a d ı. Ç ü n k ü e lç id e 0 k a d a r k a b iliy y e t y o k tu . M a m â f ih b ü ٠‫ا‬،‫ اا‬b ü tü n d e c e v a b s ız b ı r a k m a m a k İç in h â r i c i b i r m is â l ‫؛‬r â d e tti vo ٠‫ اا‬y o ld a te m s iJ â t y a p tı: in s a n in , n iy y e ttn i a n la t m a k : m e s e l â b irin i ç a ğ ır m a k , y â h u d b ir ...... y o lla m a k is te m e s i b i r e r m a 'n â d ı r . o m a ’n â ١g e ll v e (g it) lâ fiz l.ııy le a n la tılır . İç te ç a ğ ır m a k v e g ö n d e r m e k m a ’n â l a r m ı « g e l. ve “ II* lâ f ız la r iy le ifa d e e tm e k , m a 'n â y -1 İ â titf k e lim e v e k e lâ m ile ،ı.y.l v e z a b te tm e k tir . B u d a f â id e İç in y a p ılır . H a k ik i f a id e d e n , yâ... I.a k ik a ti g ö r m e k te n m a h c û p o la n b i r in s a n , m a k s a d ı m İfâ d e İçin ٠L'١'le l a t if m a 'n â y ı, k e s if k e li m â t ile z a b t e d e r v e b u n d a n b i r f â id e ..‫ رزا‬t i r s e A lla h m d a r û h u b e d e n e t e 'a l l u k e tt ir m e s i n d e e lb e t b i r fâ ..." v a r d ır , o A lla h k i, b ü t ü n f a y d a l a r o n u n h a lk iy le z u h û r a g eliniştir.

1522

5 ‫ " ت و ر ؛‬٠‫ﻣ ﺪ ﻫﺰادان ﻷﺗﺪ‬ ‫ د ك‬٠‫ﻣ ﺪ ز ا د ا ن ﻳﺘ ﻰ آ ن ق ا‬ S a d h e z â r â n f â i d e s t û h e r-y e k i, S a d h e z â r â n p ‫؟؛‬-i â n y e k e n d e k i. « M a’n â n ı n k e lâ m a v e r û h u n c e s e d e t e 'a l l u k e tm e s in d e y ü z v a r d ı r k i, y flz b in a d e d i, 0 y iiz b i n f â id e n in h e r b i r i k a r ş ı.in d a a z ıc ık k a lır » .

٠‫ااا‬١ f â id e

M e s e la 0 y ü z b in f â i d e n in b ir i d e r u h l a r ı n İlâ h i te c e lliy e m a z h a r » İm a sıd ır. M a l û m d u r k i g a y e t s a f b ir c a m , a y n a lık v a z if e s in i g ö re mez. O n u n a y n a o lm a s ı İç in a r k a s ı n a s ı r s ü r iilm e k lâ z ım g e lir. B u illin g ib i r û h u n d a te c e lli a y n a s ı o lm a s ı İçin b e d e n e t e 'a l l u k v e k e .'Afet p e y d a e tm e s i İ k tiz â e y le m iş tir. D e m e k k i r û h u n b e d e n e ta a l Itık u n d a e n b ü y ü k f a id e , o n u n İlâ h i te c e llile r e a y n a o lm a s ı İm iş. .40) Sûrel Bakara: 189. ?3 .

‫ ا‬52 ‫ﻻ‬ ‫ن ردن‬.‫ ا‬٠‫ر؛ى ﻓﺎﺋﺪ‬

‫\)ﺍ‬

‫ﺍ‬

‫ در رد؛‬٠‫و ك ﺧﻮدوا ﻓﺎﺩ‬٠

‫ا‬

E z b e r â - y î f â id e în k e r d e i . .T û k j H r ö r â f â id e d e r - p e r d e l B u n u f â id e i “ ‫ ؟‬,،Jn y a p ıy o r s u n . S e n kJ f â id e -î a s liy y e d e n m a h t u s u n ..

1521.

‫ا‬

1 ;‫ د د‬٠‫ ﻳ د‬٠٠‫ زا‬٠‫ زوى د د‬١ ‫ﻟ ك‬ ‫ ﺷﺪ‬٠‫ﻣﺤﻪ ﻣﺎوا داد‬1 ‫ ﻳ ﺪ‬٩ ‫ﺑ ﻮف د‬ A n -k i e z -v e y f â id e z â y id e ş ü d , ‫ ؟‬u n n e .b in e d â n - ‫ ؟‬i m â r â d id e şü d .

‫ﺍ‬

* F â id e le r k e n d is in d e n z u h U r e y le y e n A lla h , n a s ıl o l u r d a bizli" g ö r d ü ğ ü m ü z fü id e y i g ö rm e z ? » R u m e lç is in in r u h t a n s ü â li ü z e rin e d e r in b i r b a h s e g ir iş m e k ٠', çed iğ i H a z re t-i Ö m e r t a r a f ı n d a n b ^ - â n e d ild i. H a lb u k i: « H a b ib im , KO r a n l a r a d e ki: R ü h , R a b b im in e m rin d e d ir.» N a z m -ı C e lili m U c ib in c . s o r a n l a r d a o n u a n la m a k k a b iliy y e ti o lm a d ığ ı İçin, m U b h e m b i r ('٠٠■ v a b v e rilm iş ti, ‫ ؟‬ü n k ü o b a h s h e r k e s in İ d r â k e d e b ile c e ğ i b i r b a h ı.ı d e ğ ü d i. . I M a ’l u m d u r k i h e r k e s in a n la y ı ş m a g ö re s ‫ ؛‬z s ö y le n ilir. B‫ ؟‬i t ^ e eti; ٠ h il b i r k im s e y e y ü k s e k ilim le rin in c e b a h is le r in i a n l a t m a y a k a lk ış m a k , b o ş u n a y o r u lm a k ta n b a ş k a b i r n e tic e v e rm e z . B ir k a h v e fin c a n ı n a b ir m a ş r a b a s u b o ş a ltılır s a h e p s i d ö k ü lü r , f in c a n d a b i r şe y k a lm a z B u n u n g ib i ö y je in c e v e d e r i ‫ ؟‬b a h is le r. a ^ c a ‫ ؛‬e h lin e v e e r ^ h ı n ، s ö y le n ile b ilir. B u l d a n d o la y ı‫ ؛‬b i r H a d is :‫ ؛‬Ş e rifte : .H ik m e ti, e h il ol. m a y a n a v e rm e y in iz , h i k m e te z u lm e tm iş o lu r e u n u z . O n u e h lin d e n d . m e n 'e tm e y in iz ki o e h l o la n k im s e y e z u lm e tm iş o l u r s u n u z , b u y . r u lm u ş tu r .

A sr-ı s e â d e t te m ü ş r ik le r . A y 'ın g ö r ü n ü ş ü n d e k i d e ğ iş ik liğ in , yft. n i: .h ilâ l» , «bedr» v e y in e .h ilâ l» ş e k lin e g i m e s l n i n s e b e b in i so r. m u ş la rö ı. M ü ş rik le r d e , b u d e ğ iş ik liğ i a n l a y a c a k k a d a r h e y 'e t m a 'lû . m a tı o lm a d ığ ı İç in c e v â b e n : 780

‫آ دا‬

‫> ا ﺀ زاﺗ ﺮ و دﻛﺮ ﺀو‬

٠٠

‫ور ﻭﺩ‬

G 6 f tr â g e r f â id e n e -b v e d m egU , v 'o r b d v c d ‫ ﻻﻷ‬İ 't i r â z u ş ü k r cu .

•S ö z ü n fa y d a s ، y o k s a sö y le m e , v a r s a i ’t ir â z ı b ı r a k v e ş ü k r e tm e hak » .

1528

‫ود‬٠‫; دف‬

‫ ؛ ( ; زد'ن ض ق ر‬٠

‫ن ﺀ دا ل و دو رش ا د ن زد‬ Ş ü k r - i y e z d â n T a v K -i h e r g e r d e n b ü v e d , N i c id â l ü r ü t ü r ü ş k e d e n bU ved. .A lla h a ş ü k r e t m e k h e r b o y u n u n b o r c u d u r , y o k s a u ğ r a ş m a k ve t k e k ş itm e k d e ğ ild ir» .

T a v k : V a k tiy le e s ir le r in b o y n u n a t a k ı l a n b i r h a l k a İm iş, i n a m I il s â n e d e n z â te t e ş e k k ü r e tm e k İ n 'a m ve İ h s â n g ö r e n İ‫ ؟‬in V ،'،" ,i l' lır. V ü c û d y â n î a d e m d e n ( y o k lu k d a n l z u h ü r a g e liş ise, C eıiî'ıb -1 11'iltkın e n b ü y ü k b i r n i'm e tid ir . i n s a n , ş u a le m d e m a 'r t z k a ld ığ ı m u s ib e tle r d o la y ıs iy le s u r a t ı m b u r u ş t u r m a k g ib i in f ia l a la m e t i g ö s ‫ب‬- h e r h a l ü k â r d a , A lla h a ş ü k r v e h a m d e tm e lid ir . K u lu n lla b b in e k a r ş ı o la n v a z ife s i b u d u r . D ü n y â , a h i r e t i n m e z r a 'a s ı, y â n i İ tilâ s ıd ır . H a y a t, o t a r l a n ı n t o h u m u , y a ş a m a k d a 0 t a r l a y a to h u m « Iılm ası d e m e k tir . B ir ‫ ؟‬İft‫ ؟‬l t a r l a y ı s ü r d ü ğ ü n e , to h u m u a t t ı ^ n a kız. maz, b il’a k is s e v in i r ‫ ؛‬h a ttA e k in i d o lu v u r s a , y â h u d m a h s u l ü ç e k ir g e V'L.SC b a ş k a ç â r e s i o lm a d ığ ı İ‫ ؟‬in k a z â ile m ü c â d e le y e k a lk ış m a z , te s Itm iy y et g ö s te r ir , . n u n g ib i s e n d e d ü n y â y a g e ld iğ in e ş ü k r e t m e l ‫؛‬, " m a 'r u z ise n , A lla h a İ ltic â e y le m e lis in . Y o k s a y ü k ek.ilm e k , s u r a t b u r u ş t u n n a k . ‫ ؟‬e h r e y i ‫ ؟‬i r k i n l e ş t i m e k t e n b a ş k a f a y d a te rm e z .

1.127 ‫ﺑ ﺬ مو >ودن آﻣﺪ ^ر و ض‬

( ‫ﺑ ﺬ‬

r

‫ ا و‬،‫ ; ^ ذ ك‬- ، ‫ﺑ ﻰ ح‬

G e r tü rü ş -rü b ü d e n âm e d ş ü k r ü bes.

P e s ‫ ؟‬u s ir k e ş ü k r - g û y î n i s t k e s.

“E g e r ş ü k r e tm e k ; k a ş ç a tm a k , y ü z b u r u ş t u r m a k , s u r a t e k şitm e .'!‫ ؛‬i b a r e t o ls a y d ı s ir k e k a tl a r ş ü k r e d e n k im s e b u l u n m a z d ı ..

‫ﺟﺰﺀ ﺟﺰﺀﻫﺎﻣﺖ‬

‫ق‬

‫دم ﻧﻌﻤﻖ ت‬

‫' ن‬

‫ ﺧ ﺪ ﰻ ﰻ ﺣﺎﱃ ﺑ ﺮﺍ ﺱ‬.‫ﻧﺎ ﺩ‬ .i n dem -1 n u T K a t k i c ü z '-î c ü z 'h â s t

raide §üd küll-i ‫ﺍ ﺁ‬ S

.

I

i »:٠‫ﺍﺀ‬- H e r . telaffuz etUren ‫ ﻫ ﺔ ؛ ؛ ﺗ ﻮ ﻵ ﺀ ﺃ ﺯ ﺇ ؛ ﺇ ﺓ‬٣. 1

dcne te’auûkunİun

‫ﺓﻩﺀ‬١‫"ﺓﺫﺇ؛ﺣﻐﺠﺄﺓﺋﺔﺇﺓﺍ‬

1

B ira z e v v e l r ü k ü n c is m e t e ’a llu k e tm e s in d e b i r ‫ ؟‬. . k f a id e V d ı r d e n ilm iş ti. O n u İ s b â t İ‫ ؟‬in m is â l o l a r a k n e f e s g O ste riliy o r. o rt fe s k i in s a n in c ü z l e r i n d e n b u l u n a n a k c iğ e r le r in h a r e k e t i y l e . ‫ا‬١‫اا‬ t a k ö r ü k v a z if e s in i i f â e tm e s iy le a lın ır , v e r ilir . S o n r a 0 t e n e f f ü s ٠ lig im iz h a v a , lıa v â y -1 n e s lm in in c ü z '-i lâ y e te c e z z â k a b ilin d e n M k ıs m ıd ır . D e m e k k i b ö y le c ü z 'le r in c ü z 'ü b u l u n a n b i r n e f e s te b ir ٢( ^ e fe s v e r m e s i d e z â t i n i : ; r a b d a n d ı n r »

‫^ ^ ؛‬

a d ^ b ır

S U b h esiz k i d e ğ il d ir .

1524

‫ “ ت‬٠‫ا ﺋ ﺮ‬ ‫د س‬

y

‫ ك ﺣﺰ'ل ﻛﺎو‬٠

y ‫د و د ز ﻛ ﻞ آر ى‬

y

١‫ﺑ ﻰ ﺑ ﺮ‬

TU k i cü z'J k â r- i tü b â - f â ‫؛‬d e s t.

P e s ç ir â d er-T a'n -1 gll â r i t u d e s t.

«Sen b i r c ü z ٠٠b u l u n d u g u n h a ld e s e n in ،‫ ؛ ؟‬n f a y d a d a n h â l، de، d ir. O h a ld e k ü l lü n b u l u n a n ç a m u r u n ta .n r n a n e d e n d il Y u k a n d a e lç i l i s â n ı n d a n ‫ ؛‬. S a f b i r s u , ç a m u r İç in d e g iz le n ip kal rn ı §٠ d e n ilm iş , r u h l a n n b e d e n le r e t e a l l u k u n a b i r n e v i’ ~~ F â rü k -ı a 'z a m lis â n ın d a n o n a c e v a b v e r iliy o r d a d e n iliy o r ki: B ir d e k ü lli f â id e b u l u n d u ğ u s â b î t o ld u . S e n in rU h u n d a , c is m in d e e rv . ‫؛‬e e c s â m ın b i r c û z ’ü d ü r . B in a e n a le y h b u İ ş te n y â n i c ü z '-i rü h u n u l c ü z '-î c is m in e t e ’a llu k e tm e s in d e s e n in İçin f a y d a v a r d ı r k i in sa n ili 0 s â y e d e k a z a n m ış s ın , o h a ld e b u t e ’a l l u k a i ’t ir â z ı n v e c is im le re <» m u r d iy e t a ’n ı n d o ^ u d e ğ ild ir« .

ALLAH ÎLE O T U R M A K İS T E Y E N , EH L-I T A S A V V U F L A O T U R S U N .

M E A L İN D E K İ K E L Â M I S O F İY A N E N İN M A N A S IN A D A İR

M a lû m u n u z d u r k i d e r v iş lik i r f a n ı n d a n ve z e v k in d e n b a h s e d e n ‫؛‬T a sa v v u f} isim li b ir ilim v a r d ır . O n u ilim o l a r a k b ile n le r e ' vtf} z e v k o la r a k a n l a y a n l a r a (SÖR} d e r l e r . T a s a v v u f, tii r i u t ü r l ü ta 'fi‫ '؛‬e d ilm iş . d a h a d o ğ r u s u t a r i f e d ilm e m iş , t a 'r i f e d e n le r c s b ir c ih e ti b ey tin -O lu n m u ştu r. M e s e la « ln k ‫؛‬t â v e i t t i s a l , d iy e n v a r d ı r -ki: «S allk in m e v h u m v a r lığ ın d a n s ıy r ılm a s ı v e A lla h a v â s ıl o lm a s ı, m a n â sın a d ir. K e z a H a z re t-i C U n ey d « T a sa v v u f; H a k k in , s e n i s e n liğ in d e n Öİd ü r m e s i v e k e n d is iy le İ b y â e tm e s id ir» d e m iş tir . B u r a d a d a : «A llalı ile o tu r m a k is te y e n , e h l-i t a s a v v u f l a o tu r s u n » d e n iliy o r. B u n d a n ‫« ؛‬Ehl-İ ta s a v v u f A lla h tır» m a 'n â s ı ‫ ؟‬ik m a z . B ir H a d ls -i K u d sid e : «Ben b e n i zikr c d e n le r le b e ra b e r im » b u y u r u l d u g u g ib i, b i r H a d îs-İ Ş e r i f t e ‫ « ؛‬A llah ،‫ ﺀا‬m u s â f a h a e tm e k is te y e n H a c e rU le sv e d i s e lâ m la s ın » d e n ٤l m ‫؛‬ş t r Ş ü b h e s iz k i m a k s a d -1 N e b e v i: « H a c e rU le sv e d A lla h ın e lid ir» d e m e k d e ğ ild ir. B u n la r, b i r t a k ı m r e m z ve i ş a r e tl e r d i r . B öyle te ş b ih v a d isin ileki s ö z le re ş e r i ’a t t e ( m ü t e ş a b i h a t j d e n ilir . « N e re d e o ls a n ız A llali d izin led ir» A y et-، K e r im e s in in te f s ir in d e İz â h e d ild iğ i U zere, C e n â b -1 H a k k in m a h l ü k a t ile b i r m a 'iy y e ti, y a n i b e r a b e r liğ i v a r d ı r ki, 0 m a'iyyet, m a h l û k u n z e v k in e g ö re d ir. İşte H a z r e t- ‫ ؛‬M e v lâ n a d a o n d a n b a h s ile b iz im id r a k im iz e g ö re a n l a t m a k İçin d iy o r ki: 1530

‫ﺐ‬ ‫ﻟﺒ‬،‫ﺫ‬١ ‫ﺙ‬ ‫ﺩ‬ ٠ ‫ﻥ‬ ;‫ﻡﺩﻭﻧﺪ ﺍ‬ ‫ﺍ‬- ‫ دﺩﻭﻝ ﺍﺯ‬:‫ﴽ‬

٠‫ ا‬٠٠ ‫دش ل‬-» ‫ل و داﻟ ﺖ ا د‬ An r e s u l ez-H od b i-ş ü d z 'in y e k -d u c â m , N l ris a le t y âd m â n d e ş ni p eyam .

«Bu, b i r ،ki k a d e h in n e ş v e s ly le o e lç ‫ ؛‬k e n d in d e n g e ‫ ؟‬t ‫؛‬. H ١٦t ı n n d .٦ n e e lç ilik , n e d e h a b e r v e r ip a lm a k k a ld ı» . . Y â n i H a z re t-، O m e r in m ü l a k a t v e s o h b e ti b e rh k a tiy le m e s to 'd u . e lç ilik v a z ife s in ، u n u t t u . '.٠83

S i r k e n i g e r r â h b â y e d d e r-c ig e r, G û bi-şU s e r k e n g e b in û e z -ş e k e r. « S irk e n in c iğ e r e k a d a r y o l b u lm a s ı lâ z ım s a , y â n i t a b i 'a t t a m İ. y e t e k ş iliğ in e m e y i z iy â d e ise. b a r i o s ir k e y e sö y le d e ş ü k ü r şek eri k a r ış s ın v e s ir k e n g e b in ş u r u b u o l s u n ..

S ir k e n g e b in ‫ ؛‬S irk e , b a l, y â h u d ş e k e r ve ç ö re k o t u n d a n m ürel. k e b b ir ş u r u b k i v a k tiy le s a f r a y ı iz â le için k u lla n ır la r m ış .

D e m e k is te n iliy o r ki: Ş i k â y e t te n d ilin i tu ta m ı y o r s a n , şik â y e t ila s ın d a ş ü k r v e h a m d ş e k e r iy le d e a ğ z ın ı t a t la n d ı r ı v e r . B elk i o n . ta tlılığ ı ş ik â y e t a c ılığ ın ı g id e r ir .

B u n d a n s o n r a H a z re t-i P ir . b i r i ’tiz a r d a b u l u n u y o r :

1529

‫ ذت‬٠ ‫ درﻣﺬإط‬I

‫ ن‬٠‫ج‬

M a 'n i e n d e r - ş ‫'؛‬r c u z b â H a b T n ist, ‫ ؟‬u n f e l â s e n g t s t e n d e r z a b T n ist. « Ş iird e m a ’n â h a t â d a n h â il d e ğ ild ir I s â b e tl a t a n ı n e lin d e olm a y a n . s a p a n t a ş t g ib id ir» .

Y â n ‫ ؛‬b u r a y a k a d a r b ir ç o k m ü h im h a k i k a t l e r sö y le n ild i. B un r in h e p s in e t a m â m e n ve a y n e n h a k ik a t e m u t a b ı k t ı r d e n ile m e z , c f k ü la fz ile a n c a k b u k a d a r İfâ d e o lu n a b ilir . Söz, h u s û s iy le m söz. s a p a n t a ş ı n a b e n z e r . S a p a n l a a tı la n ta ş , is te n ile n y e re d ü ş m g ib i d ü ş tü ğ ü d e o lu r. B a 'z a n d a h e d e fe y e tiş m e z . O n u n İçin m a 'z u f g ö rtilm e liy im .

1334

‫رم ؟دن ﻓﺪاى اد ﺷﺪ‬٠ ‫ را و ﺷﺪ‬I ‫ﻧﺎ ت ﻃﻠ ﻤﺎ ل او‬ M u m u h îz u m ‫ ؟‬,u n fid â -y î n â r ş ü d Z a t-İ z u J m â n î -٤ .ü e n v â r § ü d M u m v e o d u n a te ç e f e d a o l u n c a o n l a n n z u l m â n »‫ ؛‬o la n ın âlıly y c tle ri n ü r a t e b e d d ü l e t t i ».

1535

‫ﺀك ﺷ ﺪ درددﺳﻤﺎن‬٠ ‫ م ﻣﻪ ﺟﻮ‬- ‫ﻧ ﻚ‬ ‫ن‬١ ‫ﺗﻰ دﺋﺪب‬1 ‫ ل;ذااا ﺳﺪ‬: ‫ ذ‬r S en g -İ s ü r m e ‫ ؟‬u n -k i ‫ ؟‬ü d d e r- d ld e g â n .

G e§t b ln â y î ş ü d a n c â d id e b â n . « S ü rm e t a ş ı d ö v ü lü p g ö z e ‫ ؟‬e k ilin c e n û r - i b a s a r v e g ö z ü n g ö rin e s in e s e b e b o ld u » . Ç a ğ la y a ‫ ؟‬a ğ l a y a v e k ö p ü r e k ö p ü r e a k a n sel. d e n iz k e n a r ı n a ka d a r s e lllg in i m u h a f a z a e d e r. D e n iz e d ö k ü ld ü m ü , a r t ı k o n d a se lltk k a lm a z . K e z â b i r b u ğ d a y d a n e s i b i r ta r l a y a a tılıp d a b ir a z v a k it g e ç ti m i, a r t ı k 0 d â n e y e ş e r ir, y ü k s e lir , e k in h â lin i a lır . K e z â b ir c k in e k s o m u n u , h a t t â o n u n b i r lo k m a s ı c a n s ız ve id r a k s iz b i r ş e y d ir F a k a t b i r i n s a n t a r a f ı n d a n y e n ild i m i: a r t ı k 0 e k m e k lik te n ç ık m ış, in s a n lık s ıf a tın ı ik ti s â b e tm iş o lu r. K e z â m u m ve o d u n , s u lb ve ZI y â s ız b i r e r c is im d ir. L â k in y a n d ı l a r m i o n la r d a n h u s û le g e le n a le v .

I iû r â n î v â s fın ı a lır . K e z â s ü r m e ta ş ı g ö ze ‫ ؟‬e k ilin c e ta ş lığ ı z â il o lu r, r ii'y e te k u v v e t v e rd iğ i İçin g ö z d e g ö r ü ş y e r in e g e ç e r. B in â e n a le y h 1536

JjLC) ‫ ا ك از ﻧ ﻮ د‬٠‫ ؛ ( م‬1 ‫اى ﺣ ﻚ‬

Ey I l u n ^ k â n !|! e s ki ez-H od r e s t şü d .

D e r v ü cû d -1 z in d e i p e y v e s te ş ü d . « K e n d in d e n k u r t u l u p d a b i r z in d e n in v ü c û d u n a ittis a l peyıl e tle n itim se İçin n e m u tlu » .

737

‫ ﺍ‬53‫ﺍ‬

‫ﺍﳍﺎ>ﺩﺭﻗﺪﻭﺍﺫﺛﺪ‬. ‫ ﺳﺪ‬٠‫آ ن و ر ل آﻏﻲ ; ﺳ ﺒ ﺪ و ﺷﺎ‬ V’â lih e n d e r - K u d r e t- i A lla h ٠û d .

A n resU l â n c â re sJd û ş â h §Ud. .A lJ a h ın k u d r e t i n d e v â tih v e h a y r a n k a Jd j. t e ş a h lığ a y tik se ld l» .

o

e lçi b u r a y a g elin

C e n â b -1 P ir ‫ ﻻو‬m ü i â k a t ile y u k a n k i sö z ü te 'y id e d i y .r . Y â n : ٠A ٠ la h ile o t u r m a k is te y e n e h l-i t a s a v v u f ile o tu rs u n » ta v s iy e s in i İ z â h V I' İsb â t e y liy o r. C e n â b -1 F â r U k u n s o h b e ti s a y e s in d e e lç in in te v h id n e ş V esine n â il o ld u ğ u n u a n la t ıy o r . B u n u n la b e r a b e r ‫ ؟‬u h a li b irk a .. m is â l ile d e ta v z ih e d iy o r:

1532

S .y l ç ü â m e d b e -d e r y â b a h r g، ٠şt, D â n e ç u n â m e d b e -m e z ra . g<‫؛‬ş t k ، ş t.

«Sel d e n iz e g e lin c e d e n iz , to h u m t a r l a y a a tı lı n c a e k in o lu r» .

1533

; ! ، ' i y i ‫ ; اف‬٠١‫اق ؛‬٠‫آ‬ ٠ ‫ اأﺧﺐ‬٠‫ﻝ‬

‫ ﺀﻭ ﻥ‬٠

٠‫; د‬١. ‫ان ﻣﺮد‬

C u n te 'a llu K y â f t n â n b a -B u -'I ٠b e ş c r ٠ N â n -i m U rd e z in d e g e ç t û b â -H a b e r . « E k m ek , Â d e h ı A le y h is s e lâ m a t e ’a ll u k p e y d a e d in c e , y â n î o n u n ، a r a f m d a n y e n ilin c e c a n s ız k e n c a n lı v e h a b e r d â r o ld u ..

7 ‫ ؛؛‬6

‫ا‬:‫؛‬:‫ﻻا‬

‫ ا ﻟ ﺬ ي‬٠ ‫ﻥ ﻣﺤﺮ‬ ‫ﺍ‬٠ ‫ﺍ‬٠ H ،‫؛‬,s t K u r 'â n h â l h â .y i e n b iy a M â h iy ‫'؛‬،n-i b a h r -‫ ؛‬.p â k ü k i b r i y â K u r 'â n . e n b jy â n j n h a . v e e v s â f ıd ،r . E n b iy â ise d e r y â y 1 p â k I.. .«lu b riy â n m b a l ı k l a n d ı r K u r 'a n o k u y a n k im s e . K u r a n d a z ik r e d ile n k ıs a s -ı e n b iy â y a vu ‫ ااااا‬p e y d a e d e r, k e n d is iy le e n b iy a a r a s ı n d a b i r â ş in â l ık h u sU le g e O â ş in a l ık d o la y ıs iy le r û h t a b i r in c iz â b z u h U r e d e r, o . ‫؟‬a r t Ilo I،‫؛‬. K u r 'â n ı K e rim in 0 e m ir v e n e h iy le r in e i t â ’a t v e in k iy â d e d ilm iş ٠ın ,‘I'l‫ ؛‬y o k s a : . 540

‫ ﺭ‬.‫ﻭﺩ ﺑﻮﺍﱃ ﻭ ﻧﺎ ﺁ ﺭﺍ ﺫﺃﺍ‬ ; ‫ ﻡ‬. ‫ﺩ‬٠‫ﺩ‬

١ ‫ﺪ‬ ‫ﻭﺑ‬ ‫ﺍﻭ ﺍ‬.;١

v 'e r b i-H â n ‫ ؟‬vU n e ‫ ؛‬,K u r 'â n p e z lr E n b iy â v û e v ll y â r â d id e g ir

• .

K u r 'â n .n e m ir le r in i k a b ili e tm e k s iz in o n u o k u r s a n ,- k en d in ،, pey » .. a m b e r l e r ile v e l i l e r i g ö r m ü ş f a r z e t , ،

K u r 'â n ı. s â d e o k u m a k v e o n d a k i e n b iy â k ıs s a la r ım O gren Y â n ٤ Iiekle. p e y g a .m b e rle rin r U h l a n n a m ü n â s e b e t p e y d a e d ilm iş o lm a z . ٠) ııla rın d a 'v e tl e r i n i k a b u l e tm e y e n l e r d e y ü z le r in i g ö r m ü ş ve s e sle .im i iş itm iş le itfi. L â k in - o r ii'y e tin v e 0 m ü k â le m e n in f a y d a s ı o l m a d ı lin k u m ü ş r i k le r v e m ü n k i r l e r o Z e v â t - İ k i r â m a t â b i ' d e ğ ille r d i .).

154،

‫ ﳌﺺ‬j

١‫ﺭﺍﱃ ﺟﻮ ; ﺧﻮ‬٠‫ﺫ‬,‫ﻭﺩ‬

‫ د در د س‬٠ ٠ ‫ ﺑذ ت ﺗ ﻧ ك آ‬٠ ‫ر غ‬

V ’e r p e z ir â y i ‫ ؟‬,u b e r-H a n J K a S a S .M u rg -İ c â n e t tCng â y e d d e r- K a f e S -K u r 'â n ın e m i r le r i n i k a b u l v e t a t b i k e d c re e n , k ıs â s -1 e n b iy â y ، o k u » rlu k ç a t e n k a fe s i, c a n k u ş u n a d a r g e lm e y e b a ş l a r , 78 ٥

1537

■-‫؛‬-٠

^ ٥J،٠jı ٠J١ ،£١^ .<٠٠V ٠

٠J‫ ؛‬. 7

Vay ân zind£ ki bâ-mürde nişest, Mürde geşt û zindegi ez-vey bi-cest.

«Olü He oturan dirinin de vay hâline ki, kendisinden dirilik zA i. olur ve ölülerin hâli galebe çalar».

Yâni hakikatten zevk almış olan diri, almayanlar ise ölü gibi dir. Avamdan biri, havâss.ı ümmetin sâyesine iltica eder ve feyz v٠. nazarına nâil olursa, o da, o zât-i âli gibi hayât-ı irfana mazhar o Jur. Vasat derecedeki kimselerden biri de avamdan ve hakikati an lamamak hususunda ölüden farkı olmayan bir şahs ile bulunursa ölüm zehri gibi olan sohbeti te’siriyle, onun da kalbi ölür. Çünku sohbet müessir, tabi'at sâri'dir. «Sakın, ölülerle oturmayınız» diye bir Hadis nakledilir. Bu Hadise muhatab olanlar: «Ya Resûlâllah ölü ٠ -‫ ؛؛‬Wm١ srdir?» diye sormuşlar. Aleyhisselât Efendimiz «Zenginler» d ‫؛‬ger bir rivâyette, «Dünyâya dalmış olanlar, buyurmuştur.

Cenâb-ı Pir. ma'nevî diri olanlarla oturulmasını tavsiyeden son­ ra. onlardan kimse bulunamazsa Kur'ân okumaya devâm olunması­ nı söylüyor. Çünkü: «Allah ile konuşmak isteyen Kur'ân okusun. Ha­ disi muktezâsınca. Kelâmullahı tilâvet etmek. Allah ile mükâlemo eylemek demektir.

1538

Çun tu der-Kur âni haK bi.griHti, Bâ-revân-i enbiyâ âmiHti. «Sen avamın sohbetinden Kelâmullah kırâetine kaçacak olur. . ‫؛‬.n enbiyây-i izamın rûhlariyle aşinalık peydâ edersin».

V88

‫ ﻝ‬، 43

M ü b e -d -in r e s t im z ’in te n g i n K a fe S , C ü z -k i in r e h n i s t ç â ri‫ ؛‬i n K a fe S .

«Diz, b u d â r k a f e s t e n a n c a k b u v â s ıt a ile k u r tu l d u k . O k a f e s te n ١' ٠ ‫ ؛‬، ٠ o lm a k iç in b u y o ld a n , y â n i te v h id t a n k ı n d a n b a ş k a ç â r e y o k ­ t u r ..

1546 ‫ﻟﺸﺮا و ﺑ ﺪ ر ا ز ى زاد زار‬.‫ﺧﻮ‬ ‫ ار‬٣‫زاﺧﺖ‬١ ‫ أ ; ا ! ر و ز ﻛ ﺘ ﺪ‬٠ H iş r â r e n c ü r s â z i z â r z â r ٠ T â tü rü b Jm n k U n en d e z -iş th â r.

١ ،fi

. ‫؛؛‬e n d in l h a s t a v s z a .lf g ö s te r e s in iri s e n ، ş ö h r e t k a f e s in d e n diÇ ik a r a la r ..

1547

‫ ﺕ‬٠‫ﳓﻚ‬ ‫ت‬

— rS

X

، ‫ﺷﺘﲀﺍﻭ ﺧﻠ ﻖ‬٠‫ﰷ‬

‫ ن‬٠ً‫ ا ن اذ ﺳﺪ ا‬٠‫در ر‬

K 'iş tih â r - Î H a lK b e n d -î m u h k e m e s t.

D e r r e h in ez-b en d -1 a h e n k e y k e m e s t. « Z irâ h a lk a r a s ı n d a ş ö h r e t a lm a k ç o k k u v v e tli b i r b c n d ir k i, 0 b ağ s ü lü k y o lu n d a d e m i r b i r k ö s te k te n a ş a ğ ı d e ğ ild ir» . ‫ ؟‬O h re tin â f e t o ld u ğ u m a l û m d u r . « F ü lâ n z â t; â lim d ir , k â m ild ir , fâ z ıld ır, ş ü 'ird ir» g ib i h a l k m l is â n ın a d ü ş m e k , n e fis te r b iy e s i g ö rm e m iş k im s e le r i g u r û r a d ü ş ü r ü r v e y o l l a n m v u m r . s a i i k i n a y a ğ ıIia â d e t â d e m ir b i r k ö s te k g ib i ta k ı lı r , a d im a t m a y a m e y d a n v e r ٠ m ez. .M etin b i r m â n i 'a g ib i ö n ü n e d ik ilir . O n u n İçim e v v e le m ir d e 0 m â n i 'a d a n k u r t u l m a k lâ z ım d ır . H a lâ s ç a r e s in i d e C e n â b -1 P i r g ö ste riy o r: « H a s ta g ib i g ö r ü n . y â n i ş ö h r e t v e s ‫؛‬le si c la c a lt h a ll e r i n i ı z h â r e tm e , m a h v iy y e t v e b i v ü c u d lu k â le m in d e b u lu n » d iy o r.

7D1

Y ân i: K u r .â n ın lııv.-tly.'l.'i ،‫ اااا‬r ia y e t e d e r e k K o lâ rn u lla h ı o k u y a c a k u lu rs u n s â lih lo ro v a d o l u n u n n l ’m c tle r in İştiy â k ıy lo İçin İçin e s ığ m ıu t u r . rU h u n to n k a f e s in d e k u 3 g ib i ç ır p ın ır .

1542 ‫ﴓ ز ﻣ ﺪا ﺑ ﺖ‬ ‫ ﺍﻣﺪﻭﻗﻔ‬/ ‫ر غ‬ ‫ د وﻣﺘ ﻰ ا ز ﻣﺎ دا ﺑ ﺖ‬٠٠‫ىﺗﻤﻮ‬

Murg k’û ender-KafeS zindâniyest.

Mî-ne-cûyed resten ez-nâdân‫؛‬yes٤ . .Kafeste mahbus olan ku‫؟‬. oradan kurtulrfak istemezse abdaldır.

1543 ‫ د‬٠‫ﺍ ﴱﺎ و ﺗ ﺎ‬

‫ ل‬٠‫روﺣﻬﺎ‬

‫ د‬٠‫ ﺗ ﺎ‬. ‫اﺑﺒﺎﻟﻰ وﻫﺮ د ا‬

Rûhhâyı k'ez KafeShâ resteend, E n b ٤y â-y ! r e h .b e r - î ç â y e s te e n d , .Kafeslerden kurtulmuş ruhlar, rehberliğe lâyık olan peygam bericrelir».

1544 ‫ازﺷﺎف آ ب ز د ن‬.١٢ ‫اﻧﺮو ف‬ ‫و ان‬

‫ ر ﻣﺘ ﻰ را‬٠‫ر‬

{

E z -b irU n â v â z ş â n a y e d z i d i n .

K i reh-1 r e s t e n t u r a in e s t u ln. « S e n in İçin k u r t u l u ş y o lu b u d u r d iy e o n la r ın s e si, h â r i c d e n ve d in c â n ib in d e n g e lir» ; Y â n ‫؛‬: E n b iy â y -İ İz â m h a z e r a t m ı n k e n d i d e v ir le r in d e , ü m m e tle rino v e r d i k l e r ‫ ؛‬n a s ih a t le r , K u r 'â n ı K e rim d e Z ik re d ilm iş tir. Ş u h a ld e o n . İ a rın s e si v e ta v s iy e s i h â l â g e liy o r d e m e k t ir k i h ü lâ s a s ı: .K u r t u lu ş y o lu b u d u r» m e â lin d e d ir . K e z â 0 z e v â t -1 k i r a m ın K u r 'â n d a g e le n e s le r i d e r ki: 1:1

،:٠ <‫'؛‬

‫ﺑ ﻮ ك ا و رﻛﺎﻧ ﻰ ﺳ ﺮ را ا و ﻧﻮد‬ ‫ﺳﻮى ﺧ ﺪ ﺗ ﺎ د ﺷﺪﻧﻰ آﻏﺎز ر د‬ Ç u n -k i b a z e rg â n s e fe r ra sâ z k e r t, S ü y .i h i n d i s t a n ş ü d e n agaz k e r t . .V a k t a k i t a c i r s e f e r e tm e k ve H in d is ta n ta r a f ın a g itm e k iste d i» .

1550

‫ ﻟ ﻮ ا زﺟﻮن‬٠‫ ر ﺀﻻم و ر م‬٠ ‫وى ﻧﻮد‬

‫ آرم‬٠‫ب‬

‫ و‬X ‫ﻻت‬

H e r g u lâ m ‫ ف‬h e r k e n J z e k r â zi-cû d , G ö ft b e h r - î tu ‫ ؟‬i a r e m g û y z û d . ,H e r k ö le v e c a r iy e s in e , c ö m e r tl iğ i n d e n , s a n a n e g e tir e y im ? Ç a-

‫ ا‬٠‫ ا أ‬٠ s ö y ١p>

d e d i» .

1551

‫ازوى راد ى ﺧ ﻮا ﺳﻨﻜ ﺮد‬

i ‫ر؛‬

‫ د ا د آ ن ﻳ ﻚ ر د‬٠ ٠‫ وﺀد‬٠‫ﺟﻬﻮ‬ H e r y e k i e z -v e y m u r a d l H a s t k e r t .

C U m le -ra v a 'd e b i-d â d a n n lk m e rd .

٠lne

« O n la r d a n h e r b iri, b ir ş e y iste d i. O iy i a d a m d a g e tir m e y i h e p v a 'd e ttl» .

1552

‫ذاﻧﻰ‬٠‫ ﺧ ﻮا ر اد‬٠‫ ﻟﻰرا ج‬٠‫ﻛ ﻨ ﺖ ﻃﻮ‬

‫از ﺧﻄﺎ ﻫﻨﺪﻭ ﺗ ﺎ ن‬

:

٠ ‫ﰷﻭ‬

GOft T U T ira ‫ ؟‬i H a h ‫ ؛‬.e r m e g a n K ’a r e m e t ez-H O T a-1 h in d U s ta n . " T o tiy e d e ‫ ؛‬S e n n e h e d iy e is tiy o r s u n ? S ö y le d e H in d is ta n d a n gcfire y im , ،ledi».

1‫ ا ؛‬1‫ ا‬TA CİRLE, O N U N K A F E S T E . M A H B U S B U L U N A N T ٧ T ‫؛‬SJNİN H tK A Y E S ، VE T ٧ T‫؛‬N İN H ،N D TÛ TİL ER İN E h a b e r G Ö N D E R M E S İ.

Bahsedilecek kıssanm hülâsası şudur: Hindistana gidscek bir ‫ﺍ‬i i o r a d a n ne islediğini tutlsine soruyor, o da.: «Benden Hind ‫ﻝ'ﺃﺍ‬ ‫!؛‬lerine selâm söyle. Burada, kafeste olduğumu haber ver. diyor Ttlcir Hinde gidiyor. Bir ağaçlık arasında gördüğü tutllere keyfly yeti bildiriyor. Onlardan biri oturduğu daldan yere düşüyor, ha‫؛‬-.:' '،et-sız kalıyor. Tâcir memleketine dönüşünde bu hâli tutisine anlan yor O fla kafeste titriyor, tünekten yuvarlanıyor. Tâcir, tûtiyı Oldu zanmyic kafesten çıkarıyor, pencerenin önüne bırakıyor. TUti der 1 1 ‫ﺍ‬،‫ ﺍ‬uçup büyücek bir .ağacın dalına konuyor. Hind tutlsinden aidi İşaret mucibince ölüp kafesten kurtulduğunu söylüyor.

1 :1

ŞUrihler diyorlar ki, kafesteki tuti: Beden habsine giriftar olan I İıhun mümessilidir. Hind ağaçlarında serbestçe uçuşan tutiler: er١ith mucerredeyi temsil eder. Onlar enbiyâ ve evliyâ hazerâtınm I ıılılarıdır. 'rutinin efendisiyle Hind tu tilerine haber göndermesi: Be den kafesinde hapis bir rUhun ervâh mücerrededen himmet ve irşâd istemesidir. Hinddeki tutinin ağaçtan düşüp hareketsiz kalmaSI salikin beden habsinden kurtulması İçin, ölmeden evvel ölmesiili. yâni: «Mutû kable ente mutu» emrine İttibâ etmesi lUzUmunu an'atmaktır. Kafesteki kuşun o İşâreti anlaması ve tatbik etmesi de kendisinin alırâr derecesine vâsıl olmasıdır. İşte hikâyenin bu esaslara göre dinlenilmesi gerektir. .1

-1

1548

' ‫ﻭﺩ ﺍ ﻭ ﺭ ﰷ ﻥ ﻭ ﺍﻭﻭﺍ ﻃﻮﻣﺬﻯ‬٠

‫دوﻃﻰ‬٠ ‫در أ ض ﺑ ﺮ ى ﺀ ﻧﻴﺎ‬ BUd b â z e r g â n u û r â TUtii,

Der-KafeS mahbUs u zîbâ TUTU. .Bir tâcir vardı ki kafeste mahbus güzel bir tûtîsi bulunuyord il .

7 .2

GOfte‫ ؟‬ân TUTi ki âncâ TUTjyân, Çnn b‫؛‬-b‫؛‬ni kUn zi-hâl٠ ‫؛‬men beyân.

«TUti o n a d e d i ki: O r a d a t u ti le r i g ö r ü n c e b e n im e ti ş ö y le d i y e r e k kil».

in revâ bâşed k‫ ؛‬men der-bend-isaHt, Kî şumâ ber.sebzegâhi ber-diraHt.

h a Jim i b e y .

٠ I

IJn r e v a m ıd ır k i, b e n , d e m ir k a f e s İç in d e m a h b u s 0 ‫ ﺳ ﺤ ﺎ‬, siz yeşil o r ^ a n i a r d a 'v e a ğ a ‫ ؟‬d a l l a r ı n d a s e rb e s tç e g e z e s in iz ? .

1554 1558

‫ﺕ‬٠٠‫ﰷﺯ ﻓﻼﻥ ﻃ ﻮ ﺭ ﻡ ﺀﺫﺗﺎﰱ ﺕﺀﺍ‬

‫ ﺛ ﺪ ﺅﺍ ﻯ ﺩﻭﻣﺘﺎﻥ‬٠‫ﺍ ﺑ ﺰ ﺍ‬

.‫ ﺭ ﺀ‬.‫ ﻝ‬.‫ ﻯ ﺫ ﻯﺁ‬٠

‫ﻥ ﺩﻭ ﻥ ﺣﱪ ﻭ ﲦﺎ ﻟ ﻨ ﻜ ﺪﺗﺎﻥ‬.

Kân fülân TUTi ki mü§tâK-i çümâst, Ez-Kazâ-y‫ ؛‬âsmân ‘ - ' mâst.

- b tz in m ü ş t a k ın ı z o la n f ü lâ n c a tü tî, k a z a â y -1 ' " ? im h a b s im lz d e d ir ..

İn‫ ؟‬un‫؛‬n bâşed vefâ-yî dûstân.

Men der-in babs û ‫؟‬umâ der-güls‫؛‬tân.

- -

M

1555

" ö e n b u r a d a h a b s te y im , s iz o r a d a g ü l is t a n la r d a s ın ız . D o s tla rın .elAsi b ö y le m i o l u r ? .

1553

‫ﺭﻏﺰﺍﺭ‬٠‫ﺍﻥ ﺯ ﺯ‬4٠‫ﺍﺩ ﺩﺍﻭﺩ 'ﻯ‬٠ ‫ﱏ ﺭﻏﻨﺎﺩ‬ ‫ ﻭ ﺭ ﺩﻧﻴﺎ‬٠ ‫ﻑ‬

Ber-şumâ kerd û selâmû dâd Hâst.

V ez-şumâ çâre reh-i irşâd Hâst «Size s e lâ m sö y le d i, s iz d e n y a r d ım , n iz i is t e d i..

çâre ve ir ş â d y o lu g ö s te rm e

1556, * A .b j■

Yâd dârîd ey mihân z’in murg-i zâr.

Yek SabUhi der-miyân-î mrgzâr. »Ey lîüyükler, bir sabah vakti ‫ ؟‬ayırda ‫ ؟‬ebnem şarabı içerken, ilil zavallı kuşcagızı da hatırlayınız..

15 8 .

L r'S

، >١٠. J-» <،J٠f ١۶ ١ / ٠• ٠}'٠-

Göft mi-şâyed ki men der-iştiyâK, Cân dihem incâ bi-mirem der-firâK. *Y ine d e d i ki: B u r a d a siz in f ir â k ın ız la v e s iz e o la n iştiy a k ım ile c a n v e rip ö lü ş ü m lâ y ık m ıdtf.?»

‫ ﺩ‬y ‫ﺍﺩﺍﺭﺍﻥ ﺍ ﺩ ﺍ ﺑ ﺮ ﻥ‬ ‫ﻻ ﻭ ﺍﻥ ﲟﻨﻮﻥ ﻭﺩ‬.‫ﺧﺎﻣﻪ ﺁﻥ ﻝ‬ Yâd-i yârân yârrâ meymün bUved.

HâSSa an Leyli vu in MecnUn büved, * D o s tla n n , d o s tu h a t ı r l a m a s ı m u b â r e k b i r ‫ ؟‬e y d ir. H u s û s iy le y â ،le d e n L ey la, e d ile n m e c n u n o lu re a ...

7 .4 795

‫ا‬:‫ال‬،‫ا‬

‫د ﻛﻮ‬-.‫وم‬- ‫ د و ﺍﻥ‬٠‫اى ﻣﺤﺐ ﺁﻥ ﺀ‬ ‫ﺑﻮﻧﻰ ﻗ ﺪ ﻛ ﻮ‬

‫ﺁﻥ ]ﺏ‬

‫ﺍﻯ‬.٠ »‫ﻭﺀﺩ‬

Ey aceb ân ’ahd u ân sevgend kû ٠ Va'dehâ-yi ân le b i ‫ ؟‬un Kand kû.

"Aceba 0 ahd ٥ yemin nereye gitti, ..'.ileri ne oldu?»

o

‫ ؟‬eker gib، dudagjn tatJj

Yâni ruh bu âleme gelmeden ve beden kaydına giriftar olmadan •ıvvol âlem-i vuslatta bulunuyordu. Sonra İrâde-i llâhiyye, lihikme.،n. onu vuslattan firkate dûçar eyledi. Ma’mafih merci’ ve meâbın » i n e cânib٠ i Uluhiyyet olduğunu bildirdi. İşte (Sümme İelynâ turceun ٠ ın) (ve ileyhil masir) ve emsâli tatlı va’dler ve ahdler vardı. O va’dInrln ve o ahdlerin ne olduğunu, hükümlerinin neden infâz edilmedi­ ğini, kendisinin bu firak âleminden kurtarılıp harlm-i vuslata neılnn götürmediğini soruyor ve diyor ki:

1565

-At. ö

)

،ri

Jj j ١

J

١ ^

٠*‫؛‬.... ١‫ ؛‬y o y

Ger firâK-l bende ez bed-bendeglst, Çun tu bâ-bed bed künî pes farK çlst.

«Eğer kulun ayrılığı kendisinin sû-i ubûdiyyetinden ileri gelmiş­ le. sen de ona ayn-i sûretle mukabele edince, aradaki fark nedir?» İnsanın işi hatâ. Allahın işi de atâdır. Mahlûkâtm isâ etl fİTihe karşı Allahın keremi, ihsân ile mukâbele eder. Rüh-i mukayyed bu ciheti nazar-ı dikkate alıyor da: «Yâ Rabbı‫ ؛‬sen de kulun harekâtına Köre muâmele edecek olursan arada ne fark kalır?» diyor.

Maamâfih bu hitâbın Şân-ı Ulûhiyyete ve Dergâh-ı Kibriyâ penâha karşı irâdının cür’etkârâne olduğunu da düşünüyor, derhal şu sûretle özür diliyor: 797

‫ل‬5« ‫ل‬ - ‫وزوق ﺧﻮد‬. ‫اى ﺣﺮﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺖ‬ ‫ ر ﺧﻮف ﺧﻮد‬. ‫ ﺗ ﺤﻮرم‬٠ ‫ض ﻧﺪ ﺣ ﻬﺎ‬ E y h a i n - î b ü t- i m e v z û n - î H od, M e n K a d e h h â m l-H o re m p ü r H û n -i H od. .E y e ş iy le b ir lik te g e z ip u ç u ş a n « t i l e r i siz o r a d a s e r b e s t s c r b n ^ g e z iy o rs u n u z , b e n s e b u r a d a y ü r e ğ im d e n a k a n k a n l a r ı iç iy o r u m .. ‫ا‬

1562 ‫ ﻥ‬٠ ‫ﺍﺩ‬،‫ﺭ‬٠c f j f ‫ ﺩ ﺡ ﻯ‬٠ ‫ﻳﻒ‬ ‫ﺩﻯ داد ر‬٠‫ ى ﻛ ﺎ‬١‫ا ﻫﻤﻰ ﺧﻮ‬ Y e k K a d e h m e y n ٥§ kU n b e r- y â d -i m e n .

G e r h e m l - H h ‫ ؛‬k i b i-d h l dâd-1 m e n .

«Ben، ş a d e tm e k v e a d a le tl e a b a d e y le m e k Is te re e n b e n im d ım a d a b i r k a d e h İÇ٠.

, ٠٠

Y â n i, e ş in le s e r b e s t s e r b e s t d o la ş tığ ın s ı r a d a b e n i d e h a tır la .

1563 ٠‫ ن ﻯﺩ‬٠‫ا ﺑﺒﺎل ا‬

‫ ;ﻏﻠﻜﺪﺯ‬٠‫ﺟﻮﻙ ﺧﻮودى ﺟﺮﻋﺔ‬ Ya be-yad-î in fütâde Hak biz. Ç u n -k i H o r d i c û r ’a l b e r - H a k riz . « Y a h u d , ş a r a b İ ç tiğ in v a k it, b u h a k s a r o lm u ş d ü ş k ü n ü n hAb r a s iy le t o p r a ğ a d a b ir c ü r ’a s a ç ٠.

Y a n i, b e n i h a t ı r l a m a k s u r e t iy l e b i r k a d e h p a r l a tm a s ı n ı d e ğ . . !.im d en f a z la b u l u r s a n b a r i k a d e h in d ib in d e k a la n d a m la y ı ‫ﻷ‬٠‫ا‬,‫ا‬ v â d e y lc y e rg k to p r a ğ a s a ç ıv e r k i: « K erim o l a n l a r ı n k a d e h in d e n toj! r a ğ ı n d a n a s ib i v a r d ı r , d e r le r . E v v e lc e d e sO y len ild ig i v e ç h ile , tü y l is a n ın d a n o lm a k U zere i r a d e d ile n ş u b e jrtle r, te n ' k a f e s in d e m a h b u . o lm u ş rû h -i m u k a y y e d in . 0 k a y d d a n k u r t u l m u ş o la n e n b iy a ve t‫؛‬v ::y a e r h a v ı n d a n im d â'd ta le b id ir . H e le b u n d a n s o n r a k i beytİOT, ٠ - '!:a y y e d rU h u n d o ğ r u d a n d o ğ r u y a - - - - - h a k ik iy e h ıtA b ıd ır ‫ ؛‬il

15.3

،5 7 0

; ‫ان د ى د‬

‫ ﺣ د‬,‫ د و ﺣﻧ م‬/

:; ‫؛‬

An ٠ tu ‫ ث ل أ ا‬dl-H işm u c،‫؛‬ng , ,BâTarebter ez-semâ’û bânk-i ^ n g

’ Nâlem û tersem ki û baver küned, V’ez kerem ân c‫؟‬vrrâ kemter küned.

‫ا‬

. » Senin .gazab ve harb suretiyle yaptığın cefâ, teganni dinle. ten ve ‫ ؟‬enk sesi işitmekten ziyâde tarab’âverdir ve

■Ç e v r in d e n i n liy o r u m v e in le y iş im e m e r h a m e t e d ip d e ç e v rin i * f i.ttm a s ın d a n k o r k u y o r u m » .

1571

1567

‫ذ د *ا ل ﻋﻮض‬

‫ ’ د ف ﺀ رﻧﻪ ش ﻝ‬٠٠٠‫ﺀات؛م‬

‫ا ى ﺣﻨﺎ ى و‬ ,

‫ ز‬. ‫ ﻛ ﻐ ﺎ ﻣ ﻮ ذ ﺑ ﺬ ﺑ ﺮ‬١‫و‬

A ş iK a m b er-lU T f u b e r - K a h r e ş b e -c ٤d .

B u -'l-a c e b m e n â şiK -I in h e r - d u zid .

Ey cefâ-yî tu zi-devlet HUb-ter.

V’intî Kâm-I tû zi-cân mahbûb-ter.

: ‫ح‬Y i t

‫ د‬٠‫ د; ﺀ‬.‫ ن ﻋﺎﻏﺰ ﻝ ﺀ‬٠ ‫و وﺟ ﺲ‬

d e v le tte n d a h a g ü z e l ve i n ti k a m ı c a n d a n fa z la

٠٠٠■

٩٠٧.

L U tfu n a d a , k a h r m a d a k e m â l-î cld ile â ş ık jm . A s j I ş a ş ıla c a k b e n im şu ik ‫ ؛‬h â le d e â ş ık o lu ş u m d u r » , 1572

1588

,

‫ود‬

‫ ذ‬٣

‫اﺛﻨ ﺖ ورت‬

‫ و‬٠" ‫ا ر‬

.‫ا؛ ﻻ د و‬

‫ﺑ ﺐ‬- .‫اا ؛ ذ ن‬٠ . ;

‫ د‬1 ‫ و د ت و ف‬- ‫»ام ا ن ا ; ﺳ ﻚ‬ V ’A Ila h e r z 'in H â r d e r b ü s tâ n s e v e m .

H e m -‫ ؟‬u b ü lb ü l z 'in s e b e b n â l â n ş e v e m .

N âr-1 tu m 's t n U re t ç u n b ü v ^ .

M â te m in y â -R â b k i sU re t ‫ ؟‬u n b ü v e d . İ lâ h i‫ ؛‬a te ş i n b u k a d a r z e v k li o lu n c a n U ru n n a s ıl o lu r? R a b h . m a te m in b u d e r e c e n e ş v e li o lu rs a , d ü ğ ü n ü n n a s ıl o lu r? »

„ C e n â b -1 H a k k a y e m in e d e rim k i b u d ik e n d e n k u r t u l u p d a g ü l f’‫؛؛‬h ‫ ؟‬e s in e g its e m o s e b e b d e n b ü lb ü l g ib i in le rim » .

1573

1569

‫ ا ن‬٠‫ا ن ﺀ ﻳ ﻰ ﺑ ﻠ ﻠ ﻜ ﺼ ﺪ د‬

‫ ﺀ ا ﻛ ﺪ ا ﻟ ﺪ ﺣ ﻮ د و‬٠٠‫از >(ﻵ‬

‫ ﺗ ﺎ ن‬٠‫ا ﻣ ﺪ‬

‫و‬٠‫ور ﻟ ﻄﺎﻓ ﺖ ﻛ ﺮ ا د ﻋ ﻮ ر‬ Ez halâvetha ki dâred cevr-i tu, v'ez leTâfet kes ne-yâbed gavr.i ‫ش‬

:

v â sıl n la m a » .

796

‫ت‬

‫غ‬

‫ح‬

‫ء‬

‫ ﻧ ﺪ و ا‬٠‫ﻏ ﻮ ردا‬

‫'ا‬

٠

In a c e b b ü lb ü l k i b i-k ş â y e d d e h â n .

T â H o r e d û H â r r â b â - g ü ls itâ n .

tu ‫أ‬

‫ة‬

‫اق‬

‫ا ﻷ‬

.B u b i r a c ib b ü l b ü l d ü r k i g ü l b a h ç e s in d e d ik e n y e m e k İçin a ğ ız a ç a r» .

Y â n i, f e d a k â r b i r â ç ık : A lla h ın y a ln ız l ü tf u n a d e g il. k a h r m a d a m ü ş ta k o lu r, b e lâ y ı d a s a f â g ib i ö z le r v e is te r.

709

(Hazretti Zulcelâli vol’ifdal ozel-i Azûlde, yâni: .Allah vardı, omınla berâber bir .‫ ؟‬ey yoktu.. Aleminde iken, kendini kendi ile bilir, ı ،■mâl ve kemâl i zâtisini kendinde görürdü. Bu (kemâl-i zatî) zım­ nında bir (Kemâl-i esmâî) müşâhede ederdi ki onun tahakkuk ve zuhûru için her meyil ve taleb husule geldi. Bu taleb ise bütün aşk­ ların, bütün muhabbetlerin mayası oldu. Hülâsa: Muhabbet, cemîl-i hakiki Azze Şânühû hazretlerinin cem’an ve tafsilen kendi cemâline meylidir).

Hazret-i Cami, bu beyânatından sonra muhabbeti dörde taksim ..der ve cem’den cem’e, cem’den tafsile, tafsilden tafsile, tafsilden cem’e olduğunu söyler. Bunların ta’rifi için de der ki: .Cem’den cem’e olan muhabbet: Cemâl-i Zâtın mir'ât-i zâtte şu■ bududur, yâni: Allahın kendi kendini sevmesidir.

Cem’den tafsile olan muhabbet: Zât-i yegânenin mezâhirde ken­ di cemâlinin lemeâtını görmesi ve yine kendi sıfâtmın kemâlini mü. lâlea etmesidir.

Tafsilden tafsile olan muhabbet: İnsanların tefâsi. âyetlerinde cemâl-i mutlakın aksini görmeleri ve aksi, maksûd-i külli sanıp sev­ meleridir.

Tafsilden cem’e olan muhabbet ise: Bâzı havâss-ı ümmetin asar ve ef'al bağından kurtulması şuün ve sıfat perdelerini yırtması, zât-ı İlâhiyi kıblegâh ittihâz etmesidir».

Mevlânâ Câmi, muhiblerin derecelerini de şöyle Izâh ediyor‫؛‬ Bu muhabbetlerin en yüksek derecesi (Muhabbet-i zâtiyye) dir ki, muhibb-i sâdıkm kalbinde mahbûb-i Hakka ve matlûb-i mutlaka bir meyi ve te'alluk husûlüdür, O te’alluktan maksûdun ne olduğunu bilmez. Yâni sever, fakat ne için sevdiğini idrâk edemez. Lisân-ı hâ­ li: Sorsan bana izah edemem ben neni sevdim, Bir anladığım var ise ancak seni sevdim, der. Ona göre mahbûbun va'd ve vâ’idi müsavidir. Kahr ve Celâlinin asarındaki melâleti çekmek, lûtf ve cemâl sıfatındaki halâveti tat­ mak gibidir. îşte Cenâb٠ ı Pirin bahsettiği âşık böyle âşıklardandır.

Muhabbot-i zâtiyyenin ikinci bir derecesi de vardır. O da muhibbin Allahı, ma’rifet, şuhüd, kurb, vusul gibi bir takım emeller dolayısiyle sevmesidir. Bu muhabbet, evvelkisine nisbetle dûn mertebe­ de kalır. Çünkü birincisindeki muhabbet ivazsız ve garazsızdır. Bun­ da ise bir nev’i garaz ve ivaz vardır ki o da Hakkı bilmek, Hakkı görmek, ermek gibi şeylerdir.

(Muhabbet-i zâtiyye) den başka (Muhabbet-i esmâiyye ve ef1iyye) vardır. Bu da Hakkın ifdâl ü in.âm, i’zâz ü ikram misilli bûnoı

1574

:.,.. :.;‫ﻥﻡﻙ ﺍ‬ ‫ﺍﻥﺏ ﻳﻞﺍ‬ ‫ و ﺧ ﻮ ﻣ ﺒ ﺬ‬١‫ﺟﺮه ا ﺀ و ﺛ ﻬﺎ ز ﺀ ﺗ ﻖ‬ i n ‫ إ ؟‬b ü lb ü l in n e h e n g l â t e ş l s ،. ‫ و ﺳ ﺎ ح‬n â - H o ş h â z i.işK .İ ü H . ş i s t .

«Bu n a s ıl b ü lb ü ld ü r , b e lk i â te ş i n b i r t i m s a h t ı r k i, b ü t ü n n â h ٠٠| l u k la r o n u n a ş k ı d o la y ıs iy le h o ş lu k t a n ib â r e ttir » . Ş ey h -، a r i f Ö m e r b i n 'il .F â n z k u d d is e s i r r u h û ‫ « ؛‬M u h a b b e tte n e . d e n s â d ır o la n h e r b e lâ z u h û r e y le d ik ç e ş ik â y e t y e r i n e ş ü k re d e rim i b u y u r u r . « B e lâ n ın e n ş id d e tlis i p e y g a m b e r le r , s o n r a v e lile re , no■ r a d a n â s m d e r e c e s in e g ö r e d ir» d e n ilm iş tir . İm â m -ı K u ş e y ri k u d d is e s i r r u h û :

‫ﻣﻨﺎ‬ ‫ﺓ ﻭﺍ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻃﺎ‬٠ ‫ﲂﻑ‬ ‫ﻳ‬ ٠‫ﰞ‬ ‫ﺍ‬ ‫ﺭ‬

A y e tin in te f s ir in d e ‫« ؛‬N i’âm -1 z â h i r e ‫ ؛‬J h s a n v e m u h a b e t tl r , n i’âm .i b â tı n a d a m ih n e t ile b e lâ d ır. Ç ü n k ü b e lâ ,fe n â y ı, f e n â d a İik â ، ٠ b e k â y ı İ r â s e d e r..« d iy o r ,

1575 , ' ‫ ذ ﻗ ﺒ ﻤ ﻖ ﺧﺮدﺳﻤﺖ‬٠ ‫ﺀا‬

‫ ﺧ ﻮﺑ ﺸ ﺖ و ﻋﻨﻖ ﺧﻮﻳﺶ ﺟﻮ‬٠‫ﻃﺪؤ‬ AşiK.l küH®st küllCst ü ٠ ÂşiK-I Hİşest u IşK-l Hiş cü. ٠ ٥ . k ü llü n â ş ،k ıd ır . h a k i k a t t e İk ü ll odU r. B ln fte n a lc y lı 0 , lifi„, ،lin in

â ş ık ı d ır v e k e n d in in

a ş k ı t a l i b i d i r ..

k l e v l â n a C â m l. Ş e y h Ö m e r b in '1 1 -F ân z k u d d is e s ir r u h ü m â n tn (K a sid e -i H a m r iy y e l si ‫ ؟‬e rilin d e m u h a b b e t e d â i r tahkikatta b u tu ' ٠4 dugu s ır a d a d e r ki:

f tn SUrei Lokman: 20.

1577

٠١

٠٠

‫ﻝ‬

-

‫ﺑﺲ ل‬

Ku yek ‫ ؛‬murg-î za'Jf‫ ؛‬,bi-gunah .v'enderun.i û sUleymân bâ-sipaiı ‘، DcrUnunda

Süleymânm askeriyle berâber bulunduğu «?lUnahsız ku? nerede .

Z filf

V.

insan, cismi itibariyle z a tf bir mahlûktur. Ona nisbetle çok büyük ve ‫ ؟‬ok kuvvetli mahlUkat vardır. Fakat o za’if ve nahif cls .inin dahilinde bir kalb mevcuddur ki, Cenabı Hakkin tecelhgfth lir. Böyle bir kalbin tecelligah - 1 ilahi olması, Hazret-i Sü leym âıııı ، ordusuyla birlikte bir ku?un dahilinde bulunması gibidir , ‫?؛‬te bOy le bir ku?‫؛‬

1578

< / } ..‫ﺭ ﺕ‬

‫ ﺍ ﻝ‬٠ ‫ﺑﺮﻑ‬

١ ،‫ ز ﺀا‬٠‫ م د‬, ‫ د‬٠ ‫ﺍﻓﺪ ﺍﺩﻭ‬

‫ ؟‬.un bi-naled zar bi-?ükr ü gile .üfted ender heft gerdUn gulgule Süküreüz vc şikayetsiz inleyince yedi kat semaya gulgule dii» ser.»

1578

‫ ا ﺀ؛‬: ‫ﻚ‬

‫ا ﻟ ﺌ ﺬ ; ﻟ‬

Her deme? Sad nâme Sad peyk-i Huda, Ya Rabl zed ?^st lebbeyk-J Huda.

«Her ân Allahtan ona yüz mektûb. yüz lrabercl gelir. Bir kerrc (Ya Rab) demek ondan, altmi? d e fa llebbeykl cevâbı da Allahtan, dır».

BOT

/.ı sıfatlarını bunların zıdlannu tcıcilı etmek, takat o osmu ve sılamj asarı zuhurunu mülâhaza etmemektir.

Bir de (Muhabbet-i ef’âliyye ve âsâriyye. vardır ki muhibbin 1.٠ ٠ r. cih eylediği esma ve sıfatın âsâr-ı fi.liyyesini beklemesidir.

Hazret.‫ ؛‬Pirin son beyitte ta’rif eylediği âşık, muhabbet-i zâtı y yenin birinci derecesinde bulunan âşıklardandır ki, onların muhat». beti Pllâh ve fillâhtır. Bilâ garaz velâ ivazdır. Daha doğrusu onlııı muhabb.tuliahta temâmiyle fâni olmuşlardır. Ta’bir-i diğerle mu hiblik kalmamış, mahbubluk galebe çalmıştır. Binâenaleyh külli olan da, kendi kendine aşkbazlık eden de o mahbûb-i hakiki ve IA٠ yezâlidir.

ALLAHA MENSUB AKIL KUŞLARINDAKİ KANADLARIN SIFATI. Cenâb-ı Mevlânâ, bahsetmekte olduğu tûti hikâyesi dolayısiyle insanlardaki aklı kuşa ve onların idrâkâtını kanada teşbih ediyor. Yâ ni bir kuşun uçabilmesi kanadına göre oiduğu, meselâ bir tavukla oir kartalın uçması arasında fark bulunduğu gibi, ancak sathı idrâk edebilen bir akıl ile derinliğe nüfuz eyleyen bir akıl arasında küllt !ark olacağını ifâde buyuruyor.

1576

- y <!?'—،‫ )؛‬j '.- J * ٠•‫؛‬٠

■>y j ‫؛‬، j * ٠ £ ١jj—١ y KıSSa-i TûTi-i cân z’in-sân büved, Kü keşi k’û mahrem-i murgan büved.

•Can tüti‫؛‬Hnin kıssası da böyledir. Fakat kuşların mahremi ola bilecek kimse nerede?.

Yâni bahsedilen tûtlnin, kafeste mahbûs olup kurtulmak iste­ diği gibi, ruh da beden kafesinden kurtulabilmek için çırpınır, du ٠ rur. Ruha âşinâ bir zât olsa, rûhun sıkıntısını anlar.

‫ ﺍ‬: ٠‫ﺍ; ﺍﺍ‬

‫ د ت‬٠‫م آ‬٠‫ﻻ ﺀ ل د ك د;ا‬ ‫ ﺩﺕ‬٠٠‫ ﺍ ﺩﺭﻭ ﻯ ﺧ ﺎ ﻭ ﺯﺍ‬/ ‫ﺍ ﺩ‬

Lâ-mekâni nî ki der-fehm âyedet.

Her demi der.vey Hayâli zâyedet.

٠٥ İâmekân‫ ؛‬senin fehmine girecek, her ân sende bir hayâl tevliri edecek bir çey değildir».

1584

‫او‬٢‫ﻛﺎف در ك‬٠‫ن و ﻻ‬C ‫ﺑﻞ‬ ‫ﺟﻮ‬

‫ﺑﻬﺬق ﺟﺎو‬

f C ‫ﺀﻣ ﺠﻮدد‬

Bel mekân û lâ-mekân der hukm-i û, Hem-‫ ؟‬u der hukm-î blhişti ‫؟‬âr cû.

«Belki mekân da, İâmekânda o İâmekân olan Allahın hükmün(ledlr. Çenetteki dört nehir cennetin hükmünde olduğu gibi».

1585

‫ب‬

‫ف‬٠‫ وا ؛ ذ‬٠‫ﺀﻟﻢ ال‬١‫و ﻟ ﺬ‬

;

Şerh-i in kûteh kün ‫ ة‬ruH z’in bl-tâb.

Dem me-zen v'Allâhu a’lem bl-’S-Savâb. «،Bunun şerhini kısa kes ve bu balısi değiştir kl doğrtisunu bilen Allahtır».

Burada Cenâb-1 Pir nefsine hitâb buyuruyor.

1588

‫اﻧﻰ‬:-‫ذل‬٠ ‫ا>ﻝ‬٧ ٠‫وى ر ﺀ‬-

Bâz ml-gerdlm mâ ey dûstân.

Sûy-i murg ü tâc‫؛‬r-i hindustân.

«Ey dostlar! tûtî kuşıı ile Hlnd tâclrlnln hikâyesine dön.üyoru? n

1:>‫؛ر‬1‫ل‬

‫ ا ى ﺣﺪق‬٣ ‫ﺀا‬٠‫ا‬

‫ آ‬٠‫ﻳﺸﻜﺮﻧﻰك‬

Zellet-i ‫ ﻵ‬bih zi-Tâat nezd-i haK, P‫؛‬ş-i küfreş kiihne îmân hâ-yi HalK. -Onun zelJcsi neztl-J İlâhîde ta'atten makbuldür. Onun küfrüne I.isbetic halkm îmânı eskîpüskü ka!،r».

Yâni, ondan bir kabahat zuhûru ve küfür sudûnı farzedilse Al Uıh indinde makbul olur. ‫؛‬brâhim Aleyhisselamm putları kırıp baltayı büyük putun boy u n a asması ve: «Bunları kim yaptı?, diyenlere yapmı.

I‫؛‬nnlı. demesi gibi.

1501

‫ﺗﻚ‬٠‫ﻫ ﺮ د ر اودا‬ ‫اس‬٠‫ﺍﺝ ذ‬٠‫ﺩ‬٠ •V ‫ﺶ‬ ‫ﺍﺟ‬٠‫ﴎ‬ ‫ﺭ‬ ‫' ﺝ ﺀ ﺹ‬/ ‫ﻉ‬

Her demi ûrâ yeki mi'râc-1 Hass, Ber-ser-î tâceş nihed Sad tâc-1 HâSS. «Her ân onun i‫؛؟‬n husü'sî b‫؛‬r mi’râc vardır. Başındaki velâyet :,..cinin tepesine Allah yüzlere, tac vaz’eyler*.

Yâni: *Kadr’i ma'nevJsini anbeân artınr..

1582 ‫ﱏ‬ ‫ﰷ‬ ٠ ‫ﻻ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻥﺩ‬ '‫ﻭﺝ‬ ١ ‫ﺫ‬ '‫ﺎ‬ ‫ﺣ‬ ‫ﺵﺭ‬ ‫ﺭﺁ‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻣ‬

‫ﻛﺎﻟﻰ ﻓﻮ ق و ﺀم ا د ﻛﺎﻧ ﻰ‬٠‫ﻻ‬

surete ‫ ؟‬ber-Hâk u cân der-lâ-mekân kâ-mekâni fevK-î vehm.1 sâ-likân.

«Onun sureti, yâni cismâniyyetl toprakta, rûhâniyyeti ise lâme■ karıdadır. Fakat herkesin tahayyül edebileceği gibi değil, sâliklerin fohminin de fevkinde l‫؟؛‬٣ !‫؛؛‬mekândadır».

1

1500

TûTiî z’âh TüTiyân lerzid bes. Ûftâd û mürd bi-gsisteş nefes.

«O ،âtilerden biri bir çok titredikten sonra düşüp öldü ve nefe­ si kesildi».

1591 ٠f >

١» ٠

Xİ

j ٠’١٠. ji]١a ٠ ^o ‫؛‬،١٠j ^ < r

Şüd peşimân Hâce ez-göft-i Haber, G٥ft reftem der-helâk-i cân-ver.

«Tacir söylediğine pişman oldu. Bir zirûhun ölmesine sebeb ol­ dum dedi».

1592 wi-l* yİ0^٠٠I ١, ^ ١—١^i

٠

٠>

i ،>٠١

tn meğer Hişest bâ-ân TuTiyek. İn meğer dû cism bûd u rûh-i yek. «İhtimâl, bu tüt‫؛‬, bizim tûtîcağızın aknbâsındandır. Gûlibâ iki ı ismin ruhu bir».

1593

İn çirâ kerdem çirâ dâdempeyâm, SûHtem bî-cârerâ z’in göft-i Hâm.

«Bunu ne diye yaptım, niçin haber verdim de bu ma’nâsız söy­ bir bîçâreyi yaktım, dedi.

le n işim le

807

«TÂCİRİN KIRDA HlND TÛTİLERİNt GÖRMESt VE TOT.SİNJN HABERlNt ONLARA BİLDlRMESt.

K E N D l

،587

‫ﻟﻼﻡ‬ f t

‫ﻝ‬

‫ﺍ‬j

‫ﺭﻭ ﺍ;ﺭﻣﺄﻟﺪ‬

‫ ﻟ ﺮ اذوى‬٠ ‫ ر ى‬- ‫ﻛ ﻞ ر ا د‬

Merd-İ bâzergân pezireft In kelâm.

K'û resâned sûy -٤ cins ez-vey selâm.

«Tâclr. tutlnin selâmını götürmek ve sözlerini hemcinslerine bil dirmek temennisini kabul eyledi..

1588

‫ﺩ‬.‫ ﺕ' ﱏﺭ‬٠‫ﺑﺮ ﰻ "ﻭﺍ ﻟﻌﺎﻯ ﻓ ﺪ‬

‫ د‬٠‫ ﺟﺬ ى د‬٠‫ر‬

‘ ‫د ; ﺑ ﺎ ؛ﻧﻰﺀذ‬

Çun.ki tâ aKKU-yl hindistân resid, Der.beyâbân TuTil ‫ ؟‬endi b‫؛‬-did.

"Aksây-ı Hinde vâsıl olunca beyabanda bir ka‫ ؟‬tuti gördü».

1589

‫و ا ز داد‬

‫ ﺑ ﺪ ﺑ ﻰ‬٧

j

‫ د‬١‫ اذ ت ا ز د‬٠‫ م و آ ن ا‬٦‫ا‬

>

‫آن‬

Merk^b Istânld pes âvâz dâd.

An selâm û ân emânet bâz dâd.

«Atini durdurclu ve seslenerek tutlsinin selâm ve kelâmını 0 tutilere teblig eyledi».

806

،،/. dokuz bozumdu ،'. ‫ ا‬1٠‫ اا‬1٠‫ اا‬ki bir sözü» düşünülerek soyle .,İ ihtar eder. Hususiyle sohbet meclislerinde alıngan ve asa «،،٠1 klıesoler bulunursa o gibiler, sözün medlulü kendilerine te'alluk Ih etmesin sinirlenirler ve müteessir olurlar. Âdeta İçine ateş düs Nv |>:ımuk balyasına dönerler. Aile kavgalarından tutun da kanlı tmıebClere kadar, pek çogunun, böyle bir sözden vukü'a geldiğini ‫' ااا‬.iniz

١‫ ﻻااا‬Hazret-، Mevianâ buyuruyor ki ‫؛‬ 1597 ‫ ﺣ ﺪ‬١‫ﻃﺎﻟﻢ آف ﻧﻮﻣﻰ م ﺑ ﺬ د د‬ ‫ و ﺧ ﺪ‬- ‫ذ'ف ﺳﺨﻬﺎ ﺀ\ﺛﻰر‬

zalim an Kavmi ki çeşmân dUHtend, z'ân sUHanha aiemira sUHtend.

1.11

.(‫؛‬özünü kapayıp arzını açan ve sözleriyle alem‫ ؛‬fitne ateşine ya şahıslar zâlimdirler..

1598

‫و راذ ﻛ ﻨ ﺪ‬٠‫ ﻵ ن‬- ‫ ف‬١‫ﺀااىو‬ ‫را خ ;ا ﻓ ﻤ ﺬ د‬٠‫دوﻣﺎز ر د‬

.Âlemîrâ yek suHan virân kUned Rütehân-J mUrderâ ‫؟‬.İrân kUned Bir söz bir âlemi harâb e tti^ gibi ölü. yâni korkak tilkilere de. ٠‫ ا‬١‫ ؟ ااااا‬ecâ.at.ve kuvveti verir,.

1599

‫ﺍ‬

‫ﺫﻡ‬٠ ‫ﻯﺍ‬٠‫ ﺀ؛‬٠‫ﺲ‬

‫ﺟ‬

Cânhâ der aSl-٤Hod İsi^iemeııd Yek zemân zaHmend u gahı !nerhemt.fl،‫؛‬ .Ruhlar, asıllan itibariyle ٠sa nefeslidırleı Bir zaman vaıa >a ٠،،» «Ja merhem olurlar» Y٥n١, ruhlar. âleın -1 eı٦ ah ٠a bulunduk..!!, 'iade. .«1 V(. 1 ) 1 ١ l'UI.r. ş i a r ı n sâfiyyetı. Hazret ' )sânın nefesi gibi ılu dr.'ie،. ،5 2

«01.

Tâcirin bu sUretJe hayıflanmasından dolay. Cenâb-1 Pir Efoıiî'.J ‫؛‬r،ız, boşboğazlığın mazarratından bahse §urü' ile buyuruyor ki ‫ل ؛‬ 1594 ‫ب‬

‫ ﻧ ﺬ‬٠‫ ﻣﺂ‬٠‫ﺑﻮف ذ ق و‬٠‫ان ﻧﺎن‬

‫ د ازن اﻧﻰ ﺑﻮﻧﻰ ا ﻧ ﺜ ﻴ ﺖ‬٠‫و آ ﺑ ﻪ د‬

fn zeban ‫ ؟‬un seng u hem âhen ٠ve‫ ؟‬ist ٠ v'an ‫ ؟‬.،i bi-ched ez-zeban ateşls Bu dil* ‫ ؟‬akmak demiri ve ‫ ؟‬akmak taşı gibidir. Dilden sıçrayan, ‫ا‬ y â n i lisâ n ın te k e llü m e ttlg l de a te ‫ ؟‬m is â lid ir ».

1595

‫ ا ل‬/ ‫ م‬٠ ;‫ﻧ ﻚ و آد ز را رﻧ ﻰ‬‫ ذد و ى ﻻ د‬١٠‫ ﻧﻮو ى ﺻ ﺪ ك‬٠‫ك‬

Seng u ahenra me-zen ber hem güzâf, Geh zi-rûy-1 naKl u geh ez-rûy-i laf.

«Ba’zan nakl suretiyle, ba’zan da İâf-J güzâf yoluyla o demiri ٠٠ ‫ل‬ taşı birbirine vurma».

1598

‫و‬١‫و ﺳﻬﺰ‬-‫ ر‬٠ ‫ ; و‬. . . . ( ‫زادة او‬ ‫ ن اﻳﺘﺪ ﺛ ﺮ او‬٠‫إﻧﻰ ﺳﻪ ج‬٠ ‫در‬

Z’ân-ki tarikest u her-sû penbe-zar.

Der.mlyanl penbe ‫؟‬un Ufted şerar. «Çünkü her taraf karanlık ve pamukluktur. Bu pamuğun l‫؟‬،n٠ kıvılcım düşünce nasıl olur».

Yânî. insanların dili ‫؟‬akmak taşı ile demir gibidir. KonUşması. ‫ا ﺀ‬ ‫ ؟‬akmaktan fırlayan kıvılcımları andmr. Etraf ise pamukçu maftn zasma. belki de pamuk tarlasına benzer. Bir kıvılcım, bir mağazayı, bir tarlayı yakar, kül .eder Bunun gibi ba'zan bir söz, bir fitne a،« î ‫؛‬n‫؛‬n parlamasına, kavga, ihtilal ve muharebe vukû'ıına bile sebeb o ’ur Onun i‫؛؟‬n insan bir şey nakledeceği, yâhud bir söz söyliyecrftl ‫ا‬ zumnn ihtiyatlı davranmalıdır

‫ ﺍﺍ‬٠ p e y g a m b e r i n

‫ا‬٠٠‘ ç ı k a m ٠٠„ I ‫ا‬. , ç o l u k 111

p e y K .،،ıu

ıy a c a ğ ı, ‫؟‬o c u k

١٠٠' i

b ilin i) !'

s â h lb l

‫ ' ﺍ‬1‫ ﺍ ﺃ ﺍ ﺍ‬، 1،1‫ﻑ‬

b e ra b e r

y iy e c e ğ i,

o la c a g ı

İ ç e c e ğ i,

b e y â n

U 'b i'u ، g iy in ip

‫ﺇ‬

‫ﺍﺍﺍﺍ‬

b e ş e r iy y o

k a p a n a c a ğ ı:

.1 ‫ ﺃﺍ ﺍﺍ‬t e f s i r i l e c e v d b

١

b u y u r u lm u p tu .

H a z r e t - ‫ ؛‬M e v lâ n A , b u İ 'tir â z a Ş e y b A t t a r k u d d is e s i r r u h U n u n ، 1

، ,' ‫؛‬

v e r iy o r . B e y ti v e t e f s ir in i ö ğ r e n m e d e n

b il-

evvol

‫ﺍﺍ‬١ .٠ ‫ﺍﺁ‬٠ ‫ﺍ‬-‫ ﺇ‬Ş e y h h a k k ı n d a m u h t a s a r c a m a ' l û m â t e d i n e l i m , ( ‫ﺀ‬٠ ‫ ﺍ‬,-'‫ ﺍ ﺍ‬. ‫؛‬

p e d e r in in

» d ilin d ir .

‫ا|اا‬

A tta r , N ip a b u r lu d u r .

'e n â b - ı

Ş e yh

513

a d i J b r â h im . ş e y h in

P e d e r i J b r â h im . Ş e y h

A tta r d a

in tis â b

ile

d o ğ m u ş tu r . is m i M e h -

K u tb id d in H a y d a r ın

g e n ç liğ in d e o n u n

..y t ı

tâ r ih in d e

k ü n y e s i E b U T â lib , lâ k a b ı

sey r

F er‫؛‬

d e r v iş le r in d e n

s o h b e t in d e b u lu n m u ş tu r . S o n r a

ü

s U lû k

g ö r d ü . H ic a z a

g id ip

b ir

‫ ﺍ ﺍ‬٠‫ﺍ‬٠ ، ı r o f â i l e g ö r ü ş t ü . D ö n ü ş t e t e ' l î f v e i r ş â d i l e m e ş g û l o l d u . M u ' a z .« 1 1 1

d iv â n ı

‫ﺍﺍ‬I'١ I in in ‫؛‬

4 0 .0 0 b e y i t t i r . Ş â i r m a n z u m e l e r i d e h i s â b a k a t i l ı n c a Şİ' 100 000 b ^ t i g e ç i y o ı m u ş . T U r k l y e d e İ n t i ş â r e t m i ş

ip e n d n d m e j s iy le

la n la r

t .ııı.ın e le r i

(M a n tık u tta y r ,

ıd ır . i k i s i n i n

de

m anzûm

v a r ö ır .

I la z r e t-i Ş e y h 6 2 7 t â r ih in d e p e h id e n ir t lh a i e t t i. C e n g iz - i h u n r iz in .u lu la r ı ‫ ﺍﺍﺍﺍﺍ‬II d a

A s y a y ı. b ilh a s s a T ü r k m e m le k e t le r in ، y a k ıp y ık a r k e n İ s tilâ e t m iş , o r d u

e fr a d ın d a n

N ip a

b ir m o g o l. Ş e y h i e s ir a lm ış tı

* in d is in i k u r ta r m a k İ ç in M o g o la b ir ‫ ؟‬o k p a r a t e k lif e tt ile r , ^ y h — B u , b e n im

k ıy m e tim

is e :

d e g d d ir . d iy e r e k M o g o lu n h ı r s ı n ı a r tır ı-

،O ld u . S o n r a b i r i : Sana

b ir t o r b a s a m a n v e r e y im

de şu

İ h tiy â r ı b a n a

s a t d e d i.

٠ov،ı‫؛‬ — Şimdi kıymetimi buldum, ver, deyince Moğol, kızdı. Beni o ka

٠Ur paradan mührüm ettin diyerek hazreti şehid etti. Rahmetullâhi ٠|oyh. Şeyhin şu hareketinden maksadı: Hem nefsinj küçültmek, hem ı١a şehâdet mertebesine ermekti. Şehâdeti zamânında yüz yaşını geç ...İşti. Türbesi CŞâdbâh) kasabasının hâricinde olub hâlen ziyâret. l.h imiş.

H a z r e t-i M e v lâ n â ' ır a d a , Ş e y h

A t t a r ile

ç o c u k k e n , p e d e r iy le gö rü şm ü ş v e

yİ C e n â b - ı P i r e h e d i y y e hana â r te v e c c ü h Ur da

ş â i r i d i .»

b e r â b e r N iş a p u r a g e ld iğ i e s e r le r in d e n

(E sr a m ftm o l

M e v l e l ’â r İ f î n İ n ‫ • ؛‬Ş i ’i r

s ö y le m e k te n

e tm e z . Y ü z a s ır d a m is li g e lm e y e c e k b e y ti C e n â b -ı A tta n n

« F e r îd ü d d in -i ،ftlıib is in . T o p r a k .ö r e ğ in d e n

e tm iş t i.

Şeyh

k a n la r

A tta r

K u d d is e

ü stü n d e k a n g id e r e k

s i r r u h u ’n u n ‫؛‬

ye, yân i

m ücâhede

o la n

Şeyh

At

y ü k s e k liğ in e ş â h id d ir .

«E y

g â fil;

k e n d in i h â k s â r

e y le .

B ü y ü k le r i

sen ederek

de

n e fis ve

k e n d in e

k ıy â s e t m e . Z ir a b ir v e li , z e h ir d e y e s e , o z e h ir b â l o lu r , b u y u r m u ş ١u r ٠ b e y t i n i n E n b iy â n n

te fs ir i: m u ’c i z â t ı g i b i e v l i y â n ı n

da

k e r â m â t ı h a k t ı r v e İ â z im R ii

k u d r e ti h â iz d i. F a k a t b u â le m e g e lip

de

'٠e ، - i a s l i y e l e r i b a k i o l d u k ç a m e r h e m

g i b i , b e ş e r r i y y e t t a b i ' a t j g ttl

yahud ‫؛‬.

te 'a llu k

e d in c o .

‫ ﻷﺳﻤﺄهﺀ‬٠‫ ا‬Agelhus 6٩ ‫ ؛‬s ٤‫ج‬::‫ث‬6‫ﺀت‬١ ‫ ; | ؟‬٥k t

oalnce ‫ ؛‬e yara gibi onu

te d e n e

ve mecUsi yapar.. Hadisinde de ٠ '/

h ır is tiy a n

v a rd ır.

buna

،٠ ٥ ٠

1600

٠ G er

h ic â b

e z .c â n h â

b e r .H â s t i,

G . f t h e r c â n i M e s ih â s â s ti.'

•Eğer canlardaki gaflet-i beşeriyye a s l i y y e a v d e t etmiş olsaydı, h e r c a n i ç i n

p erd esi

kalkmış ve saf٠٠| .

M e s ih g ib id ir d e n il e b il ir .، ]

P i r - i d e s t g i r E f e n d i m i z , b u r a d a b i r m u k a d d e r ٠١| ■ le c e v a b v e r i y o r , M -e s e lâ b ir i ç ı k a r d a , k e n d i s i n i n s a b ı r v e k a n â a t . . . ١ ‫ ؛‬iy e s in e k a r ş ı:

•Y â

M e v lâ n â ;

]F a k a t e v l i y a v e e n b i y â çocuk

s â h ib i o lu r d u . B iz d e

N ite k im

b iz i h u z û z â t t a n

m e n ’e t m e k

is t iy o r .....

d a y e r v e iç e r d i. Y ü r ü r , g e z e r , e v le n ir . o n la r g ib i y a p s a k

n e lâ z ım

g e lir .

dc٠r , |

M e k k e m ü ş r ik le r i ‫؛‬

١ <‫؛‬١»

j

٠i l

٠3 & ٠١

٦^ ‫ ؛‬j

£ ‫ ) ؛‬٠( ‫; ؛‬

jC

I

Y â n i : «Bu, nasıl peygamber oluyor ki yiyor, çarşıda, pazarda zıp dolaşıyor4*, d e m i ş l e r d i d e R â d s û r e s i n d e k i :

Û

i j 'j i 3 ‫؛‬

J j '3

1

Yâni: «Habibim; senden evvel de bir takım peygamber g۵nd٠|٠١ miş, onlara da zevceler ve çocuklar vermiştik45.. Âyeti nâzil ol m « (4 2 ) (4 3 )

S U re i

Süre،

F u rk a n : R a d : 38.

7.

).،..İ K u r la y u ğ u r u l m u ş l u r . t l . y o ı «١k k ı z c a ğ ı z a b u l g u r p i l â v ı y e d i r m i ş v o . ‫؛‬ı m ı u n e s e b e b o l m u ş t u . I l ı m a t e v e k k ü l d e n i l m e z , c e h â l e t , d a h a d o ğ -

٠.. m i

h a m a k a t d e n ir .

E v e t.

N ö b e tle r g e ç ir e n

ti h a s t a l ı k y o k o l d u lı

ıl o

b ir h a s t a y a

m u o adam

p e r h iz e ttir ir le r . N ö b e t g e ç ­

is t e d iğ in i y iy e b ilir . îş t e a v a m d a n

b ir v e li a r a s ın d a k i fa r k : B ir in in

.h ii M dır. B i r h a s t a n ı n

b ir s a ğ la m a

h a sta ,

d iğ e r in in

a fiy e tte

n e f s in i k ıy â s e t m e s i h e la k

bi o l-

o lm a s ı

■ı. nı.'ktir.

1603

‫ ﻣ ﻔ ﺮ ﻙ ﺍﻯ ﻃﺎﺏ ﺟﺮﻯ‬٠ ‫'؟ﻧﺖ‬.

‫ﻫﺎى ﻛ ﻦ ا و ج ﻃ ﻮ ف ر ى‬ G O ft P e y g a m b e r k i e y

T â lib

c o r i.

H â n m e - k ü n b â - h l ç m a T lU b i m e - r l. .P e y g a m b e r A le y h is s e la m

b u y u r m u ş t u r k i: E y c e s U r t â l ib :

m a t-

lo l.ly y e t d e r e c e s in e v â s ı l o la n la r la I n â d a v e id d iâ y a k a lk ış m a » .

1604

‫ ﻏ ﺮ و د ﺑ ﺖ د دآ ش ر د‬y ‫در‬

‫ﻳﻢ ﺷﻮ‬٠‫وﻓﺖ ; وا ش اول ا ر‬ D e r -tu n im r U d is t d e r - â t e ş m e - r e v .

R ‫ﺝ‬f t H â h i e v v e l i b r â h i m

şev ,

. S e n d e N e m r u t l u k t a b i ’a t l v a r d ı r , o n u n İ ç i n a t e ş e g i r m e , g i r m e k ille r s e n

e v v e lâ

ib r â h im

o l» .

S e y r v e s u lu k t a b u lu n a n la r y a t â lib , y â h u d m a t lû b o lu r la r . T â lib h e n ü z s ü lû k a b a ş la y a n la r , m a tlU b o la n la r d a s ü lû k ü n ü

.ila n la r

iı il ş , f e n â

ve

،a lık la r d a n ‫ﺍﺍ‬ı. lı e ilil

t le

b e k a m e r to b e s in e y e t iş m iş

k u r t u lm u ş , â fiy e t-1

k â m ile

d e r e c e s in i b u lm u ş la r . O n la r a

m a ’n e n h a s t a v e t e d â v i y e m t ı h t â c b i r h â l d e b u l u n a n

o n la r ı

ta k lid e

N 'in r u d lu k

k a lk ış m a m a la r ı lâ z ım d ır . Ç ü n k ü

d u y g u la r ı

I ılıııa s ı, o n u n

tu tu şu p

oJan

k im s e n in

H a z r e t-i

I .illim

k a lb in d e

İb râ h îm

g ib i

tâ llb le h o n iiz a te şe

a.

y a n m a s ı n e t i c e s i n i v e r ir .

M a 'lâ m d u r k i. e s k i B â b il h ü k ü m d a r la r ın a I lım la r d a n b ir i —

b itir -

o la n la r d ır k i, m a 'n e v l h a s -

k i h a n g is i o ld u ğ u

A le y h is s e lâ m ı a te ş e

a ttır m ış :

m a .lü m

(N sm r u d )

d e ğ ild ir -

d e n llittll.

H a zro tl hv

ül.i’tİkattır. Buna dâir târih, bir vak'a arzedeylm s،dd‫؛‬k-i ekber I I diyallâhü anh Efendimizin hilâfetinde idi. ،Menâzire) dev)j|،,٠، | pa^tahtı .la n (HireJ şehrî Hâlid bin'il-Veild radiyallâhu anh ٢‫| ص اا‬ SI tarafından muhâsara edilmişti. Orada oturan ve bir pir-i f â n i ‫ﻻ‬1| ‫ا‬ meşhûr (AbdulmesihJ Hâlidin huzUruna geldi. Verilecek cizy en . kabülünü recâ etti. Hâlid bu recâyı kabul eyledi. Abdulmesihin i runda bir hizmetçi vardı ki ehnde bir şey tutuyordu. Hâhd onun 1 ‫ا‬ olduğunu sordu. Abdulmesih ‫؛‬ — z‫ ؛‬hir ۶ r ٠^ ‫ ؛‬er ckye teM^ini ^ jb u l etmejrecek 0 İsay٩ n yiyjl mtihar edecektim, beni gönderenlerin yanma‫ ؟‬mUvaffaklyetsizhi^ dönmeyecektim, dedi.

Hâlid zehiri istedi, avucuna boşalttı. *Bismillâh. diyerek ağzın, atfa. Başkalan İçin öldürücü zehir olan 0 madde, Hâlide bir şey y،،p٠ madı. Bu kerâmet de halkın müslümanlığa meyline sel^b oldu, Hazret.i Mevl&nâ, Şeyh Attann beytimi tefsire şurU' ile d،yoı ki. '

‫ﺍ‬

" .1

: ‫ دارد ا ن زال‬٠ ‫ ا » ى دﻧ ﺮا‬٠ ‫ﺣﻮرد ا و ز ر ة; ل واﻋﻴﺎن‬

f

Sâhib-Î dilrâ ne-dâred in ziyân.

Ger Hored û zehr-i Kâtîlrâ İyân.

«Bir veli, apâşikâre zehir yese de ona zarar vermez..

Nakledilen târihi vak'a gibi.

1602

‫ﻝ ا ل وز;ﺀز د ن‬

‫ذاﻟﻜﺎ‬

‫ﺗﺎن ن \ل‬٠ ‫■ ﻃ ﺎ ل س(ا ن‬

z'an-k‫ ؛‬Sihhat yâft v'ez-perhiz rest, Tâlib-Î miskin miyân-1 teb derest. »Çünkü o veli-1 kâmü Sihhat bulmu‫ ؟‬ve perhizden kurtulnm. ise Sitma nöbetleri arasındadır».

M alûmdur ki bir adam hastalandığı, nöbet ateşleri İçinde y،111.1٠٠ ğı şırada ona perhiz ettirirler. Sütten, yo^ırttan başka bir şey V.‫ ؛‬i mezler. Zira yiyecek olursa ateş artar, hel.e tifo gibi ١3a‘zı mühim 1‫► ا ا أ‬ talıklarda yemek yemek hastayı alıp götUrtir. Can boğazdan ‫ﺀ‬:‫ﺃ‬1‫ا ﺀﺍ‬ derler. D o l d u r amma, ba'zan da can boğazdan gider.

H a^u tlu Teirfik efendi isminde biri vardı. Bunun tifoya tutul»! mu? kızına hekim şiddetli perhiz tavsiye etmi‫ ؟‬iken‫« ؛‬Onun mayı٠٩ ‫ا‬ tur. Bîçâre t i

Denize glrmok vo dıılrımk ^upJıesiz tehlikeli vo zararlı bir harek.ılir. Husûsiyle Basra körfezlndo ve Hınd denizindo dolaşan müthiş k،١l>ı>k balıklarına yeni olmak tehlikesi vardır. Fakat inci avcıları iyi ‫ﺀ‬،،, in e k bilirler. Senelerce dalıp çıktıkları İçin inci avuaa alışmışlar٠-٠, liunun İ‫ ؟‬in o tehlikeli hareketlerinden menfeat husüle gelir. A٠٠1111 bir adam ise bunu yapmaya kalkacak olursa, ya dalgalar ara. ‫ ﺍ ﺍ ﺍ ﺍ‬1‫ ﺃﻝ‬b o ğ u l u r , yâhud kopek balıklannca yutulur. H ûl^a: acemi olan... nıa'nâ denizinin dalgıcı bulunan, salâhiyeti! zevatm harekâtım ı . k lı d e kalkışmamalıdırlar.

1607 ‫ ;ﺩ ﺯﺭ ﺩ ﺭ ﺩ‬٠‫ ﺧﺎﻟﱦ‬/ ‫ﻛ ﺮ‬ ‫ ﺯ ﺛ ﻮ ﺩ‬-‫ﺍ ﺽ ﺍﻭ ﺫﻭ ﺭﺩ ﻏﺎ ﻡ‬٠

Kâm iî ger Hâk glred zer ‫ ؟‬,eved NâKiS er zer buı^ Hâkister ‫ ؟‬.eved B. ‫؛‬r kâmil, topragı tutacak olurea altm olur. Nâkıs bir kimse ٠‫ااا‬III götürse kül hâline gelir., 1608

Çun Kâbûl-i haK büved ân merd-i râst, Dest-i û der-kârhâ dest-ı Hudâst.

«O müştekim zât, Allahın makbulü olduğundan iş görmek hu­ lûsunda onun eli, Allahın eli mesabesindedir., Cenâb-ı Hak makbul kullarından ba’zılanna fevkal’âde ve i cazkâr bir kuvvet verir. Onlar da o kuvvetle yine îrâde-i İlâhiyye ile ı.ısarrufta bulunurlar. Şu hâlde onların kuvveti Allahın kuvvet ve kudreti demek olur. Lâteşbih bir makinenin kuvveti, onu işleten şo­ förün kuvveti olduğu gibi. Aleyhisselâtü Vesselâm Efendimiz. Bedr gazasında bir avuç ufak çakıltaşı atmış, o taşlar karşıki safta bulu­ nan müşriklere isâbet eyliyerek onları sersem etmişti. Keza Hazret-i Ali Hayber karasının kapısını zorlayıp koparmış ve kalkan gibi elin­ de kullanmıştı. Nebi de, veli de, insan olmaları 1’tibâriyle ve beşeriyyet kuvvetiyle böyle işler göremezler. Fakat görmüşlerdi. Görmüş­ lerdi amma Allahın kuvvetiyle görmüşler, o anda Yed-i Kudretteki kuvvetin zuhûruna vâsıta olmuşlardı.

٠ '٠ >-/

Yâni: ٠Ey ateş‫ ؛‬îbrâhime karşı serin ve selâmet ol 44.. F ernını.

İlâhisi mu cibince o ateş Cenâb-ı Halilullâhı yakmamıştı. Şu mu'cize vâki, olmuştur. Vukû.una Kur’ân şehâdet ediyor. H١٠ müslüraanlara da ona inanmak düşüyor. Yalnız şu var ki. oraya N٠١ı . ıud ve ona tâbi olanlar girecek olsalardı girenlerin yanmış c e s o d l. bile kalmazdı. Çünkü onlarda İbrâhimlik değil Nemrudluk vardı, I 1605

٠

J ،‫ ;؛‬J J

٠. ٠‫؛‬

Çun nei sebbâh u ni deryâyiî. .Der-me.yefken Hlş ez-Hod-râyii

I

Mâdem kİ yüzgeç ve deniz mahlûku değilsm, reyine ve heve٠،١ı١٠. . kapılıp da kendin ‫ ؛‬.<denize atm a Selâmetle yüzebilmek için ya deniz hayvanlarından olmalı‫ ؛‬y، i hud gayet iyi yüzebilmen. İkisi de olmayınca yüzme hevesine kapılıp da denize atılan boğulur,

.

160

,٠ . ٠> Jj ٠ ١ /— /

A

y

J r ٠، r ، ) ; '

Û zi-Ka’r-i bahr gevher âvered, Ez-ziyânhâ sûd ber-ser âvered.

•Yüzmek bilen dalgıç denizin dibinden inci çıkarır ve zararlar.

dan fayda husûle getirir..

(44) 614

Sûre( Enbiya:

،9.

١‫ ﺁﺍ‬١١

‫ص د ﻋﺎق ﻋﻠﺖ ﻧ ﻮ د‬ ٠‫ﺀﻛﺖ‬٠٩»

‫ﻣﻐﺬ ﻧ ﻮ د‬ H er-çi

g ir e d

K u f r g.‫؛‬r e d

‫ﻟﻰ‬-‫ﻛﺬرﻣﺬدك‬

ille ti

ille t

b ile t u t s a

şeved .

k â m ili m ille t ‫ ؟‬e v e d .

« ille t li k im s e n e y i t u t s a o n a d a b u la ş ır , k â m il, k ü f r ü

>

m ille t v e

m ezheb

d a i l l e t o lu r . F a k a t b ir

0

h â li n i a lır » .

S â r i b ir h a s t a l ı ğ a m u b t e la o ia n . 'te m a s e t t ik le r in e m a r a z ı b u la j I ıt-ır .

N ite k im

b ir H a d ls -i

z a m lı k im s e d e n

de

S e r ifte :

ö y le k a ç .

« A r s la n d a n

n a s ıl

kaçam an

b u y u m lm u ş , H u z û r -1 N e b e v iy e

cüzg e le n

b ir c ü z z a m lıy a : « H a y d i g i t , s e n i n b i'a t in i k a b û l e t t i k , d e n i l e r e k y e d . ‫؛‬ a â d et

u z a tılm a m ış tı.

C tlZ Z A M : A l l a h

c ü m le y i m u h a fa z a

e ts in

m ü d h iç b ir h a s t a lık t ır

‫ (ﺍ‬i m ü b t e l a o l a n ı n v ü c u d u n d a y a r a l a r a ç ı l ı r . T ü r k ç e d e b u n a iik il l e t i )

d e n ilir . K e z â :

r lu g u n u z ş e h ir d e

bih-i P e y g a m biyy-i E k r e m

(m is k in -

« T a ’u n b u l u n a n b i r b e l d e y e g i r m e y i n , b u l u n -

zuhûr

edem e

oradan

ç ık m a y ın »

m e a lin d e

b ir ts n -

b e r i v a r d ır . T a b a b e tin b ild ir d iğ i h a s t a lık s ir a y e t in i. N eS a lla lia h U

A le y h i

V e s e lle m

de beyan

b u y u r m u ş t u r . 111.

n â e n a le y h o g ib i k im s e le r d e n b e lli e t m e y e c e k , h a tır la r m ı. g ö n ü lle r in i k ır m a y a c a k

sU r e tte

ç e k in m e k

‫؛‬- a k l a r , d e m e k , b i l m e m y in

e tm e k

lâ z ım d ır .

«B en

te m a s

e d e r im ,

A hah

a m m a A lla h 'ı, d e z e n f e k t e m e 'm u r lu g u n a t a ',

g ib i o lu r . V â k l'a C e n â b

-1

H a k , h â f ı z - 1 h a k i k i d i r . M a h iU

k â t ın ı S a v n -İ S a m a d â n is in d e b u lu n d u r u r . H a s t a lığ ın b u k a d a r ç o k lu g u n a r a g m e n y a ş a y ış ım ız o S a v n Y a h u d in in

şu

S a m a d â n in in te 's lr iy le d ir .

b ir i, H a z r e t - i A li K e r r e m a llâ h ü

l ı ı f z ı n a İ 'tim â d e d e r m is in ? » d in i

-1

dam dan

a ş a ğ ıy a

s a k la y a c a k

m i? »

d e m iş .

Ş â h -I

d iy e p e k â r if â n e b ir

v e r m iş .

E v e t ille t li b ir k im s e t e m â s

e tt iğ i ş a h ıs la r ı v e

L â k in b i r k â m il, k ü f r ü b i l e ih t i y â r e t s e a lır . M e s e lâ , a s h â b d iy a lla h ü b ası

« A lla h ın

d iy e s o r m u ş . E v e t c e v â b ın ı a lm c a : « K en -

a t. b a k a h m

v ilâ y e t H a z r e tle r i: « A lla h ı im t ih a n m i e d e c e ğ iz » cevâb

V e c h e 'y e :

-1

K iıâ m m

0

e ş y â y ı b u la ş tır ır .

k ü fü r , d in v e m e z h e b h â lin i

b ü y ü k le r in d e n

( A m m a r b in Y â s ir )

ra-

a n h , M e k k e d e h â m i s i z m u ’i n s i z b i r z â t IdJ. M ü ş r i k l e r , b a -

(Y â s ir i), a n a s ı

(S ü m e ğ e )

y i ş e h ld e t t ik t e n s o n r a o n u d a s ık ış -

t ır d ıla r . Z o r la , i ş k e n c e i l e k e l i m e - l k ü f r e

z o r la d ıla r . A m m a r o n la n n

e lle r in d e n k u r tu ld u k ta n s o n r a a ğ la y a a ğ la y a H u z û r -1 N e b e v iy e g e ld i ve

k e y f iy e t i a r z e tt i. C e n â b

-1

P eygam ber

A n m an

t e s e l l i e y l e d i . B a '-

%\٦

11,09 , ‫ ت ذ ﻃ ﺎ ؛— ن و د‬- ‫ ا ﺿ ﺮ د‬: ‫ س‬٠‫ث‬

‫ ﻫ ﺬ و ور‬٠ '‫ز دك ا د و دام زﻛﺎ‬ Desti naKiS dest-‫ ؛‬şeyTânest ü div. ‫ ﻫﻪ'ة‬-‫ ئ‬e٥der dâm-i teklifest u riv. .Kamil olmayan kimsenin eli, şeytânın eli demektir. Çünkü 0 „‫د ا‬ teklifi ve hilesi tuzagmdadır*.

Kemâl-İ ricale vasıl olamayanlar, şeytânın pençesinden yakaloı ٠٠،♦ kurtaramazlar. Onun verdiği vesvesenin, y a p t . İğvanın icra v a si،., olmaktan hali kalmazlar. Binaenaleyh 0 gibileri, şeytânın görür I zü. söyler dili ve tutar eli mesabesindedir, o halde bu misilli kimi seler, ekâbir-î ümmetle boy ölçüşmeye kalkışmamalı, onlara kıyft٠. nefs etmemelidir.

1610 J r ‫ •؛‬،.r^ ■‫؛‬

>))

^٥ ٠١. j J

*J

Jv>-

•^ ‫؛‬٠٠،٠٠■

Cehl âyed plş-i û dâniş şeved,

Cehl şud ilmi ki der-nâKiS reved.

٠Cehl, kâmilin huzuruna gelirse Uim olur. Fakat ilim bir nâkı٠ı١١ nezdine giderse cehle inkılâb eder».

Ma'rifete müte’allik bir mes’eleyi bilmeyen bir kimse, bir k٥n١٠. lin huzûruna gider de sorarsa o kâmilin İzâhiyle onun cehli ilim bı\l١٠ ni alır‫ ؛‬yâni bilmediğini öğrenir, câhil gelmişken âlim gider. Lâk،., böyle bir mes'ele, nâkıs bir şahsın yanında izah edilse herif anlay.»■ mayacağı için o ilim cehle inkilâp eder. Belki de herif yanlış anl.f ve anladım zanniyle o yanlış anlayışı ilim diye satmaya kalkar. Nok san ile kemâl arasında bilmemekle bilmek kadar fark vardır. Nitel: İt.

Cenabı Hak: Bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?» buyurmuştur ١٠١. elbette olmaz. .1 6

-SİHİRBAZLARIN HAZRET-، MÛSÂ’YA: NE BUYURURSUN. I.VVELA SEN Mİ ASANI ATARSIN‫ ؛‬YOKSA BİZ Mİ ATALIM? Dİ Yİ.

TA'ZİM GÖSTERMELERİ.

1613

‫ان‬.‫ د ا ﺀ ر ل ل‬٠‫د ﺀ‬

‫ را ن‬٠ ‫ﺀا‬

‫ﻵﺟﺎ‬: ‫ د ?اع;'ى‬٠‫ د‬٠‫ ر ى ئ‬J)T S â h ir â n ‫ ؟‬u n

d e r-a h d

m e ri

٠٤ f i r ' a v n - 1

k e rd e n d

lâ 'I n .

b a -M ü s !

b e - k ln .

«Sihirbazlar, Firavn-i İâ’inin zamânmda Mûsâ Aleyhisselâm ،1.

I:‫؛‬rdârâne mücâdeleye kalkıştılar«.

1614

. ' ‫ ا د‬٠‫ ل ' ء أ‬, ' ‫د ا ذ‬

Lik Mûsirâ muKaddem dâştend, Sâhirân ûrâ mUkerrem dâştend. .Lâkin H azretl MUsâyı takdim ve tekrlm ettiler».

1615 i/J

jT

‫ مف‬i .•‫ ﺋ ﺪ ش د‬. ‫؛ ﻛ ﻢ‬

‫ ﺭ ﺫ‬j C f ‫ ﺍ‬٠ ‫ ﺀ‬٠‫ ﺭ ﺧﻮﺍﻣﺬ‬٠ ;‫ﻡ‬ Z’an-ki goftende‫ ؟‬ki fermân ân-i tust.

Ger hemi-Hâhİ aSâ tu-'fken nuHust.

«Zira dediler w ! Ferman şenindir. Isters.en evvCla asânı sen at».

Kıssa ma'lUm. Müsâ Aleyhisselâmm gösterdiği mu'cizata karşı Fir'avn Aciz kalmıştı. Ne yapalım diye nedimeleriyle İstişâre etti ٠‫ أ‬١

،•emâ mecbur kalırsa y،ne söylemesine müsâade buyurdu. Kelime ٠ küfr telâffuzu gâvur olmayı İcab ederken. Hazret-1 Ammar gibi bu kâmilin onu yapmasiyle. dinde hususi müsd'ade şeklini aldı. Yine ٠v. hâb-ı kiramdan (Nu’aym bin Mes’üd-i Gatafâni) radiyallahiı anlı hak kında da böyie bir müsâ'ade vardır. Cenâu٠ı Nuaym, Hendek ga zâsı esnasında Huzûr-ı Nebeviye gelerek müslüman olmuştu. Bir hU met edip edemiyeceğini sordu. Kendisi, Medineyi muhâsara eden oı dunun erkdnmdan olduğu için, ordu ile (Beni Kureyza) Yahûdilo.ı araşma bir tefrika düşürmesinin büyük hizmet olacağı taraf ٠ı Risıi letten beyân buyuruldu. Nu'aym bunu yapmak için hakikat hilâli söz söylemek lâzım geldiğini arzetti. Resûlullah Efendimiz‫« ؛‬Muhârc be. düşmanı aldatmaktır, buyurarak onun aldanmasından istifâde demek olduğunu bildirdi ve böylece istediği gifti söz söylenmesine 1 zin verildi. Yalan söylemek haram olduğu hâlde Nu.aym gibi bir kâ­ milin onu. limaslahatin, ihtiyar etmesi sebebiyle, söylenmesine mu sa'ade olundu Nu'aym, Yahudilere gidip muhasara ordusundan rehin ıstemelo r. tavsiyesinde bulundu. Ordu •erkânına da‫« ؛‬Yahudiler, sizden ala cakları rehineleri Muhammede teslim edeceklermiş, sakın vermeyin, tenbihinde bulundu. Bu suretle müşriklerle Yahudilerin araları açıl dı.

Cenâb-ı Pir, şu beyânatından sonra diyor ki‫؛‬ 1612

—V .■*V. ٠J ‫؛‬

،£٠

£ Ey muri kerde piyâde bâ.süvâr, Ki ne-Hâhi bürd eknün pây dâr.

«Ey piyâde oldukları halde süvari ile inada ve yanşa kalkan‫ ؛‬bu yarışta başını kurtaramazsın, ayağını denk al».

Gayet yürük bir ata binmiş ve dört nala koşturmaya başlamış bir süvari tasavvur buyurun. Sonra takunyalı, yâhud nalçalı kunduralı bir piyadenin onunla yarışa giriştiğini gözönüne getirin. Yetişebil­ mesi kabil mi? Beş on dakika bile koşsa nihâyet geri kalır, koşmak­ ta devam ederse nefesi kesilir ve çatlar. İşte kâmillerle nâkıslann müsâbakaya çıkışması da bunun gibi­ dir. Bir adamın maddeten, ma'nen büyük olanlarla didişmeye ve boy ölçüşmeye kalkışmasının, mazarrat ve felâketini mu'cib olaca­ ğını, bahs dolayısiyle izah için Hazret-i Mevlânâ, Cenâb-ı Mûsâya karşı sihirbazların müsâbakaya ve imtihana girişmelerini nakledi١or.

J ٠- r

313

1-

>

/

I.ıın deyn.kler vo ıplor atmışlar, onlar da kıvranmaya vo yılan gibi .ölünmeye başlamışlardı. Sonra Emr-i İlâhi ile, Hazret-i Mûsâ asâ■mı almış, asa kocaman bir ejderhâ clup o iplerin ve deyncldorin hep.

■mi yutmuş meydanda bir şey bırakmamıştı. Sihirbazlar, bu hâlin un at ve ma'rifet değil, mu'cize olduğunu anladılar. Çünkü Hazı٠١t ı Mûsâ onlardan üstün bir sihirbaz olsaydı, hasımlarımn yaptıkı ın sihri iptâl edecek, iplerle d.yneklerin ne olduklarım meydana ..karacaktı. Sihirbazlar, bunun sihir ile yapılabileceğini biliyorlar­ dı Fakat öyle olmadı. Eserleri ibtâl edilmedi, külliyen ortadan kalk11 Binâenaleyh sihirbazlar, hâdisenin azamet-i i’câzı karşısında‫« ؛‬Biz Mûsânm ve Hârunun Rabbine imân ettik» diyerek secdeye kapandı­ lar. Bunun üzerine Fir.avn kızdı٠ ‫؛‬ — Mûsâ sizin büyüğünüz ve ustanızmış,, sihri size öğretmiş; di• vı.rek sihirbazların ellerini, ayaklarım kestirdi. Gövdelerini ağaç ٠allarına astırdı. Tabi İ onlar Öldüler. Fakat müşrik değil, mü'min ve •■ehid olarak öldüler. İşte Cenâb-ı Pir buyuruyor ki ‫« ؛‬Sihirbazların ellerinin ve ayak­ larının kesilmesi, Kelimullah ile imtihâna çıkışmalarından, mü’min .o şehid olarak ölmeleri de kendisine hürmet ve ta’zim göstermele­ rinden ileri gelmiştir».

Eshâb-ı kiramdan (Hakim bin Hizam) nâmında bir zât vardır.

Ilazret-i Hadicenin akrıbâsmdan bulunan bu sâhâbi, müslüman Ol­ madan evvel de hayr ve hasenâtta ١bulunur‫ ؛‬ezcümle babaları ta­ rafından diri diri defnedilecek çocukları satın alır, onlara bakar ve büyütürdü. Çünkü câhiliyye Arablannda, hususiyle (Ben! Temim) kabilesinde kız çocukları doğar doğmaz, yâhud yedi sekiz yaşına gi­ rince çöle götürüp bir çukura defnetmek âdet olmuştu.

(Hakim Din Hızâm) vakt-i câhilyiyotte yaptığı hayırların fayda­ sı olup olmayacağım Aleyhisselât Efendimizden sormuş, o hayırların kendisini İslâm’a şevketmiş olduğu cevâbını almıştı.

Demek ki büyüklere hürmet, hayır ve hasenât, her hâlde fâ’ilini boş bırakmıyor. Maddi ve manevi fâidebahş oluyor. Yine yukarıda­ ki beyitlerin izahına şüru’ ediliyor da deniliyor ki: 1G18 J ١u - ١ ١ ، J ‫ ؛‬s

‫؛‬t _V

٠ ١ ٠ ‫!؛‬

; ٠‫ ؛ ؛‬٠> ،‫ ؛‬T ١ y

LuKma vû nükt٠‫؛‬st kâmilrâ hâldi.

Tû nei kâmil me-Hor m ibâş iâl.

«Lokma da, nükte de kâmilç helaldir. Sen kâmil değilsin. Yeme ve dilsiz gibi cl, söyleme».

Müsâ ustad bir »،hlrbaz‫ ؛‬ona karşı biz do sdiirbuzlarımızı top :ayalim. Cevâbını vetriilor.

Fir'avn. Mısırdaki sihirbazları payitahtına topladı. Bunlar mey. dân-ı ma'rifete çıkınca Hazretl Mûsâya hürmet ve nezâket İbrâz ot. tiler, sen mi evvel hüner göstermek isterein, yoksa biz mi yapacağı, mızı yapalım? dediler. Bu vak'a Kur’ân -1 Kerimde ‫؟‬u sûretle hikâye ediliyor ‫؛‬ ‫ اﻧﺂﻛﻮﻧ ﻰاوﻓ ﺲ'ز‬٠‫اﻣﻮﻟﻰا*اا ﺗﻠﻖ وا‬ ‫اﺍﰎ ﻃﻨﻮﻥ‬٠ ١‫ى ﺍﻟﺬﻭ‬-‫ﻣﻤﻮ‬٠‫ةﻧﺎ‬ Yâtıi: Yâ k'lüsâ sen m‫ ؛‬asânı atarsın, yoksa ilk def’a biz mi atalım? dediler. Müsâ onlara dedi kl‫ ؛‬Siz atacağınızı atin 45-46.« Hazret-i Pir bu âyetin mealini şu beyt ile İfâde ediyor: 1616

‫ ى ا ر ا ن‬١ ‫ﻣ ﺪ ت د ﺍﻭﻝ ﺛﻂ‬ ‫ ﺍ ﱏ‬٠ ‫ﻫﺎ ﺭﺍ ﺩ ﺭ‬

‫ﻛﺮ‬٠ ‫ﺍﻥ‬

‫ \ ﻟ ﺪ‬٠‫ﺍ‬

GOft ni evvel §umâ ey sâhirân, Efkenid ân mekrhârâ der-miyân.

«Müsâ Aleyhisselam dedi kh Hayır... Ey sihirbazlar‫ ؛‬evvelâ siz mekirleri ortaya atin».

0

1617 ‫> ﺩ‬ ‫ ﺩ‬٠٠‫ﺭ‬

‫ ﻧ ﻐ ﺎ ﺭ ﺍ‬٠‫ﻥ ﻗﺪر ﺗ ﻎ' م ﺩ‬٠١

‫ان‬-‫ا‬٠ ‫ ﺕ ﻭ أا‬- ‫ﻛﺰ ﺭ ﻯ ﺁﻥ ﺩ‬

tn Kader ta’z‫؛‬m-i dînşânrâ Harid.

K'ez murl ân dest u pâhâşân burid

١Bu kadarcık ta'zim göstermeleri onlara din bahşetti. Fakat mu’ânede ve imtihana kalkışmaları, ellerini, ayaklarım kestirdi..

Sihirbazlar. Fir'avnin ve mısır halkının karşısında yere bir ta(451 Surel Dâhâ: 65.

46‫ )؛‬Sir e ‫ ؛‬Yunus: 80.

Yâni: Kur’an okunduğu vakit susun ve onu dinleyin ki böyle me.müldür"..

I Avet-i Kerimesine işâret buyuruluyor.

٠,ıiKiğmız takdirde Allahın rahmetine nâil olmanız

Deniliyor ki kâmil, meselâ dil gibidir ki söylemek, onun hakkı, lıuttâ vazifesidir. Nakıs da kulak gibidir ki, onun hakkı, hattâ vazl i‫ ■■؛‬dinlemektir. •Dil ile kulak birbirinin cinsi olmadığı gibi kâmil I il., nakıs da birbirinin misli değildir. Binâenaleyh nâkıs susmalı vo kninilin beyânâtım dinlemelidir. Çünkü insan, gözünden ziyâde ku mgıdan öğrenir, yâni görmekden ziyâde işitmekle ma’lûmat sâhibi Dikkat edilirse anlaşlır ki: 1620

Kûdek evvel çun bi-zâyed şir-nüş, Müddeti Hamûş bûd û cümle gûş. «Çocuk evvelâ süt emer ve bu hâlde bir müddet sükût eder, û ılr.til kulak kesilir..

1621 ،> > - ٠ ٠J

،>٠■?'١

J ١/ - ، . ، ، / . J -٧

/ ٠‫ ؛‬o‫؛‬.- 3١

Müddeti mî-bâyedeş leb dûHten, Ez-suHan tâ û suHan âmuHten. ..Ona bir müddet susmak ve söylenilen sözlerden lâkırdı öğren, inek lâzımdır». ı٠ 8) Sûrcl Araf: 204. " :‫؛‬: ٠

Şeyh AUar Hazretleri tefsir i z ? edilen beytinde ‫ ؛‬ly٥r‫ ؛‬u 1‫؛‬ ‫“؛‬£>■ gâfıl seO nefs sahibisin. Toprak ortasında kan yo. Yân! nefslı.ı nâksâr ederek ve yüreğinden kan giderek mUcâhede ve riyÂZÂ،،. bulun. Kendini ekabire kıyâs etme. Zira bir veli zehir de yese 0 .1^ bal gibi olur».

Hazret.! Mevlânâ da buyuruyor ki: Yemek de. söylemek de ka٩ mile helaldir, hattâ onun yemesi, senin-oruc tutmandan * . ben kâmil değilsin, .n u n İ‫ ؟‬in yemeyip nefs-i emmarenin şiddetin، açlığın te'siriyle tahfif etmelisin. Keza kamil söyler. Söyler amm. sözleri ayn-ı hikmet olur. Nitekim Kur'an -1 Kerim Nebiyyl E k r.^ SallallâhU Aleyhi Vesellem harkında ‫؛‬ ‫ و ا ﻻ د ر ا و ر‬٠‫ د ى ا ذ‬٠'‫إقﺀن ا‬٠:.‫ذا‬ Yâni: «Hazret-i Peygamber Aleyhisselâm hevâ ve heves şevki* le söz söylemez, söylediklerini kendinden uydurmaz, onun tebllft.li kendisine vâki’ olan vahyden başka bir şey değildir4’., buyuruyor،!

Onun gibi veresey-İ Muhammediye olan evliyâullah da ayn-ı llh٠ı٠،ı ve mahz-ı hikmet olan sözleri söyler. Sen ise onlar gibi olmadı، ٠|٠ için çalçenelik etmemelisin. «Mâlâya’niyyât ile, gevezelikle iştlftAİl bırakmak, klş.nin hüsnü edebi cümlesindendir. buyurulmuştur.

Mâlâya'niyyat nedir? Bir kimsenin aklının ermediği ve eroml. yeceği şeylere karışması, bilir bilmez ve anlar anlamaz, münâsebnUl iı münasebetsiz sözler söylemesi, haddini, mikdânm, vazifesini .٠٠ câvüz etmesidir.

1819

‫ل ﺟﻨ ﻰ‬

‫او دان‬

j

fy

‫ﺑﻮﻧﻰ‬

‫ ود اﻧﻀﻮا‬٠‫اﻓ ﻰ!ر‬- ;‫ﻣ ﻮ د ﻣ ﺎ‬

Çun tu güşi ٥ zeban nl c ‫؛‬,ns-i tû G ûşhâ^ haK b i-fe^ ü d anSitü .

«Sen kulaksın, yânı dinleyeceksin, O dildir, yâni s0yleyecek.tr Cenâb٠ı Hak, dinleyecek kulaklar için susun buyurmuştur.. (.7) Sûrei Necm : 3.4.

822

D i n l e m e k !( ’ 1‫ ( ﺍ‬، . ، 1 ‫ ﺍ ﺍ‬1‫ﺍ ﺍ ﺍ‬ .B i l m e k

in le y e n e

;B u s ö z l e r i d i n l e , i y i c e Sen

، ı..'.> ıt'i)m e i

d in le m e k

gerek

b e lle

d e c ır c ،r o tm e h o c a n ، d in le .

1624

' ‫ﺍﺭ‬٠‫ ﻡ ﺫﺻﺆ‬١٠ ٠‫ﻣﻊ‬٠٠ ‫ ﺍﻭﻝ‬C " i

‫ ﺳ ﻊ ا د وا‬٠‫رو‬١

3*‫ و ى ﻝ‬-

z ' a n - k ‫ ؛‬,e v v e l s ، m ' b â y e d .S û y - i Çünkü . ، . . ، ‫ ؛‬. , .» i n e

k e lâ m . k u la k

B ir e v i n

، ‫ ؟‬in

m a n T iK

e v v e lâ

y o lu n d a n

d â h ilin e

nuT K ra

e z -r e h -1 s e m '

d J n le m e

lâ z ım d ır .

en d erâ B in â e n a le y h

‫■؛‬:٠١'/.

g e l v e g ir

k a p ıs ın d a n

g ir ild ig i g ib i k e lâ m ın

h a r l m i n c ٠ ! ٠‫؛‬

٠٠" ، ' ‫ ؛‬m e k a p ı s ı n d a n g i r i l i r . O n u n İ ‫ ؟‬i n e v v e l â d i n l e y i p a n l a m a l ı , m e s ' ٠ ‫ ﺍ ﺃ‬١‫ ؛ ﺃ‬i y i c e n ü f û z

e t m e li , o r id a n s o n r a v e İ c â b e d e r s e s ö y l e m e l i d i r ,

1625 ‫ ﺩ' ﻣ ﺎ‬٠ ‫ﻧ ﺎ‬

*

‫ﺩﺍ ﻭ ﺧﻠ ﻮﺍ ﺍ ﻻ ﺑ ﻴ ﺎ ﺕ‬

١٠‫ ﻧ ﺒ ﺎ ﺀ‬٠ ‫ﻃ ﻴ ﻮ ﺍ ﻻ ﺭ ﺯ‬

- E v le r e ‫ ﺍ‬٠‫ﺍ ﺍ ﺃ‬

‫ﻭ‬

V 'e d H u lu

'1 -o b y â te

m in -e b v â b ih â ,

V 'a T lu b u

'1 - a ğ r â z a

m i n - e s b â b ‫؛‬h â .

k a p ıla r ın d a n

g ir in . G a r a z v e

m a k s a d la r ı d a

s e b e b le r in -

a r a y ın ..

Bu

b e ^ t ile B a k a c a s û r e s in d e k i ş u

â y e te

iş â r e t e d iliy o r

:

‫اﻟﻬﻰ‬١ ‫ ﺗﻴﺰإ ﺗﻘﻮأاو‬١‫وةةذق‬١‫ﺗﻮﻓﻴﺰم‬٠ ‫ﻷوث‬١١‫ ؤ‬١‫\ؤﺗﺎًذت‬ ‫؛‬0 ٠ ‫ﺷﻠﻠﺬﻟﺆب)ل‬١\‫ص‬ ١‫ﻳﺰ[ؤ\^اًو‬ Y â n î:

‫اا‬

53

«Evlere arkalarından girmeniz hayı٢kârlık defcildlr, Iilkin » '* ٠

‫ذذﻳﺈلءا‬ ‫ور د ' و د م? ئ ز ؤ م \ ذ‬

..-Ç

‫ ﻣ ﺬ ﻛ ﻢ ; ف‬١‫ﺧﻮذﺋﺘﻰر‬

Ver ne-dâred ‫ وﻵج‬tl tl Hîştenrâ gung-i gltl ml-kUned. , ‫ ؟‬ocuk İşittiği sözlere kulak vermez de söylenecek olursa knıı tlisini cihanda dilsiz yapar ».

1623

‫ ا ز م ; ﺋ ﻞ‬،‫ د آ‬٠‫م‬ ‫ﺩﻭ ﻧﺪﻕ ﺟﻮﺵ‬

S ٠‫اﻣﺆ‬

‫؟‬/

i f S ‫ﻝ ﺑﺎﺷﺪ‬١

Kerr-İ aSli k'eş ne-bûd âgâz-i ,‫وﻵج‬ 1‫ ة ا‬bâşed key kUned der-nuTK cûş.

Doğuştan sagjr, ki aslmda onun işitmek hissi yoktur, olur. Nasıl cû§ u hurûşa gelir de söz söyler».

dllfci.

Anadan dogma dilsizliğin sebebi sağırlıkmış, ‫ ؟‬rcuk sağır oldu» gu ve ses seda işitmediği İ‫ ؟‬in duymadığı sesleri taklid edemez, bitt٠4 Ol lâkırdı söyleyemezmiş.

Urefây-ı ümmeti dinleyenler, onlardan ma’rifete dâir kelinıAU ışitemeyenler de tıpkı böyledir. İşitip öğrenemedikleri için onlanj. geveledikleri, bir dilsizin ağzından çıkan sesler gibi ma’nâsız olu.

Binâenaleyh insan, ariflerden birinin huzûrunda bulununca sun inal’ «Dur anne ben söyleyim!. kabilinden fodulluğa kalkışmamıı|،f söyleyen kâmili dinlemelidir.

Bir edib i kâmili gördükte tıfl-ı mekteb ol, denilmiştir ki pek do. rudur.

Kuşa pek meraklı bir adam varmış.

Yavru yetiştirir, sonra satarmış..

Bir gün oğlu ona demiş ki: Baba‫؛‬ Yavrular evvelâ niçin acebâ.

Hiç de ölmüyorlar gelip de aşka; Bir şey demiyorlar cik cikten başka.

Babası demiş ki• âdet böyledir. fbödâ dinlenir, sonra söylenir.

‫ ﻭﺍ ﳌ ﲢﺎ ﳌ ﺮ‬٠ , ‫ﻩﰏ‬٠‫ﻝ ; ﻣﺎ‬

Y i ■ H Usan söyler ve bilâ semi' İşitir'....

Keiam-I liah l^ işitmek, daha doğrusu duymak İçin kulağı ،la İhtiyâç jroktur. ٠ tec.n i doğrudan d o k u y a kalbe, yani insanili ....‫ا‬،‫ا‬ katine ve ma'neviyyetine olur.

1627 ‫— ا د ﻧﻰ‬ ‫ع ا‬١ ٠ "‫ﺑ ﺪ ﻋ ﻤﻨﺎو‬

‫ﻣ ﺬ ؟ﻟﺤﻪ ورا ذ ا د ﻧﻰ‬ MUtoli'ast ۵ tabi'-î üstad ni.

Mesned-I cümle vera İsnâd ni.

«Cenâb- 1 Hak bir mübdî'dir kl yarattıklanm modele halketmemlştir».

baltaral،

Hi‫ ؟‬bir üstadın tabl'1 ve çırağı değildir. Yan‫ ؛‬San'at-İ hilkat ٠،. ‫؛‬ ıııot ve te'allüm ile o ^ n m e m iştir . Herkesin mesnedidir. Kendisi İçin isnad ve Istlnaa yoktur.

M alumdur ki İsnadı Dayamak demektir. Istılahta bir sözü ilk dyleyene vanncaya kadar an'ane ile (an fülânl yâni fülandan. o ila fülandan diye rivayet m a’nasmadır. Mesela Imâm - 1 Buhart ri،'Ayet ettiği Hadlslert müte'addid zevatın isimlerini sayıp 0 Hadisi aleyhisselam Efendimize ^ d a r götürür. Her din ve mezheM e b،r '.mir, yahud bir nehiy ancak Allaha isnad olunur. Cenâb - 1 Hak Iso (»en şundan işittim, yahud fülandan öğrendim, o da fülandan duymuştu gibi isnaddkn münezzeh ve mUteaiidir.

1628

‫ ةا ل‬٠‫ﻡ دذ‬٠ ‫ا ﻧ ﺎ ن ﺭﺍ د ر ﺣ ﺮ ق‬ ‫ ﺛﺎل‬٠ ‫ ا ﺷﺎ د و ﻣﺤﻨﺎج‬٠‫ل‬1* BaKıyan hem der-hiref hem der.meKai. Tabl’-l üstad u muhtac-l misal. .Bakileri, yani Allahtan m aadası ise hem san'atlerde. hem "flzde bir Ostade tabi, ve örneğe muhtaçtır..

de

5‫؛‬.) Sftrel Şûra: 11.

1127

hayırkârlık, Allaha karşı ittik‫؛‬, eden, yâni Haktan çekinen kim‫؟‬ harekâtıdır. Evlere kapılarından giriniz ve Allahtan korkup çeffl niz. Bu s.'ıyedc (elâh bulmanız umulur1’..

Islâm'dan evvel Hicaz Arablannın gurib ve gülünç b a '/ ı S ،eri vardı. Çünkü onlar (Anır b. Luhayyil Huzâ.ı) nin igiulritına ■ pılmışlar, şeri'at-ı İsmâiliyyenin kendilerine telkin eylediği ıcv unutmuşlar, putperestlik derekesine düşmüşler, bununla be Ka beye hürmet ve senede bir defa haccetmesini, ihrama girme‫؟‬ bırakmamışlardı. İhramda iken de dam altında oturmayı, yahut ٠١ dâhiline girmeyi günah saymak derekesine düşmüşlerdi. Bir 1 üzerine eve girmeleri icâbcdince, günahtır! diye kapıdan girmezi.

Evin arka duvarını, yâhud kulübenin arka cihe^jndeki sazı delip ay. inak sûretiyle girip çıkarlardı. Müslümanlık ki fıtri ve tabi’i bir d . dir, tabi’i böyle gayr i tabi’i şeyleri bırakmazdı. Binâenaleyh bir‫■؟‬ saçmasapan hareketleri kaldırdığı gibi kapıdan girmeyip bacm... düşmek kabilinden olan şu münasebetsizliği de ref'etti. Birr ü h a . nâtın evlere arkalarından girmek değil, tekvâ olduğunu bildirdi.

Cenâb-ı Mevlânâ da nasıl evlere kapılarından girilmek lâzım ،■ kelâma da onun kapısı demek olan dinleme tarîkından dâhil olrn. îcâb eder diyor. Bu herkes için böyledir.

1626 ٠^-- ٠J

...۶٠^ ...٠’‫؛‬٥J

X

w-.٧

....

j ٠y١١٠.

..٠٥٠

NuTK k’ân mevKüf-i râh-î s^m’ nist, Cuz-ki nuTK-l HaliK-1 bl-Tam’nist.

•Kulak yoluna bağlı olmayan bir nutuk varsa o da tam a'.ı. ٠. garazsız olan Allah kelâmıdır».

Yâni bir zîrühun ağzından çıkan ses, işitilip anlaşılabilmok ،٠ bir kulağa muhtaçtır. Çünkü ses, havayı dalgalandırır. Hava d٠| f l lan gider, kulağın içindeki zara dokunur. Kulak sâhibi de o s ٨٧٠M sesi duyar. Fakat Hak Sübhânehû ve Teâla, a ’zâdan ve cevâr ١l١l | | münezzehtir. Zât-i eceli ü akdesi, söylemek için bizim gibi dilo, ١١٠. mek için de yine bizim gibi kulağa muhtaç değildir.

(4 9 )

،; 2 ‫؛؛‬

S û re i

B a k a ra :

189

،03، ‫آدم ا ﻣ ﺪ ورد*ف‬ ‫> ن‬

{.f JT

‫اﻻف و‬٠ ‫ا ر د ; ا ف و‬٠

Behr-İ girye i m amcd der-zcmin.

Tâ bUved giryân u nâlân ü hazla. «Âdem AJeyhisselâm, ağlamak. inlemek ve mahzun olmak İçin '.’iı.ine gelmiştir».

1632

. ^ ٠ ı^ ١r١ ‫؛‬i . / J V j 1 3 ٠

z ,ij j-u ■

، ‫ ؛ ؛‬j ' j ‫؛‬٠ ،٥ü ٠t،‫;؛؛‬

.Âdem ez-firdevs u ez-bâlâ-yi heft .Pâymâçân ez-berâ-yi ,uzr reft Hazret-i Âdem cennetten ve yedinci kat göğün fevkinden, özür» .«Ullcmek için (pây-ı mâ çan) a indi Burhân-ı Katı’ tercemesi) nde deniliyor ki) : *Pay-ı mâçan‫ ؛‬Ehl-i tasavvuf ve eshâb-ı tarikat ıstıJâhında pa­ buçluk ve saff-ı ni'âl ma'nâsmadır. Taife’i merkûme beyinlerinde k,A‫؛‬dedir ki müridlerin birinden hilâf-ı ka’ide bir zelle ve bâdire sumiı• eyiese makam-ı aramen olan saff-ı ni’alde bir ayak üzere şaft kulağı sol elinde ve sol kulağı sağ elinde durdururlar. Hattâ mür. .،di. i'tizânnı kabûl ve zellesini afvedince. o vakit izin ve ruhsat vo­ li) eski mahalline m ürâca’at eder.»

Cenâb -1 Mevlâna, Adem Aleyhisselâmm arz üzerinde zellesln-

‫ اا'ااا‬dolayı ağlamasını, tezellül göstermek ve özür dilemek İçin (pây-ı uıAçan) a inmeye benzetiyor. Cennete nisbetle arein, papuçluk glb‫؛‬ ,Iiurtobeden dûn olması da vech-i şebeh oluyor. Yani vûld' olan zol,..،nden dolayı Ebülbeşer Hazretleri arz üzerinde nasıl tavr -1 tozel.

1‫ اا‬aldıysa ser، de bir köşeye çekil, m utazarnâne ve mûsterhlmâno ٠?. yaşları dök. Çünkü tevbokftr olmanın İlsftn-ı hail g ٥z yaşlandır.

11..

‫أ‬

En büyük san’atkûrJar, en derin âlimler, en beliğ hatîbler m. laka bir üstada hizmet etmişler, mukaddeman ondan öğrenm i.. sonra çalışa çabalaya öğrendiklerini ileriye götürmüşler, belki ٠ ‫؛‬cûd derecesine çıkarmışlardır. Fekat dikkat buyurulsun ki o gıbıl. ibtidâ bir üstâde hizmet edip ta ’Iîm görmüşlerdir. Cenâb-ı Hak hâşâ böyle değildir. O'nun (ders alacak hocasıl olmadığı gibi tlo، almaya da ihtiyâcı yoktur.

1629

4

’

‫ د ق‬: / ‫ذ ن— ﺧ ﻦ‬

٠‫ ﻣ ﺮ درو راذ‬، 5‫د أ ق و ا ت‬ z'ln suHan ger nisti bigâne ‫؛‬.

DelK u eşkl gir der-vîrâneî. »Eğer bu sözün yabancısı değilsen neye çekil, orada göz yaşlan dök.

S ir t m a

bir aba çek. bir

١'âni anadan dogma sağır değil de biraz işitmek kabihyy.l varsa. İşittiğin ma'nevl kelimâtın remzini anlamak İçin m ü c l î ister. Mücâhcde İçin sülük lâzımdır. Sülükün birinci mertebesi ٠‫ا‬ bedir. Tevbe ise sâde «Tevbeler olsun Yâ RabbJ. demekten ١b٠fl değildir.

Bir Hadis-i Şerifte buyuruldugu gibi : insan tevbe ve isti■ edici olmak İçin, yaptıklarından nedâmet duymalı, acı acı •',(iz ■ .arı dökmeli. bir daha yapmamaya azm ü kasdetmeb. b u l a t ٠ be fidanım göz yaşlan ile sulamalıdır.

1630

‫ ذاف ت'ب ا ز ا ﺛ ﻚ وﺳﺖ‬.‫اﺗﻜﺎ آد‬:١ ‫وﺑﻪ ر‬٠ ‫ ا ﺛ ﺪ دم‬/٠ ‫ا د ك‬

Z’an-ki âdem zan intâb ez-.şk rest.

Eşk-i ter bâşed dem-i tevtae-perest.

•Çünkü Âdem Aleyhissclâm, Aliahın ‫؛‬،âbından göz yaşlyln tuldu, göz yaşı tevbe edenin lisân-ı istiğfândır.. (‫؛‬n

If

iur;'(1'a’atiıı zevk i sııl،،'،ıvi‘iı lı٠ ‫اى‬،‫ال؛اا‬, .başka bil' neşvesı VIII' gıryc i İstiğfânn .Ne kadar oJsa. birinde bulunur ucb u gurur I:t٠ ‫؛‬،&dır öbürü rahmetine G afların I .:kat bu zevki duyabilmek İçin fikrin diinya kaydından ‫زاذ‬.'‫آ‬٠1‫ا‬٠ .‫ ا‬.ude bulunması, gözün hırs ve tamâ'dan kurtulmuş olmam, IIJI' ١‫ ااا‬de oldukça boş kalması lâzımdır, 1038

‫ ا ذ ; ل‬٠‫ذ‬٠‫ا‬- ‫ ; ا ﻧ ﺎ‬٠‫م‬

/ ;

‫ ﻯ ﺟ ﻼﱃ‬٠ ‫ ﺭ‬- . ‫ ﻡ‬: ’ ‫ﺭ‬

Ger tu in enbân-î nân Hâli kUni. Pür zi-gevharhâ-yi İclâli kiinl. l':ger sen bu ekmek dağarcığını, yâni ml'deyi bo‫ ؟‬bırakırsan kıy tıkır incilerle doldurmuş olursun.. ١.mi kalbinden hırs ve tema'ı İzâle eder, bulunduğun hale kana'

'٠.,erirsen: Cenâb-١Hak. sana 0 kana'atin bitmez, tükenmez bir lıa olduğunu bildirir.

1637

‫اف ﺑﺄن ﺍ ﻭ‬1‫ ﺀا ل حف اﻧﺜﻴﺮ ﺷﻊ‬٠

i f ‫ﻟ ﻒ ا'ﺑﺰ‬.‫ض ا‬٢٠‫د ا‬.‫إ‬ Tıfl-i cân ez-‫؟‬ir-i çeyTân bâz kün, Ba'd ez-âneş bâ-melek enbâz kün. .Can çocuğunu şeytan sütünden kes, ondan sonra da onu melek, ortak et..

NAlcıs olanların, kemâl.i ricâle tmazhar olmayahlann rûhu, süt ^،n١ çocuk gibidir. Şeytanm iğvâsı, o çocuğa süt gibi gelir. Yâni k, o zehirli ilkaâtı ana sütü gibi tevehhüm eder. Çünkü iyiyi, yü. faydalıya, zararlıyı ayırd edemez. Fakat o şeytan sütünden locek olursa insanda melekiyyet hassası husûle gelir. Melekler neKe.ndilerinde yemek, içmek ihtiyâcı bulunmayan mahlûkât de­ mi? İnsan da oruç tutmak, riyâzat yapmak sûretiyle. yemekten, ekten nefsini men'edince onlann derecesine vâsıl ve onlar gibi 831

1833

‫ او‬.‫ د ا ﺛ ﺚ آدﻣﻰ وﻧﻤﻠ ﺐ‬٠‫م‬

‫ او‬٠‫ا ش ﻋﻢ درﺀﻟﺪب‬،/ ‫'دوﻃﻠﺐ‬ Gor z،-puş،-î âdemi V'ez-Sulb-İ u,

Der-Taleb mi.bâş hem der.Tulb-i û.

«Eger Âdemin telin d en ve sulbünden geldinse, yân‫ ؛‬hakikaten Adem evlâdı isen pederin gibi Allahı taleb et ve onun bölüğün،.«, yâni talihleri arasında bulun..

1634 ‫از‬٠ ‫ﻧﻐﻞ‬

٠‫ا;آ ; د ل وآب دﺋﺪ‬

‫ ﺑﺎز‬٠‫ﺗﺎف ز'ر و ﺧﻮدﺷﺒﺪص‬-‫او‬

z'âte ‫؟‬-,l dil v’üb-i dide nuKl sâz .Bûstân ez-ebr u Horşidvst bâz göz :

‫ ؟ ؛ ؛ ﻻ ﺫﺇ ﺑﺒ ﺈ‬y ; : : : :

bostan; bu

b : : : ‫ ؛‬: : : ; : sa onun y e ş e r e s i ve: 1! : : : : : Iı٢ ‫ﻻ‬٠‫ا‬ tişmesi ‫؛‬cin gönülden çekilen âteşin âhlar ve gözden dökülen coşkun ،،yaşlar lâzımdır. Su ve güneş görmeyen bir bahçe feyz bulamadı gibi gönül âhı ve göz yaşı olmadıkça tevbe bostam da tarâvet pey da edemez, 1635

:‫ا‬.‫ ا; ع ج‬٠

‫ﺀا ﺷﻘﺌﺄل‬

"

Tu Çİ dâni zevK-i âb-l didegdn, AşiK-1 nâni tu çun nâ-d!degân.

-Sen göz yaşı dökmenin zevkini ne bilirsin? Çünkü görmem،.

Jer gibi ekmeğe âşıksın».

Hakikaten tecrübe etmiş olanların ma’Jûmudur ki, insanın elem !i bir zamanında gözünden yuvarlanan iki damla yaş bile o ele.nl mümkün mertebe hafifletir. Husûsiyle o elem ma.nevl olursa vn hakîki bir nedâmetle ağlanırsa dökülen yaşlar âdetâ kalbin pasını ‫؛‬.:!،‘١٠ ،e jfönııl aynasına cilâ verir. .٩ ٦٥

ui'U 'gıni alnınııı teri. '.lıı.ııı emeglyle kazanır vu bununla elde odulal ilgi helâl lokmayı yerse ٧ lokma, kendisine nür ve kemâl getirir ، ‫ ا‬iur da ma'nevl yolunu aydınlatır. Bilakis haram bir lokmayı «٧ ..,irecek olursa. 0 lokma da nUruriu ve kemâlini eksiltil". Belki do bu ‫ اااا‬lıütün İzâle edip kendisini ma'nevi seferinde karanlıkta bırııkır kil ‫؛‬leye indirilen haram bir lokma zeytin yağma konan bir su gibi ,1 1 ' Su yanmayacağı ve aydmhk vermeyeceği İçin bittabi' ona ya.’: , nrmez. Bunun gibi haram bil" lokma da hakikatte bir insan kin olamaz.

1.44 ‫ﺍ ﺣﻼﻝ‬ ‫ﺣﻼﻝ‬

‫ﺍ ﺯﻟ ﺔ‬

‫ﺍ ﻭﺍﻧﺎ‬

‫زاد‬

‫ﺖ‬

‫ﻭﺍﺕ ﺁ ﺩ‬

‫ﻛ‬

‫ﻡ ﻭ‬ ‫ﻭ‬

‫ﺀﺫﻕ‬

Jlm ü hikmet zâyed ez-luKmC halâl, tşk u riKKat âyed ez-‫؛‬uKm۵ halâl.

H e lâ l

lokmadan ilim

ve

hikmet doğar, aşk

ve

rikkat

İlâ s ı, o lu r . .

1642 ‫ﻯ ﻭ ﺩ' ﻡ‬

‫ م‬١‫ﺣ ﺮ‬

‫ﺩﺍ ﻥ‬

‫ﺣ ﺪ‬

‫ﺯ ﺍ ﺩ آ ز را‬

‫ﺭ ﻭ ﻥ ﺯ ! ﳕ ﻪ ﲦﻮ‬ ‫ﻭ ﻏﻨﺎ ﺕ‬

‫ﺟﻬ ﻞ‬

Çun zİluKm^ tû hased bini vu dâm, Cehl u gaflet zâyed ânrâ dân harâm.

'B ir lokmadan sen, hased, tuzak, cehalet ve gaflet husUlo gol.ilgini görürsen onun haram oldu^m u anla».

Yukanda sUlUkUn birinci mertebesinin tevbe olduğu, tevtenln ile bir takım şerâiti bulundu&u. ezcümle yaptıklarına candan, gönülıl.'iı nedamet ederek bir daha yapmamaya azm ve sebat lâzım geldiği söylenilmişti. Diğer bir şartı da haramdan, husûsiyle haram lokma ilan sakınmaktır. Çünkil haram lokma mi'deye girince kalbe kasvet verir, sahibini günâha kanıksatır. Fakat helâl lokma ilm. ilikmot. aşk. rikkat psydâ eder. Bundan dolayı insan kazancına dikkat etine I,. İşinde sâdıkâne ve afifâne çalışmalı, az veyâ çok kimsenin hakkini almamaya çabalamalıdır. Asil temiz olan bir şey'ln neticesi de temiz, ılır. Bil'akis asil habis olan bir ?eyin neticesi de habistir. Bunun gibi ،' .‫’؛‬isen haram olan bir şey'ln ticâreti tle haramdır.

Hazret-i' Movlânâ bu hakikati beyân İçin buyuruyor kİ!

olur. Şeytan ise meleklere karşı bir şey yapamaz.

Hazret-i Mevlana b‫؛‬r gazelinde : .Şeytânın bütün t tabiri, olanca biylesi ve tezviri varken e t i l , kalkanı karşısında okları kınlır. yân‫ ؛‬ilka ve igvâsı tesirsiz k a il... buyuruyor.

1638

‫ رئ‬٠ ‫و اا'وﺑﺖ و *ﻟﻤﻮل و‬٠ ‫'ا‬ ٠‫ ﻓ ﺮ‬٠‫ ﺑ ﻦ ه‬٠‫ ك ا د ر ا‬٠‫دا‬

Tâ tu târik û melUl û tirei.

Dân kl b:-div-i lâ'in bem-şireî. ;Ser; zu٢ âni, m^lûl ve kesif bulundukça bilmiş ol 1،İ şeytaıı ٠‫ا‬ lâinin süt kardeşisin».

Yâni şeytânın gıdası ne ise senin de odur. o neden zevk

‫؛‬

‫ ا؛ةا‬de ondan zevk alıyorsun, demektir.

1639

‫ ل‬١‫ور اوزود و ك‬٠ f

‫ﻟ ﻔﺎ‬

‫ ل‬١‫ \ ز م— ب ﺣﺎ‬. ‫ ود آورد‬٠ ‫آ ن‬

LuKmei kû nür efzUd u kemâl.

An büved âverde ez-kesb-1 halâı. .tnsanm nürunu ve kemâlini artıran lokma, helâl kazan‫ ؟‬ile d. de edilmiş olandır».

1640

‫ د ﺑ ﺮا غ ﻣﺎ ﻛ ﻨ ﺪ‬٠٠‫ﻟ ﻞ ﺀ ىﻛﺎ‬ ‫ د ا ﻛ ﺜ ﺪ‬، > ' ‫آ ب ﺧ ﻮا ش ﺑ ﻮﻧ ﻰ ﺑ ﺮ‬

Revganl .k'âyed ‫ ؟‬,erâğ-î mâ küşed Ab Hâneş ‫ ؟‬un ‫ ؟‬.erâğîra küşed ^ , ، ، Bir yağ kl gelip kandilimizi söndOriiyor. öyle kandil sSnd» ne yağ değil su nâmı verilir ». ٠ Yâni; insan, hasbelbeşeriyye gidâlanmağa muhtacdır. FakftM 832

TACİRİN HlND TÛTİLERİNDEN GÖRDÜĞÜNÜ KENDİ TUTİSJNE ANLATMASI. 1646

Jo

٠،،

;j

‫ >؛‬J .١

‫ ؛‬. £ ‫— ؛‬٠.» Jv ،* ، ‫ ؛‬،٠٠ -٠■٠‫ ; ؛‬٠‫؛‬

K٠‫؛‬.rd bâzergân ticaretrâ temâ،m .Bâz âmed sûy.İ menzil döst-kâm Tacir ticâretini ikmâl etti, dostların murâdı veçhile, yâni sclâ■ ٠١t vc menfeatle evine döndü ».

1647

‫ﻧﻨﺎ ﻯ‬

‫ﻭ‬ ‫ﺩﺍ‬ ‫ﻼ‬ ‫ﻏﺌ‬ ‫ﺩﺍﺫ‬ ‫ﺫ‬ ‫ﺭﺍ‬ ٠ .‫ ﺭ‬٠

Her gulâmira öi-yâverd ermegân.

Her kenizekrâ bi-baH-çîd û ni‫؟‬ân.

.Her kölesine bir'hediye getirdi. Her câriyesine bir yâdigâr ver-

1648

،‫ ﻡ‬. ‫ و ﺗ ﻦ ط‬١‫ﻛ ﻔ ﺖ ﻃ ﻮ ر‬ ‫ ﺍ; ﻛ ﻮ‬٠ ‫ ﻛ ﻐ ﻖ‬٠‫ﴽ ﺀ ﻩ ﺩ ﺩ ﻯ ﻭﺍﱆ‬

GOft Tütl ermegân-1 ^ n d e kû, An‫ ؟‬l dldl v’ançi g٥ftl bftz gû. ٠Tüti de! Hani benim hediyyem? diye sordu ve görtlp söyledik‫ ا‬1‫ ا أ‬anlat dedi».

33‫ﺀ‬

1643

Hiç kendüm kari vü cev ber-dihed, Didei esbi ki kuıK-Har dihed. .Hiç buğday ekilip de arpa çıktığını gördün mü? Ata çekilip dı٠ eseli sıpası doğuran bir kısrağa rast geldin mi?»

Evet. Buğdaydan buğday hâsıl olacağı, ata çekilmiş kısraktan cay doğacağı gibi, helâl gıdadan da ,m a'nevi zevkler husule gelir.

Hülâsa :

;

1644

;

٠ ‫ ﺉ‬... f * ‫ ﳏﺮ‬١٠

LuKme tuHmest u bere‫ ؟‬endişeha, LuKme bahr ü gevhereş endişeha. “kokma ،olium gibidir ki mahsûlü fikirlerdir. Keza lokma deiliz gibidir ki incisi fikirlerdir».

1645

Zâyed ez-luKme-halâl ender-dehân, Meyl-i Hidmet azm-i reften ân cihân «Ağızdaki helâl lokmadan insanda, büyüklere hizmet meyli, ve öbür âleme gitmek arzusu zuhûr eder».

834

1053

*j <sy

٠ jj- ٠ ١، / > ٠ ،> . J .

Ân yeki TuTi zi-deıdet büy bürd, Zehreeş bi-drid u lerzid û bi-mürd «Onlardan oir tûlî, senin derdini anladı‫ ؛‬ödü patladı,

titr e d i

١٠.

ı.lılü l.

1654

٠‫• ؟‬

■‫؛‬y

sd ١

1

‫؛‬٠۶٠. ٠‫؛‬٠■“V

Men peşimân geştem İn goften çi bûd.

Llk çun goftem peşîmâni çi sûd.

«Ben bunu niçin söyledim diye peşimân oldum. Fakat söylemiş için peşîmanlığm ne faydası vardı?»

Hikâyede tacirin Hinde gittiği vakit oradaki tûtllere kendi han­ inde ve kafesinde bulunan tâlinin selâmını götürdüğünü, içlerin den b ir tû tin in titreyip d ü ş tü ğ ü n ü , adamcağızın şu hâli görünce mütc ı.ssir olduğunu Cenâb-ı Pir anlatmıştı. Burada da avdetini ve kendi ٠.itişiyle muhaveresini nakl ile tâcirin: «Söylediğime peşimân o l­ d u m . Ne fayda ki bir kerre sö y lem iş bulundum, dediğini hikâyo etı O m ü n â s e b e tle s ü k û tu n favdasına, boşboğazlığın zararına dâir ‫؛‬nı'zı y ü k se k hikmet b e y â n ın a ş ü r u ’ edip diyor ki: bulunduğum

IC55

‫ان‬:‫ف ﺟ ﺬ ا ﻟﻪ 'ذا‬.‫ى ة‬ ‫ ﻣ ﺮ آ ر ى داف ﻛ ﺎ ﺟﻠ ﺖ'ل ا;ﻛﻠن‬٠‫ﺀ‬

NUktei k'ân c<‫؛‬st cz-zebân٠ Hem‫ ؟‬u tiri dûn -!.i cest û cz٠kc:nân Ansızın ağızdan fırlayan bir sözü yaydan atılmış bir ol، faract ‘ ..

1(‫!ﻝ‬: ‫ﺍ‬

Göft ni men Hod peşimânem ez.ân, Dest-i Hod Hâyân u enguştân-gezân.

«Tâcir: Hayır... anlatamam. Ben zâten söylediğime peşi mân ol Nedametimden ellerimi, parmaklarımı ısırıyorum dedi. Ve I. lüve etti ki:

d um.

1650

‫ ﻣ ﺰ ا ل‬3‫ﻳﻰ ا‬٠‫ﺧﺎ‬

٠‫ ﻳﻐﺎﺀ‬٠‫ ا‬١‫ﻋﻦ ﺟﺮ‬

‫*( ا ﻧ ﺮ دا ﻧ ﺬ ى و ارﻧﺜﺎ ف‬->;

Men ‫ ؟‬irâ peyğâm-i Hami ez-güzâf, BUrdem ez-bi-dânişî vû ez-nişâf.

«Ben niçin ham ve te.essürü mûcîb olacalt bir haberi cehl ve gol Jetimden der’uhde ettim ve götürdüm?* 1651

‫ ا ل ز ﺑ ﺪ ت‬٠٠‫ ﺑﺶ‬٩‫ﻛ ﺬ ت اىﺧﻮار‬ ı

"I

İ

'$

‫ﺀﻣﻮا‬٠ ‫ ﻳ ﻦ ﺧ ﻨ ﻪ و‬٠٠‫ﺣ ﻌ ﺘ ﺎً ن‬

Göft ey-Hâce peşimâni zi-çlst. Çist ân-k’in Hişm u gamrâ muKtazist.

«Tütl dedi ki: Efendi; neden peşımân oldun? Hiddeti, gamı iktlı eden nedir?.

1652

/

‫ذ؛اى‬. ‫ﻣ ﻐ ﺘ ﻜ ﻎ " م آﻧﻰ ﺗﻜﺎ‬ ‫و‬٠" ‫ﺗﺎى‬٠‫ذوﺑﺎﻧﻰ ه‬. , . ٠‫ا‬٠

G٥ft goftem ân şikâyethâ-yi tû ٠ Ba-guruh-î TûTiyân hemtâ-yi tû.

«Tâcir dedi ki: Senin şikâyetlerini sana benzer bir gürûh tûtlyn söyledin..

Ezel-‫ ؛‬azfiltio hor ‫اا‬,‫ ا‬Iıd u llr edilm işse - h a y r ٠ lsuı ١. .‫؛‬cı olsıııı kaderin b ir kaza .ı ola(.al،, ilin in a lık ‫؛‬im ı m utlaka b ir g u n do ;' ، ‫ ﺍ‬,(|، ‫ﺍﺍﺍ‬ t.ııla rın dogması, yâlıud dogııuııınası mahlukitm yed -1 ku d re lin d o .،‫؛؛‬g ild ir .

1659 ‫ ن‬- ‫ﻲﻟﻮز ﺀد‬ ‫ ﻋ‬١'،‫ل ﻧ ﺮ ﺑﻚ آ د ﺀ‬ U ‫ﻥ‬.‫ ﺫ ؛ ﺫ‬٩٣ ‫ﺁﻥ ﺀﻭﺍﺭﺩ ﺍﻭ‬ B !-‫ ؟‬,erik ân c d m le m aH lûK -1 r iu d â s t A n m ev â lld e r ç l n is b e ، ‫ ؟‬â n b e -m â s t .

>٥. doğmuş, yân ‫ ؛‬zuhura gelm ‫ ؟؛‬-e fa lln nJsbetJ bize olmakla b e .«aber. cüm lesi de. şeriki olm ayan A llah’ın m ahlûkudur .'

M e s e lâ :

1660

; ، ‫ر‬،‫ج‬٠‫ ﻟﺮﺛﺮ ه‬٠ ; ٠ r ١; ‫ ﺀ‬٠/ ,z y d

p e r r û n id

A m rrâ

Zeyd. Am re doğru gibi yakaladı ».

b ir

l i r i s û y - i ’a m r

b i-g r ift

t i r e '‫؟‬

h e m ‫ ؟‬.u n e m r

ok attı. Ok da Amri kaplan .

pençesi»

1661

Müddeti sâli hemi zâyid d،‫؛‬rd ٠ Derdhârâ âferined haK ne merd.

«Bir sene kadar müddet içinde Amr’in vücûdünde derdler do gar, yânı okun yarası işler. Türlü türlü âlâm ve evcft. husûle g e ­ lir. O derdleri, oku atan Zeyd değil, Allah yaratır».

1656

...» ‫ ﺁ ﺩ ﺑ ﺮ 'ﻯ‬٠‫ﻭ ﻭ ﺩ ﺩ اول‬

‫ د ر د ا ز‬.5 ‫ ا د‬- ,

X

.

va ne-gereled ez.reh ân tir oy püser, BLnd bâyed-k^d soyîrâ zlser. . 1 ‫ﻻﺟﻪ‬: a tla n ok, yolundan geri çevrilm ez. Bir seli başından N | lamak. y٥ni çıktığı yerden Önünü çevirm ek lâzımdır».

1657

‫ﻭ‬

: ; ‫ ! ﻭﺩ‬:

: ; ‫ﺫ‬٠‫ ﺍ‬r

f

‫ﰊ‬ ‫ﺑﻮ‬١

Çun güzeşt ez-ser cihânlrâ girift.

Ger cihan viran k ü n ^ ٠e-bv«J şlklft.

«O sel baştan bağlanılm az ve OnO çevrilm ez de bir çok yeri 1 tlia ve tahrib ede^e te’accflb olunmaz».

Yani, agızdan çıkan bir sOz, yaydan fırlayan ok, tiifenkten ٠ lan kurşun gibidir. Ok y a y a n , kurşun tiifenkten fırlayınca n | OnUne geçilmez ve yolundan çevrilm ezse, sOz de tiy le d ir . Krii söz. mesela, bir kaynaktan fışkıran suya benzetilebilir. Onun a lr u kuşatılıp da havuz hâline getirilm ezse toplana toplana, ço ğ a l, m gala coşkun b,‫؛‬r nehir olur. Önüne gelen ta r la la r ,-^ h ç e le r i, ٠v |a | tahrib eder. B‫؛‬r su fışkırtısını menba'mdan çerirm ek lazım o l d u , gibi lâkırdıyı da onun menba'ı bulunan ağızdan kesm ek icap ٠dM GUnkU insanin mahza söz olsun diye söyledi,.'، bir lâkiKİının ruAn hilâfına, bir çok münasebetsiz hallerin z u h .m n a se^eb, olmak I . ،,İmâli vardır. Onun İçin insan her gön iü ğü şeyde anl'ar a n i ، , bahse kalkışmamalı. Vazifesi olmayan İşler İçin ukalâlığa. mal٠١٠ mât lürüşluğa girişmemelidir. Cenâb -1 Pir d iger bir bahse g<٠çlT٠ ve diyoi' ki ‫ذ‬ 1658

‫ذ‬

‫راد‬

‫ﺍ ﺭ ﻫﺎ‬

‫ا د و ا د ر ﺀﺗ ﺐ‬

‫ت‬.‫ل ﺧ ﺎ ز س‬٠‫ف ﺀ و ااﺗﻤ ﺶ ﻣﺤﻚ‬١,

Fi’lrâ der-gayb eserhâ zâdenlst. v'ân mevâlîdeş be-hükm-I HalKnlst, «Fl’lin gaybdaki eseri dogmak üzeredir, yâni doğacaktır, gacak şeyler ise halkın hükmünde değildir». ?88

o

....

‫ا‬٠‫ آ‬Uigcr taraftan mecrUh olan ٨ ı١jr'،n bedeninden ok ‫ ؟‬،kanr. ya ، 11

kapanması aylarca Sürer. 'l'abı'، o mUddet zarfında Amr turlu

‫ ا'ا‬،ztırâbı çeker, ‫؛‬şte o ıztırabı yaratan da Allahtır, öyle iken Zey >٠fittığ» okun açtığı yaradan mUtevellld denifir. Hatta Zeyd, oku at‫ااااا‬١ sonra tevkif olunmak korkusiyle fUc'eten,Olse, vUcUtlu ortat kalksa hile.ylne yaranın acısı dinmez. Demek ki acıtmak fi'lini II. ،•deli Zeyd degil. çünkü kendisi yaşamıyor, a t t ı , ok da değil. zi١itradan çıkarılmış. Lâkin 0 acılar hep Zeyd ile attığı oka nisbet ‫ ﺍﺍﺍ‬Ok çıkarılırken, yahud çıktıktan sonra Amr ölse Zeyde kâtı. ikiyle yaralama ve öldürme gibi İşler şöyle dursun, umûr-i &di٠ 1‫ اا‬bile böyledir. Meselâ; bir kimse çakı ile elini yaralar, sonra eli‫ ا‬kesti diye çakıyı fırlatır atar. Çünkü kesmek fi'li ondan sudUr et‫ ااااا‬Hakikatte ise 0 kimsenin «Çakı elimi kesdi» denesi ne ka‫ ا‬gaflet ise «Kesen ben idim* demesi de öyledir.

Yine Hazret-i Mevlânâ buyuroyor k i : 1665

٤‫ > ﺍ ﻛﺬ ت و دم ؛ دام ﻭ ﺟﺎ‬: ‫ﺭ ﺝ‬

‫ﺕﺀﯪﻉ‬٠ ١‫ﺀﰱﺭ‬٠ ‫ﺁﻥ *ﻭ ﺍﺑ ﺪﺳﺖ‬

Hemçunin kişt û dem ü dam u c‫؛‬.'mâ An ‫ ح‬6٧‫ ة‬1‫آ‬0 ‫ج‬3‫ أ‬haKrâ müsteTa ' .Amr’ın yaralanması gibi ekin ekmek, nefes almak, av İçin tuk kurmak, ve tutulmak, haram ve helal, z^nâ ve cima, etmek gibi 'tl ve hareketler de hep Allahm yaratmasından kemâl-1 Itâ’at.e zu.

Ora gelmiş şeylerelir*. ‫ ن‬٠‫ل‬٠٠‫ﻭﺍ ﺫ ﺧﺎﻧﻚم وﻣﻞت‬

Y’âni: «Siz‫ ؛‬de, amellerinizi de yaratan Allahtır‫'؛‬.» Nazm-ı Cellli luVibince bu hâdisâtın cümlesini Allah yaratır. Fakat menfe'at ve ./arratlan Allaha degil, o fiillerin sudUr ettiği kimselere ve şey‫ اااا‬iliddir. Çiftçinin tarlasında yetişecek ekinden istifâde edecek yiçiftçidir. Nefes alan kimsenin teneffüsünden müstefid olacak yine udisidir. Cima' eden bir şahsın zevki ve neş'esi yine kendisine Öİ،1I llu zevk ona iâd olduğu gibi haramdan ve zinâdan mütehassıl I zevkin cezâsı da yine ona âiddir. l١|!S\١re٠Saffat t ٠١‫اا‬

■ 1G62

>

١; ^ . r

L ، ١; ,

Zeyd-i rârnî an dem er mürd ez-vecel.

D،‫؛‬rdhâ mî-zâyed ancâ tâ-ecel. .Hattâ oku atan Zeyd, o ânda yakalanmak korkusiyle ölse ١>٠ı٠t yine mecruhun vücudunda eceline kadar acılar peyda olur*.

I6G3

Z’an mevâlid veca’ çun mürd û.

Z،‫؛‬ydrâ z'evvel sebeb Kattâl gû.

Amr. o doğup artan veca’larm te’siriyle ölürse ibtidâda s. lm ■ olduğundan dolayı Zeyde katil de!»

1664

j

s

* - ٠ <٠ ،٠ ٠٠j i

^.٠. ١> ^ r

An veca’hârâ bedû mensüb dâr.

Gerçi hest an cümle Sun ,-i kirdgâr.

HI 1I

»Hepsi Allahın sun’u olmakla beraber Amr'in hissettiği unl ٠f.

Zeyde mcnsûb bil».

Kahis gâyet mühim ve muğlaktır. Husûsiyle benim gibi bir ٠J I zin içinden çıkabileceği bir mes.ele c.ğildir. Şu kadar a n la ta b il., ğim ki. şu hâdiseler âlemindeki eser ve fi'illerin cümlesi de AIİM hra mahlûkudur. Cenâb-ı Hakkın yaratmadığı bir fi'iı, ve bir lı u.» k ٠t olamaz. Maamâfih o fi’iller ve hareketler mahall î sudur olniM. i’tibâriyle faillerine ve muharriklerine nisbet edilir. C e n â b -ı ١’،r. ٠ ‫؛‬emsi )inde olduğu gibi Zeyd denilen adam. Amr nâmında bırin.١ •٠ atar. Ok gider. Amr’in vücûduna batar. Atmak fi.lini okta yaı.٠t| ٠l Allah iken atmanın Zeydden, batmanm oktan sudûru i’tib â rly l.■ l i'iller Zeyd ile oka nisbet H40

I

(,ve،. E n b iy a n mucizesi ‫'ا؛ل‬،‫ او‬evliyanın kerameti do haktir ‫اأ؛ا‬ ٠‫ اااا‬.fevkalâde hallerin zuhUru Krır'an ile de Hadis ile tlc Silbıttır Iıı 'avnin sihibazlarınu. ortaya attıkları ve yılan gibi gösterdikleri

1)1

١"‫ ا‬tleynekleri, asây -1 Mûsâmn ejderhâ ‫ ؟‬ekline girip yuttuğu: Hazret

I

körleri görür ve ölüleri İhyâ ettigi Nebiyy-i Ekrem Sallallâlııı 1.1111111 A le y h i Vesellem Efendimizin bir gece İ‫ ؟‬inde Mekkcden Kudüse gı geldigi Kur'ânda haber verilmiştir. Bir deynek parçasının d i g e r 1) 1 .

-ve ipleri yutması, görme ni'metinden mahrûm ve ame ' -lyyât ile ‫ ؟‬-ifâ bulması gayr-i mümkün bir gözün açılması, seneler toprak altında yatmi 1,1‫؟‬, zerrât -1 vücûdu târum âr olmu ‫ ؟‬bir olu dirilip kalkması, günlerce deve üstünde sallanmadan, yâlıud 11111. tu n la r ve taşlar üzerinde taban tepmeden, gidip gelmek, kâbil ola 111 ‫؛‬yan bir mesafeye bir ân İçinde gidilip gelinmesi elbette tabi '1 .liville muhaliftir. Binâenaleyh hark -1 adettir ve birer mu'cizedir ı.ygamberân-ı İzâm İçin bunlar vâki' oldugu gibi onların vârisleri'1 .hiıiıınan evliyây-1 kiram da. kerâmet İzhâr edebilirler Şeyhül Ekber kuddise sirruhü Hazretleri buyuruyor ki: «Bir kış illi id،،.,.‫؛‬. Mecliste bulunan bir feylesof ile konuşuyorduk Hazret I ahimin ateşe atılmış iken yanmadığını hikâye ettim ve 11.1: ‫ﺗﻢ‬٠‫ ئﺀﻟﻰار‬١‫ل‬٠ ‫!ردا و‬

‫ىأا'او ﻛﻮد‬

Yâni: Ey ate‫ ;؟‬Jbrâhime karşı serin ve selâmet ol dedik“.» Ayeti‫ ﺍﺍﺍ‬okudum. Feylesof eşyâdaki tabi'atin tebdiline İmkân olmadığını Iddi'â etti. «Ayetteki (nâr) dan maksad: Nemrtidun hiddeti demektir, Ibrâhime olan gazabı geçti meali kasdediliyor. dedi. Bunun üzerine I’,ı،yret-i ilâhiyye zuhûra geldi, önümüzde bulunan mangaldaki ateş hana müsahhar kılındı .Feylesofun elini tuttum, çekmesine meydan bırakmadan ateşe soktum. Yanmadı, o da imân -1 kâmil eshâbıııdan oldu.»

Kezâ Hazret-i Ömer, Medinede, mescit dâhilinde ve minber üslııııcle iken (Yâ Sâriye el-cebel) diye bağırmış, binlerce fersah uzıık ‫ ااا‬bulunan İslâm ordusu kumandam Sâriye Fârük -1 A'zamm sesini doymuş ve daga çekilip muhasaraya düşmekten kurtulmuştu.

Demek ki nebiler de, veliler de tabi'at hilâfına ba'zı ‫؟‬eyler ya)!،!biliyorlar. Fakat yaptıklanm Allahm kudret ve kuvvetiyle ya oıyoı.lar ve İrâdey-i Rabbâniyyenin zuhuruna vâsıta oluyorlarmış. ٠ Sı'ır.-'i F.nbıytı G!)

‫؛‬1

JGGG

Ger be-Hârî Haste-i Hod kiştei.

V'er harîr-i Kazz deri Hod rişteî.

■Eğer dikene saplanmışsan kendi ekdîğin dikendir, yok iprUİ، elbise irinde isen kendi büktüğün İpektir».

Meselâ bir adam‫ ؛‬bağını, yâhud tarlasını muhâfaza için kent... ‫؛‬a r m a diken dikse günün birinde de o dikenlerden biri bir yetini y a ra la s a onun kabâhati kimin olmak lâzım gelir? Tabi’I dikeni (١٠١٠• m iş o ld u ğ u için kendisinin. Keza bir adam koza yetiştirip ipek e l ., etse, sonra onu büküp, dokuyup gömlek yapsa ve sırtına giyse, ٠ y u m u şa k gömleğin temâsından hoşlanacak kimin bedenidir? Tabi, k e n d isin in . Demek ki ef’âl ve harekâtı Cenâb-ı Hak halketmekle l،.. rü b er. o fi il ve hareketlerin menfe’at ve mazaratlan. onlann zuhûf ettiğ i şahıslara ve ş e y le re âid oluyormuş. Buraya gelince Hazret ١ M e v lâ n â b ir süâl-i mukaddere cevab veriyor. Fen lisânmda «Tabi’l k. n u n la r» ; Ş eriat lisânında .Sünen.i İlâhiyye. denilen düstûrların tı،١٠J d ili luibil m id ir? Meselâ ateşin tabi’ati yakmak iken, yakmanu٠١٠. k e z ‫'؛‬, uzak y o lia rm b ir ân içinde katedilmesi mümkün müdür? sıı.vi linı izah e d iy o r ve diyor ki: 1667 ‫' وإﻳﺎﻧﺎ و ت ﺗﺪر ت اراﻟﻪ‬

٠ ; ‫ز‬-I ‫ دا‬j T ‫ از‬4 Evliyâra h ٥st Kudret ez.ilâh.

Tir-İ ceste bâz gerdâned zl-râh.

«Evliyâya Allah tarafından öyle kuvvet verilmiştir ki her 1.1^ yaydan sıçramış olan oku yoldan çevirebilir.»

1668

‫ ب‬٠‫ا؛‬

‫ﻣ ﺮاﻟ ﺪ‬

‫ دﻧﻬﺎى‬٠‫ا ت‬

‫^ون ﺑﻨﺒﺈ ز ذ د وﻟﻰ ﻧﺎن دﺳﺖ وو‬ Beste derhâ-yî mevalid ez-sebeb. ‫ ؟‬un peşîmân şud veli z'ân dest-1 Rabb. .Bir veli, bir hâdisenin sudUrundan bihuzur olunca. İlâhi killi ret eli. mevâhd kapılanm kapar».

..،،‫؛‬İa sm ın fid y e v e rm e si n oshedildi. O n la rın m u tla k a orııc ıı.ı I fa rz kılındı. K eza z e k a t e v v e la s a d a k a ile b a şla d ı. S o n r a .11'. m âlik o la n la rın f itr e v e rm e si v â c ıb old u . D a h a s o n r a y in e nis,. m âlik o la n la n n k ır k t a b ir, ta 'b ir .i d iğ e rle y ü z d e iki b u ç u k n ls b e im 'le z e k a t n a m iy le se n e v i b ir s a d a k a v e ra ıe s i f a r z k ılın d ı, F a k a t d in in f ü r t 'u n d a k i b u v e e m sâ li te b e d d ü la t, Y a h u d lle rm ı ı 'n ü te ş n i’ın i m û c ib oldu. .M u h a m m e d in r e ’y in d e k a r a r yok. Ih, ı‫؛‬un v a z 'e ttiğ in i y a n n d eğ iştiriy o r!» h e z e y a n ın a b a ş la d ıla ı O nun Iizerine şu âyet-5 k e rim e n a z il oldu: 1٠‫ أ‬٠ ‫ﻣ ﻬﺎ او‬

‫ ن ﺍﻳﺔ ا و ﺗ ﻬ ﺎ 'ات ﻋﱪ‬٠ ‫ى ﺗ ﻎ‬

Y âni: «Biz, b ir a y e ti n e s h e d e r. y a h u d o n u u n u ttu r u r s a k , o n d a n ılalıa h a y ırlıs ın ı y a h u d m islin i g e tiririz .“ .»

K u r'â n d a k i b u n e s h ve te b d il m e s'e le si, h a h a m la r ve p a p a z la r

‫اا‬٠!‫ اا‬ep ey c e v esile-i m e k a l o lm u ştu r. B u n u v esile ittih â z e d e re k K u r' t n a ve M ü slü m a n lığ a ta 'n ü te ç n i'd e b u lu n u r la r . M e ş h u r b ir fık ra ،٠ a r d ٤r. H acı M e h m e d ve H acı O h a n n e s ism in d e tic â r e tg â h la r ı yany a n a iki d ü k k â n c ı v a rm ış . G a y e t iyi g ö r ü ş ü r le r ve sev işirlo rm ış. itil g ü n İfa c ı M eh m ed : «H acı O h a n n e s , gel m U slüm an ol d a a h ire tte de b irlik te b u lu n a lım dem iş.» H acı O h a n n e s: « H a tırım a g e lm iy o r d e ):،). F a k a t p a p a z b irş e y söyledi z ih n im i b u la n d ırd ı. H a z r e t -‫ ؛‬١sâ. sizin p e y g a m b e rin b a b a s ı o lm a d ığ ın ı h a b e r verm iş» d e y in c e H acı M eh m ed g ü lm ü ş ve: «Bu sö zü n asi u e sâsı yok. Ç ü n k ü İla z re t-İ P e y g a m b e rin !)abası A b d u lla h . O n u n b a b a sı A b d u lm u tta lib . o n u n b a b a s ı H â şim d ،r !،‫ ؛‬K u re y ş ile rin e n k lş iz â d e b ir h â n e d â n ıd ır, F a r z -1 m u h â l o la ra k d o ğ ru o lsa bile, o n d a n b a lıs e tm s k H a z re t-i ‫؛‬sâ y a y ak ışm az» d iy e zil r،fa n c bil. c e v a b v erm iş.

K u r 'â n a n e s h ve te b d il d o la y ısiy le t a ’n e d e n le rin k ita b i n esil ton h â li b u lu n sa y d ı, h e m de A lla h ta r a f ın d a n n e sh ve te b d il d eg il. h n ila m la r ve p a p a z la r ta ra f ın d a n t a h r i f e d ilm em iş o lsay d ı, i t i r a z l a r ı belki d in le n ile b ilird i. E vet, bizde n e s h v a rd ır. F a k a t o n la rd a ta h r if v a rd ır N esh ile ta h r i f a ra s ın d a p ek ‫ ؟‬ok fa rk b u lu n d u ğ u h e rk o slu m a 'lU m u d u r. A llah k a b rin i n ü r e tsin (H âco R a h n ie tu lla h -i H in d i.

Ingiliz p a p a z la rın d a n (F e n d e r) is m in d e b iriy le e ttiğ i re sm i ve a le n i ،lir m u b a h e s e d e T e v r a t ve in c il n u s f a la r m d a ta h r if b u lu n d u ğ u n u I'.bât etm iş, h a k ik a tin m e y d a n a ‫ ؟‬ılım a sı ü z e rin e p a p a z d a m u b a h a ,(’d e n vaz g eçm işti. ‫ ؛؛ ا ا‬e, lljık a r ،': 1.11 81

،669

.

‫ ازﺗﺢ ا ب‬٠‫ﻧﻌﺘﻪ ا ﻛ ﻐﺘ ﻬ ﻜ ﺬ د‬ ‫ ﻝ‬1~ ‫ﺍ‬

‫ ﻣ ﺦ ﺳﺮزد ﻧﻪ‬٠‫ازاﻧﻰ ﻧﻪ‬

&

Gofte nâ-goft٠‫ ؛‬küned ez-feth-1 öâb.

Ki cz-ân nc siH sûzed n. k ٥bâb.

٠Kezâ ٠ veli, kendisine olan fütûhât -1 llâhlyye doJayısiyle söy lenilmiş bir sözü söylenilmemiş gibi yapar. Hem de o sUretle ki Ol. dan ne ŞİŞ ve ne de kebab yanar«.

1 .7 .

‫ازﻫﻤﻪ دا ﻣﺎﻛﺎ آ ز ﻣ ﻤ ﻪ ﺛ ﺒ ﺪ‬ ‫ ﺀﺧﻨﻮا ﻛﺮد ﻣﺤﻮ و ا ﻣ ﺪ د‬٠ ‫آن‬ Ez-heıU dilhaki ân nükt^ çenld. Ân süHanrâ k r d mahv û nâ-bedîd.

٠٥ nükteyi İşitmiş olan bütün gönüllerden mahvü nâbedl.1 eder«.

1671

‫; ت ر ﻫﺎﻧﻰ ا د و ﺣ ﺠ ﺖ «ﻫﺎ‬ ‫غ او ﻧﻨ ﻬﺎ‬7 ‫ا ذ ﺧواف ﻣﻦ‬ G^r-t burhân bâyed u hüccet m İha, Baz Hân m inayetin ev nünsiha.

«Ey büyük adam! Bu hususta sana hüccet ve bürhân lâzımsa Mil nensaH Mln ayetin Bv nûnslha ayetini oku».

Ma’lûmdur ki (nesh) lügatta tebdil ma’nâsmadır. İstılahta ise bit âyetin hükmüne diğer bir âyetin hükmünün bedel olmasıdır. Yin. m a’lûmdur ki müslümanlığın ibtidâlannda dinin ba’zı fürû.âtındıı nesh ve tebdil vukû’a gelmişti. Meselâ namaz, hidâyetten ikişer vakit ve ikişer rek at olmak üzere kılmırdı. Sonra vakitlerin adedi beşe, rek’atlerin sayısı üçe ve dörde çıkarıldı. Bunun sebebi‫ ؛‬tşe azdan baş­ lamak sûretiyle halkın namaza alışması idi. Kezâ oruç farz kılındığı vakit müslümanlar oruç tutmak, yâhud ona bedel fidye vermekle mü kel lef kılınmışlardı. Oruca alışılınca müsâfir ve hasta olanlardım M4

, ‫ اا‬.

h

a

ı

ı ş t ı n ı Z

î

m

Halbuki ١

.

y ı r l ı s ı s ı n

l'i١‫ ؛‬١

a

t

s k a

r a

l ı ğ

ı n

y

ı z

m

،»

ü

ş

r i k

l e

r

d e r e c e y e

.

s i z

o

n

l a

r l a

vardı kj

m

s iz e

a

s k a b

e

n

r a i m

l ı ğ z

a i k

k

a

r i m

i

«.‘loıutturdular

-Müfessirler bu ayetin izahında derler ki: *Müşrikler, zu'afây -1 es It.ıbın istihzâsiyle 0 kadar meşgul oldular ki o meşguliyet kendileri٠!٠‫ ؛‬..«Mlahı İıatırlamayı unutturdu Muhakkikini sofiyye de diyor ki: .Müşrikler eshab ile istihza iler Onlar da himmet-، kalbiyye ve Kudret-i IlUhiyye ile onlara '.«I İlâhiyi unutturdular -:،( :Keza’ yukardaki son Uyette de meUlen şöyle buyunrluyor Ey müşrikler‫ ؛‬siz onların za'fına ve fakrma, o halleriyle bera ٠٠,٠،٠ imanlarına güler ve eğlenirdiniz: bense bugün, yâni kıyâmct -ü n ü n d e onların ettikleri sabr ve tehammülün mükâfatını veriyo «.Onlar yok mu? İşte on!ar,-bugün fevz ü necât bulacakladır -1 11111 H a z r e t -‫؛‬

oradan

M evlânâ da bu münasebetle zamanında bulunan

g e le c e k

ve

olan münkirlere hitaben buyuruyor ki.. : 1673 ‫وﺑﻤﺎ‬٠‫'ا ذ‬

.‫ ا —خ‬٠٠:٠٠

٠‫ " ﻟ ﺪ م‬. ‫; ى ﻓ ﺎ ب‬..

HiltümU suHriyyeten eh.-es-sümuv, Ez-bünî Hânîd tâ ensevkümU, «Ehl-İ me'alîyî, yüksek zevâtı sühriyye ittihâz ettiniz, ehl-i Halt ile eğlendiniz. Neticesi ne olacagin anlamak İ‫؟‬in Kur’ândan! IHat٠:، nesUkiiman zikril âyetine kadar okuyun».

1674

‫ د‬٠‫أذ‬.‫رو ن » ﻧ ﻠ ﻢ و ﺳﺖ'ن آ‬

‫ ر د‬، ‫ﻧﺎﻧﺎذ ة‬- ‫دا ﻣﺎ ى‬-‫ر ب‬ ‫ ؟‬un be-tijzkir ü be-n ‫؛‬,syân Kadlr٤nd .Rer-h۶m£ dilhâ.yi HalKan Kahir^nd Enbiya ve evlîyâ lıaznrâtı mâdem kl hatırlatmaya da unuttur . ’,‫ﺍ‬.‫ﺃ‬.\٠ '‫ ﺃ‬da muktedirdirler, o lıalfle malıiukatm kalblcrlnde ،lo bllz ili ni'.;l'.’ .٦ s n m f!a r d ır ٠. r. 17

Hulusa: kur'ûn-ı kerimde lihikmetin nUsih ve mensuh o y c l ‫ﳍﺎﺃﺀﺍ ؛‬٠ ‫ﻣﻬﺰ‬٣ ‫ﻯﺍﻡ‬. A ‫ ؛‬٥t-ı ‫ﺇ^ﺍ‬٤ ‫ﺃﺍﺍ ﺏ‬

‫ﻱ‬٠{ • k ‫ ؛‬b^na da ‫؟ ﺋﻠ ﻬ ﻢ ؛؛‬

lunan enbiyâ ve evliyâ hazeratı da insanlann kalblerinde t a s n i f ederler, onların gizli maksadlanm değiştirirler. Mesela feth -1 Mi ltede İslâm ordusu şehre girmiş, ‫ ؛‬o‫ ; !؛‬de٥i mükerremeyi fethcylcn meyrulisil isminde biri Aleyhisseiat Efendimize sü'-i kasd ،‫؟‬١İ 11 | ، > . :: na sokuldu. Fakat Hazret-i Peygamber mubârek elini .onun koydu ve: «Zihmndr; ‫ ؛‬kun^ntudan istiğfar et. buyurdu ‫ ا ل وذل‬١‫ا‬ ve muhabbete tebeddül eyledi. Hemek iti Cenâb -1 Hak has 1' ‫ا|اا‬ rina böyle bir kuvvet de İhsân ediyormuş. Cenâb-1 Pir. yine 1١٠. andan-diğer bir delil gösteriyor ‫؛‬ JS72

‫ دذﺛﺎ ؛ د؛ن‬١‫ﺋ ﻦ بن ب‬ Âyet-i ensevkUmU zikri bi-Hân.

Kudret-i nisyân nihâüenşân bi-dân «Hatta nesükUm an zikri âyet-i kerimesini oku da havass-! 1.1، dullahın unutturmak kudretine mazhar olduklanm anla.. ikad eflâhâ) Sûre.i Celilesinde buyuruluyor ki:

«Kullarımdan bir fırka vardır ki onlar, derler ki: Ey Rabblı biz senin vahdetine ve peygamberinin sıdk-ı nübüvvetine İm ettik, bizi mağfiret eyle ve bize merhamet et. sen merhametliler 15.،. SUrei MUmlnUn 108. 111.

Fer'-i did âmed amel bi-hîç şek.

Pes ne-bâşed merdiim İllâ merddmek. .Bütün ameller, şüblıesiz gözün feridir, ‫ ؛‬inden başka bir şey değildir*.

o halde

insan göz bebe

Yâni bir insan, yaptığım ve yapacağım gözünün yardımı ile ya(iar. O halde, bütün efal ve harekât, gözün fer'i demektir. Buna na. /aran insan demek, gÇz bebeği demektir. Cins-İ Beşer, mahlükatm görür gözü mesabesinde aziz olduğu İçin, kendisine insan denilmiş: tir. AlelumUm Cins-İ insan bu kadar mua.zzez ve mükerrem olunca, onlarm içinden (însan -1 Kâmil, denilen zevâtm ne kadar e'azz u ekrem olacağı düşünülmeye şayandır. Onun İçin cenab -1 Pir. buyıı ruyor ki : 1878

‫ ا ﻛ ﻼ د ﻣ ﻰ ذ ا ف‬. . ‫ ن‬٠‫اﻣﺎ‬، ٠‫ﺀن‬ ‫ا ﻟﺰان‬

‫ ﻟ ﺐ‬٠‫ ا‬٠‫ د ز‬7 ‫'ق‬

Men temam İnrâ ne-yârenı goft ez-ân.

Men' mî.âyed zi-Sahib-merkezân.

«Ben bunun tamamım, yani İnsan-ı kâmilin tamam hâlini VB derece-i kemâlini İzâh edemem. Çünkü o İzâh İıakkında sâhib-1 merkez ve sâhib-1 şerî'at olan enbiyâ hazarâtmdan men’ vârid olmuş tur..

«Hakikatler zâhir olsa şeri’atler bâtıl olurdu, denilmiştir Bu nun ma'nâsını da ehli olanlar anlar. Tefhimi, hattâ İâyıkiyle tefeh bümü benim haddimi değildir.

1679

‫ ون ﻓﺮاﻣﻮ ﺋ ﻰ ﺧﻠﻖ و ادﺛﺎ ف‬٣ ‫ داد ﺧﺎ ن‬٠‫ا وﻟ ﻤ ﻦ ل او و ﺀد ا‬

Oun ferâmûşi-i HalK û yâdşân, Bâ.veyest û û resed imdadşftn. .Halka h a t ı r l a t m a k ve unutturmak hassas, o İnsan-ı bulunduğu İçin yine halkın İmdâdına 0 yetişir*.

kâmilde

٠‫ﻝ‬٠ *‫ﺍ‬

1‫ﻻ‬75

.1‫ﻟﻎ‬

‫ ﻯ ﺍﻭ ﻭﺍﻩ‬٠ ‫ﺍ ﻝﺏ‬:‫ ﻥ ﻟ ﻞ‬1>

‫ ز‬٠ ‫ﺫﺩ‬٠‫ﻛﺎرﻧﻮان ﺭﺩ ور ﺍ‬ Çun be-nisyan bcst ‫ ﻵ‬,râh-i nazer Kâr ne:tvân-k ،‫؛‬.rd ver bâşed hüner Bir veli, unutturmak sUretlyJe birinin tarîk-î nazarin، s c d d l . cek olursa, o kimse ne kadar hünerli olursa olsun hi‫ ؟‬bir ‫ و؛‬a ٠| .. m ez

Hazret-i Mûsânın karşısında Fir'avnin sihi'rbazlannm ٤‫ﺀ ؟‬٠‫د‬ medikleri gibi,

1676 ‫ ﻫ ﺎ ض‬٠٠ ‫ ﺣﻞ‬٠‫ ﻷ ﻧ ﺪ ا‬٠ ‫ ﺀ س د‬٠٠،٠‫ي‬

‫—ى‬ ‫ب ى دﻣﺎ‬ ‫ د ا‬٠‫ﺑﺎﺣﺐ دل ذا‬

Sâh،b-i dih pâdşâh-J cismhâst, Sâhib-Î dil şâh-i dilhâ-yî şûmâst.

«Köy sahibi, cisimlerin hakimidir. Fakat gönül sâhibî, sizin ‫ط‬٠‫اا‬ lerinirin âmiridir..

Eski hükümdarlar, köyleri Dazı kimselere temlik ederlenli. ١١٠١ ye sâhib olan bir adam, k0ydekilerln.de efendisi sayılırdı. Bu. . . . böyle oldu^ı gibi garbda da .Feodalite! nâmiyle böyle idi. Hattâ i da köylerin hâli daha fecâ'atü bulmuyordu. Köy sahibi olan b a r n n l. kontlar, mariler‫ ؛‬köylünün hem malına, hem canına, hem ırzına . salluttan geri durmazdı. Çünkü a ^ z i onun olduğu i‫ ؟‬٤n orada !٠»،٠٠ nanlar ve çalışanlar da onun denekti. Şâyed bir köy satılacak ٠ lursa ehalisi de — çiftlik hayvanatı gibi - teraber satılırdı. Ha/.r.i l Mevlânâ ‫؟‬arkta car‫ ؛‬olan, lâkin garbdak‫ ؛‬rezalet ve fezahat d r r l sinde olmıyan eski âdete telmihan «Köy ağası cisimlerin, fakat ‫اااا<اا‬ sahibi bir veli, gönüllerin âmiri ve mutasarrıfıdır, buyuruyor.

،٠. ‫ ا ذ ا‬٩‫ د إ ذ‬١‫ب‬

٠‫ ﺀ‬1

‫د'اﺀل >( ~اا‬٠, ‫ د ا‬- ‫ﺀ ﻧ ﺬا‬

Ân hem1‫ ؛‬endişe-i pişânhâ.

Mî-şinâsed ez-hidâyet cânhâ.

-O tecelli ve vâsıta tesiriyle, cesedler uyumadan evvel kendile r in d e bulunan efkâr ve ma.lümâtı uyandıktan sonra, ruhlar, yine tanır».

Yâni insanın zihnindeki ma.lûmât uyuyunca hatırdan gider. Bir adam uyurken hiç bir şeyden haberdâr olmaz ki ma'lümâtını der. hatır edebilsin. Fakat uyanında onlan hatırlar, işte bu hatırlama, Allahın bir hidâyetidir. O hidâyetin zuhûruna vâsıta ise yine inşân ı kâmildir.

1683

‫ و‬-‫ د‬٠‫ ًا‬f ‫ارﺀك‬

,

‫ﻳﻔﻪ‬

‫ ﻧ ﻮ‬٠‫ﻝ‬٠‫ ﺍ‬: ( ‫ﻷ ﺩﺭ ﻟ ﺐ' ﺏ ﺇ‬

p‫؛‬şe vû ferheng-i tu âyed be-tü.

Tâ d e ri esbub bi-kşâyed be-tü. ve

“Ey muhâtab; uyanınca sana rızk kapısını açmak İçin, san’atm ma'lümâtın yine sana gelir».

Meselâ ‫؛‬ 1684

‫ ﻛ ﻞ ﻧ ﻌ ﺪ‬٠‫س< ز و ا ا‬ ‫ﻧﺜﺪ‬

‫ ﺛﺄ ر‬٠ ‫دائ‬٠ ‫ا ن ﺧ ﻮ ذ ﺧ ﻮ‬

‫ﺧﻮى‬

Pişe-i zer-ger be-âhen-ger ne-şûd, HUy-i in Hoş-Hû bedUn mUnker ne-şüd.

“Kuyumcunun san’ati demirciye gitmem tyl huylu bir kimsenin tabi ati kötü huyluya avdet etmez».

Yâni iterkes uykudan evvel ne ise yine o olarak kalkar: kuyumcu yatıp demirci, kehribarcı yatıp kömürcü olarak uyanmaz. Uyku böyle oldngu gibi ölüm de böyledlr. Hadis-i Şerifte: .Uyku ölümün kardt-jitlir duyurulmuştur. Uyuyan nasıl uyanırsa ölen de öyle dirilir . 1 'un İçin Kur’ân -1 Kerimde :

cs‫؛‬

IM O

‫اى‬٠ ‫ د;ا اب‬٠ ‫ﺗﻒ و‬٠‫زاراف‬٠‫ىد‬ ‫ ﻭ‬r ١‫ر ض ﻧ ﺪﻟ ﻬﺎ ا ذ‬

‫ﺋ ﺪ‬

‫ر‬

Sad-hezârân nik u bedrâ ân bihj.

Mî-küned her şeb zi-dilhâ ântihJ. '«O ٤nsan-ı kâmij yüz binlerce ٤y،J‫؛‬g‫ ؛‬ve fenalığı her gece Rrt nüllerden tahliye eder ve mahJUkâtjn kalblerinde ' olur..

Dünyânın sürî teşkilâtı ve me’mUriyyetle^ olduğu gibi, sofiy ye kitablannda yazıldığı vechlle. ma'nevl teşkilâtı ve me'mUriyetln ri de vardır ki 0 ma'nevi teşkilâtın müntehâsmda ve riyasetinde bu lunan İnsan-ı kâmile de (Kutbl yâhud (Gavsl denilir. Allahın lu yüzâtı o zât-i âli vâsıtasiyle ehl-i Istî'dâda tevzi olunur.

Evet, makamât-1 ma'neviyye İçinde Makâm -1 - * a'lâ bir derece yoktur ve olamaz. Ondan dolayı Kalb-İ Akdes'i Nn bevi. füyûzât-ı tlâhiyyonin maltsimidir. Füyûzât.ı Rabbâniyye evvn. ١â oraya gelir, oradan saf gönüllere taksim olunur. Her kalb. vu١٠. a.t ve sâfiyyeti nisbetinde 0 feyzden nasib alır. Her asırdaki (in san-ı kâmili, yânî (Gavs-1 a'zaml o asırda Hazret-i Muhammedin IS A .v.l nâibi olduğu İ‫ ؟‬İ11, mahsimlik vazifesini niyâbeten ifâ eder vn .٦ füyûzâtı tevzi' eyler. Şeyh-i Ekber kuddise sirruhU Hazretleri Fütuhatında buyuruyor ki: «Allah, veliyy-i kâmilin kalbi aynasına tecelli eder. Tecelli envftn cradan Aleme mün'akis olur da Alem, o feyzin vüsûlü te'siriyle mah fUz kalır.

1681

..,»j.

j

١j I ٠‫ ؛‬a .

٠j l

Rûz dilhârâ ez-ân pür mi-küned, Ân Sadefhârâ pür ez-dür mî-küned.

«Veliyy-i kâmil, gündüzün gönülleri o tecellî nûriyle doldu ve o kalbleri inci dolu sedeflere benzetir». ‫إ‬::>0

1607 Î .‫ﻭ‬

‫أآﺷﻪ»ا وادﺑﻨﺎ دووﻧﺖ‬

١٠‫ﺲ ﻭﺃ‬ ‫ﱏﺣ‬ ‫ رد ﺍ‬٠ ٠ ‫ﳏﺎ ﺛ ﺪ‬ ‫ﺩﴽ‬٠‫ﻡ‬ ٠

Pişehâ v'endîşehâ der-vaKt-‫ ؛‬,Subh .Hem bedâ٥câ §üd ki bUd an hus ü Kubh fikirler ve m alûm atlar sabah olunca evvelce bulun -.‫؛‬.ıkları yerlere giderler, o san’atlar ve fikirler ve bulunduklar، yer 1‫ا‬١‫ أ‬ister hasen, iste», kablh olsun,.

1888

‫ ازﺷﻬﺮﻫﺎ‬١‫ا'ى ﺳﺊ‬٠‫ﺣﻮن ﺑ ﻮ ر‬٠ ‫ ﺷ ﺎً ; د ; ﻫ ﺎ‬٠‫ '؛ ذ ه ; ﺧﻮ‬i r

,Çun kebû،erhâ-yi peyk ez-şehrhâ .Sûy -1 şehr-i Hiş ared behrha , Bu fikir ve san’atlar،n sahihlerine avdet etmesi, posta güvercin » -lirinin başka memleketlerden kendi şehirlerine ve yuvalarına gelme ve mektub getirmesi gibidir ،،».

HİND TÛTİLERtNtN HAREKETİNİ İŞİTİNCE TACİRİN KAFESİNDEKİ TUHn JN ÖLMESİ ١rc EFENDİSİNİN, ONUN UZERtNE AĞLAMASI 1689

‫ ﻣ ﺎ د‬٠‫ﻳ ﻮ ن ﺛﺘﺒ ﺪ آن ﺀ ر ﻏﻜﺬ ﻃ ﻮ ر ب‬ ‫ﺩ‬,‫ﺀ‬٠ ‫وﻫﻤﺖ‬

‫ﻫﻢ ﺑﺮ ز د اوﻓﺄد‬

Çıın şenîd ân murg k'an TüTî ‫ ؟‬,i kerd Hem bi-lerzid Uftad ٥ ‫ ؤﺀﺀ‬.serd Tacirin tutisi. Hincideki tutinin ne yaptığın »، ‫؛؟؛‬tince titredi, düş ‫؛‬ve soğudu 1».

١‫ت؛ا‬٠. ‫اﻣﻞ‬.. ‫وﻓﻰاﻻﺧﺮذ ار ى‬٠‫ا رﻳﻒ‬.‫ د‬٠ ‫ ﻓ ﻞ‬١ ‫وس ة‬

î'âıı ‫ ;؛‬. Dünyâda kaJb gözü kapalı olup da hakikat‫ ؛‬göremeyen ٠‫ﻣ ﺎ‬ rette de kördür, hatta yolunu daha ziyâde şaşırmış haidedlrSS. d ٠٥. mistir. Kezâ Hadis-i Şerifte: «JnsanJar ne Ue vc nasd ölürlerse ،٠٠،٠ . ba'solonurlar» ve; .Nasıl yaşarsanız öyle ölürsünüz, ve nasıl ölürse .öyle hasrolunursunuz, beyanı vârid olmuştur Hazreti Mevlana ayet ve hadisleri izah İ‫ ؟‬in buyuımyor ki ‫؛‬

/§(>■ ‫ ﻣ ﺠﻮ ن‬٠ ‫ﻳ ﻨ ﻪ ﻫﺎ و ﺧﻠﻘﻬﺎ‬ ‫ ﺗ ﺤ ﺮ‬- ‫ﺣﻢ م آ د ووز و‬

‫ر ى‬٠

Pişehâ vü HulKha hemçun t»hlz, Süy-i HaSm ayend r ٥z-i rtlsteHiz. «San’atler ve tabl'atler ‫؟‬eyiz eşyâsı gibi katar katar olarak kıyft met gününde sahibinin nezdine gelir».

Yânî insanin dünyâdaki tablati ve ahlaki Kıyamet ve Ahirette ،16 ondan ayrılmaz.

1688

._‫ﻳﻨ ﻪ ﺀا و ذاﻗ ﻬﺎ او؛ﻣﺪ >)]ﺍ‬ ‫ﰛ ﺭ ﻭ ﺩ ﺛﺘ ﺎ ﺏ‬

‫ﻭﺍﰉ ﺁ ﻣﺪ ﻫﻢ‬

Pişehâ Vii HulKha ez-bad'd-i Hâb. va-pes amed hem be-HaSm-1 Hod şitab.

-Snn'atlar ve taljiatlar, sabah uyandıktan sonra, koşa koşa onıııt yanma gelirler». '‫ ؛‬٠ > ٠‫ﺀا ؟‬١٣: I ٩r «: 72

‫اﻻلﺀا‬

‫ا‬

,Ey diriga murg-i Hoş-elhân-i men .Râh-i rûh û ravza-i reyhân-i men

.Vah benîm latif nağmeli kuşcağızım. rûhumun neşve şııı-âbı“ hayâtımın ‫ ؟‬٤‫؟‬.ek bahçesi oJan UtJcagizım !.

1695

jx J

/ ‫ﺑﺮا‬٠‫ب‬٠‫ ئ;ا ز وا‬٠‫م‬

‫ ﻣﻨﺪول آﻧﻰ ر ﻏ ﺎ ز ﺷﺪ ى‬, ١‫ﻟﺪ‬،‫ ﺀ‬S

Ger süleymânra ‫ ؟‬un -‫؛‬,n murgi büdî .Key Hod ۵ meşgül-i ân murgân şüdi Eger Süîeymân AJeyhisselâmın böj'le bîr kuşu olsaydı .«l،îşJaı-Ja nasıl meşgt.ıl OİU^U

başka“

Süleyman Peygambere Mantikuttayr. yani kuşların lisanım ‫؛‬111 lamak mu'cîzesî İhsân buyurulmuştu. öyle iken o n u . böylC bir kuşu ٠ktu denilmesi)v ‫؛‬stî'râb edilmemelidir. Hak SUbhanehU ve Teaia te isini tekrar etmez, birine verdiği ni'metl aynen başka birine ver(!', ' ٠rt٠7٠. ،Başka türlüsUnü halk ve ihsan eder. Binaenaleyh tacirin tat .aynen Hazret-i Süleyman nezdinde mevcUd değildi. Hatta o degll .ı.ııun yüzlerce nesil evvelki yumurtası bile yuvaya konmamıştı Mesnevi sarihlerinin ba'zıları her nedense bu beytin mealinden vehme düşmüşler «Süleymânm böyle bir kuşu bulunsaydı, sözünden ٠r;id٠ı Ümmetten birinin bir peygambere tercih ve tafdili lazım r 'I I' .'eğini tevehhüm etmişler, binâenaleyh o vehmi İzâle edebilmek i .uzun uzadıya te'vJiata girişmişlerdir 1, ' sarih. Ankaravi Hazretleri böyle bir velimi mUnasib ‫أﻻج‬-‫اازﻻاا‬، 0 da epeyce söz söylüyor. Beyanâtının hülâsası şu ‫ااﻟﻼ‬ ,ki: Tacir tutiyi seviyordu. Binaenaleyh maliabbet ve aşk morto 1 '‫؛؛‬ndc bulunuyordu. Hazret-i Süleyman ise Peygamberi Zişan idi. '، ٠،‫؛‬. hikmet, akil ve tasarruf mertebesinde idi. Nübüvvet makaıııı bu İktizâ eder. Eger peygamberlere aşk galebe eylemiş olsaydı ken ،-•!' eri teblig-i ahkâm ve halk ile ihtilat edebilmeye muvaffak ola:, tziardı Âşıklar ise muhabbetin galebesiyle akil dairesinden Çil.

‫; ا‬umâfih

1630

‫ﺍﻥ‬-‫ﺝ‬٠‫ ﻡ‬٠‫ ﺑﻮﻥ ﻟﺪﺱ ﻵﺩ‬٩‫ﺣﻮ ﺝ‬ ،> ٠‫ر ز‬

‫ ; د ﻭ ﺫ ﺩ )\ﻝ‬٠‫ب‬٠;

I

Hâce ‫ ؟‬,un d!deş fütâde hem-çun-în Ber-cehid ‫ ة‬.zed külehra bor-zemin Tâcir. tutinin böylece düşüp öldüğünü görünce yerinden s»،‫ ؟‬,ra l ve külahını başından ‫ ؟‬jkanp yere vurdu ».

1691

‫ﰏ ﺩﺩ‬ !‫ﻥﺣﺎ‬٠‫ﻭﱏ ﺩﻥ ﺩﻙ ﻭ ﺩ‬٣ ‫ ﺍ ﺵ ﻟ ﻠ ﻦ‬٠‫ ت ﻭﻣﺮ‬- . ‫ﺧ ﻮ ب ر‬

‫ ؟‬un bedin reng ü bedln hâleş bi-dîd.

Hâce ber-cest u girîbâneş derid. «lâc،r. kuşunun böyle soğuk rengin‫ ؛‬ve ölü hâlini görünce otu, r.uğu yerden fjrlad» ve teessüfünden yakasım yırttı».

1692

‫ حوس و ﺧ ﻮ ز ﺧﻨ ﻰ‬٠‫ﻛ ﻨ ﺖ اى ذو ر‬ ‫ا ﻛﻴﻨ ﻰ ﺧ ﻦ‬,‫ﻥ ؟‬٠‫ودت ﺍ‬٠‫ﻥ ب‬٠‫ﺍ‬ GOft ey TUTi-، HUb ‫ ه‬,H.ş-hanln tn ‫ ؛؟‬büdet in ‫ ؟‬irâ geştî ‫ ؟‬.un-in Ded»‫ ؛‬ki: Ey kendisi ve ötüşü güzel tuti; sana ne oldu, neden btt ٠٢ oldun?»

IG93

‫اى ودﺑﻔﺎ ر غ ﺣﺮش راددن‬ ‫ ن‬٠‫ ذ‬١٠٠٠‫ د د و‬٠‫ﻓﺎ م‬.‫ ى د ر‬١

‫ راج‬diriğâ murğ -٤Hoş-âvâz-i men.

Ey diriga hem-dam û hem-râz-i men.

«Vah benim güzel kuşcağızım. vah benim hemdemim ve s , r d ,. Şin١».

154

١١١١١'!

‫ا‬/ /

‫ر‬،‫ ﻭ ﻭ ر‬. ; ‫اى زاف‬

‫ ﻧ ﺮ‬٠ ‫ﻡ؛‬٠‫ﻣﻞ‬٠‫ ﻟ ﻚ ؛ ﺍ ﺏ‬/ ‫ﺑ ﻮ ﻥ‬ Ey zebAn ،‫ ﻵ‬bes ziyan ‫ ؛‬mer m‫ ؟‬râ , ‫ ؟‬un tuyi gOyem men tura , .،Ey dil‫ ؛‬Sen bana çok zarar vermektesin. Söyleyen sen olduktan ...ura ben sana ne söyleyeyim?»

Yâni boşboğazlık eden biri, başkasına şikâyet edilir. Fakat şikâ٠ı ١l. eden o boşboğazın kendi ve dili olursa ne yapılabilir?

1638

‫ ; > ﻋ ﻰ‬: ٠; ‫ ﻳ ﺮ ؛ اً ت‬: ‫ا ى ذ‬

Ey zebân hem ateş û hem Harmenl, ‫ ؟‬Cnd in âteş der-In Harmen zeni.

«Ey dil‫ ؛‬sen hem ateş, hem harmansın. Bu ateşi bu harmana

■٠٠vakte kadar atıp duracaksın».

Ma lumdur ki harman yerinde, ot, saman, dâne gibi kuru şcyl٠١r vardır ki parlamaya ve çabucak yanmaya miiste’iddirler. Lisan •tu les.iyet vermesi i'tibâriyle harmandaki dânelere benzer, incitme. ٠١, müteessir kılması dolayısiyle ise ateş gibidir. Tâcir verdiği habeıiıı tesiriyle tûtînin ölmesini, kendisinin tahammülü harmanına al.’ş gibidir. Tâcir verdiği haberin te’siriyle tûtinin ölmesini, kendisi­ nin tahammülü harmanına ateş atılmasına ve sabr ve tahammülü­ nün yakılmasına benzetiyor da. lisânına hitâben: «Ey dil, ne. vak،, !.،ular böyle yekıp kavuracaksın?» diyor.

1689

‫ى‬.‫اذﻟﻢ‬٠‫ ﻣ ﺪﻟ ﺠﻠ ﺪ‬٠ ‫اىذ؛ذ‬ Ey zebftn hem gene-‫ ؛‬bî-pâyAn tuyl.

Ey zebân hem renc-i bi-dermftn tuyl.

«Ey di.‫ ؛‬sen hem tUkenmez bir hazine, hem de devA kabul et،٠،٠٠?. bir marazsın».

1 f>3

857

ve mükellefiyet hududunda»haricte kalırlar. Aşkın cezbesi ile ‫اﻟﻬﺎ‬١ Kirâm-1 nâs indinde ma'zûr görülür, avâma gOro ise tımarhane kaça gı telakki olunur. Nitekim ŞeyhUlekber kuddiso sirruhU -Fütuhatında buyuruyor ki: «Ahali âşıkları, aşk ve muhabbet te’slriyl. söyledikleri sözlerden muaheze olunmazlar. Çünkü muhabbet alili İzâle eder. Ahali ise ma’zür bulunan âşıkları değil, öğle özürleri olma yan akıllıları muaiıeze eyler». ‫اا‬،‫آ‬

Bir ‫؟‬ey daha vardır ki a‫؟‬ık, sevgilisini dünyânın en güzeli bilil', ondan daha güzel bulunamayacağım vehmeder. Mecnunun nazarında beyiadan dalla güzel kadm yoktu. Bundan dolayı Mecnun: «Dünyây. gelmi‫ ؟‬ve gelecek kadınların en güzeli Leylâdır. diyebilirdi. Nasll ki Oyla de derdi. Bir manzumesinde : «Ey çölde gezen ceylanlar‫ ؛‬Allah rızâsı İ‫ ؟‬in bize söyleyin. Q güzel gözleri dolayısiyle bizim Leyla, sizden midir, yoksa cins-i beşerelen mi dir?. diye ceylânlara hitâb etmişti.

Mecnunu bu sözünden dolayı tahtie etmek kimsenin hatm na golmeyeceği gibi tacirin sözünden de .Avamdan birinin bir peygamber" tercihi lâzım gelir!» vehmine düşmek, ukalâ zihnine gelmemek İktizâ eder, o sözden böyle bîr netice çıkarmak: «Seni YUsüfie güzellikte sorarlarsa bana, Yösufü gOmedim amma seni ra'nâ bilirim.» demi‫ ؟‬olan şâir Bâkİyl, Şeyhülislâm Bostanzâdenin tekfire kalkışmın kadar ma’nâsızlık olur.

Tacir ağlayıp sızlanmasına devâm ederek diyordu ki : 1896

‫ م‬٠‫ن ا‬١‫اى ددﺑﻔﺎ رﻏﻜﺎرز‬ ‫ اام‬٠‫)ودروىارراىوىر‬ Ey diriğâ murg k'erzâıı yâftem, Zûd rûy ez-rüy-i vey bertâftem. «١٠ah benim ucuz aldığım, lâkin çabucak müşahedesinden mail kaldığım kuşcağızım».

Tacirin ‫؟‬u sûretle yanıp yakılışı hikâye edildikten sonra tüliıııı ölmesi, efendisinin boşboğazlığından ileri gelmiş olması münâsebetly ١. Cenâb-ı Pir Efendimiz, ma'nâlı, ma'nâsız gevezelik etmenin vehâ ‘.‫”؛‬،ini yine tâcir lisânından beyâna suru' edip buyuruvor ki-

1'unı

7 .1 ‫ا‬

1،‫؛؛‬Jlül٠، tükenmez hazine oiması, beyân ettiği maârii v،. I. «٠٠ liâlıivye itibariyledir. Öyle yâ kalblere ilham olunan hık v. r،.٠r٠ai١■ mevdana koyan lisandır.

‫ ﻳ ﺪ ر اى د ا د‬. ‫د د اﻣﺎﺑﻢ‬ ‫ف‬١‫ ﻛ ﻔ ﺮ ك‬. ٠‫ ﻛ ﺮ د‬٠‫ وذ‬٠"‫اى‬

.٠١،obanın tebligat., evliyânın arifane beyânâtı hep lisan ١٠

Çend em ânem mi-dibi ey b‫؛‬-emân E y tu zib k erte be-k ٤ n-t m en kem&n.

.Ey bana k in d ir olarak yay.™ Mriylomls l l a i n , ‫ » ﺀ "ﺀ>ﺍ‬٠ k a d " ,.inan veriyorsun?«

Yânî hiç aman vermiyorsun.

1702

‫ ﺭﻍ را‬.‫ﺗ ﺒ ﺮ ا ﻳ ﺪ‬ ‫ ﺑ ﺮ ا‬/ ‫ ﻣ ﻜ ﻢ‬٠- ٠‫د د ﺑ ﺮا ﻛﺎ‬

‫ ؟‬ğ y٠٠٠.

unutulmaz, beyti de meşhurdur.

Nek bi-perrtnidei murg-î m ert, ^ r ‫ ؟‬er^-gâb-î sitem kem kün çerâ.

1700 J

y o*S

j

. ‫ ﺀ(؛ﺍ‬benim knsum n da uçurdun. A r t * aulilm mer'ââmda

,٠

٠‫ ل‬٠‫ﺍ‬-

yani, b iri bundan böyle bana kar‫ ؛‬, si،emkArlı‫ ؛‬a kalkışma. .

Hem Safir û Hud’a-i murgân tuyi, Hem enîs-i vahşet i hicran tuyi

‫؛‬I

«Ey dil; sen hem kuşları tuzağa düşüren hüd’a ve ıslıksın. h٣ı١٠ I de aynlık vahşetinde, âşıkın enîsi ve hemdemisin..

Kuşbazların hâli malumdur. Kuş geçimi mevsiminde (d‫؛‬k-١«lll dedikleri ağaç dallarını dikerler, üstlerine yapışkan bir mâyı, hu lanmış olan (ökse)leri koyarlar Bir tarafa da kafes içinde bir ku٠l asarlar. Kafesdeki kuş öter Kuş sürüsü geçerken biri yâhud bir 1.... dânesi onun ötüşüne aldanır, aşağıya inip konar ve ökseye ٧ apı١ıpH kalır. Kuşbazların kuş taklidi ıslık çaldıkları da olur Demek kİ tur d,İm hakikati, yâhud taklidi ötüşü, fezâda serbestçe dolaşan kuvl«r٠|l bile tuzağa düşürüyor ve kafese koyuyor Keza o dil aynlık d٠٠m l lerinde insanın medâr-ı tesellisi olur Firkatzede bir âşık hicrân . .. çelerinde kendi kendine âh eder, of der, sevgilisinin hâliyle mo$g٥٠ I olur, âşıkane hasbihallerde bulunur ve züğürt tesellisi kabilind.n l avunur. Demek ki bir dil, bir kuşu tuzağa düşürdüğü gibi hicrân. uğramış bir âşıkı da mümkün mertebe teselli ediyormuş ıı-.ı

1703

٠‫داد د‬

‫ﺍ‬٠‫د‬

‫ﺑﺎﺣﻮاب «ن‬

٠‫ا ر ا زا ﺳﺎ ب ﺛ ﺎ د ى إ د د‬

Yâ cevâb-î men bi-dih yâ dâd, dih.

Yâ m ert z’esbâb.i §âdi yâd dih.

‫ا‬

,

‫ه‬

‫ ا‬٠.»lyle şad olayım

uyuruyork (!! ‫؛‬:

‫ﺀ‬

‫ﺀ‬

'‫ﺀ‬

‫ه‬

١‫« ا‬evrilince dâire ‫ ؟‬o atcylen dAl. eklinde göründüğü, hakikatte ٤30 vücûdunun mevhûm olduğunu da ınakam-ı tomsiJde göster ٠‫ اا‬ird ir. İ‫ ؟‬.te ,bütün mUkevvenat o daire İçinde m ahsurdur

Milim

Zannederim ki şu perişan sözlerimden meMe'le m e ^ hakkında fiilili‫ ؛‬bir fikir hâsıl olmuştur. Olmamışsa so fic e c a riy le meşgûl dıııımaktandır.. ٠ : Şiıhdi beyt-i şerifi ele alalım f'âcir kuşunun pervâzından bahsediyor, hem de bir uçuşta bu L m -1 ‫؛‬،!filinden kendisinin mebde’i bulunan vahidiyyet alemine ka ٠‫ا‬٠ ‫ ا‬vükseldigini. ya'ni aslına rücû' eylemi‫ ؟‬oldu^ınu söylüyor. Bu k.ıliir degerli bir kuşun ziyâ'ına teessüfler ediyor. Maamafih bu de. ‫ اا‬bahsin anlaşılabilmesinin zevk-i ühâma tealluk eylediğin‫؛‬, ondan ,،‫ ذوا‬.olmayan bizim gibilerin ise rene ü mihnet olup kaldığını be itki İçin buyuruyor k ‫؛‬: 17.6

‫ ا د‬، ‫'اداف‬

‫ﻭ ﳓﺖ‬

‫ض‬

‫ﻓﻰ ﻣ ﺪ‬، ‫م ﻧﺤﻮاﻧﻰ‬-‫ﺧﺰ ﻻا؛‬ A‫ ؟‬,iK-i rencCst na-dân ta.ebed .Hiz lâ-uKsim bi-Hân tâ fl-kebed C âhil v e z e v k -ı m a 'n e v id e n b e lır e slz o la n k im s e d erd ve m lh ‫اا‬٠-I !.şıkıdır. K alk (La uksimUJ s û r e s in i tfl k e b e d l k e lim e sin e k a

..H.r oku Bcyt-İ Şerifte (Lâ uksimül sûresine işâret ediliyor. Cenab-I I ١٠٠u. bu Süre-i Celilede buyuruyor ki: ‫ ز ا‬٠0 ‫ ذ ا ا ﻟ ﺶ‬٣ >

‫ ﺀا' س‬٠ ‫ ﻫ ﺬااﻟ ﺶ‬٠‫ﻻ ا ﻓ ﻢ‬

‫ ﺗﺄاﻻذازﻓ ﻰم;د‬1‫ة‬٠‫ ﻟﺪﻫﺎةد‬, ‫ﻟﻮوﻣﺎ‬ : ٠Şu M ek k e ‫ ؟‬e h r in e y e m ‫ ؛‬n ed erim , se n bu b eld ey e fatih gireceksin, y â h u d b u b e ld e d e b ir sa a t k a d a r m u k a tele sa n a ‫ا'اؤ‬. ‫ اا‬olacaktır. T cv h id ed en v e e d ile n m a h lû k a ta y â h u d ecd ad ın ve Adem A le y h iss e lâ m ile o n la r ın haid-1 v a h id i b u lu n a n p»râln ١ Al i nübüvvetine kasem etlerim ki b iz cin s-، in sa n i m ille n ve mi. ' ٠١٠،ıı ına'rıız olmak ،،zere yarattık “.. ١ ٦ '‫؛‬ .1‫؛‬

kl.r.'tk

...٠١، '‫'•!'(؛‬il 1 ٠١

1704

‫ ن‬٠ ‫ ﻃﺎﻣﺬ وز‬K f ‫ ا‬٠‫اى د;ل‬ ‫ف‬٠ ‫;وئ‬٠١ ‫ ح‬٠‫ود ه‬٠ ‫اى دوﺳﺎ‬ Ey diriğâ Subh-İ zulmet-süz-î mea.

Ey diriğâ nür-1 Subh-efrûz.1 men.

«Vah benim sabah gibi zulmeti İzâle eden ve sabalıa nur .... aydmhk veren kuşcağızım!»

1705

‫رﺀاز س‬٠‫ﻏﺪش‬٠ ‫اى ددإدا ر غ‬ ‫ 'ا آﻏﺎز ض‬٠‫ د‬٠‫ؤا ﺗﺨﺎ ر‬ Ey diriğâ murğ-î Hoş-perv’âz-i men, z'intiha perride tâ-âğâz-i men. .Vah benim uçuşu güzel kuşum, intihâdan mebdelme kadar l١٠ yerân eyleyen tûticağızım..

Bu beytin kısaca anlaşılması için muhtasar bir mukaddime ‫؛‬.، zımdır.

Sofiyye-l kirâm hazarâtt t.at-avvurât-1 zııhrtı^ mevham bir dâire fa ra ^ erler ve ona (dâire-î vücûdl nâmını vei'،. ler. Bu dâirenin nısfı. tenezzUlâtı, nısfı, terakkiyâtı gösterir k 11, ‫؛‬. de’ ve me'âd noktası vâhidiyyettlr. İlm-i, İlâhîde meknûz olan a y in , sâbite, oradan zuhûra gelmiş, tenezzül ede ede 0 nısıf dâirenin ,,،٠،٠٠٠ tehâsı bulunan insâniyyet makamına dayanmıştır. Nitekim Kuı'rtıb da (Sürei T‫؛‬nl de, bu makâma (esfel-i safilin) ta'bir buyuralmıtîuR Çünkü mahlUkâtın en sonu ve binâenaleyh zuhtiru I’tibâriyle inolk de-i aslinin en uzağıdır.

Makam-I insâpiyyet, esfel-i şâfilîn olmakla beraber terakkıy.. ٠ ma'neıdyye de buradan başlar, derece derece mebde'e dogrii bur., dan rücu’ edilir.

Gene Siirei Tîn'de bu terakkiye de işâret vardır.

Tâ‫؛‬fe-i sofiyyenln seyyidi, Cüneyd-1 Bağdadi kuddise sirrub ‫ااا‬ hadiye: «Sülûkün müntehâsı nedirt. diye sormuşlar. «Mebde i . . . liyye ric’attir» cevâbını venni‫؟‬.

Demek ki netirede mebde’le me'âd birlemiyorlar. Daha doft!‫اا‬،‫ا‬٠ esâsen bir olduğu anlaşılıyor. Onun İçin sadât -1 sofiyye ena (n٠١l,l٠ . cevvale) demişler. Söylenildiği vechüe daire-l vücûda (dûire-1 m .^ hûme) ta’bir eylemişler. Maşa ile tutulan b‫؛‬r ateş parçasının, sil, ...

860

1708 ___ I.A.J J ١٠- UU‫ ؛‬,.، J 1 !٠ _ _٠ j٠ .j \

j

٠ ،> ٨‫؛‬ı

± )> ■ • j )

in diriğâhâ Hayâl-i didenest.

V’ez-vücûd-i naKd-i Hod b-übridenest.

٠Bu derîgalar, bu vah yazık! diye teessüf etmeler görmek hayâ­ linden ve kendi vücûdunun nakdi ve ruhu mesâbesinde olan tûtlnin firâkndan neş’et etmektedir».

1709

Gayret i haK bûd u bâ-haK çâre nist, Kû dili k'ez-hükm-i haK Sad-pârc nist.

-Tûtinin ölmesi, gayret ve irâde-i İlâhiyye iktizâsıdır ki Hak­ hükmüne karşı çâre yoktur. Allahın bu gibi hükmünden parça parça olmamış bir kalb var mıdır?• Cenâb-ı Pir, tacirin hayıflanma ve teessüfünü beyandan ،son­ ra Hükm-i İlâhiye teslimiyyetten başka çâre olamayacağını bil­ diriyor. Nitekim: .İşin çâresi: Allahın kazâsma râzı olduk demek ،en ibârettir» denilmiştir.

Bundan sonra (gayret) kelimesinin zikri münâsebetiyle de mühim bir bahsi Cenâb-ı Mevlânâ bir beyt ile hülâsa ediyor ve bu­ yuruyor ki: k ın

1710

.1—

j j j L . j ١ j j ٠i ٠١٠٠S^1

Gayret ân bâşed ki û gayr-i hemest, An-ki efzûn ez-beyân û demdemt’st.

-Gayret, o demek olur ki: Allah her şey’in gayrıdır. O Allah kİ sözle de. savt ile de ta’rif ve tavsif edilmekten müteâlldir».

Ma'lümdur ki sofiyyenin inancının esası vahdet-i vücuddur, Yâ ni ezelen ve ebeden Cûvüd-i Hakkânı ile muttasıf olan ancak Zât i eceli ü a’lâdır. Şâir mevcûdâtın varlığı onun eser i icftdıdır, Mûcid ile. mevcûd arasında pek çok fark bulunmak, Hak ile halk beynind ٠. ‫■؛‬

Bu Ayet-i Kerimeye müfessırler, muhtelif ma nâ vermişini.

Evvelâ ibtidây-ı kelâmdaki Uâlnm edât-ı nefyolması i.tibâriylo• beldeye kasem etmem, ona kasem edişim, senin orada oluşundan, ni oranın ehâlisi ve mukimi bulunuşundandır. demişlerdir. Ba'. ıl،.. da (lâ) yı zâid ad ile (Lâ uksimu) demek (uksimu) demektir m. ni çıkarmışlardır. Halbuki arabcanm şivesine âşinâ olanlar biliri ki yemin mevkiinde îrâd olunan kelimâtın evvelinde (lâ) nın ir edilmesi, yine o şive iktizâsındandır.

Hüseyin vâız merhum tefsirinde diyor ki‫؛‬ «...Mekkenin şerâfetiyle berâber Kelâm-ı İlâhide mevzi’-i kn٠ olması, Zât-i Akdes-i Risâletin orada bulunması dolayısiyledır da mekânın şerefinin, mukimin şerefinden husule geldiğinin «٠١ şıîması içindir».

Hüseyin Vâız. bu ifâdesine meâlen şu beytleri de ilâve ،١٠. I ٠Ey kudûmu Ka’be ve Merveye yüzlerce şeref ve safâ bah.ml Resül-i Ekrem‫ ؛‬Bethâ —ki arz-ı Mekkedir— senin tal'atinden .٠ly dâr olmuş. Yesrib —ki zemin-i Medinedir— hâk-i pâyin olmak ١ fiyle revnâk ve melâhat iktisâb eylemiştir.»

Conâb ı Pir Efendimiz de buyuruyor ki‫ ؛‬Şu Âyât-ı Kerimede vân edildiği üzere insan, mihnet ve meşakkate m a’ruz olmak u،C halkedilmiştir O meşakkatlerin en şiddetlisi ise insanın ma’n.v.! yatından gafil olması, o gibi şeylerden zevk almamasıdır Yukn tütiden maksad: Beden kafesinde hapis olan ruhtur denilmişti T tinin ölmesi de‫ ؛‬Rûhun ihtiyârî ölüm ile o mahbesten kurtulma... mek olur. Tâcirin hayıflanması ise. Allâhü a'lem, bu hâle c c * m teessüfü meâlini ifâde eder ki rûhun ihtiyârî mevt ile ölmesi. y٠f (Mütü kable ente mûtûl neşvesıne mazhar olması tabi'î nefs vc٠٠ sedi, nefsânî ve şehvâni bir takım hazlardan alıkor Yine tacir lisânından deniliyor ki‫؛‬ ‫ ا‬707 ‫ ا ﻟ ﻠ ﻠ ﺬ‬, ‫ ع‬٠٠‫ا ذ ﻛ ﺪ ؛ادخ‬

‫ﻭ‬.' ‫ﺟﻮﻯ‬

‫ ا و ﺩﺩ ﻡ ور‬٠ ‫ﻭﺯ ﻧﻤﺪ‬

Ez-kebed fârig bUdem bâ-rüy.i tu.

V'ez-zebed Sâfi şüdem der-cüy.l tu.

«Senin yüzüne baktıkça mihnetten ve meşakkatten âsûdp ilil Senin ırmağında zebed, yâni köpükten ve klrelen temizlenmişti.«.

M

' .

76‫' ؛‬

I İ I

I I

a t a

k a

l b

l u b

m

i 'a n

d

u

l i n e

t i c e

r

k i

h a s s i d

، . . ', ،’. <> ٠ . . ،1. i K

ı

i r

i r ı y ı

lY l

ı

l l ı ı d

v v

l

i i m

i 'K

ı ı

l

d o

i l e

، ٠ u

i û

s ö

b

i r

l o

g

y l e

n

e

‫اااا‬،‫ ذﺀا‬٠٠،‫أ‬. ".

l i l

i l m

A

i ş t i

k s i k

i

K

is e

g ö z

a U m

> ‫؛‬n a a

y a

ş ı

r i k

k

a

t i n

z a l l a h

k a s

,

1

k a

l b

menliğine ne‫ ؟‬.v u neıııA verir Husûsiyle ‫؛‬ Her katrası bir gevher-i yektadan e'azdir Allah İ‫ ؟‬.in ol yaş ki akar dide-i terden Çünkü ‫ذ‬ ,Şüphesiz makbulüdür Allah ile peygamberin .Eşk-i İhlâsm tekatur eyleyen her dânesi Nebiyy-i Ekrem (S.A.V.) Efendimiz: «Rabblm, bana ağlayan ‫أ‬،‫ا‬ göz ver» diye duû buyurdu. Keza‫« ؛‬Allahım ya‫ ؟‬dökmeyen gözden ilaçyet duymayan kalbden sana sığınırım» diye gözün cUmUdundan .ve kalbin kasvetinden İsti'âze edercll v e

Yine deniliyor ki : 1712

‫ ﻥ‬.‫ ﻭ ﺑ ﺰ ﺯ ' ﻣﻦ‬: ‫ﺭﲪﺎﻝ * ﺍ‬٠

TUTi-î men m urğ-i Zeyrek-Sâr-İ men, Tercemûn-i fikret û esrâr.i men.

«Tüticağızım, benim zek‫ ؛‬kuşum, fikrimin ve esrârımın ter،‘« mânı olan enisim».

1713 ‫ ﻭﻭﺫﻯ ﺩﺍﺩ؛ ﺍﺩﺍﺩ ﴽﺍﺩ ﻡ‬٠‫ﺭ ﺝ‬

‫ دم‬٠‫ اا د د‬٠ < ‫ ﻟ ﻤ ﺬ‬٠١‫ ذ‬٠١

Her-çi rtzl d ad u nâ-dad âyedem, 0 zi-evvel gofte ta-yâd ayedem.

«Onun rızl،ı ne olursa olsun, hatta verilsin verilmesin bana ge lirdi ve ilk kelamı hatınm a getirirdi».

Beri

ayniyyet bulunmamak ise pek tabiidir. Şu câm،-i serif. onu y u p ^ mi ٩‫ﻟﺔل‬٠‫ ﻟﻰ‬eseridir. gaka^ hi‫ ؟‬bir vakit mi٦ ârın kendisi ‫ ؛‬eğil‫ ؛‬،r. (‫ا‬ ^ İk^vvenât d ^ H a k k ın ‫ ؟‬. z

Ş

I . y٥m ۶ ‫ﱃ ﺫﺍ ﺩ ﺓﺇ ؛‬

‫ ﻭ‬٢;

‫ﺍ‬

ismine mukabil ،MUmit) vairiir. Yaşayan mahlUkât Muhyi ism ‫اااا‬١, ö l ‫ ؛‬٠l٥r de Mflmlt im inin m‫ ؛ ؛ ؛‬ar،dır. Bi٩ nde Mu^yi ismi t.e‫؛‬e‫؛‬lı M der, onu yaşatır. Diğerinde Müm‫؛‬t ismi tecelli eder, onu OldUrm‫؟‬ Bir adam; hem alim, hem şâir, hem ressam olabilir, ilmiyle 1‫ااا‬ kitab yazar, tab‫’؛‬at-i sâirânesiyle bir neşîde tanzim eder, ressamlı giyle de bir levha tersim eyler, o eserlerin hepsinde onun ilmi. ٠‫ اب‬٠'، ve ressamlığı gOriinUr. Böyle olmakla beraber kitabma, şi'rinn ١٠ levhasına 0 adamın kendisidir denilmez. Cenâb -1 Hak da bOylodl.

Her şey onun eser-1 sun'u ve kemalidir, fakat her şey o degildr .Her şey wJur. itikadında bulunmak vahdet-i vücûda degil. vahdei ‫ا‬ mevcUd'a kail olmak demek olur. ZuhUr itibariyle gayriyyet bulun.‫؛‬ masaydı, so fic e eserlerinde pek ‫؟‬ok tesadüf edilen imasivâllahl 1«‫ا أ‬ birinin ma'nasız olması lazım geliröi. Mâsivâyı şühûd üzerine ink'ü edenler, deryây -1 vahdete müstegrak olanladır. Lateşbih, bir ‫ه‬.‫ ا‬٠ mm denize dalınca her tarafım deniz görmesi, denizden baska ٠, ‫ا‬ ‫؟‬ey müşahede etmemesi gibi ٤‫ ؟‬te vücüd-i mutlak, zâtinden ibAirt. olan Hak, her şey'in gayri bulunduğu, misli ve zıddı olmadığı ‫ اا‬. ‫أا‬ tasavvur ve ta'rife gelmez. Zât-i Akdesi, düşünülmekten de, anlatıl!, bilmekten de münezzeh ve müteâüdir. Kendisini, îhlâs sUresindo, ١٠I ne kendisi ta'rif etmiş ve: «Allahın .Ehadl ve tSamedl oldugu ٠»' yan edildikten sonra doğmadığını, do&ıırmadı. hiçbir şeyin onun k uf vü olmadığı، bildirilmiştir. Hadis-i Şerifte: «Allahın nimetlerini ve ti nimetleri veren sıfât-1 İlâhîyi düşünün, lakin Allahm zâtını illi ‫؟‬Unmeye kalkışmayın, buyuru Imuştur.

Keza‫« ؛‬Teşbih ve tenzihe m üte'aîik hatırınıza ne gelire® Al lah onun f e v k in d ir , denilmiştir.

Yine tacir lisanından deniliyor k ٤: 1 7 .1

‫ د ى‬٠‫"ى ددﺑﻔﺎ اﺛ ﻚ * ن دل؛ا‬ ‫'اﻧﺜﺎر دﻟﺮ زب د ى‬ Ey diriga eşk-1 men derya büdl.

Ta n isa n dll-ber-1 ziba büdl.

«Keşki gözümün yaşı deniz olsaydı da 0 yakışıklı ve dilber ،٠٠ ‫؟‬، » in akıp gitseydi».

litâb-ı Celili ile onun (Alem i emri den olduğu beyân edilmiştir.

Fakat, aksi, yâni âsârı meydandadır. Te’alluk eylediği cesed; yer, içer, söyler, yürür, durur, ve saire. Halbuki ruh ile alâkası kesilen bir cesed, her şeyi tamam iken bir şey yapabilmekten âciz kalır. Şu hâl ceseddeki o harekâtın ruh te’siriyle olduğunu, onun aksinden ibû ret bulunduğunu herkese anlatır. Hülâsa âsârı görülür, zâti ve ma• hiyyeti bilinmez.

1716

‫ﻣﺪرد ﻗﺎدﺑﻨﻮا زﺧﺎد اذو‬ ‫ ﺣﻮن داد اذو‬١‫ زرى ﻃﻠﻤﺮ‬٠‫ﻣﺒﻰ‬

Mtbüred şâditrâ tu sâd ez-û, Mî-pezirî zulmrâ ‫ ؟‬un düd ez-û.

«O senin sürürünü İzâle eder, sen ٤se ondan memnunsun, onun zulmünün, ayn -1 adâlet telâkki edereJn. Yâni rüh, ma'nevi bir meyil ile nefsin hızlanmasına mümâne'at edecek olsa. tabi'‫؛‬, cismin sü rtru zâ‫؛‬l olur. Lâkin sürUruma m âni' oldu diye cesed, rUha İsyân etmeye, kendini öldürmek suretiyle on dan intikam almaya kalkamaz. Meger ki asabi bir hastaliga r ٠٠ubtela olmuş buluna. Keza mh, süfliyyete meylederek nefse müsâ’id bulunacak olursa, 0 müsâade, hakikatte cesede zulüm demek iken, cesed onu sevinerek kabul eder.

1717 ‫ ﺍسوﻏﻖ‬/ ‫ﻥ‬٠ j r

‫ از‬٠ ‫ﺑﺬ‬

‫ﻯﻙ‬١

‫ة ف‬-‫ﺩﻭﺣﻖ ﺟﺎرا د " ﻧﺎز‬

Ey ki cân ez-behr-i ten mî-süHtl, SUHti canrâ vu ten efrUHti. «Ey cesedin sürürü ،‫؟‬in rûhu yakan kimse‫ ؛‬cani yakıyorsun, onu yakmakla bedeni parlatıyoreun».

Yânî nefsin heva ve hevesine uymak, m hu azaba müstehak kil157) S U r.، I s r ı as.

٠'،

Evvelce de söylenilmişti kı burada tütiden maksad: Beden k.٠ fesinde mahbus olan ruh. onun ölümüne hayıflanan tacir do bı den-i insanidir. Ruhun bedene tealluku Emr-i İlâhi icâbı oldu ğu için, onun ma'nevi gıdâsı verilse de. verilmese do ecel-i mev’ıi de kadar bedenden ayrılmasına imkân yoktur. İlk sözden maksad da dElestü birabbiküm) yâni: IBcn s‫؛‬zin Rabbiniz değil miyim?, diye sorulmuş; muhâtab olan ruhlar da: (Evet yâ Rabbenâl demiş lerdi. İşte tacirin tûti için: «Birinci kelâmı bana hatırlatırdı» deme si. buna işarettir. Yine buyuruluyor ki: 1714

.^^

;٠i V

( ٠‫؛‬

١ ;‫؛‬،١٢ - ٠<.^ i

٠.٠r, ‫؛‬

TûTiî k’âyed zi-vahy âvâz-i û.

Piş z ağâz-i vücûd âğâz-i û.

«Bir tûti ki onun sesi vahyden gelirdi. Onun varlığı mükevve nûtın mevcüdiyyetindcn evveldi*.

Tûti, ruhun mümessili olmak i'tibâriyle onun sesi, ötüşü vn kımıldanışı Hakkın ilhâmı eseri olduğuna, onun vücûdunun vücucl â’eminden mukaddem bulunması da bir Hadîs-i Şerifin meâline i şârettir. Zira Nebiyy-i Ekrem (S.A.V.) Efendimiz‫« ؛‬Allah ruhları c٠sedlcrden yüz bin sene evvel yarattı, buyurmuştur.

Cenâb-ı Pir. tâcirin bu kadar uçurduğu tûtînin ne olduğunu bildirmek için diyor ki: 1715 ‫ﺍ ﻝ‬٣

) y â

‫ﻭ ﺫ ' ﻑ ﴽﻑ‬

‫ﺍﺩﻭ‬

jT ‫ راﻧﻰ و‬r ٠‫ﺩ‬٠‫ وا ﺩ‬٠‫ ا‬.٠٢‫ﺀك‬

Enderûn-İ tüst ân TûTî nihân.

Aks-İ ürâ dide tû ber-în u ân.

«O tûti. senin dcrûnunda gizlidir. Sen ،se onun zâtini şunda bunda aksini görürsün».

dcgil

RUhun zâ.t ve mahiyyeti hakkında Kelâm-1 İlâhîde tefsilât verilmemiş :

IV 1 . ٠،•٠ J .1

,، ١

٠j

O

.j ‫ “’؛‬١٠>٠ —

. ‫■ ؛‬I ١ ‫ ؛‬٠ j t _ ، «->- y~

SûHt<‫ ؛‬çun Kâbil-i âteş büved, SuHt<‫ ؛‬bi-stân ki âteş-keş büved.

«Kav ateşi kabul ettiği için, sen de kav olj çünkü o ateşi cezbe t‫؛‬er ٠.

Yâni ruhun safâ kesbedebilmesi için bedenin, daha doğrusu on daki mevhum benliğin talaş gibi tutuşup yanması ve mahvolması lâzımdır. Bu sûretle beden ve ruh serapa nur olur. Şâ’ir Zâti, bir na't-i şerifinin m atla’ında ne güzel söyler‫؛‬ Kametin ey büstân-ı lâmekân pîrâyesi, Nurdan bir servdir, düşmez zemine sâyesi.

Evet. Aleyhisselâtü Vesselam Efendimiz, o derece safvot kes beylemiş ve tabiat kesâfetinden o derece yükselmişti ki mübârok bedeni de baştan ayağa kadar nûr-i İlâhi kesilmişti. Ondan dola ٢ı zemine gölgesi düşmezdi.

Nür idi baştan ayağa gövdesi, Bu .yandır nûrun clmaz gölgesi.

Peygamber-i münevveri böyle nûrulenvâr olan ümmetin de. tenevvürü için tutuşup yanması lâzımdır. Ondan dolayı, yanın da kav bulundurmalıdır. Fakat bu kavdan maksad‫ ؛‬Vaktiyle kutu su beş paraya satılan kav değil, belki kalben, çabucak tutuşmaya müste'id bir rikkat peyda eylemektir. İnsanın kalbinde o rikkat vo hassâsiyyet bulunursa, kavın ateşi cezbedip yandığı gibi, öyle rlk katli bir kalb de, ma’nevı bir kıvılcımın te’siriyle parlayıverir Ck nâb- Hak lûtf ve keremiyle cümlemizin kalbine o lstidâdı ihsân bu yursun.

Bu lyandır nurun olmaz gölgesi.

«Ey aşk; gel şu donmuş kalbimize ateş ver.

Kendi nûrunla bizim sönmüş kalbimizi uyandır.. msâl indedir.

Fuzûli de ‫؛‬ Kad enârel'ışku lil'uşşâkı minhâcelhüdû.

Sâlik-i râh-i hakikat aşka eyler iktidâ. demiştir kİ: «Aşıklar için hidâyet yolunu aydınlatan vo gösteren Aşk a .‫؛‬..

rnak demektir. Maamâfih ruhun yanmasiyle i‫ ؟‬bitmez. Onun yan ması, ondan evveJ cesedin parlaması demek olur. Binâenaleyh, ncfsine tâbi' olan hem rUhunu, hem cesedini mu'azzeb kılar.

1718

٠ ‫ ﺩ ﰽ‬٠ ‫ ﺧﻮﺍ‬٠‫ ﻭ ﺥ‬٠ ‫ﺽ‬

r

r

‫ ﻯ‬٠‫'ﻭﻋﻦ اً ش ﻧ ﺪ ﺍ ﺩ ﻭ ﻍ‬،.

SUHtem men sliHte Hâhed kesi, Tâ-zi.men âteş zened ender-Hasi. *Ben yandım, kav isteyen var mi ki benden alsın da çor çöp makû.esi ‫؟‬eylere ate‫ ؟‬vereln».

Bu beytin Ust tarafına rabtı İçin bir mukaddime ister.

Ehlinin ma’lUmudur ki Mesnevl-i Şerifin tarz-1 b e y â n d a bir husUsiyyet, daha doğrusu mUte'addid husUsiyyet vardır. Bunlardan ba'zıları kitabimizin bidayetinde söylenilmiş, sairleri de sırası geldikçe söylenilecek denilmişti, o hususiyetlerden birisi de ‫؟‬udur ki ‫؛‬ Ehlullahın söyleyişi olsun, dinleyişi olsun, avâm-1 nasın kelâm ve İstimâ'ından başkadır. Bagdatta bir adam: .On dâne hıyar bir dirheme, diye hıyar satıyormu‫؟‬. Ricâl-İ sofiyyeden' biri bunu: «Hayırlı olan kimselerin onu bir dirheme, diye anlamış, «o halde ‫؟‬eril, olanlar nasıl olacaktır?» diye vecde gelmi‫؟‬. Keza Konya çarşısında biri ‫؛‬dilku. dilkul diye tilki postu satıyormu‫؟‬. Cenâb-1 Pir bunu duyunca Idil ku - dil kul yâni: «Gönül sâhibi nerede?» diye anlamı‫ ؟‬ve cezbelenmiş de çarşının orta yerinde sema' etmeye başlamış. Burada da nefsine tabi' olanın hem nefsini, hem ruhunu yaktığından bahsederken kendisinin de a‫؟‬k ateşiyle tutuşup yanmakta olduğunu hatırlıyor, yanıştan ve ateşten bahsediyor, . ‫؟؛‬te ben de o ateşin mahrUkuyum. Yanmaya müste'id gönüller varsa gelsinler, benden kav alsınlar, çörçöp gibi çabucak yanıp geçecek olan hesti'i mevhûmu ateşlesinler» buyuruyor.

Aşağıya tlogru gelecek beytlerde de kendi ahvaline ve maka mına dair sözler söylüyor. Tabi'i o sözler, makam-ı Mevianâmn tercemanı olduğundan bizim zihinlerimize tenezzül etmekten müteâli٠ flir. Binaenaleyh onları teberriiken okuyup anlayabildiğim kadar anlatmaya çalışacağım. Muhterem okuyucu da ayn-i hisls okumaildir. Y o k s a , m a ' n e v i makamına aid ifadeleri anlayabiltnek Mevlânâ olmaya mütevakkıftır.

1722

Ân-ki ü hüşyâr Hod tündest ü mest Çutı büved û çun Kadeh gîred be-dest.

«Ayıkken sert ve titiz olan bir adam, eline kadeh alıp sarhoş olunca nasıl olur».

Ma’lüm ya Ziya Paşanın bir beyti vardır: Bed mâye olan anlaşılır meclis-i meyde, işret, güher-i âdemi temyize mihenktir Ba'zı kimseler vardır ki ayık iken kuzu gibidirler. Terbiyeye, ne zükete riâyet ederler, kimseyi incitmek istemezler. Fakat âlem I âbda bulundular mı. birkaç kadehle irâdeleri ellerinden gider, Yatı ■,aklığa başlarlar, meclisi karmakarışık ederler. Nihayet ya fazla su !andıkları için bezm-i safâdan kaldırılırlar, yâhud bir tarafa uzanıp sızarlar. Ayıldıkları vâki ise sarhoşlukta yaptıklarından nâdım < ٠ Itırlar. Lâkin nedâmetleri ikinci bir işret meclisine kadar sürer İkinci takıma gelince‫ ؛‬Bunlar ayıkken de atıcı, tutucu güruhun dandır. Daha doğrusu ibtidâ’î terbiye züğürdü kimselerdir. Usûl , muaşeretin ne demek olduğunu bilmezler. Bu gibileri de meyhâno masasına oturup bir kaç tek attılar mı, içtikleri ispirto kafalarını tütsüler, gözlerini dumanlar, parlamaya âmâde barut fıçısına dü nerler. Etraftan bir ta ’riz kıvılcımı hissettiler mi ateş kesilirler, silâ­ ha sarılırlar, beş dakika evvel «hâk-i pâyinizim!» diye yaltaklandık lan hemdemlerinden bir kaçını yere sererler. Sonra da tevkifhaneyi ve i’dâm sehpâsını boylarlar, işte efendiler‫ ؛‬şâirlerimizin o mııht». şem sâkinâmeleriyle, o muvakkar pîr-i muganlariyle medh ede ede l١ıÜremedikleri hftrâbât âleminin neticesi!

Bu âlemin sonu ikiden hâli değildir. Birinci kısımdakilerin sıt ‫؛‬..,ir ieyin söyledikleri söz şudur: «Para verdim baş ağrısı aldım .. İkin ، ٠ kısımdakilerin akıbeti ise ‫؛‬ «Mey hükmü, beni mürtekip etti, seni maktûl». diye arkadaşının cansız cesedi karşısında ağlamaktır.

Denilebilir ki müslümanlıgın iyilik vo güzolliğo dâir hiç bir se­ vi olmasa, müskirât kullanmayı mcn’etmcsl yok mu, İşte o tahıl m ınd.n dolayı beşeriyyet ona nıinnotdâı. olmalıdır.

87.

tir. Binâenaleyh hakikat tarikına sâl٤k olanlar, aşka Jktida ederler meâlindedir. ‫ ﺍ‬٦‫ﻟﻶ‬

‫ ' ى درت اق ﻟﺪغ‬٠‫ﻵ‬ . ‫اىدد‬ ‫ ﻣﺎف ﺧﺪ ز ر ﻣﻨﻒ‬٠‫ﻛﺎﺑﺎذ ﺋﺮ‬ Ey dirlga ey dlrî^â ey dlrlg, K’ân-‫ ؟‬ün-ân mâhl nlhân şüd zir-î mig.

«Vah yazık, ‫ ؟‬ok yazık, pek yazık ki ٥yle bir ay, bulut altında giz. lendi..

Bu beyt Cenâb-1. Mevlânânm tercemân-ı hissiyatı olarak, tâclr lisânından îrâd olunmuştur.

Sofiyye arasında bir söz vardır: ٠Mü‫؟‬âhedetülebrâr beynettecel li vel'istitâr. derler, ‫ ؟‬brârın mUşâhedesl. tecelli ile istltâr arasında olurmuş. Yânı' 'hakikat ‫؟‬ehresi; ba'zan görünür, ba'zan örtünürmüş Binâenaleyh 0 OrtUnme ‫؛‬İrâkına uğrayanlar ateşli ve sûzîşli sözler söylerler, iste Cenâb-1 Pirin bu ve aşagiki bir, iki beyti hicrân mah sUlU olan teellUmlerindendir. Yine buyuruyor ki: 1721

‫> ﺷﺪ‬٠‫ﺑﻮن ﻧﻨﻢ دم ﻛﺎش دل ؛‬ ‫ﺩﺑﺮ ﺀﺟﺮ ﺁ ﺩ ﺕ ﻭ ﻧ ﺮ ﺭ ﺯ ﺩﻱ‬

‫ ؟‬un zenem dem k'âteş-i dil tiz şüd, §ir-i hecr âşüfte Vii Hun.riz şüd.

«Bahse nasıl devâm edeyim ki gönüldeki ateş saçağı sardı. Ay. rılık arslam kükredi ve kan dökmeye başladı.. Şu sözlerdeki rikkat ve te'sire dilikat buyuruldu mu? Sâdellk İçinde sâf ve samimi bir sevda var. o sevda şevkiyle ve merâret-1 h e rin acısiyle yürekten şikâyet ediliyor. Mevlânâ gibi Mevla p،.. rest b‫؛‬r arifin d u y d u k hicrân eleminin ne derece acıklı olacagi' m düşünmelidir, ‫ ؟‬ünkü ni'met külfete göre oldugu gibi, vuslat, da firkate göredir. Bir Hadis-i Şerifte: «Ben Allahı hepinizden iyi tanırım ve ondan hepin‫؛‬zden fazla korkarım» buyurulmuştur. Kez٠١ Mesnevide: "Her kimde İrfân ve Intibâh ziyâde ise onda korku VI' korkudan mutehassıl yüz sanlığı fazladır., buyurulur.

Yine ayrılığın acılığından bahse devâm ediyor: ,‫؛‬

Şunu da emrediyor ili ‫'ا‬/'‫ﻗﺖ‬

‫ ن‬٠ ‫ﺵ‬.‫( ﺍﺩ‬.٠‫ﺵ ﻧﻨﺲ ﺍﻯﻕ‬٠ ‫ ن‬٠‫س‬.‫ د ﺛ ﻚ ر ل وو ا‬.‫ا‬.٠‫ة‬ Hoş-nişîn ey Kâf‫؛‬ye-end‫§؛‬-i men devlet tuyi der-piş-i men. .Ey benim kafiye düşünen şâirim, hoşnlşîn ve müsterih ol. Befthn indimde devlet kafiyesi sensin ki 0 da vuslatt،r».

Bahse devam edilmeden evvel burada bir istitrat yapılmak lft ، III geliyor. Ba'zı kimseler vardır ki sözdeki ulviyyeti, edebiyyat ka.

1‫ا‬1‫ ا‬Icrine göre takdir etmek isterler. Onlarca söz, ne kadar şi'ir olur .!t O kadar da ali bir kelam olur: hatta san'at ve deha eseri telakki ililir. Bu telakki, maddi şairler hakkında doğrudur. Fakat ma'nâ rıI ,،im e gelince İş degişir. Çünkü onların maksadı: Sözleriyle şâirl.k ı ' ‫؛‬,ı‫؛‬k, san'atkârlık ve dâhîlilî göstermek degildii". Bundan dolayı 1‫ ’اا‬ki Mesnevi-i Şerifte mevcut telakkilere göre şi'ir arayanlar, ba' ' 1,111 aradıkların‫ ؛‬bulamayabilirler. Fakat Mesnevi bir divân değildir, A',ir‫ ؛‬İlhâm mecmû'asıdır, maârif-î liahiyye külliyâtıdır- Nâzım 1 arifinin‫« ؛‬Bizim Mesnevi. vaJıdet dükkânıdır. Orada vâhidden başka «٠١görürsen 0. puttur» buyurduğu gibi vahdet dükkânıdır, irfan ma ،:rtzasıdır, tevhid çarşısıdır. Sikke vurulmamış bir altın külçesinin, tıymetinden bir şey kaybetmiyecegi gibi. Mesnevi-i Şerifin ba'zı I •y t v e mısra'larında edebiyyat. kaideleriyle sıkısıkıya tekayyud e , Irnemiş olmasi; onun ma'nevi kıymetini hiç bir vakit, hiç bir na >>ı insaf karsısında eksililmez Husi'ısiyic Mesnevinin şâhib-i ،'،‫'!؛‬.I .lıildârım, benim didârımdan başka bir şey düşünme diyor» buyuru. ١،ır Olanca efkârını, lıattâ bütün mcvcüdiyyetini yârın didârınııı mülâhaza ve müşahedesine hasretmiş bir zâtin artık şi'ir kaitlelerlyln meşgul ve mukayyed olamayacağı, dâhiyane bir şi'iı. inşâd edeyim I ıbı ham b‫؛‬r hayâle tenezzül etmeyeceği pek tabl'î bir şeydir. İlülâsa: Hazret.‫ ؛‬Mevlânâ bıitün sözlerinde şâirlıgi ve dâh‫؛‬l،g٠ ،lı-gii. ancak ve ancak Aliahiligi gâye edinmiştir. Şurası da bilinmelidir ki Hazret-i Pir Efendimiz, suhanperdazilk ve kafiyeendlşlik emeliyle söz söylemiş olsaydı Iran edsbıyyâ linin eş'arüşşüarâsı olurdu‫ ؛‬fakat o vakit sâdât-1 ıırefâ ve hazarât-1 .ofiyyenin Movlânı'ısı olamazdı, Zâten kendisi tlo bu durumu : I.’ 5 ٥

117.

Bahso dönelim. Hazret-i Pir. ayrılığı bir arslana, onun te’sirini ،، aralanın pençelerinden açılan yaraların acısma benzetmişti. İşte, ٠، arslan ayıkken bile kan döker. Bir de onun sarhoş edildiğini, bod mest bir halde salıverildiğini düşünün, öyle bir canavar neler neloı yapmaz? işte ayrılık denilen hâl, böyle sarhoş bir arslan gibidir.

1723

Jr

‫ﻣ ﻐﺬ ﺑﺮﻭﺯ‬

Jy ‫ﺍﻓﺰﺀﻑ‬

‫ﺭﺯ‬

;‫ ﺀ ﺧﺎ‬/

‫*— ﻕ‬

;

‫ﻋﻞ‬:٠٠‫ﺍ‬

٠٠

‫ﻭ‬٠ ٠

Şlr-i mesti k'ez-Sifat birtın büved, Ez-basîT.1 m ^ğ-zâr efzün büved. ٠ B ‫؛‬r

s a rh o ş

v ü s a tin d e n

a r a la n

k i

s ıfa tta n

h a r ic d lr .

B Jr ç a y ırın

b e s â te tly le

o n u n h id d e t v e ş id d e ti a r t a r . .

Yâni: demindenberi bir aralam ve onun sarhoşluk hâlini tasvir eylemiştik. Hicrân arelam ise dehşet ve vahşeti tasavvur ve tasvlro gelmez bir canavardır. A d i bir arslan; geniş bir ovaya çıktı mi vah şeti artar, önüne geleni paralar. Hicrân arslam da âşıkın kalbine pençe atınca böyle yapar. Çünkü bir kalb, büt^n mâsivâyı İhâta e d e . cek kadar geniştir.

Cenâb-ı Mevlânâ buraya kadar hicrandan ve onun, merâretin• den acıklı acıklı bahsediyordu, ?imdi de 0 hicrâmn visüle mübeddel olduğunu, tecelli esnâsında ba’bı ma'nevi cilveler zuhûr eylediğini. tahdJs-i ni'met kabilinden olarak, beyâna şuru’ ile buyuruyor, ki:

1724

Kâfiy. endişem û ân yâr-i men, Göyedem m.endiş cüz didâr-i men, .Ben kafiye düşünüyorum, fakat sevgilim: Benim dîdânmdan başka bir şey düşünme diyor».

Fakat ‫ل'ن‬١‫ ااﻻ‬٠‫ااا‬1‫ااا‬٠‫'» اا‬.bizimki gibi delildir. Yâni harflerdi ı,،،ıte?ekkd kelime vo Jıaijyereden ‫؟‬،.kan ses vâs،tas،yle söylemem Iluniann hi ‫ ؟‬-birine ihtiyacı yoktur. Allah bilâvasıta ve İlhâm tari iliyle hitab eder. Buna İmâen burada: «Seninle harften, sesten ve .d e n hâli olarak konuşacağım, buyuruluyor.،.

»i l in d i r .

,Bihurüf-İ lafz u sairt ol pâdişâh .Mustafâya söyledi bi İştibâh Cahse devam ediliyor : ٠

1728

’‫ﱏ‬ ‫ﺍ‬٣ ٠‫ﺩ‬/‫ ﺁﺩ ﺵ‬/ ‫ﴽﻥ ﺩ ﻯ‬ ‫ان‬٠‫ى ﻣﻮ ﻟ ﻞ\ر ح‬١

An demi k ’ez-âdemeş kerdem nihftn,

Bâ-tu gOyem ey tu esrâr-i cihan.

«Ey esrâr-î cîhânj gizlediğim sirn sana söyleyeceğim..

172&

‫ﻡ ﺍ ; ﻟ ﻞ‬٠<‫ ﺩ ﻯﺭﺍ ﻙﺉ‬٠‫ﺁﺯ‬ ‫ د ﺟﺮﺷﻞ‬٠‫ دا‬٠ ‫ ﻙ‬٠‫ﱏ ﺯﻯﻭ‬ ١‫ﻭ‬ An demîrâ k l ne-goftem bâ-Halîl,

V'ân gamird kî.ne-dâned cebrell.

«Halile söylemediğim sirn ve Cebrâllln bilmediği gamı».

1 73 .

‫ ﻭﻯ ﻣﻴ ﺤﺎ ﺩﻡ ﺯﺩ‬/ ‫ﱃ‬

A n H a K

d e m i k ’e z . v e y z i- g a y r e t

n lz

٠‫ﺁﺫ‬

m e s îh â b i- m â

dem h e m

n e -z e d , n e -z e d .

« Isân ın b a h s e tm e d iğ i s i m . gayret-J tlâ h iy y e b iz siz d e İzh âr et١n e d l ٠. Ş u

b e jr t le r b ir a z

b tç e r ly y o

t‫ ؛ ؟‬n d e

t e e m m ü le

n ü b ü v v e tte n

m u h ta c d ır.

M a lû m d u r k i m e r â tib

e fd a l b ir m e rte b o

y o k tu r. H i‫؟‬

-1

b i r v e li.

875

• Benim imiimde şi'ir nedir ki ondan müftehirâne bahsedeyim?

Böndeki fen, şâirlerin fünûn-i edebiyyesinden başka bir şeydir. tir/o izah buyuruyor.

Aşağıdaki beytler. abd-i âcizin şu nâçiz mütâleasını ikmâl edı. çektir. Yine mahbûb.i ezeli ve ma'şük-i lemyezeliden gördüğü i l t i ­ fatı unun lisanından hikâye olarak naklediyor ve diyor ki: 1720

‫اود ﺣﺎﻭ داو'ر دﻧﺎف‬٩‫ﺣﺮﻑ ح‬ Hârf çi-bved ،â tu endis' ez‫؛‬ân ٠ Hârf çi-bved Hâr-i dîvâr-i rezân.

«Harf nedir ki sen onu düşünesin ve ounla mukayyed olasııı ٠ Harf nedir? Uziim bağlam ın dikenden duvan gibidir..

Ba'zı bağ ve bahçelerin etrâfma duvar makamına kaim ve şunun bunun İçeri girmesine mâni' olmak üzere bo^irtlen vesâire gibi dl kenli nebatat dikerler. Harf ve lâfız da ma'nâ bağının duvarı ١٠. mâni'a.sı gibidir. Lâfza giren, harf ile İfâde edilen ma'nâlıktan ç٠. kar. Ma'nâ harf lâfzına sığmaz.

Harfe ve kelimeye kapılan, ma'nâdan gâfil ve. m ahrtm kalır Bunun anlaşılması pek kolaydır. Kendimizde sürüra yâhud ke٠'l» re dâir ba'zı haller hissederiz. Lâkin onlan anlatabilecek ta'bir ilil lamayız. Hasta bir adam: — Nasılsın? süâlîne : — Hastayım diye cevap verir. Fakat o cevab ile ne O, derdin, anlatmış, ns de biz onun duyduğu elemi anlamış oluruz, 1727

‫ﺫﱎ‬٠‫ ﻣﻮﺕ ﻭ ﻣ ﻌ ﺬﺑﺎ ﺭ ﺭ‬٠ ‫ﺭ ﻑ‬

‫ﺑﻢ‬٠‫ ا ; دﻣﺬ‬٠* / ‫ ن‬٠١ ‫ا ك ل‬ Harf u Savt ü göftrâ ber-hem-zsnem, Tâ-ki bî-in her se bâ-tli dem-zenem, .Harfi de, sesi de, sözü de ortadan kaldmr, seninle bu üçü ol ınaksızın konuşurum».

Hepimiz bdiriz ki Cenâb-1 Hak (Kelimdirl. Kelâm onun s ıfa tı K7 -t

،udum da şendendir k، Vihtid I 'hakiki serisin, o halde ben oljna ıtydım sen zuhUr ctmoz.dhi. sen olmasaydın ben vücûda gelmez ،tun..

Demin de: .Cenâb-1 Hak tecellisini tekrâr etmez, denilmişti, hunun sebebi: Her mazhar ve mahlûkun kabiliyetine göre tecelli ٧(،ki' olmasıdır, o halde nıazhar-ı Mevlâna da zuhûr eyleyecek olan .،,celliyAtm, şâir mezâhirde zuhûr etmeyeceği meydana Mo ',،'،a Mövlânâ olmasaydı Mesnevi de olmaz ve ondaki hakâyık ve maârif zuhüra gelmezdi. ç ı k a

r

1731

‫ﻣﺎﺑ ﻪ ﺑﺎ ﺷﺪ در ﻟﻔ ﻦ اﺋﺒﺎت و ﻟﻬﻰ‬ ‫ ﻯ‬٠ ‫ﻝ ﻧﺎت ﻭ‬

r'j

‫ ﺃﺑﺎ ﱎ‬١‫ ﺍ‬٠' ‫ﺽ‬

Mâ ‫؟‬i bâşed der-lUgat İsbât u nefy.

Men ne isbâtem menem bi-zât u nefy.

«Lılgatta İmâl nedir? Hem İsbât, hem nefy alâmetidir. Fakat lî،٠n İsbât degilim, zatsiz nefy.1 mutlakım».

Ma'lûmdıır ki (mâ) kelimesi hem îsbâta, hem nefye delâlet e،l،‫؛‬r. Daha açıkçası hem varlığı, hem y o k lu k gösterir. Meselâ (Mâ luıve) ٠٥ kimdir* demektir. Burada (mâ) kelimesi, sorulan kimse mn vücûduna delâlet eder. Kezâ (Mâ cûe) *Gelmedi* demektir. Bu ı-.-ida da (mâ) kelimesi bir adamın gelmesini nefyeder. yâni gclm^ ،ligini bildirir. Bütün zerrât-1 kâinât m üstet ve menfi olmakta (mAl kelimesi gibidir. Her ‫؟‬ey vücûd.i mefhûmu ve görünüşü i'tibAriy lo mUsbettir, fakat vücûd-i hakikiye nisbetle menfidir ve ma'dumflur.

Hazret-l Mevlânâ buyuruyor ki: Yukandaki mısrada geçen (mâ) nin da hem İsbâta, hem nof ye delâleti vaıdır. Lâkin ben (mâ) nin nefye delâlet eden kısmın ilanım. Çünkü vücûd-i mevhhmumu vücûd-i Hakta ifnA etmi‫ ؟‬vo eneiyy‫ ؟‬t-i mevhûmeden mücerred ve münezzeh kalmışımdır. ،7 3 2

‫ﻧﻢ‬٠‫'ﻛﻰ د;؛ا‬. ‫زى دو‬

‫ﻥ‬٠

‫ﻧﻢ‬٠‫ﺍ ﻛ ﻰ د;؛ا‬٠ ‫ ﱃﰽ دو‬٠

Men kesl der-nA-kesl der-yAftem, Pes kesl der nA kesl doryAftcm. »Ben kesligi. hakiki insanlığı nûkesllkte ve hlv،،rûd olmakta buldum. Onun için Isbâtı nefy. fedA eyledim..

«77

hiç bir nebiye tekaddiim edemez. Onun İçin Hazret-‫ ؛‬Pirin beyân, tından kendisini Adem, tbrâhlm, ve Isa AleyhimUsselAma takdim ve tafdil eylediği anlaşılmamalıdır. Şu kadar var ki Peygamber ‫ا‬ Ekber (S.A.V.J Efendimiz bütün enbiyânn efdali ve seyyididir. Ade tâ enbiya 'hazaratı, bir hey'e،-i vekile farzolunursa Nebiyy-i A'z.nm Ballaliahü Aleyhi ve Sellem ٠ hey'et-i celilenin Re‫؛‬s-i Alisidir. BinA enaleyh Allah'ın nezdindeki derecesi ve kurbij^eti de o nisbsttodlı Nitekim Nebiyy-i-Zian Efendimiz: «Adem de, onun eviad ve ahfA،.، da, onlann içinden enbiyâ ve evliya da kıyâme، gününde benim SI، » cağım altındadır, buyurmuştur. Sancağım altındadır demenin m»' nâsı ma’lûm degil mi? Kumandam tahtındadır demektir. Böyle ‫أا»ا‬ peygamberin vâris -٤kamili bulunan evliyâullah d٠a böyledfr. Onlar da alâtarikilverâse Peygamber-i Ekberin bildiri, s 3 ir peygamberi» rin bilmediği esrâra vâkıf olabilirler. Bu hal, uzak bir teşbihle şöyl. temsil edilebilir. Riyaset-i vükeadaki zatin kabiliyyetli oğulları, yA hud yakınlan olur. Ba'zı mühim İşleri onlarla gayr-i resmi süreliI. müzâkere eder. Müzakere ve müşavere neticesinde onlar o İşlere vA kif olurlar. Halbuki pek mühim ve pek husUsi olan o mesaili sAtr vükelâ bilmeyebilirler. İşte Cenab-I Mevlânanm b a h se tti. esrAr I husûsiyyc de bu teşbih kabilindendir. Bundan başka Ebû Talib I Mekki kuddise sirruhü der ki: «Cenâb-1 Hak, bir mazhara iki dof. ayn-ı tecelli de bulunmaz. Keza iki mazhara bir türlü tecelli,etmez,. Çünkü tecelliyat-ı iiahiyye, fabrika ma'mülâtı gibi bir kaç kalıp ،، zerine değildir.. Kur’ânda: «Allah, her gün, belki de her ân başka ilil şe'n ile tecelli eder, buyumlmuştur. Bir de şu Hadîs-İ Şerif vardıı *Allahın öyle kullan vanlır kl nebi ve şehîd olmadıkları halde 1 1 ،‫ اا‬I ،ahideki kurbijrçret ve derecelerine nebiler de, ehldler de gibta eder ler.» Bu da şu sûretle ve yine baid bir teşbih ile izah olunabillj Eskiden hükümet dâirelerinde nâzırlann birer mühürdarı vıııdı ki muharreratı nazırın mUhriyle 0 mühürlerdi. Hasbel-vazife nA» n n yanma dâima girer, çıkar. Bundan dolayı da arada oldukça ،) ٠٠ husûsij^et husûle gelirdi. Halbuki merât‫؛‬b-i resmiyyece mühürdarı" çok fevkinde bulunap mıidİr-i umûmiler ve müsteşarlar, nâzırın y... nina mühûrdâr kadar serbestçe giremez, 0 derece teklifsizce konu şamazdı. İşte İnd-i ilahideki kurbiyyetlerine enbiyâ ve şühedanın gibta ettikleri kimseler de böyle zevat olabilir. Şu perişan sözlerimle yukarıdaki mücmel biraz İzâh edilobll.lt sanırım. Yalnız: «Allah gayretinden, bizsiz 0 esrardan bahsetmedi, mısraı geçmişti. Bu da biraz tavzihe muhtacdır. Şeyh Muhammet! Şl rin-i M a.ibinin meşhur bir beyti varöır. Der ki: «İlâhi; senin zuhûnm benimledir ki sana mazhanm. Benim vu 87.

‫ﺍ‬738

‫ ﺀاﻟﻨ ﺮا ﺗﻜﺎر‬/ ‫ﻳﻰﺧﺮد ﻫﺎل‬٠ ‫ ذ ا ﻧ ﺎ د خ ذ‬٠‫ ا‬٠‫ ﻛ ﺪ ا ﻛ ﺎ‬L.

Mi-şeved Sayyâd murğânrâ ş i r .

Tâ kUned nâgâh işânrâ şikar.

«Kuşlan ansızjn avlamak İçin avcı onlara şikâr olur..

Tuzak kurmak, ökse, kapanca ve şâire gibi şeyleri koymak hizmeünde bulunur.

173.

‫ﱏ‬،‫ (ﱆ‬- > ‫ﺩﻟﺮﺍﻥ‬

‫ىد ﻻ ف; ا‬

‫ ﺋ ﻜﺎ ر ﻋﺎﺗﻐﺎ ز‬٠ ‫ «ﺋ ﻮذﻧ ﻰ‬. ٩‫ ا‬٠‫ر‬

Bl-düânrâ dil-l»rân Hastt. be cân.

Cümle ma'şûKân şikâr-j âşiKân.

«Dilberler, âşıkların candan tâlibj, ma.şuklar âşıkların şikârıl i r

.»

1737

‫ ﺛﻮق داﻧﻰ‬٠. ‫ د ى ﻛ ﺶ‬٠‫ ﻏ ﺰ د‬١‫ر ك ﺀ‬

^^er.ki ‫ث‬ d!dı k t ş m a’şûK d'ân, K'u be-nisbet h ٥st hem in u hem ân.

«Her kimi âşık görürsen onu ma’şuk bil. Çünkü o blnnlsbo hem Aşıktır, hem ma’şuk،ur».

Yân‫ ؟‬sever ve se v d i, tarafından sevilir. Binâenaleyh sevilmok sevmeye tekaddüm eder, Cenâb-1 Hak da: (Yuhibbühdm Veyuhibbünchl buyurur ki: «Allah, ba’zı kullanm sever, 0 kullar da Onu sever. demektir.

87»

Ve şu mevhum varlıktan geçtim. Bekâyı fenâda. vücûdu, t.’»h ‫ا‬ yUcUd eylemekte İdrâk ettim.

Bî١rtlcûd olmak gibi yoktur cihanın râhatı.

Gör ki slmurgun ne dâmı var. ne de sayyâdı var.

Cenâb-1 Pir Efendimiz, ‫؟‬imdi de bir süâl-i mukaddere cevab ١۶٠ rlyor ve mefrûz bir möşkiü hallediyor, ve buyuruyor ki: 1733 .X .

‫ﺧﻮﺩﺩ‬ ‫ﺧﻮﺩﺩ‬

‫ﺩ؛‬

‫ﺛﺎ ﻫﺎ ﻑ ﺳﻨﺪﻥ‬

‫ﺩ؛‬

‫ﺭ‬

‫ﺭ‬

‫ﺧﻠﺘﺎ ﻥ‬

4‫ﺝ‬ ‫ﺟ ﺆ‬

Cümle şâhân bende-l CUmle HalKân mûrde-1 ٠ B ü t٥ n pâdişâhları b e n d e le r in in b e n d e si, m O rd elerin ln m ü l e ş i d i r le r » .

Hodend.

Hodend. b ü tü n

m ah lû k *.

1734

‫ﺧﻮﻳﺜﺮوا‬ ١‫ﺧ ﻮ ﻳ ﱤ ﻭ‬

‫ﺬ‬

‫ﺑ‬

‫ﺖ‬

‫ﺭ ﺫ ﻣﺴﻦ‬

‫ﺏ ﺀ ﺷﺎ ﻫﺎ ﻥ ﺑ‬ ‫ ﺣﻠﻘﺎ ﱏ‬٩‫ ﺍ‬٠ ‫ﺝ‬

Cümle şâhân ‫ﺽ‬، ,pest-1 Hlşrâ Cümle HalKân m^st mest-1 Hl‫؟‬.râ Bütün » ‫؟‬ahlar: maiyyetlerinin malyyetl, bütün mahlûkat, k.n

.«di mestlerinin mestidirler Yâni bir hükümdânn bir ‫' ؟‬,،ok nedim ve hizmetken bulum Onlardan bir kısmı da hükümdâra fevkal âde sâdık, hattâ âşık o lur. Onun sadâkati hükümdarca bilindiği İ‫ ؟‬in hükümdür da ‫ااا‬١‫ﻻ‬ sever. Kezâ bütün mahlûka ،‫ ؛‬kendilerini sevenlere, riâyet hürm.i .ve muhabbet eder, ayn-1 hisle mukabelede bulunur. Mal lükât bOyle olduğu gibi Kâinâtın Hâlıkı da boyledir. o ،١٠ ، kendini sevenleri sever. Nitekim: «Bir itimse Allahm olurea A l i s i da onun .lur» denilmiştir. «Benim m ülâkâtîna ebrar, yâni hayıf kâr kullanmm ‫ ؟‬ok arzusu vartır. Benim onlara lşriyâk،m ise ٠،». lannkinden fuzladır, diye bir Hadis-‫ ؛‬. .KudsI rivâyet olunur. C'ı nâb-1 Hak h ‫ ؟؛‬bir İşde kullanndan geri kalmaz. Onun İçin Zâtı ٠٠ celi ü Akdesini sevenleri o nladan ‫ ؟‬ok fazla sever, ve İlâhi İltlfııl lar garib karşılanmamalıdır. Bahsi te'yîd İ‫ ؟‬in Hazret-! MevlânA 1>‫اا‬ ka‫ ؟‬misal daha İrâd ediyor: .7 8

TM ‫ﺍ‬

Men çi gam dârem ki viranı büved, 2 ir-i viran genc-i Su'-Tâni büved «Harâbi vukû’a gelebileceğinden ben niçin çekineyim? Virane nin altında sultanî hazîne vardır».

Yâni biraz evvel vahdet seli cereyan etmesin, önüne geleni alır, götürür, götürmediğini de yıkar, bırakır denilmişti. Bu yıkıntı, ş.ı mevhum varlık bünyesinde olacaksa ne ehemmiyeti var? O yıkını ı nın altında sultâni bir hazine zuhur eder ve onun muhteviyatı, yıkı lanı telâfi eyler.

1742 j

3 s*

.^ ١ ‫ ^ ؛‬-* ٠'> ٠• j . . -

GarK-i haK Hâhed ki bâşed ğârK-ter, Hemcu mevc-i bahr-i cân zîr-û-zeber.

«Allahın müstağrakı olan, daha ziyâde dalmak ve can deniz، gi hl dalgalanmak ister».

Maiûmdur ki Cenâb٠ı Hakka nihayet olmadıkı gibi onun kur biyyetine de sınır yoktur. Binâenaleyh, şeref-i kurbiyyete nâil olan lar. onun artmasını isterler. Nitekim bir Hadis-i Şerifte: «Yâ flabbi sana olan hayretimi artır» buyurulmuştur. Ma'lûm ya hayret, kur biyyet neticesidir.

Hakkın müstağrakı olan ayırd etmez ki: 1743

j ji -، ٠ ' ٠r ٠‫ ؛‬٠ j» - ١‫; ؛‬.» J ) j٠ ~٠ı

j.

1

j

Jj y

j ،٠ -

Zir-i deryâ Hoşter âyed yâ zober, Tir-i û dil-keş-ter âyed yâ siper.

•Denizin altı mı daha hoştur, yoksa üstü mü, onun oku mu zi­ yâde güzel, yâhud siperi mi?»

11(11

1738

‫ ى‬4‫ز ح‬، ‫ د‬٠ ‫ آ ب ﺀ ر‬/ ‫ﻻ ﻛ ﺎ ن‬

‫ﺁﱙ ى ﺟ ﻮ د ﺑﺎﻟﻢ ﺁﺛﲀﻑ‬

Teşnegan ger ab cûyend ez-cihar..

Ab mi-cıiyed be-aiem teşnegân.

«Susamışlar dünyâda su ararlarsa su da alemde susamışlıı. arar..

O halde ‫؛‬ 1739

‫ﺣﺎﻣﻢﺵ ﺑﺎﺵ‬

‫ن ﻟﻮ‬

‫ﺟ ﻮ د ك ﻋﺎﻧ ﻖ او‬

Çun-kl âşiK Ust tiı Hâmûş ba?. ٧ ‫ ؟‬U gUşet mî-keçed ،û gûş ba?.

«Madem ki aşık odur, sen yor, sen kulaktan ibaret ol.

SU S!

Mademki ٠. senin kulağını 1.1. 1‫؟‬

Yani mademki Hak sana âşıkâno iltifatlar ediyor, senin ^5-1 »II rina ilhamlarda bulunuyor, o halde sus da, ilahi iltifatları, o ma'ıı. vi ilhamları dinle.

Hazret-i Mevlana bundan sonra kendisine hitaben diyor ki: 1740 ‫ ﺩ‬٠١

‫ﻝ —ﻳ ﻼ ﺩ‬

.-

‫ﺑﺮن‬

‫ﺩﺩ ﻛ ﻦ‬

‫ را ن و د‬., ‫ ا ؛ و‬- . -‫وو‬

B٥nd kUn ‫؟‬un s^yl seylânl k ü n ^ , Ver-ne rUsvâyi vu virânî bUved. *Seli bagla ve önüne ٢evir ki akmasın. Cereyan edecek oluro. rOsvaylık ve harablık olacak..

Yâni bahs. tevhide te'alluk etti ve gittikçe derinleşti. Bu hAl devam edecek olursa o mühim bahsi İdrâk edemeyenler İ‫ ؟‬in folA ket olacaktır.

Yine aşkın galebesiyle buyuruyor iti: 880

174 «

‫اى ﻣ ﺪ ﻫ ﻼل‬٣ ‫ ش ﺣﻮل‬٠‫ر — ا د‬ ‫ ﻻﻝ‬۶ ‫ ﺩﺍ‬,‫ﺀﺱ ﺍ‬٠‫ﱂ ﺩ‬١‫ﺯ ﺩ ﺫ ﺀ‬

Her sıtâr^ş H.n-behâ-yî s ad hilâl, Hûn-i âlem riHten Urâ haiâl.

«O cânânın her yıldızı, yüzlerce hilâl diyetidir. Hatta bütün ft!emin kanını dökmek, ona helaldir..

Yine Hakkin bir tecellisi, velevki yıldız kadar görünsün, tulû ٠otti mi, hilâl hatta bedr-i tam gibi .la n ukûlü, inhisâfa ugratır. Akil, lann İdrâki nûrunu sönük bırakır, Çünkü akil, ancak ma'külâtı, yâni akil erebilen şeyleri ihftta uder. Allahın tecellisi ise Allahın kendisi ^ b i İhâta edilemez ve ukûl ile İdrâk olunamaz. Binâenaleyh -o tecellînin zuhürunda akil da. onun istinâd ettigi mevhum varlıkda mütelâ‫ ؛؟‬ve muzmahil olur. Bununla berâter yine o tecelli, ٥ mütelâ‫؟‬î aklin ve o mevhum varlığın hûn bahâsı, yâni diyeti yerine geçer. Keza bütün âlemin kanını dökmek ve onu (adem) e g ö t ü r a ., Zât-i eceli ü a'lâya helaldir. Çünkü mülkün mâliki olur. Kâinâtı yoktan var ettigi vakit, nasıl kimsenin İ'tirâza hakki olamadıysa, yok ettigi vakit de kimsenin hakk-1 İ'tlrftzı olamaz. Ş ey h lA ttar der ki‫؛‬ odur, her ne dilerse onu yapar, isterse bir ânda Alemi harâb edp٣1747

‫اذﻳﻢ‬٠ ‫ارا‬٣ ‫ ا ل ﺧﻮف‬١٠ ‫ ا‬٠ ‫ﻡ‬:‫ﻥ ﺍﺧﺶ ﺑﺜﺂﺓ‬،‫ﺟﺎﻟﺐ ﺡ‬

Mâ behâ vû H.n-behârâ yaftlm, Cânib-İ cân baHten bi-çtâttîm. .Biz kıymetimizi de. diyetimle de bulduk. Binâenaleyh can ٤٥٠ dâ etmeye koştuk».

«Biri beni severee onu öldürürüm, öldürdüğüm kimsenin diyetl de ben olurum» diye bir Hadisi Kuds. rivAyet edilir. Neden böyle oluyor? Çünkü : «canını cânâno vermektir kmnAh Aşıkın, Vermeyen can J’t،râf etmek gerek noksAmnn. i

işte garik-ı aşk-ı Hak olan cemâl ve celâli, yâhud onların âsrt n bulunan lutuf vo kahrı tefrik edemez. İkisini de ayn-ı iştiyâk ıl٠ karşılar ve kucaklar.

Hazr.t-i Hüdâyinin dediği gibi ki: Hoştur bana senden gelen.

Ya hil’at ü yâhud kefen.

Ya gonca gül, yâhud diken.

Lütfün da hoş. kahrın da hoş.

Şâyed bunlan fark ve temyiz edecek olursa:

، 7.4

‫ى دﻻ‬٠‫ ا‬٠' ‫ ر د أ ل'و‬٠.'‫؛‬ * ‫ ﻟ ﺮ ﺑ ﺪ ا ا د ﻻ و‬٠ ‫ﻣﺮ‬ Pâre kerdĞ vesvese bâşl dilft. ^ r Tarebrâ bâz dâni ez.belâ. .Gönül; eğ .r tarabı. belâdan ayırd edecek olurean. vesveseden parça parça olursun..

Demişledir ki: «Ağzına lokma verenle ensene tokat ١nıranı ayrı görürsen muvahhid değilsin».

1745

j ١/

j

J

Ger merâretrâ mezâK-i şekkerest, • Bi-murâdl ni murâd-i dil-ber،‫؛‬st.

«Eğer murâda ermekte şeker tadı varsa, bimuradlık da dilberin murâdı değil midir..

Kâmil âşıkların murâdı: İrâde-i İlâhiyyeden ibârettir. AUâhm irâdesine râzı olmayıp da başkam urâd beslemek‫ ؛‬kemâle değil, nok­ sana delâlet eder.

M ,

!,âkın aşk şehidinin kondısinden efdal bulunduğundan gâfildir.

Sevab cihetiyle bu. ona nasıl benzer ki birini düşman, öbürünü dost öldürmüştür..

Hülâsa: Dost, sevdiğini ya maddeten muharebede, yâhud m a­ nen mücâhede de öldürür ve ona en büyük mükâfâtı verir. O mü. kâfât ise likây-i Rabbânidir ki Allah, kendi maktûllerinin diyeti­ dir, Cenâb-ı Mevlânâ da biz diyetimizi bulduk ve can vermeye koştuk buyuruyor- Allah âşıklarının kâmilleri böyledir. Onlar o di­ yete mükerreren nail olmak için tekrar tekrar ölmek isterler ve: Bin can olaydı kâş men-i dilşikestede, Tâ her biriyle bir gez olaydım fedâ sana. der‫؛‬ov 1748

٠

/ j / j • ‫ ؛‬j V i —،

O '; . - ،>٠

‫؛‬٠ -.İ -٠J <٥ ٠ >٠ ٠

،■‫■؛‬٠

Ey hayât-î âşiKan der-mürdegî.

Dil ne-yâbi cüz ki der-dil-bürdegi.

«Ey sâlik‫ ؛‬âşıkların hayatı ölmektedir. Gönül vermeyince sen gönül bulamazsın».

Bundan dolayı Hallâc-ı Mansûr demiştir ki: •Ey benim mu'tcmed dostlarım‫ ؛‬beni öldürün ki hayâtım kadimdedir.» Aşkta ha­ yât, vuslattan ibarettir. Öyle ise lika' yâni vuslat ölümle kâbildir. Çünkü (Elmevtü likâullahl yâni: •Ölmek Allaha kavuşhıaktır» buyurulmuştur. Keza gönül, arifler lisânında hakikat-i insâniyye den ibarettir Yoksa bedende kanı sevkeden uzuv değildir. İşte o gönülü, yâni insanlık hakikatini bulmak için kalbi de. kalbin bulunduğu teni de, hattâ hayâtı ve rühu da sâhibine vermek vc: Gönlüm de senin, can da senin, ten de şenindir‫؛‬ Nem varsa benim hepsi senin, ben de şenindir, d e m e k

ic â b e d e r .

Şeyh Ömer ıbn'il Fârız kuddise sirruhu diyor ki: »Erbâb. ara­ sında muhabbetin şartı budur. Bir tâibe. bu şartı yerine getirmiş, Ma’şûk-ı Ezeli dc kendi ahd ve va dine vofâkâr olmuştur». ııır.

Kur’ân-ı Ketimde ; ‫ﳏﺒﻮﻑ‬٠ ‫ﺃﺫﻭﺍ ﺉ‬- ‫ﻕ‬٠

‫ﻟﻨ ﺖ'ﺭﺍ \ﻟﻞ‬

Yâni: «Sevdiklerinizden İnfâk etmedikçe, sevgilerinizden vaz geçmedikçe b١rr ü hayra asla n â î olamazsınız“.» buyuruluyor. Al İahı seven kimsenin kalbinde Allahtan başkası olmamak lazım gelir.

Sür çıkar hatıldan agyân, tecelli ede Hak; Pâdişâh konmaz saraya hâne ma'mûr olmadan.

Jnsamn kalbi bir dâne oldugu gibi kalbindeki de bir dâne ol malidir. Bir gOnUl. ne vakit bu seadeti ve ancak m a’şıik-i yegane nin aşkını bulursa, onun sahibi de. sevgilisinin maktulü ulur. ‫ﻻ‬ kati ise ya muharebe meydanında, yahud mUcahede yolunda se hadet şUretiyle vuku'a gelir. Maktûl-İ ilahinin diyeti jrtne Allalı tir. Nitekim Kur'ân-1 Kerimde ‫؛‬

‫ﻝ‬

‫ﰷ‬

>

‫ﻭ ﺍ‬

. ٠ ‫ ﻩ‬٠ ‫ﱭ ' ﻋﻞ‬

b r

‫'\ ﻧ ﻦ ﺑ ﺌ ﻨ ﳧ ﻠ ﻮ ﻥ‬

~~‫ﺏ‬

‫ﳌﻮ ﺑ‬

‫ﺱ\ ﻏ ﺬ‬

\ ‫ ﻻ ﺱ‬٠‫ﺇ‬

‫ﴷﺜ ﺔ‬

‫ﺍﻟ‬

‫; ) ﺛ ﺘ ﺆ ل‬.

Yâni: «A llah, m ü ’m in le r d e n n e fsle r in i v e m a lla n n ı s a tm aidi.

M ü k â fâ ten d e o n la r a ce n n e t، v erd i. C en n ette ise h e r n i’m etten a'la o la n cem âl-1 M e v lâ v a ıd ır . ٠ m U m ln le r w A lla h y o lu n d a mu hârebe v e m ü c â h e d e ed erler, k â fir le ri v e n e fis le r in i öldürürler, yâhud ta rîk -1 İlâ h îd e ö lü rler“ » buyuridmuştur.

Nefs Ue m ücâh^e. düşmana karşı cihad gibidir. Hatta, birincisi, İkincisinden eşed oldugu ،‫؟‬in ondan efdaldir. Çünkü, *Senin en a d â v etl، d ü şm a n ın , d â h ilin d e b u lu n a n n efsin d ir» Hadis-i Şerifi mucibince düşmanın eşeddi, insanin nefsidir. Ş ö y le bir b ü y ü k sö zU vaıdır : «Gâzi: şehâdet yolunda ve harb meydanında koşar. (‫ة‬٠‫ ا‬Sür.J

Ali

lm ra .: 92 .

(5.1 Sûre. T. v ^ 111 ‫؛‬. ‫ر‬١‫ اا‬1

Cenâb-1 Pirin ‫ واﻷ‬bi'yuımtı Alhlhu a lan, kendi ahvâlimi '11 /ıvn I bir takım müddetlere ta'riz olsa gerektir. Nefsine İsnâd etmesi ise tüslûb-i bakim) tarikiyle ifâdedir. kia'lûmdur ki lislub i hakim tan kiylo ifade: «Şöyle yapıyorsunuz, böyle yapıyorsunuz, yapmamalı .! mz» diyecek yerde «Şöyle yapıyorum, böyte yapıyorum, yajınıaıııalı yım. diye kusuru nefsine İsnâd eylemektir. Bundan maksad da ti،' lizin te'sirini hafifleştirmek, nasihat edilecek kimseleri incitmemek tir. Bu İfâde tarzı Kur'ân-1 Kerimde, ezcUmle: ‫ﺍﱃ ﻻ ﺍﻋﺪﺍﻟﺬﻯﺁﻃﺮﱏ‬٠‫ﻭ‬

Ayetinde vâkidir. Habib Neccânn, kavminin müşrik O lduklarım yüzlerine vurmayıp da‫« ؛‬Bana ne oluyor ki beni yaradana İbâdet et miyeylm» “dedigi Yâsin süresinde beyan buyurulmuştur. Cenâlı I Pir de şu iki beytte ayni İfâde tarzım ihtiyâr eylemiştir ki aşağıda ki beytler bu mütâleayı te’yid etmektedir.

152

‫ﻑ ﻭﻭﺍ‬-‫ﺍﻯ راﻧﺠﺎن ﻧ ﻮﺍ ﺭ ﺩﻡ‬ ١‫ ك ض ادﻧﺎذ ﺧ ﺮد ى وذ‬١‫اذ‬ Ey girân-cân HOr didesti verâ, z'an.ki bes eraân Karidesti verâ.

«Ey rûhu sakil kimse. Onu hor görüyoreun. Çünkü onu çok u. cuz almışsın».

Ruhu sakil olan, kendisinde şevk ve hareket bulunmayan do ٠ mektir. Onu hor tutmak ise emrini horlamak, şsr’i tekâlife karşı mu'teriz bulunmak, yahut İfâsında a gir davranmaktır. Nitekim Cenah I Hak. münafıklan ta'rlf ederken: ٠ ‫ ﺩ ﺫ ﺓ ﻯﺍ ﻣﺎ ﱃ‬٠‫ﻭﺍﺍﱃﺍﻝ‬٠&‫ﻭﺍﺫﺍ‬

buyurmuştur ki: «Namaza kalktıkları vakit tenbel tenbel ve istemoyo istemeye kalkarlar‫ »’؛‬meâlindEKİir. Maazallah şu hareket, yâni ٨ lİahın emir ve nehlylerine karşı ağır davranmak nifak alâmetidir, o . nu ucuz almak ise. dini ve İrfanı tetkik ile. ile de^l de. babasından görmek ve kitabda okumak suretiyle Ogrenmek demek tir. İmanın da. küfriin de. dindarlığın da. dinsizliğin de tetkik ve te. ...» S û r .l Y isin , 22.

<81!

S û n .1 N ls ،.

1.2.

887

1749 *‫' ﺍ ﺯ ﻭ ﺩ ﻻ ﻝ‬

4 ‫ ﰈ‬..'-‫ج‬

‫ﻥ ﻟﺪ ﻯ‬

‫ف‬١‫ ا‬٠‫ ا ر از‬٠‫ د‬/ ٠٠

، r

‫او‬

Men dile‫ ؟‬cestem be-Sad nâzü deJâl, û behdne kerde bâ-men ez٦melâl.

«Ben sevgilimin, yâni m ahbûbt hakikinin gönlünü ve nzâsını aradım, o ise melâl ve is tid a tankiyle yüz türlü bahâne buldu«.

Cenâb-1 Hakkn türlü türlü tecellisi vardır. Evliyâullahtan bl ri: «Yâ Rabbi ben senden râzıyım, sen de benden râzı ol» diye durt edermiş. Kendisine‫« ؛‬Bizden râzı olsaydın nzâmızı istemezdin» dlye İlhâm olunmuş. Evet, Allahın bilâ ivaz vela garaz sevilmesi, her türlü tecellisinde . İütf olsun, kahr osun - tesllmlyyet iktl zâ eder. Bahse devâm olunuyor: 175. ‫ﻋ ﻘ ﻞ ﻭ ﺟﺎ ﻝ‬

‫ان‬

‫ﺫ ﺕ‬

‫ﺺﺯ‬ ‫ﻛﻐﻢ ﺁﺥ ; ﻏ‬٠

‫ﻰ‬ ‫ﺤﻮاﻧ‬ ‫ن ان اﻓﻮﻧﻰ ﻧ‬٠ ‫ر‬٠‫ﻛﻔﺖ رو دو‬

Goftem âHir garK-1 tust In aKl ü cân, GOft rev rev ber.men in efsUn me.Hân.

«Bu akil da. bu can da sana müstagraktır dedim. Git. git bar.:! masal okuma cevâbını verdi».

Kezâ dedi ki: 1731

. ، ۶ ١ .،*..X »J،٠ J ö y ?

١ j ٠I ٠ . . . )•> ٠ -» ٠ ■> )■> ، ‫ ؛‬١

Men ne-dânem ân-çi endişidei, Ey du dide dûstrâ çun dîdei.

«Ben senin düşündüğünü bilmez miyim? Ey iki gören, yân i bana mukabil kendine vücud verip de aklım da. canım da sana müstagraktır diyep; Dostu nasıl görmüşsün? Hâlâ onu ve kendini ayn mı farz ediyorsun, onun varlığı karşısında kendine vücud m u veriyorsun?»

LİİUJİİ I m a ٠ n e v ty y ،‘،lc٠fe v k a lâ d e d ir . C’e n ü b -1 Pirin tle nıazlını-ıyyoti ،-..‫؛‬k iy y esl idraksiz. V.' I١ ،ır،k ü l‫'؛‬ıdedir. ‫ﻻ‬ ‫ﻻ‬b ey ttcn b en lin a I.adıgtnı vc a n la ta b ile c e ğ in , bil kudurdır. N ite k im .k e n d isi do O yie d iy o r : ،755 ‫ﻳﺎ ﻥ‬,‫ﺯﻭ‬

|٠J ; C ‫ﰪ‬ -‫ﱎ‬ -‫ﳏﻤﺎ‬

‫ دا ن‬r . ‫ و ﻧ ﺪ‬-

‫ م‬٠ ‫ م اع‬٠ ١ ‫د د‬

Mücmelöş goftem ne-kerdem z'ü beyân.

Ver-ne hem eiham suzed hem zeban, .Ben bu esrarı mücmel ve muhtasar söyledim, vâzıhan beyân etmedim. Çünkü tafsil edilecek olsa hem beyân edenin dili, hem de dinleyenlerin fehml yanar.. ' H azret-i Ebü Hüreyre.RadiyailahU anh demiştir ki: «Ben, ResUlullah Sa.lâllâhü Aleyhi Vesellemden iki nevi ilim aidim. Birini neş٠ reyledim. digerinl etmedim. Edecek olsaydım mealine tahammül edilmezdi de bogazım kesil.rd‫ »؛‬Çünkü: Esrâr-1 İlâhî bu küçük akla gerekmez. ٠Zirâ bu terâzü 0 kadar sıkleti ‫؟‬ekmez».

1756

‫ ا ر د‬..‫ ا ب د‬،٠ ٠‫ل ك‬ ‫ ﺭ ﺩ‬,‫ﺍ ﺩ ﺍﻻ‬

'

‫ ﻡ‬/‫ﻻ‬

‫*ﻭ ﺑ ﻮ‬ ‫ﺑ ﻮ‬

‫ﺀﻥ‬

Men çu leb gûyam leb-1 deryâ büved, Men ‫ ؟‬u İâgüyem murâd İllâ büv«l.

«Ben leb diyecek olsam o leb, leb -1 de^fâ yâni deniz kenarnlır.

Een lâ diyecek olursam da murâdım ‫؛‬İlâdır».

Bir Hadls-i Şerif vardır ki: .Hikmeti ehl‫؛‬nden menetmeyiniz, onlara zulmetmiş olumunuz» meâlindedir.

Ehlûllah hazarâtmın kelâmı ayn-1 hik m ttir. Binâenaleyh ona ehil olmayanları h aterdar etmemek, ehil olanlan da mahram 1,1. raltmamak İ‫؟‬in sözlerini bir takım nımuz ve İşaret ile söylerler, o sözleri de leb delmeden leblebiyi anlayanlar fehnwxierter Anlamayanlar ise sade elfazı i‫؛؟‬t٥p kalırlar. Istılahftt-I sofiyyel unvanlı bir takım ta’birât vardır w İçte bu hikmete binâen vaz'olunmu, lartlır.

Yine MevlânA buyuruyor kl: E: 57

» ،‫ ;؛‬٠

tebbu' ve kanâat-ı kâmile neticesinde elde edileni makbuldür. Mu kallidliğin, ikisinde de kıymeti olmamak lâzım gelir. ، 753

‫ ﺩ‬٠‫ﻭ ﺭ ﻯ ﻃﻌﺈﺩﻧﺎ ﺱ ﺍ ﺇ ؛‬

Her-ki û erzan Hared erzân dihed.

Gevheri T l i ve-KurS-î nân dihed. .Ucuz a la n ucuz verir. Bir ،ocuk bir mücevheri bir somun mege değişir».

ek-

Kıysmetdâr bir şey bulan, yahut ucuza, alanın, onun kiymet.nl bilmediği i‫؟‬in ٠ ucuza vereceği: gayr-i müdrik bir ‫؟‬ocu^ın bir mücevheri bir ekmege değişeceği gibi, hakiki kıymetlerini bilmeyen b،r budala da, dini ve İrfanı kıjnnetslz ‫؟‬eylere fedâ ediverir.

Bundan sonra Cenâb-1 Mevlânâ yine kendi halinin beyanın.، şüru' ile buyuruyor ki; ، 754

١ ٠ '.;‫اد‬

‫ ك رون‬٠ ‫ﺲ‬

‫ﺗ‬

GarK-i iŞKî-em ki garKest enderin, İşKhâ-yîevveiîn ü âHirin.

“Ben bir aşka m üsta^akım ki evvelkilerin de. sonrakilerin ‫ا‬،‫ا‬٠ aşkı, onda müstagraktır«.

Bu beyt-i ‫؟‬erif. Cenâb-1 Pirin kemâli açkını gösterir. Fakat o nı:n msül'n: anlamak, Mevlâüâ olmaya mütevakkıftır, iler velinin bir cihetten riitbe-i ulyâsı var.

Hepsinin a‫؟‬k l‫؟‬re lâkin ‫؟‬âhı, mevlânâsı var: Öyle bir sultân-1 vahdet, ‫؟‬ehriyâr-1 â‫؟‬k kim.

Hilkatinde lafz-1 aşkın rûşenâ ma'nâsı var. l'.vst. Evliyâullah haza râir,dan her biri bir ‫؟‬eyde mümtâz'J r M،.seli! Hazret-i Abdulkâdir, tasarrufâtı kevniyyede, ?eyhul’ekber Haz rolleri JI'ÎI

lah hazar&tınd. in.u1.ll vn manevi bir gayrot. bir esirgeme bulun،! .' .‫؛‬unu imâ etmişti ٧ ImAyı ütsıih etmek ve maddi, manevi gayrı‫؛!؛‬ tafsil eyiomek için bir ،.uhİH ،içiyor da diyor ki‫؛‬ BU BAHİS. HAKİM SENA. RAHMETULLAHİ ALEYHİN; (KÜElt Oİ.SUN. .MAN OLSUN. YOLUNA MÂNİ OLAN HER ŞEY. MANİ OL MAKTA MÜSAVİDİR. BİR NAKŞ DA GÜZEL OLSUN. ÇİRKİN OL SUN SENİ CANANDAN UZAK DÜŞÜRECEK OLURSA İKİSİ DE BİRDİR) BEYTİNİN TEFSİRİDİR. KEZA BU BAHİS: (SA.D KISKANÇ TIR. BEN SA'D'DAN KISKANCIM. ALLAH DA BENDEN ZİYADE KISKANÇTIR. KISKANÇLIĞINDAN DOLAYI FUHŞUN AŞİKÂRESİ Ni DE. GİZLİSİNİ DE HARAM KILMIŞTIR) HADİSİNİN AÇIKLA MASIDIR. Bahse mevzu olan Hâdis-i Şerif, eshâb-i kiramdan Sa’d Ibnİ ٧ bâdo Radiyallûhü Anh'in bir sözü üzerine şerefs&nih olmuştur.

Kur’ân-ı Kerim.de beyan edilen şu Ayet vardır‫؛‬

٠

j

İ ٠ ٧ C ١،

١Y ٦

،

4 ٠C

y

٠ \٠

<

١٠١ y ١ .

/

[

٠İÎ ٠ >_->١j j Âpİ ,<v٠ r

? ^ . ٠١

V j v ٠.

٠ ‫؛‬

- . ، A ٠

٠ ،> ٠

W

? ١j W

٠y

١j

‫ ؛‬..5

‫؛‬٠‫؛‬٩ j ‫؛‬j j j ‫ ؛‬. ‫ ؛‬٠

U ٠i l

١£‫؛>؛‬.١‫^ ؛‬

‫؛‬٠

0

j j

١

!.‫؛‬Ü ١4 ٠W

١

٢< 1 * J٠'١2 8..1

1757

S j i) ٢

J ٠_S «A٥٠ j ٠j .

٧*

Men zi-şirinl nişestem rü-türûş.

Men zi-bisyâri-i g oftâ rem Hamüş.

•Ben çok tatlı olduğumdan ekşi yüzlü oturuyorum, ben söyle­ nilecek sözün çokluğundan sâkit duruyorum..

Malûm ya bir şey haddini tecavüz edince zıddına münkalib olur. Keskin bir sirke adamın ağzım nasıl yakarsa gayet tatlı bir şey de o nisbette yakar. Hazret.i Pirin derûnundaki ma nevî halûvet ve nail olduğu fevkalâde lezzet de tarif ve tavsif edilemiyecek derecede olduğundan kendisini sâkit ve sâmit kalmaya mecbur eylemiş. Yine diyor ki; 1758

١٠

j ١r

. . . ١٠

^ ١٠.

S ■>f) - ٠١٠.*■J■‫؛‬

Tâ-ki şirini-i m â ez-dû-cdhân.

Der-bicâb-i rûtürüş bâşad nihân. .Bizim tatlılığımız, ekşi yüzlülük perdesi altında İki âlemden de pinhân kalsın».

Yâni iki aihanda da ehli olmayanlar sözlerimizden istifade edemesin.

1759

٠٠/ > ٠ 04İ

... ١٠

r

j■

ı ٠j

ji i

،

dl

Tâ.ki der-her-gûş n’âyed her seHün, Yek hemi-gûyem zi-Sad sirr-i ledûn.

-Her söz, her kulağa aksetmesin diye ilm-i ledünni esrânnm ancak yüzde birini söylüyorum».

Cenâb-ı Pir: •Her söz her kulağa aksetmesin diye ilm-i ledünni esrânnm ancak yüzde birini söylüyorum. d‫ ؟‬miş٠bu ifade ile ehlûl. b'k)

L‫؛‬iı٠d e m ed en ilik l . ı ı l ı i tllyt. A v r u p a d a h a rem in i k ıslu ın m ıy .ı.‫؛‬ v a rm ış. F ak at ‫»ا‬ ‫اا‬1،‫ ا'اا ااااا‬tabiat.‫ ؛‬f it li dc^ il. gayr-، tab iid ir. (.:III). '، ın sa ıı b eş k u ru şlu k İJİI ;,،mit ıılsa bile, o n u kOpogo k a p tırm a , "ilik İçin ili‫ ؟‬o lm u zsa alin i yu k arı k ald ırır. O nu k ap m ak iste y e n ko î ' ğ e d e tek m e y i sa v u ru r, H albu ki O sim id in d e g e r i b eş k u ru ştu r. Fl٠ ٠ ٠ b u lu n a n şe y le r in k ıy m e ti artt.ık‫ ؟‬a o n la r a ka'rşı g ö ste r ile c e k dik‫ا‬١ :‫ا‬: d e a rtar, k le s c lâ sıh h a tin m u h a fa z a s ı ve h a y a tin itla m esi İ‫ ؟‬in bir insan n e k a d a r kıjrcnet g ö sterir. Cüz'î b a şı a g n d ı m i d e r h a l h e k im e tı)ş ‫؛‬r٠ , m u a y e n e ü creti, ilâ ‫ ؟‬b ed eli d iy e a v u ‫ ؟‬dolusu p a r a verir. Mâ ‫ اا‬olan bu fed a k â r lık , sıh h a tin v e h a y a tin k e n d isin c e o ١ an k ıym e .inden d o la y ıd ır. U ğ r u n d a b u d e r e c e fe d a k â r lık g ö ste r ile n h a y a tin ‫ ا;اا‬fe v k in d e b ir c e v h e r v a rd ır ki c ih a n , h a ttâ c â n o n u n b a h â sı ola ,naz. O d a ırzdır, n â m u stu r. in sa n , h a y a tin in m u h a fa z a sı ٤ ‫ ؟‬in m a lın d a n , n a m u su n u n ko ı lın m a sı i‫ ؟‬،n d e c a n ın d a n f o la k â r h k yapar: fakat, h a y a tin i k u rtar inak İçin ır a n d a n n a m u su n d a n fe d a k â r lık y a p a m a z , İşte cevh er-، nam us bu k a d a r k ıy m e tlid ir. F a k a t şu sö y le d ik le rim , h a k ik i in sa n ..'a n la ra g ö red ir. K en d i h a r e m in e fu h u ş te llâ llığ ı e d e n le r d e var‫ واأاا‬ki o n la rd a n b a h s e tm iy o m m . H ü k ü m k ü l'le g ö red ir. Ben ،n ٠ • an d an v e in s a n lık ta n b a h se d iy o r u m . B iraz e v v e l ism i g e ç e n ٠ Sa'،l ilin U b â d el R a d iy a U ah ü A n h 'd e, ırz v e n a m u su n n e k a d a r âli hlr ( ı.vh er o ld u ^ m u , o n u n k o ru n m a sı i ‫ ؛ ؟‬n ic a b ın d a h a y a tta n b ile feılııkârlık y a p ıla c a ğ ın ı b ild iğ in d e n R esûl-Î E krem S a llâ lla h ü A ley lu ٧ t'Ssellem E fe n d im iz e ö y le m a'rüz.âtta b u lu n m u ş, k ısk a n ç lığ ın in san ilk şiâ r ın d a n o ld u ğ u d a A le y h issa lâ t E fen d im iz ta ra fın d a n : «Ben Sa d ’d e n z iy a d e k ısk a n cım » d iy e ifild e b u y u ru lm u ştu r . H atta O en âb ‫ا‬ H akkin d a g a y r e t sa h ib i o ld u ğ u n d a n fu h ş iy y â ü ‫ئ‬lirim e y le d iğ i be yan o lu n m u ştu r. Ş eria t: fu h şu , y â n î ırza te c â v ü z ü v e m ü tecâ v izleri ik iy e ayırm ış, m ü te c a v izle rin b ir k ısm ın a (Muhsanl b ir k ısm m a (G a y r-‫ ؛‬Muhsanl t.ibir etm iştir. M u h sa n olan lar: N ik â h d a ir e sin e g ire n le r, n e fisler in i o s a y e d e z in â d a n k u r ta m ıış o la n la id ır . Gayr-İ m u h sa n la r d a h e n ü z e v le n m e m iş , ş e h v e tin z o r la m a sın a k arşı k e n d iler in e b ir sip e r edin ın em iş b u lu n a n la r d ır . M a lû m d u r k i a ç ık ta b ulunan b ir a sk e r in m e.'Iıııriyet h a lin d e -d ü şm a n a te slim o lm a sı, m ü sta h k em ve kâbi'l-t m il (la fa a b ir m e v k id e k in in h e m k en d in i, lıe m İstihkâm ı teslim efcmesly lu b ir d e ğ ild ir B irin cisi b ir d e r m e y e k a d a r m ec b u r ve m a'zu r g ö I'ölür. L âk in İk in cisi m em le k e tin e , m ille tin e h iy tın et e tm iş sayılır. Ce zası d a c ü r m ü n e g ö r e te r tip olu h u r.

E vli, b a rk lı b ir er k e k , y a h u t k ad ın da. n ik â h istih k â m ın d a ve şe rî'a t kal a sın d a k i a s k e r gib id ir, ö y le le r in in fu lış İrtikâbı hem

Yân،: • Nikahlı vo afjfe kadınlan zina ‫ اا‬0 1،1‫ ا‬:،‫ ا]ا‬edip de ،1 . ‫ ؟‬ahid geliremcyenlere seksen deynek vurun ‫' ؟ ؛‬.ehlidillerini de eh den kabul etmeyin. Ancak tâ ‫؛‬b ve müstagfir olanlar ve ıslâh 1 1.11، eyleyenler müstesnadır. Zira, Allah gafûr ve rahimdir. Kend‫ ؛‬zov çelerini İthâm eyleyip de nefislerinden ba ‫؟‬l‫؛‬a ‫ ؟‬ahidlcr، olmayanla rm doğru söylediklerine dair yalnız başlarını ‫ ؟‬,'ehadetleri halimli dört defa yemin ile dogru söylediğine şehadet edecektir ve 1‫ل‬،'١‫ااا‬ cisi de. yalan söylüyo^a lâııet-i iiahiyyeyi kendi üzerine davet nl mesidir. Kadının da dört defa Allahı Işhâd ederek kocasının yw İancı olduğunu söylemesi kendisinden azabı def’ü ref’ eder . ‫ا‬،‫>ا‬ ‫ ؟‬incisi, kocası sâdık ise gadab-1 İlâhîyi kendi üzerine davet el «.»mesidir Bu Âyât-ı Celileden birincisi nâzil olup.da bir kadın hakkin da fuhuş İsnâd eden kimsenin dört şâhid getirmedikçe sözünîn mesmu’ olmaması, hattâ kendisine iftira cezası olarak seksen dc.v nek vurulması, ba'demii edecegi ‫ ؟‬،.ehâdetin de kabul olunmama emir buyrulup, hükmü teblig edilince (Sa’d bin Ubâdel: *Ben camin bir yabancı ile sü'-i halini görünce dört çâhid bulmaya K١ ,،dip getirinceye kadar, herif, İşini görüp savuşur. Şâhid gelirin sem iftira ile müttehim olur ve ceza görürüm, Maâzallah boyle bir fâcia karşısında kalırsam 0 herifi gebertirim.» dedi ve tarııl I Risâletten yukanki Hadis-‫ ؛‬Şerif beyan buyuruldu. Daha s o m ikinci Ayet nâzil oldu. Sa'd bin Ubâdeden başka (Asim bin Adiyi RadiyallahU Anhümânın da. böyle bir söz söylediği mervidir Bu hu.susta şu Had‫؛‬s-İ Şerif de rivayet olunur: «Her hüküm darın b ‫؛‬r korusu, yân! dahiline girilmesini men’ertigi bir yer ١',،‫ا‬ dır. Haberiniz olsun ki yeryüzünde Allahm korusu, yânî yaklaşıl masını men’ettigi koru, mahârimJdir.»

Z H V

1.760

‫ﺀق‬٠ ( ‫ﻟﻢ ران ﻋﺰر و د‬١٠ ‫ﺣﻤﻪ‬

‫ﺑ ﻖ‬- ‫ﻟﻢ‬١‫رد درﺀر ت ر ن ﺀ‬

Cümle âlem z'an gayûr âmed ki haK, Bürd der-gayret ber-in âlem sebaK. -Cümle âlemin kıskanç olması ondan dolayıdır ki Allahın gay ret،, bu âlemdeki gayretlerin hepsine galebe çalmıştır».

Gayret, yânî kıskançlık bütün mahlûkatta cibillidir. Hiç bir ziruh yoktur ki başkasına karşı eşini kıskanmayacak tabi'atto ol sun. Yalnız domuzun kıskanç değil, müsamahakâr olduğu söyle 1.21 SUrei N، ٠i: 4:9 602

. Mihrâb. ayn I /،،( ‫ا‬٠1،،‫ اا‬hnldka• kilisenin, ،،dilet l mııtlakı v٠١ ..hakâikı bulan zillin muin ،urafına dogrıı gitmesini ayni şı١y bil 01، Çünkü îmân, gaibi‫ ؟‬olur, iyan ve şulıud mertebesinle ‫ااﻻ اا؛أ‬٠‫ا‬ nin hükmü yoktur. Jıııân 1 gaybl şek ve u p h e rln kurtulunuz M ١ seîâ Hicaza gitmemiş bir kimse, Mekkeyi, Mt^Jineyi görmemi, bir insan, gidip gömıedigi halde o iki belde i miıbârekonin VIIIuduna -İnanır, İşte bu inanması gaybi îmândır. Fakat gidip gbrdlıklen son Mü ra eski inanmasının hükmü kalmaz.‫ ؟‬uze,'ı،ızd ١si «rine ilmi degişir, m'eşhûdâtını işittiklerinden bambaşka bir littld görür. Bu da lüteşbih şûhud m ertetesl demektir. ،Essniat،‫ ؛‬.ini '،rac'ül mü'min) Hadisi şerifi muktezasınca namaz ehli imlinin m racıdır. Çünkü (Allahü Ekberl deyip huzür-î İlâhîye durur. Bu hakikat, Mevlid manzumesinde ne güzel tasvir edilmiştir .S n ki mi'râc eyleyip kıldın nlyâz .Ümmetin mi'râcını irildim namaz .Her kaçan kim bu namazı kılalar .Cümle gök ehli sevabın bulalar .،Namaz, mü'minin mi'râcı olmakla beraber namazdan nnııu ،,-.za, mi'racdan mi’rara fark vardır Bizim gibiler namaza durun karşısında mihrâbı, yahut duvan görür Fakat erbâb-1 hnk.kııt ٠m« (Allahü Fkber) deyince Kâ'be’yi man،'،'ya teveccüh‫آ؛‬ ‫ا‬٠‫آ‬ *Allah namaz kılanların kıblesindedir* Hadis-i .‫؟‬٠ktkl-erfinm ı١ ma'nâsına vulruf peyda eder. Hazret-i Msviana bir rubaisinde buyumyor ki: *Mihrabı, dostun cemâlî olanın yüz türlü ra tn ı/ı ».rüküu ve sücüdu vardır Bundan dolayı p ‫؛‬-r-i destgir efendimiz, geçen beytteki ٠ll,،k. rûh -1 alemdir, cihan ona nisbetle cesed gibidir., d elg in i to'yld 1 Çin. ayn-i zât.i mihrab edinmiş olanlar bu sözün hakikatini bilirler O gibilerin de gaibe inanmaması ve hâdisat! m üsebbip flogll (١٠١ ,esbaba atfetmesi olamaz diyor. Fakat bazan şühud mert,،.besindi bulunanlar, canib-i İlâhîden İmân mertebesine tenzB olunurlar, o vakit onlar da evvelki dereceden mahrum kalırlar, hadlsııtı Î1Ü sebbiMen degil. esbâbdan görürler , 1 7 .3

‫دار‬۶‫ ا او ﺣﺎ‬٠‫ا دا‬

‫ ك ﺛ ﺪ‬٠,٠

‫ل‬١ ‫ش اﻣﺢ‬٠‫ دا‬..٣ ‫اى‬/...; ‫ﻫ ﺖ‬

Her ki şüd mor ‫ ؟‬,ahra û came-dar ١hes Ittlcar.!H٥st Husran b eh rl Ş P â d işâ h ın e sv a b c isı o la n b ir k im se n in

0

m a k a m d a n m e h c .r » nur.

kendilerini, hem do müstahkem mevkilerini düşmana vermelo. rine ‫ئ‬emzer. Binaenaleyh cezalan ]•ecm’ olunmak, yâni topraka gömülüp taşla kafalan ezilmektir. Gayr-İ muhsanlar ise, aşıkta kalan ve düşmana teslim olanlar, andm r ki, onlann cCzası da yüz doy nektir. Vâkıa muhsanlarla gayr-i muhsanlann cezası arasmda deh^ tll fark varöır. Lâkin insaf b ilsin , cürümleri arasındaki fark d،، dehşetli degil midir? Sirincisindo Hakkullahtan başka hakk-1 ibAdada t^îavüz yok mudur? Evlenmemi‫ ؟‬bir erkeğin kocaya varonamış bir kadınla fuhşu yalnız hakkullaha tecavüzdür, nehy-i JlAhiye adem-i itaattir. Fakat evli, barklı bir adamın kocah bir kadınla fuhşu: hem kendi zevcesinin, hem de zlnâ ettiği karinin krcasmın hukukuna taarauzdur. Cezanın bu kadar şiddetli olması da herkesin korkup çekinmesi, binnetice ırz ve namusun mahfuz kalması maksadına mübtOTÎdir.

Irza tecâvüzü ‫؟‬eri'at böyle şiddetli cezalarla men'ettigi gibi insanlann yaptıklan k a n u n la ra da ırz ve namus mUtecârizleri hakkında cezalar tayin «hlmiştir.

Bazı düşüncesizler, mahza şehvânî ve nefsânl mütaleat ile gay retin aleyhinde ve gayretsizliğin lehinde bulunsalar da, onlann sözleri erbâb-ı ukülün kulagina g.rmez. Nitekim de girmiyor. Hl‫ ؟‬bir hükümetin kanununda ırz mütecavizleri ve namus hırsızlarına alt cezalar kaJdmlmıyor. İşte hal-ktaki bu gayretin hepsi de gayret.،, tlfthij^e eseridir. Böyle olması da zanıridir. Çünki; 17.1

‫ﻫﺎﻝ ﺟﻮﻥ ﰷﺑ ﺪ‬٠- ‫ ﺑ ﻔ ﺖ ﻭ‬٠ ‫ﺍﻭ ﺑ ﻮ‬ ‫ ﻳ ﻚ ﻭ ﺩ‬٠ ‫ﰷﻟﺪ اؤﺑﺎن ﻳﺬ ر د‬

û ‫؟‬u cânest û cihan ‫ ؟‬un kâlbed, K â l ^ ez-cân p e z iı^ nlk ü bed. .A lla h ca n gib id ir. C ih an d a c e se d m en zllesln d e d lr. C esed I. y ly l. k ö tü y ü n ih t a n b u lu r ..

C^ed, iyiyi, kötüyU, hareketi, sükünu nihtan bulduğu gibi, cihan da her türlü teessür ve infiali Hakkin iradesinden bulur.

Yâni Alem, Allahın mezâhiri olduğu İşin her yeröe ve her ‫؟‬eyde zâhir ve m utasam f olan Haktir, Binâenaleyh halktaki gayretin gayreti liâhiyye eseri olacağı-da bedihi ve zaruridir.

17.2

‫ﺀازﺷﻤﺌﺖص‬٠‫ر ك راب‬ ‫ ن‬٠‫ د‬/ ‫ﻳﻰدان‬٠ ‫ ا ذ ر ﻓﺘ ﺶ‬، ‫ ى ا‬۶٠ Her ki mihrâb -1 nemâze‫ ؟‬,g^şt ayn Süy-i İmân reftene ‫ ؟‬mi-dân tu ‫ ؟‬eyn .

894

our olan, padı^aluıı .1)11، .،potken ayağına kapanmak dereke .‫؛‬ kimselere ‫اا'ااا‬/ ‫ ا 'ا‬1‫ ااا‬k i ‫ ﻻدا‬acınacak bir sukullur, Vtıkı،، ‫ ا‬II bal do bUUn rc<، degll. yine ‫دا‬،‫ل‬٠.hizmettir, yine bir tekarrııbdnr ırnma evvelkine nisbolle dun bil. mertebedir, { ‫ ؛‬üşen

1767 ‫ ﺍﻭ‬۵ ‫ ﺭ‬٠ ; ‫ﻋﻦ ﻭﺩ‬:‫ﺍ ﺀ‬. , ، ‫" ؛‬ ‫ ﺩ ﺩﻭ‬٠‫ﺩﺍﺩ‬

‫ ’زان‬٠‫ﻉ‬٠‫ﺍ‬

‫ﺭ ؟; ﺳﺪ‬

Çâhrâ gayret büved ber.her ki u.

Ber-güzined ba'd ez-ân kl dîd rü.

"Kendi y ü z ü n ü g ö r e n v e m ak b U Iiyyet d e r e c e sin e eren kim se n‫؛‬n b a şk a sın ı k e n d isin e tercih e tm e s in i şâ h k ıs k a n ır ..

Su. böyle oldugu gibi mülkün hakiki sahibi de iltifat , lllhls، ne mazhar olanların başka ‫؟‬eylerle meşgUliyyetlerini çekemez Nitekim:

.Miyuruyor. înâbe ise her şeyden kafi nazarla Allaha rücu' eyl٠. ıııok demektir.

Hülâsa: Allahı seven, ondan başkasına bakmamalı, mâsivâ meylini kalbinden çıkarmalıdır. Çünkü Allah kıskançdır, hattâ: 1768

G a ^ e t- İ h aK b e r -m e sel g e n d ü m b ü v ed .

G â h -i H irm en' g a y r e t-i m er ö ü m b ü v « l. .A lla h m g a y r e ti b u ğ d a y , h a lk m g a y r e ti ،se h a rm a n d a k i sn ııınn g ib id ir ..

‫ ا‬٠‫ اذ‬،S ٥r٠

M. n ٥7

olup da ticarete mecbur kalması hüsran-1 mubmaır..

Ve eski ،azifesine nisbetle degereiz bir şeydir.

1764

‫ ﺛ ﻦ‬٠. ‫ ا ﻃﺎ ف ﻋﻮل او‬١ ‫ر ك‬ ‫و ﺀس‬

J f

‫ ود‬٠٠‫ﺭ ﻟﻮﻧ ﻰ ﺛ ﺰ‬

Her ki bâ-sulTân ‫ ؟‬,eved û hem-nişin Ber-dere‫ ؟‬.şüsten biived hayfü gabin Sultan ile bir yerde .tu ran zâtin saray kapışında kalması ae» kadar acıklı bir ‫ ؟‬eydir, ne derece aldanıştır ,.

1765 ٠‫ ﺑ ﺪ ا ز د ﺳ ﻦ ذ ا‬- ‫ و ف ر‬٣

‫ ش‬٠٠‫ز ﻟﻤﻮ‬

‫د‬

i f r

٠ ‫ا‬-‫اوس ﺗﺎاﺛﺪم‬٠

D‫>؛‬st-bûseş ‫ ؟‬un resld ra-dest-٤ ‫ ؟‬,âh Ger güzined bûs-i pâ bâ ‫ ؟‬.ed günâh Bir kimseye pâdişâhın elini öpmek müyesser olmu"‫ ؟‬iken ٠nnn ayak öpmeye kalkışması günâhtır ,.

17.8 ‫ﺇ‬

‫ﺍﺩﻑ ﺣﺪﻣﻦ— ت‬٣ ‫ﺭ ﺍ‬

‫ ؛‬٠‫; ج‬

‫ﻳ ﺌ ﻨ ﺂ ى ﺧﺪ ﻣ ﺖ ﺧ ﻄ ﺎ و ذ ﻗ ﺖ‬

G e^i pâ ber-sOT nihaden HidmetMt, Pi‫؟‬-i ân Hidmet HaTa vû zilletest.

«Vâkı’a .a y a ^ b ٥‫ ؟‬üstüne koymak, yâni ayak öpmek de bir hizmettir. Lâkin evvelki hizmetin yanında, ,yâni-el öpmeye nistetle hatâdır ve zfllettlr..

Gayb-ı mutlak ve Hakikatül hakayıka teveccüh eyleyenlerin.

Cenâb-1 Hakki, bizzevkd vel'iyân riıh -1 âle‫؟‬n bilenlerin, o mertebKlen, îmân bilgayb derecesine tenzil edilmelerini a.nlatmak İ‫ ؟‬in Cenâb-ı Pir Efendimiz bir kaç misal irad ediyor. Kendi zamanında en büyük adam hükümdar bilindiği. İçin misali de onunla yapıyor.

Bu١mruyor ki: Bunlar. M ihrâbl ayna müteveccih iken tacirliğe başlayan. sultanin huzunında otururken saray kapışında durmaya w«

■İnliyorum . Ç ü n k ü ،١١٠k h ırın in iltisi o n a hoş ٠٢el،r. l.nttA iki â le m d e n o n u n m a k s u d u m arndır, n ü ’odir».

Malûmdur ki Cenftb-ı Hak. (Kahmânl ve .Kulum, dir Kahmct şayan-ı merhamet olanı ister. Şayan-ı merhamet olmak için do ağ ­ lamak, sızlamak lâzımdır. Onun için Hazret-İ Mevlânâ «Hakkın rah met‫؛‬ne şayan olayım diye inliyorum» diyor ve devam ediyor‫؛‬

1772 .}٠J ١ ٠ ' ٠٠j ' ٩،J ٠«İh• "٠ ٠ •'٠٠

٠١ jÛ-- ٠ *il..

Jj ٠٠ j

. ٠•

Çun ne-nâlem t.lH ez-destân-i û, Çuıı neyem der-halKa-i mestân-i ü, «Onun mekrinder‫ ؛‬nasıl olur da acı acı inlemem. Çünkü mcsllo rinin halkasına dahil değilim..

Ayetti Kerimesi hükmünce Allah da mekr yapar. Fakat o, mekr edenlerin hayırlısıdır. Ezcümle âşıklardan birini daha ziyade şa yan-ı merhamet ve sezâvâr-ı kurbet kılmak için onu muvakkaten hicranda bırakır. Acı acı ağlatır. Hicranzede âşık; elem-i firâk Uo ağlar, inler, candan, yürekten yalvarır, yakanr. Nihâyet o samimi tazarru'ât kabul olunur, kendisi de evvelkinden âl! bir derece-i kur be çıkarılır. İşte bu da bir mıekirdir. fakat bir mekr-i hayırdır.

Burada bir nükte daha vardır ki o da ayrılıkta kalmış gafillerin nâil-i tekarrüb olabilmeleri için yürekten ve candan ağlayıp inleme­ leri lüzumudur. Haznet-i Mevlânâ zımmen buyuruyor ki: «Ey Alla­ hın mest-i müşâhede olan kullan arasına giremeyen? nasıl olur da ağlamaz ve bilemezsin? Kurbiyyet şerefine nâll olabilmek için aman kapısına düşmekten başka çâre yoktur.» Yine devam ediliyor:

(BS.

S ü r e ! A l i t m r a n ı S ٠.

80.

176٤‫ب‬ ‫ﻪ‬ ‫ أ'ا دا;د و ﻟ‬٠ ‫ﺀ‬٠ ‫ى‬

‫ااﺀ‬:‫آن ﺣﺎدان ارع ﺀق زاذ‬

Asl-İ gayrethâ b‫؛‬-dânîd sz.llâh, An-İ HalKan fer'i haK bî-iştibâh.

«Gayretlerin aslını Allahtan biliniz. MahlUkâtmkl gayret-‫ ؛‬tlâhiyyenin fer’idir».

şüpheşb

1770

* r ‫ ﺏ م‬٠ ٠١A l $

١‫ز‬

١r ‫ﺩ‬

4 ‫د‬٠‫ئ د‬ ‫اى آن ذك‬.-.٠‫از‬ Şerh-i in bü-gzârem û glrem ^le, Ez-cefâ-yî ân nigâr-î deh-dile.

«Su gayret bahsinin şerhini bırakacağım, o mütehavvll cana nin cefâsından şikâyet edeceğim».

Su arada mUtehavvil tâbir:n‫؛‬n (Ma'şâk.l ezeli) hakkında ،‫؛‬٠ ti'mâl edilmesi :

Ayet-‫ ؛‬Kerimesine işarettir ki, Cenâb-1 Hak. her an diger bir şe'n ile tecelli eder, t ecelisini de tekrar etmez.

Hazret-i Pir buyuruyor ki: .Gayret-i liahiyye bahsini bir tarafa bırakıyorum. Her an başka bir süretle tee lli eyleyen, yâni âşık larını kâh yaklaştıran, kâh uzaklaştıran Hak'km miitehavvil cil velerinden tazarru’ âm ‫؛‬z şikâyetlerde bulunacağım.»

1771

‫ﺽ‬٠١' ‫ﺍﱂ ﺍﺭﺍ ﺍﻟﻪﺀﺍ ﺣﻮﺵ‬

‫دش‬.‫ازدءاﻟم اﻟﻪ و ءم ا‬ Nâlem irâ n.lehâ Hoş âyedeş, Ez-du-â!em nâle vû gam bâyede? ‫ ا‬0٠‫ ا‬Sûre، Rahman, 29.

888

١'‫ ؛'؛‬٦

‫و ا‬١j r ‫اﻧ ﻚ ﺀن 'ز‬

bşk kân ez-behr-i û bârend Halk.

GcvhL'rest û vşk pindâr ٠‫؛‬nd HalK. «Halkın Hak için yağdırdığı göz yaşları hakikatte gevherdir, l a kat halk onlan göz yaşı zanneder*.

Hakikaten ‫؛‬ Her katrası bir gevher-i yektadan eazdir.

Allah için ol yaş ki akar dide-i terden.

Gönül pasını izâle için göz yaşından müessir iksir yoktur Onsuz olmaz levh-i dil, saykalpezir i incilâ.

Sath-ı mir'âtı canâne, bir ciladır göz yaşı.

Binâenaleyh manevî kıymeti de o nisbette yüksektir.

1778

r-(j

‫ت‬.‫ا‬6

f-C ;

، ‫ ا'ا‬: ١‫ ﺣﺎ‬: ".٠

١‫ﺫﺃﻙ ﺗﻚ‬

r

Men zi-cân-1 cân şîkâvet mî-künem.

Men neyem şâki hikâyst ıni-künem.

«Ben canimin canından ş،kâvet m! ederim? Hayır. B.kâye.ci ‫|ﺀ‬٠.‫ا‬. ‫ا‬ lir‫ ؟‬Ancak mâvakal hikâye ediyorum*.

O hikâye ile de mütelezzlz oluyorum.

Sevdiğinden, meselâ kocasından şikâyet eden bazı kadıni.'•-., f.. sadüf olunur. Kadın dinleyecek kimse buldu mu saatlerce ş)k٠١v٠.l dder. Fakat lâkırdılarına dikkat edilecek olurea. ettfft) şikâye. le^ en haz aldığı, hatta onun lezzetiyle kendintlen geçecek imla « .1 diği anlaşılır. SUrot âşıklarının şikâyeti bil kadar neve verirse m٥n٥ ve Hak âşıklarının nasıl olacağını düşünmelidir fitli

١٦7‫ﻍ‬

‫ﺣﻮﺫ ﺗﺎﺩﻡ ﺀ*ﺟﻮ ﺙ— ﺭﺩﻭﺫ ﺍﻭ‬٠ ‫ﱏ ﺍﻭ‬,‫ﺍﺯ‬١‫ﺻﺎﻝ ﺩﻭﻯ ﺭﻭﺭ‬٠ ‫؛‬

Çun ne.bâşem hemçu şeb bi-rûz-i ‫ﻵ‬.

B‫؛‬-viSâl-i rûy-i rûz-efrûz-i û. .Onun gündüzü olmayınca naail olur da gece gibi muzlim kalmam. o gündüz, onun gündüzleri zij'âdâr eyleyen cemâline vuslattir».

1774

‫ ن‬٠‫ود ددﺣﻒ‬٠ ‫اﺀوش او ﻓﻮش‬ ‫ﺟﺎﻥ ﻓﺪﺍﻯ ﺍﻭ ﺩﺩﻭ ﳓﺎﳖﻦ‬ Nâ-Hoş-Î ‫ ة‬H.şbüved der-cân-i men) Cân fidâ-y‫ ؛‬yâr-i dll-rencân-1 men.

«Canim, gönül inciten cânâna feda olsun. Onun nâhoş görünen tecellisi de bana hoştur.. ،775

‫ﺵ‬.‫اش ﻭ ﻟﺪﻝ ﻏﻮ‬٠»‫ﻋﺎﺩﰴ ﺭﺩ ﻍ غ‬ ‫ ﺵ‬.‫ زرد ﺍﻭ‬٠‫ ﺧﻨﺘﻮدى ﺷﺎ‬,JT

A‫؛؟‬Kem ber-renc-i Hlş ‫ ة‬de^-i H‫؟؛‬, .Behr-İ Hoşnûdi-i şâh-i ferd-i Hlş Kalbimin yegâne sultani bulunan dldârımın rızâsı İ»‫ ؟‬-ln derdi me ve elemime âşıkım ..

177.

‫ ﺳﻢ‬: ‫ﺑﲌ‬

jr

‫•< ا ذ ﺀ‬r

١‫ﺧﺎﻟﻦ ﻏﻤﺮ‬

‫'ا ﻧ ﻜ ﻮ ر ر ﺷﻮد دو ﻣﺤﺮ‬

Hâk-i gamrâ sürme sâzem tehr-i ‫ ؟‬e‫ ؟‬.m Tâ zi-gevher pür ş e ^ dü bahr -1 ‫ ؟‬e‫ ؟‬.m tkl gözümdeki denizlerin gevherle dolması î»‫ ؟‬in gam topragı m gözüme sfirme yapıyorum ». .0 0

doğru olmadığını boyan M a a jifih bu Uı٠b،lı،r١،‫؟‬in ConAb I Mev lânâ diyor ki : ،- /» ، ‫ ; ﺭ‬٠٠ ‫ﺁ ﻥ ﻭ‬

-‫ﱏ ﺍ ﺍ ' ﺱ‬٠* ‫ﺩ ﺭ‬

‫ﺕ‬-‫ﻣﺎ‬

‫ﺍﺭ‬

‫ ر د ﺫﻑ‬٠‫ﻥ ﺫﺫ ﺍﺫ‬٠ ‫ا و‬٠

Astan ٥ b'adr der-ma’nî kUcast, Mâ vu men k'û ân Taref k'ân yâr-1 m ast.

٠Ma'nâda kapı eşiği ve meclisin sadn nerededir? Yarimiiln ne,, dinde (beni ve .bizi nasıl olur?.

Yani biraz evvel «s^n m alisin sadnnda oturuyoraun. benso kn pın١n e§‫؛‬ğini teşkil ^iyoram » denilmişti. Bu bir teşbih idi. ^ re c o far ki anlatılmak İçin söylenilmişti. Fakat hatalı bir teşbih idi. Çünkü ha kikatte ben. sen, biz. siz yoktur ki onun sadr -1 mecbste rturması. ،*١ nim de kapı dışarısında bulunmam kabil olsun.

1782

‫ ﺍ ﻭ ﺽ‬٠ :"‫ﻡ ﺍ‬

٠‫ ﺩ‬٠ ‫ ﻯ ﻭ‬١

‫ح ا ﻣ ﺪ ر ر د و ذ ن‬٠١‫ا ى ﻟ ﻴ ﺎ ر‬

Ey rehlde cân-i tu ez-mâ vu men.

Ey laTlfe rfih ender menl ٥ zen. .Ey ruhu ،bizi ve ‫؛‬beni kaydlanndan münezzeh olan, ey erkek ve kadında .attfe-l ruh bulunan».

1783

‫ اول‬٠‫ﺑﻒ ث» د اً ذ ﺑﺚ‬

‫ﺟﻮ ﻑ‬

‫ر د وﻧﻒ‬

‫ﻭﰉ‬٠ ١‫ ﺍ ﳏﻮ ﺗ ﺪ ﴽﻟﺖ‬٠< ‫ ﻙ؛‬٠ ‫ﻳ ﻮ‬

Meld ‫ ه‬zen ‫ ؟‬un yek ^ved ftnyek tüyl. Çun-kl yekha mahv şüd anek tüyl. .Erkek, kadın bir olunca 0 bir sensln, birler mahvolunca da bak. kalan yine sensln».

Hazret i Meviana buyurayor ki.0 3

1779

‫ 'م‬٠‫ ﻓ ﺨ ﺪ د‬٠ ‫وزﺀاى — ذ‬

Dil h n i-g u y ed ez-û rencideem, Vez-nifaK-i süs، mlHandideem.

«Gönül ondaninclndlm diye söyleniyor. Bense bu gevşek nifaka gülüyorum..

Yani gönül ün şikayeti olmak üzere dilimden tezi sözler dökülüyor. Halbuki kalb, ona kaı^ı şâki değil, şakidir. Müştek‫؛‬yâne hissiyat göstenn^i yabancılar nazanndan halin‫ ؛‬gizlemek ،‫ ؟‬indir. İşte kalbimin bu hissiyatın، bildiğim İçin izhanna ‫ ؟‬alıştığı şikayetlere gü ٠ lüyorum.

Cenab-I Pir, gaiteen muhataba iltifat ediyor ve doğadan doğruya mahbüb-1 ezeliye hltatöa bulunuyor ve diyor kl: 1780

‫واﺣﺎق‬

‫ﻓﻔﺮ‬

‫و‬٠ ‫ ﺋ ﻜ ﻦ اى‬٠٠‫ﺑﺎ‬

‫ ﺩ ﺩ ﺗ ﻮ ﺃ اً ﻃ ﻨ ﻰ‬: ٠٠ ‫ﻭ م دﻟﻮ‬٠'‫ﺍ ﻯ‬

RastI kün ey tu faHr-î rastân.

Ey tu Sadr û men deretrâ âstân.

«Ey istikâmet erbabının medâr-1 iftihan! sen de istikamet gös ter. Ey zat.1 filmlsd meclisin sadn olan, benim kapışında e?‫؛‬k bulundugum mahbûb-1 hakiki•.

Ehlinin malûmudur ki tarikat mertetelerinde bir (hâil bir de imakaml vardır. Hâl; Gelip ge‫؛؟‬ci bir zevk, bir n<^v^lr. Makam ise.

Nisbeten devamlıdır. Erbab-I tarik İçinde hâl sahibi olanlara (ehl 1 telvinl. makam sahibi bulunanlara (ehil temkin) denilir. Bazan da makam sahihleri, bir hikmete mebnl telvlne dûçâr olurlar, sonra iat f.l fcahi ile yine terakki teerler. Hatta eski makaklarının fevk in d i! derecata yükselirler, ?u hâl ileriye atılacak kimsenin gerileyip de SI‫؟‬ ramasına benzer. îşte öyle sıçratılmak İ‫ ؟‬ln geriletilmiş olanlar, o es. nadaki firaka dayanamazlar. Kemai-i süz ü güdaz ile tazamiatta bulunurlar. Mesela‫« ؛‬Sen meclisin sadnndasın, bense kapı dışarısında bulunuyorum. Bize IFestekım kemâ flmirtl diyor ve istikâmeti emrediyoreun. Bize emrettiğin istikâmeti sen de göster; yani âşıklarını kfth takrib, kâh tebld etme, onlan temkinden telvlne düşürme derier.»

002

kut ikinci vc uçüncüsüııdo،،'hu t buyilftn ...... I٠،‫؛‬mitil u '٠ ،،eğiçir. Talob ‫ا‬،1‫ ا ا‬،،‫ ااا‬1‫ا‬،‫ اا‬oluı.’,u ona tavsiye derler. Küçüklen olursa ona da duâ. rocA. Inııenıı! vo istirham tâbir ederler. Hazret i lirin buradaki taleblerl onı.r d c g i l , temenni ve istirhamdır , 1787

Cism cismâne tuvâned didenet.

Der Hayâl âred gam ü HandJdenet.

«Cisim, yâni cismâniyyetten kurtulamayan, seni clsmAno g ü r ٠١ bilir mi? DOylesi, senin magmum olmam ve gülmeni tehayyiil c،l،١ r٠ .

17&8

Z/ ■ 1‫د‬٠■A.;

‫ و إ ذ اﺀم و‬٠ ‫دل د‬

‫ﺍﻕ ﺁﻥ ﺩ ﺩ ﻭ ﺕ‬٠‫ ﻻ‬۵ ‫ﻡ ﻡ\ﻭ‬

Dil ki û best٥gam ‫ﺓ‬Handidenest, Tû me-gü ki lâyiK-1 ân didenest.

«Gama ve gülmeye bağlı olan bir gönülün müşahedeye lâyık olduğunu sanma».

Malûmdur k، Kur'ân-1 Kerim'in Ayât-1 Çelilesi ،muhkemi v٠ . (mütcşâbih! diye ikiye taksim edilmiştir. Âyât-1 muhkeme: Mfinnsı zâhir olanlardır. Ayât-1 mUteşâbihe ise: Mânası te'vil ve tefhime muhtâc bulunanladır. Meselâ: ‫ﺩ ﺍ ﺫ ﻓﻮ ﻕ ا د ﺑ ﻬ ﻢ‬

Yâni; .Allahın eli onlann elleri üstündedir» Ayet-İ Kerimesi ııııı teşübihattandır. Cenâb-1 Hak, cismâniyyetten münezzeh olduftu ، ‫ ؟‬in, Âyet-i Celiledeki (yed) bizim bildiğimiz ve anladı^mız el ،١ ٠ ١ gildir. Bundan dolayı mUfessirler, onu (kudreti mânasiyle tefsir etmişler: «Allahın kudreti, onların kudretlerinin fevkindedir. <lıv٠ ’ te'vil eylemişlerdir. Kur'ân'da bu suretle müteşâbihât oldugu .‫؛‬،‫ﺍ)ﺍ‬٠ Hadiste de v^rid olmuştur. Meselâ: «Cenâb-1 Hail, mü'mln kulunun tevbe etmesiyle ferahlanır» Hadisinde Allahm ferahlandığı beyan buyuruluyor. ‘

Sûrei Feth: 10.

1": 3 8

‫ا‬0٠‫ا‬

1784

İn men û mâ behr-i in ber-sâHti, Tâ tu bâ-Hod nerd-i Hidmet bâHtî. *Bu ben ve biz'liği, yâni taayyünât-i kesireyi kendi kendine hl* met için izhâr ettin.. t7f ‫؛‬5 ■».•٤٠

٠ ،٠

i J‘

١٠

٠ *٠" ^).٠، ١C ۶ ،3 ; *‘—» —.-1

Tâ men û tûhâ heme yek-sân şeved.

AKibet müstağraK-i cânân şeved. *Bu ben ve sen'lcr, yâni âlemdeki kesret bir olunca hepsi de mü* tağrak-i cânân olurlar, yahud «...olsunlar diye...»

H . k k ı n kemâl-i zuhûru, mahlükatm inidâmı (kendiliğinden yok o’ma.sı) demek olur. Nitekim güneşin zuhûru, yıldızların intifâ v٠. iht'fâsmı icap eder. Bundan dolayı Hazret-i Mevlânâ buyuruyor ki

1786

‫؛‬n heme hest û bi-yâ ey emr-kün, ٠ Ey münezzeh ez-bi-yâ vû ez-seHün.

-Bunun hepsi de böyledir. O halde ey âmir-1 mutlak ve fAli I yegâne olan Allah: gel. yâni zuhur et. Ey gel diye çağrılmaktan v . o yolda b‫؛‬r söze muhâtab olmaktan münezzeh bulunan Allah».

Yâni ben. sen gibi i'tibâr‫ ؛‬vasıfların hepsi de dûçâr-ı fenâ v ı ٠ cânân olacaktır. O halde b‫؛‬r ân evvel zııhûr ederek ٠ı fenâ devlet ve ni’metini ta’cil eyle. Bir de ben, sana, gel! diye lıl tâb ettim. Cel tâbiri bir emirdir. Sen ise öyle bir sözden ve öyl. bir hitabdan münezzeh ve müberrâsm.

Mâlûmdur ki emir, y a büyükten kü‫؟‬üğe, yahut akrandan akronı، m ü s .a ğ r a k - ı

«Açlan y٠٠u ٠٠, UrAvotUbağı ki ucu, bucağı yoktur. Orada ،،m . dan, stirurdan h«.,kn ،»،r çok meyve do vardir..

B in â e n a lo y h

,

‫ا‬791

٠

٠

‫ﺖ ررت‬ ‫ﻟ‬.‫ ردوح‬٠ ‫ل ور‬٠ ‫ث‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫ت‬-‫زو ر‬- ‫ دﺧﺰان‬, ‫لﺀار‬

ÂşiKi z'ln her-du hAlet berterest, Bi-bahAr û bî-Hazân sebz ٥ teres،.

«Açıklık bu iki halden de, yâni gamdan db. sürurdan da haildir.

Baharsız, hazansiz dalma yeşil ve tazedir..

Aşk bağının daima yeşil ve taravetli bulunması, sair bağ V» bahçeler gibi hazandan, kıçtan müteessir olmaması aşkın ve Açık lığın d ev am d an d ır. Ah ah Açıkları, her vakit ve her asildi bulu nur. Biri gideme biri gelir. Binâenaleyh âşıklık devam eder. Aşk 1,1 gı da teravetini muhafaza eder.

HAfız.ı ŞlrAzI der ki: «Açıkların silsilesi birbirine bağlıdır, iliz gltsCk de terAnemlz bülbüllerin nagamAtmdan işitilir..

CenAbı Pirin Mesnevi nazmındaki meslek-، mahsûsundan Bire SI geldikçe bahsediliyor. Bu vAdlde ittihaz eylediği usulden biri do bir bahsi söylerken münasebet düştükçe diğer bir bahse geçmek, lira da bir istitrat yaptıktan sonra eski bahse avdet eylemektir. Nitekim tekririne başlanan ،TtihikAyesi) henüz bitmemişken, ara yertlo bir '‫ ؟‬ok hakAyik ve maArif bey An bujmrulmuçtur. Bir de H azretl MevlAnA açkın mazhar.ı tAmmı olduğu cihetle nerede aşka dAir bahis açılsa derhal kendisine 0 Sifat galebe eder. Galebe-‫ ؛‬aşk ile cezbe JKJ gelip m a’şûk-1 hakikiye teveccüh ve ona hitAb eyler. İşte burada da Ayle olmuştur. Buyuruyor 'ki: 1792

‫ ﻧﻜﺎت روى ﺧﻮداى ﺧﻮرو‬٠ ‫د‬

/ ‫ ا و‬. ٠٠‫ﻗﺮ‬٠‫ﺷﺮح ﺑﻒ ﺷﺮﺣﻪ‬ Dih zekAt-l rûy.l H ۵b ey Hüb-I^, Şerh-، cAn-1 şerha şerha bAz gû.

«Ey güzel sevgilim, o giizel yüzün zekâtını ver. Bu parça parça olmuş ruhu ‫؟‬orh ve t esliye eylo.. ‫ اا‬0 7

Kczâ: ٠KuJ tedbirde bulunur, Hakkın kaderi Isı. güler, denil­ miştir. .Hakkın ferahlanması, v e «Kaderin gülmesi■■ müteşûbihat. tandır. İhtiva ettikleri mânaların anlaşılabilmesi için, o gibi ta’birât ile ifade olunmuştur. Çünkü hakikati bilmeyenlere v e maneviyyâtı anlamayanlara başka türlü anlatmak ihtimali yoktur.'Ondan dolayı biz, (rü’yetullâhı), meselâ karşımızdaki direk v e d u v a n görmek gi bi tehayyül ederiz. Ayet ve Hadislerdeki müteşâbihâtı cismânî bir surette anlayabiliriz. Hattâ (Allah) deyince, onu ne kadar tenzih etsek yine zihnimizde bir şey tasavvur etmekten kurtulamayız.

Halbuki o zât-i eceli ü akdes. bizim tasavvurumuzdan da. teşbihihimizden de, tenzihimizden de müteâlidir. Onun içindir ki: «Ha­ tırına her ne gelirse Allah ondan münezzeh ve müteâlidir» denil­ miştir.

Evet, Cenâb-ı Hak görülür, fakat cismânî olarak değil, yâni onu müşâhede. eşyâyı görüşe benzemez. Onun ferahlanması, yahut gadaba gelmesi, bizim inşirâh ve infiâlimize müşâbih değildir. Mahza bize anlatılmak için ifâde buyurulmuş olan o gibi evsâfı anlamayanlar, müşâhedey-i Ilâhiyyeye isti’dâdı olmayanlardır.

1789

’

■ jy - .jli- ) ‫؛‬,،• C_ı

iy

•O ı‫ ؛‬w . ;W j■»

٠١

£ ‫؛؛‬

Cj ■*٠,)‫؛‬

An-ki û best^ gam û Hande büved, Û bed-in dû ariyet zindS büved.

«Kederlenmeye ve gülmeye merbut ve mukayyed olan kimse, bu iki iğreti şeyle yaşar».

Yâni cismâniyyet ve muktezây-ı beşeriyyetten kurtulamamış olanlar iki hahn esiridirler ki, biri gam, biri sürürdür. Hoşuna git­ meyecek şeye uğrayanlar kederlenir, bilâkis istediği bir şeyi elde eden sevinir. Halbuki bu iki halin ikisi de geçici şeylerdir. Devamlı olmadıkları için İğretidirler. Bunlara merbut ve mukayyed bulunan­ lar ise iğreti şeylerle ömürlerini geçirirler. Lâkin: 1790 •1—"" ١ ٣٠* ،J j ‫■* ""*؟‬tlâ.fc / ٠ ٤ ١٠

٠١٠.-^،..» :. e r i - J * .

J f ٠>

Bâğ-i sebz.î işK k’û bî-müntehâst.

Cüz gam ü şâdî der-ü bes mivehâst. oo ٠ ı

•Gamma/, vo t ..İAİI olun gamze, cilvesiyle kalbim» yeni bir yu، ı açtı».

Yâni ben ،ocolll-l llâlünin tevârüdünü istemiştim. Celâli bir l ٠. çelil vukûa goldi do yüreğime yeni bir yara açıldı.

Mâlûmdur ki girişme‫ ؛‬Cilve demektir. Gamz. iso‫ ؛‬Gözün kuy ruğu ve yan gözle bakış manasınadır. Bu gibi sıfatların ma'şûk-ı o. zelîye isnâdı müteşâbihât kabilinden olur. Vakıa ülemânın bir m.'‫؛‬, leki vardır. Esmâ ve sıfat-ı îlâhiyye tevkifidir. Herkes her aklına gelen şeyi Allaha isnâd edemez, derler. Doğrudur. Şu şartla ki. <٠ kimse âkil ve mükellef olsun. Galebe-i aşk ile kondindon geçen kini so mükellef değildir ki, bu gibi şeylerle mukayyed olsun. Akl vo sahv halinde bulunanların âdâb-ı şeriate riâyeyeri lâzımdır. Fakat sekr ü istiğrak derecesinde olup da kendini kaybedenler mazurdu, lar. He!e (Fena fillah) mertebesindekilerin mazereti muhakkakın Çünkü o esnada onların söyledikleri kendilerinden değildir. •Gül şen-i Râz» sahibi (Şeyh Mahmud-i Şebisteri) der ki: «Bu mâııu v٠١ bu sözde kimse sana İtiraz edemez. Zira bu mertebe de sâiıib i moz heb olan Allahtır, başkası değildir.» işte Hazret-d Mevlânâ da bu makamdan söylediği için, tevkifi olan esmâ-i hüsnâ ile tekayyüd etmiyor. Zaten isim nedir? MÜaonı mâyı ve zâti hatıra getiren şey değil mi? Arifin nazarında hor şey hatırlattığı için zerrât-i kâinâtın her biri Hakkın ayn ay ٢ı biror ،‫؛‬. raidir.

Yine teşbıhât. belki de müteşâbihât vâdisinde bahse devam ı.di liyor: ،7 9 4

‫ ﻣ ﺎ ﺀ ت‬٠‫ ﺀ م ﺣ ﻼ ل او ر‬٠‫ ن ر ى ل‬٠

Men halâleş kerdem er Hûnem bi-riHt, Men hemi gOftem halâl u mlgiriHt. «Sevgilim kanımı döktüj'se ben ona helâl ettim. Ben heiAI ol.ıın dediğim halde 0 kaçıyordu».

Yâni ben, tecellinin devamı niyazında bulunmuştum. Göz umyiu öyle bir cilve etti ki, jhireğime yen‫ ؛‬bir yara açtı. Mevhum varlığım bundan telâşa düştü, öyle olmakla beraber helâl olsun, hattâ canim feda olsun dedim. Ben helâl olsun dediğim İıalde o devam etmedi I'، titâr eyledi.

(M üşâh^etül.ebrâr beynettecelll vel'istitâr) denilmiştir kl ٠l'b rârrn müşâhodes‫ ؛‬tecelli ile IstitAr arasındadır! demoktlr, r ٠eıı‫'؛‬ıh I MavlanA bundan sonra gaibdon muhataba iltifat yapıyor

Malumdur kı n i s a b a mutm o l a n ı n zekat vcı ım ■a Iu z u i k Jii C >٠ v‫؛‬âb-ı Hak ise her şeyin Hûlıkı ve Mâlikidir. Her ş e y o n u n olduğu bi h ü s n - i z â t i s i i t i b a r i y e d c mûlik-i n i s a b d ı r . B i n â e n a l e y h ?.‫؛‬evlan , diyor ki‫« ؛‬Ey her şey gibi hüsnüne de pâyân tasavvur olunmayan Rabbim, vech.i cemâlinin zekâtını ver, yâni ezeli ve ebedi olan hüs nünün zekâtı olmak üzere bizim gibi fakirlere bir iltifatta bulun. Ez cümle şerh-i sadr inâyetini göster, kalbimizi şerh ve tevsi’ eyle, te• celliyât-ı îiâhiyyene kâbiliyyetli bir hale getir. Lütfün, keremin tevâli eyledikçe kalbimiz dolsun, fakat doymasın‫ ؛‬daima tezâyüd ve tevâli. sini istesin. Peygamber-i Ekber Aleyhissalâtü Vesselâm gibi‫« ؛‬Ya Rab. bi! Sana karşı olan hayretimi artır» istirhamında bulunsun.»

Tecelliyât-ı llâhiyyeye mazhariyyet hususunda Allah ehlinin iki hali vardır. Biri vasat derecede bulunanların halidir ki bunlar ancak cüz'i bir tecelliye kanaat ederler, fazlasına tahammül gösteremezler M o l l a Cami kuddiso sirruhu (Levâmi') adlı eserinde der ki: Büyükler­ den biri, yine ekâbirden birine‫؛‬ «Artık kadeh ve kırmızı şarap peşinde koşamıyacağım. Ben öy­ le dolgun bir kadehe döndüm ki bir damla bile ilâve edilse taşıp döküleceğim. rubaisini yazıp gönderdi. Mürselünileyh de‫؛‬ «Muhabbet şarabını ardı arası kesilmeksizin kâse kâse içtim.

Lâkin şarap tükenmediği gibi hararetim de geçmedi, beyti ile cevap verdi, Galiba rubaiyi gönderen (Yahya bin Muâz-ı Râzî. cevabı ve­ ren de (Hazret-i Bâyezîd-i Bestâmi) imiş. Kaddesallâhüesrarehümâ İşte Hazret-i Bâyezidin cevâbı, ehlullahm ikinci kısmından ve birinci derecede bulunanların halini musavvirdir ki onlar ne kadar tecelliye mazhar olsalar kanaat etmezler, tezâyüdünü ve tevalisini isterler. Birinci kısımdan olanların kanaatine (rey) derler ki suya kanmak demektir Allah ehlinin büyüklerinin meşrebinde (rey) yok tur. Nitekim Hazret-i Mevlânâ bir gazelinde‫« ؛‬Kum suya kandı.

Fakat ben. tecellî-i İlâhînin tevâriidüne doymadım. Ne acâyip şey. ne acâyib şey!» buyurmuştur. Meşreben böyle olan Cenâb-ı Pir. bu hususta kanaat gösterilmemesini de tavsiye eder ve‫« ؛‬Birader Alla hin dergâhı nihayetsizdir. Her nereye varsan Allah aşkına kanâat etme, ilerlemeye çalış, der. Mevlerâşıkin Efendimiz yukarıkı boy. ile inşirâh-i Kalb ve tevâli-i tecelli talebinde bulunduktan sonra buvuruyorlar ki: ٠١

1793

İ ;U

<٠.

K’ez girişme gamze-i gammâzeî, Ber-dilem bi-nhâd dâğ-i tâzei.

‫ ا‬7 .8

y

y O . 1/ j u ٠. J j } j' ٠٠j

،^١

jt-

J

j.

Ey cihân-I kühnerâ tû cân-i nev, Ez-ten-i bl-cân u dil efgon şinev.

«Ey köhne vo fersûde âlemin rıih-i nevini olan Allah: cansız, ve gönülsüz olan şu bedenin feryadını dinle..

Sofiyye-i kirâm hazerâtı derler ki: Hakkın muhtelif esmâsı var dır. Bunların ahkâmında ta’til yoktur. Binâenaleyh (Mâhi) ismi, nıov cûdâtı. her ân-ı gayr.i münkasem içinde imhâ eder. (Vâcid) ismi de yine her ân-ı gayr-i münkasem içinde vücûda getirir. Binâen«, leyh âlem, bir ân içinde hem yok. hem vâr olur. Bu i’tibarla o kölı ne âlemi yeniden vücûda getiren Hak da onun rûhu demek olur.

Cenâb٠ı Mevlânâ bu münâcâttan sonra nefsine hitab ediyor vo diyor ki: 1788

:

١‫ ﺭ ﺧﺪ‬٣ >‫'\) ﺍ‬xC f ١‫ﻋ ﺪ ﺟ ﺪ‬

‫ ﻝ‬-‫ ﺩﻟ ﳧ ﻮ ﰷ ﺍ ﺫ ﻡ‬٠

: ‫ﻍﻡ‬

5erh-i gül bü-gzâr ez-behr-i Hudâ ٠ ۶ rh-i bülbül aü kl ez-gül §üd cüdâ.

«Allah aşkına olsun gülün şerhini bırak da güMen ayrılmış olan bülbülden bahset».

1 .0 0 ‫ﻣﺎ‬

‫ﺟﺮﺵ‬ ‫ﺍ‬٠

‫ﻫﻮﺵ‬

‫ﻧﺈﺛ ﺪ‬

‫ﻭ ﺛﺎ ﺩ ﻯ‬

‫ﻡ ﻧ ﺒ ﻮ ﺩ‬٠ ‫ﻭ ﻭ‬

‫ﺍﻥﺀﻡ‬

‫ﺑﺎ ﻝ‬

‫ﺍ‬

Ez-gara u ne-bâçe'd mâ.

Bâ-Hayâl û vehm ne-bved hûş-i mâ. ‫ ؟‬â d

ı

Ç Û Ş -İ

«Bizim çüş u hurûşumuz. gamdan da. meso„otten de delildir.

Bizim idrâkimiz, hayftl 0 vehme tâbi' olmaz». ‫؛‬٠ ٠‫ل‬

yün! mAvakaı hikâye derken ma'şük-1 ozollye ،‫ﺍ‬،‫ﻣﺎ‬1‫ﺫ‬ilo diyor w..

1795

‫اف‬٠٢‫ت‬

‫ﺫ'ﺍ ﻷ‬

‫ﺯﺍ ﻑ‬/‫ﺟﻮ ﱏ‬

‫ﺭﺩﺩ > ﺍ ﰷ ﻥ‬. ‫ﺯﻯ‬٠; ‫ﺀﻡ ﺑ ﻪ‬ Ç un g iriz a n i zi-nâle H âkiyân , Gam Çİ r iz l b e r-d il-i gam nâklyân. .B u h â k i âşıkların nâleslnden kaçacak o ld u k ta n sonra, o gam ٠ n â k le rln ka lb in e neden gam döküyorsun?»

Yftnl: Senin âşıkların ki bedenleri itibariyle toprağa mensubdurlar. Ha,lbuto onlann sana taaşşuku ve senin onlara, velevki t e c e lli celâli .sUretide o١ sun ٠ teallukun: kendilerine âlî bir ‫؟‬eref vermiştir. îş ٠ te 0 zavallılar İstitârın ve gaybubetin d ebiyle inliyorlar, iniltilerinin sebebi sensin. Madem ki deldi veren sensin.dermâm verecek de yine sen olmalısın.

17.6

‫ ﺗ ﻮ ا ك از ﻣ ﺘ ﺮ ق ﻟﺔاﻓﺖ‬٠‫ ر ﻣﺐ‬٠ ‫ ى ﻛ ﺎ‬١

: ‫ ا‬1 ‫ﺟ ﺔ ﻣﻨﺲ ﻧ ﺬ دو ﺟﻮ ش‬

‫رﻳ ﺞو‬

Ey ki her s'ubhî ki ez.meşriK bi-tâft, Hem‫؟‬u çeşme meşriKat der-cûş yâft.

«Ey Cevâd ve K e rim olan A lla h ‫ ؛‬m eşnktan tu lü ’ eden h e r sa-

hah, seni, sark çeşmesi olan güneşin gibi, çüş u hurUşla bulur».

Yâni: Sabah olup da güneş do^rnca, onun ziyası nasıl çüş u hurüşa gelir ve bütün âfâkı tenvir ederse, o güneşin doğurduğu sabahlar da seni öylece bulur ve ancak ^nden nâr alır.

Ey Hâükul’ercâh olan Allah, sabahlan tenvir ederken ruhlan, husûsiyle benim mecreh olan rahumu nureuz mu bırakırsın? Hâşâl

‫ﻥ ﺑ ﺪﺍ >ﺗ ﺮﺍ‬٠‫ ﺩﺍﻭﻯ ﺍ‬٠٠V ‫ ﺍ ﺫ‬٠‫ﺝ‬

‫ ؟‬un behfiOe d a r i l çeydâtrâ.

Ey behâne şekkerin İebhâtrâ.

«Ey ta til d u d a kla n n a kıym e t biçilem eyen sevgilim ‫ ؛‬bu m ecnûnun a cem âlini gösteraıemek İçin nasıl b ir bahane bulursun?»

9 J0

- C cvr ve Ihsan . ‫ ا‬،». ٢‫ ا‬١‫ ا‬vn ١،،،‫ا‬1 <‫ل‬٠ liAdistlr. HAdls olular d e lild irle r, ölürler. II ،،،٠ .. O lların vârisi o lu r Ve

ancak

baki

o b ،'،k l ،،، ‫ ااا‬٠ ', ،8 0 4 . ‫ﻣ ﺢ ﺛ ﺪ اى ﺳﺤﺮاﻳﺸﺖ رﻧﺎ‬

‫ﺍ‬٠٠‫ﻥ ﺀﻝ‬٠‫ﻯ ﺣ ﺎ ﻣﺎ ﺩ‬٠‫ﻋﺪﺭ ﻓﻴ ﻮ‬#

Subh ‫؟‬Ud ey Subhrâ püştl û penâh Uzr-İ maHdUmi Hüsâmüddîn bi-H&h.

«Sabab oldu. Ey sabahın melce'ü me’vâsı ve H^lık u McvlA١ı o lan Allah! HUsAmUddin Çelebiye sen 1’tizâr eyle».

Dersin ibtidâlannda da söylenmişti ki HUsâmUcldin Çelebi ila, ret-i Mevlâııânın en sâdık ve en sevgili derevişlerindendi G'n.ıb ‫ا‬ Pirin halifesi ve hayatında müridlerinin terbiyesin‫ ؟‬memur ،mili nuyordu. MevlânAnm vefatından" sonra da yerine geçmiş, on iki »u ne makâm -1 Pirde bulunmuştu. Çelebi hazretlerinin mUrid terbiyisinden başka bir vazifesi vardır ki Mesnevi katipliği idi.

Ehlinin malûmudur ki Hazret-i Meviana Mesnevinin ibtidAsm daki on sekiz beyti kendi yazmış, bakiyyesi HUsâmUddin Çelebinin kalemiyle yazılmıştır. Gecelert otururlar, Cenâb-1 Pir söyler, 11‫اأ‬٠,!‫ا‬ mUddin Çelebi yazardı. Bazan Hazret-i Meviananm coşkunluğu lur, söylemek ve yazmak İŞİ sabaha kadar sürerdi. Anlaşılan bu !».٠ bin tanzim ü terkimi esnasında da öyle olmuş ve sabahlandım:.

Bundan dolayı Cenâb-1 Pir, HUsâmUddin Çelebiden özür diliyor.

Lâkin afv edersin, seni uykusuz bıraktım diyecek yerde «llAhl, HUsâmUddin Çelebinin şu hizmetine mukabil sen özür dile, yânı ecr-i ma’nevisini ihsan eyle, diye duâ buyuruyor. ٠ ٠

'

1805

‫وى‬. ‫ل و ﺟﺎن‬

‫ ﻋﺘﻞ‬.‫ﺀذنﺀوا‬

‫ ل‬٠‫ ﺟﺎ' ث ﻟﻢ‬/ ‫ا؛ش‬٠ ‫ﺣﺎ'ذ ج'ذ و‬

L.zr-Hâh-i aKl-i küll ü cân tuyi, Cân-i cânü tab‫؛‬ş-i mercan tuyi.

Akl i ItUl ve RUh-i kül olan Hazrct-i Muhammed Aleyhisse lâtü Vesselamın özrhâhı ve canların cânı. hattâ mercanı lemeAm sensin», Nebii^-İ Ekrem SellahahU Aleyhi Vessellem Efendim akl.1 kül ve rfıh-i kül denilmesi zât ı akdi ، Muhammcd

١

'I

،80 ‫ل‬ : ‫ ادوس‬0 ‫ر د ة‬

‫ إ ق د؛؛ر‬٠‫ح‬

‫ﺀف أﻣﻰ ﻧ ﻮ و ن‬٠ ۵ ;‫ ﻣﺪو ﻋﻚ‬٠٠

Hâletî diger büyed k’ân nadirest.

Tû me-‫؟‬ev münkir ki haK bes Kâd‫؛‬r ٠‫ ؛‬t..

«Gamdan, meserretten başka bîr hâl vardır ki nâdirdir. Ey sâ ٠ m l, sen İnkâra kalkışma ki Allah çok kadirdir..

Yâni biz, ehlullah hazerâtj, aşk ve ‫؟‬evk ^İistânının b-ülbölîeriyîz. Ağlar, inler, bülbül gibi nâlekâr oluruz. Hazin nâlelerimiz, maddl gam eseri olmadığı gibi, ‫؟‬evk âver nağmelerimiz de yine maddi meserret mahsûlü değildir. Bizi böyle nâlesâz eden de. nağme per. daz eyleyen de ikisinden başka bir müessirdir, İlâhi bir cilvedir.

HAfmn bir gazelinde şu meâlde iki beyt vardır «Bülbülün biri, hoş renkli bir gül yaprağını gagasının arasma almış ötüyordu. Sen ayn -1 visâlde iken bu feryâdlar nedir? diye sor. dum. Ma'çuktın cilvesi bizi bu İşe me'mûr etti cevabini vereli.»

Yine Hazret-i Mevlftnâ buyuruyor ki: ،802 ‫ﻛ ﻦ‬٠ ‫ﺍ ﻧ ﺎ ﺫ‬

‫ ﺫ ﺀ ﺍ ﺕ‬١ ‫ ﻭ ﺓ ﺫ ﺍ ﻯ‬٠"

‫ﺍﱏ ﻛ ﻦ‬-‫ﺍ‬-‫ﺩﺩ ﺟﻮﺩﻭﺩﺩ ﺍ‬٠٠١ ‫ﻉ>ﻝ‬ Tû Kiyâs ez-hâlet-î inşân me-kün, Menzil ender cevr der-ihşân me ٠kün.

«Ey sâmi’‫ ؛‬sen aşk ve muhabbeti ve aşk -1 ftahidekl cilveleri, insan haline kıyas etme. Cefâ ve ihsan mertebelerine de bağlanıp kalma..

Yânl٠ihsan‫ ؛‬mahabbete. cefâ: nefrete delâlet eder sanma. ،803

‫ﺀت و ﺧﺎد ى ﺣ ﺎ د ﻧ ﺖ‬٠‫ د ا ن ر‬- ‫ ا و ر و ا‬٠ ‫ و ﺣﻨﺘﺎ ف وا و ﻧ ﺖ‬X ; • ‫ﺣﺎﻟﻤﺎ ذ‬

CeTC ü İhsân rene ü şâdi hâdlsest, Hâdİsân mirend u haKşân vârisest.

0 ‫ا‬:

1806

; ‫ود‬٠‫ ااز‬٠ ‫ و ر ﻣ ﺤ ﻲ‬٠‫ا ن‬ y ‫ﻣﺮد‬-. ‫ﻳﻰ‬٠‫دو ﺳ ﺮ ا ا‬ T٥ft nûr-i S u b h u mâ ez-nür-i tu, Der-Sabuhi bâ-mey-I manSUr-l tu.

.Sabahın nUru parladı. Biz ise senin nûrundan, mansı'ır ve mu zaffer olan şarabınla mahrumluk izale ediyoruz..

Yâni sabah oldu, alem aydınlandı. Bizim kalbimiz ise R،ıı١٠,,iı ١ ziyâsiylc değil senin ndrunla münevver oldu.

1807

‫ﺑ ﻦ دارد ر ا‬ ‫ا ﺀﻟ ﺮ ب 'ود ر ا‬

‫وذ‬٣ ‫و‬." ‫دادا‬

‫ ﻛ ﺎ ﻟﻮد‬٠‫اد‬

Dâdeî tu ‫ ؟‬un ‫ ؟‬,linin darad mera .Bâde kl’bved k'U Tarebâred m erâ Beni bOyle mest ve hurUşan eden senin İhsânındır. Yoksa maddi» .‫؟‬arab kim oluyor kl beni böyle vecd ve hurûşa getlrein ?»

1808 j y

£

&

١٠٠٢٧«y

j*

٠■‫ ؛‬،

J O . ،‫ ^ •' ؛‬٠ ٠ j ‫؛■؛؛‬/ .

Bâde der-cûşiş gedâ-yî çûş-i mâst, ÇarH der-girdiş gedâ-yi hüş-i mâst.

• Şarab, kabanp köpürmekte bizim cûş u hurûşumuzun, Telek de devr ü seyr.de bizim şuurumuzun muhtâcı ve mü !'tekiridir*.

Hılkat-i âlemden maksad, vücûd-i akdes-i Muhammedi olduğu gibi, âlemin devâmından maksad da her asırda yetişecek olan Insân-ı kâmillerdir. Binâenaleyh Cenftb-ı Pirin böyle demesi, asnnın (İnsân-ı kâmil) i ve ،Kutbu gavs) i olduğuna işarettir.

mevcudatın evveli ve mahlûkâtın ekmeli olmuş، itibariyledir k. (vahdet), (teayyün-i evvel) ve (hakikat-i Muhammedi yye) onun­ la zahir olmuştur. Ehlinin malumudur ki (Merâtibül-vücüd) de nilen yedi mertebe vardır.

Birincisi : (Lâteayyün). (itlak) ve (zât-i baht) tâbir edilen mertebedir ki. Hak Sübhânehû ve Teâîânın sırf zâtine mahsustur.

Bu mertebede Hakkın esması ve sıfatı da mutasavver değildir.

Lâteşbih Ahmed Efendi denilince o zâtın yalnız kendisi hatırla­ nıp âlim, şâir, san’atkâr olduğunun düşünülmemesi gibi. )Lâteay­ yün) mertebesinin hakikatini de Allahtan başka kimse bilmez. İkincisi : (Te>ayyün-i evvel), (vahdet) ve (hakikat-i Muhammediye) tesmiye edilen mertebedir kı bu mertebe Hakkın, zâtine, sıfatına ve bütün mevcûdâta ilm-i icmâlisi derecesidir. Üçüncüsü ، (Teayyün-i sâni), (vâhidiyyet) ve (hakikat-i insâniyye) denilen mertebedir ki Hakkın zâtine, sıfatına ve bütün mevcûdâta ilm-i tafsilisi derecesidir.

Bu üç mertebenin üçü de kadimdir, ezelidir. Aradaki i’tibârât, yâni birinci, ikinci, üçüncü diye farkedilmesi zomâni değ'ldir, ak­ lidir. Ehlice anlaşılabilmek içindir. Yoksa Allah ibtidâ böyle idi sonra şöyle oldu mânasına değildir.

Dördüncüsü ‫( ؛‬Aem-i ervâh), beşincisi (Alemi misâl), altıncısı (Alem-i ecsâm) mertebeleridir.

Alem-i misâl: Ervâh ile ecsâm arasında bir berzahtır. Urefây-ı Ümmetten çoklan, rüyâ, yahut yakaza halinde oraya dahil olduklanm söylüyorlar.

Yedinci de : Bu mertebelerin birincisinden maadâsını cami, olan (insâniyyet) mertebesidir. İnsanlar arasında bazı zevât-ı kiram terraki ederek kendilerinde o mertebelerin hakikati zuhu­ ra gelir. Binâenaleyh onlara (insan-ı kâmil) denilir.

Yine bu mertebelerden evvelkisine (lâzuhur) diğerlerine (zuhur) mertebesi tâbir edilir. Zuhurun mebde’i (Teayyün-i evvel‫؛‬ mertebesi olduğu, onun mazhar-i etemmi de (Hakikat-i Muhammediye) bulunduğu için Aleyhisselâtü Vesselam Efendimize de (Akl-i kül) ve (Rûh-i kül) derler.

Hazret-i Mevlânâ diyor ki : ٠Yâ Rabbl, sen akl-i kül ve rûh-i küle itizârâmiz iltifatta bulunmuşsun. Meselâ ‫ ؛‬.Habibim: Kur’an-ı sana meşakkat versin diye İnzal etmedik., buyurmuştun. O mazhar-ı etem’me iltifat eylediğin gibi, onun vârislerinden bulunan Hüsâmüddin Çelebiye de mültefit bulun..

814

1812

Hc'ıce Ci١der-âte ‫؟‬-,«i derci ü hani Sad perâgende hemi gOft în -‫؟‬unin Tâclr tutisinin ölümünden dolayj dcrd ü İştiyâlc ateşleri» ‫؛‬..،.rlsın de böyle yüzlerce perişan söz söylüyordu» 1813

‫ ا ذ‬٠ ٠‫ ا ﻟ و ك‬٠ /

‫ط ؛ض‬٠

.-‫ ﻡ‬٠

‫ﻛﻪ‬:‫وﻧﺎى > ﻣ ﻖ‬.. ٠‫؟ا‬

.,Geh tenâKuz gâh nâz û gch niyaz .Gâh sevdâ-yî haKiKat geh ineciz Derd-İ iftirâk ile söylendiği sırada ljazan sözleri müü-nâhız» ‫اا‬1‫اا‬ yor. hazar، nâz ve istiğna vadisinde, bazan niyaz ve tazarru' 1.11 zili da söyleniyor, bazan hakikat denizine dalıyor, bazan ،la ınt٠،'‫؛‬،z٠ln «.bocalıyordu Yâni tutinin ölmesi lizerine tacir son derece müteessir olın.ı. ،٧. Teessürü dolayısiyle ağlayıp inlemeye ve perişan sUrclte söylen .meye başlamıştı, o süretle ki, kâh sözlerinde tenakuz vukua geliyor şimdi dediğini biraz sonra nakzediyor: kâh nâz vs istiğnadan ،٠٠.,»٠ vuruyor, kâh niyâz ve tazarnYa mecbur oluyor‫ ؛‬kail hakikate ١٠١٠٠١ledip veren de Allah, alan da Allalı diyor‫ ؛‬,kâh mecaza saplanıyor kail hakikate tırmanıyor, tutlsinin iftirâkiyle tutuşup yanıyor, itil l٤١sa kendini müteselli kılabilmek i‫؛؟‬n her ‫ ؟‬areye başvuruyordu Hazret-i Pir. tacirin bu teessürünü ve teselli ،‫ ؟‬in ‫ ؟‬.ırpınınnsiıı denize düşmüş bir adamın her türlü ota ve yosuna sarılmasııın teşbih ederek diyor ki :

Merd-igarKa-geşlo ctlnl ml kııned, Destriı fl.er hor lüyâhl ilil z.-n.-d 'I I

1،‫؛‬،)3

‫ا ازو‬٠ ‫ت ﻧﺪﻟﻰ‬٠٠‫ا ﺀ‬٠‫ ذ‬١٠ ٠ ٠ ■ ‫ع‬

Bade ez-mâ mest §üd ni m:' '٠١:: û, Ka'.eb ez-mii h S t şUd ni m:': .،, -.‫؛‬ ‫ ؟‬. ،"،rab bizden sarhoş oJdu, biz ondan olmadık. Kahb bizden ra r oidu. Elz ondan olmadık».

1810

‫ *ﻭﻡ‬K ‫ﺀ ﺩ ﻧﺰﺏ‬ ‫ﻡ‬ ٠‫ﳌﻮﺩ‬ ‫ﻭﺫ‬٣‫ﺍ‬٠ ‫ ج و ﻣﻮم‬١‫ ﻗ ﺎ ﺑ ﺮ‬I ‫ ا د‬٩‫ ﺣﺎل‬. ٠٠

Mâ ‫ ؟‬u-zübûrim u Kaiebha ‫ ﻻ ؟‬.mıim Hâne Hâne kerde Kâİebrâ ‫ ﻻ ؟‬.mûm -Biz arı gibfylz, kalıplar da mum gibidir. Kalıbı, peteklerde hâ . ».ne hâne yapan biziz Hazret-‫ ؛‬Pir, bu iki beyt ile htkem ‫'؛‬، ve sofiyye arasında ihtilaflı -bir meseleye İşaret ediyor, Hükemâ ve feiasife diyor ki : Kalıb te sekkiil edip mizac kemâl bulunca, rüh da lıusUle gelir. Sofiyye ise ‫ ؛‬. *Allah ruhları, cesedlerden iki bin sene evvel yaratmıştır -Hadisine istinaden ruhların lrilkatinin cesedlerden mukaddem ol dugunu söylerler. Bu bOyl‫ ؟‬,olunca ruhun var olması cesedden degil cesedin zuhura gelmesi ruhtan olur , T.TİNİN SAHİBİ .LAN TACİBİN HİKAYESİNE

a v d et

1811

% >‫ﺟﻪ‬

‫ﻧ ﻮﺍ‬

‫ ت‬٠‫ن ﺣﺪ‬٠‫د را ز ت ا‬

f\‫ د‬/

.‫ﺏ‬

‫ﻋﻮ'ل ﺁﻥ‬٠‫ ﺛ ﺪ ا‬٠‫ ﺝ‬٢

Bes dlrâzest in hadis-i Hâce gû ٠ Tâ ‫ ؛؟‬.şûd ahvâl-1 ûn n e r d . ı ' n i g U

٢ok uzun sürer, onu bırak da tacirin hikâyesin .Bu bahis‫ ؛‬söyle. ٥ iyi adamın hâlinin ne olduğunu anlat «. nir,

١8 ١7

٠٠٠—) _ - ‫ ؛ ؛‬..i r

T.& j١ ^١ ١ »٠ J. ٠ j , j ١<aU

,Ân-ki û şâhest vı bi-kâr nist Nâle ez-v‫ ؟‬.y Turfe k.ü bimâr nist Şahı hakiki, yâni İnsan olan bir kimse işsiz, güçsüz dcgılü. ‫؛‬،* ..Hasta olmayanın inlemesi ve iş görmemesi şaşılacak şeydir İnsanlığın ma’nâsım bilenler‫؛‬

û١ j

Yâni: «İnsan için, çalıştığı kadar verilir 67. Nazm-ı Çelilin., vâ kıf olanlar işsiz, güçsüz duramazlar. Hem kendilerine, hem iıiHAııiy yete faydası dokunacak şeylerle meşgul olurlar. Meselâ vaz IV•.I nin ehemmiyetini bilen bir muallim, tatil zamanım boşa geçirme/ Aman mektep kapandı, bir tarafa çekileyim de bir, iki ay ralıutçn geçireyim diyomez. O müddet esnasında bile derslerine müteallik tetkikât ve ta’mikâtta bulunur. Mektep açılınca dershanesino fazla malûmat ile girer, o fazla malûmattan talebesini müstef.d eder. Ko/â aklı başında bir çiftçi; tarlayı sürdüm, tohumu attım, artık iş Allaha kaldı, Hak berekâtmı yere diye, köy kahvesine yaslanıp kışı misklı^ ce geçirmez. O müddet içinde evini, ahınm samanlığım tamir öder, şâir işlerle uğraşır‫ ؛‬harman zamanı, yapılacak işlerin bir kısmını kıştan hazırlar. Böyle yapmayanların hâli, hasta olmayanların İnin meşine benzer. Sapasağlam bir adamın aman, ah, of diye irrleylp dur ması ne çekilir, ne de dinlenilir. Hülâsa ‫ ؛‬İnsan için bikâr olmuk değil, berkâr olmanın lâzım, hattâ vâcib olduğu derkârdır.

Beyitteki (şah) kelimesinin sultân-ı hakîki ve melik.ül-mülûk olan Allah ma nâsına olması da mümkündür. Bu suretle C.nâb ı Hakkın tfa'âl ün limâ yürid) yâni, dilediğini işler olduğuna, sema sında, sıfatmda ta’til bulunmadığına da işaret edilmiş olur. Nite­ kim aşağıdaki beytte bunu te'yid eder görünüyor ‫؛‬ (67) S'ûrei Vennecmi . 39 U I9

،Denize düşen .kilnsc can çekilirken cJin، her o٤a u z a t r .

1 8 ‫ل‬5 ‫ﺍ ﻃ ﺮ‬٠ ‫ﺩ ﺭ‬

‫ﺗ ﻤ ﺮد‬-‫د‬

‫ ﱏ‬٠‫ ﺍ ﻛ ﺪ ﺍ‬٠

‫د ن و ا ل * ر د اذ م ﺳ ﺮ‬

Tâ küdâmeş d S t gired der-Ha Ter. Dest u pâyî ml.zened ez-bîm-i ser.

٠٠ otlardan hangisi "kendisini kurtaracak diye. başının, korkusundan elini, a y a .n ı oynatır..

Denize düşen kimse yüzmek bilmezse boğulmaktan kurtulmak İçin gözüne İlişen bir ağaç parçasına, bir ota. hattâ bir y ^ suna sarüdığı. göröügü şeye yaklaşmak İçin çabaladığı gibi; gam ve kedere batmış kimse de böylece bin türlü vesâite müracaat eder, o vesâitin biriyle. teesürUnden kurtulmaya çalışır. Nihayet müte ٠ selll olabüir, teselisi de bir mesâi neticesinde husUle gelir. Çünkü : 1816 ‫ ﻥ ﴽ ﻏ ﺔ ﻯ‬٠‫ﺩ ﻭ ﻥ ﺩ ؛ ﺭ ﺩ ﺩ ﻭ — ﺕ ﺍ‬ ‫ ﺁ ﺫ ﺥ ﺀ ﺫ ﰻ‬٠ ٠ ‫ ﻣ ﻮ ﺩ‬٠: ‫ ﺀ ﺵ‬/

D٥st dâred dUred dUst ln âşüfteg‫؛‬ Kûsiş'l bi-hude bin ez-Huftegi.

٠Yâr-ı hakiki bu u la ş ıp çabalamayı sever. Onun İçin faydasız çalışmak bile um m aktan evlâdır.. ٠ Malûmdur ki Dünya dâr’ül-mesâidir. insanin Dünya ve Ahiretteki istifadesi çalışmasına bağlıdır. Allah, kullanmn sa'yetmesini sever, ‫ ؟‬alışmayanlar ^ n â b -1 Hak'kın gazabına u la r la r . Herkesin elinden gelebilmek bir is vardır ki tecrübe ile anlaşılır. Hattatlık yapamayan kimse makina ile yazı yazabilir, yahut bir mağazada defter tutmaya k a b iliy et gösterir. Fırça ile resim yapamayan, kundura !»yamaktan âciz kalmaz. Hülâsa; insan, atâlet ve meskeneti değil, sa'y ü gayreti kendisine âdet etmeli, yapabileceği İçlere girmelidir. Sa’y ile atâlet arasında 0 kadar fark varthr ki. faydasız bir İşle oyalanmak bile miskincesine yatıp uyumaktan evlâdır..

Meselâ yemekten sonra hafif bir gezinti yapmak, elbette köşe minde." rine, yahut kahve peykesine bağdaş kurup ımızganmaktan hem hftyırJıdır. hem de Sihliidir. ‫ا ه‬8

.Bu yoldu. yAld ٨ 11‫ ﺍﺍ‬1‫ ﺍ‬tarikm da yontul V« ka/.tn ^:‫ﺃ‬، 1‫ﺍ‬,١ v ٠. uğraş bir an boş durma, f.o'1 nefesine kadar bir dem didinm ekten ilkli kal m al.

‫؛‬820

Tâ dem-İ âHir demi âHer büved.

Kî inâyet bâ-tu SAhib-ser büved.

«Son nefese kadar, yahut son nefeste başka bir dem ve âlem o lur ki Allahın inâyeti seninle sâhib-i sır olur».

Yıllardanberi namaz kılıyorum, oruç tutuyorum, teşbih çeki yorum, zikrediyorum, hiç bir feyzini göremedim ve göremiyorum diye ye’se kapılma. Son nefeste lûtf-i İlâhi ile öylebir zaman olur ki o zamanın hepsine kifâyet eder. •Amellerin en hayırlısı. I،»٠nm zikrullah Ue meşkul olduğu halde dünyadan aynlmandır.» lladİMİ, bu hususta en büyük hüccettirBu hale hârici bir misal de bulabiliriz. Gayet zengin ve m١i mayedar bir tacir farzedelim. Bu adam günlerce alış, veriş odam» miş. B ir akşam üstü mağazasını kapayacağı vakit bir müşteri gıdı yor, mühimce bir alış, veriş oluyor. O bir kaç dakikalık ticuroi müddeti, alış, veriş edemediği zamanlara tekâbül ediyor, hattâ pek çok geçiyor.

1821

‫ ﻣ ﻮ ﺛ ﺪ ﺑ ﺬ ﻟ ﺪ ر صل و زﻧ ﺖ‬١٣ ‫ر‬ ‫ ﺑ ﻒ رروذ’ اا ت‬٠ ٠‫ﺛ ﺎ‬

‫ﺑﴨ‬

‫ﻣﻮ ئ و‬

Her Çİ küşed cân ki der-merel ٥ zenest.

Gûş u çeşmdi şâh-i cân berrevzenest.

«Erkekte ve kadında olan ru h , her neye çalışırsa, i i k u r r u h o la n A lla h ın gözü, kulağı pencerededir.»

Yâni insanlar içinden erkekler olsun, kadınlar olsun her n . yaparlarea Cenâb -1 Hak onlan görür ve İşitir. Çünkü Zât-i a k lisi (Semi) dir ve (Baslrl dir. Gnun gbnmcdlgı ve işıtmıriiği yoktur.

Her hâl ٥ kÂnnıızda hâzır ve nâzırdır. Hz. Pir Bundan sonra baha, riicü ile buyuluyor ki F. ٥٠

,Beht.-i in fcrnıüd Kah mü n ey piiser Külle yevmin hüvc f ‫؟‬.‫؛‬/ ‫؛‬١ oy pu •> ٠ ،٠ . . Oğul‫ ؛‬i Rahman (Külle yevmin hüve fi-bundan dolayı Ha٤،٠e ٤ «.şe.ni buyurmuştur Sure ‫ ؛‬Râhmûndaki ‫؛‬ VCJ & t

o

٠

Yün‫ ؛‬: •Semâlarda ve arzdaki mahlükâtın hepsi de Al.ahdar ln;،.\‫ ؛‬ve *alebde bulunurlar. Her türlü hacetlerini İsterler. Zât-i ‫؛‬.celi d al١‫؛‬،t ‫؛‬. :ise, her gün ve her ân bir şe'n Ue mütecelîdir G3.» Yân mahlûk&tmın metâlibini vücûda getirir, duâiarını kabul ve giı 1‫؛‬ahlarını afveder •O hâlde ey insanlar ve cinler‫ ؛‬Rabbinizin han gi n ‫ ؛‬mo‫؛‬ir،١ tekzip ve inkâr edebilirsiniz?» Âyet-ı Kerimes.ne işar <j٠ ',‫؛‬.unuyor Demek isteniliyor kı. Cenabı Hak her türiu ihtiyaçlar, ni'ine ■"،‘.‫؛‬ iken boş durmuyor, her an bir şe n ite mütecclli oluyor Ey âciz kul ?Hâlık-ı Zişânın böyle iken senin durman lâyık mıdır Şeyh Sa’di Gülistanında ‫« ؛‬Bulut, rüzgâr, ay. güneş ve ‫؛‬.elek; sen bir ekmek elde edesin ve gafletle«yemeyesin diye çalışıp duruyorlar Bunların hepsi Allahın enirine müsahar olarak çabalarken, senin svan edişin ve çabalamayışm insâfa muvafık değildir., diyor Bina، ona ‫؛‬evh ey sâlik : 1819

۶;1٠ ٠ _*٠.‫ ؛‬J .I

fi

l

Ender-ln reh m i-türâş û mî-Hirâş, Tâ dem-i âHir domi fâriğ me-bâş. .68) Sürei Rahman 2 ‫؛‬i> ..•٠١

‫ ا‬828

‫ ﺭ ﴽﻋﻮﻏﻒ‬٠ ‫ ﻛﺮﺩ ﴽﳏﺎﻙ‬٠‫ﺍﺩ ﺏ‬ ‫ارا 'ور ق‬٠ ‫ﺳﺎص ﻟﻚ;ى و‬

û Çİ ıkerd ân câ ki tû A m i l , ٠

SAHti mekrf vu mârâ sûHti. .H in d d e k i t u t ‫ ؛‬ne yapm ış،, k i sen öğrendin

ve b ir m okr yap

٠ın da b iz i yak ٩ın ? . dedi.

1827

‫ﻳﻨﺪ ﺩﺍﺩ‬. ‫ﱂ‬٠‫ ﻟ ﻚ ﺇﺫ‬٠‫ﻟﻮ‬٠ ‫ﻛ ﻔ ﺖ‬ ‫ ﺍ ﳇ ﺪ ﻓ ﻮ ﴽ ﻭ ﺍ ﺯ ﻛ ﺜ ﺎ ﺩ‬٠‫ﰷ ﻭ‬ G oft T û T i k i be f i ’lem p‫ ؛‬nd dAd,

Kl rehA kün luTf ٥ AvAz-î küşAd. «Tû« cevap v e d i kİ! H a b e rin i g e tird iğ in H in d tû tîs l bana f l ’i.yJe nAsihat ve rd i. Sesinin le ta fe tin i ve ferahbahşAIıfemı b ıra k dedi..

1828

‫ﺩ ﻭ ﻣ ﺪﺍ ﺩ‬ ‫ﻛﺮﺩ‬

-‫ ﺕ‬٠

١‫ﺭ‬

‫ ﻥ‬٠‫ﻝ ﺍ‬

‫ ﺯ ﻕ‬١‫ ﺍ ﺫ ﻙ ﺁ ﻭ‬3 ٠‫ﺭ ﺩ‬

‫ﺧ ﻮﻳ ﱶﺍ‬

Z’An k i AvAzet turA d . r - ^ n d feerd, HîşrA m Urde pey-1 in p<‫؛‬nd k e r t. «Çûnkfl seni sesin kafese ko ym uştur, ، ‫؟‬te ken d isin i ٥1٥ g ö s te r m e sln ln se te b i b u d u r.. dem ek istem işti k i : 1828

‫ﻡ ﻭ ا س‬١‫ ﺍﺀ‬.‫ﺑ ﻰ ﺍﻯ ﻃﺮ ﺏ ﺷﺪ‬ ‫ ا ا ل ﺧﻼس‬٠‫ ﺧﻮ ﺑ ﻮ ن ﻟ ﻨ ﻜ ﺎ‬٠‫ﺻ ﺪ‬ Y a ’nî ey m u T rib şüde bA Am u HAS, M û rte şev çun men k l tAyAbl HalAS. «Ey avAm vo havasa m u trib olup da o n la n efelendiren, benim K lb l .111 ol k l k u rtu la s ın .. ‫ذوا‬

TAClHlN

ölü

TÖTİ.Y، k a f e s t e n DIŞA«. ATMASI, ONUN DA UÇMASI 1822

‫ﺩ‬.‫ﺓ‬. ‫>;ﻭ ﱏ‬ ‫ﻧ ﺪ‬

‫ﺵ ﺍ ﺯ؛ ﺽ‬

‫ﺭ ﺷﺎ ﺥ‬

‫ﺍﻝ‬٠‫ﺭ‬

‫ ﺯﺁ‬٠ ‫ﺑ ﺪ‬ ‫ ﺩ ﻭﺑﻠ ﻒ‬.

Bâ’d ez-âneş ez-Kafes b in in fügend.

TuTiyek p errld ber-şâH-i bülend.

Bundan, y&nî aglayıp sızladıktan, sonra tu tly l kafesten dışan a ttı, tütîcağız da uçtu, yüksek b ir ağaç dalm a kond u..

1823

‫روازﻛﺮد‬, ‫ ﺟﺎن‬٠‫ د‬/ ‫ﻃ ﻮ ر‬ ‫ﻛﺎزاب ا زد ر ق ;ﻟﺪر از ا د‬

TüTI-I m ürde ‫ ؟‬un-ân pervâz kerd, K 'âfitâb e z -^ rK tü rk u -tâ z kerd. «Ölmüş tu tl, güneşin şarkta n tu lû ’u gibi pervâz e tti..

٠

1824

‫ﺭ ﻍ‬

‫ﺣ ﺮ ﺍ ﺫ ﰷ ﺷ ﺖ ﺍ ﻣ ﺪﻧ ﲀ ﻭ‬ ٠‫ﺀ ﺭ ' ﺍ ﻙ‬

‫ﺭ ﻍ‬

٠‫ﺧ ﻮ ﺍ ﺡ‬

‫ﺍ ﻡ ﺍﺭ‬

hayrân ‫ ؤ ﺀ ج‬ender-kâr-1 m urg, Bl-Haber nâgeh b id ld e srân i m urg.

«T&cir, kuşun yaptığı İşe ha yra n kaldı. B ihaberken ve h l‫ ؟‬u ‫*؟‬ m azken kuşun esrânm gördü.ı

Yâni 0. tutlyi hakikaten ölü biliyorken, hud'asuidan

şaşıldı,

k a ld j.

1825

‫ى ﻏﺪﻟﺐ‬١‫ى اﻻ ا د وﻛﺎﻧﺖ‬,‫و‬

‫ 'ﻣﺲ‬٠‫ ﺩ‬1٠ ‫ ﺧ ﻮ ﺩ‬٠‫ﺍﺯﻟﻴﺎﻑ ﺀال‬ RUy bâlâ k e ld u gOft ey andellb, Ez-beyân-1 h â l-i H a l m â d ih naSIb. «Yüzünü y u k a n y a kaldırdı. Ey bülbül, b iz . h â lin i b ild ir d e d i.

VO:

٠;‫?؛‬٠

.Her kim koıul، hüsmıuü mezada verir, yan. şöhret hevesin, düşer ise yüzlerin so l kozâ ona teveccüh der.. -Eş şülırotü Afotün» yân’i ٠ şöhret. âlettir..

1833

‫ ا‬٠‫ ﺛ ﻚ‬٠‫ا و ﺧ ﺴ ﺎ و ل‬، ٠‫ﺑ ﺬ‬ ‫ﺍ‬٠‫ ﺋ ﻚ‬٠ ‫ﺭﴎﺵ ﺭ ﺯ ﺩ ﺟﻮ ﺁﺏ‬

Çemhâ vû Hişmhâ vü reşkhâ.

Ber-seres rized ‫ ﻧﻰ ؟‬âb-i meşkhâ. .Meşhur olan kimsenin başına kırbadan su dökü.ür glb، IsAbet،

٥ynlar, gazablar ve hasedler boşanır..

1834

.

‫ﺩﺩﻧﺎﻑ ﺍﻭﺭﺍ ﺯ ﻍ; ﺕ ﺭﺩﺭﻣﺪ‬ ‫ﱙ ﺭﻣﺪ‬٠ ‫ﺩ ﻭ ﺍ ﻥﱒ ﻭﻭﺫ ﰷﺭ ﺵ‬

Düşmenân ûrâ zigayret mî-de^nd.

Düştün hem rüzgârcş m‫؛‬-bürend.

Düşmanlar, onu kıskandıkJan İ‫؟‬in y.rtıp parlayacak »١٠١ receye gelirJer. Dostlan da bîhûdl m ürâca’at ve tesdite vaktini r.Ayl ederler..

1835 j l ٣ Z ^S jl

^

j ) j ٠j

)١ j y

'

.J ile S J ١

١ ،!٠٠- ٠ .،٠١.»٠> j ١

Û ki gâfil bûd ez kişt.i behâr, Û çi dâned Kıymet-I in rüzgâr.

«Baharda ekinden gâfil olan, o vsıktin

kıymetini ne bilir?»

Cenâb-ı Pir buyuruyor ki: Şöhret insan için hakikaten ATol tir. Meşhur olmak sevdasına düşen kimse, kendisini türlü türlü rahatsızlıklara hedef kılmış olur. Meselâ bir adamın ilimde olsun, san’atta olsun behresi bulunur. Onunla, şöhret aldı mı, aynı İlmi, aynı sanat’ı bilenler, onun şöhretini çekemezler■ Cehlini ve nok sanım bulmaya ve söylemeyo çalışırlar. Arablann •Hikâye nöy-

Hikaye burada bitiyor demektir Yukarıda ruhun beden ka fesinden kurtulması ve m a’nâ fezalarında serbestçe uçması için‫؛‬ «Ölmeden evvel Ölmek , lâzım geldiği beyân buyurulmuş, o mesele de hikâye ile temsil ve tavzih olunmuştu. Demek ki varlık kaydın­ dan kurtulmak için ya ölmek, ya ölü gibi görünmek, yâni Allahın emirlerine tamamen bağlanmak icap ediyormuş.

Cenâb-ı Pir Efendimiz, bundan sonra şöhretin mahzurlarına dair beyenata şüru. ediyor ve diyor ki .٠ 1830 ‫ ﺑﺎﺛﻰ صﺀﻛﺎﺗ ﺖ ر ﺟ ﺖ‬، ‫دا‬ ٠‫; ﻛ ﺘ ﺎ‬

‫ ﺋ ﺖ‬٠‫ ا ﻏ ﻰ ﻣ ﻮ د ة‬٠‫ﺋ ﺞ‬

Dâne bâşi murgakanet ber-çenend, Gunce bâşi kûdekânet berkenend.

«Dâne g ib i olurean seni kumcağızlar to p a rla r, gonca g ib i o lu rsan da çocuklar y o la rla r..

Onun İçin şöhrete meyletme.

1831

‫م ﺛ ﻮ‬١‫ د‬i f . c f ‫اف‬٣‫ أ‬، ’‫د‬ ‫ ا م ﺧﺮ‬٠‫أاف ﻛ ﻨ ﻤ ﺎ‬٠» ‫ﻋﺄﺟﻪ‬

Dâne bâşi murgakânet berçenend, Guncea bâşi kûdekânet ^rkenend.

«Dâneni sakla, tam am lyle tu za k görün, goncan، gizle, dam da b itm iş ot g ib i ol.»

Yân‫ ؛‬.bir faziletin varea onu izhâra ve onunla iştihara heves etme. Mahiyyetini gizle de kendini dâne iken t u a k ^bi, gonca iken ot gib göster. Çünkü şöhret âfettir. Tanınmamış olanlar, halkın dilinden kurtulur.

1832 ‫ر ك ا د ا و ﺣ ﻦ ﺧﻮدﻧﺎ د ر زاد‬ ‫ﻣﺪ ﺗﻨﺎى د ~وىاو رو ﻣﺎد‬ Her ki kerö û husn-1 Hodri der mezâd.

Sad Kazâ’y، bed su y i û rü nihad. .2 4

V a k .a la r e la n la r

ü m m e ti Ş a p N u h a p m a

m a lu m

g e m iy e

tâ b i

lin /n ‫؛‬L

b in ip

d e n iz lin

ç ırp ın a

b o ğ u ld u la r .

A lla h a

l i r

a v n

N e d e n

s ığ ın m ış .

u h

A lo y lıis s ılft n ı

M um،

k u r tu ld u la r

*‫؟‬،٠<٠ ıp S im i

o lm a y a n la .lu

A le y h is s e lâ m

١N

lu lu n d u n

c e z ir ».,‫؛‬، n e

ş ib ih ve

a s k e r le r i

b ö y le

C e n â b

o ld u ? ı H a k

ılr >

k e n d is in i‫؛‬

a y a k

h a s tıla r .

d a lg a la r

Çunku d a

tâ b i

A le y h is s e lâ m

a ra s ın d a N u h

o ıu a rın

vo

p c n .ılıı

İlo

K o k u l ç ır

M û s â o lu p

suyu kendilerine musahhar kılmıştı, 1839

Âteş İbrâhimrâ ne Kal'a bud.

Tâ ber-âvürd ezdil-i NemrUd düd. ٠A،eş Jbrahime kale olmadı mi? Onun ،braliim‫ ؛‬yakmayışı Nem rudun kalbinden duman, yânî âh ı teessüf çıkarmadı mi?. İbrahim Aleyhisselâm, putperestlerin fikri dalâletlerini ortaya koyarak bir gün onların puthânesine girmiş, balta ile putlarını kilmış, baltayı da büyük putun boynuna asmış: «Bunu kim yaptı?, di yenlere, «Büyük put yapmış olmalı, sorun da anlayın!, diye llzAtnl bir cevap vermişti, ş'onra Hazret-i ibrâhimin yaptığı anlaşıldı. Ken disi büyük bir ateşin orta yerine atıldı. Haiilullah hazretleri Allalıa sığındı, Allah da onun penâhı olduğu İçin, Kudret-‫ ؛‬Ihibbâniyye 11‫اا‬ ateş onu yakmadı.

1840

‫ر ى ﺧﻮش ﺧﻮاﻣﺪ‬- ٠' ‫ ﻣﺤﺘﻰد ا‬٠‫ﻛﻮ‬ ‫ ﻣ ﺪﺍ ﺷ ﻮﺍ ﺯ ﻡ ﺳ ﻚ ﻭﺍ ﺩ‬١‫ﺓ‬

Küh Yahyârâ ne süy-î Hlş Hând,.

KaSidâneşrâ be-zaHm-1 s^ng rând.

Dağ Yahyâ Aleyhisselâmı nezdine çağırmadı mi, ona kaille denleri taşlarla yaralayıp defetmedi m،?.

184‫ا‬

‫ ﻧ ﻤ ﺮ ز‬٠‫ى ب دد‬:‫ ى ﻣﺢ‬١‫ت‬٠‫ﻣ ﻎ‬ ‫ ز‬٠‫ا ز ﺷ ﻤ ﻨ ﺮ ى‬

‫ﺍﴌ‬

: ٠ ‫ أ‬٠ ‫ا‬٠

GOft ey Yahyâ b ‫؛‬,yâ derm en gUrlz Tâ pelnfthet büşem ez-şemşlr-i tiz.

....7

Î

loyon hik،'،yo söyleyeni sevmez, diye bir mesel، v.ıniı. Çünkü, biri diğerini rt'tkip s a y a r . B u . bdyle olduğu gibi ilm ile s a n ' a t iie ٤§٤ihür eyleyen kimsenin dostlan da kendisini rahat bırakmazlar. Bir kitab okuyacağı, yabut bir eser ١dicuda getireceği vakit y anin a. gelirler, ilminden istifade etmek, san'atını temâşâ cylm ek. yahut sade ‫ ؟‬ene ‫؟‬almak İ‫ ؟‬in onu tdkikinden ve işinden alıkorlar. ilim ve san'at erbabını bOyle İşgal eyleyenler, ekin zamanını kıymetini bilmeyenlere ve o vakit tohum atmayanlara benzerler. Binâenaleyh ‫؛‬ 1838 ‫ﺍ ﻕ ﺑ ﺒ ﻠ ﲁ ﺑ ﺖ‬٠ ‫ ﺫ ﺀ ﺕ‬: ١‫; ﺍ ; ﻭ‬

.

.

‫ﻟﻄﻢ‬

.‫ﺏ‬

‫ﻟﺮ‬

‫ﻛ ﻮ ﻫ ﺰﺍ ﻭ ﺍ ﻥ ﻟﻄﻊ‬

D erpenahi luTf-i haK bâyed girfHt, K'ü hezârân lUTf berervâh riHt. «Allahın penâh -1 lUtfuna kaçmak ve ona Si^nmak lâzımdır. ٠ Allah ki ruhlara bir ‫؟‬ok İûtf ve ihsanda bulunmuştur..

Ey saiik sen de Allaha sığın ki : ‫ﺍ‬

‫ﻥ ﺳﺎﺀ‬

837

‫ ﺑ ﻮ‬٠‫;ﻙ‬

٠‫>;ﺩﺩ ﺏ‬

‫ ﺭﺍ‬٠

/

‫ﺍ ﻯ‬

‫ﺳﺎ ى‬

‫ﺍﺵ‬

‫ﻭ‬

‫ﺍ‬٠

‫ﺁﺏ‬

Tâ penâhl' yâbi ân-geh ‫ ؟‬.un penâh .Âb u âte^ mer tura gereJed sipâh .©Bir melce' bulasm. Ond.an sonra da penah gibi su ve ateş d . «.sana müsahhar ve asker olur Hazret-i Meviana şu lıaltikati bir misal ile izah İ‫ ؟‬in diyor ki : 1838

‫ ﺩﺩ‬i ‫ﺷﺪ‬

‫ﺩﺩﺍ‬. ٠٠ ‫ ﻭ' ﻯﻭﺍ‬٠ ‫ﻭﺣﻮ‬٠ ‫ ﻫﺎﻭ‬٠ ‫ﺭ ﺍ ﻋﺪ ﺍ ﺛ ﺎ ﻥ ﺁ ﻛ ﻖ‬

،٠

'

NUh u Mûslrâ ne deı^a yar i?üd.

Ne b e r a ’dâşân be-kîn K ahhâr şüd• «Deniz. Nuh ve Mûsâ AJeyhlsselâma yâr olmath mi, onlann döş. manlanm kindarâne kahr ٥ gark etmedi mi?. .2 6

im i

٠‫ ن ﻣ ﺪ ﻣ ﺴ ﺖ‬٠‫ ا ﺧ ﻮ د م ﺀ ﻓ ﺖ ل‬٩‫ﺧﺮا ج‬

‫ و ﻧ د ت‬. .‫ ن د‬٠‫رم د ا‬٢ ‫ 'و‬٠‫را‬

Hâce bâ-Hod goft Jn pend ‫ ل‬mcncsl, Râh-i ü giremki în reh rUşenest,

٠Tâcir kendi kendine dedi ki. Bu bana nasihattir, rutinin yolu nu tutmalıyım kl ٠ yol a‫؟‬ık ve hakikate götüren b،r tariktir.»

1845

‫ ر ل‬. ‫ ﻧ ﻜ ﺰ ذ ط و ﻟ ﻜ ﻞ‬٠ ٠‫ﺑ ذ‬ ‫ود‬٠ ‫ د ك ﻛ و ل‬٠> ‫ ﺑ ﺑ ن‬.‫; ن‬

Cân-i men kemter Zİ-TÛTİ key biıved.

Cân çunîn bâyed ki nigU-pey büved.

«Benim rühum. bir tutinin ruhundan nasıl a‫؟‬a ^ ve kabiliyetsiz olur? Asil can. böylo mübarek olan ruhtur.»

Yânl٠tacir tutinin muvakkaten ölmesiyle mUebbeden kuf(١s ١t١ıı kurtulmasını görtince dedi ki: «Bir tuti hayvanken şu kabiliyeti gfts teldi. Ben ondan kabiliyetsiz olmamalıyım. Madem ki insanim. ‫ا‬٠‫اا‬ hayvandan ziyade maneviyatta İstidâdım vardır. Binâenaleyh bon de onun gibi olmalıyım. Allahın emrine tamamen inkiyâd g.şlur meliyim. Her şeyin zuhumnu hükm î kader bilmeli de, ihtiyar VII itirazı terketmeli. sofiyycnin d e d i, gibi ölmeden evvel ölmeliyim Çünkü hakikate götüren yollann en kestirmesi budur.» CenAb 1 Hak cümlemizi bu kestim e yoldan hakikate İsâl eyleye, âmîn.

HALKIN TAZİMİNİN VE BÜYÜKLÜK DOLAYISİYLE HAl.lt ARASINDA PARMAKLA GÖSTCRİLMENİN MAZAR.RATI 184«

‫ ذ و ن ﺛ ﺪ ﺧﺎو ﺟﺎن‬- ‫ن ﻧ ﻤ ﻰ ﺗ ﻜ ﺎ‬ ‫ ل و ﺀار ﺣﺎن‬١‫دوﻧﺮ س د ﺣﺎ‬

Ten Kafes-şeklest ü ten şüd „A ri cân, Der firlb î d âllîü n u HAricAn. 0٠ ‫ااع‬

• E y d e m e d i

Y a h y â

g o l,

b a n a

k a ç

k i

k e s k in

k ılış ta n

s u ım

s ığ ın a k

o la y ı m

m i? .

Filistin hükümdarı (Herod) kendisine nikâh düşmeyen akraba­ sından bir kadını almak istemiş, Yahya Aleyhisselâm bunun şer'an câiz olmadığım söylemiş olduğu için kadının teşvikiyle şehid edil­ miştir. İşte nebiyy-i müşâninileyhi dağın da’veti o münasebetle o l-. muştu. Şu sayılan şeylerin hepsi de vukua geldi. Dem.kki bir kimse sıdk u ihlâs ile Hakka iltica edei.se Allah da onu muhafaza ediyor.

Hz. Pir, bahse rücu’ ile buyuruyorlar ki ‫؛‬

TÜT.NİN TACİRLE VEDALAŞIP HİNDİSTANA GİTMESİ

1842

Yek-du pendeş dâd TüTı pür-mezâK, Ba’d ez-ân gofteş selâm û el-firâK. «Tüt! tâcire zevkâver bir, iki nasihat verdi. Ondan sonra selâ­ mette olasın, Allaha ısmarladık dedi.»

1843 â .jU j ٠ ٠ /*٠-‫ ؛‬٠V - ١p y ٠ ١A ‫ ؛‬->>، j p

٠ 1/

/

Hâce gofteş fî-emâni-’liah bi-rev, Mer merâ eknûn nümûd! râh-i nev.

«Efendi de ona dedi ki: Eman-i İlâhide olarak selâmetle git, ba­ na hakikaten yeni bir yol gösterdin.« Yâni‫؛« ؛‬Beden kaydından kurtulmak İçin Allahın rızâsına tamamiyle teslim olmak, vekâyi ve hâdisâtı tamamiyle kazâ ye kader eseri bilerek onlara karşı itiraza kalkışmak hülâsa ölü gibi bulun­ mak lâzım geldiğini bana öğrettin.»

028

Mesela bir klî،‫؛‬,eniî, ilimde olsun, bir Ban'atle olsun bira?, behresi bulunur, ilmi, san'atı bazılarına takdir olunur, Bdylu bir şey. oldu mu, şeytan onun vehmini tahrik eder, dunytula senin JÎIİJ I âl‫؛‬m, yahut senin deroeende san'atkâr yokl diye gurura duşıl rtir. Bu, dahili bir igvadır. Hâricden de bazı kimseler ya ciddi ola rak, yahut istihza yoliyle ayni ,mütâlâada bulunurlaı.. Zavallıyı iten disinin dUnyada yegâne allâme ve tek san'atkâr bulunduğuna inan dinriar. Bir adam ne'UzUbillah böyle bir vehme düşüp de onu ila kikat sandı mi artık Allaha emanet.

1850 ‫— ذ ﺀوﻧﺘﻰ‬ ‫;ع‬..

،

١‫ ﺧﻠﻘﺮ‬٠‫ ﻓﻊ‬٠ ‫اوج‬

‫اردﻛﺮ ﻭ را د اﻧﺒ ﺲ; ﺣﻮ ش‬ û ‫ ؟‬.u bined HalK râ sermest-i Hîş Ez-tekebbUr mi-reved ezdest -‫ ؛‬.Hlş ،O halkı kendisinin sermestl ve meddahı görünce klbr ve arj», metinden kendisini kaybeder.»

1851 ‫ﻭ‬١

‫ﺟﻮ‬

‫ﻫ ﺰﺍ ﺭﺍ ﺯ ﻭﺍ‬

‫ﺩﺍ ﺩ ﻙ‬

‫ﺍﻭ‬

٠‫ﺑﺬ‬٠ ‫ * ا د و ا ب‬- \ *‫ﺩ ﻡ ا‬ r

İ

.ü nedâned ki hezâranra çu u .D v efgendtst ender-ab-i cû farkm a varmaz ki . . . ‫ ؟‬eytan, onun gibi binlercesini suy. d ،، ‫« ؟‬.örmüştür Evet. Böyle bazı budala vardır. DUnyada kendisinden y ilksek .kimse b u lu n abileceğe ihtimal vermez. Adeta varlık gomlslnln sadece kendisinin binmesi İ‫ ؟‬in yaratılmış olduğuna, sair mııhlûkA tin ise muvazene temini İ‫ ؟‬in safra makamında bulunduğuna ،1111 nir. Halbuki Kur'an : ٠

‫ ﳇ ﺬ ﻯ ﺫ ﻱ ﺀﻳ ﺖ‬٩

‫ﻭﺗ ﻮ ﺉ‬

Yâni: «Her alimin üstünde omlan yüksek b.r ailm va«iı^... diyor. ، Su ٠٠ l YuBuf 891' 7٠ «31

*Cesed. kafes şeklindedir. Ve dalıil ve hûricdekilcre mekr ile rühun dekenidir..

Malûmdur ki insan, ruh ile cesedden mürekkebdir. Böyle olmak­ la beraber cesed ruh için bir kayıddır, adetâ kuşa nisbetle kafes gibidir Sâde kafes gibi olmak, rûhu içerisinde mahbus bulundur­ makla da kalmaz. Ona diken gibi batar. Çünkü cesetde dâhili bazı nefsi kuvvetler vardır. Bunlara şeytanın vesvesesi de inzimâm eder.

Haricden bazı iğfâlât da olur. Bunâenaleyh cesedin şu halleri rûhu ızdıraba düşürür.

1847

Inş gUyed men şevem hem-râz-i tu, V’anş gûyed nl men-em dem-sâz-i tu. *Bu, ona der ki‫ ؛‬Ben, sana sırdaş olurum, yır, senin arkadaşın benim.»

o

biri de der ki: Ha-

1848

‫ ﻟﺬل‬y ‫ د ﺑ ﺖ ﺑﺮن‬/ ‫ ش‬: ‫ا‬ ‫ذل و دراﺣﺎف وج>د‬٠‫درﻛﺎدو غ‬

‫ﺣﻮن‬

fnş gtiyed nist çun tu der-vücûd.

Der-kemâl û fazl u der ihsân u cûd. »Bu der ki: Şu varlık âleminde kemâl, fazilet. Ihsan ve sahâvet hususunda senin ^bisl yoWur.» 1849

‫ ﴰ ﻮ ﺩ ﺭ ﺩﻭﻁ؛ •ﴽﱏ ﺗ ﺖ‬٣ ‫ ﺳ ﺬ‬٠ ‫ﺑﺎن‬- ‫ ا ذ ﻃ ﺒ ﻞ‬٠‫ ا‬٣‫ﺟﺎه ب‬

Anş gUyed her du âlem ân-l tûst, Cümle,cânhâmân Tufeyli cân-1 tûst. «Öbürü der ki: iki âlem de şenindir. Cümlemizin canlan, senin rUhunun tufeylisi ve muhtacıdır.»

930

‫;«ا‬,:‫ا‬

‫د‬٠'‫ ائ‬...fi ‫اى و ذب‬٠٠‫آءذشل‬

‫ر‬١ ‫ﻧ ﺮ د ا ﺀام‬

‫درد او ﻃﺎﺀ‬

Aleşeş pinhan u zevKaş âşikâr.

De٢d-i u zahir şeved encâml KAr. .Ateşi gizli, zevki meydandadır. Lâkin zahmeti sonunda *Ahir oJur.*

çeyh Sa’di kuddise sirruhu ,(Bostan) inda der ki : «Çocukluğumda , kuvvetli idim, zaif.hemcinslerimi ٠p٠y٠٠ ٠ hizaladım . ^ in bi^nden bir ۴ ımruk yccfım. ondan sonfa kuv vetsizleri d ö l e k t e n vazgeçtim.» Bir insan kendisinde biraz kudret hissedince, yânî bir kitapta gördü^i ibAreden şöyle böyle manA çıkaracak kadar istihrâc k u ş e ti peydA edince, Alim oldum vohm،ıi(١ diişerse, başkalanmn da Alimsin, arifsin, dahisin gibi martavallar، n a inanacak kadar gaflet gösterirse sonunda maticup olur BinAeu aleyh şunun bunun medihlerine kapılmamalı ve kulak asmamah g

E

d

ı r

ü

ç l ü

r

.

1854

Tû me ٠gü k’ân medhrâ men key Harfem, Ez-Tama’ mi-gûyed ü men pey bürem. «Ö tekinin, b e rik in in m edhine ben nasıl k u la k v e ririm , ben sona edenlerin s ö y le d ik le rin in ta m a 'la n n d a n olduğunu a nlıyo ru m dem«..

1855

Mâdihet ger hecv gûyed te r melâ, Rûzhâ sûzed dilet z’ân sûzhû «Seni m edhetm iş olan, m elo‘1 nnsta hicvoyloyecek olursa o hlc

vin te siri ateşinden günlerce yü re ğ in yanar.» ‫ ا ا‬5 :‫ا‬

Galiba evvelce de bir münâsebetle areedilmlşt، ٠ MUftiUssakaleyn) ünvâniyle meşhur olan (İbn-i Kemal Ahmed Efendi) ıbtı dâlaı٦ ilmine pek magrur İmiş, ve: «Benden üstün bir âlim yoktur» havalannda uçarmış. Bir gün yanma demmiş kıyafetli biri girmiş.

«Efendi: Allahın ilmine nisbetle mahlUkAtın ilmi ne kadardır?» diye sormuş. lbn-1 Kemâl süâli pek adi *bulmuş: - Haydi hey torlak; ikisi arasında mukayese yapıhr mi? Ma. amafih sana anlatmak İçin bir misal ,göstereyim demiş. Büyük bir kâğıdın ortasına ufacık bir nokta koymuş. Lâ-teşbih İlm-i İlâhi kâgıd. bütün mahlUkâtın ilmi de nokta! diye göstermiş.

Derviş teşekkürle beraber O nokta İçinde sirin dminiz ne kadar? sualinde bulunmuş ve İbn-i Kemalin hayreti arasında savuşmuş. Lâkin bu süâl hazretln uyanmasına vesile olmuş, ar,tik öyle bilâpervâzâne atıp tutmaktan kurtulmuş.

Hazret-i Mevlânâ bir takim hakikat beyanından sonra nasihat tarikiyle buyuruyor ki: 1852 ‫ ﺻ ﺖ‬١‫ﺵ ﻳ ﺬ ﻣ ﻪ‬

‫ﺧﻮ‬

‫ﺟ ﻪﺍﻑ‬

‫اً؛ﻧﻰ ﻟﺬﻣﻪ'ﺻﺖ‬/

‫ﻭ ﻃ ﻒ ﺳﺎﻟ ﻮ ﺱ‬

‫زش زور ﻛﺎف‬٠ ٠ ١

LuTf-i sâlüs-I cihân Hoş luKmaSt. Kemtereş Hor k’ân pür-âteş luKmaSt. «Mürâyi dünyânın gösterdiği İûtf. hoş bir lokm adır am m a onu yutm a ki o bir ateşdir.»

Mesela ilminden fazla alim gOriinmek, zühdünden ve takvâsm. dan ziyade zâhid ve mütteki tanınmak, herkesten hüıroet görüp medh ü sena beklemek ve beklediğini gOıroek yâkıa hoşa gitmez bir hal degildlr. LAkin bu Oyle bir lokmadır ki ateş gibi yakıcıdır. Bogazdan aşağıya inmez. İnmiş olsa bile mideyi rahat bırakmaz. Çünkü bir defa riyâdır. Riyâ ise Allah indinde şirk-i hafidir. Ondan başka, halk arasında bir gün olur, foyası meydana çıkar, ilmine, san'atına müteallik bir şey sorulur, bilmeyince de Oye meşhur bir âlimin yahut sanatkârın bilGmeyişi ve yapamayışı pek gülünç olur. Onun iç‫؛‬n kendisinde olmayan bir şeyi İzhâra kalkışmamalı, kendisinde olmayan bir şeyin var olduğunu söyleyenlere inanmamalı, yalandan edilecek medh ü sonâlara aldanmamalıdır- Nihayet o gibi '/ellimlerin ve c türlü senaların .

932

düşürüyor. Acaba bnmio ٢a/.ılot var da bon mİ farkında değilim? diye tereddüde uğratıyor. l،،r kaç kişiden işitince de hakikaten fü zilmişim! diye kat.i kararını veriyor. İşte bunun için C o n â b ı M o v l â n â : Ben medhe kulak v e r m e m Ç ünkü beni medhedenin benden çıkacak bir işi olduğu için mod netliğini biliyorum.

Seni hicveden de böyledir. Senden beklediğini alamadığından seni hicvettiğini bilirsin. Bildiğin halde herifin sözleri yüreği ni ateş gibi yakar. Madem ki hiciv seni müteessir ediyor, o İnilde medih de tesir eder, buyuruyor. Evet: 1858

Ân eser hem rûzhâ bâKi büved.

Mûye-i kibr û Hudâ’-i cân şeved.

«Medhin tesiri de günlerce- kalır, ruhun aldanmasına v. kibir­ lenmesine maya olur .

1859 ٠

‫ ﻥ ﻣﺪﺡ‬. ‫ﺟﻮﻝﴍ‬٠ ‫ﻏﺎﺍﺩ‬٠ ‫ﺑ ﻚ‬ ٣ ‫ ﻋﺎ ﺩ ﺯﺍﻥ ﺗﺎ ﺥ ﺍ ﻙ ﺩ ﻳ ﺪ‬٨٠

Llk n e -n m â y e d çu şirîn ^ st m e d h .

Bed n ü m â y e d z 'â n telHUftAd K adh.

«Lâkin medh tatil olduğu İçin tesiri derhal görünmez. Hiciv vn zem ise acı olduğundan tesiri in i olarak görünür.« 1 8 6 0 ‫ ﺓ ; ﺍ ﺧ ﻞ; ﻯ‬٠ ‫ﺹ‬

‫ﻃ ﺮ ﺫ ﺫ ﻭ‬

٠ ‫ﺀﱅ‬

‫ﻯ‬ ‫ﺩﺩ‬٠ ‫ﺍﻯ ﺷﻮﺫﺵ ﻭ ﺭﻉ ﺍ‬٠ ‫ﺩ‬٠ ‫ﺍ‬

Hem-çu maTbüHest u hab k’ftnrft Hori. îâ-be dlrl şûris u rene enderi.

«Hiciv, m a tb u h , m tishil ve m u k a y y ،‘ h a p g ib id ir kl o m e tb u h u ٠ 3 ٠

1858

‫ ﺧ ﻜ ن آذ‬/ 3/ ‫دا ل‬

yrf

‫ﻰ‬ ‫ﻭ ﺧﺪز؛ﻧ‬٠ ‫ﺖ از‬ ‫ﺷ‬ ‫ ﻋﻚ دا‬٠‫ﰷﱏ ﺀﺣﻼ‬ .

Gerçi dani k’û zi-hirmân goft ân, K'ân Tama’ ki dâşt ez tâ şüd ziyân.

«Vâkı'a, onun mahrümiyyetten söylediğini, sende, teklediği İhsânın riyân olduğunu, yâni medhlne mukabil Senden bir şey koparamadıgı 1‫ ئ ؟‬hicveylediğlni bilirsin..

Fakat bildiğin halde: 1857

‫ﻰ‬ ‫ﺩﺕ دوادروﻧ‬٠‫ﺍ‬٠٠‫ﻰ ار ﺭ‬ ‫'ﻧ‬‫ﻦ ﻫ ﺖ آزﻣﻮن‬ ‫►اﻳ‬ ‫دو ﻣﺪ غ ان‬

An eser m lmânedet derenderUn. Der medlh In hftletet hest âzümûn.

«O hicvin eseri, !‫ ؟‬erinde kalır. Hicivde böyle" bir tesir olduğu gibi medihte de vartır. inanmazsan tecrübe et..

Yakın zamanlara kadar devam etmek üzere bir kibar dilenciliği vaıdı ki, bu, şâirlerin, baz‫ ؛‬lâyık olmayan kimseleri kasidelerle medhetmeleri, mukabilinde de (câiz.l nâmında bir kaç para kopannalairt idi. Bu ‫ ؟‬irkin âdet: Arabdan, Acemden bize de intikâl etmiş, şâirlerimiri bu mUstekreh adete mUbteia kılmıştı. Biraz söz tanzim edebilenler‫ ؛‬ya hükümdarlardan, yahut vezirlerden, zenginlemen birini gözünden kestirir, onun, medhe lâyık olup olmadığını nazari dikkate almaz, mübâlegalarla dolu bir kaside yazar, götüriir herifin k a r şısında okur. o n u . tekebbür ve tecebbüriinü artırmaya mukabil bir kaç para alır, yüzünün suyunu akıtmaya kazandığı 0 parayı, bilâ teessür yemi. Kaside pemazlık devri hamdolsun ge‫ ؟‬ti. Maamafih mensur medhiyeler devam ediyor, hattâ rağbet görüyor. Şu fark ile kl, eskiden mmhedilip de kasideye mukabil .câize verenler, kendi keselerinden verirleırii Şimdi senâ «dilenler ise keselerinden degil. devlet hâzinesinden İhsân ediyorlar. Şu da var ki, bir kimsenin hak. kiyle değerini söylemek, hâlâ nezâkete muhalif sayılıyor. Fazileti, mihraba geçtiği yahut m lntere ‫ ؟‬ıktığı vakit başındaki sanktan ،baret bulunan kimselere «Fâzıl-1 muhterem, demeye mecburiyet duvuluyor. O fâzıl-1 muhterem tâbiri de zavallı muhatabı ilim vehmine .34

. ‫ ؟‬r i، t ٠٠r٠ ‫اا‬،‫ ا‬٠‫ ا‬1 ٠٢،‫ م‬1‫ ا‬،، ٢? ‫ ا ا ا‬٠ m u d d e t » ، Ih tiy aç g ö steree .k ‫ا‬,٠ 1‫ ااأا‬، .. ık u rır .Yânı, h elv ay a fazla devinil w l ، l ^ k olursa, k a n a h a r a r e t g elir vU cudda k a n ç ıb an ları peyda olur, o n la n y a rm a k ve lem izlom ek için n eştere lUzum g ö rü lü r e

k e

r in

k

l ı

n

n

r ı

n e m

le r e

4 ‫ﺓﺍﺍﺍ‬

‫رﺀون ﺷﺪ‬٠ ‫ا‬٠٠‫ د‬٠ ‫' ﺗﻨ ﻰ اذ ﺑ ﻦ‬ ‫ﺫﻟﺘﻞ؛ﳁﻰ ﻫﻮ ﻧﴼ ﻻ ﺩ ﺩ‬

S

N ^s ezbes medihhâ Fir'âvn şüd, KUn zelil-Unnefsi hevnen lâ tesUd. ..N efs, fazla medhlerden Fir’avn gibi kibirlenir, o halde n ٠f ٠ sini hor V. hakir bulundur, seyyidlige İ ş ı n a • .

ikinci mısra' ile ‫؟‬u Ayetlere İşaret «liliyor ‫؛‬

I‫ ﻫ ﻈﻪ! ة ة ﺟ ﺔ ئ‬١‫ ﻷدﻫﺄو‬١‫\ﻗﺔاﺑﺜﻮﺗﺆ‬ Yâni: .C enâb -1 Rahmanin kâm il k u llan yer yüzünde tekebbür v e tccehbür gösterm eksizin m ütevâzıâne yürürler. Câhiller onlara hitab edip tecâvüzde bulunsalar bile selâm etle cevap verirler, ya h u t hadi selâm etle gidiniz derler, başka türlü m ukabelede bulun m âzlar’... (Rahmân) Ism-İ şerifinin mazhan bulunan h a v A su 11.11 met böy.ödir. Onlar nefislerini ayak altına alırlar, cühelanın te.'A vüzüne vo İstihzâşına maruz kalsalar bile mukabele teşebbüsündü bulunmazlar.

Kazret-i M^rlânâ bir gazelinde ‫؛‬

«Sana biri hiylekâr ve mürâyi derse: evet öyleyiz, hattft dodlgln den İkiyüz kat fazlayız, cevâbını verip yürü. Eğer sana kızıp d» ٠٥ verlerse gönül hoşlugiyle duâ edip uzaklaş., bııjnınır.

Nefsi tezil eyemek. yâni kibr ü azameti kırabilmek m uvaffak، yeti, Allahm büyük bir ihsânıdır. Hazreti CUneyd kuddlse Hlrnıhu buyurmuştur ki: «Nefsin sultasından ‫ ؟‬ikabllmek büyük bir n،’m ٠، tir. Çünkü nefs. seninle Allah arasma en büyük perdedir.. m

SUrel Furk. n : a .3 7

İçince ve o hap، yutunca uzun müddet ızdırap ve dert çekersin.Yâni müshilin ve mukayyi’ hapın sancısı ve bulantısı seni nasıl uzun müddet rahatsız ederse hicv de öylece bihuzur eder• Fakat‫؛‬ 1861

،/•>

-

y

.٠> ٠٠ S

u*. ٠ ٠ ٠ ٠ ٠ ?

‫؛‬٠

iy *

;٠ ،> ٠ ١

V'er Hori halvâ büved zevKaş demi, ‫؛‬n eser çun û nemi-pây ٠d hemi.

«Eğer helva yiyecek olursan zevki o lokm ayı yutuncaya kadar devam eder. Ötekiler gibi sürekli olm az.. Lâkin‫؛‬ 1862

■،>٠١.

، 5J ‫"؟‬

،j .-، j ١

y Ij JLİ* jto

oy

Çun ne-mî-pâyed heml pâyed nihân, Her zıdırâ tû be-zıdd-ı û bi-dân.

«Nasıl sürekli olmaz? Onun tesiri gizli kalır. Sen her zıddı, zıd­ dı ile m ukayese edip anla.«'

Evet insan, tatlı bir şey yediği vakit onun halâveti boğazından aşağıya ininceye kadar sürer, acı bir şey gibi lezzeti sürekli değil görünür. Lâkin hakikatte böyle değildir. Helvayı teşkil eden bir lok­ ma, mideye gidince ondaki un, yağ, şeker gibi gıda maddeleri hazmjolunup bedene yayılır, o maddelerin tesiri vücudda görünür. De­ mek ki tek lokmanın tesiri bile zâil olup gitmiyor. Maddeten tatlı olan şeyler böyle olduğu gibi ma’nen tatlı gelen medh de böyledir. İnsan, medhine dair işittiği bir sözden ne kadar müteessir olmadım zannına düşerse düşsün yine aldamr. Hazret-i Mevlânâ bir misal daha gösteriyor‫؛‬ 1863

, ٠ ,;v ;.،r j.i

jy r

Çun şeker pâyed nihân te'sir-i û, Ba'd çendln dünbül âred nlş-cû•

‫ﺍ‬

‫ﺁﻥ ﺟﺎﺀﺕ >ﻝ ﺍ ﻭ ﺩﺍﺩ‬

jf) \

‫ د ﺑ ﻮ‬٠‫ذ‬

8.7

‫ﺑ ﻮ ن ﺑﺒﺘ ﺪ ت ﺑ ﻤ ﻮﺑ ﺪ ن‬

An ^ m â a ، k ' e t hemi dAdcnd riv, Çun bi-binondet bi-gûyendet ki div. *،V aktiyle m edhü sitAylş ederek sana gurur veren 0 cemaat, «on görünce şeytan derler ,.

1888

‫ﺩ ﺕ ﺩﻭ‬:‫ ﻱ؛‬K ; - ‫را د‬

j

i

f

'‫ﰖ‬

‫ ارﻛﻮو ﺧﻮد‬٠ ‫د‬/

Cümle gUyendet çu binondet be-der.

MurdeJ ez-gûr-i Hod bor-k،٠rd ser. *Hepsi de sen i kapıda görünce‫ ؛‬bir ölü m ezardan başını ç.knrmı... derler.»

1809 ‫ ش ﻛ ﻨ ﺪ‬٠‫ا‬/ ‫ ا ر د ك ﺧﺪا‬٠ ‫رﺣﻞ‬

‫ش ﻛﻨﺪ‬ ٠ ‫س در دا‬ ‫فﺳﺎﻟﻮ‬ ‫ دا‬،

Hem‫ ؟‬.u emred ki Hudâ n ٥meş kdnend Tâ bed.An sâlüs der-dAme-‫ ؟‬.kûnend ٠na benzer ki bir güzel، hiylc tuzagina dİişürınek İÇ.II .B u hal

kendisine, m a ١ ud ve peresdlded ruh gibi ،simle verirle ...

1870

Çun ki der bod.nAml Amod rlş.i ٥, DIvrA neng Ayed ez.teftlş.l û. *O güzel rezAIet içinde kartlnşıp da hüsnü zovAl bulunca urtık onu aravın sormaktnn şeytan b il. utanır.»

000

Yine Cenâb 1 Pir buyuruyor ki: . 865

‫ ﻣﺎﺱ‬i j l l i L ‫ﻭﺍ ﻝ ﻣﺮﺀ ﺀﻭ‬٠ ‫"ﺍ‬ ‫ ﺍ ﺵ‬٠/ ‫ﻯ ﺩ ﻭ ﺟ ﻮ‬

/

‫ﳘ ﺠﻮﺫ‬

،‫ﺥ‬

‫ﺯ‬

,ra tüvânî bende şev suiTan me-şev Z a l keş ‫ ؟‬un gUy şev ‫ ؟‬.evgân me-şev Elinden geldigl kadar çal،ş, kul ol da sultan olma. GUy ve» ‫ ؟‬.ev gân oyunundaki top ^ b i zahmet ‫ ؟‬ek ve paralan da ‫« ؟‬.evgân olma Arabiann (Küre ve Savlecan) dedikleri (gûy ve ‫ ؟‬-evgân). vak tiyle at üstünde oynanılır bir oyunmuş. Yere bir tarafı delik aga ‫؟‬ bir top atılır, bir ka ‫ ؟‬süvari ucu ‫ ؟‬-engelli deyneklerle 0 topu kaldır -maya uğraşırmış. Her taraftan vurulan darbe tesiriyle top berele nlr ve öteye beriye yuvarlanır, süvarileı. de onu yakalamak ٤‫ ؟‬in a r dmdan at k 0ştuı٦irlarmı‫؟‬. -Her kim topu deynege takip yerden kal dıracak olursa bahsi 0 kazanım ış. İşte Hazret-i Mevlânâ bilhassa değişlik mesleğinde bulunanlara kul olup sultan olmamayı, güy 0lup ‫ ؟‬evgân olmamayı tavsiye ediyor, yâni icap ederse zahmet ‫ ؟‬ek ve incin de kims‫ ؟‬-ye zahmet verecek ve incitecek mevki’de bulun ma. diyor, 1866

(( ١

‫ ال‬٣ ‫ ن‬٠٠‫ ون ﻟﻄﻌﺖ ﻋﺎد‬٣ ٠٠ ‫ﺩ ﺁﻥ ﺣﺮﻳﻐﺎﺭﺍ ﻣﻼﻝ‬

١٠‫ﺍﺅ‬

V er ne' ‫؟‬un luTfet ne-mâned v'în cemâl, Ez-tu âyed ân harîfânrâ melâl.

«Yoksa letafetin, sercetin ve cemâlin kalkınmayınca o heriflerden sana usan‫ ؟‬gelir.»

Yânî e c e lc e senden müstefid olmak İ‫؟‬in yanma gelenler ve medh ü sitayişine' dâir ağız dolusu söz söyleyenler varken, onlarm i.tifade ettikleri şey zail oldu mu, meselâ paran tükendi ml, mevkilnden düştün mü, heps‫ ؛‬de savuşurlar, müflis m irasy^inin dalkavukları gibi dagilıverirler, hattâ sen onlann yanma gitsen istisk a l ederler.

938

«Vaktiyle ٠،٠، ، , ٠ « -MirıUn klm sclef böyle olunca yanmdnn savu .. s u r la r

Yân! basma t.î.lam ،. ‫ااااار‬، mrclhedenler vanlı. Onların midili şeytânın igvAt gibi ‫ ا‬٠‫ا‬،‫ ا‬٠‫را‬،‫اأا‬٢‫ال‬. o derekeye düştün kl. dUnyaıla benim kadar Alini yukl demeye başladın. Bu ise şeytânın tablatldlr ,.،ki Adem AloyhisselAm İçini . 1.111 ondan d aba hayırlıyım» dom Ebulbeşer Hazretlerin, dstdnldk iddiasına kalkışmıştı. Sen do o d ٠١ rekeye düşünce artık şeytânın ،gvasına bâcet kalmaz. Binâenaleyh .e c e l c e m ^ h ^ e n lo r birer birer savuşurlar ALLAHIN DİLEDİĞİ OLUR DİLEMEDİĞİ OLMAZ HADİS-1 ŞERİFİNİN TEFSİRİ » . 75

‫ ﻛ ﺒ ﻢ ﺑ ﻚ ﺍﺩﺭﱕ‬٠‫آن ر‬ ‫ﰅ‬

‫و‬

<‫ﺍ‬٠‫ﰅ‬

‫ﺧ ﺪﺍ‬

‫ﻏﺎ؛ﺍ ﺕ‬

‫ﰉ‬

An heme goftlm ilk ender-!»sî‫؟‬, .BI.inAyât-1 HudA hiçim u h iç . Bu kadar nasihat ve m aârifi m untazam an söyledik. I٥k،n A» İahın İnAyetleri olm ayınca o nasihatlerin tatbikj hususunda hiç ml h iç iz .»

1876

‫اف و ا ﻣﺎﻧ ﻰ ﺣﻖ‬٠ ‫ل ﺀا؛ ت‬ ‫ ا ر ض ودق‬. .

‫ﺍ ﺷﺪ‬

‫ﻣﻠ ﻚ‬

‫ﺭ‬

Bî-inâyat-I haK u HASAn-i haK, Ger melek bA ^d siyahesteş veraK. «Hakkin V. has k u llan n m inayetleri imdad etm eyecek olum a bir m ahlûkun, m elek de olsa, defter-l a ’ma.l siyahtır..

Yani günahkArölr ve şakidir.

Buyuruluyor ki: buraya kadar bir çok nasihatte bulunduk Bun l a n . söylenm esi Allahm tevsikiyle oldu&u gibi tatbikat! da yine Al İahın m uvaffak kılm asiyle ve Allah ehlinin him m et ve şefaat eylem „ siyle kabildir. Çünkü bir m ahlûk, melek gibi masum olsa da yine lutfl ilAhiye m üftef‫ ؛‬kildir. Onda kl ismet de Hakkin osor-1 inayetidir, O inayet eseri mürtefj olurea o masum melek de ,Akl olu, çıkar. Şeytanin ilk ve son halleri gibi. ...

Evvelce medh için tâbir bulamayanlar, s o m a d a n zem için lafz kıtlığına uğrarlar Ondan dolayı insan aklını b a ş ı n a alıp da işittiği medhlere kulak asmamalı, onlara aldanıp da kibr ve azamete kal­ kışmamalıdır.

Bahis dolay isiyle Cenâb-ı Pir Efendimiz, şeytanın kimleri azdır­ maya uğraştığını beyan buyuruyor ‫؛‬ 1871

‫ﺛ ﺮ‬

„T ‫ﺪ‬

‫ﺀﻭﻯ ﺑﺰ‬٠‫ﺩ‬

‫ﺛ‬

‫ ﻭ ﻯ ﺁﺩﻣﲕ‬- .‫ ﻭ‬٠٠‫ﺩ‬

‫ د ك‬٠١٠ ; ‫ﺳﻮى‬

‫ﺍﺯ‬

D‫؟‬v sûy-i âdemi şüd behr-i şer.

Sûy.i tu n'âmed ki ez.divj beter. .Şeytan şerre teşvik İçin, insanin yanm a gider. Korkma senin yanm a gelmez. Çünkü sen şeytandan betersin.»

1٥ 72

‫ و'وﻳ ﺖ‬٠٠‫ ; ردى آدﻣﻰ د‬٠ ٠ ■ ’

‫ﰉ ﺍ ﺯﺑ ﺖ‬

٣ ‫ﻯ‬

‫ﻭ‬

٩ ‫ﻯﺩﻭ‬

Tâ tu budi âdemi, div ez-peyet, Ml-devld ü mîçeşîdi ez-meyt.

«Eger sen insan olaydın şeytan arkandan koşar, bakartı, yahut azdırma şarabını sana içirirdi »

senin tadına

1873

‫^ون دوى دد ﺧﻮى د^ى اﻧﻮار‬

‫اإﻛﺎر‬٠' ٠٠‫و دا‬٠ '‫زد اذ‬.‫ﺀ‬ Çun şevî der-Hüy-i dJvi üstüvâr, Mi-^ürîzed ez-tu dîv-J nâ be-kâr.

«Sende şeytanlık tabiati hâkim o lu n a nâbekâr şeytan senden kaçar .‫؛‬ 1874 ‫ﺫ ﺕ ﺁ ﻭ ﻋ ﻔ ﺪ‬٠ ‫ﺁ ﻓ ﲀ ﻓ ﻜ ﺰ ﺩ ﺍ‬

‫و ﺍ ﺑ ﺎ ﳕ ﺬ ﻕﻫﻤﻪ ^ ﺧﺪ‬٣‫ن‬ An kesân k ’ezdâmCnet âvJHtend, Çun çunîn geştî hem e bl'griHtend. ٥4٠

. Benim rAhuuu،.» 1٠ ،‫» ﺍ‬٠ ،. ٠ ٠luilrcsl varriir ‫ﺍ‬1‫ﺡ‬1‫ﺍ‬٠ . unu hcvA rilzgA n y ic beden loprMgimUii m uhafaza buyurl. ıııı.ı

.‫'ﺭﺩﺩ‬.

٠

٠ ‫ﺍ‬٠ ١‫ﺱ ﺍ‬ ٢‫ﻥ‬ ‫ﰃ ﺍﺭﺍ‬ ٠

‫د‬٠ ‫اا‬,:،..‫أ ل‬٠. ‫ ﺑ ﺸ ﺎ ز ا ﻧ ﺎ ﻫ ﺎ‬٠

Piş ٥*An k'Iıı ‫ل‬IAkhA Plasfe‫ ؟‬küned.

Piş ez-Aı. ki bAdhA nesfeş küned.

YA RabbJ. muhafaza vt, ،!،ililsin, o ilim damîasm. top!'،،kI،،r،n .. em m esinden ve rüzgârların kurumasından evveJ olsun Yânî A lla h ın lutf u kereni، eseri olmak Uzere benim ruhumda ،,٠،I'، ilim k alesi var. Paka، ona mukabil hevA vü heves rüzgArİ!u'Iyl٠١ sim to،c‫ ؛‬ağı mevcud. Toprak suyu ‫« ؟‬eker, rüzgâr ise' kurulur Ya rai rih kuruttu^! bir damlayı onlar\ bi; sen toprağın yuttuğu ve rüzg ٤ dan islirdada ve iadeye muktedirsin. Böyle olmakla beraber İI.'V A «rüzgârının ve cesed toprağının ilim katresini imhA etmelerin m e y d a n

v e m e .

،8 .2 St ‫ﺧ ﺪ‬

٠

‫ ا‬٠٠‫ا ط ﺫ ﺫﻭﺩﺭ‬

KaTrel k'û derhevâ §üd yâ ki riHt, Ez-Hazlne Kudret-l tu key giriHt. *Bir dam la su, bııhar halinde havaya çıksa• yahut toprağa düşüp kayıp da olsa senin kudretinin hâzinesinden nasıl kaçabilir?• Evet. Bir dam la değil, bir zerre bile m ahvedilem ez. Bir d a m !, buhar olm akla zâyi olmadığı gibi, toprağın em m esiyle de kaybolmaz O her vakit sudur, lrâde’i llâhiyye onu icabında yine su olarak I/. hâr eder.

1883

‫ ﻣ ﺪ ﻋﺪﻡ‬1، ‫ ﺩ ﺩﻭﻋﺪﻡ‬٠‫ﻣ ﺮ ﺩ ﻭﴽ‬

‫ش اد ﺛﻨﺪ ا و م آدم‬.٠:‫ ن ﻧﺤﻮا‬,‫ح‬ Ger der-Ayed d erad em yA Sad adom, Gun blHAnJ. ٥ kilned o z s e r Kadem H I

Cenâb -1 Pir hakikatin beyanından sonra mu.ıâcâta .‫؟‬uru' ile diyor ki ‫؛‬ 1877

‫ﻭ ﺀﺃﺟﺰﻭﺍ‬٠" ‫ ﻯ ﺳ ﻞ‬١ ‫ﺧﺪﺍ‬

‫ﺍﻯ‬

‫ ﻳﺒﻮﻝ ﺭﻭﺍ‬/ ‫ ﺝ‬. ‫ ; ا ل ﻡ‬١٠ ,Ey Huda ey fazl-i tu hâce،-revâ Bâ-tu yâd-î hi‫ ؟‬.kes ne-bved revâ İlâhî. ey lhsânı kullarının hacetin »‫ ؛‬hâsıl eden Rabbim ‫ ؛‬.sen d u ru rk en başkasını yâdetm ek ve ondan meded um m ak revâ değildir .»

1878

٠‫ﺀ ﺑ ﺪ‬

y ‫ﻧ ﺪ و ا ر ﺷﺎد‬

‫ ن‬٠‫ا‬

‫ د ﺛ ﺒ ﺪ ؛‬. , ‫ ا‬٠ ‫ ن ﺑ ﻰ ﺀ ب‬٠‫ د‬١٠"

in Kader irçâd tu baHşJdei,

Tâ be-d-în bes ayb i mâ püşideî. *Yâ Rabbi‫ ؛‬bize bu k ad ar irşâd ve hidâyet İhsân etmişsin. Bu âne gelinceye k a d a r bizim bir ‫ ؟‬ok kusurum uzu örtmUş ve gizlemiş, sin.»

1879

‫ﻃﺮث د ا ' ﻟ ﺸ ﻜ ﺎ ﻣﺤﺜﺒﺪى زﻣ ﺶ‬٠

‫ف دداﻫﺎى ﺧﻮﺽ‬٠ ‫ﻷﻣﻞ ﻣﺮد‬

KaTrel dân ‫ ؟؛‬.ki baHşidi zi-plş .MuttaSil g e ıd ân be-d^*yâhâ-yi H lş Jlfthlj verm l »‫ ؟‬olduğun ilim dam lasını, kendi d e f a la r ın a ilh ak eyle.: 1880

‫ ن‬٠ ‫ﻋ ﻠ ت اﺑﺪو ﺟﺎ ن‬ ‫ن‬

‫ﻗﻄﺮ؛‬

‫ وا و>ﺧﺎﻟﺊ‬٠ ‫و'دﺋﺌ ﺶ از‬

K aTrel İlm ‫ ؛‬.s^ ender-cân-1 m en va-rehâneş ez-hevâ v ’ez-Hâk-1 ten . .4 2

‫ ﺍ‬097 ‫ ﺍ ﻥ‬٠ ‫ﺍ ﺅ ﻭ ﻧ ﺖ ﱆ ﴽ ﻥ ﺍﻻ‬ ‫ﺍ ﱏ‬٠ ‫ ﺍ‬٠ ‫ﺑ ﺮ ﱏ‬

‫ ﻡ‬..

‫ازر‬

.‫ﺕ‬

‫ﺭﻭ‬

Bâz vaKL l SUbh. An AllAhiyAn, Ber-zenend ez-bahr ser çun mUuyto.

«Sabah olunca da A l i l e r , yâni Allahın keremi eseri olan akil lar ve fik irler dalm ış olduklan denizden balık gibi başlarını çıkarır la r .

D iger bir m isal irad ediyor ‫؛‬ 1889

.

‫ﺑﺪ ر ا ن ﺁﱏ ﺳ ﺰا واﻧ ﻰ ﺑﺎ خ و رك‬ ‫ اﻧﺪوا ى ر ك‬٠‫د و ز ق دخ‬ DerHazAn an Sad-hezArAn §AH u berg, D enhezlm et refte ez-deryA-yl merg.

«Sonbahar gelince ağaçlardaki yü z binlerce dal ve yaprak ölüm denizinin salvetine karşı m ünhezim olur.* YAnl d allar kırılır, y a p ra k lar kuru y u p dökülür, toprağa ta h ay ­ yül eder• ‫؛‬ 1989 ٠’

f

‫ ب ﺑﺮﻧﻰ‬٠‫ﻧﺎغ ا وﺛﻴﺪ‬ ‫ ﺭﻣﻨﲊ‬. ‫ ﺭ ﺩ‬٠‫ﻭﺡ‬٠ ‫ﺩ ﲟﺪﺍ ﻕ‬ {> ;

ZAğ-i pûşide.sîyeh ‫؟‬un nevha-ger. ٠ Der-gühstAn nevha kerde ber-Hadar.

«Siyahlar giyinm iş karga, cenAzeye ağ layanlar gibi gül bahçe sindeki evvelki yeşilliğin zeval bulm asına ağlar■* 1B90

... j ٠J

V

l

. )١ j

j l L ١; ٠٠<،•

J

jL

> >1

/«٠ ‫ ) ) ؛‬. ٠•

BAz fermAn Ay٠d oz-sAlAr-dlh, Mor ademrA Ançl HordI bAz dlh, 9 .9

•Eğer o damla adem, iııkılâb etse, hattâ yüz derece adem olsa İlâh‫ ؛؟‬sen onu varlığa çağırdığın gibi, başını ayak yupar da yuvarlana yuvarlana gelir..

1634

‫ ﻛ د‬، / ‫واذﺧﺎن ﻓﻐ ﻞ 'ر ;روف‬

Sad-hezarân zıdd-1 zıdrâ mî'küşod.

Bâz-sân fazli tu birün m!-keşed.

«Yüz binlerce Zid şeyler birbirini mahveder. Sonra senin fazl u keremin, on lan tekrar harice ‫ ؟‬eker, ‫ ؟‬ik a n r..

Meselâ güneşin tesiriyle yeröeki sulardan tebahhurat vukıla gelir. Su buhar haline gelmekle onun (sul ‫؟‬ekli ve hassası değişir. Bunu da kendisinin zıddı, demek olan güneş yapar. Fakat havada toplanan buhar tekasüf eder, bulut haline girer. Zamanı gelince de fazl-1 İlâhi ile ya&nur ve su halinde arza yağar.

1885

‫ان‬٠‫ا ﻧ ﺴ ﻬ ﺎ ﻣﻮى ﻣ ﺰ ر ذ‬ ‫ادس ﻛﺎوواذ درﻛﺎدواﻧﻰ‬، ‫ﻫ ﺖ‬ Ez^demha sûy-1 hestl her zemân, H«st yâ Rab karcan üer-kârvân «Ademlenien vücuda dogru her zam an kâflle kafile m ahlûkat gelm ektedir..

1888

.‫ ﺟﺈ ه ا ى; و ﻋﻘﻮل‬٠ ‫ﻧﺎ ﻣ ﻪ ﻫﺲ د ب‬

‫ض ل‬: ‫ا‬

١‫ز ؤ ? < د د د‬

HASSa her §eb cOmle e ^ a r ٥ uKül.

Gark m l-kercind der-bahr-l nügul. .H usuriyle h er gece batan fikirle, ve aklilar, uyku do ١a y « ly ٠ . derin Mr denirin m û sta ^ a k ı oluriar.»

‫;اا‬ ‫ا‬

Zonbuhll ‫ا‬:‫تﺀ'ل"ﺀ‬pinhan geşte ‫'؛؟‬،II, z'enbuhi i gül nihan Sahr ٤\ vu k;'١ll .Gönül baguida yaprağın ‫ ؟‬okluğundan dallar gizlenmiş VI. ٠'.،، lün kesretinden sahra da, köşk de mestur kalmışt.r.»

Yânî her an İçinde bir çok mahlukat ademden vücûda gı.llı Mesela insan gece uyuyunca malûmat ve ma'kûlâ،.ı kendisinden zn 11 olur. Gözü görmez, ku la^ işitmez, burnu koku almaz, damağı 1.7, zet duymaz. Fakat sabah olup da uyanınca bütün havâssı, l a n . ٠، malûmat! geri gelir. İşte bu ademden vücûda avdet etmektir. Kı.zâ sonteharda ağaçların yapraklan sararır, dökülür, bütün dalla, kadid haline gelir- Bübülün yerini kargalar tutar. Lâkın ilkbahara doğnı Allahın emri-ile agaçarda bir feyz ü nemâ gOriinür. Evvelce dökülmüş olan yapraklann yerine başkalar, çıkar, solmuş, kuru muş otlann yerinde tazeleri biter. Hülâsa cihan yeniden h،،yı،l. bu lur.

Afâkta böyle oldugu gibi enfüste de böyledir. insanin da (kabre, ve bastl yânî sürür ve keder halleri olur ki onlar da gönül bağının hazan ve bahan mesabesindedir. Demek ki irticuddan adem e gidiş ve ademden geliş yalmz hârice ve âfâka münhasır değildir.

Enfüste de aynen cereyan etmektedir.

1895 j

‫ﻒ‬

‫ﺑ‬

T jU ji ‫ك‬

‫و و‬r

‫ ﻟ‬١٣‫ ن ﻣﺎخ‬١

‫ و ى اً ﻧ ﻰ ﻣ ﺎ ز ا ر د‬٠

In sUHanhAjd ki ez-aKl-1 külest, Bûy-i ân gülzâr U serv û sünbülest.

«Bu sözler ki akl-1 küldendir, 0 gü.zârrn ve 0 gülzârdâk، m١rv

٥ sünbülün râyihasıdır.. ،8 9 .

‫ﺑﻮﺩ‬- ‫«ﱃﻙ ﴽ ﳏﺎﻣﻞ‬٠‫ﻭ ﻯ ﻣﺎ ﺍ ﺩ‬ ‫ ﻝ ﻳ ﻮ ﺩ‬٠ ‫ ﺩ ﻯ ^ آﻧﺠﺎ‬٠,‫ ﻝ ﺩ‬٠ ‫ و ش‬٣

Bûy-1 gül dldl kl ancA gül n ٠-b٥d. Ç üş 1 m ül dldJ k، ancA m ül n . büd. .4 7

« V ü c u d ye

a d e m e

ik lim in in

h â k im i

te k r a r fe rm a n

o la n

A lla h ta n , y e d iğ in i

g e r iy e

v e r,

r ٠،

g e lir .»

1S٥ ! . ‫ ا‬- ‫ اى ا ل‬.‫آ ب دوودى ران‬

'

• [ ! Î ‫رف‬.‫ و‬,,‫اﻧﻨﺪأت ر ﺩ و‬ Ânçi Hordi vâ-dih merg-î siyâh, Ez-nebât û dâru vû ber û giyâh.

«Ey kara ölüm‫ ؛‬nebattan. İlâçdan. yapraktan, .tta n yiyip mahvettikierinl iade eyle buyurulur.» Şimdi de âfâkları enfüse intikâl ediliy.r:

1892

‫ ذود آر‬٠‫ﻻ ﺑ ﻤ ﺪ م ا‬،‫اى رادو ﺀغ‬

‫ار‬٠‫ﺗ ﻮ ئ‬- ‫ د م در و ﺧﺰا ذ‬٢‫دﺀ‬

Ey berâdsr aKl yek dem bâ-Hod âr, Dem-be-dem der-tû Hazânest û behâr.

«Ey k a ^ e ‫؟‬j bîr ân olsun akltnj bâşma al da düşün kl sende de daima hazan ve bahar halleri vardır.»

1893

‫و ر واذ ﺀ ﺑﺒﻦ‬

‫ر‬- ‫اغ دد را‬

‫ ر و و ا ﺑ ﻦ‬- ‫ وود و‬.‫ر ذ ﺀ ج‬٠

١

Bâ^i dilrâ sebz u terc û tâze bin.

Pür zigunce verd u serv û yâsemln.

«G&nül bağını yeşil, tarâvetli. taze gül goncalariyle dolu, servi, yâsemln agaçlariyle müzeyyen gör.»

948

ııııı ‫د‬-‫راارىم‬٠ ‫ د ر د د‬٠‫وى‬٠ ‫ذد‬١‫ ادى‬١ ‫ر‬.‫ف ﻟﺪ‬-‫ال‬٠‫ى‬ ‫و‬٠

Bûy.i bed mor didera tarl kiined, Bû-yi yüsuf didera yâri kdned.

«Fena koku, gözü karanlık ve görmez eder. Yûsüfün rAylIm... ise göze yadım da bulunur.»

Kötü kotoinun göze olan sû-i te'siri malûmdur. Me‫؟‬ela Mlgnn soyan bir adamm yahut ttiten bir sobanın isine maruz kıılaıııı، gözlerinin ne kadar mütressir olduğunu ve nasıl yaşardığım ‫ا‬١‫ااا‬,‫ا‬ miz büiriz.

11

‫ش‬ ‫ﻒ ﺑ ﻖ ﺳﻮب ا‬ ‫ﻣ‬٠ ‫ر‬٠‫>ك‬٠ ٠ ‫ش‬ ‫ و اًﻏﻮب ا‬. / ‫ﺟﻮاو ا‬٠ ‫ه‬

TU ki ^ s u f nlsti ya’Kûb ba ‫؟‬.

Hemçu ٥ .ba-girye Vil âşüb baş Ey sailk »‫ ؛‬n،*madem ki sen Yûsüf gibj mahbdbJyyet mcrt٠١،١٠٠ ،de değilsin. Ya'kûbİuk misal، aşıklık mertebesinde bulun. Onun Ih «.ağlamaktan, sızlamaktan hali kalma Ricalûllah arasında (Aşık) ve (Ma'şuk) olmak üzere lltl zümı٦» vardır. Âşıklar Allah، sever, m a’şuklan ise Allah seveı*. Nitekim İbrahim Aleyhlsseâm (Halilullahl olması itibariyle aşık. Neblyyl a'zam ve Efhâm Salleîâhü Aleyhi Vesellem Efendimiz ise <Hn،١،bul .lahl olması dolayısiyle m a’şutaur Urefay-i sofiyyeden Seyyid Kasım-ı Envûr-1 Tebriz‫ ؛‬gen^üğım.lo zaif ve 'nahif ‫؛‬:ken ihtiyarlığında şişmanlamış Âşıklar zaif oliirlar. s —‫؛‬,z ise şişmanladınız! diye itiraz etmişler Evet. Vaktiyle biz de zaif ve aşık idik. Şimdi m a’şuk oldıığıı muz ‫؟؛‬in semirdik. Cevabini vermiş , ،

٥٥،

‫ﻧﳫﻪ ’ﻯ‬٠ ‫ﺭ‬ ‫ﻕﺩ‬ ‫ﺍ'ﺑﺎ‬٠

B،şnev ،n pond ez haklm ، gaznev،.

Ta bJyAb، dcr-toıı ، kuhno novJ.

.....

.Gül olm ayan yerde gül kokusu duydun mu? ‫?؛‬arab olmayan yerde şarab çoşkonlu . 1 gördün mü?»

Buyuruluyor ki; ‫ ؟‬u söylediğim sözler aki-ı külden istifâde edilm 5‫؛‬،ir ki 0 gül bahçesinin feyiz kokusunu haizdir. Gül kokusu ancak gül bulunan yerde, şarab c o ş k u n lu ^ da ancak şarab bulunan mahalde dujndur ve göriilür. Binâenaleyh bu sözlerdeki irşâd şem m esi de.'isüfâze e y l e d i , verd-i hakikat ve hadika-l vahdete delâlet eder.

1887 ' ; ٠/

‫ر را‬

‫ﻭ ﻫﺮ‬

; ٠/

‫و ﻧ ﻼ و و ذ ت و‬٠, ‫ر ر د 'ا ﺧﻨ ﺪ ﻭ‬

BU K ılâvdzest u re h -!» r m e r tu ra , M ibUred tâ Huld u kevser m er turA. .R âyiha, senin İ‫ ؟‬ln kılavuzdur kj sent ebcdiyyet cennetine kevser nehrine kadar götürür.»

ve

Yân! şu sözler, akl.ı küllün m an’neri kokulandır. Onlardan istifade etm eye çalış ki koku, insana delil olur da intişar yerine kadar götürür- Bundan dolayı abdest alınırken İstinşâk, yâni burna su verm ek esnâsında: ٠Yâ Rabbl, bana cennet ve oradaki n im etin kokusunu duyur, diye duâ edilir.

1888

‫ ﺩﻭﺍﻯ ﺟﱸ ﺩ ﺩ ;ﺩﻣﺎﻥ‬y ‫ ﻗ ﻮ ﺩ ﺍ ﺫ‬. ‫ ﺩ ﺫ ﺍ‬٠‫ﺛ ﺪ ﺫ ﻭ ﺩ ﺩ‬

Bd devâ-y! ç،şm bâşed nûraâz, Şüd zi-bûyl dlde-1 ya.Köb bâz. .R âyiha göze nûr veren bir devâdır. Hazret-، râyihadan açıldı.»

Y a’kubun

gözü

Kıssa mâlümdıır. Ya’küb AloyhisselAm, oğlu Yûsüf Aleyhisselâ mın hasretinden senelerce ağlamış, hattâ gözleri zâhirl rii'yetten mahnim kalmıştı. Sonra Yüsüf Aleyhisselâm gömleğini gönderdi.

Ya'kûb Aleyhisselâm gömleğin kokusunu alıp da yüzüne süriince gözleri açıldı. J‫؟‬te ma.nevi ve RabbAni kokular toyledir. lAkin ‫؛‬ :1 8

taslama,' Hazret-، Yakub gibi ٨٠' l٠ı‘t ٠»٠‘y٨z ve bulunmaktan ba ‫ ؟‬l،u bir ...ey yapma,.

-، " ,kt'‘i١

IBM

‫ ى ردﻧﻰ ز ﻣ ﺎ و ر د ﻧ ﻴ ﺎ ن‬. ‘ ‫ ا ز‬٠‫ر د‬

‫ﺧ ﺮ د وا‬

٠‫ ةو‬٠ ‫د و ب ؤ و‬

Ma'nl.î mürden ZİTÛTI bud niyAz, Derniyâz u faKr HodrA mürde s٥z. .H ikâye edilen tdtinin ölmesindeki ınalıA. nlyAz idi. Sen .... n iyâz ve fakr m eslekinde kendini ölü lıallne getir..

1٥06 ‫د‬-- ٢ ٠‫ر ا ز ' د‬ ٠‫ ﻣ ﺬ خ‬. ‫ﺣ ﺪ‬

‫و *ﻝ‬

‫ﻰ‬

‫ﺑ‬

‫ ب‬٠‫ﺧ ﻮ ﻳ ﺌ ﻦ غ‬

‫ا د م‬٠ ‫ع ج و‬٠

Tâ dem-î Esi turA zinde küned.

Hem‫؟‬u H‫§؛‬et Hdb u ferHunde küned.

«Isâ nefesli bir zât sen ‫ ؛‬İhyâ etsin ve kendisi gibi güzel ve mUbârek bir hâle getirsin..

Bunun hârici bir m isalini istereen : ،807

‫ ﺯ ﻧ ﻚ‬- r ‫اذﺑﻬﺎواذﻛﻞ ﺩﻭﺩ‬ ‫ ﺍ ﻣ ﻞ ر و د ر ف و ق‬٠ ‫ﺧﺎﻙ د و‬ E zbehârân koy şeved ser-s،‫؛‬bz s ٥ng.

Hâk şev tA gül bi-rûyed r ٥ng r،ng «Bahar m evsim inde bir taş yeşerir mi? Toprak ol ki *enden ren k renk güller ve çiçekler yetişsin.»

Yâni bahann feyz i inbâtından nâslb alan topraktır Ondan dolayı üstünde türlü türlü çiçekler biter. Renk renk gönenini• l.ıkt şaf eder• Câmid bir kaya du buharı görür amma, onun feyzinden istifâde edemez. Bunun g ٠bj pek de£tl. toprak gibi yumuşak vn mütevâzı olmalıdırlar. ‫اااا‬

. Köhne cism inde yeniiik. yân ‫ ؛‬feyz'i cedid buJmak ،‫ ؟‬in ‫ ؟‬u na .. aihat، H akim i Gazne ١ id e n dinle

،Hakim GaznevJ. ümmetin büyüklerinden bir zât-i âlîdir k -Hakim Şenâyi) diye meşhurdur. Hadika nâmmda mar’m f bir ese ) -ri vardır. Mesnevi.i Şerifin tanziminden evvel müntesiblni Mev leviyye ondan feyz alildi. İşte bu Cenâb-1 Senâyi bujmrur ki î 1802

‫ﲺﻮ وود‬٠

‫ ﺩ‬٠٠‫ﻣﺎ‬

‫ازوا ﺭﻭﻝ‬

.

‫ ل ; د‬٠‫ ﻣﻐ ﺰ‬٠‫ دا ر ى ر د‬٠‫وﻧﻰ‬٣

Nâzrâ rUyl blbâyed hem ‫ ؟‬.u veıü -Cun ne dârî g erd i bed-Hûyî me-geıd Nazlanm ak İ»‫ ؟‬ln gül gibi bir yüz lâzımdır, ö y le yoksa nâfile yere huysuzluk etm e .*

cem âlin

1803

‫ ا و زود‬٠٠‫زﻓ ﺖ واﻫﺪ ووى ا ذ‬ ‫ﺳﺨﻦ ﺑﺎﺛﺪ ﺑ ﺬ م "اﺑﺒﺎ و درد‬ Zişt bâşed rty-i nâ-zibâ vu zerd.

SaHt bâşed çeşm-i nâ-binâ vu derd.

«Yakışıklı olmayan, ilâveten sararm ış bulunan bir ‫ ؟‬ehre ‫ ؟‬irkindlr. Görmez göz He hastalığın bir araya gelm esi gayet m üşkildir..

Demek isteniliyor ki b‫؛‬r ‫؟‬irkinln nazlanması hem soğuktur, hem ‫ ؟‬ekilmez bir şeydir. BJr câhilin ilim dâ’vâsına, dalâletteki bir kimse, nin irşâd İddiâsına kalkışması da böyledir. Onun İçin : 1804

‫ل ﻛ ﻦ‬,‫ﻭ ﺧﻮ‬ '.

‫اذ ش‬

‫ﻳﺶ رﺳﻒ‬

‫دﻗﻮب ﻛ ﻦ‬. ٠‫ﺟﺰ ﻟﻤﺎز و' آ‬

PİŞ yusuf nâziş û HUbl me-kün.

Cüz niyâz ٥ üh"i ya’K٥b!me-kün.

«Yüsüf ve Y ûsüf gibilerin karşısında nazlanm a V. gevezelik 850

‫ ﺗ ﻒ ﻭﺩﻯ ﺩ >ﺍ ﺱ‬٠ ‫ﻭ‬

‫—ﺍ؛;ﺍ‬

‫اﻟﻰك اﻧﻰ‬٠‫ ذ‬١‫ ﻣﺰ ي ﺗﻚ‬٠(‫اﻣﻞ‬: Sâ.hâ tu seng budi dil-Hirâş, Azümûn küjı yok zemânl Hâk baş.

Tecrübe

: ‫؛ ﻟ ﺊة ﻟ ﺒ ﺈ ﻗ ﺞ‬

٧<،‫ق‬

:

r

‫ ؟‬.

٥‫؛؛؛؟‬venr. (Ve m ‫ ؛‬zâlilce ‫ ه‬1‫ ﻟ ﺬ‬1‫ آ ة ة‬bîazz ‫؛‬

‫؛—؛‬

----------

* Ş E R H ‘ İ M E S N E V İ» XIII üncü asır Anadolu’sunun huzursuz toplu­ luklarına İlâhî heyecanın, saf îmdmn, rabbani aşkın kapılarını açarak onları huzûra ve kurtuluşa götüren Hz. MEVLÂNA’yı ve ölümsüz eseri MESNEVİ’yi; hakikatiyle tanıtan bir külliyattır.

Ruhen hasta ve yaralı bulu n an bugünkü nesil٠ lerimizi de ALLAH’m izniyle kurtaracak, yeni b r imdn, aşk ve heyecan devrinin temellerini atacak nitelikte olan MESNEVİ’yi akıcı bir üslûbla şerhe٠ den bu eser, şu anda yeni b ir nüshası ile okuyucu٠ lanmıza ulaşmış bulunmaktadır. ٠

Aynı şekilde intişâra devam edecek olan bu müstesnd eserden ve Cenâb-ı Pir’in ruhâniyyetinden bütün okuyuclann müstefid olmalarını temenni ederiz. ŞAMİL YAYINLARI

J