inventaris_nr_18 Hervormde gemeente 's-Heer Arendskerke

Goese inventarissen nr. 18

Inventarissen van de archieven van de

Hervormde Gemeente te 's Heer Arendskerke,

lS83~1951

ende

Hervormde Gemeente te Wilhelminadorp, 1841~1991 door A.J . Barthen J .A.Oostdijk

Tekening van de Dorpsstraat (thans Vermetstraat) te 's Heer Arendskerke met de kerk inttmidden, gewassen in O.I.-inkt, doorJ.Bulthuis, 1792

Goese inventarissen nr, 18 Inventarissen van de archieven van de Hervormde Gemeente te 's Heer ArenĂŤsserke, 1583-1951 en Hervormde Gemeente teWilhelminadorp, 1841..1991

INVENTARIS van het

ARCHIEF van de

HERVORMDE GEMEENTE van

~HEER

AREND8KERKE

1583 - 1951

Goes, maart 1995

A.I . Barthen I.A. Oostdijk

5

Inhoud: Inleiding

blz. 7

Inventaris Archief van de kerkeraad

blz. 11

Stukken van algemene aard 1. Notulen 2. Correspondentie Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 1. Reglementering en functionarissen 2. Aangelegenheden betreffende de lidmaten 2.1. doop 2.2. lidmaatschap 2.3. huwelijken 3. Aangelegenheden betreffende de diakonie 3..1. eigendommen 3..2. financiĂŤn 3..21. algemeen 3.22. boekhouding 3.23 . rekeningen van inkomsten en uitgaven 3.3.. armenzorg 4. Zending en evangelisatie

blz. 11 blz. 11 blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz.

13 13 13 14 14 15 15 16 16 17 18 18 19

Archief van kerkmeesters en kerkvoogdij Stukken van algemene aard 1. Notulen 2. Correspondentie 3. Archief Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 1. Reglementering en kerkelijk personeel 2. Kerkelijke gebouwen 3. Zakelijke rechten onroerende goederen 3.1. aan-en verkoop 3.2. ruiling 3.3. erfpacht 3..4. pacht 3..5. tienden 3.6. overige zakelijke rechten 4. Aangelegenheden betreffende de financiĂŤn 4.1. algemeen 4.2. begrotingen van inkomsten en uitgaven 4.3. rekeningen van inkomsten en uitgaven kerk Baarsdorp 4.4. rekeningen van inkomsten en uitgaven met bijlagen Aanhangsel Bijlagen 1. Index opplaats-enpersoonsnamen 2. Lijst van predikanten, 1583-1951 3. Catalogus van de bibliotheek

blz. 20 blz. 20 blz. 21 blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz.. blz.

21 21 22 22 24 25 26 26 27 28 28 28 28 30

blz. 31 blz. 32 blz. 3.5 blz. 35

7

INLEIDING Van de stichting van de parochies tot de Reformatie

's Heer Arendskerkeontstond in de tijd van de massaleparochiestichtingop Zuid-Beveland in de tweede helft van de twaalfde en het begin van de dertiende eeuw. Denaam's Heer Arendskerke komt voor het eerst voor ineen tiendlijst van 1275-1280 als Ecclesia Amoldi. Het thans nog bestaande kerkgebouw, dat aan het eind van de veertiende, begin vijftiende eeuw is gebouwd, moet derhalve een voorganger hebben gehad. In de kerk waren altaren opgesteld voor de maagd Maria, de heilige Barbara, de evangelist Johannes, de heilige Maria Magdalenaen de heiligen Nicolaasen Petrus. De kerk was derhalve niet van belang ontbloot.

De oudst bekende geestelijke is Hugo van Risinghe, die hierin 1361 pastoor was. Matthijs Jacobsz. Buysman, die in 1543 was aangesteld als pastoor moest vertrekken omdat hij de Lutherse leer was toegedaan. De Reformatie verliep overigens maar zeer geleidelijk. Goesen ZuidBeveland waren tot 1577 Rooms-Katholiek. In dat jaar ging de stad Goes een Satisfaetieaanmet de Prins van Oranje, waarmee Goesen Zuid-Beveland het Spaanse kamp verlieten, maar één van de bepalingen in de Satisfactie was het onverkort handhaven van de Rooms-Katholieke Godsdienst.

Vanuit Walcheren, dat al overwegend protestants was - ook de bestuursorganen waren dat - werd de Reformatie echter met kracht doorgedreven. Maar Zuid-Beveland was niet zonder slag of stoot gewonnen voor het protestantisme. Op de eerste provinciale synodevergadering gehouden te Goes op 14 oktober 1579 moest men van vele kerkgebouwen, waaronder dat van'sHeer Arendskerke, getuigen, datze"woesten ledich staen. " Eerst in 1580 was het mogelijk om eenkerkeraad te benoemen en op 2 mei 1583 kon men voor's Heer Arendskerkeeen predikant beroepen, Godefroy van Stertum, maar deze bedankte. Op 1 juli 1583 beriep men François Vertrecht, die dat beroep aannamen die op 3 oktober daaraanvolgend werd bevestigd. Van hem is verder alleen nog bekend, dathij op 17 maart 1614 overleed.

Van de parochie te Baarsdorp is niet veel bekend. Er was een kerk, met een kerkhof. De oudst bekend katholiek geestelijke is Walter Splinter. In de kerk was een Maria-altaar aanwezig ener schijnt in de kerk een grafzerk uit het jaar 1234 gelegen te hebben. Na de Reformatie kwam de herderlijke zorg vooreerst uit's Heer Abtkskerke. Later zou dat veranderen.

Na de Reformatie De geschiedenis van de Hervormde gemeente van 's Heer ArendskerkeenBaarsdorp wijkt niet af van die van andere dorpsgemeenschappen in de omgeving. De burgerlijke overheid had een stevige vinger in de pap waar het de benoeming van ouderlingen, diakenen en kerkmeesters en het beroepen van predikanten betrof. De kerkeraad verzorgde de geestelijke belangen van de gemeenteleden, de kerkmeesters hadden de zorg voor de stoffelijke belangen. Viermaal per jaar vierde de gemeente het Heilig Avondmaal. Voor het eerst vond dat plaats in 1581. De predikant verrichtte meteen ouderling de huisbezoeken. Landelijke en provinciale roerselen gingen aan de gemeente niet voorbij. Zo werd in 1699 Pieter Galiaems om zijn Hattemistische gevoelens van het Avondmaal geweerd. Toen deze bij zijn standpunt bleef, werd hij van de gemeente afgesneden. In het begin van de achttiende eeuw censureerde dekerkeraad enkele lidmaten, die aanhangers bleken te zijn van de Schoorse predikant Buitendijk.

Maar ook moest de kerkeraadregelmatig maatregelen nemen tegen lidmaten, die zich bij ruwe volksvermaken, zoals gaaischieten, aan dronkenschap hadden overgegeven. Dat daarbij ook kerkeraadsledenniet vrij-uitgingen, blijkt uit het feit, dat ze soms in hun ambt geschorst werden wegens te overdadig drankgebruik.

In 1755 besloten de ambachtsherenvan Baarsdorp in te stemmen met het ingebruiknemen van de kerk aldaar voorde eredienst. Viermaal per jaar zou de predikant van 's Heer Abtskerke in Baarsdorp voorgaan ineen dienst. In 1773 werd Baarsdorp echter kerkelijk verenigd met 's Heer Arendskerkeen verrichtte de predikant van deze gemeente er de herderlijke zorg.

De psalmberijming van 1773, die de berijming van Datheen verving, werd in 's Heer Arendskerke

8

op 30 oktober 17740pplechtige wijze ingevoerd. Een orgel was er toen nog niet. Het was de taak van de voorzanger om degemeentezang ingoede banen te leiden. De gemeente telde toen zo'n honderdtachtig lidmaten, wat valt af te leiden uiteen door ds. De Bnis in 1770 opgemaakte naamlijst.

De invoering van de Evangelische Gezangen in 1806 leidde al evenmin tot veel problemen. In 1816 hervormde Koning Willem Ideorganisatie van de Nederduits Gereformeerde Kerk, zoals de Hervormde Kerk voordien heette. De Nationale Synode werd in het vervolg door hem benoemd.

De kerk van's Heer Arendskerke maakte vanaf 1816 deel uit van de classis Goes. Voordien viel ze onder.declassis Zuid-Beveland.

Niet alleen de organisatorische veranderingen in de kerk leidde inde jaren dertig van de vorige eeuw tot spanningen, ook de geest van de Verlichting, die ten koste ging van deortbodoxie, veroorzaakte problemen. Dat leidde in 1834 in IJlrum onder leiding van ds H.de Cock tot de "Afscheidingofwederkeer" tot het op de synode van Dordrecht van 161811619.gelegdegeestelijk fundament van de kerk. Ook in Zeeland ontstonden onder impulsen van .ds H.J. Budding van Biggekerkein 1836 christelijke afgescheiden gemeenten. In's Heer Arendskerke scheidde een aantal lidmaten zich af. Deze sloten zich aan bij de inmiddels in Nieuwdorpontstaneafgescheiden gemeente. De Doleantie in 1886 had voor .de Hervormde Gemeente geen gevolgen. De classis nam op het verzoek van 25 mei 1918 vandekerkeraden de gemeenten van 's Heer Arendskerke en Nieuwdorpl'sHeerenhoekom de kerkelijke grens tussen de gemeenten te wijzigen, zodanig dat de inwoners van het huidige •Lewedorp, met aangrenzende polders, tot de laatstgenoemde gemeente zouden gaan behoren,eengoedgunstigebeslissing.

De Hervormde Gemeente van 's Heer Arendskerke is de enige kerkelijke gemeente ter plaatse.

Kerkgebouwen Van het allereerste kerkgebouw te 's Heer Arendskerke is niets bekend. Ook zijn er tot dusverre nooit resten van aangetroffen. Het thans nog in gebruik zijnde gebouw, gewijd aan de evangelist Johannes, stamt uit de veertiende/vijftiendeeeuw. De met restauratiewerkzaamhedenbelaste architect J. Verheul schreef in 1906 het volgende over het gebouw: "Als groote bijzonderheid voor eendorpskerkje in die streek, vinden wij hier de buitenmuren met schragendecontrefortengeheel van blokken zandsteen opgetrokken, terwijl de hoge massieve toren, met zijn zware, hoogopgaande contreforten van groot formaat baksteen, tegen den westelijken kerkmuur is aangebouwd, zooals bij de meeste kerken van vroeger regel was. De toren heeft een vierkanten vorm, is in de hoogte van vier hoofdafdeelingen van verschiilendformtuü zeer logisch .opgebouwd en meteen lage spits afgedekt."

Het kerkgebouw bezat vroeger een noord-eneenzuidkoor,die in 1859 werden afgebroken, na een eeuwealanggebruik als school, consistoriekamer en berghok. Aan deoostgevel van de kerk zijn de sporen nog duidelijk te zien. In dat jaar bouwde men een nieuwe consistorie tegen de kerk aan, die thans nog in gebruik is.

In 1868 besloot men een orgel te plaatsen. Het werd aangekocht van de Rooms-Katholieke Kerk te Zierikzee en door degebrs. Franssen te Roermond in de kerk geplaatst. Het staat er tot op de dag van vandaag nog.

Het kerkgebouw werd in 1906 ingrijpend gerestaureerd. In 1938 werd het voorzien van een verwarmingsinstallatie en van electrisch licht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog roofde de Duitse bezetter de klokken uit de toren. In 1946 vond men de kleinste terug op het hevanterrein van Goes. Het randschrift van deze klok luidt:"Soli Deo Gloria - Thomas Both me fecit 1581. " Het kerkgebouw te Baarsdorp was vermoedelijk ouder dan dat van 's Heer Arendskerke. Het zou in het begin van de dertiende eeuw gebouwd zijn. Vanaf de Reformatie in 1578 tot 1744 was het niet in gebruik. Het was daardoor erg in verval geraakten werd in opdracht van de ambachtsheren gerestaureerd en geschikt gemaakt voor de hervormde eredienst. Waar men sinds 1755 eerst viermaal per jaar kerkdienst hield in Baarsdorp. werd dat ten laatste één dienst, op Tweede Pinksterdag. In 1880 besloot men het gebouw te slopen.

De aanbesteding van de nieuwe pastorie vond plaats op 6 maart 1863. De oude werd afgebroken.

9

Bij de nieuwbouw maakte men gebruik Van gesloopt materiaal. De eerste bewoner van de nieuwe pastorie was ds C. Giltay. Thans is het pand aan de Vermetstraat eigendom van de Stichting Maatschappelijke•Belangen te Goes.

De kerkelijke organisatie

a.dekerkeraad In 1580 verkoos men voor het eerst ouderlingen en diakenen. Groot was de gemeente niet. Het lidmatenregisteruit 1594 bevat de namen van ongeveer zestig belijdende lidmaten. Aan het hoofd van de kerkelijke gemeente staat dekerkeraad, bestaande uit depredikant,deouderlingenen diakenen. De kerkeraad behartigt de geestelijke belangen van de gemeente. Hieronder valt het doen van huisbezoeken de regeling van de goede gang van zaken tijdens de kerkdiensten. Van oudsher droegen de diakenen,uitnaam van dekerkeraad,zorgvoor de armen in de gemeente.

Een apart college van diakenen heeft zich echter niet ontwikkeld. In 1965, met de inwerkingtreding Van de Algemene Bijstandswet, is de bijstandsverlening een taak van de overheid geworden.

Het diakonaat richt zich sindsdien veel meer op hulpverlening aan Derde Wereldlanden, OostEuropa en dergelijke.

Vroeger speelde het Collegium Qualificatumeenbelangrijke rol in het beroepen van predikanten en in de verkiezing van ouderlingen en diakenen. Dit college, dat bestond uit vertegenwoordigers van de ambachtsheren en de kerkeraad, maakte de nominatie op van de te verkiezen ambtsdragers.

Tijdens de Franse tijd verdween dit college. In 1867 stelde men een kiescollege in, dat een zelfde taak had, doch dat slechts uit leden van de kerkeraad bestond.

b.kerkmeestersen kerkvoogdij Van oudsher telde de kerkelijke organisatie enkele kerkmeesters, die zich belastten met de zorg voor de stoffelijke belangen van de gemeente. Ze werden doorgaans benoemd door deambachtsherenen ze beheerden en administreerden alle kerkelijke roerende en onroerende goederen. In 1858 stelde men een college van kerkvoogden in, dat dezelfde taken kreeg toegewezen als voorheen de kerkmeesters. Het college was tevens belast met de benoeming van kerkelijk personeel, zoals de koster en de organist. Het werd gekozen uit de lidmaten van de gemeente.

Daarnaast kwam er een college van notabelen, dat de kerkvoogdij bijstand verleende bij de werving van gelden, de verkiezing Van kerkvoogden en het opstellen van begrotingen en rekeningen van inkomsten en uitgaven. De kerkvoogdij moest daarnaast het oordeel van de notabelen vragen voor het verkrijgen, vervreemden ofbezwaren van onroerend goed.

Bij de invoering van de nieuwe kerkorde in 1951 gingen de zittende leden van de kerkvoogdij optreden als ouderling-kerkvoogd.

c. kerkelijk verenigingsleven Hiervan is niet veel bekend. In het archief van de kerk is van enige schriftelijke nalatenschap van kerkelijke verenigingen geen sprake. Toch is bekend, dat er al in 1901 een jeugdvereniging was.

Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie De archieven en het bibliotheekje van de Hervormde Gemeente van 's Heer Arendskerkeen Baarsdorpberustensinds januari 1995 inde archietbewaarplaats van de gemeente Goes, middels een overeenkomst van inbewaringgeving.

Al in 1839 besloot de kerkeraadeen inventaris van het toenmalige archief te laten vervaardigen door de ouderling Jan Bal. Predikanten speelden een belangrijke rol in de zorg voor de archivalia.

Zij schreven vroeger de notulen vandekerkeraad en beheerden de lidmatenadministratie. Toen in 1811 de doop-, trouw-en begraatboeken naar de burgerlijke overheid moesten wordenoverge-

10

bracht, is dat om onbekende redenen maar gedeelteliJk geschied en zo zijn in het archief van de kerkorĂŻginele doop-en trouwboeken bewaard gebleven.

Hoe de berging van .hetarchief vroeger was, wordt duideliJk aan de hand van de kerkeraadsnotulen van 7 april 1932, waarin het volgende is genotuleerd: "Dan wordt het archiefuit de bewaring

van ds De voogd aan Kerkeraaden .consulent overgegeven, gedeeltelijk in de kluis, gedeeltelijk in de brandkast in de pastorie en gedeeltelijk door den consulent te bewaren. Ook voorde uiterst accurate verzorging namens de Kerkeraaddankaands De Voogd. De kluis bevindt zich naast de H

consistorie.. In 1948 klaagde de secretaris over de vochtigheid van deze bewaarplaats, die thans nog in gebruik is. In 1957 inventariseerde de toenmalige gemeentearchivaris van Goes, G. Stadermann,hetarchief. Nadien benoemde de kerkeraadeeneigenarchivaris, welk ambt ten laatste werd bekleed door I.I~ Lueieer, Hij vulde de inventaris Stadermannaan met archivalia van na 1951. BiJ de inbewaringg.evingbesloot de kerkeraad het archief over de periode 1583-l951in bewaring te geven. De periode 1952 - heden herustnog in de kerkelijke hewaarplaats.

BiJ de inventarisatie is gebruik gemaakt van de Richtlijnen voor het beheer van de kerkelijke en semikerkelijkearchieven. Het notulenboek van de kerkeraadover de periode 1944-1954 kwam eerst na het afronden van de inventarisatie beschikbaar. Vandaar dat het onder nr 7a moest worden geplaatst.

Goes, maart 1995 A.J. Barth I.A.Oostdijk

Bronnen en Iiteratunr: De in de inleiding verwer1ctegegevenszijnafkomstiguit deinv.nrs. 1-7. Daarnaast is gebruik gemaakt van: C. Dekker, Zuid-Beveland,dehistorischegeografieendeinstellingen van een Zeeuws eiland in de middeleeuwen, Assen, 1971 M.J.Geuze, Op Arendsvleugels, 1583-1983, 400 jaar Hervormde gemeente 's Heer Arendskerke,'s Heer Arendskerke, 1983.

P.A. .Hartheom, Baarsdorp. Heerlijkheid,Poeldorp, Monument, de geschiedenis van een gehucht in de gemeente Borsele, Canterbury, 1986 A. de Smit, DeburgerlijkeenkeIkelijkegeschiedenis 's Heer Arendskerke, 1957/1959

Vlln'S

Heer Arendskerke, twee delen,

Afbeelding vanhet kerkzegel van de Hervormde Gemeente van 's Heer Arenäskerke

11

INVENTARIS Archiefvandekerkeraad, 1583-1951

Stukken van algemene aard 1. Notulen.

1-7.

Notulen van de vergaderingen van dekerkeraad.

1651-1943.

7 delen.

1. 1651-1669 2.1689-1771 3. 1771-1815 4. 1816-1868 NB. Achterin inventaris van het archief en een register van ingekomen stukken, 1816-1859 5. 1868-1896 6. 1896-1922 7. 1923-1943 7a. 1944-1951(bevat ook de periode 1952-1954)

2. Correspondentie.

8-55.

Ingekomen stukken en afschriften en doorslagen van uitgegane stukken.

1808-1951.

47 omslagen en 1 deel.

8. 1808-1816 9. 1817-1819 10. 1820-1826 11. 1827-1837 12. 1839-1841 13. 1849-1852 14. 1853-1855 15. 1856-1859 16. 1860-1862 17. 1863-1866 18. 1867-1870 19. 1871-1894 20. 1895,1896 21. 1897 22. 1898 23. 1899 24. 1900 25. 1901 26. 1902 27.1903 28. 1904,1905 29. 1905-1934 (1 deel; alleen afschriften van uitgegane stukken) 30. 1906 31. 1907

12

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56-64.

Ingekomen stukken van de Generale Synode der Hervormde Kerken het Ministerie van Eredienst.

1852-1894.

9 omslagen.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

--,65.

1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915-1917 1918-1920 1921-1925 1926-1928 1929-1931 1932-1934 1935 1935-1949 (alleen doorslagen van uitgegane stukken) 1936-1940 1941-1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950,1951

1852-1857 1858-1868 1869-1871 1872-1876 1877-1880 1881-1885 1886-1888 1889-1891 1892-1894

Registers van ingekomen stukken.

1816-1949.

1 deel.

--. 1816-1859 NB.. Bevindtzich in inv.nr. 4 65. 1860-1949 NB. Bevat achterin een inventaris van het archief, 1905.

66.

Register van uitgegane stukken.

1905-1949.

1 deel.

13

Stukken betrejJendebijzondereonderwerpen 1. Reglementering en functionarissen Lijst van gekozen ouderlingen en diakenen.

1580-1610.

NB. Bevindt zich in inv.nr. 79 67.

Instructie voor de kosterlschoolmeester.

1664.

1 stuk.

68.

Uittreksel uit de notulen van de vergadering van 15 oktober 1680 van de Classis Zuid-Beveland betreffende het handhaven van de zondagsrust.

1680.

1 stuk.

69.

Plaatselijk reglement op de benoeming van ouderlingen en diakenen en de beroeping van predikanten, met stukken betreffende de vaststelling.

1889,1894.

1 omslag.

70.

Instructie voorde administrerend diaken.

1906.

1 stuk.

71.

Stukken betreffende het beroepen van ds I.A. Talma te Zaamslag, 1949.

2 stukken.

72.

Naamlijsten van predikanten, die de gemeente vanaf haarinstituering hebben gediend.

1geI20eeeuw..

1 omslag.

2. Aangelegenheden betreffende de lidmaten

2.1. doop 73-78.

"Doopboeken." Registers van gedoopte kinderen.

1584-1605,1666-1722,1810-1909..

5 delen en 1 band.

73.

74.

75.

76.

77.

78.

1584-1605 (1 band) 1666-1722 1810-1853 1817-1853 1853-1909 1853-1909 (contraboek) NB. De doopboeken 1722-1729 en 1729-1811 wordenbèschouwd als rijkseigendomen zijn door het Rijksarchief in Zeeland aan de gemeente Goes in bewaring gegeven. Ze zijn beschreven in de inventaris Mulder, blz. 28, onder nrs. 2en 3. Het

14

onder nr. 1 aldaar beschreven doopboek over de periode 1650-1810 is in 1940 verbrand.

2.2 lidmaatschap 79,80.

Lijsten van lidmaten die hebben deelgenomen aan het Heilig Avondmaal.

1585-1615.

2 katernen.

79. 1585-1604 80. 1604-1615

81-87.

Naamlijsten van lidmaten.

1594-1634,1773-1951(1952-1990)

6 delen.

--. 1594-1619 NB. Bevinden zich in inv.nr.. 79 --. 1619-1634 NB. Bevinden zich in inv.nr..80 81. 1773-1816 NB. Voorin een verklaring van ds C.H.D. Ballet, waarom het register wordt aangelegd en een lijst van predikanten,beginnende 1583 en aangevuld tot 1840.

82. 1816-1853 83. 1816-1853 (contraregister) 84. 1853-1909 85. 1853-1909 (contraregister) 86. 1910-1951 (1952-1990) 87. z.j. (20e eeuw) 88.

Attestaties van ingekomen lidmaten.

1786-1900., met hiaten.

1 pak.

89.

Irtgekomenstukken van lidmaten, die zich aïseheläen van de kerk.

1836-1851.

1 omslag.

90,91.

Lijsten van stemgerechtigde lidmaten.

1869-1951(1953).

1 pak en 1 deel.

90. 1869-1932,1944-1951 91. 1933-1943 (1 deel)

2.3. huwelijken 92-95.

"Trouwboeken."Registers van in de echt verbonden lidmaten.

1582-1605,1614-1810,1853-1951(1952-1986).

3 delen en 1 katern.

92. 1583-1605(1 katern)

15

93.. 1614-1810 --. 181'7-1852 NB. Bevindenzleh in inv.nr. 188 94. 1853-1951 NB. Bevat tevens de periode 1952-19i86 95.. 1853-1951 (contrabo.ek) NB. Bevat tevens de periode 1952-1986 3. Aangelegenheden betreffende de diakonie

3.1. Eigendommen 96-99.

Lijsten van pachters van gronden, in eigendom van de diakonie., met vermelding van de ontvangen pachtsommen.

1762-1803..

4 deeltjes.

96.

97.

98.

99.

1762-1774 1762-1803 1768-1788 1771-1790

100.

Voorwaarden voor de verpachting van de onroerende goederen in eigendom van de diakonie.

1809.

1 katern.

101.

Lijst van de te ontvangen erfpachten,chijnsenen renten op gronden in eigendom van de diakonie te 's Heer Arendskerke, Sinoutskerke en

Baarsdorp. ca. 1810.

2 stukken.

102.

Afschrift van de notariĂŤle akte van aankoop van de woning wijk A, nr. 51 te's Heer Arendskerke.

1856.

1 katern.

103.

Afschrift van de notariĂŤle akte van verkoop van tuingrond te 's Heer Arendskerkeaan H. Minaaard.

1871.

1 stuk.

104,105.

Liggers van de eigendommen van de diakonie.

1871-1951(1952-1976) 8 stukken en 1 deel.

104. 1872-1941 (8 stukken) 105. 1925-1951 (1952-1976)

16

106.

Afschrift van de akte van afkoop van het tiendrecht op landerijen te 's Heer Arendskerke in Krobshoek in de Ankeverepolder.

1879..

1 katern.

107.

Afschrift van de notariële akte van afkoop van het tiendrecht op gronden te 's Heer Arendskerke, kadastr.bekend, sectie H.nrs. 275-277.

1876.

1 stuk.

108.

".Polissen". van de verzekering tegen brandschade van de in eigendom van de diakonie zijnde woningen.

1904,1925,1941..

3 stukken.

109.

Akten en doorslagen van notariële akten van openbare verpachting van de in eigendom van de diakonie zijnde gronden.

1906-1949, met hiaten.

1 pak.

110.

Afschrift van de notariële akte van aankoop vaneen woning met erf te 's Heer Arendskerke,kadastr.hekendsectieH.nr.1417.

1919.

1 katern.

111.

Doorslag van de akte van ruiling van grond inPoelhoek te Sinoutskerke met W. van Liere te's Heer Abtskerke.

1922.

1 stuk.

112.

Doorslag van de notariële akte van aankoop van twee woonhuizen met erf te 's Heer Arendskerke van F, Meulhroek, metretro-actum.

1923.

2 katernen.

113.

Akte tot aankoop van de woning Zandweg E98 te 's Heer Arendskerke van I. Karelse.

1938.

1 stuk.

3.2. Aangele.genheden betreffende de financiën 3.21. Algemeen 114.

Afschrift van de notariële akte van geldlening, waarbij de diakonie een lening van ft. 7000,-- aan de kerk verstrekt.

1906..

1 katern.

115.

Afschrift van de notariële akte van testament, waarbij J. Karelsede diakonie tot haar enige erfgename benoemt.

1930.

1 stuk.

17

116.

Stukken betreffende de toepassing van de belasting op de dode hand.

1932-1938.

1 omslag.

117.

Stukken betreffende de overdracht van dehypot:b.ecaire vordering ten bedrage van fl. 4OOO,--op de diakonie door de erven Blum- de Niet aan de Vereniging "Kinderzorg" te Middelburg.

1934.

2 stukken.

3.22. Boekhouding

118-124.

Kasboeken van inkomsten en uitgaven.

1763-1829,1852-1857,1934-1951(1952-1956).

7 delen.

118. 1763-1777 119. 1777-1783 120. 1783-1814 121. 1814-1829 122. 1852-1857 NB.. Deze nummers bevinden zich Inslechtestaat, 123. 1934-1939 124. 1940-1951(1952-1956)

125-175.

"Administratieboeken." Staten van inkomsten en uitgaven wegens pacht van weidegronden en bouwland, huishuren, collecten en ondersteuning.

1857-1880,1883-1904,1906-1948.

49 katernen en 2 delen.

125. 1857 126. 1858 127. 1860 128. 1861 129.1862 130.1863 131. J864 132. 1865 133. 1866 134.1867 135. 1868 136.1869 137. 1870 138.. 1871 139. 1872 140. 1873 141. 1874 142. 1875 143. 1876 144. 1877 145. 1878 146. 1879 147. 1880

148.1883 149.. 1884 150. 1885 151. 1886 152.1887 153. 1888 154. 1889 155.1890 156. 1891 157. 1892 158. 1893 159. 1894 160.1895 161. 1896 162. 1897 163. 1898 164. 1899 165. 1900 166. 1901 167. 1902 168.. 1903 169. 1904 170. 1906-1925 (1 deel)

18

171.

172.

173.

174.

175.

1926-1944 (1 deel) 1945 1946 1947 1948

3.23. Rekeningen van inkomsten en uitgaven 176-190.

Rekeningen van Inkomsten en uitgaven.

1583-1951, met hiaten.

14 banden en delen en 1 katern.

176.

177.

178.

179.

180.

181.

182.

183.

184.

185.

186.

187.

188.

189.

190.

191.

1583-1626 1627-1644 1645-1651 1651-1658 1660-1667 1670-1768 1676-1692 1693 (1 katern) 1695-1703 1704-1729 1730-1782 1782-1825 1826-1861 1862-1939 1940-1951

Rekeningen van inkomsten en uitgaven ten behoeve van de bedeling van armen, die tot de Hervormde gemeente behoren, doch geen lidmaat zijn.

1858-1869.

1 deel.

3.3. Aangelegenheden betreJfendedearmenzorg 192.

Lijsten van personen, die een bijdrage aan de diakonie toezeggen voor de bedeling van de armen.

1849.,1856.

2 stukken.

193.

Staten van aangeschafte kolen ten behoeve van de ondersteuning van de armen.

1907, 1918,z.j.

3 deeltjes.

194.

Statistische opgaven over de verleende armenzorg, 1925-1950, met hiaten.

19

4. Zending en evangelisatie

195-203.

Kasboeken van inkomstenen uitgaventen behoevevan de in-en uitwendigezending.

1908-1951(1952-1955).

9 deeltjes.

195. 1908-1916 196. 1914-1921 197. 1917-1923 198. 1921-1930 199. 1923-1929 200. 1929-1936 201. 1937-1940 202. 1940-1943 203. 1944-1951(1952-1955)

Kerkuitgang te rs Heer Arendskerke in 1934. Op de foto van links naar rechts: Keetje op "t Hof- Boogert, Wies van Schaik- Hannewijk, Jan Boogert, Dien Nijsse-de Jonge, Pietje van de Panne- van Schaik, Pau Wisse- Hoogesteger (= nauwelijks zichtbaar), Kee van de Velde- Heijboer, Janna van Hekke- Heifboer, Johannes Wisse, Kee Traas- Wisse, Tannede Boot- BommeljĂŠ, Kee van DalenHeiZigers, Siene Traas- Lokerse, Frans van Noorden.

20

:A.rchiefvankerkmeestersen van de kerkvoogdij, 1662-1951

Stukken van algemene aard 1. Notulen 204,205.

Notulen van de vergaderingen van het college van kerkvoogden.

1858-1951(1952-1967).

2 delen.

204. 1858-1993 205. 1933-1951(1952-1967)

206-209.

Notulen van de vergaderingen van het college van kerkvoogden met de notabelen.

1858-1951(1952-1954).

3 delen en 1 omslag.

206.

207.

208.

209.

1858-1886 1886-1928 1928-1950 1951(1952-1954)(1 omslag)

2. Correspondentie 210-229.

Ingekomen stukken en afschriften en doorslagen van uitgegane stukken.

1801,1814-1951, met hiaten.

19 omslagen en 1 deel.

210.

211.

212.

213.

214.

215.

216.

217.

218.

219.

220.

221.

222.

223.

224.

225.

226.

227.

228.

229.

230.

1801,1814-1839 1840-1849 1850-1859 1860-1869 1870-1879 1877-1936 (alleen afschriften van uitgegane stukken, 1 deel) 1880-1899 1900-1905 1906,1907 1908-1910 1911,1912 1916-1922 1923-1925 1926-1928 1929-1935 1936-1938 1936-1949 (alleen doorslagen van uitgegane stukken) 1939-1942 1943-1948 1949-1951

Register van ingekomen stukken.

1814-1950.

1 deel.

21

231.

Register van uitgegane stukken.

1906-1951.

1 deel.

3. Archief 232.

Inventarissen van het archief.

1895,1901,1902.

3 stukken.

NB. Zie ook invent.nr. 4

Stukken betrefferuJebijzoruJereoruJerwerpen 1. Reglel11entering en kerkelijk personeel 233.

Stukken betreffende de benoeming van kerkmeesters en kerkvoogden.

1840-1881, met hiaten.

1 omslag.

234.

Lijsten van personen, die het ambt van kerkvoogd, notabelenkerkelijk ontvanger bekleden.

1858-1868.

1 omslag.

235.

Lijsten van gekozen notabelen.

1858-1863.

1 deel.

236.

Lijsten van stemgerechtigden voorde verkiezing van notabelen.

1869,187$,1895,1897,1899.

1 omslag.

237.

Liggers van hetpredikantstraktement.

1875,1890,1900,1907,1949.

1 omslag.

238.

Plaatselijk reglement op het beheer van de kerkelijke goederen en fondsen.

1882..

1 deeltje.

.

2. Kerkelijke gebouwen 239.

Besteken voorwaarden voorde bouw van de consistorie, met bergplaats.

1854,1859.

1 omslag.

240.

Staat van het ontvangen zitplaatsengeld.

1858.

1 katern.

22

241.

Stukken betreffende de verzekering van de kerkelijke gebouwen tegen brand-en stormschade.

1860-1948, met hiaten.

1 omslag.

242.

Stukken betreffende de bouw van de nieuwe pastorie.

1863.

1 omslag.

243.

Stukken betreffende de koop en de plaatsing van het orgel in de kerk.

1867-1969.

1 omslag.

244.

Register van verhuurde .zitplaatsen. c. 1910-1948.

1 deel.

245.

Reglement voor het verloten van de zitplaatsen in de kerk.

1928,1934,z.j..

5 stukken.

246.

Tekeningen van de aanleg en beplanting van het plantsoen rondom de kerk. z.j. (1geeeuw) 1 omslag.

247.

Foto's van het in-en exterieur van de kerk, ontvangen van de Rijksdienst voor Monumentzorg. z.j . (jaren'60, 20eeeuw) 1 omslag.

3. ZakeliJke rechten over onroerende goederen 3.1. Aan-en verkoop 248.

Stukken betreffende de verkoop van grond in de Oud 's Heer Arendskerkepolder,de 's Heer Arendskerkepolderende Ankeverepolderaan de Staatsspoorwegen.

1867,1875.

2 katernen en 1 stuk.

249.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van bouwland in de Zuidzak.polder te Heinkenszanden de Zuid Daniëlspolder te 's Heer Abtskerke van J.C. van der Meulen.

1892.

1 katern.

250.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van weilanden wegeling te Nisse in Schachtstreken van Erven Smits.

1892.

1 katern.

23

251.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van bouwland in de Noordzak te 's Heer Arendskerke van M. de Baar.

1894.

1 katern.

252.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van grond te Driewegen van P.Rijk.

1895.

1 katern.

253.

Akte van aankoop vaneen perceel weiland te 's Heer Abtskerke van het Burgerlijk Armbestuur.

1907.

1 stuk.

254.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te te 's Heer Arendskerke.

1910.

1 katern.

255.

Stukken betreffende de verkoop van gronden te Driewegen en's Heer Arendskerke ten behoeve van de aanleg van spoorlijnen inde Zak van Zuid-Beveland.

1923.

1 omslag.

256.

Stukken betreffende de aankoop van een gedeelte schuur, meterfpachts~ recht, te 's Heer Arendskerke tegenover de kerk, van Ph.Philipse.

1924.

1 omslag.

257.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te 's Heer Arendskerke, sectie H. nr. 1680, vanP. Paardekoper.

1926.

1 stuk.

258.

Doorslag van de notariële akte van aankoop van grond aan de Noordweegseweg te's Heer Arendskerke van D.W. Lindenbergh.

1927.

2 katernen.

259.

Afschrift van de notariële akte van aankoop van grond in PieterHuizenhoek te's Heer Hendrikskinderen van A. Westveer Jzn. 1927.

1 katern.

260.

Doorslag van de notariële akte van aankoop van een woonhuis met erf, te 's Heer Arendskerke, wijk E, nt.88 van de diakonie.

1929.

1 stuk.

24

261.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te 's Heer Arendskerke uit de nalatenschap vanP. de Jonge.

1929.

1 stuk.

262.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te 's Heer Arendskerke uit de boedel van J. Bommeljéen J. van Dalen. met retro-acta.

1937.

3 stukken en 2 katernen.

263.

Doorslag van de notariële akte van aankoop vaneen woonhuis met erf te 's Heer Arendskerke van N.Bliek.

1939.

1 katern.

264.

Akte van verkoop van grond in de Ankeverepolderaan het Rijk voor het aanleggen van rijwielpaden langs Rijksweg S8.gedeelte Goes-Sloedam.

1940.

1 katern.

3.2. Ruiling 265.

Akte van ruiling van grond bij de openbare school te 's Heer Arendskerke met de burgerlijke gemeente.

1861.

1 stuk.

266.

Akte van ruiling van bouwland met watergang te Baarsdorp met J.G. de Leeuw.

1876.

1 stuk.

267.

Afschrift van de notariële akte van ruiling van percelen weiland met watergang in Verbartelhoeken in Ongereedh.oek in Baarsdorp met de Hervormde Gemeente te 's Heer Hendrikskinderen.

1876.

Lkatern,

268.

Akte van ruiling van grond in Adolfshoek te Baarsdorp met J. Vermet.

1884.

1 stuk.

269.

Akte van ruiling van grond in Stelhoek te 's Heer Arendskerke met het Burgerlijk Armbestuur.

1886.

1 stuk.

270.

Akte van ruiling van grond inde Verbartelhoek te Baarsdorpen in de Pieter Huizenhoek te 's Heer Hendrikskinderen met de Hervormde Gemeente te 's Heer Hendrikskinderen.

1887.

1 stuk.

25

271.

Afschrift van de notariële akte van ruiling van grond onder Baarsdorpmet de Hervormde Gemeente te 's Heer Abtskerke.

1893.

1 katern.

272.

Afschrift van de notariële .akte van ruiling van grond te Baarsdorp met het Algemeen Armbestuur van 's Heer Abtskerke.

1893.

1 katern.

273.

Afschrift van de notariële akte van ruiling van grond in de Hubregtse Gemerken te Baarsdorpen in de ZuiderBijlhoeken Papenhoek te 's Heer Abtskerke met M. van Iwaarden.

1903.

1 katernen 1 stuk.

274.

Doorslag van de notariële akte van ruiling van grond in de Ankeverepolder te 's Heer Arendskerke met het Burgerlijk Armbestuur.

1921.

1 stuk.

275.

Doorslag van de notariële akte van ruiling van grond in Kerkboek te 's Heer Abtskerkeen in Baarsdorpmet W. van Liere.

1924.

2 stukken.

276.

Doorslag van de notariële akte van ruiling van grond in Den Otnloop te 's en de Parallelweg te Heer Hendrikskinderen met 1. van Hekke.

1926.

1 stuk.

277.

Doorslag van de notariële akte van ruiling van grond te 's Heer Arendskerke met J. van der Maale.

1931.

1 stuk.

3.3. Erfpacht 278.

Akte van uitgifte van grond naast de openbare lagere school te 's Heer Arendskerke in erfpacht aan de burgerlijke gemeente.

1878,1882.

2 stukken.

279.

Akte van uitgifte van grond te 's Heer Arendskerke in erfpacht aan A.de Priester.

1885.

1 stuk.

280.

Akte van afstand van het recht van erfpacht op grond te's Heer Arendskerke door erven C. Nijsse.

1933.

1 stuk.

26

3.4. Pacht 281.

Stukken betreffende de onderhandse verpachting van landerijen.

1823-1830,1923,1931,1932,1935.

1 omslag.

282.

Stukken betreffende de openbare verpachting van landerijen.

1830-1951, met hiaten.

1 pak.

283.

Lijsten van verpachte gronden.

1879-1949, met hiaten.

1 omslag.

284.

Voorwaarden voor de verpachting van landerijen.

1907.

1 katern.

3.5. lienden 285.

Akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond in Baarsdorp in de Zuider-en Noorderbijlen Verbartelhoek.

1875.

1 katernen 1 stuk.

286.

Akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond in 's Heer Abtskerke in Puttemeet, Daniëlshoeken Verlijdenhoek.

1875.

1 katern en 1 stuk.

287.

Afschrift van de notariële akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond jn's Heer Arendskerke in Sluishoek.

1875.

1 katern.

288.

Akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond in Baarsdorp in Jan

Lourenshoek.

1875.

1 katernen 1 stuk.

289.

290.

Akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond in's Heer Arendskerke en 's Heer Abtskerke, genaamd "Oosteinde van den Middeldijk. " 1876. ·1 stuk.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te 's Heer Arendskerke.

1876.

1 stuk.

27

291.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te Heinkenszand.

1877.

1 stuk.

292.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te 's Heer Arendskerke in de St.Pieterpolderen inPastorijhoek.

1877.

1 stuk.

293.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te Heinkenszand.

1878.

1 stuk.

294.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te 's Heer Arendskerke in de hoek "Bewesten de Raaije."

1878.

1 katern.

295.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te Baarsdorp.

1878.

1 stuk.

296.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te 's Heer Arendskerke.

1878.

1 stuk.

297.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te te 's Heer Arendskerke.

1878.

1 katern.

298.

Afschrift van de akte tot afkoop van het tiendrecht op percelen grond te te's Heer Arendskerke.

1879.

1 katern.

3.6. overige zakelijke rechten 299.

Doorslag van de notariĂŤle akte tot scheiding en deling vaneen uitweg te 's Heer Abtskerke, sectie F. 321, met D. Vermet, C. de Baar, C. Groene enC, Vermue.

1910.

1 stuk.

300.

Doorslag van de .notariĂŤle akte van dading met scheiding van de eigendomsrechten op grond te'sHeer Abtskerkemet J.W. Sprenger.

1938.

1 katern.

28

4. Aangelegenheden betreffende de financiĂŤn

4.1. Algemeen 301.

Stukken betreffende het beschikbaarstellen van een hypotheek ten bedrage van a. 3000,--aan J. Smit.

1925.

4 stukken en Ikatem.

302.

Afschrift van de notariĂŤle akte van schuldbekentenis van M. Tolhoek wegens een lening ten bedrage van fl. .375,--.

1933.

Ikatem.

303.

Naamlijsten van lidmaten die zich vrijwillig verbonden hebben tot het geven vaneen jaarlijkse bijdrage aan de Generale Kas van de Hervormde Kerk.

1939-1951.

1 deel.

4.2. Begrotingen van inkomsten en uitgaven 304-312.

Begrotingen van inkomsten en uitgaven.

1858-1888,1891-1951.

9 omslagen.

304.

305.

306.

307.

308.

309.

310.

311.

312.

1858-1869 1870-1879 1880-1888 1891-1900 1901-1910 1911-1920 1921-1930 1931-1940 1941-1951

4.3 Rekeningen van inkomsten en uitgaven, met bijlagen, van de kerk van Baarsdorp 313-348.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven.

1662-1857, met hiaten.

26 katemenen8banden.

313.

314.

315.

316.

317.

318.

319.

320.

321.

322.

323.

1662-1698 (1 band) 1699-1752 (1 band) 1779-1812 (1 band) 1803,1804 1805,1806 1809,1810 1811,1812 1813,1814 1815-1821 (1 band) 1822-1826 (1 band) 1827-1833{I band)

29

324.

325.

326.

327.

328.

329.

330.

331.

332.

333.

334.

335.

336.

337.

338.

339.

340.

341.

342.

343.

344.

345.

346.

347.

348.

349-373.

1834-1840 (1 band) 1837 1838 1839 1840 1841 1841-1847 (1 band) 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857

Bijlagen tot de rekeningen van inkomsten en uitgaven.

1834-1857,1871.

25 omslagen.

349.1834 350. 1835 351.1836 352.1837 353.1838 354. 1839 355. 1840 356. 1841 357. 1842 358. 1843 359. 1844 360. 1845 361. 1846 362.1847 363. 1848 364.1849 365. 1850 366. 1851 361. 1852 368.1853 369. 1854 370. 1855 371. 1856

30

372. 1857 373. 1871

4.4. Rekeningen van inkomsten enuitgaven, met bijlagen 374-400.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven.

1692-1951, met hiaten.

27 delen, banden en omslagen.

374.

375.

376.

377.

378.

379.

380.

381.

382.

383.

384.

385.

386.

387.

388.

389.

390.

391.

392.

393.

394.

395.

396.

397.

398.

399.

400.

401-446.

1692-1745 1745-1783 1786-1804 1803-1808 1803,1804 1805,1806 1807,1808 1809,1810 1811,1812 1813,1814 1815-1820 1821-1826 1827-1833 1834-1840 1836-1841 1841-1847 1842-1850 1851-1860 1861-1870 1871-1880 1881-1890 1891-1900 1901-1910 1911-1920 1921-1930 1932-1940 1941-1950

Bijlagen tot de rekeningen van inkomsten en uitgaven.

1834-1880.

46 omslagen.

401. 1834,1835 402.1836 403. 1837 404. 1838 405. 1839 406.1840 407. 1841 408.1842 409.1843 410.1844 411. 1845 412. 1846

413. 1847 414. 1848 415.1849 416. 1850 417. 1851 418. 1852 419. 1853 420. 1854 421. 1855 422. 1856 423. 1857 424. 1858

31

425.

426.

427.

428.

429.

430.

431.

432.

433.

434.

435.

1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869

436. 1870 437. 1871 438. 1872 439. 1873 440.1874 441. 1875 442.1876 443. 1877 444. 1878 445. 1879 446. 1880

Aanhangsel 447.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven van de Armmeesters van Baarsdorp, verantwoord aan de ambachtsheren.

1658-1724.

1 band.

448.

Stukken betreffende de afwikkeling van de nalatenschap van 1. Koleen C. Kole te 's Heer Arendskerke.

1856,1857.

1 omslag.

449.

Stukken betreffende het werven van fondsen voor het herstel van de stormschade aan de pastorie van de Hervormde gemeente te Kattendijke.

1911.

1 omslag.

NB. Ds. I. de Voogd was penningmeester van de daartoe ingestelde classicale commissie.

De Hervormde Kerk van 's HeerArendskerke, 1968

32

Bijlage 1 Index op plaats- en persoonsnamen AfB.

A.lgemeenArmbestuur, 272 Baar,C.de, 299 Baar, M. de, 251 Baarsdorp., 101,266,271,272,295,447 --, Adolfshoek, 268 --, Hubregtse Gemerken, 273 --, Jan Lourenshoek, 288 --, Noorder Bijlhoek, 285 --,Ongereedhoek, 267 --, Verbartelhoek, 267,270,285 --, Zuider Bijlhoek, 285 Ballot, ds C.H.D.,81 Bliek, N., 263 BommeljĂŠ, J., 262 Burgerlijk Armbestuur, 253,269,274 CID.

Classis Zuid-Beveland, 68 Dalen, J. van, 262 Driewegen, 252,255 EIG.

Erven Blum- de Niet, 117 Erven C. Nijsse, 280 Erven Smits, 250 Goes, 264 Groene, C -., 299

H. 's Heer Abtskerke, 111,253,271,272,289,299,300 --, Danielshoek, 286 --, Papenhoek, 273 --, Puttemeet, 286 --, Verlijdenhoek, 286 --, Zuid Danielspolder; 249 --, Zuider Bijlhoek, 273 's Heer Arendskerke, 2,101-103,110,112,113,254,255,257-263,265,277-280,289,290,296-298,448 --, Ankeverepolder, 248,264,274 --,Bewestende Raaije, 294 --, 's Heer Arendskerkepolder, 248 --, Krobshoek, 106 --, Noordzak, 251 --, Oud 's Heer Arendskerkepolder, 248 --,Pastorijhoek, 292

33

--, --, --, --,

Sluishoek, 287 St.Pieterpolder, 292 Stelhoek,269 Zandweg, 113 's Heer Hendrikskinderen, 267,270 --, den Omloop,276 --, Parallelweg, 276 --, Pieter Huizenhoek, 259,270 Heinkenszand, 291,293 --, Zuidzakpolder, 249 Hekke, 1.. van" 276 Hervormde Kerk, Generale Synode van, 56-64

liJ..

Iwaarden, M. van, 273 Jonge, P.de, 261 KIL.

Karelse, I., 113,115 Kattendijke,449 Kole, 1., 448 Kole, C.,448 Leeuw, J .G. de, 266 Liere, W.. van, 111 Lindenbergh, D.W., 258 MIN.

Maale, J. van der, 277 Meu.lbroek, F., 112 Meulen, J.C. van der, 249 Middelburg, f17 Minnaard, H., 103 Nisse, SehachtstrekeÂŤ, 250 P/R.

Paardekoper, 257 Philipse, Ph., 256 Priester, A.de, 279 Rijk, P., 252 Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 247 S/T.

Sinoutskerke, 101 Sinoutskerke, Poelhoek, 111 Sloedam, 264 Smit, J., 301 Sprenger, I.W., 300 Staatsspoorwegen, 248

34

Talma, ds. J.A.., 71

Tolhoek, M., 302

V. Vereniging Kinderzorg, 117 Vermet, D. ,299 'Vermet, J., 268 Vermue,C -, 299 Voogd, ds. J. de, 449 W/Z.

Westveer, A., 259 Zaamslag, 71 Zak van Zuid-Beveland, 255

35

Bijlage 2 Lijst van predikanten die de gemeente gediend hebben, 1583-1951.

1. François Vertrecht 2. Jeremias van Laren 3. Jacobus Schoutens 4. Christophorus Maeten 5. Johannes Bollaert 6. Balduïnus Driewegen 7. Johan Hendrik van Bentheim 8. Johannes Wilhelmus Ruysch 9. Abraham van Velsen 10. Johannes Adrianus du Bois 11. Christophorus H.D. Ballot 12. Adrianus Ham 13. Jan Willem van Loo 14. Cornelis Jacob Pols 15. JanBerkers 16. Antonie Niermeijer 17. Cornelis Giltay 18. Wolter Arinus Keers 19. Johannes de Voogd 20. Cornelis van der Waa 21. Jan Adam Talma

1583 1615 1619 1656 1666 1678 1695 1729 1730 1758 1771 1775 1785 1788 1801 1840 1853 1896 1907 1933 1949 -

1614, alhier overleden 1619, vertr. naar Koudekerke 1655, alhier overleden 1666, vertrokken naar Bergen op Zoom 1678, vertrokken naar Oost-Souburg 1693, alhier overleden 1728, alhier overleden 1730, vertrokken naar Alblasserdam 1756, alhier overleden 1770, vertrokken naar Ouddorp 1774, vertrokken naar Sluis 1783, alhier overleden 1787, alhier overleden 1800, vertrokken naar Wemeldinge 1839, alhier overleden 1852, vertrokken naar Wemeldinge 1895, emeritus 1907, emeritus 1932, emeritus 1948, emeritus 1954, vertrokken naar Hoogvliet

Bijlage 3 Bibliotheek 1. P.Heringa, Opera Omniaofalle de theologische werken van deneerweerdigen,hooggeleerden, welsprekende heer d. Edward Reynolds,bisschop van Norwichenhofprediker vansijn Majesteyt van Groot-Brittanje, Amsterdam, 1667 2. Acta Synodaliaofgearresteerde kerken-ordeningen van Zeelandt, van de jaren 1591,1620 en 1638, uitgegeven ingevolge de resolutie van de Edele Mogende Heeren Gecommitteerde Raaden van Zeeland van den 13. Februari 1755, Middelburg, 1755.

3.. J .ab Utrecht Dresselhuis, Depligten van evangeliedienaren en gemeenteleden in dezen tijd (ter bevestiging eens jongen leeraars),z.p., 1840 4. I. ab Utrecht Dresselhuis, Tweetal leerredenen ter inwijding vaneene nieuwe gemeente en kerk te Wilhelminadorpen ter bevestiging vaneenen jongen leeraar,Goes, 1841.

5. J. van der Baan, Kerkelijke geschiedenis van de hervormde gemeenten in de Classis Goes, in den vorm van geschiedkundige naamlijsten der predikanten bij die gemeenten, Goes, 1867.

6. J. Verheul, De kerk te 's Heer Arendskerke, in: Bouwkundig Weekblad, december 1906.

37

INVENTARIS van het

ARCHIEF

van de

HERVORMDE GEMEENTE van

WILHELMINADORP 1841-1991

Goes, augustus 1992

A.J. Barth

39

Inhoudsopgave

Inleiding

blz. 4.1

Inventaris Archief van de kerkeraad Stukken van algemene aard 1. Notulen 2. Correspondentie

blz. 4.2 blz. 4.2

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 1. Ambtsdragers 2. Lidmaten 3. Aangelegenheden betreffende de diakonie

blz. 4.2 blz. 4.3 blz. 4.3

Archief van de kerkvoogdij Stukken van algemene aard 1. Notulen 2. Correspondentie

blz. 4.3 blz. 4.4.

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 1. Reglementering 2. Ambtsdragers en personeel 3. Aangelegenheden betreffende de financiĂŤn a.begrotingen van inkomsten en uitgaven b . boekhouding c, rekeningen van inkomsten en uitgaven 4.. Kerkelijke eigendommen a.kerkgebouwen pastorie b. zitplaatsenadministratie

blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz. blz.

Bijlagen: L Naamlijst van predikanten, die de gemeente gediend hebben 2. Catalogus van de bibliotheek

blz. 4.7 blz. 4.7

4.4.

4.4.

4.4.

44 4.5 45 45 45 4.6

41

INLEIDING In 1809 liet een consortium van Rotterdamse kooplieden de schorren gelegen tussen het eiland WolphaartsdijkenKattendijke, ten noorden van Goes, indijken met inbegrip van de OostBevelandpolder. Koning Lodewijk-Napoleon verleende daarbijnnanciele steun. De totstandkoming van de nieuwe polder, die Lodewijkspolder werd genoemd, verliep niet geheel naar wens. In datzelfde jaar vielen de Engelsen Zuid-Beveland binnen. Het inpolderingswerk liep door de oorlogshandelingen vertraging op. Niettemin slaagde men erin de polder in dat jaar gereed te hebben. Goes., dat haar directe monding op de Oostersehelde verloor, werd door middel vaneen kanaal met deze zeearm verbonden. De sluis ervan was echter niet bruikbaar.

In 1815 verleendekoningWillem I geldelijke steun, wat leidde tot wijziging. van de naam Lodewijkspolder in Wilhelminapolder, naar de vrouw van Willem I. Langs het kanaal was enige bebouwing ontstaan, dat uiteindelijk uitgroeide tot Willielminadorp. Basis daarvan was de woning van de rentmeester van de polder . Het dorp dat tot de gemeente Kattendijkegingbehoren, werd het bestuurscentrum van die gemeente. Het gemeentehuis werd er gebouwd, er kwam een molen en een tweetal meestoven.

Het inwondertalovervleugelde dat van Kattendijke en zo rees het verlangen Om te komen tot een zelfstandige kerkelijke gemeente. De afstand tot Kattendijke, waar de inwoners van Wilhelminadorp hun kerkelijke plichten vervulden, vond men te groot. In 1837 verzochten de inwoners toestemming tot de instituering van een gemeente, maar die werd in 1839 eerst geweigerd. De inwoners lieten heter echter niet bij zitten en dienden een nieuw verzoek in, waarop in december 1839 wel goedgunstig werd beslist.

In 1840 werd de bouw van de pastorie en de kerk aanbesteed, naar eenontwerp van I.Warnsinck, een vriend van Van der Bosch, de feitelijke bestuurder van deWilhelminapolder. Op 18 januari 1841 was de daadwerkelijke instituering van de kerkelijke gemeente een feit. l.G.I . van den Bosch, C. van derWerffen D. Arnoijs werden tot ouderling benoemd en I. Rottier, I. Korstanje en C. van Noort tot diaken. De inwijding van de kerk vond plaats op 7 maart 1841. In november van dat jaar werd A.I.I. Warnsinck bevestigd tot predikant Van de gemeente. Van de predikanten, die Wilhelminadorp hebben gediend, mag de persoon van .LH.Gunningnog worden genoemd, die van 1881 tot 1884 de herderlijke zorg op zich nam. Hij was ondermeer de biograaf van de bekende ds H.I. Buddingen jarenlang redacteur van het tijdschrift Pniel.

De organisatie van de kerkelijke gemeente wijkt niet af van de voor de Hervormde gemeenten gebruikelijke. De kerkeraad,bestaande uit predikant, ouderlingen en diakenen, is belast met de herderlijke zorg en de regeling van .dekerkdiensten. Het college van kerkvoogden regelt de stoffelijke zaken, zoals het onderhoud van het kerkgebouw, de zorg voor definanciĂŞn en de benoeming en bezoldiging van kerkelijk personeel.

In 1920 ging het kerkbestuur een overeenkomst aan met de Hervormde gemeente van Goes, van waaruit de herderlijke zorg te Wilhelminadorp zou geschieden. Deze overeenkomst zegde men in 1946 weer open men beriep zelfstandig een nieuwe predikant. In de jaren zeventig ging men een samenwerkingsovereenkomst aan met de Hervormde gemeente te Kats, Volgens een bepaalde verdeelsleutel verrichtte de predikant de herderlijke zorg in beide plaatsen. Ook aan deze samenwerking kwam echter een einde. Thans in 1995 wordt de gemeente bediend door de predikante mevrouw Van der Vlugt, die een parttime dienstverband heeft.

Het archief van de gemeente neemt nog geen strekkende meter in beslag. Voor zover kon worden nagegaan zijn de notulenboeken van de kerkeraaden het college van kerkvoogden geheel compleet aanwezig. Dat kan niet gezegd worden van de kerkelijke correspondentie, waarin veel hiaten aanwezig zijn. Enkele delen bevinden zich in slechte staat en zijn nauwelijks meer leesbaar. Voor de indeling van de inventaris werd gebruik gemaakt van de Richtlijnen van de Hrevormde Kerk.

Vernietiging werd niet toegepast, gelet op de geringe .hoeveelheid bewaard gebleven archivalia. De kerkvoogdij besloot inaugtus 1991 de archivalia aan het gemeentearchief in bewaring te geven.

A.I. Barth.

42

INVENTARIS Archief van dekerkeraad

Stukken van .algemeneaard 1. Notulen

1-4

Notulen van de vergaderingen van dekerkeraad.

1841-1979.

4 delen.

1. 1841-1924 NB. Achterin: inventaris van het archief, z.j.

2. 1841-1851,1924,1925 3. 1925-1957 NB. Bevatook notulen van vergaderingen met het kiescollege.

Voorin: roosters van aftreden van leden van kerkeraad en kiescollege.

4. 1957-1979

2. Correspondentie

5.

Ingekomen stukken en afschriften en doorslagen van uitgegane stukken.

1920-1966, met hiaten.

1 omslag.

6.

Register van ingekomen en uitgegane stukken.

1837-1930.

1 deel.

Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 1. .Ambtsdragers

7.

Plaatselijk reglement op de benoeming van ouderlingen en diakenen.

1931.

1 katerntje.

8.

Stukken betreffende de benoeming van D. Keuning tothulpprediker.

1949.

1 omslag.

9.

Stukken betreffende het beroepen van Ph. Comelder tot predikant.

1953.

1 omslag.

43

2. Lidmaten 10-12.

Staten van lidmaten, met vermelding van het inkomen met attestatie, het doen van belijdenis, het vertrekken met attestatie en het overlijden.

1840-1991.

3 delen.

10. 1840-1891 11. 1843-1895 12. 1892-1991

13,14.

"Doopboeken." Staten van gedoopte kinderen.

1840-1991.

2 delen.

15.

Staten van ingezegende huwelijken.

1842-1991.

1 deel.

16.

Lijsten van stemgerechtigde lidmaten.

1942-1946.

5 stukken.

17.

Alfabetisch ingericht register van de namen der lidmaten en doopleden. ca. 1950-1984.

1 deel.

3. Aangelegenheden betreffende de diakonie 18,19.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven van de diakonie.

1841-1940.

2 delen.

18. 1841-1892 19. 1893-1940

20.

Staten van de fondsen en eigendommen van de diakonie.

1853-1933.

1 deel.

Archief van de kerkvoogdij

Stukken van.algemene aard 1. Notulen 21-23.

Notulen van de vergaderingen van kerkvoogden en van kerkvoogden met notabelen.

1840-1984.

21. 1840-1896 22. 1896-1930 23. 1930-1984

44

2. Correspondentie

24.

Ingekomen stukken en .afschriftenendoorslagenvan uitgegane stukken.

19.10,1912-1914,1921,1930-1949.

1 omslag.

Stukken betreffende .bijzondere()nderwerpen 1. Reglementering

25.

Plaatselijk reglementen op het beheer van de kerkelijke goederen, met stukken betreffende vaststellingen wijziging..

1871,.1922,1929,1930,1946.,1953..

1 omslag.

26.

Stukken betreffende het aangaan, wijzigen en opzeggen van de overeenkomst tot combinatie met de Hervormde Gemeente van Goes.

1920,1921,1926,1930,1931,1935,1943,1944,1946.

1 omslag.

2. Ambtsdragers en personeel

27.

Liggers van de predikantstraktementen.

1892,1895,1919,1946.

4 stukken.

28.

Stukken betreffende de henoeming van I. Rijn tot organist.

1941.

7 stukken.

3.• Aangelegenheden betreffende de financiÍn

3..1. begrotingen van inkomsten en uitgaven 29-40.

Begrotingen van inkomsten en uitgaven.

1852-1977, met hiaten.

12 omslagen.

29. 1852,1853,1856,1858-1864,1866,1867,1869 30. 1870-1874,1876-1879 31. 1880-1889 32. 1890-1899 33. 1900-1904,1906-1909 34. 1910-1920 35. 1921,1922,1929-1931,1935-1939 36. 1940-1942,1946-1949 37. 1950-1957,1959 38. 1960-1965 39. 1966-1970 40. 1971-1977

45

3.2. boekhouding 41.

Staten van opbrengsten van gehouden collecten.

1888-1963 1 deel.

42.

Staten van lidmaten, die de verschuldigdehoofdeHjkeomslag hebben betaald.

1941,1942,1946-1950.

1 omslag.

43.

Kasboek van inkomsten en uitgaven.

1958-1961.

1 deel.

3.3. rekening van inkomsten en uitgaven 44-57.

Rekeningen van inkomsten en uitgaven.

1841-1977, met hiaten.

14 omslagen.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

1841-1849 1850-1859 1860-1869 1870-1879 1880-1889 1890-1899 1900-1904,1906-1909 1910-1919 1920-1922,1929,1931-1934,1936-1939 1940,1944-1949 1950-1959 1960-1965 1966-1970 1972-1977

Rekeningen van inkomsten en uitgaven van de combinatie met de Hervormde Gemeente te Kats, 1972,1977.

3 stukken.

4. Kerkelijke eigendommen

4.1. Kerkgebouwen pastorie 59.

Stukken betreffende de bouw van de kerk en de pastorie.

1841,1842.

1 omslag.

60.

Stukken betreffende het treffen van voorzieningen en het verrichten van onderhoudswerken aan kerk en pastorie.

1895-1948, met hiaten.

1 omslag.

46

61.

Stukken betreffende de aanschaf en het onderhoud van het kerkorgel.

1916,1919,1942.

9 istukken.

62.

Stukken betreffende de verzekering van kerk en pastorie tegen schade veroorzaakt door storm en brand.

1934,1935,1939,1940.,1942.

1 omslag.

63.

Stukken betreffende de verbouw van de pastorie.

1940.

1 omslag.

4.2. zitplaatsenadministratie

64.

Register van zitplaatsen,m.et vermelding van de namen van de Iidmaten die een zitplaats huren en de ontvangen huurbedragen.

1841-1930.

1 deel.

65.

Reglement op het verhuren van de zitplaatsen.

1928.

1 stuk.

66.

Staten van personen, die het verschuldigde zitplaatsengeld hebben betaald.

1949, z.j.

1 stuken 1 katern.

67.

Staat van personen, die een zitplaats hebben gehuurd.

1961.

1 deel.

De Brugstraat in Wilhelminadorp,met links de in 1841 gebouwde Hervormde Kerk, ca. 1925.

47

Bijlage 1 Lijstvanpredikantgen die de gemeente hebben gediend 1841-1847 1847-1868 1869-1873 1874-1877 1878-1880 1881-1884 1886-1889 1892-1895 1899-1907 1907-1918 1918-1940 1941-1946 1946-1953 1953-1959 1960-1966 1966-1969 1970-1977 1978-1990 1991-heden

A.I.I. Warnsinck I.W. Lem 1. Clinge Deorenbos K. W.. Vethake E. vanGheel Gildemeester J.H. Gunning l.C. van den Hoeven L. Ingelse C. Reijnierse W.Tb. Bessevaln 1. de Vries W.R Dankbaar G. Nutbeij Ph. Comelder H. Lindenboom 1. Visbeek mw. A.M. Attema Ph. Kroes Mw. M.T. van de Vlugt-Plet

Bijlage 2 Catalogus van debibl誰otheek 1. Biblia, dat is degantscheheyligeschrifture vervattende alle decanonijkeboeken des ouden en nieuwen testaments naar de vertaling op last van de Staten Generaal der VereenigdeNederlanden inde jaren 1618 en 1619, Haarlem, 1835, gepagineerd in folio per bijbelboek, in slechte staat. Op het omslag: Aan de kerk van Wilhelminadorp, 1841.

2. J.ab Utrecht Dresselhuis, Tweetal leerredenen ter inwijding van eene nieuwe gemeente en kerk teWilhelminadorp en ter bevestiging vaneenen jongen leeraar, Goes, 1841.

3. Bouwkundige bijdragen uitgegeven door de maatschappij ter bevordering van de bouwkunst, Amsterdam, 1845. Hierin een artikel van Is. Warnsinck over de bouw van de kerk te Wilhelminadorp.

4. Kort Begrip der christelijke religie met de voornaamstebewijzen der Heilige Schrift en een aanhangsel over de wet des Heeren, Nijkerk, 1906.

5. 1. Knottenbelt, Kerkelijk Wetboek. De reglementen en verordeningen der Nederlandsche Hervormde Kerk, met aantekeningen, Groningen, 1914.

6. Bijbelsch vraagboekje voor eerstbeginnenden, Leiden, 1915.

7. Algemeen Reglement op het beheer der kerkelijke goederen en fondsen der Hervormde Gemeenten in Nederland en het toezichtdaarop,s.L, 1922.

8. Handleiding voor debeheerscolleges der Ned. Hervormde Kerk, Haarlem, 1935.

48

9. De Nederlandsche Hervormde Kerken hare goederen, Den Haag, 1939 10. Gedenkboek der Vereniging van Kerkvoogdijen inde Ned. Hervormde Kerk, Drachten, 1950.

11. J.I. Doedes, Verkorte handleiding bij het onderwijs in de Bijbelsche Geschiedenis, Utrecht, z.j.

12-14. Op Nieuw Spoor, handleiding bij het Oude en Nieuwe Testament, 3 delen, Den Haag, 1956,1961.

15.. J.H.L.Roozemeijer, Eenvoudig onderwijs inden christelijkengodsdienst, Utrecht,z.j.

16. R. Bijlsma, Grondlijnen voor de catechisatie, Baarn, z.j.

17.R.Bijlsma,Bijbels bestek, Baarn, z.j.

19. R. Bijlsma, Eenvoudig Bijbels bestek, Baarn, z.j.

Colofon: GoeseiIlventarissen,nr. 18 Inventarissen van de HervonndeGemeente te 's Heer Arendskerke, 1583-1951 en van de Hervormde Gemeente te Wilhelmiandorp, 1841-1991 door A.I.Ba.rthen I.A. Oostdijk.

Druk: RVH-druk, Wijngaarostraat 5, 4461 DAGoes.Oplaag 100 ex.

[Cl Gemeentearchief van Goes Wijngaarostraat3 4461 DAGoes, tel. 01100-49600 Al1erechten voorbehouden.