VNG Magazine nr. 07 - 2025

Prikkels die de transitie versnellen

Nederland streeft naar een volledig circulaire bouweconomie in 2050, wat een nieuwe aanpak vereist voor ontwikkelen, bouwen en nancieren. Jip van Grinsven (consultant bij Alba Concepts) en Sladjana Mijatovic (duurzaamheidsmanager bij BPD) delen hun visie op de versnelling van biobased bouwen.

De circulaire transitie heeft tijd nodig, maar begint nu momentum te krijgen. Van Grinsven merkt op dat Nederland voorop loopt, maar dat de vooruitgang door poldermentaliteit wordt vertraagd: “Als het over nieuwe regels, eisen of normen gaat, behartigen partijen vooral hun eigen belangen. De uitkomsten liggen altijd ergens in het midden.”

Mijatovic vergelijkt de huidige materialentransitie met de energietransitie van 10-15 jaar geleden: “Ik denk dat de versnelling nu gaat beginnen. Al onze partners zijn ermee bezig. ”BPD de nieert een circulair gebouw als één waarbij “bij ontwerp, bouw en beheer het hoogwaardig gebruik van herbruikbare materialen centraal staat”.

De uitdaging ligt in het combineren van duurzaamheid, betaalbaarheid en het woningtekort. De oplossing volgens Mijatovic: “Door biobased te combineren met conceptmatig ofwel industrieel bouwen, kunnen we duurzaam bouwen betaalbaar maken.”

Voor sectorbreed draagvlak zijn nanciële prikkels essentieel: “Om de hele sector mee te krijgen, is er een nanciële prikkel nodig,” stelt Van Grinsven. Alba Concepts richt zich op het integreren van circulariteit in nanciële waarderingen. Mijatovic pleit voor stimuleringsregelingen vergelijkbaar met die voor de energietransitie: “Waarom niet voor een biobased woning? Het wordt tijd dat er prikkels komen om ook de circulaire transitie te versnellen.”

Het project KOMST op Zeeburgereiland in Amsterdam illustreert het praktisch gebruik van tweedehandsmaterialen, waarbij bewoners onder architectenbegeleiding konden kiezen uit hergebruikte materialen met reguliere garanties.

Standaardisatie is cruciaal, maar moet exibel blijven. Het raamwerk “Het Nieuwe Normaal” biedt houvast, maar Mijatovic waarschuwt: “Een raamwerk is een middel, geen doel.” De uniformiteit is echter belangrijk voor opschaling: “Als elke gemeente andere eisen stelt, is dat een belemmering.”

Uiteindelijk is wetgeving nodig: “Normen voor circulariteit moeten landelijk vanuit wetgeving en regulering worden aangegeven.” Koplopers van nu worden later de norm, waarschuwt Van Grinsven: “Als je nu niet onderzoekt wat je kansen zijn op het gebied van de materialentransitie, dan wordt dat in de toekomst een bedrijfsrisico.”

Het project Switi in Amsterdam Zuidoost demonstreert het potentieel: “Een prachtig gebouw van acht verdiepingen, grotendeels uitgevoerd in hout en bamboe, met betaalbare appartementen. ”Van Grinsven concludeert: “Het is belangrijk om te laten zien dat het kan, circulair en biobased bouwen, ook al is het niet meteen perfect.”

‘ DOOR BIOBASED TE COMBINEREN MET

CONCEPTMATIG OFWEL INDUSTRIEEL BOUWEN, KUNNEN WE DUURZAAM BOUWEN BETAALBAAR MAKEN.’

IN DIT NUMMER

Coverfoto: Shutterstock | Nummer 08 verschijnt op 16 mei 2025

Voorjaarsnota

Miljarden erbij voor gemeenten: de VNG is ‘voorzichtig optimistisch’ over de begrotingsplannen van de coalitie.

NUMMER 7 • 25 APRIL 2025 • JAARGANG 79 14 22 8 18 28 38

THEMA BuurtSaam

Het project BuurtSaam in Dronten moet leiden tot een gezonde buurt waar mensen naar elkaar omzien.

Deel de Duif

Bevlogen Joodse en islamitische jongeren gaan op een dialoogbijeenkomst van de VNG op zoek naar overeenkomsten.

THEMA Maarten Koreman

Een plattelandstoets helpt bij het ontwikkelen van beleid voor de verschillende regio’s.

THEMA Waterkwaliteit

Zonder maatregelen dreigt de slechte waterkwaliteit het land plat te leggen.

Weerbaarheid

Wat als er een grootschalige en langdurige stroomuitval is? De gemeente Utrecht bereidt zich voor en geeft tien overwegingen mee.

VNG: voorzichtig optimisme over gemeentefinanciën

De VNG is ‘voorzichtig optimistisch’ nu het rijk substantieel extra middelen beschikbaar stelt voor gemeenten. Nog niet aan alle zorgen is tegemoetgekomen, maar het kabinet heeft laten zien dat het van goede wil is, zegt de VNG.

Precieze bedragen waren bij het ter perse gaan van dit magazine nog niet bekend. Wel is duidelijk dat gemeenten er miljarden bij krijgen, voornamelijk om de tekorten in de jeugdzorg te dichten, maar ook om het financieel ravijn voor 2026 wat te dempen. ‘Het is belangrijk dat het kabinet heeft laten zien dat het gemeenten serieus neemt en ook echt bereid is geweest om daar geld voor uit te trekken,’ zei VNG-voorzitter Sharon Dijksma in een eerste reactie na het nieuwe overleg met het kabinet. ‘Er is naar ons geluisterd’, schrijft VNG-directeur Leonard Geluk in zijn commentaar in VNG Magazine. Ook minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken zegt dat er ‘nu een goede uitkomst op tafel ligt’.

Dat betekent dat een rechtszaak over de tekorten in de jeugdzorg voorlopig van de baan is, al is er nog geen overeenstemming over de vraag hoe de rekening van de tekorten van 2023 en 2024 gedeeld moet worden. Daarover volgt nader overleg. In januari adviseerde de CommissieVan Ark nog dat rijk en gemeenten het tekort, zo’n 1,5 miljard euro, fiftyfifty moesten verdelen.

In een brief aan premier Dick Schoof had VNG-voorzitter Dijksma eerder vorige week nog opnieuw haar zorgen geuit over de voortgang rond het overleg over de gemeentefinanciën. Ondanks alle gesprekken, schreef Dijksma, stonden gemeenten ‘nog steeds met lege handen’. (RvdD) ←

Pagina 7: Commentaar Leonard Geluk

Pagina 14: Artikel Voorjaarsnota

Werkgroep: 10 procent minder explosies

Het hoge percentage externen strookt niet met ons doel om een goede relatie met inwoners te hebben en het vertrouwen van bewoners in de overheid te herstellen.

Wethouder Hilbert Bredemeijer (CDA, Den Haag) wil het aantal ingehuurde krachten van buiten het stadhuis flink terugschroeven, Omroep West 16 april

Het aantal aanslagen met explosieven moet dit jaar met tien procent dalen ten opzichte van vorig jaar. Dat wil de werkgroep Offensief tegen Explosies, waarbij ook de VNG is aangehaakt.

De werkgroep staat onder voorzitterschap van burgemeester Carola Schouten van Rotterdam. Het aantal aanslagen met Cobra’s en andere explosieven is de afgelopen jaren fors gestegen. Vorig jaar waren er zo’n 1.500, meer dan drie per dag. Meestal is er alleen materiële schade, incidenteel raken er mensen gewond. In februari noemde voorzitter Hein van der Loo van het Veiligheidsberaad in VNG Magazine de explosies nog ‘onbegrijpelijk’. (RvdD) ←

Maskerverbod bij demonstratie

Als er straks een verbod komt op het dragen van gezichtsbedekkende kleding bij demonstratie, mogen burgemeesters daar in specifieke gevallen een uitzondering op maken. Dat schrijven de ministers Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken en David van Weel van Justitie.

Het kabinet wil een landelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties. Maskers, sjaals en andere bedekking zouden het moeilijk maken om bij ongeregeldheden mensen op te sporen. Maar in sommige gevallen zouden burgemeesters een ontheffing kunnen verlenen, aldus de ministers. Het gaat dan bijvoorbeeld om demonstranten die hun gezicht bedekken als uiting van een geloofsovertuiging, of uit angst voor repercussies door een dictatoriaal regime. Het maskerverbod zou moeten worden opgenomen in de Wet openbare manifestaties. Het WODC doet momenteel nog onderzoek naar het demonstratierecht. De conclusies van dat onderzoek worden komende zomer verwacht. Daarna zet het kabinet de wetswijziging in gang. (RvdD) ←

‘Spreidingswet pas weg in 2026’

De spreidingswet wordt begin 2026 ingetrokken als het aan het kabinet ligt. Dat blijkt uit de contourennota die ter internetconsultatie voorligt. De VNG hekelt de korte reactietijd.

Het kabinet komt met dit voorstel omdat dan de eerste cyclus van de spreidingswet is afgelopen. In die cyclus kunnen gemeenten plekken aanbieden. Dat levert inzicht op in het aantal nieuw benodigde plekken en dat schept, aldus het kabinet, duidelijkheid voor gemeenten.

De contourennota werkt uit hoe de opvang van asielzoekers vorm te geven zonder een wettelijke taak voor gemeenten. De internetconsultatie sluit op 12 mei. Met deze korte reactietermijn, die bovendien samenvalt met een vakantieperiode, beperkt het ministerie de mogelijkheid voor gemeenten om zorgvuldig te reageren, stelt de VNG. Die vraagt het ministerie van Asiel en Migratie dan ook de termijn met minimaal twee weken te verlengen. (MM) ←

Gemeenten moeten verplicht binnen hun regio gaan samenwerken bij de inkoop van specialistische jeugdzorg. Deze zorg voor complexe problemen wordt daardoor beter beschikbaar.

Dat staat in een wetsvoorstel van staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) dat door de Tweede Kamer is aangenomen. Het voorstel is onderdeel van de Hervormingsagenda Jeugd, waarin nog meer maatregelen zijn afgesproken.

Op dit moment moeten kwetsbare kinderen en ouders nog te vaak te lang wachten op jeugdzorg.

Dat is niet de bedoeling, stelt Karremans: ‘Het kan niet zo zijn dat kinderen en gezinnen in de meest kwetsbare situaties niet altijd op tijd de goede zorg krijgen. (LM) ←

LOPENDE ZAKEN

TERUGBLIK COLLEGE

VOOR ARBEIDSZAKEN

19 MAART 2025

Het College voor Arbeidszaken (CvA) vergaderde op woensdag 19 maart. Op de agenda stonden onder andere de onderhandelingen over de Cao Gemeenten/SGO, de pensioentransitie en de Cao Aan de Slag.

CAO GEMEENTEN/SGO 2025-2026

Het CvA is bijgepraat over de voortgang van de cao­onderhandelingen. De vakbonden hadden digitale ledenbijeenkomsten georganiseerd om het werkgeversbod van 14 februari te bespreken. De voorzitter van het CvA is aanwezig bij de manifestatie van de bonden. Gemeenten hebben het financieel moeilijk en de arbeidsmarkt is krap. Het doel is een cao die zowel werknemers als werkgevers zekerheid geeft in deze onzekere tijden, terwijl we ook rekening houden met de financiële situatie van de sector.

TERUGBLIK COMMISSIE

RAADSLEDEN & GRIFFIERS

20 MAART 2025

De VNG­commissie Raadsleden & Griffiers was op 20 maart digitaal bijeen. De gemeenteraadsverkiezingen van 2026, Coalitie voor Lokale Journalistiek en transitie van de commissie R&G werden besproken.

GEMEENTERAADSVERKIEZINGEN 2026

De gemeenteraadsverkiezingen vinden volgend jaar plaats op 18 maart. De commissie besprak de gewenste inzet voor deze verkiezingen. De samenstelling van gemeenteraden moet divers en inclusief zijn. Het is belangrijk om het raadslidmaatschap aantrekkelijk te laten zijn voor toekomstige raadsleden en potentieel verkiesbare raadsleden, maar ook aandacht te geven aan de noodzaak om agressie en intimidatie richting raadsleden te voorkomen.

Meer over de commissies en het vergaderschema: vng.nl/vereniging

TEKST: VNG

PENSIOEN

De Raad van State heeft onlangs negatief geadviseerd over het amendement van NSC en BBB bij het wetsvoorstel om de transitieperiode te verlengen. Dit amendement verandert het uitgangspunt van ‘invaren, tenzij’ naar ‘niet invaren, tenzij’, wat het pensioenperspectief voor sommige groepen verslechtert. Drie pensioenfondsen zijn al overgestapt naar het nieuwe stelsel, waaronder het PWRI (voor de Cao SW en Cao Aan de Slag). Het ABP loopt op koers en het transitieplan wordt uitvoerbaar geacht. Er wordt nu gewerkt aan het nieuwe pensioenreglement.

Het bevorderen van het opkomstpercentage is voor de commissie ook een belangrijk punt. Door hulp te bieden tijdens het stemmen aan mensen met een handicap, kunnen meer mensen gaan stemmen. Nauwe samenwerking met de beroeps­ en belangenverenigingen is belangrijk in de voorlichting en communicatie over de verkiezingen. Er zal ook een koppeling worden gemaakt met het VNG­communicatieplan in aanloop naar de komende gemeenteraadsverkiezingen. Er volgt nog een uitwerking van deze discussie evenals een langetermijnplanning voor de afzonderlijke onderwerpen.

CAO AAN DE SLAG

In de financiering van de Cao Aan de Slag zit geen beweging. Het kabinet, en dus ook staatssecretaris Nobel (Participatie en Integratie), stelt besluiten uit. Het CvA ondersteunt de onderhandelingsdelegatie die, ondanks de teleurstellende uitkomsten van het overhedenoverleg, werkt aan een nieuw bod. Het CvA geeft aan dat fiscale veranderingen niet worden opgelost via een cao. Zolang het kabinet geen financiële toezeggingen doet, moet het college samen met de leden keuzes maken over de toekomst van de Cao Aan de Slag.

COALITIE VOOR LOKALE

JOURNALISTIEK

Een eerste opzet voor de gewenste Coalitie voor Lokale Journalistiek is besproken. Het doel is dat media financieel gezonder worden dan nu het geval is en zo te garanderen dat de nieuwsvoorziening in gebieden behouden blijft. In juni wordt hier in een aparte bijeenkomst verder over gesproken.

TRANSITIE VAN DE COMMISSIE

RAADSLEDEN & GRIFFIERS

Er werd gediscussieerd over de transitie van de commissie Raadsleden & Griffiers binnen de VNG: op welke manier kunnen raadsleden en gemeenteraden goed en beter tot hun recht komen binnen de vereniging? Wat moet en kan hiervoor anders georganiseerd worden? Dit onderwerp komt de komende tijd terug op de agenda omdat volgens planning een voorstel hierover in de najaars­ALV van de VNG moet worden ingediend.

Leonard Geluk Algemeen directeur VNG leonard.geluk@vng.nl, linkedin.com/in/leonardgeluk

COMMENTAAR

VOORZICHTIG OPTIMISTISCH

Het Overhedenoverleg is als een doolhof met spiegels, je weet niet waar je blijft. In deze weken moet ik telkens denken aan de collegezaal op de Erasmus Universiteit, waar ik als student les kreeg over de rule of law, het leerstuk dat de overheid zich zelf ook aan de wet moet houden. Dit zit in de knel. In de wereld en bij ons. Ik had het destijds niet voor mogelijk gehouden.

Maandenlang wachtten we met de gemeenten op de uitwerking van de afspraak met het kabinet dat het rapport-Van Ark richtsnoer is voor vergoeding van het tekort op de jeugdzorg in 2023 en 2024, en aanpassing van het financieel kader vanaf 2025. Het Overhedenoverleg brak aan, er was niets geregeld. Terwijl in de wet klip-en-klaar staat dat het rijk aan gemeenten de kosten voor het uitvoeren van wettelijke taken moet vergoeden.

In Den Haag praten we met welwillende secretarissen-generaal en ministers. In een andere zaal vergaderen de fractievoorzitters van de coalitiepartijen, elk met eisen en wensen. Het speelveld is voor ons niet te overzien. Hoe brengen we het verhaal zo dat de hoop overeind blijft? De gemeenten in onze achterban verlangen terecht dat we een grens stellen; als het kabinet niet levert, gaan we naar de rechter om het rijk in gebreke te stellen. Weliswaar is het geen gezicht dat de ene overheid de andere

voor de rechter sleept, maar we moeten onze tanden laten zien. Het kabinet moet zich aan de wet houden. Anders heeft elk volgend kabinet een vrijbrief om een greep uit de gemeentekas te doen.

VOOR ZOWEL DE JEUGDZORG ALS HET GEMEENTE­

FONDS ZIJN FLINKE STAPPEN GEZET

Op de woensdag van de deadline van dit magazine ligt er eindelijk een akkoord over de Voorjaarsnota. Die middags is er Overhedenoverleg. We vernemen dat in de Voorjaarsnota substantieel extra middelen voor gemeenten zijn opgenomen, ‘ondanks het feit dat middelen zeer schaars zijn’. Voor zowel de jeugdzorg als het gemeentefonds zijn flinke stappen gezet. Op een aantal punten lukt het niet om overeenstemming te bereiken, zoals de compensatie voor eerdere tekorten op jeugd, en over het voorkomen van onevenredige kosten in de toekomst. Gesprekken daarover gaan verder, bij de besluitvorming in augustus geeft het kabinet uiterlijk duidelijkheid hierover.

De onderhandelingen zijn een leven van uur tot uur. Bij de uitgang oriënteer ik me na weken op waar we staan. Is de hoop nog overeind? De rechtsstaat ongekreukt? Na ampel beraad kiest het VNG-bestuur de woorden ‘voorzichtig optimistisch’. Het is fijn dat het kabinet en de Kamerfracties onze financiële zorgen erkennen. Er is naar ons geluisterd. ←

THEMA KLEINE KERNEN

‘Het wringt overal anders’

EEN STERK NEDERLAND VRAAGT OM BREDE WELVAART IN ALLE REGIO’S. DAARBIJ IS HET VAN BELANG OM NIET ALLE GEWESTEN OVER ÉÉN KAM TE SCHEREN. GENERIEK

BELEID PAKT NIET OVERAL GOED UIT, WAARSCHUWT MAARTEN KOREMAN. HIJ PLEIT VOOR EEN PLATTELANDSTOETSING.

‘Geef actieve inwoners een plek aan tafel’

‘Weerbaarheid wordt ook gestut door enige

’

sociale samenhang

Het gezamenlijke rapport Elke regio telt! van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) en de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) uit 2023 deed het nodige stof opwaaien. Conclusie: er bestaan onwenselijke verschillen tussen regio’s. Er zijn regio’s, vaak tegen de landsgrenzen en buiten de economische centrumgebieden, die te maken hebben met een stapeling aan achterstanden en voorzieningen die verschralen. ‘Kijk goed naar wat een regio nodig heeft, maar ook naar wat er al is’, zegt Maarten Koreman. VNG Magazine vroeg Koreman, coördinator beleid voor de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen, naar zijn ervaringen met de hernieuwde belangstelling van de overheid voor de regio’s. Het gesprek vond plaats voor de Week van het Dorpshuis, medio april.

Er zijn per regio andere acties nodig?

‘Het wringt overal anders. Dat hangt samen met het regionale of lokale beleid. In het noorden bijvoorbeeld wordt meer beleid gevoerd ten behoeve van sociale plattelandsontwikkeling. Dorpen zijn daar van oorsprong sterker georganiseerd dan in het zuiden en hebben ook een grotere plek aan tafel. In het zuiden zijn het bedrijfsleven en de overheid zelf meer aan zet. De verschillen tussen de regio’s zitten soms in de politieke cultuur, soms in de economische situatie. Als je kijkt naar het rijksbeleid, dan hebben de regio’s aan de randen van het land te maken met dezelfde problematiek. Dan gaat het om onderinvestering en generiek beleid dat probeert iets op te lossen waarbij de impact lokaal verkeerd uitpakt.’

Hoe komt dat?

Wie is...

Maarten

Koreman is coördinator beleid voor de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen. Hij promoveerde vorig jaar aan de TU Delft op de toekomst van jongvolwassenen op het Nederlandse platteland.

Hoe uit zich de inzet vanuit het rijk, provincie en gemeente in acties in de dorpen en kernen? ‘De uitwerking van Elke regio telt! blijft tot dusverre bij de overheden hangen. Het rapport heeft het over de hele regio die aan de slag gaat. De regio wordt nu nog steeds vertaald vanuit het rijk of vanuit een serie gemeenten. Dat is niet wat de regio is. Als je het probleem aanvliegt met veel onderling overleg, zet daar op zijn minst dan ook maatschappelijke partijen in. Het rijk staat het verst van de regio’s af, gemeenten kennen de praktische betekenis beter. Vraag ik aan mijn achterban echter wat de meest problematische overheid is, dan gaat het ook over gemeenten. Daar hebben zij het meest mee te maken, daar lopen actieve inwoners met maatschappelijke initiatieven tegen regelgeving aan. Ga er als gemeente niet automatisch vanuit dat je goed weet wat er onder de inwoners leeft. Het is essentieel om ze te betrekken, anders heeft een plan geen draagvlak en herkennen veel mensen zich er niet in. De overheid loopt daarbij ook de kans initiatieven vanuit de samenleving te missen die al bestaan. Geef actieve inwoners een plek aan tafel.’

‘De stem vanuit de plattelandsgebieden is heel lang niet goed gehoord. De laatste jaren gaat het iets beter. Wij onderzoeken de mogelijkheid van een plattelandstoetsing. De P10 is daar ook mee bezig. Die toets onderzoekt wat een maatregel, vaak met de beste intenties ingevoerd door rijk, provincie en gemeente, doet met de ontwikkeling van het platteland. De bewustzijnsvraag hoort daarbij een rol te spelen. Het is een politieke keuze om in de kernen niet meer buiten de bebouwde kom bij te bouwen. Het helpt daarbij dan wel om te weten wat de effecten daarvan zijn.

Hoe houd je dan de bevolking op peil? Den Haag heeft zich zowel ambtelijk als politiek lang op het stedelijk gebied gericht. Die vragen zijn onvoldoende gesteld en onbewust ondervonden met name de gemeenten, en daarbinnen de dorpen aan de randen van het land, daar nadeel van. Dat verklaart ook deels de verschillen tussen de regio’s. Hoe zorgen we er nu voor dat die vraag eerder wordt gesteld?’

Wat is er belangrijk voor de kwaliteit van de leefomgeving?

‘Ontwikkelperspectief is belangrijk voor een regio. In de meeste dorpen is een tekort aan woningen voor jonge mensen. Bijbouwen lukt niet, dat is het probleem.

Dat maakt het onmogelijk voor jonge mensen om in de buurt te blijven wonen. Het is niet zo dat inwoners uit noodzaak massaal vertrekken vanwege werk. De vraag is ook of er in elke regio economisch gezien groeiperspectief moet zijn. Sommige regio’s hebben misschien qua leefbaarheid baat bij iets anders. Die plekken vragen bijvoorbeeld om investeringen in gezondheid van de bewoners of sterkere natuurgebieden.

Het is belangrijk dat een regio zich op allerlei manieren ontwikkelt waarbij sociaal en ruimtelijk beleid elkaar ondersteunen. Een dorpshuis kan niet zonder actieve dorpsbewoners, andersom ook niet. Het gaat om de benodigde sociale samenhang die maakt dat zo’n ontmoetingsplek fungeert. Zonder fysieke ontmoetingsplek ontwikkelen sociale initiatieven zich ook moeilijker.’

Brede welvaart wordt gemeengoed. Hoe krijgt dat lokaal handen en voeten?

‘Ik zie dat nog niet gebeuren. Onze provinciale verenigingen van kleine kernen maken veel dorpsvisies en ontwikkelplannen. De inwoners zijn daarbij zelf aan zet om na te denken over de belangrijke thema’s. Denk aan vergrijzing, woningbouw of verkeersveiligheid en groen. In dat soort visies gaat het weinig over brede welvaart. Er zal in ieder geval een vertaalslag gemaakt moeten worden naar de inwoners. Die zijn zelf bezig met zaken die raken aan die brede welvaart, maar gebruiken daar andere begrippen voor. Om een brug te slaan tussen de systeemwereld en leefwereld is het belangrijk de taal van de inwoners te spreken. De aanpassing moet komen vanuit de systeemwereld. ‘Er wordt nu ingezet op langetermijnplannen voor de regio’s om echt samen ergens naartoe te gaan. Dat biedt een mooie kans om met alle betrokken partijen samen de specifieke vraagstukken per regio te adresseren. Dat levert alleen succes op wanneer inwoners een actieve rol krijgen. Gebeurt dat niet, dan lopen we opnieuw het risico dat er iets wordt bedacht dat geen recht doet aan de samenhang binnen een regio naar de toekomst toe. De Sociale Agenda Drenthe is een mooi voorbeeld van overheden, kennisinstellingen en bewoners die goed samenwerken.’

Het is prima als er in het ene dorp minder voorzieningen zijn als die er in het volgende dorp maar wel zijn, wordt dan gezegd. Hoe ziet u dat? ‘Niet iedereen is in staat om in dat volgende dorp te komen. De kracht van sterke voorzieningen zit in de bereikbaarheid daarvan voor een grote groep inwoners. Het is belangrijk dat iedere kern een dorpshuis heeft om ontmoeting te stimuleren. Op het moment dat mensen daarvoor naar een kern verderop moeten, zal een deel niet meer gaan. Dat zien we ook bij kerken die gesloten zijn. Veel dorpshuizen hebben een inloopuurtje voor ouderen. Moeten die dan met Wmo-vervoer naar het volgende dorp? Dan ben je als gemeente even duur uit en had je beter dat dorpshuis open kunnen houden. Die ontmoetingsplekken zijn in ieder dorp nodig wil je niet enorm op de leefbaarheid inleveren. Dat hoeft niet altijd een dorpshuis te zijn, denk bijvoorbeeld aan de combinatie met een sportkantine. Dat zijn de maatschappelijke of multifunctionele accommodaties. ‘Daarnaast is het ook nog eens zo dat we in deze tijd plekken moeten hebben waar inwoners in een crisissituatie samenkomen of onderdak vinden. We leven momenteel in een geheel andere wereld. Mensen moeten met elkaar kunnen stilstaan bij wat er in de wereld gebeurt. Weerbaarheid wordt ook gestut door enige sociale samenhang. Veel plannen voor een zorg- of energiecoöperatie ontstaan ook in de dorpshuizen. Valt zo’n plek weg dan zullen dat soort ideeën er ook minder zijn. Dan moet de overheid het zelf betalen. Dan is ze duurder uit.’ ←

‘Een dorpshuis kan niet zonder actieve dorpsbewoners, andersom ook niet’

Kosten opruimen van plastic nog niet betaald

Gemeenten willen de vergoeding die ze moeten krijgen voor het opruimen van plastic wegwerpartikelen uitbetaald krijgen. De vergoeding voor 2023 en 2024 is nog niet betaald.

Producenten van wegwerpplastic moeten sinds 2023 meebetalen aan het opruimen van de rommel. Maar die rekening hebben ze nog niet betaald. Dat betekent dat gemeenten de kosten hiervan nu zelf hebben moeten dragen. Het gaat volgens de VNG om miljoenen euro’s.

De VNG heeft het kabinet gevraagd om zo snel mogelijk duidelijkheid te scheppen over de vergoedingen. (RvdD) ←

AGENDA

MAGAZINE 2025 6 MEI

Webinar: Onze Prokkelweek in 2025 online, 11.00­12.00 uur | prokkel.nl.

8 MEI

Regiobijeenkomst: transformatie van zorg naar gezondheid Dekker, Zoetermeer, 09.30­16.00 uur | vng.nl

9 MEI

Jan van Zanen-lezing door John Bijl VNG, Den Haag, 14.0017.00 uur | vng.nl

13 MEI

Online inloopspreekuur netcongestie online, 14.00­15.00 uur vng.nl

14 EN 15 MEI

Masterclass: brede inleiding op de energietransitie

Hotel Kaap Doorn | vng.nl

14 MEI

Congres energiesysteem en ruimte Hilversum, 09.30­17.00 uur | nplw.nl

18 MEI

Webinar: Werken met de Alcoholwet online, 10.30­12.00 uur | vng.nl

20 MEI

Derde dinsdagwebinar Gemeentefinanciën online, 16.0017.00 uur | vng.nl

22 MEI

Regiobijeenkomst: transformatie van zorg naar gezondheid City Lounge, Apeldoorn, 09.30­16.00 uur | vng.nl

wordt de minimumleeftijd voor het lidmaatschap van een raadscommissie in Utrechtse Heuvelrug.

De gemeenteraad van Utrechtse Heuvelrug nam een motie daartoe onlangs aan.

VNG vraagt aandacht

voor funderingsprobleem

Het is dringend nodig dat er inzicht komt in de staat van funderingen. Dat stelt de VNG in een nieuw position paper over de funderingsaanpak.

De VNG pleit voor een stevige landelijke aanpak om de schade te beperken en meer tempo te maken bij funderingsherstel. Gemeenten geven met het stuk invulling aan de agenda funderingsaanpak die binnenkort verschijnt.

Volgens het Rli­rapport Goed gefundeerd was er in 2024 al sprake van omvangrijke funderingsproblemen bij 424.000 panden. De schade wordt veroorzaakt door verschillende factoren en loopt zonder ingrijpen op tot 54 miljard euro. De financiële en emotionele impact op 900.000 bewoners kan soms fors zijn.

De VNG wil erkenning, actie en regie voor deze inwoners en ziet het als een gezamenlijke opgave waarbij rijk, medeoverheden, de financiële sector, de bouwsector en gebouweigenaren samen optrekken. Zo moeten funderingsaspecten randvoorwaardelijk worden bij de transacties of financiering van gebouwen. Daarnaast moet er een eenduidige registratie van funderingsonderzoeken komen. Ook moeten de gevolgen voor funderingen bij waterbeheer en de vergunningverlening structureel onderdeel worden van te maken keuzes. Eigenaren moeten ondersteuning krijgen bij de funderingsaanpak, en gemeenten moeten de mogelijkheden krijgen om inwoners te helpen die dat niet zelf kunnen. (MM) ←

3 VRAGEN AAN...

Hans van der Pas

Bij een informatieavond over een nieuw asielzoekerscentrum in Uden moest de ME in actie komen tegen demonstranten die de bijeenkomst wilden verstoren. Burgemeester Hans van der Pas van Maashorst wil ‘een duidelijk signaal’ van Den Haag.

U wilt een signaal van Den Haag, zei u tegen de NOS. Wat voor signaal moet dat zijn?

‘We zijn zo goed in het veroordelen van allerlei dingen, we hebben altijd een mening klaar. Maar als zoiets als dit gebeurt, blijft het heel erg stil in Den Haag. Dat vind ik opvallend. We hadden binnen een prima bijeenkomst met mensen met vragen en zorgen. Met die mensen wil ik ook het gesprek aangaan. De mensen die buiten staan, roepen alleen maar “azc nee”. Zij zijn niet bereid een gesprek te voeren. Dan is er ook nog een groep die alleen maar uit is op geweld en intimidatie, die proberen bij ons binnen te komen en de bijeenkomst te verstoren. Dat doet ook iets met gemeenteraadsleden die aanwezig zijn, die kunnen dan toch een beetje gaan schuiven. Dan denk ik: spreek als kabinet nou eens duidelijk uit dat gemeenten gewoon een opdracht hebben die ze moeten uitvoeren. Zeg dat hardop in plaats van je te verschuilen omdat je bang bent voor partijleiders die iets gaan twitteren of zo.’

BZK-minister Judith Uitermark reageerde wel: ze noemde het geweld ‘afgrijselijk’. Is dat niet genoeg voor u? ‘Ik heb tegen haar ook gezegd dat het gaat over de uitstraling van het kabinetsbeleid. Zij heeft inderdaad het geweld veroordeeld, maar volgens haar had ze ook tegen de media gezegd dat gemeenten een opdracht hebben. Dat laatste zou niet door de media zijn overgenomen. Dan denk ik: er zitten op zo’n departement ik weet niet hoeveel communicatieadviseurs. Volgens mij kun je op meer manieren communiceren dan alleen maar in een kort interviewtje waarin je eigenlijk alleen maar reageert op een onderdeel dat niet helemaal goed verliep.’

Volgens de minister zou er geen één-op-éénrelatie zijn tussen lokale onrust en het politieke klimaat in Den Haag. Bent u dat met haar eens?

‘Kom eens een keer kijken bij een lokale bijeenkomst. Ik hoor de mensen zeggen: het hoeft allemaal niet, jullie lopen voor de muziek uit, er is straks geen spreidingswet meer. Als ik dan vraag waar die driehonderd mensen die we nu opvangen in een tijdelijk azc, dan naartoe moeten, blijft het verdacht stil. Ik vind dat je mensen best mag confronteren met iets waar wij goed over hebben nagedacht, waar wij dagelijks mee bezig zijn. Daar zijn we bestuurders voor. Ik vind het jammer dat de minister die relatie met wat er in Den Haag gebeurt, niet erkent. De mensen hier leggen dat verband wel.’ ←

VOORJAARSNOTA

‘Er

is naar ons geluisterd’

MET DE TOEZEGGING DOOR DE COALITIE VAN SUBSTANTIEEL EXTRA MIDDELEN KOMT HET RIJK TEGEMOET AAN DE ZORGEN VAN GEMEENTEN OVER HET RAVIJNJAAR 2026. NOG NIET ALLE WENSEN ZIJN INGEWILLIGD, KLINKT HET BIJ DE VNG. ‘MAAR WE VOELEN ONS ZEER SERIEUS GENOMEN.’

Een ‘groot conflict met verstrekkende gevolgen’ is op het nippertje voorkomen nu het kabinet in de Voorjaarsnota de tekorten in de jeugdzorg voor de komende jaren voor een groot deel dicht. Gemeenten krijgen er structureel miljarden euro’s bij; om hoeveel geld het precies gaat was bij het

afronden van dit magazine nog niet bekend. Minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken zei dat er ‘nu een goede uitkomst op tafel ligt’.

VOORZICHTIG OPTIMISME

Het werd uiteindelijk nachtwerk, het overleg tussen de coalitiepartijen over de Voorjaarsnota. Maar na 25 uur doorhalen was er vorige week witte rook over de aanpassing van de begroting, met

‘Het kabinet heeft laten zien dat het gemeentenserieus neemt’

ook een boodschap die bij gemeenten heeft geleid tot ‘voorzichtig optimisme’. Door de toezegging van extra geld voor de jeugdzorg en een demping van het financieel ravijn in het gemeentefonds is een gang naar de rechter – voorlopig – van de baan. ‘Het is fijn dat het kabinet en de Kamerfracties onze financiële zorgen erkennen’, schrijft VNG-directeur Leonard Geluk in zijn commentaar in VNG Magazine (pagina 7). ‘Er is naar ons geluisterd.’ Ook VNG-voorzitter Dijksma toont zich in een eerste reactie tevreden met de toezeggingen van het kabinet. ‘Het is belangrijk dat het kabinet heeft laten zien dat het gemeenten serieus neemt en ook echt bereid is geweest om daar geld voor uit te trekken,’ zegt ze.

BRIEF

De afgelopen maanden nam de spanning

Taken en middelen in balans, is de boodschap die de VNG de afgelopen periode verkondigde.

over de gemeentebegroting stevig toe. Zonder extra financiële middelen in de Voorjaarsnota zijn flinke bezuinigingen in 2026 onvermijdelijk. Vanwege de gemeentelijke begrotingscyclus zou een latere demping van de tekorten, in september tijdens Prinsjesdag, te laat komen om nog enige verlichting te brengen voor 2026.

De week begon daarom nog met een ondubbelzinnige brief van Dijksma aan premier Dick Schoof. Ondanks alle overleggen tussen rijk en decentrale overheden van de afgelopen maanden, schreef Dijksma, stonden gemeenten ‘nog steeds met lege handen’. ‘Geen afspraken, geen duidelijkheid, geen perspectief. En dat is zeer zorgelijk.’

Dijksma herhaalde de boodschap dat een gang naar de rechter onvermijdelijk was als het rijk niet over de brug zou komen. Dat zou ‘een dieptepunt in onze onderlinge verhoudingen en een grote nederlaag voor onze inwoners’ zijn, aldus Dijksma.

JEUGDZORG

De zorgen richtten zich onder meer op de tekorten in de jeugdzorg. Zonder ingreep lopen die op tot 3,2 miljard euro in 2028. In januari adviseerde een deskundigencommissie onder leiding van oud-minister Tamara van Ark om geplande besparingen terug te draaien

en gemeenten voldoende geld te geven om hun taken uit te voeren. Het kabinet reageerde welwillend: het was niet de vraag óf, maar hóé het rijk zich aan dat advies zou committeren. Maar een concrete toezegging bleek lange tijd uit. Tot vorige week dus.

Niet aan alle zorgen is overigens voldaan. Over wie de rekening van de jeugdzorgtekorten in 2023 en 2024 moet betalen, is nog geen overeenstemming. VNG en het rijk blijven daarover in gesprek waarbij de VNG de dreiging van een ‘ingebrekestelling’ achter de hand houdt. Dijksma: ‘Maar er is goede wil om het met elkaar te doen.’

DRUK

De afgelopen weken werd de druk op het kabinet opgevoerd, niet alleen door de VNG. Zo nam de Eerste Kamer bij de behandeling van de begroting van het gemeentefonds enkele moties aan die het kabinet opriepen om

de medebewindstaken ‘adequaat’ te financieren, door onder meer het advies van de commissie-Van Ark over te nemen. Zulke moties zijn in de senaat ongebruikelijk: doorgaans neemt de Eerste Kamer begrotingen zonder plenair debat aan. De stemming over het gemeentefonds zelf werd uitgesteld in afwachting van het overhedenoverleg.

VAN ZANEN

En ook binnen coalitiepartij VVD bleven bestuurders zich roeren. Nadat eerder al wethouders van VVD-huize zich in een brief aan de partijgenoten in het kabinet keerden tegen het ravijn, deden VVD-burgemeesters dat vorig week ook. Voormalig VNG-voorzitter Jan van Zanen, burgemeester van Den Haag, was initiatiefnemer van die brief. ‘Ik weet dat het allemaal ingewikkeld is, maar gemeenten verdienen een eerlijke behandeling’, zei Van Zanen tegen de NOS. ←

‘Gemeenten verdienen een

eerlijke behandeling’

IN BEELD

DROOG BOS IN VLAMMEN

Een natuurbrand in de Loonse en Drunense Duinen legde onlangs een flink stuk bos plat. Enkele dagen later brak er opnieuw brand uit. Vanwege de brand werd een NL­Alert verstuurd met de oproep om het bos te verlaten. Het was de afgelopen weken extreem droog in Nederland. De maand maart was de droogste maart sinds het KNMI is begonnen met meten, in 1906. Gemiddeld viel er in maart slechts 6 millimeter regen; normaal is dat 53 millimeter. Het is nog onduidelijk hoe de brand in Brabant is ontstaan: de politie doet nog onderzoek.

THEMA KADERRICHTLIJN

Water is het nieuwe stikstof

NEDERLAND VOLDOET NIET OP TIJD AAN DE EUROPESE DOELEN VOOR SCHOON WATER. HET KABINET VERWACHT VAN GEMEENTEN

MEER TOEZICHT EN EEN STRENG LOKAAL BELEID OP BESTRIJDINGSMIDDELEN. WETHOUDER ANI ZALINYAN VERZET ZICH. ‘HET RIJK

GOOIT DIT PROBLEEM OVER DE SCHUTTING.’

Ani Zalinyan is wethouder van Heemskerk en lid van de VNG­commissie Wonen, Ruimte en Mobiliteit.

Eind vorig jaar legde minister Barry Madlener van Infrastructuur en Waterstaat de vinger weer eens op de zere plek. Voor geen van de 750 oppervlaktewaterlichamen die onder de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) vallen, zijn de doelen voor eind 2027 in zicht, schreef de bewindsman in zijn tussenevaluatie aan de Tweede Kamer. Er is verbetering, maar het tempo ligt te laag.

Een veertigtal voor de KRW genormeerde chemische stoffen vormt nog een probleem. De verbetering van de ecologische toestand van het water stagneert. Hoofdschuldigen zijn de grote hoeveelheden mest en gewasbeschermingsmiddelen uit de landbouw. De tussenevaluatie bevestigt waar al langer voor werd gevreesd. In de implementatierapporten van de Europese Commissie over de KRW-maatregelen bungelde Nederland al jaren steevast onder aan het lijstje van de 27 EU-landen.

BELEMMEREND

De Europese waterkwaliteitsdoelen zijn ook belangrijk voor gemeenten, zegt wethouder Ani Zalinyan (GroenLinks) van Heemskerk. Zij is lid van de VNG-commissie Wonen, Ruimte en Mobiliteit en portefeuillehouder voor de Kaderrichtlijn Water binnen de VNG.

‘De impact is groot als we niet aan de doelen voldoen’, zegt ze. ‘Dat raakt

aan bijna alle onderwerpen waar we als gemeenten mee bezig zijn, denk aan de woningbouw. Voor de hele economie werkt dit belemmerend, net als voor de agrarische sector.’

De KRW draagt ertoe bij dat er schoner en gezonder water uit de omringende landen naar Nederland stroomt, zegt Zalinyan. ‘Dat is ook in het belang van de landbouw. Iedereen heeft schoon water nodig. Het is voor de leefomgeving en voor de gezondheid van mensen essentieel dat we de doelen halen.’

OP SLOT

Critici vrezen dat de KRW een tweede stikstofdossier wordt en Nederland op slot zal zetten. Ook woningbouwplannen zijn in

De teelt van onder meer tulpen vraagt veel gebruik van pesticiden.

het geding als ze tot een achteruitgang in de waterkwaliteit leiden of het bereiken van een goede waterkwaliteit in de weg staan. Tijdens een recent Kamerdebat gaf minister Madlener aan daar nog niet vanuit te gaan. De situatie is namelijk per waterlichaam anders. Helemaal gerust lijkt de bewindsman er niet op, want hij wil een ‘juridische botsproef’ uit laten voeren, om na te gaan hoe groot de risico’s voor de economie zijn, nu de KRW-doelen in 2027 niet meer haalbaar zijn. Er zijn evidente juridische risico’s. Zo heeft het op stikstof succesvol procederende Mobilisation for the Environment (MOB) onder leiding van Johan Vollenbroek zijn pijlen verlegd naar de KRW. Door zijn inspanningen schoot de rechter in 2019 het Programma Aanpak Stikstof (PAS) aan flarden en kwamen uitbreidingen van stallen en de bouw van woningen en stukken snelweg voor een rood sein te staan. De ‘gesel’ van de boeren koerst in zijn continue stroom procedures nu ook tegen watervergunningen voor nieuwe fabrieken en grondwaterwinningen. Wethouder Zalinyan ziet zeker parallellen tussen de beide dossiers. ‘Net als de stikstofcrisis hebben we het waterkwaliteitsprobleem van ver zien aankomen. Tegelijkertijd zien we een kabinet dat geen keuzes durft te maken en niet met oplossingen komt. Als het kabinet geen actie onderneemt, gaat het land op slot. Dat is geen vrees, maar een logisch gevolg. Het is begrijpelijk dat er dan procedures komen. Dus moeten we alles op alles zetten om dit te voorkomen.’

KRW-IMPULSPROGRAMMA

Het twee jaar terug gestarte KRW-impulsprogramma van het rijk moet met extra maatregelen de uitvoering versnellen om de doelen alsnog te halen. De VNG

werkt mee aan dit onder leiding van de vorige minister Mark Harbers opgezette landelijke programma van rijk en medeoverheden. ‘We doen graag mee aan dit programma. Van belang is dat we in aanvullende maatregelen investeren om gezamenlijk de waterkwaliteit op orde te krijgen’, licht Zalinyan toe. Vanuit het KRW-impulsprogramma dringt Madlener er bij gemeenten op aan het toezicht op indirecte lozingen te versterken. Gemeenten zijn het bevoegd gezag voor dit type lozingen van afvalwater door bedrijven op de riolering. De uitvoering gebeurt door de omgevingsdienst. Waterschappen en omgevingsdiensten voeren op dit moment pilots uit met controlebezoeken aan bedrijven en het verbeteren van het kennisniveau. ‘Deze pilots zijn allemaal incidenteel. Structurele inzet op indirecte lozingen is op dit moment ontzettend moeilijk’, constateert Zalinyan. ‘Om de handhaving en aanscherping van vergunningen bestendig voor de lange termijn te kunnen doen, is capaciteit nodig. Er zijn al te weinig middelen voor de huidige toezichtstaken.’

RAVIJNJAAR

Met het ravijnjaar 2026 in het vooruitzicht voorziet

‘De impact is groot als we niet aan de doelen voldoen’

‘Als het kabinet geen actie onderneemt, gaat het land op slot’

Zalinyan dat gemeenten zich gedwongen zien te bezuinigen op hun bijdrage aan hun omgevingsdienst.

‘De capaciteit op het toezicht wordt dus eerder minder dan meer, ook op indirecte lozingen. We verwachten meer ondersteuning vanuit het rijk, want de financiën zijn niet op orde. Dat geldt niet alleen voor de waterkwaliteit, dat geldt voor het hele plaatje van gemeentelijke taken.’

TOEZICHT

Strenger toezicht op de indirecte lozingen is maar een klein deel van de oplossingen. Veel belangrijker is het om de inzet van gewasbeschermingsmiddelen terug te brengen en voor een doeltreffend mestbeleid te zorgen.

Het rijk ziet het ruimtelijk beleid van gemeenten nadrukkelijk als instrument om de doelen van de KRW dichterbij te halen. Door in het omgevingsplan beperkingen op te leggen aan het gebruik van grond, in dit geval door bepaalde teelten wel en andere niet toe te staan, kan een gemeente zo op het gebruik van pesticiden sturen.

De teelt van lelies en tulpen, maar ook van aardappelen en appels, vergt bijvoorbeeld veel pesticiden. Ook biedt de Omgevingswet gemeenten de mogelijkheid de emissies van bestrijdingsmiddelen met maatwerkvoorschriften terug te dringen. Lokaal kunnen

ze scherpere normen stellen, als de KRW-doelen niet worden gehaald.

Zalinyan is kritisch: ‘Het rijk vraagt simpelweg van ons bepaalde teelten te gaan verbieden’, zegt ze. ‘De vraag is niet alleen of dat wel kan zonder planschadeclaims en andere juridische consequenties, veel gewasbeschermingsmiddelen mogen legaal worden ingezet. Zo breng je wethouders in een zeer vreemde positie. Je vraagt om te handhaven op iets dat gewoon mag. Dat is niet uit te leggen aan een agrariër of aan andere inwoners. Als elke gemeente eigen normen stelt, kan dat bovendien tot oneerlijke verschillen tussen regio’s leiden, wat onwenselijk is voor zowel agrariërs als andere betrokkenen. Zoiets kan tot een waterbedeffect leiden.’

TOELATINGSBELEID

De oplossing ligt in het aanpassen van het toelatingsbeleid van pesticiden, zodat dit voldoet aan de KRW. Zalinyan: ‘Daarmee is de waterkwaliteit leidend voor het wel of niet toestaan van deze middelen. Landelijke regels zorgen bovendien voor eenheid en effectiviteit, en ook voor rechtsgelijkheid. Met deze aanpassingen kan de minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) zelf de basis leggen voor het wegnemen van een belangrijk obstakel voor het bereiken van de KRW-doelen voor schoon water, zodat landelijk klopt wat je met Europa hebt afgesproken.’

In plaats van zelf verantwoordelijkheid te nemen, constateert Zalinyan, gooit het kabinet het echter over de schutting naar gemeenten. Hierdoor hoeft het zelf geen pijnlijke maatregelen richting de agrarische sector te treffen. ‘Je moet als kabinet juist laten zien dat je dekking geeft aan gemeenten. We willen graag samenwerken met het rijk en medeoverheden om de KRW-doelen te halen. Maar wij verwachten ook dat het rijk vanuit de gedachte van één overheid opereert en eenduidig en effectief beleid voert. Dit is het moment om als rijk naast de gemeenten te gaan staan als medeoverheid en keuzes te durven maken.’ ←

Als de overheid steeds softer wordt, kunnen mensen hun vertrouwen ook verliezen. Zeker de mensen die de verzorgingsstaat moeten betalen.

De Rotterdamse wethouder Tim Versnel (VVD) is positief over de taaleis in de bijstand, die zou helpen met de inburgering, NRC 15 april

Daling van vacatures door ravijn

Het aantal vacatures bij gemeenten is in de tweede helft van vorig jaar met ruim 8 procent gedaald ten opzichte van een jaar eerder. Volgens A&O fonds Gemeenten bereiden de lokale overheden zich zo voor op het ravijnjaar 2026.

Vooral in het laatste kwartaal van 2024 daalde het aantal openstaande vacatures bij gemeenten met 16 procent scherp, blijkt uit de nieuwe vacaturemonitor van A&O fonds Gemeenten. Met name kleinere en middelgrote gemeenten hebben minder nieuwe vacatures uitgezet dan in eerdere periodes. Deze organisaties zullen er eerder voor kiezen om gebruik te maken van tijdelijke payroll- en uitzendkrachten, voorspelt A&O fonds. Daarnaast kiezen gemeenten ervoor om openstaande vacatures toch niet in te vullen. Volgens A&O fonds is er sprake van een ‘trendbreuk’. Doordat het aantal gemeentelijke taken de afgelopen jaren toegenomen is, steeg het aantal gemeentebanen de afgelopen jaren juist. Ook bij de rijksoverheid daalt het aantal vacatures overigens. Het kabinet-Schoof wil het aantal rijksambtenaren verminderen. (RvdD) ←

Beste Thorbeckeprofessor,

ALS EEN RAADSLID ENKELE MAANDEN IN DETENTIE ZOU ZITTEN EN DE GEVANGENIS

STAAT IN EEN ANDERE GEMEENTE, LEIDT DAT TOT VERLIES VAN HET RAADSLIDMAATSCHAP?

JORRIT JONGBLOED, GRIFFIER EINDHOVEN

Geachte heer Jongbloed,

Een raadslid kan enkele maanden buiten de gemeente in de gevangenis zitten zonder daarmee het raadslidmaatschap te verliezen. Detentie leidt in beginsel niet tot uitschrijving uit de Basisregistratie Personen van de herkomstgemeente.

Het idee is namelijk dat iemand na afloop van de detentie ook weer terug integreert in de gemeenschap waar hij of zij vandaan komt. Dat zit ook in de klassieke definitie van ingezetenschap: de plek waar je heen gaat als je verder niets te doen hebt. Het is het centrum van je maatschappelijke leven, je uitvalsbasis. Voor de meeste mensen is dat ook de plek waar ze vaak zijn. Maar als iemand lange reizen maakt of op de grote vaart werkt, kun je ook vaak en veel van huis zijn zonder je inschrijving te verliezen. ←

Geerten Boogaard, Thorbeckehoogleraar

Ook een vraag voor Geerten Boogaard? Stuur een mail naar: thorbeckehoogleraar@vngmagazine.nl.

THEMA BUURTSAAM

Het verhaal van de buurt

EEN GEZONDE BUURT, WAAR JONG EN OUD SAMENLEVEN EN WAAR MENSEN NAAR ELKAAR OMZIEN, DAARTOE GESTIMULEERD

DOOR DE INRICHTING VAN DE OPENBARE RUIMTE. DIT IS DE BASIS VAN HET PROJECT BUURTSAAM. DRONTEN IS ER BLIJ MEE.

Iedereen heeft recht op een gezonde en sociale buurt. Met dat principe als leitmotiv ging vorig jaar het project BuurtSaam van start, een gezamenlijk initiatief van het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs (CRa), Platform31 en de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving. Ook LSA, het landelijk samenwerkingsverband van actieve bewoners, doet mee. Met uitdagingen als de vergrijzing, individualisering, het woontekort, mobiliteit, energie en een veranderd klimaat, is het belangrijk de buurt te herwaarderen, maar ook te herontwikkelen. BuurtSaam ondersteunt gemeenten en hun samenwerkingspartners met kennisontwikkeling en ontwerpend onderzoek om hun doelen en plannen voor een sociale en gezonde leefomgeving te realiseren.

DRONTEN

Zoals in Dronten, waar een verouderd woonzorgcomplex staat, De Regenboog, dat dringend aan renovatie toe is. De eigenaren, woon- en zorgorganisatie Coloriet en woningcorporatie OFW, klopten aan bij de gemeente. Simpelweg een nieuw gebouw neerzetten, dat is niet meer van deze tijd, zo bepleitten zij hun zaak. Want de organisatie van de zorg is niet meer dezelfde als vroeger. Zorg is meer een opdracht aan de samenleving geworden, een kwestie van omzien naar elkaar, in een omgeving

Zorg is meer een opdracht aan de samenleving geworden

die aantrekkelijk is voor jong en oud. De renovatie of nieuwbouw van De Regenboog zou daarmee zeer waarschijnlijk consequenties hebben voor de inrichting van de openbare ruimte. Die ruimte moet, zo besefte ook de gemeente Dronten, mensen stimuleren naar elkaar om te kijken.

De gemeente was blij met deze kans om een kwaliteitsslag in de openbare ruimte te maken. Murk Falkena, projectmanager Ruimtelijke ordening bij de gemeente Dronten, zegt eerlijk: ‘We konden er ook bijna niet onderuit om het integraal op te pakken. In de directe nabijheid van De Regenboog speelt nog een ander project, de vorming van een kindcentrum. Op die locatie staat nu nog een basisschool, het voornemen is om daar straks een nieuw complex van vijf basisscholen, kinderopvang en buitenschoolse opvang te realiseren. Voor dat project hadden we al een groot participatietraject met de buurt doorlopen. Daaruit bleek dat bewoners zeer betrokken zijn bij hun woonomgeving. Toen De Regenboog zich aandiende, was onze eerste reactie dan ook: moeten we nu weer zo’n traject optuigen? Mensen zijn inmiddels ook wel een beetje participatiemoe. Maar natuurlijk hebben we toch meegedaan en het heeft ook een mooi resultaat opgeleverd.’

UNIEKE KANS

Dat resultaat, dat is het Eindverslag Ontwerpend Onderzoek van BuurtSaam Dronten met de ondertitel ‘Een lonkend perspectief en kansen voor de buurt’. Daarin staat dat het gebied rond De Regenboog een

unieke kans biedt voor transformatie, waarbij het parkachtige ontwerp fungeert als ‘lonkend perspectief’ voor de toekomstige ontwikkelingen.

Het plangebied, zegt Falkena, is bewust ruim gedefinieerd. Er is breder gekeken dan alleen De Regenboog en de directe ruimte eromheen. Door de parkstructuur met veel groen als basis te hanteren, maakt Dronten een flinke slag in zijn klimaatadaptatie-opgave. Veel groen gaat hittestress tegen en houdt water vast, en draagt bij aan een gezondere en meer leefbare buitenruimte waar het aangenaam toeven is voor jong en oud. Die mix komt ook terug in het gevarieerde woningaanbod.

VERHAAL VAN DE BUURT

Het is ook het ‘verhaal van de buurt’ geworden, zegt Falkena. Behalve de inbreng uit het eerste participatietraject, hebben ook de ‘toekomstberaden’ – een soort burgerpanels – en sleutelfiguren uit de wijk meegedacht. Terugkijkend spreekt Falkena van een ‘mooi proces’.

Annette Duivenvoorden, projectleider bij Platform31 en daarmee een van de trekkers van BuurtSaam, ziet BuurtSaam als een concrete invulling van het programma Wonen en Zorg voor ouderen, een interdepartementaal programma van de ministeries van BZK, VRO en VWS. Het doel van dat programma is dat ouderen in een geschikte woning en leefomgeving met plezier kunnen wonen en kunnen verhuizen als ze dat willen. Precies wat Dronten ook beoogt – als het tot uitvoering van het Ontwerpend Onderzoek komt. ‘De naam zegt het al, BuurtSaam gaat verder dan de eigen woning, het gaat om de setting in de buurt. Daarom werken we via LSA ook met bewoners samen. Naast mensen op leeftijd wonen er in een buurt nog veel meer andere kwetsbare inwoners. Dus je moet breder kijken, niet alleen naar de doelgroep ouderen.’

Toen Platform31 vorig jaar met BuurtSaam naar buiten ging om gemeenten er warm voor te krijgen, bleek het nog een aardige puzzel om die geïnteresseerd te krijgen. ‘Er komt al heel veel op gemeenten af en ze hebben beperkt capaciteit,’ zegt Duivenvoorden. ‘En zoiets als leefomgeving is een breed begrip, met meerdere eigenaars. Het gaat bij de aanpak niet alleen over de inhoud, maar ook over de samenwerking met de verschillende partners. Als je wilt dat er méér gebeurt in de openbare ruimte dan het recht leggen van stoeptegels, dan heb je een netwerk van relevante

partijen nodig, om daar vervolgens acties aan te koppelen.’

BuurtSaam is ook een zoektocht, zegt Duivenvoorden. ‘Gemeenten willen de stappen graag concreet maken. Het zijn vooral de beleidsmedewerkers vanuit Sociaal die het hebben geïnitieerd, maar zij moeten nog wel de stap naar hun collega’s van de afdeling Ruimte maken.’

BOUWSTENEN

Een mooi voorbeeld van een kansrijke aanpak ziet ze in de wijk Overbos in Hoofddorp, gemeente Haarlemmermeer. ‘Dat is een groeikern, de aandacht ging altijd uit naar nieuwe ontwikkelingen. Bij BuurtSaam ligt de focus echt op de bestaande buurt. Dat is veel complexer omdat er al allerlei mensen wonen en werken. Welke interventies kun je dan doen om de wijk aantrekkelijk te laten zijn? Zij hebben BuurtSaam niet neergezet als een eindproduct, maar als startpakket. Ik vind het een mooie metafoor, ze werken met bouwstenen, van kleine interventies die direct zichtbaar zijn tot grotere, langjarige interventies.’

Een ander inspirerend voorbeeld zag ze in Kerkrade, waar met een antropologische bril naar de wijk is gekeken: ‘Zo van, wie wonen hier nu eigenlijk, en hebben we geen blinde vlekken voor deze wijk ontwikkeld?’ Eigenlijk, zegt Duivenvoorden, wil je toe naar meer eigenaarschap van de mensen in de wijk, dat ze coproducent van hun eigen buurt worden. ‘Klasien Horstman, hoogleraar Filosofie van de Publieke Gezondheidszorg, zei het mooi bij een van onze bijeenkomsten: we denken vaak nog te veel vanuit de systeemwereld en te weinig vanuit de vraag wat de bewoners nodig hebben. Je zou een weefsel van ontmoetingsplekken en routes moeten hebben waarvan de bewoners echt eigenaar zijn en die passen bij hun behoefte. En dus niet dat een gemeente vanuit oogpunt van efficiëntie overal hetzelfde straatmeubilair neerzet.’

Gemeenten die ook met de BuurtSaam-aanpak aan de slag willen, kunnen zich laten inspireren door de brochure die Platform31 hiervoor heeft ontwikkeld (zie kader). Daarin worden ook de dwarsverbanden blootgelegd tussen de diverse bestaande programma’s, de Omgevingswet en bijvoorbeeld het VN-verdrag Handicap. Bij sociaal-ruimtelijk ontwerpen verdienen vijf thema’s bijzondere aandacht: voldoende aantrekkelijke plekken voor ontmoeten; nabijheid en toegankelijkheid

van voorzieningen en openbaar vervoer; een beweegvriendelijke omgeving; voldoende – aantrekkelijk –groen (en blauw); en (ervaren) veiligheid van plekken.

ANDERE TAAL

In Dronten kijkt Murk Falkena in ieder geval tevreden terug op zijn kennismaking met BuurtSaam. ‘Ik zit in het ruimtelijk domein en af en toe had ik weleens te maken met mijn collega in het sociaal domein, maar de schotten zijn nu echt weggevallen. We zeiden nog tegen elkaar: wat zien we elkaar opeens vaak. We spraken toch een andere taal, maar beide domeinen zijn hartstikke belangrijk, het is raar dat ze altijd zo strikt gescheiden waren. Het was gewoon een heel mooi proces, en nu moeten we ervoor waken dat het Ontwerpend Onderzoek niet in een bureaula verdwijnt. We moeten dit momentum, deze vibe, samen met de zorgorganisaties en de woningcorporatie vasthouden.’ ←

De brochure Handreiking naar een sociaalruimtelijke agenda voor de leefomgeving in de wijk is te downloaden op de site platform31.nl. Of scan de QR­code.

“ Duurzame warmte in bestaande bouw? Het kan wél!”

De Haagse wijk Spoorwijk draaide nog op een oude warmte-installatie.

Warmteleverancier Eteck nam dit warmtesysteem over van een andere warmteleverancier, maar werd al snel geconfronteerd met lekkages, uitval en warmteverlies. Tijd voor een ingrijpende renovatie! Uitdaging: verduurzamen in een bestaande situatie waarbij ze én warmte moesten blijven leveren én bij bewoners achter de voordeur moesten verbouwen.

Stap voor stap duurzaam

“In Spoorwijk, met 218 woningen van woningcorporatie Hof Wonen, maakten we gebruik van collectieve WKO: warmtepompen voor de warmtelevering om de huizen te verwarmen en gasketels in combinatie met grote collectieve boilers voor de levering van warmtapwater”, begint Sonja de Koning, assetmanager bij Eteck. “Dat warme tapwater met een temperatuur van 75 tot 80 graden ging ook naar bewoners twee bouwblokken verderop. In de leidingen waar dit warmtapwater continu doorheen stroomde, ontstonden lekkages. Daarnaast verloren we door de lange transportafstand onderweg veel warmte. Dit was niet duurzaam, daarom wilden we van deze warmtapwaterlevering af.” Een grootschalig modificatieplan volgde: vervangen van de bronnen in de bodem, nieuwe installaties installeren in de centrale techniekruimte en afleversets met kleine boilers bij de bewoners in de meterkasten plaatsen.

In twee stappen naar gasloos

Het is de missie van Eteck om zoveel mogelijk CO2 te besparen en het liefst helemaal gasloos warmte te leveren. “Dit is in Spoorwijk nog niet mogelijk, omdat er onvoldoende elektra beschikbaar is”, legt Sonja uit. “We verwachten in Spoorwijk wel een directe gasreductie van 70 procent. Tegelijkertijd bereiden we de installatie voor op all-electric. Ligt de (geplande) leiding er straks vanuit de Rotterdamse haven en hebben de gasketels de gewenste levensduur bereikt? Dan gaan we over op stadswarmte en zetten wij onze gasketels uit. Zo zijn de bewoners in Spoorwijk in twee stappen van het gas af.”

Zonder bewonersvertrouwen, geen draagvlak

“Om het nieuwe systeem te realiseren, vervingen we alle centrale installaties in de ketelhuizen, vernieuwden we de afleversets en boilers in de woningen en creëren we nieuwe bronputten in de openbare ruimte”, vertelt Sonja. “Voor de afleversets en de boilers moesten we bij bewoners achter de voordeur aan het werk: leidingen omleggen, toevoegen en meterkasten ombouwen zodat de nieuwe installaties hierin pasten.”

Ze vervolgt: “Bewonerscommunicatie is hierbij natuurlijk heel belangrijk. Iets technisch uitleggen aan bewoners met verschillende (culturele) achtergronden was een grote uitdaging. Hoe krijgen we de bewoners mee, hoe maken we duidelijk wat er moet gebeuren, hoe plannen we al deze afspraken en zorgen we

dat zij ons over de vloer willen laten?

Gelukkig werkt één van onze monteurs al twintig jaar aan de installaties in Spoorwijk. Dit gaf de meeste bewoners veel vertrouwen.”

Toegankelijk zijn, biedt openheid

Eteck zorgde voor een vast aanspreekpunt voor alle bewoners. “Ook al staat er veel op papier, zo’n persoonlijke benadering geeft toch veel meer vertrouwen. Daarbij gaven we de bewoners de keuze of ze klant bij ons wilden blijven of niet. Dit gaf de bewoners een gevoel van vrijheid.” Eteck bood de mogelijkheid om kosteloos af te sluiten. Slechts drie van de 218 huishoudens hebben hier gebruik van gemaakt.

Flexibele planning, afgestemd op het weer

“We bouwden in een bestaande omgeving, dus moesten we wel warmte blijven leveren, zodat bewoners gewoon konden douchen en verwarmen. Daarom pasten we steeds onze planning aan op de buitentemperatuur. Zo wilden we eigenlijk in april 2024 beginnen, maar toen was het maar elf graden. Dan wil je niet dat de bewoners hun verwarming uit moeten zetten. Daarom stelden we tijdens de werkzaamheden een elektrische kachel beschikbaar voor bewoners die ondanks een hogere buitentemperatuur toch verwarming wilden.”

Fossielvrij in 2030

Vrijwel alle bewoners van Spoorwijk profiteren nu van een stabiele en duurzame warmte-installatie, zonder verandering op hun rekening. “Dit project toont aan dat we

in een bestaande omgeving kunnen bouwen, installaties bij bewoners kunnen vernieuwen en alle betrokkenen meenemen in dit proces,” zegt Sonja. “In september 2025 ronden we de werkzaamheden volledig af. Daarna evalueren we het gehele (samenwerkings)proces en controleren we of we de verwachte efficiëntieslag hebben behaald. Deze resultaten nemen we mee in onze volgende verduurzamingsprojecten en zo zetten we de nodige stappen richting een fossielvrije portefeuille in 2030.”

Over Eteck

Eteck streeft naar maximale impact op de verduurzaming van de Nederlandse warmte- en koudevraag. Met meer dan 350 projecten in de woningbouw en commercieel vastgoed met in totaal bijna 110.000 (woning equivalente) aansluitingen onder contract, is Eteck de grootste leverancier van duurzame lokale warmte en koude in Nederland. Als fullservice warmteleverancier ontwikkelt, realiseert en exploiteert Eteck collectieve, duurzame warmte- en koudesystemen.

Meer weten over wat Eteck voor bewoners in uw gemeente kan doen? Neem contact met ons op:

Eteck Energie Bedrijven B.V. 085-0218018 info@eteck.nl LinkedIn/Eteck

POLARISATIE

Op zoek naar Verbinding

MET HUN CAMPAGNE DEEL DE DUIF WILLEN TWEE JOODSE EN TWEE ISLAMITISCHE JONGEREN POLARISATIE TEGENGAAN.

‘BLIJF MET ELKAAR IN GESPREK EN GA OP ZOEK NAAR OVEREENKOMSTEN’, IS HUN KERNBOODSCHAP. KOMENDE MAAND SPREKEN ZE OP EEN DEBATAVOND VAN DE VNG.

Het is 8 oktober 2023 in de ochtend. Een ambtenaar van de gemeente Amsterdam heeft net de Israëlische vlag gehesen op het dak van de Stopera. Het vlagvertoon gaat gepaard met een korte verklaring van burgemeester Halsema op X: ‘Uit afschuw over het brute geweld van Hamas tegen onschuldige burgers en als steunbetuiging aan de Israëlische bevolking heeft gemeente Amsterdam de Israëlische vlag gehesen.’

VREDESVLAG

Een dag eerder, op 7 oktober, heeft Hamas onverwacht een gewelddadige inval gedaan in Israël. Het toenmalige kabinet-Rutte IV besluit kort na deze aanval tot het hijsen van de Israëlische vlag op het Binnenhof. Een landelijke vlaginstructie blijft echter uit. Persbureau ANP concludeert na een rondgang langs ruim honderd gemeenten dat dorpen en steden vaak voor een alternatief kiezen. Zij hijsen de neutrale blauwe vredesvlag met de witte duif, uit angst voor polarisatie en omdat ze geen partij willen kiezen in dit gewapende Midden-Oostenconflict. Amsterdam verruilt de Israëlische vlag binnen 24 uur ook voor deze vredesvlag. Halsema na de draai: ‘Deze vlag is een steunbetuiging aan alle onschuldige slachtoffers aan Israëlische en Palestijnse zijde, en aan alle Amsterdammers die meeleven of in angst en onzekerheid verkeren’.

TOENADERING

Vanwege de oplaaiende polarisatie organiseert Stichting Yalla! op 11 oktober een bijeenkomst voor Joodse en islamitische Amsterdammers. Het vinden van een neutrale locatie blijkt lastig, vandaar dat burgemeester Halsema alle deelnemers uitnodigt voor een gesprek in haar ambtswoning. Van de partij zijn ook Noa Duizend (24), Boaz Cahn (25), Oumaima Al Abdellaoui (22) en Selma Boulmalf (26), vier bevlogen jonge mensen, twee Joods en twee islamitisch. Die avond zet de Joodse Noa een eerste stap door voorzichtig toenadering te zoeken tot de islamitische Selma. Al snel sluiten Boaz en Oumaima aan. De vier raken in gesprek en besluiten

Na de aanval van Hamas op Israël hesen veel gemeenten de vredesvlag, zoals hier bij het stadhuis van Tiel.

samen op te trekken op zoek naar verbinding en tegen polarisering, antisemitisme en moslimhaat. Slechts anderhalve week later lanceren ze hun online campagne Deel de Duif, die na een mediaoptreden bij de talkshow van Humberto Tan op RTL4 al snel viral gaat.

OPRECHT BEZORGD

Boaz en Oumaima vertellen over het onverwachte succes van de campagne. Al Abdellaoui doet een master orthopedagogiek, heeft de briefwisseling Over muren heen geschreven met rabbijn Lody van de Kamp. Ook heeft hij Stichting Uniyoung opgericht, waar jongeren worden gemobiliseerd voor maatschappelijk verantwoord vrijwilligerswerk. Cahn werkt na een master entrepreneurship sinds twee maanden bij maatschappelijk adviesbureau Andersson Elffers Felix als adviseur. Verder is hij al zes jaar betrokken bij het project Leer je buren kennen, een ontmoetingstraject om meer begrip te kweken over het jodendom. ‘Het is niet per toeval dat ik hier zit’, zegt Cahn. En dat geldt ook voor Al Abdellaoui. Ze maken zich oprecht zorgen over de toekomst.

Al Abdellaoui: ‘Meteen op die avond bij Halsema hadden we het idee dat we iedereen hierin mee wilden nemen. Alleen wisten we nog niet hoe.’ ‘Het begon als een mooi gesprek tussen Noa en Selma’, voegt Cahn toe. ‘Met vragen als hoe voel jij je nu, hoe is het voor jou om een hoofddoek te dragen en voor jou om een ketting om je hals te hebben met je naam in het Hebreeuws. Zulke gesprekken zouden andere Joodse en islamitische jongeren ook moeten voeren. Maar niet alleen zij, ook jongeren die niet direct tot deze twee groepen behoren.’

Naar aanleiding van de escalatie van het geweld in het Midden-Oosten zagen de vier na 7 oktober in korte tijd veel heftigheid voorbijkomen op sociale media: Jodenhaat, moslimhaat, kinderen die werden gepest op school. ‘Dat soort geluiden baarde ons heel veel zorgen. Als jongeren hebben wij de toekomst en we willen het eigenlijk niet pikken dat volwassenen elkaar zo de huid volschelden en kwijtraken. Wij willen een tegengeluid laten horen’, aldus Al Abdellaoui en Cahn.

ONLINE LOF EN HAAT

Met de snelheid waarmee jongeren dingen aanpakken hadden ze in mum van tijd de campagne Deel de Duif opgetuigd, vergezeld van een statement met hun gemeenschappelijke waarden. Al Abdellaoui: ‘We trapten de campagne af door de toenmalige minister van Sociale Zaken Karien van Gennip als symbolisch gebaar de afbeelding van een duif te overhandigen. Ook riepen we op de campagne zo veel mogelijk te delen op social media om te laten zien dat we in Nederland nog steeds naast elkaar staan.’

Aan de oproep werd massaal gehoor gegeven. Ruime

‘We willen eigenlijk niet dat volwassenen elkaar zo de huid volschelden’

media-aandacht zorgde voor de rest. Veel mensen zagen het als een hoopvolle boodschap en als iets om zich aan vast te houden. Maar er was ook veel kritiek.

Al Abdellaoui: ‘We kregen veel commentaar op de woorden die we gebruikten of juist weglieten, en ook ontvingen we vragen als: waarom ga je met iemand om die dit zegt? De reacties, zowel positief als negatief, kwamen vanuit onze eigen gemeenschappen, maar ook van daarbuiten. Iedereen vindt er wat van, soms komt het dichtbij en is het vervelend. Maar je kunt niet iedereen tevreden houden. Zolang ik mijzelf maar recht aan kan blijven kijken in de spiegel.’

SPLIJTENDE ONDERWERPEN

Hun oproep om met elkaar in gesprek te blijven, ook als je het totaal niet met elkaar eens bent, lijkt eenvoudiger dan het is. Want hoe zorg je ervoor dat er lucht komt in moeilijke gesprekken? Niet alleen in gesprekken over het Midden-Oosten, ook over andere splijtende onderwerpen, zoals vluchtelingen, klimaat, stikstof, racisme of discriminatie. En hoe faciliteer je als docent of als gemeente een dergelijk gesprek waarin betrokkenen vastzitten in hun overtuiging?

Cahn: ‘We moeten blijven zoeken naar overeenkomsten, maar sommige mensen willen of kunnen er echt niet overheen stappen of het ligt te gevoelig. Het kan niet altijd met iedereen, dat moet je ook accepteren, hoewel ik dat wel heel jammer vind.’

Al Abdellaoui vertelt dat er al snel na de lancering van de campagne vragen kwamen van docenten.

‘Die hadden er moeite mee om dit onderwerp te bespreken in de klas, bijvoorbeeld omdat ze er emotioneel erg bij betrokken waren of er juist niet genoeg van afwisten om zo’n gesprek te leiden. De gesprekken kwamen hierdoor niet op gang of sloegen dicht. Terwijl er bij leerlingen wel veel behoefte aan bestond.’

De vier initiatiefnemers van Deel de Duif zijn toen gestart met schoolbezoeken om hun eigen verhaal te

‘We moeten blijven zoeken naar overeenkomsten’

vertellen. ‘Hoe vaker we dit deden, hoe meer we onze ideeën konden aanscherpen. Dat wij in die hectische tijd vol spanningen samen zo’n school binnen kwamen lopen als Jood en moslim, en het vervolgens over dit onderwerp gingen hebben, werkte daarbij echt ontwapenend.’

GEMEENTEN

Niet alleen scholen, ook gemeenten worstelen met de toenemende polarisatie in de samenleving. VNGvoorzitter Sharon Dijksma organiseert hierover op 6 mei een debatavond, waar ook een belangrijke rol voor Deel de Duif is weggelegd. Daarna volgt een landelijke estafette door verschillende regio’s. De initiatiefnemers van Deel de Duif gaan op de eerste debatavond in gesprek over hun ervaringen en bevindingen. De grotere steden zijn we allemaal al langs geweest, ook kleinere gemeenten tonen interesse. Al Abdellaoui is van mening dat gemeenten ‘nog wel achterblijven als het breed genomen gaat over inclusiviteit’. ‘In de samenleving lijken de ontwikkelingen sneller te gaan dan binnen gemeenten. Je ziet dat dit niet gelijk loopt, je merkt het aan beleidskeuzes en de manier waarop ze communiceren over dergelijke onderwerpen. Gemeenten kunnen hier veel meer op inzetten. Er gaat nog best veel mis. Als we met z’n allen wat harder lopen en ons niet laten afremmen door bureaucratische processen, dan zouden we echt veel sneller kunnen bewegen.’

Cahn sluit zich daar bij aan. ‘Polarisatie gaat niet meer zomaar weg, de verharding zet door. Gemeenten moeten op zoek naar een structuur om de gesprekken rond controversiële maatschappelijke en (geo)politieke thema’s op gang te houden. Waar ga je wel het gesprek over aan en waar niet, zonder dat het normerend is.’

Moeilijke vraagstukken waar geen eensluidend antwoord op is, maar waar je zonder erover te praten al helemaal niet uitkomt. Al Abdellaoui en Cahn: ‘Blijf nieuwsgierig en ga op zoek naar overeenkomsten, dat helpt altijd.’ ←

Dialoogavond Op 6 mei organiseert de VNG een dialoogavond tegen polarisatie, waarbij ook Deel de Duif aanwezig is. Kijk voor meer informatie en aanmelden op stapnaarvorentegenpolarisatie.nl.

André Krouwel

Oprichter Kieskompas

politicoloog Vrije Universiteit

andre.krouwel@vu.nl

COLUMN

NIET IN MIJN ACHTERTUIN

Het herontwerpen van buurten met actieve betrokkenheid van bewoners is niet nieuw. Overheden blijven naarstig zoeken naar legitimatie voor besluiten over de inrichting van de publieke ruimte en woningbouw door bewonersparticipatie. Hoe open en transparant het proces ook is, grote kans dat er protesten volgen. Al snel worden protesterende burgers weggezet als nimby’s, bezwaarmakers die alleen maar aan hun eigen hachje denken. Recent onderzoek laat echter zien dat lokale weerstand bij burgers vaak veel genuanceerder is. Mensen vechten vaak helemaal niet alleen voor hun eigen uitzicht. Als je doorvraagt, zit er vaak iets groters achter. Natuurlijk zijn er de traditionele ‘beschermers’ die alles zoveel mogelijk bij het oude willen houden. Het is immers ‘hun buurt’. Mogelijke nieuwe bewoners zijn er nog niet dus kunnen de beschermers makkelijk de boventoon voeren vanuit een calculerend eigenbelang en de directe impact op hun leven. Maar deze geluiden zijn ook nuttig om nog eens na te denken of het nieuwe plan wel past in die wijk of buurt en de levenskwaliteit daadwerkelijk verbetert. Daarnaast heb je bewoners die scherp op de regeltjes zitten, op de procedures en de transparantie of gemaakte afspraken wel worden nagekomen en of alles wel wettelijk mogelijk is. Het wantrouwen van deze ‘formalisten’ ligt vaak in het feit dat de gemeenschap zich eerder genegeerd voelde in het proces, ondanks allerlei inspraakrondes en vanwege de vermeende achterkamertjes-

MENSEN

VOOR HUN

EIGEN UITZICHT

politiek die in hun beleving wordt bedreven. Formalisten dreigen al snel met vertragende rechtszaken als ze hun zin niet krijgen. Maar die nadruk op formaliteiten kun je ook gebruiken om de andere, zachtere, sociale dimensies van een plan nog eens extra te benadrukken. Ten slotte zijn er de ‘idealisten’. Dat type burger wijst vaak op langetermijneffecten: hoe buurten mogelijk veranderen, wat de effecten op het klimaat zijn, hoe economische structuren of leefpatronen en of de plannen wel aansluiten bij de menselijke aard en de portemonnee van de bewoners. Het zijn vaak goed geïnformeerde en kundige burgers, die enorm nuttig kunnen zijn in het verzamelen en inbrengen van relevante informatie voor besluitvormers.

Omdat deze groepen overlappen, worden burgers al snel weggezet als zeurders die uit zijn op obstructie. Het is ook waar dat de actieve burgers verre van representatief zijn voor de gehele bevolking, maar bedenk dat de representatieve democratie in de kern juist het idee had om ‘de besten onder ons’ te laten beslissen. Probeer inspraaktrajecten niet te beoordelen op hun representativiteit – daar zijn verkiezingen voor – maar op de kwaliteit van de inbreng van de elite onder de burgers. ←

BETOOG KEES JAN DE

VET EN MARTIJN VAN DER STEEN

De Brabantse conclusie:

Vanuit hier kan het wel

Door regionale krachten te bundelen, kunnen de grote nationale uitdagingen van onze tijd vanuit de regio’s verder gebracht worden – en kan ‘het Haagse’ daar vervolgens op aansluiten: een stap naar voren, vanuit hier. Dat schrijven Kees Jan de Vet en Martijn van der Steen.

Stikstof, woningbouw, verdroging, waterkwaliteit of perspectief voor de landbouw. Allemaal nationale uitdagingen die inwoners en bedrijven in elke regio frustreren. Die vraagstukken zijn zó urgent dat op korte termijn doorbraken noodzakelijk zijn. In Brabant denken gemeenten, waterschappen, provincies en andere streekholders gelijk op. Zij werken met elkaar om bijvoorbeeld waterbeheer en woningbouw gezamenlijk op te pakken. Zo worden concrete maatregelen tegen droogte genomen, waarbij boeren, natuurorganisaties en overheden samen optrekken. Het resultaat? Regionale oplossingen met regionale en nationale impact. Dat is de Kracht van Hier.

‘Als decentrale besturen zelf van start gaan, haakt Den Haag doorgaans aan’

In concrete gebieden worden uitdagingen scherp en komen oplossingen in beeld. Als partijen inleggen wat ze te bieden hebben, ontstaat een krachtige mix aan mogelijkheden. En als het rijk daarin meebeweegt, ontstaat een energie die rond water, stikstof en woningbouw tot heel concrete resultaten kan leiden. Vanuit hier kan het wel, zo laat de Brabantse ervaring zien.

BEWEGING

Samenwerking vanuit gemeenten, provincies en de waterschappen creëert zo beweging die in de regio zelf meerwaarde oplevert én beweging brengt in de vastgelopen nationale dossiers. En vervolgens blijkt in de Brabantse praktijk, dat vaak wanneer gemeenten en regio’s initiatief nemen, Den Haag volgt. Dat het lokaal en regionaal lukt is een logisch gevolg van wat wij de kracht van hier noemen. Gemeenten en provincies zijn er, in het gebied, waar de échte vraagstukken worden gevoeld in de lokale gedaante en met échte mensen die mee kunnen praten over oplossingen. En dan blijkt veel mogelijk. Belangen kunnen zo eenvoudiger worden uitgewisseld en creatieve oplossingen zijn vanuit de unieke kennis van het gebied makkelijker te vinden. De gemeente weet waar wonin-

Kees Jan de Vet

Martijn van der Steen

Schrijf ook een betoog voor VNG Magazine: redactie@vngmagazine.nl

Bij belangrijke vraagstukken trekken Brabantse gemeenten, zoals hier Breda, gelijk op met andere streekholders

gen het beste passen en hoe deze duurzaam kunnen worden ingepast, terwijl Den Haag het heeft over een abstracte en getalsmatige ‘woningbouwopgave’. Maar: hoewel Den Haag beperkt initiatief toont, blijkt het wél goed te zijn in volgen. Als decentrale besturen in de regio zelf van start gaan, haken Haagse partners doorgaans aan.

KRACHT

De Kracht van Hier bestaat, als concrete praktijk in Noord-Brabant én in andere gebieden. Die kracht kunnen we vaker inzetten. Decentrale overheden hoeven niet te wachten op nationale richtlijnen, ze kunnen zelf de stap naar voren zetten met eigen plannen voor de lokale context. Zoek de samenwerking met elkaar en benut elkaars kennis en middelen. Zo maken gemeentelijke initiatieven lokaal verschil én dragen ze als bonus bij aan nationale doelen. Dat is de Kracht van Hier. En dan is het aan Den Haag om te leveren als nodig is.

Zo biedt de Kracht van Hier voor gemeenten en provincies een kansrijke route om te werken aan de grote vraagstukken van onze tijd. Dat vraagt van gemeentebestuurders het lef om naar voren te stappen en initiatief te nemen. En het vergt een rijksoverheid die

‘Zo kunnen we samen werken aan de toekomst van Nederland’

initiatieven erkent en faciliteert. Zo kunnen we samen werken aan de toekomst van Nederland – vanuit hier, met elkaar. ←

Kees Jan de Vet is vertrekkend dijkgraaf van waterschap Brabantse Delta. Martijn van der Steen is decaan en bestuurder bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB).

Kees Jan de Vet sloot onlangs zijn loopbaan in het openbaar bestuur af. Bij die gelegenheid verscheen het essay De kracht van híer. Over de centrale rol van het decentraal bestuur. Dat is te downloaden via nsob.nl.

PERSONALIA

OVERSTAP

Niels te Sligte

Niels te Sligte wordt de nieuwe griffier van de gemeenteraad van Veere. Tot voor kort was hij zelf lid van die gemeenteraad. Hij was sinds 2018 raadslid.

Vanwaar

deze overstap? ‘Dat proces is gaande sinds ik raadslid werd. Het is superinteressant om in de lokale politiek mee te draaien, maar ik merkte gaandeweg dat mijn interesse meer ligt op het technische aspect van het politieke spel dan op de inhoudelijke kant. Dat werd bevestigd nadat ik voorzitter werd van de commissie ruimtelijke ontwikkeling. Dan gaat het om een meer onafhankelijke rol waarbij je op een andere manier naar de politiek kijkt. Ik werd echt enthousiast toen ik een training bijwoonde van een griffier die vertelde wat griffiers precies doen en hoeveel ze voor een raad kunnen betekenen.’

Wat gaat u doen? ‘Ik breng vooral mijn kennis van de lokale democratie in, juist vanuit mijn eerdere rol als raadslid. Dat doe ik ook als ambassadeur van de raad op het moment dat die niet bij elkaar aanwezig is, dus binnen de organisatie. Vanuit de bril van een raadslid help ik bij de voorbereiding van stukken die komen. Wat krijg je nou op je bord, wat doe je daarmee, is de informatie compleet en duidelijk? Daarnaast coach ik raadsleden in wat zij willen bereiken, welke woorden zij daarvoor gebruiken, hoe dat eventueel scherper kan, hoe de verbinding te zoeken of juist de politieke kleur meer vorm te geven.’

Wat laat u achter? ‘Een heel mooie raad en fractie met daarbinnen veel ruimte om elkaar zaken te gunnen, maar ook om verschillen goed uit te vergroten. Binnen de fractie bestaat ook een heel open sfeer. We bevragen elkaar hoe we in bepaalde thema’s staan en hoe we een gezamenlijk standpunt kunnen vormen. Daarin nam ik zelf eigenlijk natuurgetrouw al de rol aan als adviseur over welke instrumenten te gebruiken om een bepaald doel te bereiken.’ (MM) ←

GEMEENTEN

Gerard Renkema start op 1 mei 2025 als waarnemend burgemeester van Culemborg. Hij volgt daar Gerdo van Grootheest op, die in mei is gestart als burgemeeser van Bunschoten. Sindsdien is Jaco Geurts waarnemend burgemeester. Renkema (CDA) was tot november vorig jaar burgemeester van Nijkerk. Dat ambt heeft hij bijna achttien jaar bekleed.

Maarten Haverkamp (CDA) wordt de nieuwe burgemeester van De Bilt. Hij begint in mei of juni. Haverkamp werkt nu nog bij de NS als regiodirecteur Noord­Oost Nederland. Van 2002 tot 2012 was hij lid van de Tweede Kamer namens het CDA. In De Bilt volgt hij Sjoerd Potters (VVD) op, die burgemeester is geworden van Helmond. Momenteel is D66’er Marcel Fränzel waarnemend burgemeester.

De gemeenteraad van Groningen heeft Roelien Kamminga voorgedragen als nieuwe burgemeester. Het streven is dat ze eind juni wordt geïnstalleerd. Kamminga (VVD) is nu nog lid van de Tweede Kamer. Daar begon ze in 2021. Eerder werkte ze bij de ministeries van Buitenlandse Zaken en later bij Binnenlandse Zaken. In Groningen volgt ze Koen Schuiling op, die vorig jaar terugtrad. Sindsdien is Mirjam van ’t Veld waarnemend burgemeester.

Cees Pille is voorgedragen als nieuwe burgemeester

van Albrandswaard. Pille (VVD) is nu nog statenlid in Zeeland en werkzaam bij Transport en Logistiek Nederland. Eerder was hij wethouder van Goes, en werkzaam bij diverse brancheorganisaties in het bedrijfsleven. Pille volgt in Albrandswaard Jolanda de Witte op, die per 1 juli stopt, als haar eerste termijn afloopt.

De gemeenteraad van Goeree-Overflakkee heeft burgemeester Ada Grootenboer-Dubbelman aanbevolen voor herbenoe­

ming. Haar derde termijn gaat in op 3 september. Grootenboer (CDA) begon in 2013 als burgemeester van de toen nieuwe gemeente Goeree-Overflakkee. Daarvoor was ze achtereenvolgens raadslid in Willemstad en raadslid en wethouder in Moerdijk.

Burgemeester Rob Bats van Steenwijkerland vertrekt dit najaar. Bats (VVD) begon in september 2016 als burgemeester van Steenwijkerland. Eerder was hij onder meer burgemeester van Haren en

waarnemend burgemeester van Terschelling.

Burgemeester Wendy Verkleij van Noordwijk stopt in het vierde kwartaal van dit jaar. Ze wil meer aandacht besteden aan haar privéleven. VVD’er Verkleij is sinds 2002 actief in het lokaal bestuur. De eerste acht jaar was ze lid van de gemeenteraad van Reeuwijk. Na de fusie van die gemeente met Bodegraven in 2011 werd ze wethouder van de nieuwe gemeente BodegravenReeuwijk. In januari 2015 werd ze burgemeester van

Ingezonden mededeling

Laat u inspireren door onze opleidingen en congressen

Agenda

Om welk vakgebied het ook gaat: als geen ander weten we hoe complex de inhoud van beleid en wet- en regelgeving kan zijn. Kom daarom naar een van onze inspirerende en verdiepende congressen. Voor heldere en praktische handvatten én om vakgenoten uit het hele land te ontmoeten.

redactie@vngmagazine.nl

Uitgeest; in 2020, stapte ze over naar Noordwijk.

Burgemeester Maarten Divendal van De Ronde Venen vertrekt eind in november. Divendal (PvdA), die in november 67 jaar wordt, begon in 2011 als burgemeester van De Ronde Venen. Eerder was hij wethouder van Haarlem. Eerder was hij al acht jaar raadslid in Heemstede. Hij werkte twaalf jaar bij het ministerie van OCW.

Peter Küppers wordt de nieuwe gemeentesecretaris

Bekijk hier ons aanbod voor de komende maanden:

Leertraject onderwijs - Module onderwijshuisvesting (groep 2 2025) 22 mei 2025

Cursus gemeentefinanciën voor-niet financiële ambtenaren

22 mei of 26 juni 2025

Cursus gemeentefonds in één dag! 19 juni 2025

Van Migratie tot Participatie 2025 2 juni 2025, Utrecht

VNG Jaarcongres

17 & 18 juni 2025, Brainport Eindhoven

VNG Kennisdag 30 juni, Den Bosch

VNG Juridische 2-daagse 6 & 7 oktober, Papendal

Ons hele aanbod vindt u op vngconnect.nl

van Bloemendaal. Hij begint daar op 1 juni. Küppers is sinds 2021 gemeentesecretaris van Landsmeer. Daarvoor werkte hij onder meer als projectleider fusie bij de werkorganisatie van de fuserende gemeenten Langedijk en Heerhugowaard. Eerder was hij gemeentesecretaris van Schiermonnikoog en locosecretaris in Westervoort. In Bloemendaal wordt hij de opvolger van Paul Dubbe die op 1 oktober 2024 met prepensioen ging. Sindsdien is Rudie Heintjes interim­secretaris.

Enno Koops stopt per 1 juni als gemeentesecretaris van Hoeksche Waard. Bij zijn aantreden anderhalf jaar geleden, in november 2023, kreeg hij de opdracht om te komen tot een doorontwikkeling van de gemeentelijke organisatie. Aan die opdracht is voldaan.

Gemeentesecretaris Mike Hacking stapt op 1 juli 2025 over van de gemeente Midden­Drenthe naar de gemeente Hoogeveen, waar hij gemeentesecreta­

ris en algemeen directeur wordt. Hacking keert daarbij terug naar de gemeente waar hij van 2006 tot 2015 ook al werkte. Hacking heeft bijna zes jaar gewerkt bij de gemeente MiddenDrenthe. In Hoogeveen volgt hij interim­secretaris Karin Cornelissen op, die in december 2024 de gestopte Jelmer Mulder opvolgde.

Sander Gerritsen begint op 1 juli als interim­gemeentesecretaris van Groningen. Nu is hij voorzitter van de Stuurgroep Medicatieoverdracht bij het ministerie van VWS. De huidige gemeentesecretaris Christien Bronda gaat met pensioen.

Gemeentesecretaris Jorien van den Beij-Veenstra van Heiloo stopt per 1 augustus. Ze verhuist naar Kopenhagen. Van den Beij werkte sinds april 2024 bij de gemeente Heiloo. Daarvoor had ze diverse functies bij de gemeenten Velsen. Ook werkte ze bij de gemeente Den Haag en bij de stichting Intermin.

Peter Teesink stopt op

René Roossien wordt de nieuwe gemeentesecretaris van Westerwolde. Hij vervangt Harby Scheper, die in april met pensioen gaat. Roossien is sinds januari 2018 manager samenleving en locogemeentesecretaris van Westerwolde. Eerder werkte hij onder meer bij de gemeenten Haren en Heerenveen.

Eddy Bilder stopt in november als burgemeester van Zwartewaterland. Hij begon op 14 januari 2011 als burgemeester van de Overijsselse gemeente. Daarvoor was de CDA’er drie jaar lid van de Tweede Kamer. Hij begon zijn politieke loopbaan in Ermelo, waar hij twaalf jaar raadslid (1990-2002) en negen jaar (19982007) wethouder was.

1 september als gemeentesecretaris van Amsterdam. Teesink begon op 1 januari 2019 in Amsterdam. Daarvoor werkte hij sinds 1997 bij de gemeente Groningen. Daar was hij de laatste drieënhalf jaar tot zijn vertrek naar Amsterdam ook al gemeentesecretaris.

De gemeenteraad van Voorst heeft Bert Jan Urban aangewezen als nieuwe griffier. Hij begint op 1 juni. Urban is nu nog griffier van de gemeenteraad van Voorschoten. Daar begon hij in september 2019. In Voorst volgt hij Ita Joosten op, die waarnemend griffier was na de pensionering van Dini Vriezekolk

VACATURES

De burgemeestersvacature van Zwartewaterland (circa 23.500 inwoners) is opengesteld. Het salaris is € 9.539,58 bruto per maand. De profielschets is te lezen op werkenbijoverijssel.nl/ burgemeesterzwartewaterland. Sollicitaties vóór 6 mei sturen naar de CdK van Overijssel.

De burgemeestersvacature van Katwijk (circa 67.000 inwoners) is opengesteld. Het salaris is € 12.152,10 bruto per maand. Op zuidholland.nl/sollicitatieburgemeester staat de profielschets. Sollicitaties vóór 8 mei sturen naar de Commissaris van de Koning van de provincie Zuid­Holland.

De burgemeestersvacature van Steenwijkerland (circa 45.500 inwoners) is opengesteld. Het salaris is € 11.218,35 bruto per maand. Op werkenbijoverijssel.nl/ burgemeesterzwartewaterland staat de profielschets. Sollicitaties vóór 9 mei sturen naar de commissaris van de Koning van de provincie Zuid­Holland.

De burgemeestersvacature van Culemborg (circa 30.000 inwoners) is opengesteld. Het salaris bedraagt 10.358,31 euro bruto per maand. Op gelderland.nl staat de profielschets. Sollicitaties vóór 15 mei sturen naar de commissaris van de Koning van de provincie Gelderland.

WEERBAARHEID

10Utrechtse overwegingen

HOE BEREIDEN GEMEENTEN ZICH VOOR OP GROOTSCHALIGE EN LANGDURENDE ONTWRICHTINGEN, BIJVOORBEELD NA DE UITVAL VAN HET ELEKTRICITEITSNET? DE GEMEENTE UTRECHT LOOPT VOOR DE TROEPEN UIT EN IS SINDS 2023 BEZIG MET NIEUWE HANDREIKINGEN EN BLAUWDRUKKEN. WAT KUNNEN ANDERE GEMEENTEN DAARVAN LEREN?

Het begon voor Utrecht allemaal in 2023, met een bezoek aan Oekraïne. Toen burgemeester Sharon Dijksma op een conferentie sprak over de wederopbouw van het land, viel haar iets anders op. Het dagelijks leven in de stad ging redelijk normaal door, ondanks de voortdurende aanvallen op onder meer de elektriciteitsinfrastructuur. Het zette ook plaatsvervangend directeur Openbare Orde en Veiligheid Luuk Steenwelle aan het denken. Hoe staat het met de veerkracht als zoiets in Utrecht zou gebeuren?

Geen vreemde vraag, want het stroomnet heeft het juist in deze regio zwaar te verduren. Maar sowieso heeft de stad een ‘draaischijfachtige positie’ die aanleiding geeft voor het doorlichten van de weerbaarheid. Bij een grootschalige en langdurige crisis of een gewapend conflict kan de druk op de zorg bijvoorbeeld toenemen in deze regio, waar zowel een calamiteiten- als een militair hospitaal staat. Ook de opvang van ontheemden kan zorgen voor een grotere druk op voorzieningen. Er kwamen expertsessies van gemeente en de veiligheidsregio, waarbij ook de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) aanschoof; later was er een gesprek met Defensie en de NCTV. Steenwelle: ‘We wilden eerst goed in kaart brengen wat ons als stad bedreigt, vervolgens was de vraag of de gemeente voldoende mogelijkheden heeft om deze bedreigingen op te vangen. En zo nee, wat moet er dan gebeuren?’

Veel, ontdekten ze in Utrecht. Uit de scenario’s die werden besproken werd al snel duidelijk dat de gemeente méér moet doen dan ze nu doet, en er bovendien andere taken bijkrijgt. Steenwelle neemt ons mee in de overwegingen.

1 GROOTSCHALIGE

ONTWRICHTING VRAAGT IETS ANDERS VAN EEN CRISISORGANISATIE

De huidige crisisplannen gaan uit van een gebeurtenis van een paar uur in een wijk of een klein deel van de stad. Maar al snel werd duidelijk dat er andere scenario’s denkbaar zijn. Grootschalige ontwrichting, en dan voor langere tijd. Over hoe zo’n crisis eruit kan zien, is vervolgens lang door de gemeente, de veiligheidsregio en

de NCTV gepraat. ‘Je gedetailleerd voorbereiden op elk scenario is onmogelijk’, stelt Steenwelle. ‘Je bereidt je dan op alles voor én op niets.’ Beter is een focus op een scenario. ‘Voor Utrecht was de uitval van het elektriciteitsnetwerk het meest ontwrichtende scenario, dus daar zijn we mee verdergegaan.’

2

WERK MET EEN SCENARIO WAARIN

MEERDERE PROBLEMEN SAMENKOMEN

Geen elektriciteit betekent geen dataverkeer en dus ook geen financiële transacties. Maar ook het drinkwater kan niet meer worden gezuiverd en na 24 uur vallen de generatoren van de stadsriolering stil. Elektriciteitsuitval is hierdoor een allesomvattend scenario. Een ‘tijdlijn uitval nutsvoorzieningen’ maakte de knelpunten duidelijk. De tijdlijn is onderdeel van een nieuwe handreiking die de veerkracht van de stad moet versterken. Utrecht kwam er ook achter dat communicatie in dit scenario al snel een probleem wordt. ‘Je kunt bewoners niet meer één op één bereiken.’

Een ander probleem dat al snel acuut wordt is het drinkwater, met name voor bewoners boven de tweede bouwlaag. ‘We schrokken van de gevolgen van een langdurige uitval. We hebben ons voorbereid op risico’s die nu niet meer gelden. Nu wordt iets anders én meer van ons gevraagd dan voorheen.’

OVERWEEG HOE JE DIRECT AANWEZIG

KUNT ZIJN IN DE WIJKEN

Als alle elektriciteit uitvalt, moet Utrecht zo snel mogelijk zorgen voor aanwezigheid in de wijk, zegt

Steenwelle. ‘Vandaar het idee om twaalf steunpunten in te richten. Op deze plekken staat straks een aggregaat, zodat er in elk geval een plek is in de stad waar de elek-

triciteit doorloopt. Hier kunnen inwoners informatie krijgen als alle normale communicatiekanalen niet meer werken. Hier kun je ook een beroep doen op de brandweer of de politie en ambulance. De wijkbureaus moeten ook de plek zijn waar voedsel en water worden gedistribueerd en waar medische basiszorg plaatsvindt.’ Nu ontbreekt de financiering voor deze hotspots nog, maar het nadenken over de inrichting is al in een vergevorderd stadium.

4RIJK, GEMEENTE EN BURGERS HEBBEN

ELK EEN ANDERE TAAK

Wanneer geen voedsel beschikbaar is, zijn de ministeries aan zet om dit te regelen. Gemeenten moeten dit vervolgens verspreiden over de inwoners. Ook een belangrijke taak op lokaal niveau: de communicatie naar burgers tijdens rampen en crises en het zorgen dat de nood- en hulpdiensten bereikbaar zijn, ‘een basisverantwoordelijkheid van de burgemeester’. Inwoners moeten op hun beurt 72 uur voor zichzelf kunnen zorgen. De campagne van het rijk over een noodpakket is een eerste stap naar meer bewustwording. Inmiddels worden overal in de stad gesprekken gevoerd, onder meer in een stedelijk veiligheidsnet-

‘Je gedetailleerdvoorbereiden op elk scenario is onmogelijk’

Bij een langdurige stroomuitval werken de voorzieningen niet meer.

Bij een militair conflict moeten we rekening houden met troepenverplaatsingen.

‘Je kunt bewoners niet meer één op één bereiken’

werk met onder meer ov-aanbieders en hogeronderwijsinstellingen. Het probleem is volgens Steenwelle dat we in Nederland lang niet over risico’s hebben gecommuniceerd. ‘We wilden mensen geen angst aanjagen. Daardoor weten mensen niet goed wat hen op dit moment bedreigt. Een ander euvel is dat we als land weinig ervaring hebben met grootschalige rampen.’

Het gebrek aan ervaring en de achterstand in bewustzijn zorgen ervoor dat gemeenten nu ‘in een ongemakkelijke startpositie zitten’ bij de voorlichting over grootschalige en langdurige ontwrichtingen.

5

KIJK NIET TE VEEL NAAR HET LEGER…

‘Als we vroeger een ramp hadden, bijvoorbeeld een overstroming, dan kwamen de militairen ons helpen. Ze hadden zandzakken, ze leverden aggregaten en ze brachten materieel mee om goederen te verplaatsen.’ Maar in een situatie waarin de oorlogsdreiging nog verder toeneemt, moeten gemeenten er rekening mee houden dat Defensie niet de mensen en middelen heeft voor deze civiele taak. Dat betekent dat er nog meer op de schouders van gemeenten en veiligheidsregio’s komt omdat de hulp waar zij normaal gesproken op kunnen rekenen niet beschikbaar is.

6

… WANT EEN GEWAPEND CONFLICT IS OOK EEN SCENARIO OM REKENING MEE

TE HOUDEN

Het is niet ondenkbaar dat Nederland in NAVO-verband betrokken raakt bij een conflict aan de Europese oostgrens, zegt Steenwelle. ‘Vanwege de gunstige ligging en de goede infrastructuur gaan we dan hoogstwaarschijnlijk te maken krijgen met troepenbewegingen van west naar oost. Dat gaat onvermijdelijk iets betekenen voor onze infrastructuur en voor de beschikbaarheid van voorzieningen, ook op lokaal niveau.’

7

HEB EXTRA OOG VOOR KWETSBAREN

Grote zorg is of Utrecht bij de campagne ook de kwetsbare inwoners kan bereiken. ‘We weten dat er groepen zijn met een grotere afstand tot de

overheid, die een brief van de gemeente met tips and tricks niet openmaken.’

Utrecht wil nu al met deze mensen in gesprek: weten deze mensen wat er van ze wordt gevraagd of gaat de overheidscampagne volledig aan ze voorbij? ‘We weten dat de kwetsbare groepen bij grote incidenten het hardst worden geraakt, daarom willen we aan de voorkant extra in deze mensen investeren.’

8

ORGANISEER DE INZET VAN VRIJWILLIGERS

Inwoners kunnen voor informatie en hulp terecht bij een hotspot. Maar ouderen en andere kwetsbaren zullen niet altijd in staat zijn om de steunpunten te bereiken. Utrecht denkt aan een vrijwilligersclub die kan helpen bij bijvoorbeeld het rondbrengen van water. ‘Waar het om gaat is dat we de beschikking hebben over basisnetwerken in de wijken.’

9

ZIE AMBTENAREN OOK ALS

ARBEIDSPOTENTIEEL

Als alles uitvalt, kunnen ambtenaren van de gemeente Utrecht ook niet veel meer. ‘Het normale werk valt omdat onze noodstroomvoorziening beperkt is.’ Mogelijk kunnen deze collega’s ook worden ingezet in de wijken. ‘Uiteraard moeten zij hierop worden voorbereid, met een hulpverleningscursus voor inzet in de wijk.’ De gesprekken hierover worden inmiddels intern gevoerd. ‘Een groot incident is niet alleen een veiligheidsvraagstuk, maar een stadsbrede opgave die de hele gemeentelijke organisatie raakt.’

10

WAT VOOR UTRECHT GELDT, GELDT OOK VOOR ANDERE GEMEENTEN

Steenwelle schat in dat de conclusies van Utrecht voor tachtig procent ook voor andere steden gelden. ‘De basis die we nu hebben gelegd in Utrecht, delen we in de G4. De bedoeling is dat de VNG, in overleg met het ministerie van Binnenlandse Zaken en de NCTV, straks komt met blauwdrukken waar ook andere gemeenten iets mee kunnen.’ ←

RAAD & WERK

John van der Net

RAAD

VVD, DORDRECHT WERK BELASTINGDIENST, DIRECTIE GROTE ONDERNEMINGEN

‘Bij het team Olie en Gas van de Belastingdienst hebben we een klantenpakket waar de grote oliemaatschappijen onder vallen. Het gaat om bijvoorbeeld bedrijven die olie en gas hier opslaan en raffineren. Dat zijn goederen waarin druk wordt gehandeld; er gaan miljarden euro’s in om. We handhaven de douaneregels en de accijnsheffingen op minerale olie en nu ook op biobrandstoffen.

Mijn politieke loopbaan begon in 2011, al was ik niet altijd raadslid. Ik heb altijd al interesse gehad in de politiek. In mijn werk met grote oliemaatschappijen ben ik soms ook politiek bezig. Je moet weten wanneer je zelf iets kunt oplossen of wanneer er landelijk iets moet worden bepaald. Ook helpt het in de raad dat ik complexe problemen met grote belangen goed kan doorzien.’

VACATURES

Hét overzicht van vacatures binnen gemeenten voor hoger opgeleiden.

AUTOMATISERING/ ICT

„ ICT-contractmanager/ inkoper

Haarlemmermeer

„ Specialist informatiemanagement en archivering Hoorn

„ Ontwikkelaar Unit4 ERPx

Leidschendam­Voorburg

„ Junior Information Security Officer

Oldebroek

„ Informatieanalist

Tilburg

„ Information Security Officer

Zwartewaterland

BESTUURLIJK

„ Secretaris commissie bezwaarschriften

Hilversum

„ Juridisch adviseur

Olst­Wijhe

„ Bestuursadviseur

Maasdriel

„ Communicatiemedewerker

Scherpenzeel

Colofon

„ Strategisch bestuursadviseur

Tilburg

DIENSTVERLENING/ FACILITAIR

„ Senior medewerker burgerzaken

Hattem

„ Senior adviseur bedrijfsvoering

Leiden

FINANCIEEL/ ECONOMISCH

„ Teammanager economie

Alphen aan den Rijn

„ Inkoopadviseur

Katwijk

„ Strategisch adviseur inkoop

Leeuwarden

„ Financieel adviseur Westland

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID

„ Teamcoördinator boa’s Lansingerland

„ Procesondersteuner persoonsgerichte aanpak (PGA) en veiligheid

Lelystad

„ Straathoekwerker Nunspeet

Voor een overzicht van alle vacatures en meer informatie zie www.gemeentebanen.nl.

PERSONEEL/ ORGANISATIE

„ HR-adviseur

Gooise Meren

„ HR-beleidsadviseur

Maassluis

„ Salarisadministrateur Wassenaar

RUIMTELIJKE ORDENING

„ Teammanager groen, water, bodem

Alphen aan den Rijn

„ Beleidsmedewerker ruimte

Bodegraven­Reeuwijk

„ Manager openbare ruimte

Hellendoorn

„ Beheerder bovengrondse infra

Leeuwarden

„ Projectleider civiele techniek

Leeuwarden

„ Adviseur parkeren en mobiliteit

Lelystad

„ Senior beleidsadviseur mobiliteit

Medemblik

„ Toezichthouder groen

Nieuwegein

„ Adviseur bodem en ondergrond

Tilburg

VNG Magazine is het officiële orgaan van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vragen aan de VNG? Bel het team Informatievoorziening, tel. 070­373 83 93, info@vng.nl

„ Manager vastgoed

Tilburg

„ Afdelingshoofd fysiek domein

Uithoorn

„ Casemanager omgevingsrecht

Vijfheerenlanden

„ Specialist planomzetting

Vijfheerenlanden

„ Senior juridisch adviseur omgevingsrecht

Westland

„ Beleidsmedewerker duurzaamheid

Zaltbommel

SOCIALE ZAKEN/ WERKGELEGENHEID

„ Financieel adviseur sociaal domein

Culemborg

„ Manager sociaal domein

Hellendoorn

„ Beleidsadviseur diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid

Wageningen

WELZIJN

„ Beleidsadviseur beschermd wonen

Eindhoven

„ Maatschappelijk werker

Medemblik

„ Klantmanager jeugd

Texel

Uitgever Dineke Sonderen, Sdu BV, tel. 070­378 99 24 Hoofdredactie VNG Chef redactie Rutger van den Dikkenberg Redactie Leo Mudde, Marten Muskee, Monique Westenbroek Medewerkers Marije van den Berg, Geerten Boogaard, Sandra Braakmann, Pieter van den Brand, Jiri Büller, Annemieke Diekman, André Krouwel, Martijn van der Steen

Contact redactie tel. 070­378 96 43, redactie@vngmagazine.nl

Ontwerp Fier.media Vormgeving Monique Westenbroek, Dimitry de Bruin

Druk Senefelder Misset, Doetinchem

Advertentie-exploitatie Cross, tel. 010-742 10 20, traffic@cross.nl

Abonnementen Gratis voor burgemeesters, wethouders, gemeentesecretarissen, raads- en commissieleden, raadsgriffiers, parlementariërs en ambtenaren bij gemeenten en stads­ en streekgewesten. Aanvragen en wijzigingen: www.vng.nl, vngleden@vng.nl of 070­3738393

Betaalde abonnementen Prijs jaarabonnement: 208 euro (excl. 9% btw). Sdu Klantenservice, www.sdu.nl/service, tel. 070­378 98 80. Schriftelijk opzeggen uiterlijk twee maanden vóór het einde van de abonnementsperiode bij Sdu Klantenservice, Postbus 20025, 2500 EA Den Haag © 2025, ISSN 1566­1636

Mis niets!

Neem nu een jaarabonnement op VNG Magazine via sdu.nl/service of bel naar 070-378 98 80

voorkom een zoektocht naar de juiste kengetallen zorg dat je op de hoogte bent !

Heb je als deskundige in jouw dagelijkse praktijk regelmatig comptabele gegevens nodig op het gebied van sociale zekerheid, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, belastingen, huurtoeslag en arbeidsmarktmaatregelen? Of bijvoorbeeld op het gebied van de wet woz, loonbelasting, premieheffingen en zorgverzekering?

Met deze nieuwe actuele wettenbundels van Sdu word je optimaal geïnformeerd.

blijf op de hoogte van het laatste gemeentenieuws

Snel en gemakkelijk

Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrieven!

• Het belangrijkste gemeentenieuws, achtergronden, opinieblogs en méér, 2x per week in je mailbox

• Houd je je bezig met bedrijfsvoering, het sociaal domein, ruimte en/of veiligheid?

Schrijf je dan ook in voor onze themanieuwsbrieven

schrijf je snel en eenvoudig in via gemeente.nu/nieuwsbrieven