nb.
5 voorbeelden van extra slagkracht door kennis van de energiemarkt
Voor inkopers van energie Informatie, inspiratie en concrete tips
Wilfried Martens Greenbrothers
zesde jaargang nº 3 oktober 2012
Sjoerd Busselmann Nuon
De bijzondere samenwerking tussen Greenbrothers en Nuon
Afnemer en leverancier in één
VOORWOORD
Partner in kennis
Erik Suichies Director Sales B2B Netherlands
nuon.nl/grootzakelijk KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP: � Nuon evenementen: nuon.nl/nieuwsenkennis � MarktRapport: nuon.nl/marktrapport � Twitter: twitter.com/nuonmarktinfo
2
nb. | Nº 3 • oktober 2012
MARCEL BAKKER
De energiewereld wordt complexer, maar biedt daarmee ook kansen. Denk hierbij aan de inkoop van duurzame energie en de mogelijkheid om verschillende strategieën te kiezen om uw energie in te kopen. In onze visie kunnen we daarom als leverancier allang niet meer volstaan met ‘slechts’ het leveren van energie. Veel bedrijven verlangen – terecht – steeds meer van hun energiemaatschappij. Ze willen een leverancier die toegevoegde waarde biedt, meedenkt over specifieke energievraagstukken en hen wijst op relevante ontwikkelingen in de markt en op interessante kansen. Die rol vervullen wij maar al te graag. Sterker nog, wij zien onszelf graag als energiepartner. Een belangrijk onderdeel van dat partnerschap is het delen van kennis met onze klanten. Mede dankzij ons samengaan met Vattenfall beschikken we over steeds meer kennis, maar ook over meer mogelijkheden om te innoveren en te investeren in nieuwe ontwikkelingen. Dat maakt ons tot een energieleverancier die een partner is voor zijn klanten. Praktisch betekent dit dat wij u kunnen informeren en adviseren, maar ook samen met u werken aan toekomstbestendige oplossingen bij uw energievraagstukken. Onze adviseurs op het gebied van energie efficiency en duurzaamheid adviseren u hier graag over. Kennis van energie en de energiemarkt vormt daarbij de basis. Het delen van kennis doen we op verschillende manieren, onder andere via ons online kennisplatform op nuon.nl/nieuwsenkennis en branchespecifieke webinars, zoals onlangs voor vastgoed is georganiseerd. Maar naast het feit dat we onze kennis en expertise met u delen, gebruiken we het met name ook om te innoveren. Door het samengaan met Vattenfall is dat nog beter mogelijk. Het biedt ons de mogelijkheid kennis en informatie uit te wisselen en het vergroot onze innovatieve slagkracht. Slagkracht die leidt tot innovaties die ertoe doen. En die we vervolgens zodanig inzetten, dat u daar profijt van hebt.
Verhoging algemeen btw-tarief naar 21 procent Met ingang van 1 oktober heeft de overheid het algemene btw-tarief verhoogd van 19 naar 21 procent. Dit geldt ook voor de levering van energie. Omdat de btw-tarieven bij wet zijn geregeld, is Nuon net als alle Nederlandse bedrijven verplicht om deze verhoging door te voeren. Vanaf 1 oktober 2012 dragen we daarom 21 procent btw af. Met ingang van oktober wordt dan ook het verhoogde btw-tarief van 21 procent aan u gefactureerd. Ontvangt u een jaarafrekening? U zult dan op uw komende jaarafrekening twee periodes terugzien; een van vóór 1 oktober met 19 procent btw en een van na 1 oktober met 21 procent btw.
Gouden plak van Joyce Sombroek
Nuon/Vattenfall is official supplier van NOC/NSF. Vanuit die hoedanigheid mochten wij toegangskaarten voor de Olympische Golden Clinic verloten onder onze grootzakelijke klanten. Tijdens deze Clinic konden zij alle goudenmedaillewinnaars ontmoeten. Een bijzondere ervaring op het sportveld met sporters als Epke Zonderland en Roy Martina. Marcel Pul van Ballast Nedam was een van de gelukkige winnaars en op 16 augustus aanwezig op Papendal. Pul: ‘Het was een ontzettend leuke en toch ook wel spannende dag met na afloop ook nog eens een uitstekend buffet. Wat mij erg opviel is dat de sporters – zeker het hockeyteam – heel benaderbaar waren en gewoon mensen zijn zoals jij en ik. Dit tekende ook de sfeer van de dag: ontspannen, en niets hoefde. Hoogtepunt was toch wel dat ik op de foto ging met Joyce Sombroek (keepster Nederlands hockeyelftal, red.) en ongevraagd haar gouden plak kon vasthouden. Zeker voor herhaling vatbaar.’
Blijf op de hoogte van de energiemarkt Op de hoogte blijven van de nieuwste ontwikkelingen op de energiemarkt? Check dan de laatste informatie en downloads op nuon.nl/nieuwsenkennis. Lees bijvoorbeeld over de EnergieNetwerksessie die Nuon en datacenter Equinix hielden. Hierin bewijst Equinix dat duurzaamheid ook rendabel kan zijn. Daarnaast vindt u op nuzakelijk.nl/slim-inkopen de komende maanden artikelen over de laatste ontwikkelingen op de energiemarkt.
� DE VRAAG MARKTONTWIKKELINGEN
KATO TAN
� Meer productiemiddelen
De elektriciteitsprijzen waren dit jaar relatief laag. Dit komt vooral doordat Duitsland veel elektriciteitscapaciteit heeft bijgebouwd in de vorm van renewables (duurzame elektriciteitsopwekking). Hierdoor is er meer duurzame elektriciteit op de markt gekomen, wat grote invloed heeft op de elektriciteitsmarkt. De prijs is namelijk niet alleen afhankelijk van de verhouding tussen vraag en aanbod op de markt, maar ook van de kostprijs per productie-eenheid (zoals centrales en windmolens). Vergelijk de productie-eenheden met fabrieken. Wanneer de productiekosten per fabriek sterk verschillen, ligt het voor de hand om de meest efficiënte en goedkoopste fabrieken eerst te laten draaien voordat de dure fabrieken aangaan. Dit geldt ook voor de productie-eenheden van elektriciteitsopwekking. Elektriciteit opgewekt met een zonnepaneel of een windmolen wordt als ‘goedkoop’ beschouwd en elektriciteitsopwekking met behulp van gas als ‘duur’. Hiermee ontstaat een soort rangorde in productie-eenheden. De elektriciteitsprijs is daardoor niet alleen afhankelijk van de vraag naar elektriciteit, maar ook van de kostprijs van elektriciteit die mee verandert met de vraag. De beslissing van Duitsland om een groot aantal renewables bij te bouwen, heeft geleid tot een ingrijpende herziening van deze rangorde. Renewables staan nu bovenaan, omdat de variabele kosten laag zijn. Zonneschijn is immers gratis. De vraag is of de elektriciteitsprijs relatief laag blijft. Half augustus klonk er meer twijfel in de berichtgeving rondom de Duitse investeringen in zonne- en windenergie. Daarnaast schommelt de output van zonnepanelen en windmolens sterk, omdat deze afhankelijk is van externe factoren als de zon en wind. Om beter te kunnen inspelen op deze grote schommelingen in vraag en aanbod zijn er extra investeringen in het elektriciteitsnetwerk vereist. Voor meer informatie over de werking van de energiemarkt zie: nuon.nl/nieuwsenkennis Maurits Timmermans, Nuon PortfolioDesk salesportfolio@nuon.com Colofon l nb. is een uitgave van Nuon en verschijnt vier keer per jaar. Zesde jaargang, nummer 3, oktober 2012 l Redactieadres: Postbus 41920, 1009DC Amsterdam, redactienb@nuon.com, nuon. nl/grootzakelijk l Concept en realisatie: Scripta Media; Nieuwe Herengracht 47, 1011 RN Amsterdam l Vormgeving: Marc van Meurs l Fotografie: iStockphoto.com, Kato Tan, Ton Zonneveld l Drukwerk: drukkerij Tesink l Lithografie: Grafimedia Amsterdam l © Nuon, 2012 l nb. wordt op FSC-papier gedrukt. l Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen zonder schriftelijk toestemming. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. l Wilt u nb. niet meer ontvangen of is het magazine onjuist geadresseerd? Surf dan naar nuon.nl/ grootzakelijk. Ga vervolgens naar Klantenservice en klik op ‘wijziging doorgeven’.
NIEUWS Nuon HerPrijs: een vaste prijs en profiteren van prijsdalingen De energiemarkt is voortdurend in beweging en dat heeft gevolgen voor de energieprijzen. Nuon HerPrijs voor zowel elektriciteit als gas biedt klanten de zekerheid van een scherpe, vaste prijs en bovendien de mogelijkheid om te profiteren van dalende marktprijzen. Hoe werkt Nuon HerPrijs? Nienke Rentenaar, marktmanager Zakelijke Markt, legt uit. ‘De klant spreekt bij het aangaan van zijn contract met de accountmanager af bij welk lager prijsniveau dan zijn huidige contractprijs hij een herprijsaanbieding wenst te ontvangen. De inkoopexperts van de Nuon PortfolioDesk houden de energiemarkt in de gaten gedurende de contractperiode van de klant. Als de markt zodanig daalt dat het gewenste prijsniveau bereikt is, ontvangt de klant een e-mail en nemen we contact op. Zo kan de klant vervolgens direct profiteren van een lagere energieprijs door zijn huidige contract te verlengen tegen een nieuwe lagere vaste prijs.’ Prijsstijgingen gelden dus niet voor u, maar u houdt juist de mogelijkheid om te profiteren van dalende marktprijzen. Kijk op nuon.nl/herprijs
� VISITEKAARTJE
Even voorstellen
Michel Appelhof Tuinders willen graag zo laag mogelijke energiekosten per m² voor gas en elektriciteit. Dat kan met behulp van het Nuon HandelsPlatform voor gas en elektriciteit. Michel Appelhof, handelsexpert en werkzaam bij de Nuon PortfolioDesk, legt uit hoe het werkt. ‘De tuinbouw is een kwetsbare branche waar het de gasprijzen betreft. De energiekosten maken zo’n 30 tot 35 procent van de kostprijs uit. Dat kunnen tuinders niet doorbelasten in hun productprijs, omdat ze op een internationaal concurrerende markt opereren. Daarom is het voor deze branche van extra groot belang om de energiekosten laag te houden. Tegelijkertijd is de energiemarkt een zeer beweeglijke markt. Klanten moeten dus kunnen inspelen op prijsfluctuaties. Hoe efficiënter dit gebeurt, hoe beter de resultaten. Wij kunnen hen hierbij ondersteunen door maatwerk te leveren. Dit doen we onder andere met
Als tuinder wilt u de laagste energiekosten per m2. Nu ook Nuon HandelsPlatform Gas
Daarom hebben wij Michel. Michel is een van onze handelsexperts en uw persoonlijke adviseur. Hij vertaalt relevante marktinformatie naar uw situatie als tuinder. Met deze kennis kunt u op het juiste moment energie in- en verkopen op het Nuon HandelsPlatform. Een online omgeving waarin u zelf kunt handelen in elektriciteit én gas. Zo kunt u zelf uw energiekosten beheersen. Wilt u ook lagere energiekosten per m2? Kijk voor meer informatie op nuon.nl/tuinbouw of bel 088 098 54 42.
behulp van het Nuon HandelsPlatform voor gas en elektriciteit. Hiermee hebben klanten online toegang tot de energiemarkt. Vergelijk het met online bankieren: waar we vroeger handmatig acceptgiro’s invulden, doen we dat nu via online bankieren. Zo is het ook met de energiemarkt. De klant kan nu zelf op ieder gewenst moment energie in- en verkopen en zit nu dus zelf aan de knoppen. Op basis van de specifieke behoefte van de betreffende klant en de marktontwikkelingen, bepalen we gezamenlijk een in- en verkoopstrategie, die de klant in staat stelt zijn energiekosten zo laag mogelijk te houden.’ nb. | Nº 3 • oktober 2012
3
Aubergineteler met een voorsprong Energieleverancier Nuon levert gas aan aubergineteler Greenbrothers. Greenbrothers levert op haar beurt weer elektriciteit aan Nuon. Sjoerd Busselmann, accountmanager van Nuon, en Wilfried Martens, energiemanager bij Greenbrothers, over hun bijzondere samenwerking.
zijn energiekosten. Daarnaast maakt Greenbrothers gebruik van het Nuon HandelsPlatform, dat real time inzicht biedt in de handelsposities en waarop zij zelf energie kan in- en verkopen. Zo kan Greenbrothers verkoopkansen van energie nog beter inschatten en benutten.’
Een
mediterrane plant als de aubergine stelt zijn eigen energie-eisen die tegelijk innovatieve kansen bieden. Aubergines hebben namelijk wel warmte en CO² nodig, maar geen belichting. Greenbrothers maakt gebruik van drie warmtekrachtkoppelingen, waarbij de warmte bestemd is voor de kas, en CO² voor de groei. De elektriciteit die overblijft levert de teler terug aan Nuon. Maar deze uitwisseling van energiestromen is slechts één aspect van de relatie tussen Nuon en Greenbrothers. De aubergineteler is zeer actief in de energiehandel, waarbij de energiekennis van Nuon onontbeerlijk is. Samen komen ze tot de juiste strategie.
Real time inzicht Sjoerd Busselmann: ‘De toegevoegde waarde van Nuon voor Greenbrothers zit primair in de energie- en handelskennis waarover onze handelsexperts en accountmanagers beschikken. Wij werken nauw samen met de Nuon PortfolioDesk, onze handelsexperts die dagelijks contact onderhouden met de traders op de handelsvloer. Greenbrothers is een klant die vooruitloopt binnen de tuinbouwbranche; ze beschikken niet voor niets over een fulltime energiemanager.’ Nuon fungeert voor Greenbrothers meer als consultant dan verkoper. Busselmann: ‘Greenbrothers werkt met een technische analyse. Daarvoor brengt de PortfolioDesk de in- en verkoopkansen van energie in kaart. Zo kunnen wij de klant optimaal ondersteunen in het beheersen van
4
nb. | Nº 3 • oktober 2012
‘De reden dat wij voor Nuon hebben gekozen is dat zij actief meedenken, waarbij onze ambities het uitgangspunt zijn’, aldus Wilfried Martens van Greenbrothers. ‘Nuon creëert voor ons de omstandigheden om te handelen op de energiemarkt. Ze ondersteunen ons door technische analyses, adequate en up-to-date informatie en transparantie in de prijzen. Daar zijn we erg tevreden over.’ Greenbrothers is een van de eerste tuinders die zich actief beweegt op de energiemarkt. ‘Slechts 10 procent van de tuinders is hiermee bezig’, stelt Martens. ‘Het tekent het innovatieve karakter van Greenbrothers, dat graag nieuwe ontwikkelingen oppakt. Zo zijn we nu bijvoorbeeld bezig met verduurzaming, zodat we minder afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Dit willen wij doen met behulp van een vergistingsinstallatie. In biogassen zit CO², die we kunnen afvangen en benutten voor de plantengroei. Waar olie en gas een lange CO²-cyclus hebben, heeft biogas een korte cyclus. Ook hier zien wij een toegevoegde waarde van Nuon. Nuon is bereid om voor ons energiebeleid te zoeken naar oplossingen. Bij aubergines bestaat 25 procent van de kostprijs uit energie. De tuinbouwsector is dus continu op zoek naar mogelijkheden om de kostprijs omlaag te krijgen. Nuon staat er open voor om hierover mee te denken en verder te gaan in het vinden van oplossingen. Nuon is flexibel, en dat komt onze innovatiekracht ten goede.’ Inmiddels is het bedrijf bezig met gevelbekleding, gewonnen uit plantenresten. Greenbrothers is dus nog lang niet uitgeïnnoveerd.
TON ZONNEVELD
Planten voor de gevel
C ASE
‘Nuon neemt onze ambities als uitgangspunt’ Wilfried Martens, Greenbrothers
INNOVATIEVE TELER Greenbrothers, aubergineteler sinds 1993, bezit de grootste productielocatie van aubergines in Nederland. Op 11,5 hectare in Zevenbergen verwerken 35 vaste medewerkers de mediterrane plant. Met een jaarproductie van 5,5 miljoen kilo aubergines en een marktaandeel van ongeveer 11 procent is Greenbrothers een van de belangrijkste aubergineleveranciers in Nederland. De aubergines verkoopt het bedrijf via telersvereniging Purple Pride naar de voornaamste afzetmarkten Duitsland, Rusland, Engeland, Scandinavië en Noordwest-Amerika. ‘In het noordwesten is nog een wereld te winnen voor de aubergine’, stelt Wilfried Martens, energiemanager bij Greenbrothers. ‘Zo eet men in Turkije 10 kilo aubergine op jaarbasis, waar de Nederlander 250 gram per huishouden consumeert.’
ENERGIE STROOMT Greenbrothers is een grootverbruiker: de aubergineteler neemt op jaarbasis bij Nuon 11 miljoen kuub gas af. 1 kuub gas kost ongeveer 30 cent. Met een kostprijs die voor een kwart uit energiekosten bestaat, is het dus zeer de moeite waard te blijven zoeken naar factoren die deze kosten kunnen beïnvloeden. Een deel van de energiekosten verdient Greenbrothers terug via de teruglevering van elektriciteit aan Nuon door middel van het Nuon HandelsPlatform. Het bedrijf heeft een omzet op jaarbasis van 5 miljoen euro door de verkoop van aubergines en 2,5 miljoen euro door het terugleveren van elektriciteit. De sparkspread wordt op dit moment echter steeds lager, omdat de gasprijs afgelopen tijd is gestegen en de elektriciteitsprijs gedaald. Kijk voor meer energiegerelateerde informatie voor de tuinbouw op: nuon.nl/tuinbouw
nb. | Nº 3 • oktober 2012
5
5
X de kracht van kennis
NUON/VATTENFALL ALS KENNISPARTNER Uiteraard kent u ons in de eerste plaats als een betrouwbare energieleverancier. Maar voor Nuon/Vattenfall is het leveren van energie slechts één aspect van de dienstverlening. Zo zien wij voor ons een belangrijke rol weggelegd als kennispartner. De huidige tijd en de steeds complexer wordende energiemarkt vragen om een betrouwbare partner, die de zaken voor u overzichtelijk en de kosten beheersbaar houdt.
Nuon informeert
Nuon innoveert
1
Zowel Nuon als Vattenfall staat bekend om haar innovatieve kracht. De bundeling van deze krachten staat garant voor een van de meest innovatieve energiebedrijven van Europa. Zo hebben we grote stappen kunnen zetten in e-mobility. E-mobility is een innovatie waar de wereld met grote belangstelling naar kijkt: auto’s die rijden op elektriciteit en in prijs kunnen concurreren met auto’s die aangedreven worden door fossiele brandstoffen. In Zweden hebben Vattenfall en Volvo een innovatieve hybride auto ontwikkeld: de Volvo V60 Plug-in Hybride. De eerste auto met zowel een elektrische, hybride, als dieselaandrijving. Eind dit jaar komen de eerste duizend auto’s op de markt, waarvan een percentage naar Nederland wordt getransporteerd. Ondertussen creëert Nuon in Nederland steeds meer mogelijkheden om elektrische auto’s op te laden in de vorm van wall boxes of oplaadpalen, zowel thuis als op het werk. Kijk op nuon.nl/ev
Nuon vindt het belangrijk om haar klanten zo adequaat mogelijk te informeren over de ontwikkelingen op de energiemarkt, maar ook op het gebied van regelgeving en besparingsmogelijkheden. Dit doen wij onder andere met behulp van het online kennisplatform op nuon.nl/nieuwsenkennis, het magazine nb., de Nuon-website, het Nuon MarktRapport (wekelijkse e-nieuwsbrief over de laatste marktontwikkelingen), whitepapers en video’s. Zo blijft u op de hoogte van actuele ontwikkelingen en biedt Nuon inspiratie. Een voorbeeld? De whitepaper Strategic Sourcing Summit Chemical Industry: How to achieve profitable growth in the next ten years: innovating in the face of climate change. Tijden van verandering bieden kansen voor de chemische industrie. Ook op het gebied van energie. In dit whitepaper worden vragen gesteld als: Hoe te overleven in een tijd met goedkoop schaliegas in de VS en de opkomst van Aziatische markten? Wat is nodig voor een groen Europa, en hoe is dat van invloed op de toekomst van de chemische industrie? Meer weten? Kijk op nuon.nl/nieuwsenkennis
Nuon adviseert
2
Nuon verdiept zich in haar klant. Wij bieden maatwerk en onze accountmanagers weten wat er speelt op de energiemarkt en binnen uw branche. De accountmanagers werken nauw samen met de inkoopexperts en handelaars op de trade floor. De inkoopexperts zijn altijd op de hoogte van actuele marktontwikkelingen en vertalen deze naar de klantsituatie. Op deze manier ondersteunen ze klanten bij het bepalen van de juiste keuzes met betrekking tot het beheersen van hun energiekosten. Zo kunnen onze klanten de beste inkoopstrategie bepalen.
6
nb. | Nº 3 • oktober 2012
3
VERDIEPING
Nuon organiseert
4
� Nuon staat midden in de maatschappij. Daarvoor is een goede relatie met klanten en stakeholders van groot belang. Nuon organiseert daarom kennissessies, bijvoorbeeld over de verduurzaming van vastgoed of de inkoop van energie. Ook organiseren we regelmatig webinars en klantevents, zoals RTL Z Masterclass, hospitality events en rondleidingen in een van onze centrales. Zo weten u én Nuon wat er speelt en kunnen wij onze producten en diensten nog beter laten aansluiten op de klantwensen.
Nuon anticipeert
5
� De wereld is in beweging, dus Nuon ook. Nuon signaleert en anticipeert op wat er gebeurt in de steeds veranderende energiewereld om ons heen. Zo spelen we in op belangrijke ontwikkelingen en kunnen we onze klanten proactief ondersteunen bij de energie-inkoop. Denk bijvoorbeeld aan Nuon HerPrijs. Met het HerPrijs-product van Nuon sluit u een contract af met een scherpe, vaste prijs. Wanneer er tijdens de contractperiode een sterke prijsdaling op de energiemarkt plaatsvindt, neemt Nuon contact met u op om te bespreken hoe u direct kunt profiteren van deze gunstige marktsituatie. U kiest zelf met hoeveel maanden of jaren u het contract verlengt tegen een nieuwe lagere energieprijs. Zo hebt u het voordeel van een vaste prijs, maar profiteert u bovendien van prijsdalingen. Kijk op nuon.nl/herprijs
KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP � Nieuws en kennis: nuon.nl/nieuwsenkennis
nb. | Nº3 • oktober 2012
7
BesparingsTip nuon.nl/energiemanagement Een brand in de zomer van 2010 legde de huisvesting van Pauw Recreatie in de as. Het bleek de start van iets nieuws. De specialist in caravans en outdoorartikelen liet zijn wensen op het gebied van duurzame huisvesting in vervulling gaan. Met behulp van ingenieursbureau Ebatech werd vanaf de tekentafel een toekomstbestendig pand neergezet. Tegen lagere energiekosten, maar met meer comfort, en een kwart meer oppervlakte dan in de oude huisvesting.
Besparing: meer ruimte, minder verbruik
Marco Pauw: ‘Een week na de brand zaten we met architect en gemeente om de tafel om nieuwe plannen te maken. Vanuit bedrijfseconomisch oogpunt was het van groot belang dat er snel een nieuw pand zou staan’, vertelt Marco Pauw. ‘De brand was een zeer treurige gelegenheid, maar bood ons ook de kans om oude wensen op het gebied van klimaat, comfort en duurzaamheid te realiseren.’ Uiteindelijk stond er vijftien maanden na de brand een nieuw pand met een oppervlakte van 11.000 m².
Samen aan de tekentafel Ivo Hillebrand was vanuit Ebatech verantwoordelijk voor het installatieontwerp van het project. ‘Wij zaten al snel bij de architect aan tafel, waardoor onze adviezen in een vroeg stadium werden geïmplementeerd. Zo kwamen we tot een integraal ontwerp. Basisvoorwaarde was dat het een toekomstbestendig, duurzaam pand zou worden. Dat hebben we weten te realiseren met behulp van een aantal maatregelen. Zo is in het ontwerp een warmte- en koudeopslagsysteem opgenomen, met een warmtepomp voor de verwarming. Koeling voor het pand trekken we uit de bodem. Het hele complex is voorzien van vloerverwarming, slim te schakelen verlichting en natuurlijke ventilatie in de showrooms. Daarbij is het pand goed geïsoleerd en is in het ontwerp optimaal rekening gehouden met de ligging ten opzichte van de zon. Het dak op het zuiden is onder een hellingshoek geplaatst, wat ruimte biedt aan toekomstige zonnepanelen.
Beheersbare kosten
TON ZONNEVELD
Pauw: ‘Een goed klimaat was ons uitgangspunt. Tegelijkertijd wilden we beheersbare energiekosten. We hebben nu meer vloeroppervlakte dan in het oude pand, maar een lager energieverbruik. Waar voorheen de kosten zaten in energie, is dat nu in onderhoud en afschrijving. We houden dus hetzelfde kostenplaatje, maar krijgen er een prettiger klimaat voor terug.’
8
nb. | Nº 3 • oktober 2012
Ivo Hillebrand Ebatech
Marco Pauw Pauw Recreatie