De kracht van cultuureducatie

vroeger was het eenvoudig: was je vader bakker, dan werd je zelf ook bakker. leerlingen van vandaag oefenen later beroepen uit die nu wellicht nog niet eens bestáán. dat vraagt om creatief denken. voor het ontwikkelen van deze vaardigheid is cultuureducatie onmisbaar. amphion educatie begeleidt scholen bij het vormgeven van cultuuronderwijs, waaronder Pro8-basisschool dichterbij in doetinchem. Kleuterleerkracht sonja olthof: “de kinderen kijken echt uit naar de muzieklessen. ze vinden meester berry helemaal

geweldig.” TeksT: ClauDIa van BRee • FotograFie: maaRTJe OnsTenk

De vijfjarige Guusje is bijna niet te stuiten als ze de lichtblauwe bak met muziekinstrumenten in het oog krijgt. Zodra juf Sonja de bak voor haar neerzet, grist ze er een tamboerijn uit. Volledig gefocust maakt ze ritmes met het instrument. Daarna grijpt ze opnieuw in de bak en tovert ze een houten blok met stokje tevoorschijn, het trommelgeluid draagt al snel het schoolplein over. Deze handeling herhaalt zich nog een keer of vijf. Ze krijgt overal muziek uit, van blokfluit tot sambabal, van trommel tot triangel. Uitgebreid praten over muziek doet ze niet, maar ervan genieten des te meer. “Ik merk dat ze het heel erg leuk vindt om te doen”, vertelt Marieke Lueb, moeder van Guusje en zelf leerkracht van groep 3. “Ze pakt thuis ook heel spontaan muziekinstrumenten en gaat dan spelen. Ze maakt zelfs eigen liedjes op de kinderpiano. Ze hield altijd al van muziek en van dansjes maken, deze lessen sluiten daar goed op aan. Ik vind muziekles erg belangrijk. Muziek geeft plezier en het is heel goed voor de creatieve ontwikkeling.”

samenwerking met vakdocenten

De cultuurcoaches van Amphion Educatie begeleiden samen met professionele kunstenaars ruim 40 basis-, speciale en middelbare scholen bij het vormgeven van cultuuronderwijs. In vrijwel alle gevallen gaat het om kunstonderwijs op maat. Alle kunstdisciplines zijn vertegenwoordigd, denk bijvoorbeeld aan dans, muziek, theater, beeldend en mediacreativiteit. De disciplines zijn te combineren en binnen een discipline zijn verschillende onderwijsvormen mogelijk. Bijvoorbeeld het inschakelen van een vakdocent voor het geven van kunstlessen aan kinderen of leerkrachten begeleiden bij het zélf geven van kunstlessen. Ook adviseren en begeleiden we het opzoeken van kunstactiviteiten – zoals een bezoek aan theater, museum of concert – buiten het schoolgebouw. Muziekdocent Berry Tanck van Amphion Muziekschool komt elke week bij Basisschool Dichterbij voor het geven van muzieklessen aan alle kleutergroepen. Leerkracht Sonja vindt het belangrijk dat haar leerlingen in aanraking komen met kunstvakken en is blij met de begeleiding. “Je ziet dat vakdocenten op een veel breder vlak met kunst en cultuur bezig zijn. Natuurlijk zingen wij ook altijd al met de leerlingen en werken we met ritme en klanken, maar met een vakdocent zit er echt opbouw in het muziekonderwijs. De leerlingen krijgen nu een goede basis en je ziet dat de kinderen er veel meer uithalen.” In de lessen

“Ze vinden komen allerhande muZiekmeeSter oefeningen, muziekstijlen en muziekin-

Berry strumenten voorbij. helemaal “De kinderen worden uitgedaagd in de geweldig” lessen. Berry neemt soms een keyboard mee of een ‘gek’ instrument als een trombone. Dat maakt wel indruk. Ze maken kennis met verschillende soorten muziek. Folk bijvoorbeeld, maar ook klassiek. De kinderen worden gestimuleerd om gericht te luisteren. Dat effect werkt door in de andere activiteiten die je met ze doet.”

niet alleen muzikaal ontwikkelen

Berry legt vooral de nadruk op het plezier vinden in het samen maken van muziek. “Kinderen zijn steeds visueler ingesteld. Ze zitten veel voor de tv en digiborden en thuis zijn ze aan het gamen. Puur op gehoor dingen doen is voor die kinderen heel lastig. Ik probeer hier met muziek aan te werken. Ik wil zoveel mogelijk facetten van muziek laten zien. Spelenderwijs leer ik kinderen luistervaardigheid aan. En natuurlijk hoort dans er ook bij”, vertelt Berry. Hij legt uit dat kinderen zich niet alleen muzikaal ontwikkelen, maar dat de muzieklessen ook op andere gebieden doorwerken. “Muziek is een middel, maar ze leren bijvoorbeeld ook samenwerken. Hoe ze samen iets oplossen of zelf iets kunnen maken. En taalkundig is muziek ook belangrijk, zeker voor kinderen met een allochtone achtergrond. Het voordeel van muzieklessen is dat je veel herhaalt, zo krijgen ze er nog meer gevoel voor. Ik probeer ook altijd aansluiting te vinden op thematiek die speelt in de klas. Het maakt dan niet uit of het over het circus gaat of dat een kind net een tand kwijt is. Het werkt vrijer als het uit de kinderen zelf komt, daar sluit ik graag op aan.”

deskundigheidsBevordering

Bij Basisschool Dichterbij ligt de focus op dit moment vooral op muzieklessen, maar Sonja kreeg eerder bijvoorbeeld ook al begeleiding bij het zelf maken van dramalessen. “Dat is ook echt weer een vak apart. Ik moest wel even over een drempel heen, maar het is heel goed om te leren hoe je zulke lessen goed opbouwt. Dat zijn dingen die je wel bijblijven en die je toe kunt blijven passen”, vertelt Sonja. Het trainen van leerkrachten zodat zij zélf kunstvakken kunnen geven op scholen valt onder deskundigheidsbevordering. “We noemen dat Cultuureducatie Met Kwaliteit (CMK)”, legt cultuurcoach Annemarie Oerlemans van Amphion Educatie uit. “Dat is een landelijke regeling waar scholen budget voor krijgen.”

visie cultuureducatie

In een CMK-traject gaat een cultuurcoach met een school om tafel om hun visie op cultuureducatie te bespreken en te bepalen wat ze op dit gebied met hun leerlingen en leerkrachten willen bereiken.

Annemarie: “Aansluiten is het toverwoord, aansluiten bij wat de school en leerlingen nodig hebben en hoe we het beleid zo kunnen maken dat het voor leerkrachten ook haalbaar is.” In veel gevallen volgt een school teamtrainingen waarbij de focus ligt op procesgerichte didactiek. “We helpen bij het ontwerpen van lessen, we leren docenten om binnen een thema meerdere lessen te maken met een goede opbouw. Wat we ook vaak doen is co-teaching: de kunstdocent coacht dan ín de klas. Zowel het ontwerpen als het geven van de les gebeurt dan samen. In zo’n proces ontdekken leerkrachten vaak hoe discipline-overstijgend kunstvakken kunnen zijn. Zo zei een leerkracht in de training: ‘Ik dacht dat we het over theater gingen hebben, maar het blijkt dus ook over geschiedenis, taal en aardrijkskunde te gaan’. Dat was echt een eye-opener.”

In Annemaries ideaalbeeld kan elke leerkracht op zijn of haar eigen niveau teken-, drama-, dans-, muziek- en beeldende lessen geven en dóen ze dat ook. Ze hoopt dat ieder kind ongeacht zijn of haar achtergrond elk jaar naar een voorstelling of museum gaat en te maken krijgt met een kunstenaar in de klas. “Scholen denken steeds meer vanuit competenties, hoe kinderen zich kunnen handhaven in de maatschappij. Om mee te komen in de ontwikkelingen moet je out-of-the-box en oplossingsgericht leren denken. Cultuureducatie helpt daarbij. Het is fantastisch als leerkrachten het belangrijk vinden om ook buiten de school te kijken; om met de kinderen kunst in de wijk op te zoeken, naar een hybride lab te gaan waar kunst en techniek samenkomen, musea te ontdekken en leerlingen mee te nemen naar het theater. En dat ze kunstenaars naar de klas blijven halen om nog meer verdieping in de lessen te bereiken. Ik merk dat leerkrachten waar we langer bezig zijn werkelijk creatiever worden, dat ze meer durven, meer doen!” •

“vakdocenten Zijn op een veel Breder vlak met kunSt en cultuur BeZig”