Hoogbegaafdheid in kaart

Begaafdheid begeleiden met...

...uniek in zijn eenvoud!

Zoals iemand schreef: … het zou op elke koffietafel van elke basisschool moeten liggen … hier zullen veel kinderen en hun leerkrachten van profiteren … pakkende, korte, duidelijke teksten … geniaal in zijn eenvoud

n we nodig, e b b e h t se n te r a a Deze k ndige tool. a h n e e t h c e is t r HB in kaa

t! rk e w … rt a a k in id e h fd a a Hoogbeg

1

10. Onafhankelijkheid Ik zie een eigenzinnige

Hoogbegaafdheid in kaart

q Ik zie een eigen wijs

Zo ontwikkelde Lilian van der Poel, van XL-Leren, Hoogbegaafdheid in kaart, een praktisch hulpmiddel dat ondersteunt om hoogbegaafdheid te leren zien aan de hand van drie thema’s: leergedrag, emotioneel gedrag en sociaal gedrag. Met de kaarten krijgen leerkrachten voor de klas inzicht in het gedrag van een leerling. Eenmaal inzicht in typerend gedrag biedt de auteur de ‘sleutels’ om te handelen. Op de kaarten staat een aantal strategieën die samen met de ouders en de leerling ingezet kunnen worden.

Op de achterzijde geeft de auteur tips, gebaseerd op haar jarenlange kennis en ervaring.

De A5-kaarten van Hoogbegaafdheid in kaart ondersteunen leerkrachten en begeleiders om hoogbegaafdheid eerder en beter te herkennen, begrijpen en te beïnvloeden en bieden daarmee strategieën om hoogbegaafde kinderen te helpen zich te ontwikkelen.

2

kind dat

soms wel, maar soms ook

10. Onafhankelijkheid

Overal wordt aandacht gevraagd voor excellente (hoogbegaafde) leerlingen. Maar wat is excellent? Niet alle hoogbegaafde leerlingen laten excellent leergedrag zien. Lilian van der Poel begeleidt met haar bureau XL-leren leerlingen met een hoog IQ die geen flauw idee hebben hoe ze moeten leren, omdat ze dat nooit nodig gehad hebben. Het waarnemen, signaleren en beïnvloeden van hoogbegaafdheid in een tijdig stadium is volgens haar dan ook hard nodig!

leerling

Deze leerling wil vaak zijn eigen zin doen en doet dan niet mee met de les.

Ik krijg maar geen vat op deze leerling en ik zie ook niet dat het een slimme leerling is.

helemaal

niet meedoet met de les. q Deze leerling maakt

ijs?

Waarom is deze leerling eigenw fouten; hij voert de opdrachte n best veel

totaal ande Autonomie rs uit dan zou moeten.

Deze leerling is niet eigenwijs, hij is autonoom. fde kinderen. q Ik zie een is een wezenlijk onderdeel van hoogbegaa leerling die het bij somm ige Hoog bega belangrijk afdh dingen welke eid zelf kaar goedin t andere heel slech vakken Van daaruit besluiten ze doet en bij t. Echte hoogbegaafden zijn toch overal goed in? voor hen zijn. Deze eigenschap kan uiteindelijk de in eenmaal het verschil maken als het kind q De leerling blijft mij maar verbeteren en aanstu maatschappij komt te staan. Dit is namelijk ren op conflicten. Hij raakt ook iedere keer in conflict met de basis voor originele ideeën, andere kinde oplossingen en dus van ren.

q

vindingrijke

3

10. Onafhankelijkheid

groot belang voor de ontwikkeling van de kan ik leerling.

Hoe

deze leerling helpen?

Keerinde redenering om: De leerling heeft een eigenqplan als je zelf een plan sommige hebt en anderen willen dat je gedachten en ziet het nut van het op een de ideeën dat ander zeggen e manie r doet, dan vind je dat ook lessen niet in. Dit wil niet © Schoolsupport – www.schools upport.nl 43 wanneer lessen; delend. verve dan Probe van het kind belangrijke er de interesses van de kaart heid inr zijn Hoogbegaafd leerling doen. gewoon ze leerling de ininte moet zijn, afdheid zette deze lessen belangrijkhoogbega kaart.indd 43 n om hem mee te krijge n.

27/05/14 hij zal jijzelf. q meer daneven altijd stilDaarom q De leerling weet veel, vaak Sta bij het doel van de les: moet de leerling hij zijn weigert autonoom s doenis, wat je vaak verbeteren. Omdat hijprecie jij wilt, of kun je de leerlin g ruimt e geven? tenzij het dat van Laatvoor de leerli ngjou, eigen standpunt in te ruilen uitleg gen wat hij heeft gedaan en mee met het je niet waaro Beweeg m. Bereik jouwe een beter standpunt is. t hij het doel, dan is het goed.

Moet dit kind een andere strategie leren, kind, dan ontstaat er een conflict. leg dan uit waarom en hoe deze leerling werkt kunnen de . Leg ook helpen? uit waarom zijn eigen strate gie niet handig is of niet werkt. q Leerkracht/begeleider: Deze leerling is niet uit op © Schoolsupport – www.schoolsupport.nl 44op anderen, doen dan Hoogb anders altijdegaafd alles conflicten, opq e leerlin gen zijn niet automati sch overal en probeert zich te goedleerling in. Netisalszichzelf eigenwijs zijn… Deze een sporte r zijn spieren moet traine n, 22:18 door vaak 27/05/14 te best het moete leerling deze helpt Je n leerlin ontwikkelen. gen hun herse nen trainen. Delen van hoogbegaafdheid in kaart.indd 44 doet, vindt of niet nietnooit de herse doet hij ietsnen vragen waarom dieofnog getraind zijn (bijvoorbee ld het gedrag zijn om ruimte de geheu leerling de je geef gen) vindt. Hiermee functioneren dus niet goed. uit te leggenqen je geeft hem een plaats in de groep.

Deze leerling is zeer gevo elig voor eerlijkheid en kind autonoom is dat dit oprechtheid ervaren q Ouders: Ook ouders . Beden k of je altijd eerlijk bent. Deze leerling zelf ontdekt en zelf vindtgraag zelf doet, het helem en dat hij de dingen aal niet erg om te horen dat je iets niet weet te leggen goed kind of kunt, om dit helptmaar ondervindt. Het vindt het weluit erg als je doet alsof! dat het soms handig is om te luisteren naar anderen. Heldere grenzen stellen is bij deze © Schoolsupport – www.schools upport.nl 45 kinderen noodzakelijk. Natuurlijk mag het kind hoogbegaafdheid in kaart.indd gewoon houden. zijn kritische instelling 45 q

22:18

10. Onafhankelijkheid

4

Wie

q

27/05/14 22:18

Leerling: Voor de leerling is het goed om te weten dat hij kritischer is dan andere

leerlingen. Dat is een mooie eigenschap, maar niet als dat ten koste gaat van anderen. Help dit kind de grenzen te vinden in zijn autonomie en tegelijkertijd zijn kritische instelling te houden.

© Schoolsupport – www.schoolsupport.nl

hoogbegaafdheid in kaart.indd 46

46

27/05/14 22:18

De kaartenset bestaat uit 24 inhoudelijke kaarten over leergedrag, emotioneel gedrag en sociaal gedrag met de volgende structuur: 1 Wat zie ik?

2 Waarom gedraagt de leerling zich zo?

3 Wat kan ik doen om te helpen?

4 Wie kunnen helpen?

! rt a a k in id e h fd a a g e b g o Haal meer uit Ho Bent u op zoek naar ondersteuning in het waarnemen van specifiek gedrag bij hoogbegaafde leerlingen?

Wilt u ‘sleutels tot handelen’ krijgen en naast het observeren ook leren wát te doen om te helpen en beoordelen wíe er goed kunnen helpen?

Haal meer uit Hoogbegaafdheid in kaart!

Hoogbe Hoogbegaa Hoogbega ga dh Hoogbegaafdh heidaf eid fdheid Hoogbega eid afd afdheid in kaar t in kaartin kaart in kaart Hoogbegaafdheid in kaartin kaart idt in kaart gaafdhear Hoogbe eid in ka dh af ogbega

Ho

1. o 2. Do1.orM tivati otivM 2. Doo atie e rzetteze 3. Geheug n Dttezen 3. Geheugenproblemen k enprobl e er Dezeemen rekbre Deze lee Ke ebsge 4.ni erlinle ling h sgnni Dez rlinIklegzie leer gni geleerling Ik heet ze ling zie een zet linleer ttleren eftdo die eenkan nie erleerling ft er zie een dieling niet kan Ik niet me 4. Ken zieIkeen zie le doo … slim e lee een Ik r ereegor den kt m bli t… rli leren ee g lee k a m

dat deze j is… ak Ik eenn z rlinHi adat n zi Ik m ma denk g jdie verng die ve blij leerling ten deze is… gHij naan. een sli Bijte rekenen leerlin bezo velen rvele aan fou of taal mee inin in maakt . Maa meer deze leerling Bij rekenen of taal maakt deze leerling fouten kke be die kan fouten kan rgt en Ik zie die r telkens en rdie ge ds geven de foiku is, hetnd is, he gt reg rege Maarintelken stofndie die als zor de stof in nie elmouder niet verwacht, lmoud ik een s opmerkingen dat niet als ten ik een foute maar took gev atigers ekke nie atig ove af. de naa fou moe keer moeil q hij ik niet verwacht, de opmerkingen die entrdat rmaar eaf.

Hoe took hij ijkere ilijk over ieder na zijn niet ere dan die gDeze rlarach maak tkan dat? De die Hoe chtopd eret kee q kan st dan ng ied leerli opdra dan lasdeze geef zijeft gaa voo maakt De lee leerliakt gaat dat? zijn wel t vo zinarhe n ; het t ris hetheel bijdehand.

gee zin mif jdan , niehe ersen maakt zijnngen wel heel rling han ng hang en; bijdehand. enorde behe t eft, ismdez rling ma ij en dit kla dit beheers e de te leerli datwel apathisapat niet higt lq s. schlustel t lusteloo Deze leede mees Dezdat klas. merk rlingen rk we e leerling me aach s en s en q IkDeze leerlin Ikstof. basis op zijn op zijoo nb nrking este lee om de of. In leve n ta en aanbie nge q rt ied levert de les tafeltje. rki de me gewoon zijn, opd heb feltje iknoo het maa zijn idee opme me opdra qbas Inisst de lesis heb het idee datgit deze d, de opik rach Als chten Hima aan . opdat de nooit n om de slimiskind tijddeze koakt aanleerling de leekt deten m inj en d?op lee ik weAlrks ik werk ? Hij tijd t ve inin gewooeen heelkin dleerling hand alles som hande en begrijpt soms hel , kom maar begrijpt , maar srvzelf ng da aan t ver in zelfs emaal eerling rlinie hierde isaan vee rgen ralles el slim helem niene t.isWat ld over sld ovdat hietoetsen aal fouten. nerge t t. t niet. . s niet er t een hedie hij maak zin zie . ik rare en ns Wa en . in. heeft heeft maakt toetsen zie ik rareqfouten.

Deze leer q Dezin in. die hij q Deze q De ling roeze en ten lee fout leerlin t pt hee q ng g roept fou deze Bijmaak ze rlilng sommen telt heel ‘da leerling snehe leerli snel: q Bij leerling oplee uirlinop tdeze maakt telt l: eft kan gsommen of, g heeft q Deze stof, ik ‘dat nietgt’eb basis kan uit inisst lustrehij bas ik een een niet’ zijn ge ze leerlin maa vingers enl intaal ,blu enbee maar bijrekent tafels rekent zijn en vingers taa en bijpro tafels hetste,hij q De bij reken bl rt heten bli en probe rsthet ookbaniet len en enen en eld ertuit; kmin deik in de og len en hetde optel so barniet. alles tel opnieuw .zijn bij rekbijvoalles st som opbij bewerkingen wo orbebij s uit ogen opnieuw uit; depe bewerkingen zijn uit lling.ook en q woor in tra Dezdspe rds l ede;shij wolling. rbeeld niet e leer oo werk era bijrkw q geautomati ling ofwe e; bijvoo Deze oved alonheeisinontra seerd zij gee kkenbij n of ne .nhijgeis leerlin niet geautomatiseerd .geeft over aftre bene ghtoch in n of in op.toc zijn zijn heelft drvaak l vaa zijn ren ken of afdede Als agbe ren kinde kret ker nbaar erged enbaa . rek nieu aftrek op rag . Als er nieuw bega we e kin leerling .

Hoog q opd in q in hoop Deze afd ers eAlopdra legt he chten , zieopvallende tenterwijl q ega Deze leerling legt zijn opvallende terwijl hij een srelaties relaties be ikf ee t rach Hoogb zijn, nie in?

Alsikikmet een zie q erst hij een hoop n niet ik metee goed kehou zijn behe sto neen niet er ee vera zijn op in? feiten . ren houdi g de ding stof nietveran kent . kent drkee ng rlin ng n moe r een ac goedfeiten . de leende leerli op deren deze moeil dat deze . dr ili lijk .ht. geeht geef ac ee n dat g jk duide ijk is ge n er lijk da rlin ere e en stuk f dan denlee q Dez q Deze leerling q Hetdu vra vrag gebruikt en e een andere geen la qt isDezeide leerling andere methodes enwerk leer ktwerkt methodes hij ge stukbeg ling en qstelt raa t de hijgebruikt enlee ng f, ng za ltDeze lan lp q He maar toch leerlin de q leerli gee hu m int de ste gz g lee n begin oplossingss h op noo De er; hij rling ine raakt am op gan rling trategieën trli ef, gee toc nooit it erk dan dan geleerd hebben. leewe er opge uit uit geleerd g help agt ; zichz q hu hebben. isw zich hij werk maaroplossingsstrategieën vra enine op gang elf en. huis ng gwe vin hulp zelf ens Ikndt ikDe s altijd de moet ik helpe lee dt .vin rlin geen .en do zel terk Ik kmoe hem oo ent n. er oo datdat lee mom k alle ngetvraag ge gns De hetVakken als all t hem . rlin isw do leerli mentqdie De rd et he .interesseren q Op q ofgemakkelijk altijd Dez erd alstofhu de eeinteresseren leerling an hijerk eerg zeldenaf:s ‘saesai’‘sa het mo ustre q Vakken degefr leerling str leer en ziegaan gaan de ling fru gemakkelijk qdieDeze ofge stas huisw . Ik ophem rshem let, m an af: . ai’. het wil q Opin panik q g De letop leerlin . hij telk de Ik zie , ma de tas. ens wil hijekof leest de we intwee het . bev in één ar zetelken of lDe r. is m twee ijnt beves goe leest het één of keersrs door enesti kent de tekst isgaa keer panie lee door q ijnt tiging .tekst me verdw ging en in hij dw de erk vankent wel vanrlin ver .etge mij: ze d?’ ‘doe zijn mij: het huisw leerlin rling wil ov lui ikt ezijn het ‘do e lee iswerkq goed?’ dage ten g wil ove is een er all hetqhulijkt Het lijktofwel Som chten ing. ik het chda de stof t r bij sstof niet leerl edeze q Het deof niet aankomt deze leerling. lijkt aankomt he terug.q wel alle re luie bij e; het leerling. een ge Soms reg is wel lijkt het wel ; het ls disc of dez orde terug. inord oit inof lere e leerling els dis deze nooit n.a no cussius leerlin bijna is.bijn g niet niet erk sie is e leren weet aan wee huisw hoe 19 erk aang hij t hoe t.nl moet gaa q Het n.aan. hij mo choolsuppor t huisw – www.s et q He lsupport hoogbe gaafdhe id in kaart.in hoogbega dd afdhe 7 id in kaart hoogbegaafd .indd 7 heid in kaart.i ndd 11 hoogbegaafdheid in kaart.indd 11 hoogbegaafdheid in kaart.indd 15 hoogbegaafdheid in kaart.indd 15 d 19 in kaart.ind 19 .indd id in kaart begaafdhe

hoogbegaafdheid

hoog

19

© Schoo lsupport.nl ort – www.schoo © Schoolsupp /14 22:18 27/05 © Schoolsupport – www.schoolsupport.nl © Schoolsupport – www.schoolsupport.nl © Schoolsuppo © Schools rt –upport ©www.schools © Schoupport.nl Schoo – www.sc lsuppoolsup 22:18 rthoolsup portport.nl – www.s 27/05/14 –chools www.scho upporolsup t.nl port.nl 27/05/14 22:18 27/05/14 22:18 27/05/14 22:18 27/05/14 27/0522:18 /14 22:18 27/0 5/14 22:1

15

15

11

11

Hoo Ho eg Hoogbega ogbegaafdgb Hoogbega heidaa heid infdka heid in kaa in kaart Hoogbegaafdheid afdheid afd art in kaar Hoogbegaafdheid rt t gaafdheidrtin kaartin kaartin kaart Hoogbe fdheid in kaa Hoogbegaa

HoogbeHoogb Hoogb Hoog bega ega gaafdhe afdhe Hoogbega afdheid idafd in hei kaart aain d in eg in kaartin kaart id kaa Hoogbegaafdheid kaid rtfdhe artin ka eidrtin kaart Hoogbegaafdh art fdheid in kaa Hoogbegaa

7

5. Fa5 6. trat 6. Frus .an Frus Fags 7. Stress ie traal alatng tie 7. Stress st it De De D itivite 8. Sensite it lijkt ze Dezewel ezeilt ze lee lee Het heeft leghuilt rlin zegt stress of ng deze leerling altijd leerling grlin deze hu ofleerli 8. Sensitiv stress is,alti zeg :lin ‘Ik el Het lijkt welleerlin ba ter snel gjd: die het niet ng is, kanheeft diegsn

gDeze leerAls ik iets Als ik b‘Ik ’ labiele rlin aom eeniele Deze leerling Ik zielab nka is… iet Somslee ling nie zegt heb g fo en daardoor ik de bij ruk heeft uthe s is… indruk uw zegt alles: stress dat deze indruk onm ind ‘maar leerling deze ent te de bij stress He dat een Soms de uw onder allesnie heb ik de niet kan en daardoor of opdat t leerling t indruk bie ik niet’. s:aan geeHe tvaa der op s heeft uits ‘ma uitspra word Ik zieboos geeft Hij on fthem ’ en prak dan ken te baseertfo niet nbstress meer die eneigenlijk dat ute zich zijn laat zien t oflaat hijardaa zieda kzijn slag: die ied kan vagedaan kan. aan eigenlijk van hijwat oveProbeert lrkan. ak ik niet Probeert hethijover dat he zien wat word nmak dat

hij zijn slag: want hij een hem zijn niet meer want hij aa zoals: van t maa een ’.hijHij nkan tekin hele het te ma ee ‘datstress n da ziedit bas kee boos meteen iets neen isniet kan verbergen? d eert zich niet, ik da ke leerling r helemaal is met t henie zich aan deze concen ofleerl . of ged ingkan panzich er t kan niet treren’ gebeuren druk fou tzoa t ditinkin iek raa ee ls: ken iet con Er kan niets ttrer konmoede ‘ik ‘dat verbergen? en ndruk. ma of deze cen s nie kon heel dat mijn foen’ raa kandat wordoft heel mijn akt wordt niet, of ut kan gmoe hij .m zich gebeuren twant rterug ech nietd, in pa kt. teru ook trekt kan kt ofaa‘ikktkan der niet’. boos, t zich en t ove Er kan niets q nie gaat huilen, wordt, trek q ook

hij . dat niet, raak rstuur kals Ik Ik zieniet ’. raak want dat q Soms zie ik ineens zo’nzie een n, wordt boos t echt de in blik eein slim gespannen zo’n gespannen nme blik hij gaat huile q Soms zieqik ineens overstu t. sli qje Als kan m lee kan, Alslijkt ,geeft, mde dan rlin ma je klas, dan ogen de ur als e legerdie eig inofeen maa Het het ofeen taa ied het verstart. kind kind beetje probee hettaak inende karverstart. ere hetklas, rpro Het lijkt gee rt en oegedoe q Is er eenogen ied deze ling die enlijk de kee ft, heeft he ged er leer reden leerling eft bee ling ged van de lijkt wel last kedez rt taak een beetjeleerling dete van of deze gein meer aan eigen dingen hee leerling erktde ontlop taak goed last niet niet edat goed .da q Is er lijkt deze leerling en Delop in te oferrdeze of anlee mee lijkt wel legt ont nkhij lijk de pa pa . en l de ht rlinlee De t daiets de opdrac leerling erzijnde k,nigaa Hijrach t ofg raa ek t hijnie vel bijnie dinge goed zit. anderen. legktt dan Hij opd ander lijkt deze t bij dan d gen t, hu en ga ietsgoe neer zit.ren. te hebben and vel ande . of rling at zijnde ile oegn heel ook ech ra ere n nie hu ak dan n q q nee t ile t wo ben alles goed van qvan Ik rn. ofrdt boos dan oo t in goed ge zich sluit zieIkeen q te heb Dealles oftmerk zie ee De leerleerling leerling wordt moe zich qslui word .

Ik ling reagee k echt dat leerlin noeg deze rtsoms n lee reag onver of soms leerling t eert schilli deze te dat moe g bo merk t Ik meer te g q in al die all rli r niet onv als blijk worden iedereenonzeker ngde os. es beh lesalv af. Hijalsismee ers blijkt chi die‘sc datpraat beeha thij hij datpraat llig is, maar iets dehu af. Hij is niet of niet hij ld’ bij of kan. hijsle zich lvezel is, maar reen onzeker ‘sc sle niet zicfhz huld’ Hij pro en iede ch kan chiets Hij probe toverheen. . leg bereiken. schreeuwt cijf ter bee ert elft als zichze er meestal bij legthij lfcij fezijn overheen. of zich haa meestal er pre rof bijrt zelf lthaen alseen bereiken. schreeuwt een ee alt‘ge presta hij ee stabijhet zijn ned go tie tie enluk niet gocijf over te het nie praten n lesiken ‘gelhe edteren deAls tverbe overof te qles er q Als we in ver cij.fe ukeft vraag prat deze qleerling bet leerling qoorlog, hulp he’eft ere e)ze hulp r. . n. inqdeAls De ziekte) ikqvraag De q of ziekt eld Alsdeze og, Als (bijvoorbe lee ’ q Als we dez oorl leegrli deze nieuws rlin e ze leerling nodig eeld leer heeft een dan oorb zegt ‘nee’ ling ng‘nee’ tre slecht hij n altijd altijd hij (bijv zegt dan een horen pr cijfer uze hore te heeft tr wskrijg pro nodig te ouders ob slec de eu rs lt haa van nieudan bee later telk htze ikterwijl oude lt, dan rtee de cijf dan rt ens en tethui ligthij lt er vanhaalt, ik denk dat stsn ligt on dat kan nooit te wel later die hulp dat hulp die on aan thuis lkens rte wel ur po kan hem denk noo ikhelemaa pot krijg ikleerling ap overstuu maar rstu lhij ts tlo it aan altijaan loo dandat pe ove na lddat odpen altijd d slij n:en de terwijl hem aan maa pp naa iets slijpe gebruiken. iets maar en of hele ieman ing of , gum d ander n, leerlgebruiken. iem ookoo toilet, k ni sTa . : narhet guval ar he dat isdegekomen nie . m t… and t et vaen af.af. and ersdie t toile ke De lt… . die q q leer De leerling zijn vaa ding Ta ling q . Deze op reagee q doet ten leerling reag kepassen groep is gekomen de eert dingen rt in in op omom wanh erg q doet best zijn k t, Ikdie eert zijn best reag erg reageert opig Ik zie snel de zie groep leerling zijn va snel die op wa tenpassen q Deze een t, slecht leerling nho dadez dat ling pig je lach t de . q leer q Ik zie een oflabiele e ‘Jant tehoren Als ele eecht horen een slec cijferak ze qerbij . . Een lee ‘Jantjeoplacht, dez Alste labi echte . doen. deze rlin lee Een lan elagza ng een of leerling leer erbij ht cijfer. of g rli doen een za zeggen ling tra of goed q Ik zie ng kinderen ag am een en am cijfertrahaalt, andere erengehad startheeft zegg goe wewrkt gehqad d mehoor, hij altijd geluk cijf erkt kindDeze leerling also alsof stalt,rt t een re q , vee eraghaa hij f hij ‘nee erer ande ontkent zelf talent: q Ik Ik , l eigen opdrac geen zijn lan zijn ve m eigen huilt’. zelf hee zie aandee : ontkent talent: Jantje g gza et el leerling ‘nee zie Deze ft l ingzhad. geen aan omg q hoor, evin hijnaltij eelee me lan een ’. r dan n lee d ht dee :ee zijn gik gelen rlin l inam Jantje huiltdat kanikik omgevin niet…’ en in in co rlidingen zijn maop had gngdie er. da ding co nt niet…’ g drachtuk over kan over ntr dat die ro zijn zeuren te fel, n ren en loopt te fel, ik verwa zijnop cht nt ert er,took dra t te zeu olele q Deze leerling schij op zon schijnt dede zon ten heel mag verwac en. r,, oo drtech leerling loop kopd lekker, lekke niet ac is op rac eten niet het q Deze ht is hte dr vies, hten. het ruiktvies, het eten achtnendie hij en he vaak el va ruikt die hijmakkelijk het kriebelen elen…… pijnofofkrieb ak kleren doenpijn aan m rt.nl ak35 31kan. ke – www.schoolsupport.nl n doen www.schoolsuppo hoogbe pport©–Schoolsupport klere nl 35lijk © Schoolsu © – www.schoolsupport.

– www.schoolsupport.nlaa gaa nkan © SchoolsupportSchoolsupport © Schoolsupport 31 hoogbega fdheid in – www.schoolsupport.nl kaart.in 27. afdheid hoogb © in kaart egaafdheid dd 23 hoogbegaafdheid in kaart.indd .indd 23 in kaart.indd 27 27 hoogbegaafdheid in kaart.indd 31

7

hoogbegaafdheid in kaart.indd 31

kaart.indd 35 dd 35 id in kaart.in

hoogbegaafdheid in hoogbegaafdhe

8

n Leergedrag 1. Motivatie 2. Doorzetten 3. Geheugenproblemen 4. Kennisgebrek

Schoolsupport © Schoo– www.sc lsupporthoolsup 4 – 22:18 port.nl choolsupport © Scho27/05/1 www.s 22:18 27/05/14 olsup .nl port – 22:18 27/05/14 www.scho 27/05/14 olsup 22:18 port.nl 27/05/14

27

23 22:18 23

27/05/14 22:18 27/05 /14 22:18 27/0

5/14

n Emotioneel gedrag 5. Faalangst 6. Frustratie 7. Stress 8. Sensitiviteit

9. On 9. Ond 10.fhan erprd erpre 10. Ona Onaf es ha kelij 11.

Zelfsta khe id 11. Zelfstandigheid ken ndighei d Iknk en jkhteresnteren nwer Ik zie zi eli erk 12. Same echt eid ec en htege zie rk Ik zie Ik 12. Samenw Deze leerling ee een we nnwer engsl ee eneige ei Dege ken nzin sam

nige leerim n oudenz De oud tniet same niet niet zelfstandig

werkt ers gev zelfsta leerling kan werkt sliemlemer gnie m leerlin ndig gein DezeDeze ge ling Deze leer g kan venni zie er en rs Deze leerling aan dat ling aan da leerlin wilzie niets erwil vaak het Deze leerlin zijnvaa nie igt eindigt hun gelinleg…

Ik leerling zie een tseigen k zijn tdhu eind zineige leerling va dan kin doen die erling en,worden, heelmee Ik zie een nnniet onzeker en doet die heel onzeker niet is,het die maar moet n kinal dan niet is,van ter zelfstandig te aan thu t word werkt niet ug. zin mee doe Als er samenge g. deen Ho metIkde die maar is de les. t met th werkt moe … eruzelfstandig Hon en isaan

kan date kadoet rach de slag is q krijg uishel engede slag gaat maar en opd op opdracht die debevestiging telkens geen detelkens Ikdat alebo dez bevestiging en gaat die huilen, n, vat krijg wil datIkles. op hij het goed n dat? doet.

En?doet. wil e leer Ruzie, eenelhe Als er sam deze hij het leerling kan, ma maa goed e, huile q ik met ling altijd en r gee Ruzieigenlijk zie ee Ikzie enook e.gedoe. zie leboe ar ik n vat En ik zie niet gedo isaltijd een het een datnniet wat. best een het altijd iswat. slimme eigenlijk het is best een slim slimme Het lieve lieook leerling… leerling… l kan, ... een altijd met slimme ve me kom niet meedoen datlehet ...is Het leerling leer niet af, maar kom is. ling en ofleerlin erling meedoen en is. g die of hee ik maardienet niet af, niet l gehe geeld mieldd q Ik maa mid mer enekan qleerling Deze q de ht q racht he gaat drac niet Ikaan q Deze is.deld is. gaat niet Ikaan rkingsopd slagde t mee als b heals heb qleerling slag gsop zie Ik zie samenwe een een een erkin het q Bij t gevo eigen eig enw gev kan wijs enw sam kind m oel er zelfstandig een dat el ijs ee gewerkt gaat dat er mis en gaat me er zelfstandig moet dat er engewerkt som q Bij moet worden; altijde ruzie er worden; soms er ruzi inkin s wel wel, in ontstaat dedzedat maar ,soms schien derze altijd maa misswe hij r ook som hijhele helema wil lee ch de le hele rekt laa ontstaat er leerling dag s hij al onttrekt mijn l rlin hij ook of wil ien de er nie aandacht. dag aandacht. laa het t het helegmaa huilen, of ontt t me nietmijn wel meed deze huilen, g zit oetedo niet zieniet zie zitlin mettwe l, ma etderk ar , maa les. met deze leerling het n. we de n. ge Als les. rk proces. r geef dan ef da q es. ik Al ik Als deze zich q Dez leerling q aan Alsproc deis,gang deze leerling aan de aan nietis,ka zegt n zegt moseili q Deze moe egang jke leer leerling r ilijke zich aan het nie ling maakt hij alti t kan n.bes hij altijd maa best stopt r de . ktveel hij degeringste itnooit bij de dat jd minste stopt fou noo het bij isde of geringste minste t veel of hijda ten fouten misloopt, is het het het t,hij ;q ;q t hij he hij q Alsmisl hij voe oop voert De deze opdra rt lee altijd afleiding. de opd isHet altijd t Deze lee Het tota q Als het afleiding. leerling. rachten rlinchten alisand totaal van deze leerling. ander rling ma schulddeze .vodan gm ers sepuit uit aan.kt . nszou akt dan in deingro de volgroep schuld van q vanande ren zoubes gens lge beel anderen deeen de moete t ve st fou Als er de de oud q wordt de ou osmoe toets veelten wordt Ikeen maaer q schuld Alsvan er een toets de afgenomen erlo zieafgenomen q ers Ik zie oev rs dosten. een fout r da ma tling doe de schuld leerling leer ; en ar word t et t die oeverloo hij er dat het zit, ka : bij die wordt doet hij dat pje zit, somm de n ikbij leerling kan ikHij gaan het groepje goe groe datres ige vakke doetleerling exp de leerling een helemaal niets. ingoed niets.

Hij msom dhelemaal q me het werk in een n ,pr ; doe ex doet q Als deze nie tDe niemig en nenaan gaan: bij leerling werk tevoo andere bijde het e q linge es t ou aan vak deze and heel vo lijkt leer wel De rste , geblokkeer Als leerlingen slecht de ere ken de de or zijn q oud lijkt wel d geblokkeerd . ers a’s, . Echte llen dattochtoch . ove ste over ndeld zijn hoogbe voorvoordat gevehee . llen. gaafden l slec onderha eld overal is,goed gevrsen aline de ral ht. Ech n aaen… over van bugoe in? alinea’s, van eling is, bu ik te hoogbe onderhand in?aan verd pidjn datnde de verdeling dalee de over ten t derlin kopjes, deqmaakt over Het gaafden q De ijn moe over kopj heword scikp es, niet uit uikt welke hu leegrlin eft niet worden… oefeningen welke oefeningen ik qmaakt deze gebr moeten Deuit ik ft, we ld. hee ,deze leerling ling thug is die sch over we gebruikt overqdeHet die renleer blijft ssie uldblijft er kleuren erbe de thbo in .mijword over maar discu mij s, geef: tmaa de kleu inen leerling verbe uisos lettertype geef: het con dbe is altijd er leerling es, over r verteren het qen. is ten. altijd pla te makkelijk flict of makkelijk discussie òf aanstu d plas conflic wordt òf over bet nken Ikte lettertyp enren op boos Hij zieofeeer bede raakt qbedenken n enst gek ook nietniet zo het iedere keer in ere IkHij tegek moeilijk aan tzeengev Je kuntmoeilijk zie raak nt ook zo . eren zeen . kind school en kindere re keerconflic t met stur geve op lee leerliniede andere Je kunttehet n. .boeen de in n scho die e conflict met boekeneken dierling diegnhee rag gevoerd. he bijd ol de el l ve erd.q Deze leerling maakt andere diezijn veelveve maawerkelijk eige rge gevo verget elopdracht q Deze leerling maaktma te bijdrage rnoo werkelijk wat nooit eens rge een opdracht eigen verg neens niet en zijnnooit een es atte wat wo etee k ge wo ar nook : proc inschatte insch spu rde rd niet het kan wo niet in en ‘ik llen n, leerling t gew af Altijd : sp die kw ren toeraakt is ereen onte , to q Deze niet wel wvan ling .kan een oon af . Altijd tse reden ande is er wel reden om eerder hetteproces om ken leer ee etnse inkestoppen, eerder hij van ‘ik stoppen, wa ijt zijn, rol raakt rol we hij t ullen die de n ar q Deze he de ziet . Ikis.krij Hij wanie ziet et hetanderen t niet nisnn Ik kr Hij werk de opdracht ar nie is.is. aan is gedkwijt zij aandehet t thuis. kwijt g hee ijg he nie werk ligtnog opdracht kwijt of deze ligt. of deze nog ’. t’.thuis. t aan acht, n, l vaa aan het el va niet k als niet. eigen is geda n rolrol zijn ak als antwoord ookzijn eige maar ook cht, antw : maar oord: 51 hoo oolsupport.nl gbegaa fdhe id in kaart.in hoogbega dd afdheid 39 in kaart .indd hoogbegaafd 39 heid in kaart.i hoogbegaafdheid ndd in kaart.indd 4343 hoogbegaafdheid in kaart.indd 47 hoogbegaafdheid in kaart.indd 47 kaart.indd 51 hoogbegaafdheid in dd 51 id in kaart.in gaafdhe hoogbe

pport – www.sch © Schoolsu nl © Schoolsupport – www.schoolsupport. © Schoolsupport – © Schoolsupport – www.schoolsupport.nl © Schoolsupport www.schoolsupport.nl – www.schoolsupport.nl © Schoo © Schools 22:19 © Scho 4lsuppo rt – www.s upport 27/05/1 olsup – www.sc port – choolsupport hoolsup port.nl www.scho .nl olsup 27/05/14 22:19 port.nl

51 47

47

43

43

27/05/14 22:18 27/05/14 27/05/14 22:18

39 39

22:18

27/05/14 27/05/14 22:18 22:18 27/0 5/14 22:1

8

22:1

8

n Sociaal gedrag 9. Onderpresteren 10. Onafhankelijkheid 11. Zelfstandigheid 12. Samenwerken

Wat is Hoogbegaafdheid in kaart niet?

Hoogbegaafdheid in kaart is geen aankruislijstje zodat leerkrachten het aantal signalen kunnen noteren. Op grond daarvan zou de leerkracht dan kunnen zien hoe groot de kans is dat hij daadwerkelijk een hoogbegaafd kind tegenover zich heeft. Daar schuilt een risico in, namelijk dat er wéér een aankruislijstje komt, en dat er kinderen

Op de kaarten staat gedrag benoemd van (hoog)begaafde kinderen in relatie tot het probleem dat er achter zit. Daarna wordt ingegaan op omgevingsfactoren (die invloed hebben op het probleem) en mogelijke interventies.

Leerkrachten, intern begeleiders en andere professionals die met kinderen werken kunnen de kaarten inzetten. Veel leerkrachten zien te weinig hoogbegaafde leerlingen om ze goed te leren herkennen.

Ook zijn er hoogbegaafden in allerlei ‘smaakjes’. Deze kaarten helpen bij het signaleren van hoogbegaafdheid. De kaarten helpen het gedrag van het hoogbegaafde kind te herkennen.

De kaarten bieden een aantal strategieën om hoogbegaafde kinderen te helpen zich te ontwikkelen.

buiten beeld raken omdat ze niet aan voldoende ‘eisen’ voldoen.

De kaarten stellen geen diagnose. Ze helpen u op weg bij het herkennen van signalen die kunnen wijzen op hoogbegaafdheid.

Ziet u meer dan vijf kenmerken van hoogbegaafdheid?

Bied de leerling dan onderwijs op zijn niveau. Een diagnose is dan niet meer belangrijk: de leerling krijgt passend onderwijs.

t ch e tr U it e it rs e iv n U r o o d n Aanbevole Evelyn Kroesbergen, verbonden als universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht bij de faculteit Sociale wetenschappen, zegt over de kaarten:

Hoogbegaafdheid in kaart zou op de koffietafel van elke basisschool moeten liggen. Om gewoon eens door te bladeren... en er achter te komen dat die ene leerling –waarvan je eigenlijk niet zo goed weet wat je er mee moet– staat beschreven! De pakkende teksten zijn kort en duidelijk. Je hoeft geen uitgebreid boekwerk door te nemen om toch de meest voorkomende problemen bij hoogbegaafde kinderen te leren zien en begrijpen. Het idee van de kaarten is geniaal in zijn eenvoud. Hier zullen veel kinderen en hun leerkrachten van kunnen profiteren!

Herman Snelder, verbonden als adviseur bij stichting voor primair onderwijs Aves, vindt de kaarten veel informatie geven over mogelijkheden om vastgelopen HB-kinderen weer ‘aan de gang’ te krijgen. Leden van de projectgroep (hoog)begaafdheid die op een school werken hebben een set op zak. Tevens is er een set beschikbaar voor alle leerkrachten van Aves via de orthotheek.

Hoogbegaafdheid in kaart Hoogbegaafdheid in kaart in kaart

Hoogbegaafdh Hoogbegaafdheid in kaart eid in kaart kaart

eg Hoogb

2. Doorzetten 3. Geheugenproblemen rek Dez nisgeb rling ze nie leren linge leedie 4. Ken Ik zie t door leerleerling meeen akt…niet tkan

adat deze leerling denk n slim tenIk m meerdie rekenen deze fleerling fouten u of taal kan en de oude die Ik zie ee kBij aan.maakt Maarintelke sto ns rs geven dat ook k e foverwacht, als ik een fouten moeilijkere opdr de opmerkingen die hij ermaar e keniet die ge ik niet af. tHoe acht geef dan at dan kt ieder is deze he ga kan dat? aa zijn welerheel n; bijdehand. maakt rling m he se t dit Deze lee leerlingen be wel da erkDeze ste f. Ik mq leerl gen ing levert zijn kinidee de mee basisstoles heb mer opdrachten het dat deze om deq In de de opik noo it ?op tijd in en is aan allesde gewoon hand kindleerling begrijpt in soms zelfs m n sli aa r el helemaa, lmaar hie niet. een he . Wat is maakt toetsen zie ik rare fouten. die hij q ut Deze en leerl ing fo deze leerling roep t heel snel: q Bij op maakt telt f, ngsommen ‘dat sissto kan ba ik niet’, maa ze leerlizijn vingers taal in en bij tafels rekent het r hij q De prob nen en eert het ook niet. n en bij reke alles bij optelleuit; depe opnieuw bewerkingen zijn lling. beeld woords eral q rkDeze bijvoor niet bij ov we leerl geautomatiseerd . ch ing to geeft heel vaa zijn en of re.nAls k de aftrekk op kin e er st een hoop nieuwe opdracht gaafdleerling legt opvallende heerhij q be Deze terwijl be Hoog zijn, zie ik mete strelaties nieten ofhoud en zijn in? niet kent. rling de ing goedfeiten verander ze lee en. en. dat de lijk ag vr ide leerling du leerling en andere methodes qt isDeze ge qeltDeze raakt deen hulp en hijgebruikt ef, q He leerl ge ing st beg op kint geen noo er r toch dan we geleerd hebben. it uit aagt zich maaoplossingsstrategieën zelf op gang huisw . Iknmoet hem rling vr t ik help zelde en. altijd ent da iswerk rd. De lee gaan het hu het mom q Vakken de fr leerling hem gemakkelijk af: ustreeinteresseren qdieDeze s. Ik zie ge q Op leerling de ta wil ek ofhet telke ns beve leest één ofintwee keer doorstigin en kent de tekst pani wijnt in hij g. . g van mij: wel verd goe k ‘doe erlin d?’ er le ik het isw n luie het hu wel of de stof niet aankomt eedeze is t q Het lijkt bij leerling. he q Soms lijkt de; het terug. oit inofor deze leerling niet nowel lere is bijna weet hoe hij 19 port.nl moet iswerk n. .schoolsup Het hu port – www

Besteloverzicht q

hoogbegaafdheid

in kaart.indd

hoogbegaafdheid in kaart.indd 15

id in kaa

gaafdhe

hoogbe

19 rt.indd

11

6. Frustratie 7. Stress viteit Deze leer ling , ‘Ik heeft zeghu stress ilt t altij leerling deze 8. SensitiHet lijkt wel of d: kan het nie die snel

t’ rling leerling zegt bij e leeDeze k is… en daardoor rualles: stress labiel indleerling ‘maarheeft dat dat kan ik niet’. dedeze heb ik de der aken opindruk uitspr Ik zie een Somsdt te baseert zich of on die overkan. : zijn stress Hij slaghij hemProbeert zijn van zien wat hij eigenlijk niet meer laatwant n helemaal gedaan zoals: ‘dat kan hij niet, hij kanme teeniet boos wor zich concentrer leerling is l druk.

en’ of ‘ik kan dat e hee verbergen? of dezkon mijn moed niet, want dat g of wordt ts gebeuren t zich teru er ook niet’.

Er kan nie boos, trek len, wordt zo’n gespannen blik in de hij gaat hui q Soms zieqik ineens Als je een dan , taak Het klas geeft verstart. de , kind probeert deze in het of het ogen gedenoelijkt tje leerling bee de taak een van er t te in ontlopen of legt las leerling niet goed q Is oferdeze wel me lijkt er ling de opdracht bij anderen neer. lijkt deze leer zijn vel eren. Hij dan de andzit. alles q Devan te hebben leerli ng reage ert onverschillig of sluit zichdeze leerling soms te qe Ik merk dat er dat wordt mo alst me blijkt is nie hij Hij iets . af is, maar hij praat of niet kan. en iedereen onzeker Hij probeert zichzelf of zijn er meestal overheen. bereiken. schreeuwt pres tatie niet te verb eteren. ten over hetleerling pra les de of deze in ikqvraag , ziekte) hulp logleerli Alsoor q Als we q Als rbe deze eld ng ‘nee’t cijfer voo altijd en slech zegt daners horeen heeft te hij nieuws (bijnodigvan haalt oud , dan ligt dat nooit de r is kan thuwel late hulp die aan hijrst hem maar uur denk ldat dan krijg ikterwijl ikaltijd ove aa aan em iets of iemand ande ling hel rs. dat de leergebruiken. q De leerling gen diete passen dingroep op reage rt ert is gekomen. leerling in gde gee om wan best zijn rea hopi erg l doet op een q Deze t, slecht cijfer. rling die sne tje lach lee ‘Jan te iele q ech laberbijAlstedeze . ng Een goed horen een of leerli n. een doe of q Ik zie gen cijfer zeg haalt n , heeft hij altijd gelu ere gehad hoor, hij er zijn ‘nee k andere kind leerlingalsof zelf geen talent: eigen aande ontkent el Deze q ingev had.ing: in zijn om Jantje huilt’. gen din r niet…’ ik dat kan te zeuren ove pt schijnt te fel, loo zon de ling er, leer q Deze n is niet lekk ete het , het ruikt vies belen… pport.nl 35 n pijn of krie 31 www.schoolsu – www.schoolsupport.nl t©–Schoolsupport kleren doe © Schoolsuppor

Hoogbegaafdheid in kaart - kaartenset 1x Hoogbegaafdheid in kaart - kaartenset 2x Hoogbegaafdheid in kaart - kaartenset 5x olsup © Scho

15

27/05/14 © Schoolsupport – www.schoolsupport.nl © Schoolsupport – www.schoolsupport .nl

22:18

© Schoolsupport –

11

27/05/14 22:18

27/05/14 22:18

hoogbegaafdheid

in kaart.indd 27

hoogbegaafdheid in kaart.indd 31

dheid

hoogbegaaf

35 in kaart.indd

www.schoolsupport.nl

27/05/14

27

22:18 27/05/14 22:18 27/05/14 22:18

10. Onafhankelijk heid 11.w Zelfstandigheid erken n Ik zie eenen 12. Samen wer enke zin sam eig

nige leerling Dezekaleerling et werkt niet zelfstandig ng n ni Deze leerling wil t het vaak zijn eigen zin doen Deze leerliIk zie een leerlingrde eindig n, heel en doet die onzeker is, die maar niet dan

zelfstandig aan niet mee met rkt moet wo ht is de les. Ik krijg maar engewe opdracbevestiging geendoet. de slag gaat , detelkens vat En wil dat hij het goed op lendie Als er sam deze huien leerling en ik zie oe. Ruzie, ook niet dat het . gedeigenlijk wat jd het is altieen best slimme een altijd met slimm ..is Het e leerlileerling… ng is. t meedoen. niet af, nie cht q Deze leerling gaat niet aan de slag als qdra Ik zie ingsop een erk eige enw nwijs kind dat sam er t moet worden; gaa zelfstandig engewerkt q Bij een soms wel, maar soms ook altijd ruzie t aandacht. helemaal rekmijn ontstaat er hij wil de, of hele dag ontt niet meedoet met de g huilen les. deze leerlin ces.leerling pro q Als deze aanleerli de gang is, q Deze zich aan het ng maakt best veel it de of geringste stopt noo hij bij de minste het foute is n pt, ; hij voert de opdrachten jd misloo q Als het afleiding. g. Het is alti . dan zou deze leerlin totaal ande grorsepuit moeten. schuld van eren in de de and oos q Alsvan er een toets wordt q Ik zie er oeverl een afgenomen de schuld leerli rdtdie wong het som n: vakk epje zit,niets. gro doet deg leerling helemaal Hij het bij werk gaamige en in eengoed doet aan rlin en bij lee e heel slecht. Echte hoog de lee. rlingen andere, ove ttoch r de q Als dez lijkt wel geblokkeerd rda zijn voo ea’s begaafden eld overa alin in? l goed onderhand over de verdeling van worden… n ete mo jes, qniet ruikt ik deze kopmaakt welke oefeningen geb Deuit leerli dieblijft overqdeHet ng ie over ren uss mij kleu maar disc de r wordt verb het iscten. altijd pes, ovegeef: makkelijk of er òf eteren en aansturen op confli en te enk lettertyleerling Hij bed raakt t ook iedere keer zo gek nie in conflict met ande moeilijk . kinde ren.

Je kunttehet re e d. en bijdrag gevqoerDeze zijn eig leerling maakthatt werkelijk eens een opdracht niet en watnooit het proces niet insc g kan eren inte af Altijd andeerder is er wel eenrol reden lee. rlin stoppen, raakt hij van om de q Deze ziet werk is. Hij de opdracht kwijt of ligt deze nog thuis. aan het rol niet. zijn eigen maar ook

€ 31,50 € 44,50 € 65,00 hoogbegaafdheid

hoogbegaafdheid in kaart.indd 47

indd 51

hoogb

in kaart. egaafdheid

in kaart.indd 43

pport.nl t – www.schoolsu © Schoolsuppor

51

47

© Schoolsupport – © Schoolsupport – www.schoolsupport.nl www.schoolsupport.nl 22:19 27/05/14

27/05/14 22:18

43

27/05/14 22:18

Uitgeverij Schoolsupport T 030 2090810 info@schoolsupport.nl www.schoolsupport.nl/hbinkaart Ook leverbaar via uw schoolleverancier.

FOL59B

HBK01 HBK02 HBK05

Hoogbegaafdheid in kaart Hoogbegaafdheid in kaart kaart afdheid in

Hoogbega

afdheid Hoogbega

id in aafdhe

Drs. Lilian van der Poel is de ontwikkelaar en auteur van Hoogbegaafdheid in kaart en van de leskaarten bij de Denkspelpakketten hoogbegaafdheid van Schoolsupport.

Bij haar bureau XL-leren werkt ze als hoogbegaafdenbegeleider en geeft ze advies aan basisscholen die HB-beleid willen ontwikkelen. Daarnaast is ze coach van leerlingen van 4 tot 25 jaar en van peuters en hun ouders.