Fenomenale zege voor Caruana in Wijk aan Zee

Fabiano Caruana won de ‘Tata Steel Challengers’ met de indrukwekkende score van 10 uit 13. Wereldkampioen Magnus Carlsen eindigde op maar liefst 2 punten achterstand op de ongedeelde 2e plaats, een halfje boven de winnaar van 2017, Wesley So, die een kleurloos toernooi speelde. Anish Giri wist zich, in tegenstelling tot de vorige twee edities, niet te mengen in de strijd om de topplaatsen en moest toezien hoe Jorden van Foreest met verfrissend en volwassen spel de beste Nederlander werd in de hoofdgroep.

Het zag er aanvankelijk helemaal niet naar uit dat deze 82e editie van Wijk aan Zee een recordscore voor de winnaar zou opleveren. Magnus Carlsen, die aasde op zijn achtste toernooizege in de hoofdgroep, begon het toernooi met 7 remises op rij. Ook Caruana had na zes ronden al 5 remises op zijn naam staan, zijn enige volle punt had hij behaald tegen Yu Yangyi in de vierde ronde.

Caruana - Yu

-+-+-+-+ zp-+-tr-mkp -zp-tR-+p+ +-+-+P+-+-+q+P+ +-+-+-mKP P+PwQ-+-+ +-+-+-+-

Stelling na 37.Td6

Caruana staat een pion voor, maar in een stelling met alleen zware stukken is de veiligheid van de koning heel belangrijk. Hier lijkt de witte koning behoorlijk op de tocht te staan. Yu grijpt nu mis in de tijdnoodfase.

37...De5+?

Correct was 37...gxf5 38.Dh6+ (38.Dg5+ Kh8 leidt uiteindelijk tot dezelfde variant na 39.Td8+)

38...Kg8 39.Td8+ Te8 40.Dg5+ (in vergelijking met de partij bij zet 41 verliest 40.Td7? nu na

40...De1+) 40...Kh8 41.Txe8+ Dxe8 42.Dxf5 en nu staat wit nog steeds een pion voor, maar na 42...De1+ houdt zwart het dame eindspel remise.

38.Kh4!

Dit verrassende antwoord moet de Chinees onderschat hebben.

38...gxf5 39.Dh6+ Kg8 40. Td8+ Te8 41.Td7!

Dit is het cruciale verschil met de variant bij zet 37. Na 41...De1+ volgt nu 42.Kh5! en de witte koning is veilig.

41...Te7 42.Dg5+

Nu kan wit afwikkelen naar een gewonnen pionneneindspel.

42...Kf7 43.Txe7+ Dxe7 44.

Dxe7+ Kxe7 45.gxf5 Kf6 46. Kg4 Ke5 47.Kg5 b5 48.c3 1–0

In ronde 7 won Caruana in een lange trek-en-duw partij van

Daniil Dubov, maar een ronde later kwam hij tegen een ex-wereldkampioen verloren te staan.

Caruana - Anand moet een slecht staand eindspel zien te houden.

41.Pf3 Pb3!

Het paard komt met grote kracht terug. Natuurlijk kan het niet genomen worden vanwege de vrije b-pion die zwart dan zou krijgen en d4–d5 is onmogelijk omdat dan wits enige troef - de vrije f-pion - valt. Er is dus geen andere keuze dan een vlucht naar voren met

42.Pg5 Pd2!

De zwarte winst is iets lastiger na 42...Pxd4 43.Ph7! Td8 44. f8D+ Txf8 45.Pxf8 Kxf8.

43.Le6 Td8

Een goede zet, maar het was nog praktischer om af te wikkelen naar een gewonnen paard eindspel met 43...Txe6 44.Pxe6+ Kxf7 45.Pc7 Pb1! 46.Pb5 Ke6 en ...Kd5–c4 en ...Pxa3 is niet meer te verhinderen.

44.Kf2 Kf6

Winnend is 44...Pb3 bijvoorbeeld 45.d5 b5 46.d6 Pc5.

45.Ld7!

Stelling na 40...Kg7

De eerste tijdcontrole is gehaald en Caruana, die in de opening een kwaliteit had geofferd,

De meest taaie verdediging, het is nu remise na 45...Ke7 46.Pe6! Tb8 47.f8D+ Txf8 48.Pxf8 Kxf8 49.Ke3 Pc4+ 50.Kd3 Pxa3 51. Lxa4. 45...Pe4+! 46.Pxe4+ fxe4?

Terugslaan is niet verplicht! Anand mist een tactische winst met 46...Kxf7! en een van de lichte stukken valt alsnog waarna wit kansloos is zonder de ver opgerukte f-pion.

47.Le8 Ke7?

Het verkeerde veld! Zwart verliest nu een tempo omdat d5–d6 met schaak gepaard gaat. Juist was 47...Kg7 48.Ke3 Tc8

49.Kxe4 Tc3 50.Lxa4 Kxf7 en zwart heeft nog steeds redelijk goede winstkansen.

48.Ke3 Tb8

Het grote verschil met 47...Kg7 blijkt na 48...Tc8 49.Kxe4 Tc3

50.d5 en zwart heeft geen tijd voor 50...Txa3? 51.d6+ en wit wint.

49.Lxa4 b5!?

Anand speelt nog steeds op winst, wat een teken is dat hij niet volledig heeft onderkend dat de kansen aan het keren zijn. Na 49...Kxf7 50.Lc6 zijn de zwart winstkansen verkeken, maar wit zal zeker niet winnen.

50.Lb3 Ta8 51.Kxe4 Txa3

52.Le6

-+-+-+-+ +-+-mkP+-+-+L+p+ +p+-+-+-+-zPK+-+ tr-+-+-+P -+-+-+P+ +-+-+-+-

52…Ta1?

Dit geeft ook nog de remise weg. Na bijvoorbeeld 52...b4

53.d5 Ta6 54.Kd4 (Niet 54.Ke5?

Txe6+! 55.dxe6 b3 en de b-pion loopt door.) 54...b3 55.Kc3 Tb6 kan wit remise maken met 56. d6+ of 56.Kb2 spelen waarna beide zijden niet verder kunnen komen.

53.d5 Td1 54.Ke5

Wit dreigt beslissend 55.d6+ Txd6 56.f8D+.

54...Tf1 55.d6+ Kf8 56.Kd5

Nu heeft wit alle tijd om de b-pion op te halen, na

56...Tf6 57.d7 Ke7 58.Kc6 Tf2 Wit wint ook na 58...Txe6+ 59.

Kc7 Td6 60.f8D+.

59.Kxb5 Tb2+ 60.Kc6 Tb8

61.Kc7 en Anand gaf op. Wit wint op verschillende manieren; zwart is bijvoorbeeld al machteloos tegen het creëren van een vrije h-pion die oprukt naar h7, waarna f8D wint (op ...Txf8 volgt Lg8 en promotie).

1–0

Zo had Caruana in plaats van +1 ineens +3 en dat maakt een wereld van verschil! Met 5,5 uit 8 deelde hij nu de koppositie met het grote 16-jarige talent Alireza Firouzja. De Iraanse tiener viel in de komende 3 ronden echter terug naar 50% na opeenvolgende nederlagen tegen Carlsen, Caruana en Anand. De Amerikaan liet in ronde 9 nog een remise toe, om het toernooi te eindigen met 4 uit 4!

Met 7 overwinningen en 6 remises evenaarde hij recordscores in

Wijk aan Zee van Carlsen (2013) en Kasparov (1999). Het zegt veel over de Amerikaan dat hij bij de prijsuitreiking in alle eerlijkheid kon zeggen dat dit niet zijn beste toernooiprestatie ooit was. In 2014 won hij de Sinquefield Cup met 8,5 uit 10 en een TPR van ongeveer 3100, het is het beste toernooiresultaat dat iemand ooit heeft behaald in de schaaksport.

Veel aandacht ging tijdens het toernooi ook uit naar de ongeslagen reeks van Magnus Carlsen. Hij speelde een oud record van Sergey Tiviakov uit de boeken, en is na dit Tata Steel toernooi al 120 partijen op rij ongeslagen.

Firouzja – Carlsen

Ronde 9

-trrwq-vlk+ vleugel. Hij wint nu ook ruimte op de koningsvleugel en gaat zijn zwartveldige loper actief neerzetten op de diagonaal c1–h6.

26.Taa1 Lh6 27.Tab1 Txb1

28.Txb1 Kg7! 29.Pef1

29.h4 Pg4! is ook een positionele ramp voor wit.

29...h4!

Carlsen verbetert zijn stelling met iedere zet.

30.Pe3 Lf4 31.Pef1 Dc7 32. g3?! hxg3 33.fxg3 Lh6 34.h4 Dd7

De Noor besluit de a-pion op te halen.

35.Kg2 Pxa4 36.Lxa4 Dxa4

37.Lxd6 Dd4! 38.Df2 Dxf2+ 39.Kxf2 vL-+-sNQ+P

R+LsN-zPP+

Stelling na 25.Df3

In een typisch Spaans middenspel geeft de wereldkampioen de talentvolle tiener nu een strategische masterclass. 25...h5!

Zwart staat al beter op de dame-

Nu is 39...Pg4+ gevolgd door 40...Tc2 objectief het sterkst: de pointe is 40.Kf3? Tc3+ 41.Kxg4? Lc8 mat! Maar 39…Lxf1 was goed genoeg om Firouzja te doen opgeven. Wit had zich 40.Kxf1 (40.Pxf1? Pxe4+) 40...Lxd2 41.Lxe5 Lc3

42.Tc1 Lxe5 43.Txc8 Lxg3 nog even kunnen laten bewijzen, maar het eindspel is gewonnen voor zwart.

0–1

Het Nederlandse publiek kon ondertussen zijn hart ophalen aan de resultaten van Jorden van Foreest. Vorig jaar maakte de Groninger zijn debuut in de Masters groep, en dit jaar liet hij zien dat hij zich het afgelopen jaar volop heeft ontwikkeld. Hij was goed voorbereid in de opening, zijn eindspeltechniek was duidelijk verbeterd, zijn concentratie en focus vrij optimaal, en ook in matige stellingen (onder andere tegen Caruana en Giri) bleef hij zich hardnekkig verdedigen.

Van Foreest - Yu

r+-+-+-+ zp-+-+-+R+-+-+-+ +P+p+k+P+-mKpzp-+ +-zP-+-+-+-+-zP-+ +-+-+-+-

Stelling na 44.Kd4

Er staat een hyperscherp en razend moeilijk toreneindspel op het bord waarin Yu het nu fout doet.

44...Kg4?

Een logische zet om de koning een vrije e- of f-pion te laten ondersteunen. Jorden laat echter zien dat het zwarte tegenspel te langzaam is. Juist was 44...Te8 met als idee 45.

Txa7 Kg6! (45...e3 46.fxe3 fxe3

47.Tf7+ Ke6 48.Tf1 Ta8 49.Kxe3

Txa4 maakt ook remise.) 46.a5 (46.b6 e3 47.fxe3 f3! wint voor zwart!) 46...e3 47.fxe3 fxe3 48.

Ta6+! Kg5 49.Ta7! Kg6! met remise.

Ook goed was 44...e3 45.fxe3 f3! en zwart heeft voldoende tegenspel met zijn vrije f-pion.

45.b6! Kf3

Zwart verliest ook na 45...Tb8!?

46.bxa7 Ta8! 47.Kxd5 e3 (47...

Kf3 48.c4 wint ook voor wit.)

48.fxe3 fxe3

r+-+-+-+ zP-+-+-+R+-+-+-+ +-+K+-+P+-+-+k+ +-zP-zp-+-+-+-+-+ +-+-+-+-

en nu het moeilijk te vinden

49.Ke4! e2 50.Tg6+ Kh3 51.Tg1

Txa7 52.Kf3 en wint.

46.Txa7 Tb8 47.a5! Kxf2 48.

Te7! f3 49.b7!

Wit verspeelt de winst met

49.Kc5 Tf8! 50.b7 Ke3 51.a6 f2

52.a7 f1D 53.a8D Dc4+ 54.Kd6

Tf6+ 55.Te6 Txe6+ 56.Kxe6 Dc6+ en zwart houdt eeuwig schaak.

49...e3 50.a6 e2 51.Te6! Dreigt 52.a7. Meteen 51.a7 maakt de winst veel moeilijker vanwege 51...Txb7! 52.Txb7 e1D.

51...e1D 52.Txe1 Kxe1

-tr-+-+-+ +P+-+-+P+-+-+-+ +-+p+-+-

Tb2+ 72.Kc4 Ta2 73.De2+ Kb1

74.Dd1+ Kb2 75.Kb4 en Yu gaf op. Hij verliest de toren of gaat snel mat.

1–0

Vanuit een Tweepaardenspel heeft Carlsen een pion geofferd in de opening en met zijn laatste zet lijkt hij behoorlijke veel activiteit te krijgen.

26.Lxd4! exd4 27.f3

53.a7 Txb7 54.a8D Jorden heeft goed gezien dat de zwarte f-pion niet gevaarlijk is.

54...Te7

54...f2? 55.Dxb7 f1D 56.Db1+ en wit wint het pionneneindspel.

55.Df8 Te4+ 56.Kxd5 Te3

57.Dc5 Kd2 58.Kd4 Td3+ 59.

Ke4 Txc3 60.Df2+ Kc1 61.Kd4

Ta3 62.Kd5 Td3+ 63.Kc4 Ta3

64.Dc5 Kb2 65.Db4+ Ka2

66.Dd2+ Kb1 67.Kb4! Ta2 68.

Dd1+ Kb2 69.Dxf3

Dame tegen toren kan best lastig gewonnen zijn, maar hier staan de zwarte stukken al heel slecht.

69...Kc1 70.Df1+ Kc2 71.De1

Een indrukwekkend staaltje techniek en rekenwerk! In de tweede ronde verloor Jorden met zwart van Xiong, om meteen daarna weer toe te slaan tegen Dubov in een krankzinnig scherp middenspel. Met een +1 score kreeg Jorden nu achtereenvolgens Carlsen, Caruana en Anand voor zijn kiezen. Waar hij vorig jaar nog kansloos en wat naïef verloor van Carlsen, miste hij nu een kans op behoorlijk groot voordeel, en zette bijtijds de zeilen bij om een verdiend halfje binnen te slepen.

Van Foreest - Carlsen -+r+-trk+

Zwart heeft het loperpaar, maar wit heeft naast zijn pluspion een prachtig paard op e4.

27...Tc6 28.b3! La3 29.Tce1?!

Jammer! Na het kwaliteitsoffer

29.dxc4! Lxc1 30.Txc1 kan wit risicoloos op winst spelen. Met twee pionnen heeft hij materieel genoeg voor de kwal, de zwarte d-pion is zwak en het prachtige paard op e4 maakt dat zwart niet actief kan worden.

29...cxd3 30.cxd3 a5! 31.Tf2

Lc1!

Nu heeft zwart duidelijke compensatie voor de pion. De zwarte loper komt heel irritant naar e3. Jorden speelt nu wellicht niet de beste zet, maar rekende wel diep om naar een duidelijke remise af te wikkelen.

32.Pd2 Lxd3 33.Pc4 Lf4

Wit staat beter na 33...Lxc4?

34.Txc1.

34.Pe5

De pointe: zwart heeft zijn pion terug, maar verliest het loperpaar.

34...Tc3!

Stelling na 25…c4

Als er iemand beter staat na

34...Lxe5 35.Txe5 dan is het wit.

35.Pxd3 Txd3 36.Pf5 g6 37.

Te4!

Nog een nauwkeurige zet.

37...Lg5 38.Pe7+

Wit houdt ook remise na

38.Pxd4 Le3 39.Pe6 Lxf2 40.Pxf8.

38...Kh8 39.Pc6 Le3 40.Te2

Td1 41.Pxa5 Tg1+ 42.Kh2 Tc1 en remise door zetherhaling na

43.Kg2 Tg1+ 44.Kh2 Tc1 45. Kg2 ½–½

Tegen Caruana regeerde de chaos. Jorden kwam vrijwel verloren uit de opening, maar verdedigde zich hardnekkig en had in de slotstelling ook voor meer kunnen gaan dan het halfje accepteren dat de Amerikaan aanbood. Ook tegen Anand verloor hij niet. In ronde 7 liet Jorden goede openingsvoorbereiding zien.

Vitiugov - Van Foreest

1.e4 e6 2.d4 d5 3.Pc3 Pf6 4.e5

Pfd7 5.Pce2 c5 6.c3 Pc6 7.Pf3 Le7

Een sterk staaltje psychologie:

Vitiugov had deze stelling een half jaar geleden met zwart in een rapid partij die hij verloor!

8.a3 0–0 9.Pf4 Da5 10.Ld3?

Sterker is 10.Le3 waarna zwart ook verder gaat 10…Pxd4 (het idee van 9…Da5), na 11.Pxd4 cxd4 12.Lxd4 Dc7 hebben we dan een spannende stelling die ongeveer in evenwicht lijkt. Na de zet van de Rus is slaan op d4 nog veel problematischer voor wit.

10...Pxd4! 11.Pxd4 cxd4 12.

Dh5

Hier lijkt 12.Pxe6!? een betere kans, na 12…fxe6 13.Dh5 kan zwart tot remise besluiten met

13...g6 14.Lxg6 hxg6 en eeuwig schaak, of spelen met 13…h6

14.Lxh6 en nu 14…Pxe5!?.

12...f5! 13.0–0

13.Pxe6 faalt op 13…Pxe5.

13…Pxe5 14.cxd4 Pc6 en nu had Jorden een gezonde pion meer. Hij won uiteindelijk nadat Vitiugov in de tijdnoodfase nog met een mooie schwindel kwam. In het vervolg van het toernooi verloor Jorden nog een partij (zwart tegen Artemiev), maar hield verder keurig stand tegen de wereldtoppers. Zijn leukste remise was

Van Foreest - Duda

-+l+-+-+ zp-+-+-zpk

-+-wqNvl-zp +-+-+p+-zp-+-+-+ +L+-wQ-+P P+-+-zPP+ +-+-+-mK-

Stelling na 33...Dd6

En nu het fraaie 34.Dd3! Dxd3 anders valt pion f5 met schaak, maar nu volgt een studie-achtig eeuwig schaak 35.Pf8+ Kh8 ½–½

Eindstand Masters tR-vL-+RmK-

Tata Challengers

De Challengers groep werd gewonnen door de Spaanse grootmeester David Anton die zich daarmee kwalificeerde voor de Masters van volgend jaar. De vier Nederlandse deelnemers mochten redelijk tevreden zijn. Erwin l’Ami speelde tot het laatst mee om groepswinst en promotie en eindigde ongeslagen op de gedeelde 2e plaats. Lucas van Foreest eindigde op 50% en won rating. Jan Smeets speelde na lange afwezigheid weer mee en scoorde conform zijn rating. Max Warmerdam stond na 10 ronden op 2 punten en leek onderaan te zullen eindigen. Met een eindsprint van 2,5 uit 3 (waaronder een mooie overwinning op winnaar Anton!) kwam hij alsnog op zijn verwachte score uit. l’Ami - Smirnov

Erwin speelde zijn leukste partij meteen in de eerste ronde.

Stelling na 14...c5

Wit speelt en...?

15.Txa6! offert heel sterk de kwaliteit! Wit krijgt een pion en mooie positionele compensatie.

15...bxa6 16.dxc5 Tfc8 17.b4 f6 18.e4 Pc7 19.Lc3 Pb5 20.

Ta1 Tc6 21.e5 Ld8 22.Pd6

Deze octopus legt de zwarte stelling lam - er zijn geen open lijnen voor de zwarte toren beschikbaar.

22...Tb8 23.f4 h5 24.g3 Pc7

25.Ke3 f5 26.Ld2 Kf8 27.Kd4 g6 28.Pe1 Pb5+

Smirnov geeft uit wanhoop nog een pion, om niet werkeloos toe te moeten zien hoe hij gewurgd wordt.

29.Pxb5 axb5 30.Txa7 Tcc8

31.Pc2 Ta8 32.Td7 Le7 33.Ke3 Ke8 34.Td6! r+r+k+-+ kwaloffer. Zwart moet het offer aannemen omdat anders pion e6 valt. Wit krijgt nu drie verbonden vrijpionnen voor de twee geofferde kwaliteiten.

Niet per se noodzakelijk, maar wel heel fraai dit tweede