Workshop lesgeven aan Hoogbegaafden

Als onderdeel van de cursus Schaaktrainer 3 verzorgt hoogbegaafdheidsexpert Bjorna Appel op zaterdagmiddag 14 maart een workshop. Hoe kun je je lessen interessant maken voor deze groep kinderen? Welk gedrag kun je tegenkomen en hoe kun je daar het beste mee omgaan? Geïnteresseerden van buiten de cursus zijn welkom om ook mee te doen. Er zijn 12 plaatsen; de eigen bijdrage is 25 euro, locatie is Utrecht (nader te bepalen). Aanmelden kan door een korte motivatie te sturen naar ltholder@schaakbond.nl. Inschrijving op volgorde van aanmelding!

De lezer aan zet

12...Pb6

De beste zet. Zwart dwingt wit meteen tot een verklaring in het centrum en helpt zijn tegenstander niet met zijn ontwikkeling (zoals het geval zou zijn na 12...dxc4). Ook goed is 12...Pf6 (3 punten) alhoewel die zet wat minder dwingend is. Wit hoeft nu niet op d5 te slaan (zoals na 12...Pb6), maar kan verder gaan met bijvoorbeeld

13.g4 of 13.Ld3 (13.cxd5 Pxd5 is de partij). Geen punten voor 12...dxc4 13.Lxc4. Nu heeft wit daadwerkelijk een voorsprong in ontwikkeling en bovendien is punt f7 kwetsbaar. Zwart komt in de problemen na het inventieve 12...Pc5 13.cxd5 Pe4 vanwege 14.Dc1 cxd5 15.Lb5.

13.cxd5

Wit is min of meer gedwongen om te ruilen waarmee zwart een mooi paard in het centrum krijgt. Van ontwikkelingsnadeel is geen sprake meer.

Onaantrekkelijk voor wit is

13.Lxb6 Dxb6 14.cxd5 en nu heeft zwart een prettige keuze uit 14...Td8 14...Lf6 en 14...cxd5. In alle gevallen krijgt zwart prima spel. Zwart staat beter na 13.c5?! Pa4 (maar ook het gewone 13...Pd7 is al wat beter voor zwart.) 14.Db4 b5. Zwart staat ook wat beter na 13.Dc1 Lf5 of 13...Le6 14.Pd4 Ld7.

13...Pxd5

Minder goed is 13...Dxd5?!

14.De1 en wit staat een tikje beter. Na 13...cxd5? 14.Lb5 komt zwart in de problemen.

14.Lc4 Le6

De meest normale zet, de loper komt in het spel en dekt meteen het aangevallen paard. Heel goed voor wit is 14...Pxe3? waarmee wel een witte loper van het bord verdwijnt, maar zwart vanwege de zwakte van f7 meteen in grote problemen komt. Na 15.Dxe3 is 15...Db6 relatief nog het beste, maar 16.Dxb6 axb6 17.Pe5 is op zijn minst onplezierig voor zwart. In plaats van 15…Db6 verliest 15... Da5? al zo ongeveer na 16.The1 (er dreigt nu 17.Pg5, 17.Pe5 en ook 17.Db3) en 16...Lf5 faalt op 17.Lxf7+! Kxf7 18.Pe5+ bijvoorbeeld 18...Kf8 19.Db3 Lg6 20. Pd7 mat.

U krijgt wel punten (2) voor 14...Lf5 na 15.Lxd5 cxd5 16. Dxd5 Dc8 17.Pd4 Lg6 heeft zwart redelijke compensatievergelijk dit met de partij Robson-Caruana die genoemd wordt in het commentaar bij zet 11. Het belangrijkste verschil met die partij is dat wit nu met 18.g4! gevolgd door 19.Pf5 de witveldige loper van zwart kan afschermen. Wit staat een tikje beter.

15.Lg5

Dit is een slechte zet, maar om dat aan te tonen moet zwart wel het ‘lelijke’ ...f6 spelen. In een partij tussen twee Chinese grootmeesters werd 15.Lb3 gespeeld. Na 15...a5! 16.a4 Lf6 (16...Lb4!) 17.Ld4 Pb4 18.Lxe6

Txe6 19.c3 Pd5 20.The1 Txe1

21.Txe1 h6 stond het gelijk in Wen-Xu, China 2018. Wit verliest materiaal na 15.Pd4? Pxe3. Na de lange afwikkeling 15.Pg5

Pxe3 16.Dxe3 Lxg5 17.Txd8 Lxe3

18.Txa8 Txa8 19.Lxe6 kan wit met enige moeite remise houden. De beste zet is misschien 15.The1 maar wit staat in ieder geval niet beter hier.

r+-wqr+k+ zpp+-vlpzpp -+p+l+-+

+-+n+-vL-+L+-+-+ +-+-+N+P PzPPwQ-zPP+ +K+R+-+R

15...f6

Na deze zet staat zwart al een tikje beter. Jan heeft goed gezien dat deze ‘verzwakking’ hier een nuttige zet is voor zwart. Andere zetten doen het spel soms snel vervlakken:

- 15...Pc7 16.Lxe6 Pxe6 17.Dxd8

Taxd8

- 15...Lxg5 16.Pxg5 en nu is het totaal gelijk na 16...Pc3+!

17.Dxc3 Dxg5

- 15...h6 16.Lxe7 Dxe7 17.Pd4

Dc5 18.Lb3 Pc7 Voor een van deze 3 zetten krijgt u 3 punten

Voor 15...b5 krijgt u 1 punt, na 16.Lb3 is het niet helemaal duidelijk of ...b5 niet een verzwakking is (na ruil op e7 is Pd4 soms lastig). 16.Lh4

Net als deze partijzet worden eigenlijk alle andere normale zetten beantwoord met 16...Lf7. 16...Lf7

Deze profylactische zet is onderdeel van het zwarte plan dat hij op zet 15 heeft gemaakt. Alhoewel de stelling er nog steeds heel gelijk uitziet (gelijk materiaal, symmetrische pionnenstructuur, twee centrale open lijnen waarover de zware stukken geruild zouden kunnen worden) is dat niet zo. Het is immers een stelling met tegengesteld rokades, en terwijl het voor wit heel lastig is om de zwarte koningsstelling aan te vallen, kan zwart heel makkelijk zijn stukken (en pionnen) richting de witte koning dirigeren. De tekstzet is trouwens niet de enige goede zet voor zwart. U krijgt 4 punten voor 16...a5 Geen punten voor het ook logische 16...b5 17.Lb3 omdat zwart nu te vroeg punt c6 (en daarmee d5) heeft verzwakt, op 17... Lf7? komt nu al 18.Pd4! en zwart kan 19.Pxc6 en 20.Lxd5 niet meer verhinderen. Ook een prima zet is 16...Db6 (3 punten) . Na 16...Dd7 (2 punten) staat zwart ook een tikje beter.

17.The1 b5

Met tempowinst komen de zwarte pionnen opzetten. Ook heel redelijk is 17...a5 (2 punten) 18.a4 Db6. 1 punt voor de minder energieke zetten 17...Dd7 of 17...Db6

18.Lb3

Opmerkelijk genoeg staat wit al vrijwel verloren na 18.Ld3? Pb4! want op 19.a3 volgt 19...Dd5

20.b3 Pxd3 21.Dxd3 Lxa3 en zwart heeft een pion gewonnen bij superieure stelling.

18...Db6

Weer de sterkste zet. Niet goed is 18...a5?! 19.Pd4! waarna zwart 20.Pxc6 alleen nog kan verhinderen met 19...Lb4! 20.

Txe8+ Dxe8 21.c3 en nu staat het gelijk na 21...a4 22.Lxd5

Lxd5 23.cxb4 De4+ 24.Ka1 Dxh4.

18...Dd7 is minder krachtig - de dame kan zich beter richten op de witte koning. 18...Lb4 lokt een ‘verzwakking’ uit, maar na

19.c3 Ld6 20.Pd4 staat wit amper slechter. Zwart heeft ook geen voordeel na 18...Ld6 19.Pd4 Dd7

20.Txe8+ Txe8 21.a3.

19.Te2

In een matige stelling is dit een slechte zet. Wit droomde waarschijnlijk van Lxd5 en Tde1, maar dat gaat er niet van komen. Na het normale 19.Pd4 speelt zwart niet 19...a5? vanwege 20.Pxc6! Dxc6 21.Lxd5 met pionverlies, maar 19...Lf8 of

19...Ted8! een zet die tactisch gaat vanwege 20.Lxd5? (20.Pe6 Lb4!) 20...Txd5! 21.Txe7 Tad8!

22.Te4 (22.De3 Txd4) 22...Lg6

23.Tf4 c5 en zwart heeft huizenhoog voordeel nadat hij het stuk met zijn c-pion terugslaat op de volgende zet.

19...Ted8

Met deze torenzet voorkomt Jan dat er torens geruild worden over de e-lijn, na nog een voorbereidende zet (...Lf8 of ...Lc5) is hij dan helemaal klaar voor een koningsaanval op de damevleugel. Toch zijn verschillende andere zetten ook goed.

U krijgt ook 3 punten voor 19... Tad8 en 19...Lf8. Wanneer u gezien hebt dat zwart na 19... a5 20.Pd4 niet verder moet gaan met 20...a4 vanwege

21.Lxd5 Lxd5 22.Tde1 en wit doet weer helemaal mee, dan mag u ook 3 punten bijschrij- ven. Op zet 20 in deze laatste variant is sterk 20...Lf8! en nu beschikt wit niet over 21.Txe8

Txe8 22.Pxc6? vanwege zijn zwakke onderste rij: 22...Dxc6

23.Lxd5 Lxd5 24.Dxd5+ Dxd5

25.Txd5 Te1+.

20.Dc1 Lc5

Zwart moet natuurlijk de witte dreiging 21.Lxd5 met stukwinst verhinderen, dat kan op verschillende manieren die weinig in sterkte van elkaar verschillen.

20...Lf8, 20...Ld6, 20...Lb4 en ook 20…Db7 leveren ook 2 punten op.

21.Pd2

Een soort van laatste kans op tegenspel was 21.g4 maar zwart staat nog steeds geweldig na

21...a5 (ook het simpele 21...h6 is goed) 22.g5 a4 23.Lxd5 Lxd5.

r+-tr-+k+ zp-+-+lzpp -wqp+-zp-+ +pvln+-+-

de zwarte aanval ook vanzelf

23...a4 (23...c5) 24.La2 b4.

23...a4

Weer de sterkste. U krijgt 2 punten voor 23...bxc4 24.Lxc4

Pc3+ 25.Pxc3 Lxc4, en ook 2 punten voor 23...Pb4

24.c5 Da7

Het meest logische maar voor andere normale damezetten krijgt u ook 1 punt

25.Lxd5 Lxd5

Nog sterker is 25...cxd5! (3 punten) 26.Pd6 Lxd6 27.cxd6

Tac8 28.Dd2 (28.Tc2? Lg6) 28...

Txd6. Even goed als de zet van Smeets is 25...Txd5 ook 1 punt

26.Pd6 Lxd6 en nu staat zwart een pion voor maar veel belangrijker is dat de (ongelijke) loper op h4 niet meedoet aan het spel en zwart nog steeds koningsaanval heeft.

U krijgt ook 1 punt voor 26...

Schaakmat!

Zwart speelt 66...f3! Met de dreiging 67...g2 mat, en die zet volgt dus ook op promotie van de witte b-pion. Wit verliest nu na 67.Tb5+ Kg4 68.Tb4+ Kh3 en omdat de witte b-pion nog op het bord staat leidt 69.Th4+ niet tot pat, maar tot mat! Ook goed in plaats van 66...f3 is 66...Tb8 67.Tb5+ Kg4 68.Tb4 Kh3 en mat. Niet goed is het directe 66...Kg4 67. b8D Txb8 (67...g2+ 68.Kxg2 h1D+ 69.Txh1 Txb8 70.Tf1 Tb2+ 71.Tf2 is ook remise) 68.Txb8 en zwart komt niet verder dan remise, bijvoorbeeld 68...f3 69.Tf8 f2 70.Kg2 Kh4 71.Tf4+ Kg5 72.Tf8 Kg4 73.Tf7.

Combineren

Diagram 1

Pacher-Zhou

1.Dxf7+! Txf7 2.Ph7 mat

Diagram 2

Gijsen-van Baar

1…Txc1+! 0-1

21...a5

Geen punten voor andere zetten - deze opmars geeft zwart meteen een gewonnen stelling.

22.Pe4

Geen enkele pionzet op de damevleugel kan wit nog redden. Bijvoorbeeld: 22.a4 bxa4 23.Lxa4? Pc3+; 22.a3 a4

23.La2 b4; 22.c4 a4 23.cxd5 axb3

24.Pxb3 Lg6+ 25.Ka1 Txa2+!.

22...Lf8

Veilig en goed - wit kan 23...a4 toch niet verhinderen. Toch is meteen 22...a4 (4 punten) net zo goed (of nog beter), want na

23.Lxd5 en nu 23...cxd5! (Niet

23...Lxd5? 24.Pxf6+! gxf6 25. Lxf6 en wit wint opeens!)

24.Pxc5 Dxc5 25.Ted2 d4! en mede dankzij de ongelijke lopers slaat de koningsaanval door. Minder logisch, maar ook goed is 22...b4 (2 punten) omdat de dreiging ...a4 wederom niet goed te verhinderen is 23.La4? Pc3+!.

23.c4

Na het iets sterkere 23.a3 loopt en wit gaf op 0–1

U meet uw prestatie deze keer af door uw aantal behaalde punten met 2 te vermenigvuldigen en dan in de tabel te kijken.

Diagram 3

Sodoma-Zwirs

1.Dh7+! Pxh7 2.Pg6+ Kg8 3.Lb3 mat

Diagram 4

Kolbus-Sargsyan

1…Taa8! 0-1 Er dreigt …Txh3+ en …Th8 mat

Diagram 5

Ypma-Lubbe

1.Pf8+ Kh8 2.Peg6+ Kg8 3.Ld5+ 1-0

Diagram 6

Zhou-Ulybin

1.h5+! Kf7 2.Pg5 mat

Diagram 7

Krasenkow-Poetsch

1…Tb1+! (1…Txd2 2.Txd5 is slechts beter voor zwart) 2.Kxa2 Pc3+ 3.Ka3 b4 mat

Diagram 8

Sargsyan-Lubbe

1.Txg4!! Txf2+ 2.Dxf2 Dxf2+ 3.T1g2 na deze afwikkeling blijft de zwarte koning verstikt in een matnet. 3… De1 (3…Df6 4.Pd7 Dh6 5.Pe5 +-) 4. Pd7 Pf7 5.Pf6 Ph6 6.Tg7 1-0