Slimme dieren

Dieren hebben hun eigen intelligentie

We zijn geneigd onszelf te zien als de heerser over het dierenrijk en de slimste van allemaal. Toch hebben dieren beslist hun eigen intelligentie en soms weten ze ons daarmee behoorlijk te verbazen...

Door: Marian Henderson

Wat is intelligentie? Het vermogen om dingen te leren, het kunnen oplossen van problemen, het omgaan met gereedschappen en taal, het hebben van een goed geheugen en een complex gevoelsleven. Al die eigenschappen samen maken ons goed aangepast. Hoogleraar fysiologie Wim van de Grind noemde het ''het vermogen om succes te hebben in het leven.'' Hij zag als geen ander dat sommige dieren daar erg goed in zijn. Denk aan de spreeuwen die een muziekstuk kunnen nafluiten, aan bevers die een wak in het ijs maken en mieren die door samen te werken aan voedsel komen (een eenzame mier is ten dode opgeschreven). Maar sommige diersoorten laten ons perplex staan van hun geestelijke vermogens.

Fotografisch geheugen

Ratten kunnen ontsnappen uit een val en ook uit hun hok of kooi. En ze kunnen in de kleinste gaatjes voedsel vinden. Ook kunnen ze gemakkelijk uit een doolhof komen. Wie denkt dat duiven alleen maar vraatzuchtig en vies zijn? De zogenaamde 'vliegende rat' is een van de meest slimme vogels. Duiven kunnen zichzelf herkennen in de spiegel, ze kunnen commando’s leren en ze onderscheiden hele subtiele verschillen. Bovendien hebben ze een fotografisch geheugen waar je U tegen zegt. Ze kunnen honderden afbeeldingen onderscheiden en houden die kennis ook nog eens jaren vast.

Slimme trucjes

Kraaien bedenken slimme trucjes om aan eten te komen. Een glas waar iets eetbaars in drijft waar ze niet bij kunnen? Door er steentjes in te laten vallen, verhogen ze de waterspiegel, zodat ze het gemakkelijk kunnen pakken. Kraaiachtigen kunnen menselijke gezichten herkennen, en dat niet alleen: ze hebben ook benul van onze gezichtsuitdrukkingen. Kijk dus een beetje vriendelijk als je een groepje kauwtjes passeert. Sommige kraaien laten een noot opzettelijk voor een auto vallen, zodat hij voor ze wordt gekraakt. Ze begraven voedsel en onthouden waar het is verborgen. Bij het opgraven houden ze rekening met de bederfelijkheid. Ze weten wat het eerste op moet.

Vermommen

Ook een eekhoorn is een meester in het begraven van voedsel. Maar er is méér: hij is ook goed in het op het verkeerde pootje zetten van zijn collega's. Van de holletjes die hij maakt, is 20% leeg. Alleen hijzelf weet waar de echte bergplaatsen zijn. De octopus is het slimste dier van de diepzee. Dat zou je van die stukjes elastiek op je pizza niet verwachten, maar de vorige eigenaar ervan is een intelligent en speels wezen. Octopussen kunnen zich vermommen als een pauwbot (een onsmakelijke vis) om niet gevangen te worden. Ook bouwen ze een huisje van twee kokosnoten om zich in te verbergen. Ze spelen

met soortgenoten en met objecten. Een inktvis in gevangenschap had een favoriet plastic speeltje. Als dit werd weggenomen, kreeg hij zwaar de pest in. Een octopus kan goed ontsnappen uit een visnet en zich bevrijden uit een doolhof. Ook heeft hij een prima geheugen.

Familiebanden

De geit wordt wel de 'koe van de armen' genoemd. Ook geiten zijn smart, ze leren heel makkelijk hoe ze een hendel moeten bedienen om aan voedsel te komen. En wat ze eenmaal geleerd hebben, vergeten ze niet. Olifanten zijn heel intelligente en gevoelige wezens. Ze hebben nauwe familiebanden en zijn helemaal van slag als er een lid van de groep overlijdt. Dan nemen ze daarvan afscheid, ze proberen het dier op te tillen om het te begraven, en ze besnuffelen langdurig de botten van een eerder gestorven vriend. Er wordt gezegd dat ze zelfs huilen en schreeuwen van verdriet. Olifanten gebruiken takken om zich te verdedigen tegen vliegen en vijandige olifanten en om zich te krabben. Ze graven putten en dekken die toe met bast die ze eerst gekauwd hebben, zodat het water niet verdampt. Ze hebben benul van cijfers. Een olifant kan eerder zien of er vijf of zes appels liggen dan een kleuter of een mensaap. Ze zorgen voor elkaars kinderen en hebben gevoel voor taal. Een Indische olifant kon acht Koreaanse woorden nabootsen, met behulp van zijn slurf, zijn bek en zijn adem. Geluid is belangrijk voor een olifant. Aan de geluiden herkennen ze hun familieleden.

Intelligentie

Een papegaai kan meer dan woorden nazeggen. Soms gebruikt hij die taal op een heel efficiënte manier. Een papegaai die zag dat er een nestje te vroeg geboren pups verzorging nodig had, ging zijn baasje in de slaapkamer (waar hij anders nooit kwam) waarschuwen. Hij riep: ''Kom nou, kom nou'', en dat had het gewenste resultaat. De papegaai Alex, onlangs overleden, werd jarenlang door Irene Peppenborg getraind. Hij kende 150 objecten bij naam en kon ook de vorm en kleur ervan benoemen. Ook was Alex op de hoogte met cijfers. Terwijl men hem dat niet geleerd had, kende hij het begrip nul. Hij noemde dat ''geen''. Hij had de intelligentie van een kind van een jaar of vier.

Talenknobbel

Iedereen die ooit een hond gehad heeft, weet hoe slim zo'n beest kan zijn. Maar sommige spannen wel de kroon. De bordercollie Chaser leerde 1022 namen van objecten. Hij had duidelijk een talenknobbel. Van het varken wordt wel gezegd dat het slimmer is dan de hond. In elk geval is het een gevoelig wezen, dat prima als huisdier kan worden gehouden. Ook een varken kan woorden leren. 400 verschillende zijn voor het gemiddelde varken best te behappen. Varkens die door middel van een elektronische halsband werden gevoerd, ontdekten dat ze, als ze met een afgeworpen band aankwamen, nóg een portie konden krijgen. Ze zijn uiterst sociaal en maken gebruik van zo'n 20 geluiden om hun emoties en wensen aan anderen kenbaar te maken. Ook met hun lichaamstaal drukken ze zich uit, bijvoorbeeld met het krullen en ontkrullen van de staart. De moeder is heel liefdevol voor de biggen. Als ze de kleintjes zoogt, zingt ze zachtjes voor ze.

Herkennen

Dolfijnen zijn uiterst sociaal. Ze doen spelletjes, maar kunnen zich ook in bendes verenigen die andere dieren treiteren en zelfs martelen. Ze begrijpen het wanneer je een voorwerp aanwijst (een kat kijkt dan alleen naar je uitgestoken vinger) en herkennen zichzelf in de spiegel. Ook kunnen ze zich uitdrukken in een aangeleerde kunstmatige taal. Ze kennen dus symbolen. Ze maken soms gebruik van gereedschappen, bijvoorbeeld van een schelp om vis mee te vangen. Mensapen zijn de intelligentste dieren, met als aanvoerder de chimpansee. Ze gebruiken verschillende gereedschappen, communiceren met gebaren en geluiden, kennen empathie en liefde, geven kennis door aan hun jongen en kunnen gebruik maken van symbolen.

Ach en aan de top staan wij natuurlijk weer. Maar ook wij zijn gewoon een beest met slimme trekjes!