Kweekvis met een luchtje

Critici menen dat de kweekvis een gevaar voor de volksgezondheid is

Kweekvis met een luchtje

De zeeën worden leeggevist, en steeds meer vissoorten worden bedreigd. Het ligt voor de hand om vissen te gaan kweken. De wilde exemplaren kunnen blijven zwemmen en wij hebben toch een smakelijke filet op ons bordje liggen. Iedereen tevreden? Nee, aan kweekvis kleven helaas verschillende nadelen en voor je gezondheid is het ook niet al te best....

Door: Marian Henderson

Het marktaandeel van kweekvis wordt steeds groter, als antwoord op de schaarste aan vis, want vis eten is tenslotte goed voor ons. Het advies is twee tot drie keer per week. Maar gaandeweg worden de nadelen duidelijker. Om te beginnen is er een gezondheidsrisico, maar ook voor de vissen valt er weinig te lachen. Wakker Dier heeft onlangs 43 monsters kweekvis uit groothandels en supermarkten aan een onderzoek onderworpen. En wat bleek: 56% daarvan bevatte resistente bacteriën. En op 19 van de 43 samples werd zelfs meer dan één bacteriënsoort aangetroffen.

Gevaar

Is dat erg? Ja dat is het, want doordat deze vissen werden grootgebracht met

grote hoeveelheden antibiotica, zijn de daarin aanwezige bacteriën resistent geworden. Eet je het product en word je ziek, dan ben je niet te behandelen, omdat de antibacteriële medicijnen je dan niet meer kunnen helpen. En dat is geen grapje, want jaarlijks overlijden in Europa 25.000 mensen ten gevolge van multiresistente bacteriën. Het is dus een regelrecht gevaar voor de volksgezondheid. Er werd zelfs ESBL aangetroffen, de verwekker van een ziekenhuisinfectie. Het gaat hier om vis die geïmporteerd wordt uit Zuid-oost Azië. Befaamde vislanden zijn Vietnam, Thailand en China.

Spelen met vuur

In de landen van herkomst wordt doorgaans geen rekening gehouden met dierenwelzijn. In zo'n bassin zit dikwijls meer vis dan water. De dieren leven dus dicht op elkaar, wat de kans op ziekten vergroot. Ook zwemmen ze in hun eigen uitwerpselen. Veel vissen worden ziek, gaan dood of vergroeien. Er worden gro-

te hoeveelheden antibiotica aan het water toegevoegd om ziekten te voorkomen en genezen. Tevens worden er middelen gebruikt om de groei te bevorderen. Het gebruik van diergeneesmiddelen is onvoldoende onderzocht. Wetenschappers noemen dit spelen met vuur.

Kweekvissen worden gevoerd met vis of vismeel. 40% van de vis die wereldwijd gevangen wordt, komt in de magen van andere vissen terecht.

Schrik

Al in 2009 heeft de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) deze problemen herkend en geadviseerd om het gebruik van antibiotica te monitoren. Een direct gevaar voor de volksgezondheid zag men toen echter niet. Maar er zijn geen concrete maatregelen genomen. De schrik na het onderzoek van Wakker Dier was dus groot. Wakker Dier vindt dat winkels verantwoord moeten inkopen, door eisen te stellen aan vermindering van het antibioticagebruik, aan dierenwelzijn, fair trade en milieuaspecten. Ook minister Edith Schippers neemt de kwestie serieus. Er zal extra worden gecontroleerd door het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel. Dit

ziet geen reden om visproducten uit de schappen te halen, maar wil meer controleren, eisen stellen aan het geneesmiddelengebruik en liefst ook een risicoanalyse van de NVWA. Europarlementariër Peter van Dalen heeft de zaak aangekaart bij de Europese Commissie en gevraagd om een onderzoek in te stellen.

Milieu

Nu hebben we het alleen nog maar over de gezondheidsaspecten gehad. Wat is er verder nog mis met deze vis? Veel kwekerijen doen aan open kweek, ze omgeven een stuk zee, oceaan of rivier met netten en houden daarin vissen voor consumptie. De dieren worden bijgevoerd. Ook aan dergelijke kweek zijn risico's verbonden, want alle afvalstoffen, geneesmiddelen, mest en eventuele chemicaliën, zoals kleurstoffen, komen regelrecht in

het milieu terecht. Ook worden dergelijke netten soms vernield door zeehonden of schepen. De kweekvissen kunnen vervolgens ontsnappen en zich vermengen met een wilde populatie. Ook niet gewenst, maar daar komen we nog op terug. Vaak verdwijnen in de landen waar gekweekt wordt mangrovebossen en rijstvelden ten gunste van de kweekvijvers. En dat terwijl mangrovebossen zelf een kweekvijver zijn voor wilde vissen.

Dierenwelzijn

Dan is er nog het aspect van het dierenwelzijn. In de kweekruimte leven de vissen op een heel klein oppervlak. Dit geeft stress. Ze hebben geen enkele bezigheid die uitdagingen stelt, zoals het zoeken naar voedsel en het verdedigen van hun territorium. Dat geeft verveling. Ze wor-

den vaak onverdoofd gedood of terwijl ze nog leven van hun kieuwen ontdaan. In Nederland mag dat niet meer, maar elders in Europa en in Azië gebeurt dit meestal wel. Ook vissen lijden aan pijn en stress. Er zouden dus eisen aan hun welzijn gesteld moeten worden en ze zouden op een humane manier moeten worden gedood. Volgens de Partij voor de Dieren kunnen kweekvissen hun natuurlijk gedrag niet vertonen, en wordt bovendien de overbevissing door kweek niet tegen gegaan. Want kweekvissen worden gevoerd met vis of vismeel. 40% van de vis die wereldwijd gevangen wordt, komt in de magen van andere vissen terecht. Voor het kweken van 1 kilo zalm zijn enkele kilo's zeevis nodig. Dat de overbevissing ermee wordt bestreden is dus maar zeer ten dele waar.

Een verhaal apart is het kweken van zalm, ook wel het varken van de zee genoemd.

Het varken van de zee

Een verhaal apart is het kweken van zalm, ook wel het varken van de zee genoemd. Omdat wilde zalm garnalen en kreeftjes eet, is het vlees roze. Kweekzalm krijgt ander voer en is van nature grijs. Om het visvlees toch roze te krijgen, worden kleurstoffen gebruikt. Ook zalmen worden gekweekt met behulp van allerlei medicijnen en chemicaliën. Ze bevatten daarvan verschillende resten en ook worden PCB's en bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Deskundigen zeggen dat kweekzalm daarom kankerverwekkend is. Klinkt eng, maar je moet waarschijnlijk wel een complete zalm-addict zijn om gevaarlijke doseringen binnen te krijgen. Er is aangetoond dat zalmen die in gevangenschap gekweekt worden, zich al in één generatie aanpassen aan hun leefomstandigheden. Sneller kun je de evolutie niet krijgen. Deze vissen zijn dus niet meer aangepast aan het leven in het wild. Ze ontsnappen echter wel vaak uit hun kweekvijvers en dan vermengen ze zich met wilde soorten. Er ontstaat dus een verzwakking van de populatie en op den duur misschien zelfs een verdwijning van de echte wilde vis. Denk niet dat het om kleine aantallen gaat. In Noorwegen ontsnappen jaarlijks zo'n 800.000 zalmen en dat is dus een serieuze bedreiging voor de collega's in het wild. Alleen al vanwege alle ziekten en parasieten die deze zalmen bij zich dragen en verspreiden, zoals de zeeluis die hen aanvreet. Dan hebben we nog de

genetisch gemanipuleerde zalm, die vele malen sneller groeit dan de oorspronkelijke zalm. Hij wordt wel ''Frankenfish'' genoemd, naar het bekende monster. Om te voorkomen dat deze gigant zich vermengt met zijn wilde zusters, is in Humboldt Bay, Californië, het kweken van transgene vissen onlangs verboden.

Wat moeten we dan?

Okee, kweekvis is dus ongezond, zielig, milieu-onvriendelijk en habitatvervuilend. Maar wat moeten we dan? Neem liever geen vis uit Zuid-Oost Azië. Nederlandse kweekvissen worden diervriendelijker bejegend en niet of nauwelijks met antibiotica behandeld. Ook helpt het om de vis goed te koken of te bakken, om de bacteriën te doden. Houd vis en groente gescheiden, gebruik dus niet dezelfde snijplank. Helpt een keurmerk? ASC is een keurmerk voor kweekvis. Er zou meer aandacht zijn voor een natuurlijke leefomgeving en minder gebruik van antibiotica en chemicaliën. Maar dat lijkt mooier dan het is, want 3 van de 10 ASC-produkten die door Wakker Dier zijn onderzocht, bevatten ook resistente bacteriën. Wie toch teruggrijpt op wilde vis, kan de Viswijzer raadplegen. Die geeft aan welke vissen je nog met een gerust hart kan eten.