Nieuwsbrief Hondsbroeksche Pleij

Rijkswaterstaat Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Nieuwsbrief | Nummer 15 | januari 2012

Rivierverruiming bij Hondsbroeksche Pleij De kraan van Nederland Inhoud Westervoort veilig bij hoogwater | Vier jaar werken in de uiterwaard: samen terugkijken | Westervoort is een van de koplopers | Mooi gebied geworden | Vinger aan de pols kunnen houden | Geschiedenis van de dijk in beeld | 28 januari: wandelen door de nieuwe uiterwaard onder leiding van een Rijkswater­staat-gids

Westervoort veilig bij hoogwater Bart Bos van aannemingsbedrijf de Vries & Van de Wiel: “Het werk zit erop!”

Beste bewoner van Westervoort, Voor u ligt de laatste nieuwsbrief over de Hondsbroeksche Pleij.

Want het werk zit erop. Op 30 januari wordt het project opge­ leverd in bijzijn van staatssecretaris Joop Atsma. Voor meer informatie of een kopje koffie bent u tot 15 februari welkom in het projectkantoor van Rijkswaterstaat aan de Rijn­dijk in Wester­voort.

Actuele informatie vindt u op onze website: www.rijkswater­ staat.nl/hondsbroeksche pleij. Achtergrondinformatie over het landelijke programma Ruimte voor de Rivier vindt u op www.ruimtevoorderivier.nl.

Het eerste grote project in het kader van Ruimte voor de Rivier is in januari klaar. Na ruim vier jaar hard werken is de Honds­ broeksche Pleij zo ingericht dat de rivier voldoende ruimte heeft om extreem hoogwater aan te kunnen. De dijk is zo’n 150 à 250 meter landinwaarts verlegd, er is een hoogwatergeul gegraven en een regelwerk gebouwd.

Wanneer in de toekomst het rivierwater stijgt, kan het regelwerk opengezet worden waardoor er circa 660m3 water per seconde door de hoogwatergeul kan stromen richting de IJssel. Dat staat gelijk aan 660.000 literflessen cola per seconde. Door het regel­werk te sluiten, stroomt er meer water richting de Nederrijn. Met het regelwerk en de hoogwatergeul blijft de bij wet geregelde afvoer­ verdeling van water tussen de IJssel en Nederrijn intact. Zo houden Westervoort en de rest van het rivierengebied droge voeten bij hoogwater.

Nieuwsbrief - Rivierverruiming bij Hondsbroeksche Pleij | januari 2012 | 1

Effect van de maatregel Waterstanddaling van 40 cm bij extreem hoogwater.

Samen terugkijken op vier jaar werken in de uiterwaard Het uitvoeren van grote infrastructurele projecten zoals de her­ inrichting van de Pleij, is voor veel omwonenden een ingrijpende gebeurtenis. Met drie Westervoorters kijken we terug op de afge­ lopen vier jaar: Henri van Essen, die verplicht moest verhuizen, Pia Alewijnse die als lid van de Milieugroep Westervoort het proces vanaf de zijlijn kritisch heeft gevolgd, en Jos Geukers, burgemeester van Westervoort.

Het regelwerk regelt de afvoer van het hoogwater naar de IJssel en Nederrijn.

Rijndijk

nieuwe Pleijdijk

oude Pleijdijk

250 m

waterpartij regelwerk

hoogwatergeul

IJssel

Nederrijn

splitsingspunt

hoogwater

Burgemeester Geukers: ‘Westervoort is een van de koplopers’ Samenwerking De herinrichting van de Pleij was een omvangrijk project waar veel mensen bij betrokken waren. ‘Dat vraagt om afstemming en helde­ re communicatie. Daar zijn we volgens mij in geslaagd. De manier waarop Rijkswaterstaat dit heeft aangepakt door aan de keukentafel bij mensen thuis de plannen uitleggen, laat zien dat het een extern gerichte organisatie is. Ik hoop dat ze deze manier van samenwer­ ken doortrekken naar andere projecten.’

Burgemeester Jos Geukers: ‘Het is een heerlijke plek om te sporten.’

De Hondsbroeksche Pleij heeft dankzij zijn ligging een sleutel­ functie in het Nederlandse rivierensysteem. Bij het splitsings­ punt van Nederrijn en IJssel wordt namelijk de afvoerverdeling van het water over beide rivieren geregeld, wat invloed heeft op de rest van het rivierengebied. Dit maakt de Pleij een markante plek. Een gesprek met burgemeester Jos Geukers.

“Veel Westervoorters vinden de Pleij één van de mooiste plekken in onze gemeente. Tegelijkertijd is het een kwetsbare plek. Dat bleek wel tijdens de hoogwaters van 1993 en 1995. Vandaar ons streven om het gebied veiliger te maken en daar waar mogelijk aantrekkelijker.

Dat is gelukt. De Pleij is een prachtig natuur­gebied geworden: een heerlijke plek om te sporten of een ommetje te maken met de hond.”

2 | Nieuwsbrief - Rivierverruiming bij Hondsbroeksche Pleij | januari 2012

Zoals wel vaker het geval is bij grote projecten, zijn er ook zaken die beter hadden gekund. De Pleijdijk moest worden versterkt na het hoogwater in januari 2011 toen hier en daar kwelwater en zand uit de grond opborrelden achter de nieuwe dijk. Ook zijn er per onge­ luk ooit boompjes gesneuveld tijdens het wieden van onkruid.

‘Jammer, maar waar mensen werken worden fouten gemaakt. Het belangrijkste is dat Rijkswaterstaat het heeft hersteld.’

Internationale belangstelling “Westervoort is één van de koplopers op het gebied van Ruimte voor de Rivier. Niet alleen omdat de Hondsbroeksche Pleij het eerste grote Ruimte voor de Rivier-project is dat is afgerond, maar ook vanwege de internationale samenwerking en innovatieve aanpak die gehanteerd is om de problemen met kwel op te lossen. Er is veel belangstelling voor het project, ook in het buitenland. Zo bracht in 2006 een internationale delegatie van SDF (internationaal samen­ werkingsproject op het gebied van water) een bezoek aan de Pleij en was in 2007 Tineke Huizinga, de voormalige staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, hier om het officiële startschot van het project te geven. Ook de feestelijke onthulling van het regelwerk in 2008 was een groot evenement met veel buitenlandse gasten.

Met dit project heeft Westervoort zichzelf echt op de kaart gezet.

We zijn er trots op en kijken er met plezier op terug.”

Om stijging van het grondwater tijdens hoogwater op te vangen, is er een waterpartij aangelegd.

Deze voorkomt dat kelders en kruipruimtes onder water lopen.

N W N325

gemaal WESTERVOORT

ARNHEM

oude Pleijdijk

nieuwe Pleijdijk

grondwater

0

de

rri

jn

IJssel

Ne

kwelscherm

Kwelscherm tegen verzwakking van de dijk.

O Z

HONDSBROEKSCHE

300 m

waterpartij

PLEIJ

regelwerk

‘Vinger aan de pols kunnen houden’ Pia Alewijnse van de Milieugroep Westervoort is nauw betrokken geweest bij de herinrichting van het gebied.

De samenwerking met Rijkswaterstaat heb ik over het algemeen als prettig ervaren. Als Milieugroep konden we goed de vinger aan de pols houden en onze initiatieven zijn steeds van harte onder­ steund. Bijvoorbeeld: het opnieuw laten planten van struiken langs de Rijndijk door basisschoolleerlingen.

“Helaas zijn er in het verleden ook een paar dingen mis gegaan.

Denk aan de oude meidoornhaag die de aannemer heeft gerooid.

Extra zuur dat het mis ging, omdat we vooraf nog gehamerd hebben op de waarde van de haag. Daarnaast had Rijkswaterstaat in 2009 wat zorgvuldiger kunnen omgaan met de oever­zwaluwen in de hoogwatergeul. De milieugroep vermoedt dat de oever­ zwaluwen toen door graaf­werkzaam­heden zijn verjaagd en nestjes vernield. Gelukkig is het de afgelopen zomer wel goed gegaan.

Toen zijn de jonge oeverzwaluwen allemaal uitgevlogen.

Pia Alewijnse: ‘Onze initiatieven zijn steeds van harte ondersteund.’

In de nieuwe Pleijpolder zijn poelen en waterpartijen aangelegd en bomen geplant. Ook is moerasgebied ‘De Biet’ uitgebreid. Dit kan zorgen voor een rijke variatie aan planten en dieren. Of het straks ook daadwerkelijk aantrekkelijker wordt voor dieren en planten hangt af van het toekomstig beheer. Of honden aangelijnd worden bijvoor­ beeld, zodat ze de vogels niet wegjagen.’

Henri van Essen: ‘ Het is een mooi gebied geworden’ Voor de herinrichting van de Hondsbroeksche Pleij moesten drie woningen worden verplaatst. Een daarvan is van Henri van Essen. Zijn voormalige huis stond op de plek waar straks het water door de hoogwatergeul stroomt. Zijn nieuwe huis staat bij kruising van de Veerdam en de nieuwe Pleijdijk.

Henri van Essen op de plek waar zijn oude huis stond. Op de achtergrond zijn nieuwe huis.

Ik heb een nieuw huis in een prachtige omgeving. Dat laatste vinden wel meer mensen. Want er komen regelmatig wandelaars en fietsers voorbij. De Hondsbroeksche Pleij biedt volop recreatie­ mogelijkheden: de nieuwe Pleijdijk is toegankelijk voor fietsers, er is een voetpad dwars door de Pleijpolder, en een voetpad door de hoogwatergeul. Van Essen is blij dat de veerstoep niet meer vrij toegankelijk is voor auto’s. “Voorheen kwamen jongeren hier met hun auto naartoe en was het een hangplek.”

Van Essen kijkt tevreden terug op de afgelopen jaren. “We hebben altijd een goed contact gehad met Rijkswaterstaat. Ze informeerden ons tijdig en hielden rekening met ons. Ik ben nooit voor verrassin­ gen komen te staan.” Toch is hij blij dat het werk erop zit. “Het afge­ lopen jaar hebben we vanwege de droogte veel last gehad van opwaaiend stof. Geen probleem, want de aannemer moet zijn werk kunnen doen, maar ik vind het wel lekker dat het nu klaar is.”

Nieuwsbrief - Rivierverruiming bij Hondsbroeksche Pleij | januari 2012 | 3

In 1775 werd dwars door de Pleij een nieuw stuk IJssel gegraven.

Geschiedenis van de Pleij in beeld

28 januari: excursie door de Pleij

Onderzoeksinstituut Alterra heeft voor Rijkswaterstaat door­ sneden gemaakt van de voormalige dijk en de Veerdam om de geschiedenis van de Pleij in kaart te brengen.

Het werk in de Pleij zit erop voor Rijkswaterstaat. In het land­ schap is geen graafmachine meer te bekennen en alles oogt strak en opgeruimd. De natuur moet de rest doen. Rijks­ water­staat is trots op het eindresultaat. En dat willen we met u delen. Op zaterdag 28 januari kunt u mee op excursie door de nieuwe uiterwaard: om 11.00 uur en om 13.00 uur. Start is bij het projectkantoor aan de Rijndijk. U bent van harte uitgenodigd.

Afgelopen jaar is de Veerdam weggegraven. Vlak voordat het zover was heeft Alterra nog een dijkdoorsnede gemaakt. Eerder zijn doorsneden gemaakt van de oude Pleijdijk die in 1775 is aangelegd.

Onderzoeker John Mulder van Alterra: “Bij het afgraven van de dijk hebben we een greppel uit de 12e of 13e eeuw gevonden, met resten van stenen, botten en scherven. Dit is de oudste archeologische vondst in de Hondsbroeksche Pleij. De greppel troffen we aan op een zandlichaam en vertelt ons dat het gebied toen al in ontwikkeling was.” De IJssel stroomde toen nog ter hoogte van de boerderij van Achterkamp. In de loop van de eeuwen heeft de rivier zijn bocht steeds meer naar het zuiden toe verplaatst.

Nieuw stuk IJssel In die tijd waren er nog geen dijken en stroomde de rivier veel dichter langs Westervoort. Omstreeks 1300 ontstond de Westervoortse bandijk. De Pleij werd toen een uiterwaard.

In 1775 werd dwars door de Pleij een nieuw stuk IJssel gegraven, waarbij aan weerszijden nieuwe dijken werden aangelegd.

In eerste instantie was de Pleijdijk aangelegd als zomerkade, om uiteindelijk dienst te doen als primaire waterkering.

Hondsbroeksche Pleij is een van de ruim 30 maatregelen in het kader van Ruimte voor de Rivier. In dit programma werken regio en Rijk samen om Nederland beter te bescher­ men tegen overstromingen. De rivier krijgt meer ruimte.

Tegelijkertijd wordt gewerkt aan het verbeteren van de ruim­ telijke kwaliteit: het rivierengebied moet er in economisch, eco­logisch en landschappelijk opzicht beter van worden. Het Waterschap Rijn en IJssel en Rijkswaterstaat werken samen aan dit project.

Rijkswaterstaat hecht sterk aan goede communicatie met omwonenden en belanghebbenden. Rijkswaterstaat infor­ meert de omgeving en gaat de dialoog aan. Mocht u vragen hebben of meer informatie willen over Ruimte voor de Rivier, bezoek dan onze website: www.ruimtevoorderivier.nl/honds­ broekschepleij. Kijk voor actuele informatie op www.rws.nl/ hondsbroekschepleij Of bel: 0800-8002.

Hondsbroeksche Pleij wordt door Rijkswaterstaat uitgevoerd in opdracht van Ruimte voor de Rivier.

In samenwerking met:

Colofon | Ontwerp en opmaak: Het Lab grafisch ontwerpers BNO, Arnhem | Fotografie: Lars Christian de Beurs (Pia Alewijnse), Marc Pluim (burgemeester Geukers, Henri van Essen en Bart Bos) | Druk: Rikken Print Gendt | Oplage: 6300