Praktische opdracht Aardrijkskunde van Bertine en Marije over Ruimte voor de Rivier

Nieuw waterbeheer in Nederland

Bertine van Ooijen & Marije Versteeg 5H2 1

Nieuw waterbeheer in Nederland Praktische opdracht aardrijkskunde Bertine van Ooijen & Marije Versteeg 5H2 Gorinchem 15 maart 2017

2

Inhoud Woord vooraf................................................................................................................................4 Inleiding..........................................................................................................................................5 De ontwikkeling van Ruimte voor de Rivier.............................................................................6 Overzicht van de plannen..........................................................................................................8 Verloop procedure....................................................................................................................10 Overzicht geschatte en gemaakte kosten...........................................................................12 Gevolgen voor waterbeheer van Bommelerwaard door landelijk beleid.....................13 De rol en de mening van de betrokken bewoners.............................................................16 Mening over plannen................................................................................................................18 Korte vooruitblik op allernieuwste plannen...........................................................................19 Bronnenlijst...................................................................................................................................21

3

Woord vooraf Onze praktische opdracht voor aardrijkskunde was vorig jaar prima gegaan.

Daarom gingen we vol goede moed aan de slag. Het eerste wat moest gebeuren was een groepje maken. Dat bleek al een grote klus. We waren namelijk met vijf personen en we mochten maar met vier personen. We moesten ons dus opdelen in twee groepen. Het was al snel duidelijk dat Marie Fleur en Sake samen wilden, omdat die naast elkaar zitten. Daarom was het makkelijk als Jaap ook in dat groepje ging, want die woont namelijk ook in Leerdam. Bertine en ik gingen dus samen aan de slag. We merkten al snel, dat het best veel werk was om het met twee personen te doen. Maar helaas mochten we niet minder doen dan groepjes die wel met drie of vier waren.

Bertine en ik werkten dus samen. Bertine had de hoofdstukken en verdeeld en we gingen aan de slag. Toen we allebei de helft van ons deel af hadden, was het vakantie. We gingen toen naar elkaar toe en hebben naast elkaar zitten werken om het af te maken. We deden allebeie ons eigen deel, maar als we hulp nodig hadden, dan was deze positie erg makkelijk. Zo werkten we door en stuitten we om probleempjes waar we zelf niet uitkwamen. Daarom vroegen we meneer de Hoed om hulp via de mail. Helaas deed de e-mail het niet, dus konden we het antwoord niet lezen. Daarom hebben we geprobeerd er samen uit te komen, et voila, dit is het resultaat.

De samenwerking verliep prima. We hadden afspraken over wanneer bepaalde delen moesten ingeleverd worden en daar hielden we ons beide aan. Verder hadden we afspraken over in welk lettertype we het verslag zetten. Dit deden we, omdat het dan minder werk was voor degene die het in elkaar zou zetten.

We hebben voor dit onderwerp gekozen, omdat we allebei vlak bij de rivier wonen.

We hebben veel te maken met de rivier, omdat we er bijvoorbeeld in de zomer in zwemmen. Ook als we naar school gaan moeten we over het water heen. Dit kan natuurlijk via de pont, maar we kunnen ook over de brug. Natuurlijk zijn rivier er niet alleen voor vertier. Rivieren kunnen namelijk ook een erge dreiging zijn. Om die dreiging tegen te gaan zijn er allerlei ontwikkelingen gaande. Wij waren dan ook zeker wel benieuwd naar de veranderingen. Zouden de veranderingen ook voor ons gevolgen hebben? Zo kozen we voor dit onderwerp en dat resulteeerde in dit verslag. Zo zijn we er achter gekomen dat in onze woonplaats of woonomgeving flink wat dingen gaan veranderen. Als we dit verslag niet gemaakt hadden, waren wisten we niet welke veranderingen er geweest waren en welke gevolgen dit voor ons had. Ook is er voor dit veranderde beleid geld nodig. Daar zullen wij dus ook voor moeten betalen. Maar, alles voor de ruimte voor de rivier, zo zullen we maar denken.

4

Inleiding Aanleiding In 1993 en 1995 stond het water erg hoog. Zo hoog, dat mensen die vlak bij de rivier woonden moesten evacueren. Men was het er dus al snel over eens. Er moest iets gebeuren aan de dreiging van hoogwater in het algemeen. Water stond steeds vaker te hoog en daarom moest er iets aan gedaan worden. Het probleem was, dat er van de rivieren steeds meer ruimte ingenomen werd. Daarom vond men dat de rivier zo veel mogelijk zijn beloop moest houden. De meester rivieren zijn namelijk zonder menseninzet ontstaan. Daarom zou het gek zijn, als wij als mensen de rivier niet zijn beloop zouden laten. Toch is dit in de vorige eeuw erg vaak gebeurt.

Uiteindelijk bleek dit niet goed voor de waterstand. Er kwam namelijk steeds meer hoogwater voor. Daarom ontstond het plan: ‘Ruimte voor de rivier.’

Belang van het onderzoek Veel mensen in Nederlands leven onder NAP-niveau. Veel mensen uit andere landen vinden ons daarom gek, want wie gaat er nu toch onder het zeewaterniveau wonen? Ja, wij dus. Aangezien veel mensen van onze generatie nog geen watersnoodramp hebben meegemaakt, is het best wel veilig om onder NAP-niveau te wonen. Dit is natuurlijk dankzij ons sterk watersysteem. Om dit steeds beter te maken is het plan ontstaan om meer ruimte aan de rivier terug te geven.

Doelstelling Wat willen nu eigenlijk bereiken met ons onderzoek? We willen meer te weten komen over het plan en wat er nu eigenlijk gebeurt in onze regio. Verder hebben wij als doel om als cijfer een 10 te halen .

Hoofd- en deelvragen Onze hoofdvraag bij ons onderzoek luidt: Wat houdt het plan: ‘Ruimte voor de Rivier in?’

Onze deelonderwerpen daarbij zijn:  De ontwikkeling van Ruimte voor de Rivier  Overzicht van de plannen  Verloop procedure  Overzicht geschatte en gemaakte kosten  Gevolgen voor waterbeheer van Bommelerwaard door landelijk beleid  De rol en de mening van betrokken bewoners  Mening over plannen  Korte vooruitblik op allernieuwste plannen Aanvulling Het kan verwarrend lijken in de tekst wanneer er gesproken wordt over Ruimte voor de Rivier. Ruimte voor de River is een plan om ruimte te gedaan aan de rivier. Dit plan wordt bedacht en uitgevoerd door de organisatie Ruimte voor de Rivier. We spreken dus over twee verschillende zaken. Daarom kunnen we bijvoorbeeld zeggen: het plan van Ruimte voor de Rivier enz. of we kunnen zeggen: de organisatie Ruimte voor de Rivier. Dit lijkt soms verwarrend, maar dan weet u ervan af.

5

De ontwikkeling van Ruimte voor de Rivier Ruimte voor de Rivier betekent een breuk met het verleden. Het accent is namelijk verschoven van dijkverbetering naar rivierruiming. Dit doordat het niet altijd mogelijk is om verder dijken te verhogen doordat de ondergrond bijvoorbeeld te slap is. Ook kunnen de dijkverhogingen nadelige gevolgen hebben voor landschap, natuur en cultuurhistorische waarden.

Aanleiding In 1993 kwamen in het stroomgebied van de Maas hoge waterstanden voor na een periode van aanhoudende regen. Op 20 december trad de Maas voor het eerst buiten haar oever en op 22 december gebeurde dit op meerdere plaatsen in de provincie Limburg. Ongeveer 8 % van de oppervlakte van de provincie stond onder water. Ook enkele gemeenten in Noord-Brabant aan de Maas kampten met de wateroverlast. De gemeten afvoer was erg hoog. Het debiet bedroeg namelijk 3120 m3/sec.

De situatie in Borgharen

Op 31 januari 1995 en in de dagen daarna werden 250.000 mensen verplicht uit delen van het Gelderse rivierengebied geëvacueerd vanwege de gevaarlijk hoge waterstand van de Rijn, Maas en Waal. Als de dijken namelijk zouden doorbreken, zouden vele plaatsen in de Betuwe, de Bommelerwaard en het Land van Maas en Waal tot ongeveer vijf meter onder water zij komen te staan. In Limburg kwam het wel tot overstromingen. Hier werden onbedijkte dorpen, net als in 1993, zwaar getroffen.

Hoogwater bij Vught De hoge waterstand werd veroorzaakt door de zware regenval in de Belgische Ardennen en Noord-Frankrijk. Binnen een dag steeg de Rijn bij Lobith met twee meter en de Waal bij Zaltbommel met een meter.

Deze extreem hoge waterstanden in de grote rivieren in 1993 en 1995, brachten de dreiging tot overstromingen met zich mee. Deze twee aspecten samen vormden de aanleiding tot de ingrijpende maatregelen van het rivierenbeleid.

Oorzaken Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen waarom Ruimte voor de Rivier is ontwikkeld. Eén daarvan is de klimaatverandering. Het KNMI heeft op basis van metingen tot 2007 nieuwe berekeningen voor Nederland gemaakt. Daaruit blijkt dat de zomers warmer en droger worden en de winters zachter. Door deze stijging van de temperatuur gaan de gletsjers in de Alpen smelten. En ’s winters zal het in het stroomgebied vaker gaan regenen in plaats van sneeuwen. Door deze twee punten zullen de waterstanden in de winter hoger worden en zal er vaker hoogwater optreden. Om met dat hoge water te kunnen omgaan, treft Ruimte voor de Rivier allerlei maatregelen.

6

Ook veranderingen in het stroomgebied zijn een oorzaak voor het rivierenbeleid. Een voorbeeld van zo’n verandering is verstening. Grondwater wordt heel langzaam aan de rivieren afgegeven. Regenwater dat niet in de grond kan dringen, vloeit heel snel af, zoals bij asfaltwegen. Verstedelijking leidt tot verstening, waardoor het regenwater niet meer de bodem kan binnendringen. Het water stroomt snel naar de rivier. Ontbossing in het stroomgebied en aanleg van greppels en sloten om landbouwgebieden te ontwater zorgen er ook voor dat het water sneller naar de rivier stroomt. Hierdoor ontstaan er pieken in de afvoer en wordt deze onregelmatiger. Als er pieken ontstaan, kan dit weer tot overstromingen leiden, waardoor Ruimte voor de Rivier moet ingrijpen.

7

Overzicht van de plannen Er zijn verschillende typen maatregelen mogelijk om de rivier meer ruimte te geven.

Op de afbeelding hieronder is dit ook te zien. Op deze kaart staat aangegeven welk type maatregel er plaatsvindt op welke plaats in Nederland.

De verschillende rivierverruimende maatregelen gaan we ook even langs: 1. Verdiepen van de uiterwaarden. Op het kaartje is te zien dat dit gebeurt bij onder andere Avelingen en bij Munnikenland. Een deel van de grond in het

2.

3.

4.

5.

6.

7.

winterbed wordt dan afgegraven en voor andere doeleinden (her)gebruikt.

Hierdoor kan het winterbed meer water afvoeren.

Het graven van nevengeulen in de uiterwaard. Hierdoor wordt de doorstroming van het winterbed vergroot. Deze nevengeulen lopen langs de hoofdrivieren en kunnen een deel van het hoogwater voor hun rekening nemen.

Het graven van hoofdgeulen. Dit zijn geulen met dijken erlangs die aftakken van een rivier om een deel van het water via een andere route te vervoeren.

Ze zijn noodzakelijk langs riviertrajecten die te nauw zijn, zoals bij Nijmegen.

Deze geulen liggen niet in de uiterwaarden, zoals bij nevengeulen.

Het verbreden van het winterbed. Hiermee neemt de doorstroomcapaciteit van de rivier toe. Dit kan gebeuren door het landinwaarts verplaatsen van de winterdijk.

Het verwijderen van obstakels. Dit kun je op het kaartje zien bij Machinistenschool Elst. Er worden dan bouwsels of kades die de doorstroming van de rivier belemmeren verwijderd.

De verlaging van kribben. Dit gebeurt bij de Beneden- en Midden-Waal. Door deze maatregel kan het water makkelijker worden afgevoerd, terwijl de functie van de kribben behouden blijft.

De verdieping van het zomerbed. De rivier kan dan bij hoogwater meer water afvoeren. Er moet dan wel veel gebaggerd worden om het zomerbed diep te 8

houden. Dit heeft als gevolg dat het een dure maatregel is, door dit vele onderhoud.

8. De tijdelijke berging in retentiebekkens. Een retentiebekken is binnendijks omdijkt gebied, dat bij hoogwater wordt gebruikt om water tijdelijk op te vangen.

9

Verloop procedure Voordat alle plannen uitgevoerd kunnen worden, moeten de plannen goedgekeurd zijn. Maar hoe gaat dit eigenlijk in zijn werk? Allereerst begreep men dat de overheid op alle fronten moest samenwerken. De rivier werd namelijk echt een gevaar, dat wist iedereen.

Gemeenten Gemeenten zijn de laagste uitvoerende macht van het rijk. Zij merkten het beste dat er problemen waren met de waterstand en andere rivierproblemen. De gemeente heeft dus als eerste de problemen ‘ontdekt’ en dus gaven ze de problemen door aan de waterschappen.

Waterschappen Waterschappen zijn verantwoordelijk voor de waterhuishouding in de gemeente. Als zij problemen zien ontstaan lossen ze dit op. Toen het probleem ontstond met de waterstand, was dit niet alleen in hun eigen gebied. Namelijk veel meer gebieden er omheen hadden er ook last van. Zij gaven deze problemen dus door aan de Rijkswaterstaat.

Rijkswaterstaat De Rijkswaterstaat is de uitvoeren macht van de waterschappen. Als de waterschappen de grote problemen dus opgemerkt hadden, gaven ze dit door aan de Rijkswaterstaat. De Rijkswaterstaat heeft namelijk grotere gebieden tot hun beschikking. De Rijkswaterstaat merkten toen op, dat de gebieden te groot waren, om onder hun beheer te vallen. Daarom werd het probleem doorgespeeld aan de provincie.

Provincies De provincie probeerde plannen te maken. Iedere provincie had zo haar eigen plannen en dit werd weer uitgevoerd door de Rijkswaterstaat. De Rijkswaterstaat deelden dit weer op in stukjes en daar waren de waterschappen weer verantwoordelijk voor.

Tweede Kamer De Tweede kamer heeft een grote rol gespeeld met betrekking tot de plannen Ruimte voor de Rivier. De leden van de PvdA-fractie vroegen zich af, of de plannen Van de provincies niet tot één samenhangend pakket konden worden geleid worden. Verder vroegen zij zich af of het kabinet een studie wilden laten verrichtten over effecten wanneer men zo’n samenhangend pakket wilden maken. Het kabinet heeft dit uiteindelijk gedaan en kwam tot het plan Ruimte voor de Rivier. Het geheel van deze maatregelen moest uiterlijk in 2015 worden gerealiseerd. Uiteindelijk is deze deadline iets verschoven naar 2019. Natuurlijk zijn er in de tussentijd wel meer plannen bijgekomen.

Regering De regering is het bestuur van ons land. De regering bestaat uit de Koning en de ministers. Toen de plannen voor Ruimte voor de Rivier ontstonden was dit nog Koningin Beatrix. Aangezien een staathoofd in Nederland niet echt regeert laten we Hare Majesteit buiten beschouwing. Staatssecretaris Schultz van Hagen was EUvoorzitter van Nederland. Het initiatief van een aanpak van Europees 10

hoogwaterbescherming kwam dan ook van hem. De regering juichte dit plan toe.

Toch heeft dit plan niets te maken met de plannen van Ruimte voor de Rivier. De regering zelf heeft erg weinig te maken met de plannen van Ruimte voor de Rivier.

11

Overzicht geschatte en gemaakte kosten Natuurlijk moeten al deze plannen gefinancierd worden. Al dat geld moet natuurlijk goed besteed worden. In tabel 6.1 is te zien wat het budget was in de afgelopen jaren. Het budget is eigenlijk ieder jaar hetzelfde gebleven. Natuurlijk niet geheel hetzelfde, maar het is steeds een ruime 2 miljard euro. Dus de verwachting voor het volgende jaar is dat het nog steeds ongeveer 2 miljard euro blijft. Daaronder zie je schatting staan. Dit betekent de schatting die Ruimte voor de Rivier vooraf had gedaan. Er is dus te zien dat Ruimte voor de Rivier het redelijk schat. Dus waarschijnlijk zal dit volgend jaar ook zo zijn.

Tabel 6.1 ontwikkeling budget en schatting per 30 juni 2016 (bedragen in € mln.)

Uitgaven 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Budget 2.273 2.330 2.342 2.180 2.28 2.370 2.386 2.386 2.386 Schatting 2.291 2.394 2.327 2.171 2.273 2.347 2.344 2.341 2.335 Ruimte 18 64 15 10 10 23 41 45 52 In tabel 6.2 is te zien hoeveel geld Ruimte voor de Rivier per deel uitgeeft. De PKB fase en planstudie zijn heel gelijkmatig. De verwachting is dus dat men dus met die twee onderdelen met hetzelfde bedrag doorgaat. De uitvoering verschilt enorm per periode, samen met de verplichting scope. Het is dus niet helemaal duidelijk hoe zich dit gaat ontwikkelen. Dit hangt af van hoe duur de komende projecten uitvallen.

Tabel 6.2 uitgaven voor de rivier per 30 juni 2016 (bedragen in € mln.)

Eerste halfjaar Tweede Eerste halfjaar Tweede 2015 halfjaar 2015 2016 halfjaar 2016 PKB fase 50.8 0.0 0.0 50.8 Planstudie 97.2 0.0 0.0 97.2 Uitvoering 1.512,7 172,2 104,5 1.789,4 Verplichting 10.9 0.0 0.0 10.9 buiten scope Totaal Ruimte 1.617,6 172,2 104,5 1948,3 voor de Rivier In tabel 6.3 is te zien hoeveel geld er beschikbaar was voor de afgelopen jaren. Ook is er te zien hoeveel geld er beschikbaar is voor de komende jaren. De verwachting voor de komende jaren veel minder is dan afgelopen jaren. Dit komt waarschijnlijk omdat de meeste plannen voor Ruimte voor de Rivier klaar zijn. De enkele plannen die er nog wel zijn, kosten waarschijnlijk minder dan de eerste, hoognodige projecten. De komende jaren is gebaseerd op de Miljoenennota. Dit kan nog veranderen, maar het is wel de verwachting dat het ongeveer op dit bedrag eindigt.

Tabel 6.3 Kasritme ruimte voor de rivier per 30 juni 2016 (bedragen in € mln.)

Kasritme t/m 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2014 Deltafonds 1.468,1 379,9 228,9 78,7 72,0 94,9 66,9 art. 01.01.03 Mutatie -0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 12

Totaal 2.368,3 0,1

VGR 28 Totaal

1.467,8

376,9

228,9

78,7

72,0

94,9

67,1

2.386,2

Gevolgen voor waterbeheer van Bommelerwaard door landelijk beleid Hoe zit het in de Bommelerwaard?

Voor dit hoofdstuk hebben we de regio Bomelerwaard uitgekozen. Voordat we hier verder op ingaan moeten we eerst duidelijk hebben wat precies de Bommelerwaard vormt. Aan het einde van dit hoofdstuk is daar een plaatje aan toegevoegd, zodat duidelijk is wat precies de Bommelerwaard vormt. In de Bommelerwaard zijn een aantal dingen aangepast, wat betreft wateroverlast. Deze maatregelen zijn in te delen in vier soorten: 1. Hydraulische maatregelen 2. Retentie 3. Gebiedsgerichte norm 4. Natuurvriendelijke oeververbreding watergang Hydraulische maatregelen Toen we het woord hydraulisch lazen, wisten we niet wat het betekende. Het is natuurlijk wel handig om te weten wat het betekent. Het woordenboek van VanDale zegt: ‘werkend door vloeistofdruk.’ Het werd iets duidelijker, waarschijnlijk had het de maken met de druk van het water. Misschien wel de druk van water tegen de dijk aan. Daarom gingen we verder op zoek. Hydraulische maatregelen houden in dat hydraulische knelpunten worden opgelost. Hydraulische knelpunten wordt gevormd als er een sterke vernauwing in het stroomprofiel van een rivier is en in combinatie met diverse obstakels. Nou, maar wat is daar dan het probleem van? Door deze hydraulische knelpunten kan er wateroverlast ontstaan. Daarom heeft men in de Bommelerwaard vier van die knelpunten aangepakt. Het eerste knelpunt dat aangepakt is, is in Zaltbommel. De daaropvolgende is in Hedel. Deze twee knelpunten liggen in de gemeente Zaltbommel. Het derde knelpunt is in zowel Hedel als Well. Het laatste knelpunt ligt Hoenzadriel. De twee laatste knelpunten liggen in gemeente Maasdriel.

Retentie De Bommelerwaard is, zoals gezegd, in te delen in twee verschillende gemeenten.

De grootste gemeente is gemeente Zaltbommel en de tweede gemeente is gemeend Maasdriel. In het kader van: ‘Ruimte voor de rivier’ heeft men in gemeente Zaltbommel nog meer dingen aangepast. Zij hebben namelijk retentie toegepast. Ook dat begrip kenden we niet, dus daarom eerst het begrip retentie uitgelegd. Retentie heeft allerlei betekenissen. Zo is het een verzekeringsrecht of een opslagplaats voor water. Ongetwijfeld is hier het tweede op van toepassing. Om meer ruimte aan een rivier te geven, kan men ook het afgevoerde water tijdelijk opslaan. Zo is het volume van het water minder dan voorheen en dus heeft de rivier verhoudingsgewijs meer ruimte. Deze retentie is, zoals gezegd, toegepast op twee punten in gemeente Zaltbommel. Namelijk in Kerkwijk en in Bruchem. In vergelijking met Bruchem heeft Kerkwijk een flink grotere opslagplaats dan in Bruchem.

Gebiedsgerichte norm 13

Gebiedsgerichte norm is een erg breed begrip. In dit geval wil het zeggen dat de rivier is aangepast aan het gebied. Als de rivier een bedrijventerrein dreigde te verzinken, is er aan de andere kant meer ruimte gemaakt, zodat de rivier niet verder het bedrijventerrein kon beschadigen. In gemeente Zaltbommel is dit vier keer toegepast. Twee keer in Poederoijen en tweemaal tussen Aalst en Zuilichem in. In gemeente Maasdriel is dit een keer toegepast, namelijk in Oensel.

Natuurvriendelijke oeververbreding watergang Deze laatste maatregel in het kader van: ‘Ruimte voor de rivier’ is ook de ingrijpendste. Door de oever te verbreden of een natuurvriendelijke manier, verbetert het ecologische kwaliteit van het water in de polder. Als men de rivier (of sloten en vaarten) verbreed en daarna de natuur haar werk laat doen, zal het riet gaan groeien en onder het water zullen ook planten groeien. Hiermee wordt de waterkwaliteit bevordert. Doordat de oevers breder worden gemaakt, is er ook meer plaats voor de rivier. De plaats die hierbij vrijkomt, is dus ook positief in het kader van: ‘Ruimte voor de rivier.’ Deze maatregel is op grofweg vier plaatsen toegepast. We beginnen met de gemeente Zaltbommel. Daar is het toegepast in Poederoijen. Hier is het toegepast, met tevens een andere maatregel. Eerst is er een eind deze maatregel toegepast, daarna een klein stukje gebiedsgerichte norm en tot slot nog een stukje natuurvriendelijke oeververbreding watergang. Het tweede deel waar het is toegepast is het stuk tussen Zuilichem en Delwijnen. Dit deel is in drie kleinere delen te verdelen. Eerst is er een middelmatig stuk, waarbij deze maatregel is toegepast.

Daarna een klein stukje en tot slot een lang stuk.

Dan komen we bij gemeente Maasdriel. Hier is een enorm stuk waar deze maatregel is toegepast. Dit stuk heeft zelf vijf vertakking en loopt een klein beetje dor gemeente Zaltbommel. Ook is er tevens een hydraulische maatregel toegepast. Grofweg loopt het vanaf Well tot aan Velddriel, met aftakkingen naar Bruchem en andere kleine dorpjes. Het laatste stukje in gemeente Maasdriel loopt door Hoenzadriel. Ook hier is een hydraulische maatregel toegepast.

Conclusie We hebben gezien dat er op 16 gedeelten In Zaltbommel aan de rivier gewerkt is.

Dat vinden wij best veel, als je ziet dat de Bommelerwaard maar 941 hectare aan water heeft.

We hebben niet alles meegenomen bij dit onder waren nog een aantal piepkleine natuurvriendelijke oeververbredingen, maar die hebben we niet meegenomen in ons onderzoek, anders werd het wel erg groot.

14

15

De rol en de mening van de betrokken bewoners ‘Ruimte voor de rivier’ wil dus meer ruimte voor de rivier. Meer ruimte betekent namelijk meer bergingscapaciteit voor water. Maar dit ruimtebeslag heeft als gevolg dat de bevolking er ook mee te maken krijgt. Ze worden dan meer geconfronteerd met de ruimtelijke ingrepen in hun wereld. Daarom is het belangrijk om te weten welke houding de burgers hebben ten opzichte van het beleid van ‘Ruimte voor de rivier’. Mensen met een positieve houding ten opzichte van het beleid, zullen dus dit beleid dan ook steunen.

Het onderzoek Er is onderzoek gedaan naar deze houding en de redenen van deze houding, onder 106 respondenten. Daarbij kwam de vraag naar voren: ‘In hoeverre zou u het eens of oneens zijn met overheidsbeleid met als doel het creëren van ruimte voor rivierwater langs de grote rivieren in Nederland gedurende de komende vijf jaar?’Daarbij konden de respondenten hun standpunt aangeven door middel van een schaal met 7 punten. Het ging dan van zeer mee eens tot en met zeer mee oneens. Ook is er aan hen gevraagd wat men dan als voor- en nadelen ziet aan het creëren van deze ruimte voor de rivier. Wel is het onderzoek niet bij veel mensen gedaan van de Nederlandse bevolking, dus is het niet een precieze weerspiegeling van de bevolking. Wel komen zo de voor- en nadelen naar voren en wat de bewoners er van vinden en kun je ook verwachten dat er bij een grotere steekproef dezelfde meningen naar voren zouden komen.

Houdingen Een houding zegt iets over de bereidheid om op een bepaalde manier te handelen in een bepaalde situatie. En zoals we al eerder vermeldden: iemand die een positieve houding heeft, is sneller bereid om het beleid te steunen. Als we kijken naar het percentage mensen dat een positieve houding heeft, is dat 83%. En dit zijn dan 87 van de 106 mensen. 8% van de respondenten heeft een negatieve houding ten opzichte van het beleid. Dit zijn dan 8 van de 106 mensen. En 10% van de respondenten is neutraal ten opzichte van het beleid. Hieruit blijkt dus dat het overgrote deel van de respondenten een positieve houding heeft. Voor verdere details kunt u tabel 1 bekijken.

16

Overtuigingen Bij dit onderzoek werd ook gevraagd wat men als de voor- en nadelen van het rivierverruimende beleid ziet.

Het meest gehoorde voordeel was dat er dan minderoverstromingsgevaar is. Dit kwam bij 66% van de respondenten naar voren. Op de tweede plaats, 63% van de respondenten, stond ook een voordeel, namelijk dat het goed was voor de natuurontwikkeling.

Maar hierop volgde twee nadelen die ieder een omvang hadden van 25% van de respondenten.

Namelijk dat het geld kostte en dat het ruimte kostte.

Daarna kwamen de voordelen: goed voor recreatie en waterberging, naar voren. En als laatste weer twee nadelen. Het eerste nadeel was dat de bestaande natuur verandert, dit bracht 19 % van de mensen naar voren. Het tweede en laatste nadeel was dat mensen moeten opofferen of verhuizen. Dit bracht ook 19% van de respondenten naar voren. Voor verdere details kunt u tabel 2 bekijken.

Conclusie Er is dus uit dit onderzoek gebleken dat de houding ten opzichte van ‘Ruimte voor de rivier’ over het algemeen positief is. Bij de voor- en nadelen komen dan ook de meeste voordelen naar voren. Zo zijn de meeste mensen positief over het beleid doordat het beleid het overstromingsgevaar verkleint. Ook laat de lijst met voor- en nadelen zien dat de burgers het beleid niet alleen beoordelen op kenmerken van watersystemen maar ook op de gevolgen van allerlei andere terreinen: natuurontwikkeling, economie, recreatie, wonen, waterberging en veiligheid. Uit deze positieve houding kan worden opgemaakt dat de overheid niet veel weerstand van de bevolking hoeft te verwachten ten opzichte van het beleid. De burgerbevolking speelt dus wel een rol, maar niet een erg grote rol, omdat ze niet veel weerstand zullen bieden.

17

Mening over plannen In gemeente Aalburg speelt de rivier een grote rol.

Gemeente Aalburg heeft zelf hun eigen logo hieraan gewijd. Zoals je rechts kunt zien, vormt het grootste gedeelte van het logo van gemeente Aalburg de Maas.

Dit is niet voor niets. Maar dit terzijde, want wat zijn de plannen van gemeente Aalburg?

Plannen en mening In Aalburg stroomt de Bergsche Maas en het riviertje De Alm. Gemeente Aalburg heeft een aantal plannen. Door de ecologische kwaliteit van het water is het eigenlijk ongeschikt om te zwemmen en de ook voor vissen is het niet goed. Fosfaat en stikstof zijn het probleem. Er zijn te hoge concentraties gemeten. Daarom wil men een norm invoeren voor het bemesten. Wij vinden dit uiteraard een goed idee, omdat wij beiden in deze rivier zwemmen. Wel beide aan een andere kant, maar het water is hetzelfde.

Verder wil men tussen 2009-2027 natuurvriendelijke oevers in waterlichamen aanleggen. Ook hierdoor verbetert de ecologische kwaliteit sterk. In combinatie hiermee wil men ook een waterberger aanleggen ter voorkoming van wateroverlast.

Aangezien wij beide aan de dijk wonen, en er in de kelder inderdaad bij hoogwater een laagje water staat, vinden wij dit ook positief.

Een derde maatregel is het toepassen van ecologisch onderhoud. Dit heeft als doel dat de oever fungeert als schuil-, opgroei- en paaiplaats voor de vissen. Een ander doel is dat er meer watervegetatie kan blijven staan zonder dat de aan- en afvoer van water wordt belemmerd. Deze derde maatregel is zeker positief, omdat hiermee het vissen- en plantenleven wordt beschermd.

Een vierde maatregel is baggeren. Dit gebeurde voorheen 1 keer per 12 jaar. Nu wel men dit vaker doen, omdat de waterdiepte te sterk afneemt en de waterkwaliteit verslechtert. Verder hebben vissen een grote overlevingskans bij dieper water. Deze vierde maatregel is zeker positief. Wel denk ik dat de stank tegen zal vallen, als men aan de andere kant van de dijk aan het baggeren is.

In de gemeente Aalburg is men dus vier dingen van plan. Sommige van de plannen zijn al begonnen en vorderen langzaam maar zeker. Alle maatregelen zijn positief voor mensen-, dieren- en/of plantenlevens.

18

Korte vooruitblik op allernieuwste plannen De piek van de opleveringen van ‘Ruimte voor de rivier’ vond plaats in 2015. In 2019 wordt het allerlaatste project opgeleverd en eindigt ‘Ruimte voor de rivier’ als programma. Het werken aan de waterveiligheid langs de grote rivieren en de rest van Nederland gaat wel gewoon door.

Doordat we over dit onderwerp weinig konden vinden op internet, besloten we naar de organisatie van ‘Ruimte voor de rivier’ te mailen. Doordat zij mailden dat dat project al 20 jaar loopt en bijna afgerond is, verwezen zij ons door naar een communicatie adviseur van het Hoogwaterbeschermingsprogramma, mevrouw Oosterveld. Zij schreef ons dit: ‘Het werk waar we de komende tijd druk mee zullen zijn, zijn de dijken in Nederland. Dit doen we in een alliantie met alle waterschappen in Nederland en met Rijkswaterstaat. Deze alliantie heet het Hoogwaterbeschermingsprogramma.’ Daarbij verwees ze ons naar de website van dit Hoogwaterbeschermingsprogramma en naar het projectenboek van 2017.

Projectenboek Hieronder kunt u een kaartje vinden met alle projecten van Hoogwaterbescherming in de jaren 2017 tot 2022, die zichtbaar is in het projectenboek van 2017. Om deze nieuwe plannen iets duidelijker te maken, nemen we er een voorbeeld uit.

Gorinchem-Waardenburg De dijkverbetering van Gorinchem-Waardenburg bestaat uit ongeveer 14 kilometer aan afgekeurde dijkvakken op een totale tracélengte van ongeveer 23 kilometer.

Deze dijkvakken zijn afgekeurd op hoogte, binnenwaartse stabiliteit, buitenwaartse stabiliteit en piping. Piping is een term die aangeeft dat er water door een dijk stoomt als gevolg van een groot waterstandsverschil. Er zijn diverse 19

ontwikkelingen en inzichten waar rekening mee moet worden gehouden, zoals de effecten van Ruimte voor de Rivier. De afgekeurde dijkvakken liggen vlakbij de bebouwde kernen. Zo staat bij Fort Vuren de dijk direct tegen de fortgracht aan. Dit project, project Gorinchem-Waardenburg bevindt zich in de verkenningsfase. Het hele tracĂŠ van 23 kilometer is nader onderzocht, waarbij gebleken is dat voor de toekomst 23 kilometer versterkt moet worden in plaats van 14 kilometer. Dit wordt dan ook meegenomen in het vervolg van het project. Het project zal door een alliantie tussen het waterschap en een private partner worden gerealiseerd.

20

Bronnenlijst Boeken:  Ariaens, D., Jong, H. de, Kunnen, L., Oedekerk, F., Slooten, J. van, Wolters, J.H. (2008). Terra tweede fase havo. Houten: Wolters-Noordhoff  Jacobs, M. & Kuijer, G. (2007). Ruimte voor de Rivier en beleving.

Wageningen: Alterra Websites:  -, (2016). Evacuatie van het Rivierenland. WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van: https://nl.wikipedia.org/wiki/Evacuatie_van_het_Rivierenland  -, (2013). Functiekaart Bommelerwaard. WWW-document,opgehaald op 27 februari 2017 van: http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/images/Waterschap %20Rivierenland/i187935.pdf  -, (2009). Maatregelen regionale wateroverlast



      

 

Bommelerwaard, opgehaald op 27 februari 2017 -, (2016) Natuurvriendelijke oevers voor een betere waterkwaliteit op Terschelling. WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van:https://www.wetterskipfryslan.nl/news/natuurvriendelijke-oevers-voor-eenbetere-ecologische-waterkwaliteit-op-terschelling van: http://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/images/Waterschap %20Rivierenland/i187937.pdf -, (2016). Overstroming van de Maas. WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van: https://nl.wikipedia.org/wiki/Overstroming_van_de_Maas_(1993) -. (2016). Piping. WWW-document, opgehaald op 3 maart 2017 van: https://nl.wikipedia.org/wiki/Piping -, (2016). Ruimte voor de rivier. WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van: https://nl.wikipedia.org/wiki/Ruimte_voor_de_rivier Jacobs, M. & Kuijer, G. (2007). Overgrote deel bevolking lijkt positief over ‘Ruimte voor de Rivier’. WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van: http://edepot.wur.nl/343156 Hoogwaterbescherming. (2016). Projectenboek 2017. WWW-document, opgehaald op 3 maart 2017 van: http://www.hoogwaterbeschermingsprogramma.nl/default.aspx Muller, M. Nijmeijer, N. Ruigrok, T. (2008). Deelgebeid Alm en Biesbosch, WWWdocument, opgehaald op 27 februari van: https://www.waterschaprivierenland.nl/binaries/content/assets/wsrl--corporate/common/werk+uitvoering/kaderrichtlijn+water/eindrapportkrwdeel gebiedplanalmenbiesboschdeela.pdf Peijs, K.M.H. (2006). Memorie van het antwoord, WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van:https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst20062007-30080-B.html Ruimte voor de rivier. (2017). Projecten: waar werken we aan. WWWdocument, opgehaald op 27 februari 2017 van: https://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/ 21

 



 



Ruimte voor de Rivier, (2016). 28e voortgangsreportage 1 januari 2016-30 juni 2016. WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van:https://issuu.com/ruimtevoorderivier/docs/voortgangsrapportage_28 Ruimte voor de Rivier, (2015). Samenwerking overheden Ruimte voor de Rivier “Het begint met het oprengen van begrip voor elkaars belangen” WWWdocument, opgehaald op 27 februari 2017 https://www.ruimtevoorderivier.nl/longread/samenwerking-overheden/ Ruimte voor de Rivier, (2015). Samenwerking overheden Ruimte voor de Rivier “Het begint met het opbrengen van begrip voor elkaars belangen” WWWdocument, opgehaald op 27 februari 2017 van:https://www.ruimtevoorderivier.nl/longread/samenwerking-overheden/ Van Dale, (2012). Hydraulisch. WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van:http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=hydraulisch&lang=nn Verhagen, F. Th. Kanen-Verslinden, A.J.J. van Herpen, F.C.J. Buskens, R.F.M. (2012). WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van:http://www.aaenmaas.nl/binaries/content/assets/am---website/bij-u-inde-buurt/projecten/dhz/dhz-knelpuntenanalyse-fase-2.pdf Vogels, S. Loose, M. (2010). Hydraulisch knelpunt Deventer. WWW-document, opgehaald op 27 februari 2017 van:http://www.neerslagmagazine.nl/magazine/artikel/77/

22