Water in de tuin

Vaak, weinig of nooit uw planten water geven heeft vooral te maken met de ligging en inrichting van uw tuin.

Tien praktische tips om uw planten in goede conditie te houden in droge tijden.

B Planten

water in

de tuin

Dat water in de tuin veel meer mogelijkheden biedt dan alleen de aanleg van een vijver, kunt u lezen in de gids Water in de tuin. Van simpel beekje tot spuitend beeld, van regenzuil tot minimoeras: creatief gebruik van water brengt sfeer en leven in uw tuin!

De gids bevat uitgebreide informatie over creatieve waterideeën in uw tuin, mét bijbehorend plantenadvies.

Aangevuld met praktische tips voor wateropslag, waterafvoer en waterbesparing en inclusief verhelderende foto’s en illustraties. Zo verdwijnt regenwater via de goot meestal direct het riool in. In Water in de tuin leest u hoe u dit water op een leuke manier kunt opslaan in uw tuin, bijvoorbeeld door de aanleg van een mooie waterzuil.

Goed voor uw portemonnee bovendien.

water in de tuin

in een tuin op zandgrond zult u vaker water moeten geven dan in een tuin op kleigrond.

B Planten in pot hebben veel water nodig. Geef de planten water in de vroege ochtend of aan het einde van de dag. Dan vindt nog nauwelijks verdamping plaats. Doe een scherf op het gat onderin de pot zodat het water niet meteen wegloopt.

B Planten in een border kunnen wel tegen een stootje.

Grijp na enkele droge dagen niet meteen naar de tuinslang. Belangrijk is dat de planten voldoende (diepe) wortels maken om het water op te zuigen. Veel water geven maakt planten lui.

B Probeer water in uw tuin vast te houden. Maak niet te veel gebruik van bestrating met stenen maar kies bijvoorbeeld voor grind of houtsnippers.

B Als u altijd prijs stelt op een fris groen gazon dan is regelmatig water geven in droge tijden noodzakelijk.

Een droog en geel gazon herstelt zich na een regenbui weer snel. Bijkomend voordeel is dat uw het gras minder vaak hoeft te maaien. Pas gezaaid gras en graszoden hebben wel water nodig.

B Geef planten vooral water rondom de wortels. Het is dus niet nodig ook de bladeren uitgebreid te begieten.

B Zorg voor voldoende schaduw in de tuin. Dit verzacht het zonlicht en beschermt de bodem tegen uitdroging.

B Kies voor de planten die in uw tuin horen. Let bijvoorbeeld op of de planten het goed doen in de grondsoort in uw tuin.

B Laat water opwarmen in een gieter of haal het water uit de regenton. Planten in een warme grond kunnen ‘schrikken’ van te koud water.

B Eén keer flink water geven heeft meer effect dan steeds een klein beetje. Het water dringt dan dieper de bodem in.

milieuvriendelijk tuinieren

mi l i euvri end elijk tuinieren

Wijs met water in uw tuin

Leeswijzer milieuvriendelijk tuinieren

water in

de tuin

Water in de tuin is een onmisbare handleiding voor iedereen die op een speelse manier water een plek in de tuin wil geven!

ISBN 978-90-75280-64-7

9 789075 280647

www.milieucentraal.nl

Hoofdstuk 1 brengt de mogelijkheden van water en wateropslag onder de aandacht. Vijvers, waterlopen en opslag van water in regenton of waterzuil worden behandeld. In hoofdstuk 2 is alle aandacht voor het afkoppelen van hemelwater.

Dit betekent dat het water niet via de riolering wegloopt maar in uw tuin wordt opgevangen.

Werken met wateropvang is de titel van hoofdstuk 3. De regenton en regenzuil krijgen alle ruimte maar ook kunt u de ondergrondse opslag van hemelwater toepassen. Hoofdstuk 4 behandelt de vijver. Voor een vijver is het even hard werken maar u krijgt er iets moois voor terug.

De aanleg van een vijver is het begin. Daarna kunt u waterplanten plaatsen en ander leven in uw tuin halen. In hoofdstuk 5 kunt u de juiste aanpak lezen. Hoofdstuk 6 laat u kennis maken met diverse waterelementen.

Gids voor creatief gebruik van water in de tuin

www.roodbont.nl

Water in de tuin laat u op andere manier tegen water aankijken. De aanleg van een vijver komt aan bod maar ook reikt deze uitgave u ideeën aan voor de opvang van hemelwater. In negen hoofdstukken wordt u op praktische wijze uitgelegd wat u met water kunt doen. De hoofdstukken worden afgewisseld met ideeën om water in uw tuin een plek te geven.

Gids voor creatief gebruik van water in de tuin

Water een plek geven in de tuin kan door waterinfiltratie. U kunt het water naar een verlaagde plek in de tuin leiden en het daar laten bezinken.

In hoofdstuk 8 kunt uw tuin deel uitmaken van gemeentelijke waterplannen. Zo kunt u het water in uw tuin afvoeren naar de straat waar het vervolgens kan worden afgevoerd naar een bezinkplek. Belangrijk hierbij is dat het water niet via de riolering verdwijnt. In hoofdstuk 9 krijgt u praktische tips voor omgaan met water, bijvoorbeeld bij het water geven van uw planten.

Inhoudsopgave

Inleiding 1. Meer doen met water

7 10

Leidingwater en hemelwater Regenton en regenzuil E Vijver met mini-moeras E Grindkoffer of infiltratiekrat E Greppel E Waterloop E E

2. Hemelwater afkoppelen

20

Afkoppelen: hoe werkt dat?

Gebruik in het huishouden E Mogelijkheden in de tuin E Gemeentelijke subsidies E E

3. Werken met wateropvang

30

Regenton Plaatsing en accessoires E Maatregelen in de winter E Regenzuil E Regenwatersystemen E Regenton E E

Inhoudsopgave

4

4. Een vijver in uw tuin

38

Natuurlijke en onnatuurlijke vijvers De vijver aanleggen E Minivijvers E Geschikt vijverwater E Algen en wieren E Kosten en verkrijgbaarheid E E

5. Waterleven

Planten voor de vijver Droge en natte tijden E Dieren in de vijver E Planten voor waterrijke plekken E Muggen E Legionella E E

52

6. Waterlopen en waterelementen

62

Tuin en waterloop Graven met beleid E Kant-en-klare goot E Grind en keien E Beekloop E Waterloop van stenen E Kunststof waterelementen E E

7. Waterinfiltratie in eigen tuin

70

Is de tuin geschikt?

Oppervlakte-infiltratie E Infiltratie onder de grond E Waterdoorlatende tuinmaterialen E Bestrating met brede voegen E E

8. Waterafvoer naar openbare ruimten

82 Inhoudsopgave

Gescheiden riolen Werken met aquaflow E Infiltratiekratten en -riolen E Wadi’s E Vijvers, singels en sloten E Bergbezinkbassins E Afvoer uit de tuin E E

9. Wijs met water in de tuin

5

94

Potplanten water geven Borderplanten begieten E Gazon sproeien E Waterbesparende maatregelen E Een waterput slaan E Vochtdempende groendaken E E

Tips voor waterbesparing

104

Trefwoordenlijst

108

Praktische adressen

112

Uitgaven Roodbont

118

Inleiding Water brengt sfeer in de tuin. Steeds meer mensen kiezen daarom voor een vijver, een waterpartij of een waterelement. Fonteinen en kunstmatige beekjes laten het water rustgevend stromen en kletteren. Bij water is ook altijd leven. Want water heeft een grote aantrekkingskracht op insecten, libellen, kikkers en vogels. Voor de planten in de tuin is water van levensbelang.

Water in de tuin laat u op een andere manier tegen het water in uw tuin aankijken. Praktische tips om een vijver aan te leggen komen aan bod, zo ook de aanleg van waterlopen. Water in de tuin gaat echter verder en reikt u ook ideeĂŤn aan voor de opvang van (hemel)water in uw tuin. Dit kan eenvoudig door het opvangen van water in een regenton maar ook creatievere manieren zijn mogelijk zoals de toepassing van waterzuilen. Of de aanleg van een grindkoffer waar u een waterloop op kunt laten uitkomen.

De negen hoofdstukken in Water in de tuin worden afgewisseld met ontwerpen uit een door de Waterservicepunten in Arnhem en Nijmegen georganiseerde ontwerpwedstrijd. Deze ontwerpen zijn vooral bedoeld om u eens op een andere manier tegen water in uw tuin aan te laten kijken. Wellicht brengen ze u op ideeĂŤn.

De redactie

Inleiding

Water in de tuin biedt in negen hoofdstukken praktische informatie over het gebruik van water in uw tuin. De aanleg van een vijver, de keuze voor waterplanten en de opslag van water in de regenton. Water in de tuin biedt verder tips voor het afkoppelen van hemelwater. Wat kunt u doen met het water dat anders in het riool verdwijnt?

Welke mogelijkheden heeft u daarvoor in eigen tuin?

En wanneer kunt u beter niet afkoppelen?

7

B 1

Meer doen met water

Met leidingwater en hemelwater valt veel te doen in huis en tuin. In de tuin brengt water sfeer en leven.

Steeds meer mensen kiezen daarom voor een vijver, een waterpartij of waterelementen. Ook zijn er allerlei manieren om hemelwater in de tuin te laten bezinken.

Als u kunt beschikken over leidingwater ĂŠn hemelwater, biedt dit vele mogelijkheden. Hemelwater opvangen in een regenton is de meest bekende. Met een vijver gaat wellicht een langgekoesterde tuinwens in vervulling.

Grindkoffers, greppels, infiltratiekratten en waterlopen zijn oplossingen die de meer technisch ge0riĂŤnteerde tuinliefhebbers zullen aanspreken. In alle gevallen is het raadzaam uw keuze van tevoren goed te overdenken.

Leidingwater en hemelwater

Meer doen met water

10

Het waterbedrijf levert inwoners van Nederland leidingwater om mee te koken, huishoudelijke klusjes mee te doen en natuurlijk om te drinken. Leidingwater bestaat voor ongeveer tweederde deel uit grondwater en ongeveer een derde deel uit oppervlaktewater. Met name de zuivering van (vervuild) oppervlaktewater kost veel geld, en dat maakt leidingwater duur. Tegelijkertijd gaat nog veel regen- en smeltwater verloren, omdat dit water snel wordt afgevoerd via het riool. En dat terwijl deze grote, natuurlijke watervoorraad goed bruikbaar is voor allerlei toepassingen: in huis en in de tuin. U kunt hemelwater opvangen of laten infiltreren in uw tuin.

Regenton en regenzuil Hemelwater opvangen in een regenton is al vele generaties oud. Regentonnen zijn er in allerlei soorten en maten. Van tien liter tot duizend liter, van kunststof en van hout. Het is ook mogelijk meerdere regentonnen met elkaar te verbinden. Als u een regenton hoog plaatst, is er voldoende druk om er een tuinslang aan te koppelen.

Een regenton in combinatie met een overloopvoorziening is een goede manier om hemelwater te gebruiken.

De kunststof regenzuil is meer van deze tijd. Dit moderne hemelwatersysteem is ruim twee meter hoog en kan zo’n 400 liter water bevatten. Er is voldoende druk om

er een tuinslang of hogedrukreiniger op aan te sluiten.

Handig om de auto te wassen en de tuin te sproeien.

Bijkomend voordeel van uw auto wassen met regenwater is dat u niet hoeft te zemen. Regenwater is namelijk kalkloos en laat geen strepen achter op uw auto.

Meer doen met water 11

Een moderne regenzuil.

Vijver met mini-moeras Hemelwater is niet geschikt om een vijver volledig mee te vullen, omdat het te zuur is. Leidingwater voldoet beter. Een eenmalige investering van 1.000 liter is al voldoende voor een vijver met een aardige omtrek en diepte. Met een vijver creĂŤert u een klein, maar rijk ecosysteem in uw tuin, waar amfibieĂŤn, vogels en insecten op afkomen. Verricht wel regelmatig onderhoud en houd

B 2

Hemelwater afkoppelen

Op veel plaatsen in Nederland stroomt regenwater en smeltwater van sneeuw en ijzel via de dakgoot en de regenpijp rechtstreeks het riool in. Dat is jammer, want met dit zogenoemde hemelwater valt veel te doen. Afkoppelen van het riool is de methode om dit water in gebruik te nemen.

Hemelwater afkoppelen

20

Steeds meer gemeenten pleiten ervoor hemelwater niet langer te laten weglopen, maar op te vangen of te bergen. Als u hier ook voor voelt, kunt u het hemelwater afkoppelen van het riool. Mensen met een eigen woning zijn vrij om af te koppelen en het hemelwater in hun tuin te gebruiken. Bewoners van huurwoningen doen er echter verstandig aan hun ‘afkoppelingsplannen’ eerst aan de woningcorporatie of verhuurder voor te leggen.

Ook is niet iedere tuin qua grootte en vochtigheidsgraad geschikt voor het opvangen van afgekoppeld hemelwater. Informeer hiernaar bij uw gemeente als u er zelf niet uitkomt.

Afkoppelen: hoe werkt dat?

Als het hemelwater niet meer via de riolering kan weglopen, moet er een passend alternatief komen. Gelukkig zijn er mogelijkheden genoeg. Kies het alternatief dat het beste bij uw tuin en uw wensen past, maar stel uzelf eerst een paar praktische vragen: is uw huis geschikt voor afkoppeling, is uw tuin er geschikt voor, en hoeveel water kan uw tuin aan?

Geschiktheid van het huis

Geschiktheid van de tuin

Cruciaal bij deze vraag is de bodemgesteldheid van uw tuin. Zo moet de bovengrond waterdoorlatend zijn. Een bovenlaag met veel klei, leem of teelaarde maakt uw tuin al minder geschikt. Woont u in een gebied waar de grondwaterstand van nature al aan de hoge kant is? Dan kunt u beter niet afkoppelen, want het water kan dan niet snel en diep genoeg in de grond wegzakken, tenzij het huis voldoende hoog staat. Zandgrond in combinatie met een lage grondwaterstand biedt de beste mogelijkheden. Het is ook belangrijk dat de tuin vlak ligt. Water stroomt altijd naar het laagste punt. Loopt de tuin flink af, dan wordt het laaggelegen deel wel heel erg drassig.

Opnamecapaciteit van de tuin

Is de bodem van uw tuin geschikt voor infiltratie, dan kunt u de bergingscapaciteit berekenen. U moet immers weten hoeveel opslagruimte u nodig heeft voor het hemelwater. Hiertoe rekent u het (platte) dakoppervlak van uw woning uit. Die komt overeen met de maten van de benedenverdieping. De bergingscapaciteit van uw tuin moet minimaal de helft van het berekende dakoppervlak zijn.

Hemelwater afkoppelen

Of uw huis geschikt is voor afkoppeling, is wel degelijk van belang. U mag namelijk alleen schoon hemelwater afkoppelen. Er mag dus geen afvoer van een douche, een bad, een wastafel of een schrobputje op de regenpijp uitkomen. Anders koppelt u niet alleen schoon hemelwater af, maar ook vervuild water. En dat is slecht voor uw tuin en het milieu. Ook bij huizen met volledig zinken of koperen dakgoten is afkoppelen niet toegestaan wegens zware metalen die in de tuin terecht kunnen komen. Een oplossing hiervoor is het aanbrengen van een laag in de dakgoot (‘coaten’).

21

Voorbeeldberekening Stel: u heeft een woning van 8 meter diep en 6 meter breed. Bij de berekening wordt het dakoppervlak altijd vlak gemeten (dus niet van de dakgoot tot de nok). In dit geval is het dakoppervlak 6 x 8 = 48 vierkante meter. Deze berekening gaat alleen op bij afwatering via één regenpijp. Bij twee of meerdere regenpijpen moet u de berekening aanpassen. Laat u het hemelwater infiltreren in de tuin, dan heeft u voor elke vierkante meter vlakgemeten dakoppervlak een halve vierkante meter tuin nodig. In dit voorbeeld is dat 48 / 2 = 24 vierkante meter tuinoppervlak.

Bereken de bergingscapaciteit van uw tuin vooral niet te krap. Houd rekening met pieken, want volgens weerkundigen krijgt Nederland in de toekomst steeds vaker te maken met plensbuien. Bij zulke buien valt in korte tijd een grote hoeveelheid neerslag.

Werkwijze bij afkoppelen

Zaag de regenpijp met een fijngetande zaag iets boven de

E

Hemelwater afkoppelen

22

grond af. Om overal goed bij te kunnen, kan het handig zijn de regenpijp eerst een beetje uit te graven.

E Verwijder met een vijl of met schuurpapier de bramen van het stuk pijp dat in de grond achterblijft. Sluit deze pijp af met een deksel.

E Voorzie de afgekoppelde regenpijp van een bocht. Deksels en bochten zijn verkrijgbaar in doe-het-zelfzaken.

E Verwijder nu de bramen van de afgekoppelde pijp met een vijl, schuurpapier of staalwol.

E Ontvet het uiteinde met PVC-reiniger of aceton.

E Breng PVC-lijm aan op de buis en in de mof van de bocht.

E Schuif de bocht aan de regenpijp: het liefst in één keer goed, zonder te draaien. Als u de bocht toch moet verdraaien, doe dit dan in één richting om eventuele lekkage te voorkomen.

E Druk de bocht ongeveer 15 seconden tegen de regenpijp aan.

E Verwijder de overtollige lijm.

B 3

Werken met wateropvang

De regenton is honderden jaren oud. Hij staat al afgebeeld op Middeleeuwse prenten. In die tijd werd het opgevangen hemelwater gebruikt om dieren te drenken en gewassen te bewateren. Tegenwoordig maakt de regenton een comeback in steeds meer Nederlandse tuinen.

Hemelwater is heel geschikt voor het begieten van tuinen potplanten en voor allerlei huishoudelijke klusjes.

Meer hemelwater gebruiken betekent minder leidingwater afnemen. En hemelwater is gratis, dus dat is goed voor uw portemonnee. Een regenton levert al snel een besparing van ongeveer 7.000 liter (duur) drinkwater per jaar op. Sinds kort is er voor de opslag van hemelwater ook een zogenoemde regenzuil op de markt, met een inhoud van bijna 400 liter. Met hemelwater het toilet spoelen kan ook, maar dan is een ondergrondse opslagtank noodzakelijk.

Regenton

Werken met wateropvang

30

Regentonnen zijn er in verschillende soorten, maten en prijzen. Tuincentra en doe-het-zelfzaken verkopen regentonnen van kunststof en van hout. De inhoud van een regenton varieert van 50 tot 300 liter. Een ton met beperkte

inhoud is snel vol, dus koop hem niet al te klein. Voor een eenvoudige kunststof regenton van 180 liter betaalt u ongeveer 50 euro. Voor een kastanjehouten ton of een eikenhouten vat bent u meer kwijt. Particulieren bieden soms op internet een regenton aan. Met een beetje geluk vindt u voor een prikkie een goed tweedehands exemplaar.

Met regenautomaat of grindkoffer

Tapkraan

Regentonnen worden vrijwel standaard met een tapkraan geleverd. Bevestig dit kraantje zo laag mogelijk om ook de onderste laag water te kunnen aftappen. Dit is met name handig in de winter, als de regenton – in verband met bevriezingsgevaar – in zijn geheel moet worden afgetapt. Voor kleine kinderen is er niets leukers dan een kraan open te draaien om met het water te kunnen spelen. Als u dit niet wilt, kunt u een kinderslot op de tapkraan plaatsen.

Plaatsing en accessoires Plaats een regenton met een laag aangebrachte tapkraan altijd op een verhoging. Het is anders onmogelijk een emmer of gieter te vullen. Sommige fabrikanten leveren bijpassende onderstukken, bijvoorbeeld een mooi aansluitende kunststof voet. Een verhoging is ook makkelijk zelf te maken: u kunt er een metselen of u kunt terrastegels voldoende hoog opstapelen. Maak wel een solide constructie, want een volle regenton is heel zwaar.

Stilstaand water in een regenton kan een broedplaats voor muggenlarven worden. Zorg daarom voor een goed sluitend deksel. Meestal wordt zo’n deksel standaard

Werken met wateropvang

In een natte periode of na een paar flinke plensbuien is een regenton zo vol. En er gaat ook maar weinig uit, aangezien planten in een regenperiode geen extra water nodig hebben. Daarom is het verstandig in de regenpijp een regenautomaat aan te brengen. Is de regenton vol, dan voert de regenautomaat het hemelwater af naar het riool, een waterloop of een bezinkplek. Een regenautomaat kost 10 tot 30 euro. Een regenton is ook heel goed te combineren met een grindkoffer of infiltratiekrat. U kunt een eventueel wateroverschot naar de plek van de koffer of het krat leiden om het daar te laten bezinken (zie ook hoofdstuk 7).

31

bijgeleverd. Zorg er ook voor dat bladeren en mospollen van het dak niet in de regenton belanden. Met een zeef aan het uiteinde van de afvoer kunt u dit voorkomen.

Een nylonkous kan fungeren als een goede en goedkope zeef.

Water vers houden Houd het water in de regenton vers. Het is al voldoende om de ton af en toe in de tuin te laten leeglopen.

Regentonactie Gemeenten of waterschappen stimuleren het afkoppelen van hemelwater en hebben hiervoor af en toe speciale acties. Zo krijgt u in sommige gemeenten bij aankoop van een regenton de BTW terug. Dat is mooi meegenomen. Informeer bij uw gemeente of waterschap naar deze acties.

Maatregelen in de winter

Werken met wateropvang

32

Het grootste deel van het jaar heeft u weinig omkijken naar een regenton, maar in de winter moet u wel een paar maatregelen nemen. Omdat water bij bevriezing uitzet, kunnen de wanden van de ton gaan scheuren. Dit moet u uiteraard zien te voorkomen. Zorg er daarom voor dat bij lichte vorst (tussen 0 en –5 graden Celsius) de regenton maar voor de helft gevuld is met water. Laat de ton bij matige vorst (kouder dan –5 graden Celsius) helemaal leeglopen. Zorg dat de tapkraan openstaat, zodat de ton niet opnieuw kan vollopen. Draai de tapkraan weer dicht als de kans op vorst geweken is.

Regenzuil Het hypermoderne alternatief voor een regenton is een regenzuil. Deze moderne regenopvanger, met een hoogte van 215 cm en een inhoud van ongeveer 400 liter, heeft aansluitingen voor een kraan, een tuinslang of een hogedrukreiniger. De regenzuil is slank van vorm en neemt hierdoor weinig plaats in.

Regenwatersystemen Met hemelwater is meer te doen dan de tuin begieten, de auto wassen of het terras schrobben. Zo is schoon hemelwater heel geschikt voor gebruik in de wasmachine en om het toilet door te spoelen. Hemelwater is zachter

Werken met wateropvang 33

Regenzuil

dan leidingwater, waardoor er minder wasmiddel nodig is. En door minder kalkaanslag gaan de warmte-elementen van de wasmachine langer mee. Maar voor deze toepassingen volstaat een regenton of regenzuil niet meer.

De opvangcapaciteit is hiervoor te beperkt. Een zogenoemd regenwatersysteem is dan een betere oplossing.

Voor particuliere consumenten zijn er drie verschillende regenwatersystemen op de markt: E Een bovengronds regenwatersysteem in kunststoftank (tot 1.300 liter) E Een ondergronds regenwatersysteem in kunststoftank (tot 10.000 liter) E Een ondergronds regenwatersysteem in betontank (tot 20.000 liter)

B 4

Een vijver in uw tuin

Het waterleven in een vijver kan de biologische variatie in uw tuin verrijken. De aanleg van een vijver is even hard werken, maar u krijgt er iets moois voor terug.

Bij een goed aangelegde vijver met de juiste waterkwaliteit is het goed toeven.

Onderschat de aanleg en zeker ook het onderhoud van een vijver niet. Een vijver aanleggen is beslist meer dan een gat graven en dat vullen met water. Vakmanschap en veel geduld zijn nodig om een geslaagd mini-ecosysteem te creëren, waarin planten en eventueel dieren goed kunnen samenleven. Laat u daarom adviseren door een vakman of schaf een goede vijvergids aan. Over aanleg, inrichting en onderhoud van tuinvijvers vindt u boeken in de boekhandel en de bibliotheek.

Vijveraanleg

Denk eerst goed na over locatie, grootte en diepte van

E

de vijver.

Zorg dat een vijverrand altijd onder het maaiveld ligt.

E Plaats een vijver niet in de volle zon of in volledige schaduw.

E

Een vijver in uw tuin

38

Zorg ervoor dat de vijver dagelijks minimaal vijf uur zon krijgt.

E Ga te veel blad van struiken en bomen in de vijver tegen.

E Zorg dat de grootte van een vijver in verhouding is met de grootte van de tuin.

E Zorg voor verschillende dieptes in de vijver.

E Maak de oevers niet te steil, zodat dieren in en uit het water kunnen komen.

Natuurlijke en onnatuurlijke vijvers Bij de aanleg van een vijver kunt u kiezen voor een natuurlijke of een onnatuurlijke vijver. Een natuurlijke vijver geeft weinig milieubelasting en vraagt weinig onderhoud. Voldoende zuurstofproducerende planten, de juiste lichtinval en niet te veel vissen van de juiste soort zorgen voor een goede balans. Een onnatuurlijke vijver moet daarentegen helder worden gehouden met filters, chemicaliën en UV-lampen. Zo’n vijver zult u geregeld van nieuwe planten en vissen moeten voorzien.

Bovendien kosten pompen, filters, lampen of fonteinen energie en dit energiegebruik kan aardig oplopen.

Ecologische waarde

Door de aanleg van nieuwe woonwijken en wegen komen de leefgebieden van amfibieĂŤn en waterminnende insecten in de verdrukking. Natuurlijke vijvers in tuinen bieden een natuurlijke woonomgeving voor deze dieren.

De ecologische waarde van een vijver met een natuurlijk evenwicht is groter dan die van een vijver met veel onnatuurlijke elementen.

De vijver aanleggen

Een vijver in uw tuin

Gebruik bij voorkeur natuurlijke materialen bij het aanleggen van de vijver, zoals klei (bentoniet) of leem.

Natuurlijke materialen vragen weinig of geen bewerking en ze leveren na afdanking geen afval op. Een nadeel van deze materialen is dat ze gevoelig zijn voor aantasting door vissen, planten en vorst. Verder is een lekkage heel moeilijk op te sporen.

Beton, op basis van natuurlijke grondstoffen (zand en kalk), kan ook dienen als vijverbodem. Een betonnen bodem is goed bestand tegen aantastingen en heeft dus een heel lange levensduur. Ook EPDM-folie is een goede keuze, omdat dit materiaal wel 20 tot 30 jaar meegaat.

Op de bodem van de vijver moet aarde komen. Speciale vijveraarde bestaat voornamelijk uit hoogveen. Wel leidt

39

het afgraven van hoogveen tot aantasting van landschappelijk waardevolle gebieden, vooral in Oost-Europa en Ierland. Een betere keus is een laag leem of een laag schrale, onbemeste tuinaarde. Grof rivierzand is ook goed, maar meng dit met bijvoorbeeld leem om het meer stevigheid te geven.

Inrichting

Voor een goede waterkwaliteit moet tenminste driekwart van de vijver in de zon liggen, zodat de planten optimaal kunnen groeien. Een vijver heeft minimaal 1.000 liter water nodig om een stabiel evenwicht met weinig onderhoud mogelijk te maken. Voor een vijver met vis moet de diepte minstens 75 cm zijn. Maak een vijver nooit dieper dan 80 cm, want dan krijgen de planten niet genoeg licht en sterven ze af.

Waterplanten en moerasplanten wortelen op verschillende dieptes. Planten die uit het water oprijzen, moeten hoger staan dan ondergedoken waterplanten. Voor een mooie variatie aan waterplanten zijn drie niveaus nodig in de vijver: een van 15-20 cm, een van 35-40 cm en een van 80 cm.

Een vijver in uw tuin

40

Algen en wieren Algen zijn microscopisch kleine plantjes die altijd in het water (ook in leidingwater) aanwezig zijn. In rust zijn ze kleurloos, maar als er licht in het water komt en de temperatuur boven de 8 graden Celsius stijgt, gaan ze groeien en worden ze groen. Als ze onbelemmerd kunnen doorgroeien, wordt de vijver eerst troebel en vervolgens groen. U kunt algengroei tegengaan door bij het oppotten van vijverplanten geen turf, compost, oplosbare kunstmest of koemest te gebruiken. Dit zorgt voor te veel voedingsstoffen in het water. Zorg verder voor wat schaduw, want algen tieren welig in zonlicht.

Waterlelies leveren veel schaduw met hun bladeren. In de zomer zijn hun bladeren het grootst. In het voorjaar zijn de bladeren kleiner en is de behoefte aan zonlicht in de vijver groter.

Krijgt u toch te maken met een explosie van algen, dan kunnen watervlooien helpen. Ze zijn in staat om grote hoeveelheden algen te eten. U koopt watervlooien in een tuincentrum. Deze maatregel heeft niet veel zin als er vissen in de vijver zitten, omdat vissen watervlooien eten. Eventueel kunt u een vlooienfilter gebruiken.

Hierbij gaat het water door een reservoir, gevuld met watervlooien. Het nadeel hiervan is dat er een pomp nodig is die energie verbruikt. In zo’n pomp kunnen ook nuttige diertjes worden meegezogen.

Een vijver in uw tuin

48

Wieren heten ook wel draadalg of flap. Wieren leven alleen in helder water en komen via stof en aarde in de vijver. Ze kunnen explosief groeien en andere planten overwoekeren. In de vijver vormen ze heldergroene, samenhangende slierten. Verwijder de wieren bij voorkeur handmatig, dat gaat vrij gemakkelijk.

Bestrijdingsmiddelen tegen wieren zijn namelijk vaak ook schadelijk voor de zuurstofproducerende planten in de vijver.

Kosten en verkrijgbaarheid Bij gespecialiseerde bedrijven kunt u vijverbakken in alle vormen en maten bestellen en zelfs op maat laten maken. Bij tuincentra heeft u minder keus in vorm en diepte van de vijver. Een bodem van natuurlijke materialen is duurder dan een kunststofbodem. Dit komt onder meer doordat er professionele hulp nodig is bij de aanleg.

Voorgevormde bakken zijn duurder dan folie. HDPE- en

PVC-folie kost ongeveer 2,70 euro per vierkante meter.

EPDM-folie kost zo’n 5,50 euro. Voorgevormde bakken kosten zo’n 40 euro per vierkante meter, maar naarmate de bak groter is, neemt dit bedrag naar verhouding af.

Een vijver laten aanleggen kan behoorlijk prijzig zijn, maar heeft als voordeel dat er garantie op zit. Producten als pompen, filters en fonteinen zijn meestal de grootste kostenpost, ook vanwege het elektriciteitsgebruik.

Hout met het FSC-keurmerk en rubber tegels met het Milieukeur zijn verkrijgbaar in bouwmaterialenzaken en doe-het-zelfzaken.

Een vijver in uw tuin 49

B 5

Waterleven

De aanleg van de vijver is het begin. Daarna kunt u waterplanten plaatsen en ander leven in uw vijver halen. Waterplanten helpen bij het schoonhouden van het water en zorgen voor de aanmaak van zuurstof.

Daarnaast kunt u daarvoor geschikte planten langs het water zetten Een goede vijverbeplanting bestaat uit drie soorten planten: ondergedoken waterplanten, uit het water oprijzende planten en drijvende planten. Bij de keus voor vissen is het raadzaam te informeren naar hun eetgedrag en of ze de vijverbodem met rust zullen laten.

Planten voor de vijver

Waterleven

52

Ondergedoken waterplanten zijn belangrijk voor de aanmaak van zuurstof. Waterpest en hoornblad zijn hier goede voorbeelden van. Drijvende waterplanten, zoals waterlelie en watergentiaan, zorgen voor schaduwplekken in het water. Hierdoor blijft de watertemperatuur redelijk constant. Waterdieren kunnen onder de bladeren schuilen tegen fel zonlicht en bij gevaar.

Planten die uit het water oprijzen, zijn belangrijk voor insecten: ze kruipen over de stengels uit het water of leggen er hun eieren op. Planten met holle stengels zijn cruciaal als in de winter de vijver is bevroren. Dankzij de

Een vijver in de tuin

holle stengels kan dan toch uitwisseling van zuurstof en koolzuurgas plaatsvinden. Voor dieren die overwinteren in het water, is dit van levensbelang.

Drijfplanten dragen bij aan het biologisch evenwicht in uw vijver. De bladeren geven ‘s zomers schaduw en afkoeling aan het leven onder water. De in het water hangende wortels nemen voedingstoffen uit het water op en verminderen zo algengroei.

U kunt de planten het best in netten of manden met netten op de bodem van de vijver zetten, met een 4 cm dikke laag grof rivierzand over de voet van de plant. Zo komt er geen losse aarde in het water terecht en kunnen de plantenwortels het bodemmateriaal niet beschadigen.

Zuurstofplanten

Waterleven

Zuurstofplanten in de vijver hebben drie belangrijke taken: E Zuurstof produceren die noodzakelijk is voor het onderwaterleven in de vijver.

E Voedingsstoffen opgebruiken die anders kunnen leiden tot overdadige groei van algen en wieren.

E Een 'remstof' produceren, die de groei van algen tegengaat, waardoor de algen niet in de gelegenheid komen om groen te kleuren.

Plaats zuurstofplanten snel Plaats binnen 24 uur na aanleg voldoende zuurstofproducerende planten in de vijver. Vier bosjes of ĂŠĂŠn mandje per 1000 liter vijverwater is een goede hoeveelheid. Het water wordt dan snel helder. Glanzend fonteinkruid is de meest effectieve zuurstofplant. Als deze soort circa 75 procent van de planten in de vijver uitmaakt, is de kans op problemen met het biologisch evenwicht klein.

Vijverplanten uitdunnen

Water- en oeverplanten groeien goed en gaan op den duur woekeren. Gele plomp, waterlelie, lisdodde en riet hebben een zeer sterke groeikracht en zijn om die reden minder geschikt voor kleine vijvers. Een al te sterke vermeerdering kunt u tegengaan door snelgroeiende waterplanten in vijvermanden te zetten. Overwoekerende, drijvende waterplanten kunnen op den duur het hele wateroppervlak afsluiten. Dan kan het zonlicht de ondergedoken waterplanten niet meer bereiken, waardoor deze

53

Waterlelie

Waterleven

54

onvoldoende zuurstof produceren. Dun waterplanten dan ook regelmatig uit. Voor deze klus zijn september en oktober de beste maanden. Beslist niet later, want dan zijn de waterdieren in winterrust.

Soorten waterplanten Oeverplanten groeien het liefst in vochtige grond, maar doen het ook op minder vochtige plekken. Moerasplanten kunnen in natte grond staan en in ondiep water. Een paar voorbeelden: E Echte koekoeksbloem (Lychnis flos-cuculi): voorkeur voor veengrond.

E Gele lis (Iris pseudacorus): fraai bloeiende plant.

E Gewone dotterbloem (Caltha palustris): bloeit in het voorjaar.

E Grote boterbloem (Ranunculus lingua): hoge plant met gele bloemen. Voorkeur voor klei- en veengrond.

E Grote kattenstaart (Lythrum salicaria): hoge plant, uitbundige bloeier. Trekt veel bijen en vlinders.

E Heemst (Althaea officinalis): verwant aan stokroos. Forse, witbloeiende oeverplant.

Moerasspirea (Filipendula ulmaria): bloeit met witte bloem-

E

schermen.

Moerasvaren (Thelypteris palustris): lichtgroene, kruipende

E

varensoort.

Moerasvergeet-mij-nietje (Myosotis palustris): lage voorjaars-

E

bloeier met blauwe bloemen.

Penningkruid (Lysimachia nummularia): kruipende plant,

E

snelle bodembedekker.

Pijlkruid (Sagittaria sagittifolia): pijlvormig blad, witte bloe-

E

men, groeit in ondiep water.

Wateraardbei (Potentilla palustris): voorkeur voor veengrond,

E

donkerrode bloemen.

Waterleven 55

Gele lis

Waterplanten en zuurstofplanten moeten geheel in het water staan. Enkele voorbeelden zijn: E Aardvederkruid (Myriophyllum spicatum): sterk vertakt blad.

E Gewone waterranonkel (Ranunculus peltatus): onder water fijn vertakt, aan het oppervlak ronde, drijvende blaadjes.

Bloeit wit.

E Grof hoornblad (Ceratophyllum demersum): drijft los in het water.

E Smalle waterpest (Elodea nutallii): goede zuurstofproducent.

E Waterviolier (Hottonia palustris): groeit onder water, bloeit boven water.

B 6

Waterlopen en waterelementen

Water zoekt altijd het laagste punt. U kunt gebruikmaken van dit gegeven door het water in de tuin via zelf aangelegde waterlopen en waterelementen naar een lager gelegen bezinkplek te laten stromen. Een uitdaging voor mensen die hun ‘waterbouwkundige’ creativiteit willen uitleven.

Hemelwater dat via de regenpijp uw dak verlaat, kan bij afkoppeling door een waterloop naar een bergingsplek of bezinkplek worden geleid. Zo’n waterloop is vrij eenvoudig aan te leggen. Wel zijn er een paar punten waarop u moet letten. Zo moet een waterloop niet alleen van hoog naar laag lopen, maar ook berekend zijn op de (maximum)hoeveelheid water die hij te verwerken krijgt.

Waterlopen en waterelementen

62

Tuin en waterloop Het is wel zo mooi als een waterloop een eenheid vormt met uw tuin. Een strakke waterloop komt waarschijnlijk meer tot zijn recht in een tuin met hoekige vormen, een losser gevormde waterloop meer in een natuurlijk aangelegde tuin. Welke vorm u ook kiest, het is van belang dat het water probleemloos de bezink- of bergingsplek kan bereiken.

Niet alleen voor de vorm van de waterloop kunt u kijken naar de tuin, maar ook voor het materiaal dat u wilt gebruiken. Kiest u voor een waterloop van natuursteen, klinkers, trommelsteentjes, gebruikte materialen, grind

of beton? Of geeft u de voorkeur aan een PVC-goot of een gegalvaniseerde goot?

Graven met beleid Om een waterloop precies de vorm te laten krijgen die u heeft uitgedacht, kunt u deze vorm van tevoren aangeven met bijvoorbeeld een lange tuinslang. U kunt ook piketten kopen: kleine houten paaltjes met punten. En ook met (gratis) takken en stenen zijn de contouren van een waterloop aan te geven. Zorg ervoor dat de waterloop dieper komt te liggen dan de omliggende tuin. Dit betekent dat u grond moet uitgraven.

Het aantal vierkante meters vlak gemeten dakoppervlak dat is afgekoppeld, bepaalt de doorsnede van de waterloop. De uitgegraven grond is prima te gebruiken om de oevers van de waterloop te verhogen. Controleer of de waterloop het water transporteert naar de bezinkplek of bergingsplek. Het is doorgaans niet de bedoeling dat het water al in de waterloop bezinkt.

Kant-en-klare goot Kant-en-klare goten kunnen heel goed als waterloop dienen. Bij bouwmarkten zijn PVC-goten en gegalvaniseerde goten verkrijgbaar, met verschillende diameters: E Bakgoot: diameter 95/125/180 mm E Mastgoot: diameter 100/150 mm E Kraalgoot: diameter 125/150 mm

Waterlopen en waterelementen

Waterval.

63

Drie regentonnen Dit ontwerp bestaat uit drie achter elkaar geplaatste regentonnen. De eerste regenton heeft een bergende en zuiverende functie. De tweede en derde ton hebben een waterbergende en infiltrerende functie. Het hemelwater afkomstig van het dak van het huis stroomt via de regenpijp (voorzien van blad- en zandvang) naar de eerste regenton. Deze ton bergt en zuivert het water. Vanuit deze ton kan het water via twee openingen (ĂŠĂŠn bovenin de ton, de andere onderin) naar de tweede ton stromen.

Deze ton is ingegraven en voorzien van kleine infiltratiesleufjes. Om deze ton is filtergrind gestort om daarmee verstopping van de sleufjes te voorkomen. Is het aanbod aan water groter dan de tweede ton kan bergen, dan stroomt het water bovengronds af naar de derde ton. Is er dan nog teveel dan kan het water naar de straat worden afgevoerd.

68

69

B 7

Waterinfiltratie in eigen tuin

De meest eenvoudige, minst ingrijpende ĂŠn goedkoopste manier om hemelwater af te voeren, is het naar een verlaagde plek in de tuin te leiden en het daar te laten bezinken. De tuin moet dan wel ruim genoeg zijn en de grond moet het water goed kunnen doorlaten.

Andere vormen van waterinfiltratie in de tuin vragen wat meer vernuft. Is oppervlakte-infiltratie niet mogelijk, dan is ondergrondse infiltratie wellicht een alternatief.

Ondergronds infiltreren is wel bewerkelijker en duurder.

Voor welke vorm van infiltratie u ook kiest, een beetje doe-het-zelver kan de klus zonder hulp klaren. Wel is het handig uzelf enkele vragen te stellen voor u aan de slag gaat.

Waterinfiltratie in eigen tuin

70

Een begroeide wadi in de zomer.

Is de tuin geschikt?

Infiltratie kan in principe in iedere tuin. De vraag is echter welke vorm van infiltratie voor uw tuin het meest geschikt is. Wordt het oppervlakte-infiltratie of misschien een vorm van ondergrondse infiltratie? Bepalende factoren voor uw keuze zijn: de beschikbare ruimte, de waterdoorlatendheid, het grondwaterpeil en het soort oppervlak in uw tuin.

Ruimte

Voor oppervlakte-infiltratie mag een tuin niet al te klein zijn. Omdat de infiltratieplek tevens bergingsplek is, kan het water na plensbuien en in regenrijke perioden een tijdje blijven staan. In een kleine tuin is dat erg lastig.

Waterdoorlatendheid

Bij oppervlakte-infiltratie is de waterdoorlatendheid van de bodem van groot belang. In zandgrond trekt water meteen de bodem in, maar kleigrond laat nauwelijks water door. In ieder geval moet de bodem op de infiltratieplek voldoende waterdoorlatend zijn.

Waterinfiltratie in eigen tuin 71

Belangrijke voorwaarde voor infiltratie is dat het water ook echt kan weglopen. Zandgrond levert weinig problemen op. Op kleigrond blijft het water vaak staan.

Grondwaterpeil

Voor welke vorm van infiltratie u ook kiest, het grondwaterpeil in uw tuin mag niet te hoog zijn. Vuistregel: het grondwaterpeil moet ĂŠĂŠn meter onder de infiltratievoorziening liggen. Zo niet, dan kan wateroverlast optreden.

Soort oppervlak

Is uw tuin één groot terras? Dan valt oppervlakte-infiltratie meteen af en moet u overgaan op ondergrondse infiltratie. Een tuin met een groot gazon is daarentegen wel geschikt voor oppervlakte-infiltratie.

Oppervlakte-infiltratie Net als in de natuur wordt het hemelwater bij oppervlakte-infiltratie naar een verlaagde plek in de tuin oftewel een infiltratiekom geleid om te bezinken. Infiltratie door gras heen heeft als voordeel dat het water door een humusrijke toplaag de grond insijpelt. Zo’n humuslaag heeft een sterk filterende en zuiverende werking.

Verontreinigingen in het water worden in deze laag vastgehouden en deels afgebroken.

Een infiltratiekom is eenvoudig en goedkoop aan te leggen. U hoeft slechts een deel van het grasveld ongeveer 30 cm te verlagen. Zorg er wel voor dat de infiltratiekom recht ligt. Om de kom goed doorlatend te houden moet u hem vrijhouden van bladeren. Maai het gras ook regelmatig en verticuteer het liefst een- of tweemaal per jaar om mosgroei tegen te gaan.

Waterinfiltratie in eigen tuin

72

Waterafvoer biedt mogelijkheden voor bijvoorbeeld een mini-waterval.

Zwevende goot De tuin van de woning loop af naar het huis. Daarom is een oplossing gevonden om het water naar achteren te brengen. Hier kan het water op het hoogste en droogste punt infiltreren zonder dat de bewoners hiervan wateroverlast ondervinden. Via een licht dalende zwevende goot loopt het water naar achteren de tuin in. Het beginpunt van deze goot ligt iets hoger dan het hoogste punt in deze tuin. Deze zwevende goot kan aan de erfscheiding worden bevestigd. Op deze manier kunnen ook

80

de buren het hemelwater afkoppelen. Achterin de tuin is een infiltratiegebied aangelegd waar het water in kan wegzakken.

Bij deze woning is ook in de voortuin gekozen voor het afkoppelen van hemelwater. Daar wordt het water opgevangen in een reservoir voorzien van een overloop. Het opgevangen water kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor het begieten van de planten.

81

B 8

Waterafvoer naar openbare ruimten

Samen met provincie, waterschap, waterleidingbedrijf en andere instanties maken sommige gemeenten een gemeentelijk waterplan. Hierin staat welke maatregelen de plaatselijke overheid op termijn wil nemen om het watersysteem van een stad of dorp gezond te maken.

Er worden de komende jaren grote inspanningen verricht om zo veel mogelijk hemelwater af te koppelen en te laten infiltreren in de bodem of af te voeren naar oppervlaktewater. In veel nieuwbouwwijken is het tegenwoordig normaal dat het hemelwater is afgekoppeld van het

Waterafvoer naar openbare ruimten

82

riool. Het water wordt afgevoerd naar een vijver, singel of sloot die speciaal voor dit doel is aangelegd. Zo gaat het regenwater direct het oppervlaktewater in. In oudere wijken worden steeds meer straten voorzien van een open goot die in verbinding staat met een apart afwateringssysteem. Het hemelwater kan zo in een openbare ruimte worden geloosd.

Gescheiden riolen

Waterafvoer naar openbare ruimten

Veel woningen zijn nog aangesloten op een gemengde riolering. Afvalwater van wasmachine, badkamer, toilet en keuken gaat samen met relatief schoon hemelwater door een en dezelfde rioolbuis naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Dit betekent een enorme verspilling van hemelwater. Daar komt bij dat de capaciteit van gemengde rioleringen bij stortregens ontoereikend is.

Straten lopen dan onder en ongezuiverd water komt via overstorten in het oppervlaktewater terecht.

Een gescheiden riolering scheidt hemelwater en afvalwater. In nieuwbouwwijken gaan er daarom twee rioolbuizen in de grond. Een buis die afvalwater naar de afvalwaterzuiveringsinstallatie voert, en een buis die hemelwater naar een bezinkplek of oppervlaktewater leidt. In be-

83

Een eenvoudige weergave van het afkoppelen van water. Afvalwater van toilet, wasmachine enz. verdwijnt naar het riool, het water afkomstig van de daken kan worden opgevangen in de eigen tuin of worden afgevoerd naar een bezinkplek buiten de tuin.

staande wijken worden gemengde rioleringen stap voor stap vervangen door gescheiden rioleringen. Zo vervangt men bij wegwerkzaamheden meestal ook de riolen, omdat de weg dan toch openligt. Deze manier van werken bespaart een gemeente geld en haar burgers overlast.

Waterplan Wilt u meer weten over het waterplan van uw gemeente of de visie van uw gemeente op water? Raadpleeg dan de gemeentelijke website. Sommige gemeenten beschikken over een waterservicepunt, waar burgers terecht kunnen met vragen over de waterhuishouding in hun woonplaats. Het waterservicepunt geeft advies en ondersteuning.

Werken met aquaflow

Waterafvoer naar openbare ruimten

84

In steden liggen enorme oppervlakken aan bestrating, zoals wegen, pleinen en parkeerterreinen. Dankzij aquaflow, een nieuwe manier van bestraten, is het mogelijk deze verharde oppervlakken af te koppelen van het riool.

Bij deze speciale vorm van bestrating wordt een plein, parkeerplaats of weg voorzien van waterdoorlatende klinkers. Het hemelwater sijpelt tussen en door de klinkers heen en wordt onder de bestrating opgevangen in een grote bak. De opvangbak kan zo veel water bevatten dat er geen overbelasting ontstaat bij de afvoer ervan. In de bak sijpelt het water via een laag fijn en een laag grof gesteente door filterdoek. Na dit natuurlijke zuiveringsproces volgt infiltratie in de grond of vindt vertraagde afvoer plaats naar oppervlaktewater.

Doorlatendheid 4,5 m3/m2/uur Aquaflow bestrating Vlylaag (fijn gebroken natuurlijk gesteente) Geotextiel Vertraagd afvoeren 2,5 l/sec./ha

50 cm + MV 40 cm + MV 35 cm + MV

Aquaflow wegfundatie (grof gebroken natuurlijk gesteente)

Aquaflow folie 0 cm + MV

Aquaflow kan hemelwater bergen, zuiveren, infiltreren en afvoeren.

B 9

Wijs met water in de tuin

Leidingwater en hemelwater zijn geschikt voor het begieten van tuinplanten. Maar water geven aan de planten in siertuin en moestuin en het gazon besproeien moeten wel doordacht gebeuren, want planten krijgen snel meer dan ze nodig hebben. In dit hoofdstuk vindt u vele tips voor wijs omgaan met water.

Vaak, weinig of nooit water geven heeft te maken met de ligging, de inrichting en de beplanting van een tuin. Zo zullen planten in een tuin op zandgrond vaker water nodig hebben dan die in een tuin op kleigrond. Ook heeft een tuin in de volle zon eerder last van droogte dan een schaduwrijke tuin. Potplanten hebben dagelijks water nodig, terwijl inheemse en aan de bodem aangepaste planten in de border zelden of nooit extra water behoeven.

Wijs met water in de tuin

94

Potplanten water geven Planten in potten, kuipen, bloembakken en hanging baskets hebben veel water nodig. Hun wortels reiken niet diep en het water in een pot is snel verdampt. Potplanten hebben in de zomer vrijwel dagelijks behoefte aan water.

Een paar dagen overslaan kan bij zonnig weer al fataal zijn.

Geef potplanten in de vroege ochtend of aan het einde van de dag water. Op die momenten vindt er nauwelijks nog verdamping plaats. Zorg ervoor dat het water niet meteen uit de pot wegloopt. Bedek het gat onderin daarom met een steentje of een potscherf. Sluit dit gat nooit helemaal af, want in een regenperiode staat een plant dan met zijn wortels in het water. De plant gaat dan rotten en sterft af.

Wijs met water in de tuin 95

Gazon sproeien Een grasmat herstelt zich na een droge periode altijd vrij snel. Een vergeeld gazon ziet er na een paar buitjes alweer een stuk groener uit. Het is daarom niet nodig een gazon veel te sproeien. Of u moet per se altijd een fris groen grasveld willen zien. Een droog en geel gazon heeft één groot voordeel. Omdat het gras amper groeit, hoeft u het minder te maaien. Pas gelegde graszoden of een bemest gazon hebben bij droog weer wel veel water nodig.

Besproeiingsmateriaal

Slim water geven E Geef

tuinplanten alleen water in extreem droge perioden.

Planten die overdag slap hangen en er ‘s morgens weer fris uitzien, beschikken nog over voldoende water. Pot- en kuipplanten hebben bij warm en droog weer wel elke dag water nodig.

E Geef vroeg in de ochtend water. Water verdampt dan nog niet snel en kan goed in de bodem trekken.

E Laat water altijd eerst een tijdje in de gieter opwarmen.

Planten in warme grond kunnen ‘schrikken’ van koud water.

E Geef planten water rondom de wortels om vocht op de bladeren tegen te gaan.

E Eén keer flink begieten heeft meer effect dan vaak een beetje.

Het water dringt dieper de bodem in.

Wijs met water in de tuin

Tuincentra bieden een ruime keuze aan besproeiingsmateriaal. Tuinslangen in diverse kleuren kunnen met behulp van slangenwagens eenvoudig worden getransporteerd en opgeborgen. Handig zijn de zogenoemde klick-and-go-systemen, waarbij accessoires met een simpele klik aan de slang te bevestigen zijn. Sproeikoppen voor de tuinslang zijn er in allerlei soorten. Heel handig is de zogenaamde broes, die veel wegheeft van een douchekop. Een broes geeft verschillende waterstraalvormen, variërend van een plensbui tot een motregentje.

Gazonsproeiers zijn er als zwenksproeier, cirkelsproeier en rechthoekige sproeier. Ze zijn geschikt voor kleine en middelgrote tuinen. Voor de heel grote tuinen zijn er sprinklersystemen op de markt, bestaande uit ondergrondse buizen en verzonken sproeiers die permanent in de grond blijven.

97

Vaak, weinig of nooit uw planten water geven heeft vooral te maken met de ligging en inrichting van uw tuin.

Tien praktische tips om uw planten in goede conditie te houden in droge tijden.

B Planten

water in

de tuin

Dat water in de tuin veel meer mogelijkheden biedt dan alleen de aanleg van een vijver, kunt u lezen in de gids Water in de tuin. Van simpel beekje tot spuitend beeld, van regenzuil tot minimoeras: creatief gebruik van water brengt sfeer en leven in uw tuin!

De gids bevat uitgebreide informatie over creatieve waterideeën in uw tuin, mét bijbehorend plantenadvies.

Aangevuld met praktische tips voor wateropslag, waterafvoer en waterbesparing en inclusief verhelderende foto’s en illustraties. Zo verdwijnt regenwater via de goot meestal direct het riool in. In Water in de tuin leest u hoe u dit water op een leuke manier kunt opslaan in uw tuin, bijvoorbeeld door de aanleg van een mooie waterzuil.

Goed voor uw portemonnee bovendien.

water in de tuin

in een tuin op zandgrond zult u vaker water moeten geven dan in een tuin op kleigrond.

B Planten in pot hebben veel water nodig. Geef de planten water in de vroege ochtend of aan het einde van de dag. Dan vindt nog nauwelijks verdamping plaats. Doe een scherf op het gat onderin de pot zodat het water niet meteen wegloopt.

B Planten in een border kunnen wel tegen een stootje.

Grijp na enkele droge dagen niet meteen naar de tuinslang. Belangrijk is dat de planten voldoende (diepe) wortels maken om het water op te zuigen. Veel water geven maakt planten lui.

B Probeer water in uw tuin vast te houden. Maak niet te veel gebruik van bestrating met stenen maar kies bijvoorbeeld voor grind of houtsnippers.

B Als u altijd prijs stelt op een fris groen gazon dan is regelmatig water geven in droge tijden noodzakelijk.

Een droog en geel gazon herstelt zich na een regenbui weer snel. Bijkomend voordeel is dat uw het gras minder vaak hoeft te maaien. Pas gezaaid gras en graszoden hebben wel water nodig.

B Geef planten vooral water rondom de wortels. Het is dus niet nodig ook de bladeren uitgebreid te begieten.

B Zorg voor voldoende schaduw in de tuin. Dit verzacht het zonlicht en beschermt de bodem tegen uitdroging.

B Kies voor de planten die in uw tuin horen. Let bijvoorbeeld op of de planten het goed doen in de grondsoort in uw tuin.

B Laat water opwarmen in een gieter of haal het water uit de regenton. Planten in een warme grond kunnen ‘schrikken’ van te koud water.

B Eén keer flink water geven heeft meer effect dan steeds een klein beetje. Het water dringt dan dieper de bodem in.

milieuvriendelijk tuinieren

mi l i euvri end elijk tuinieren

Wijs met water in uw tuin

Leeswijzer milieuvriendelijk tuinieren

water in

de tuin

Water in de tuin is een onmisbare handleiding voor iedereen die op een speelse manier water een plek in de tuin wil geven!

ISBN 978-90-75280-64-7

9 789075 280647

www.milieucentraal.nl

Hoofdstuk 1 brengt de mogelijkheden van water en wateropslag onder de aandacht. Vijvers, waterlopen en opslag van water in regenton of waterzuil worden behandeld. In hoofdstuk 2 is alle aandacht voor het afkoppelen van hemelwater.

Dit betekent dat het water niet via de riolering wegloopt maar in uw tuin wordt opgevangen.

Werken met wateropvang is de titel van hoofdstuk 3. De regenton en regenzuil krijgen alle ruimte maar ook kunt u de ondergrondse opslag van hemelwater toepassen. Hoofdstuk 4 behandelt de vijver. Voor een vijver is het even hard werken maar u krijgt er iets moois voor terug.

De aanleg van een vijver is het begin. Daarna kunt u waterplanten plaatsen en ander leven in uw tuin halen. In hoofdstuk 5 kunt u de juiste aanpak lezen. Hoofdstuk 6 laat u kennis maken met diverse waterelementen.

Gids voor creatief gebruik van water in de tuin

www.roodbont.nl

Water in de tuin laat u op andere manier tegen water aankijken. De aanleg van een vijver komt aan bod maar ook reikt deze uitgave u ideeën aan voor de opvang van hemelwater. In negen hoofdstukken wordt u op praktische wijze uitgelegd wat u met water kunt doen. De hoofdstukken worden afgewisseld met ideeën om water in uw tuin een plek te geven.

Gids voor creatief gebruik van water in de tuin

Water een plek geven in de tuin kan door waterinfiltratie. U kunt het water naar een verlaagde plek in de tuin leiden en het daar laten bezinken.

In hoofdstuk 8 kunt uw tuin deel uitmaken van gemeentelijke waterplannen. Zo kunt u het water in uw tuin afvoeren naar de straat waar het vervolgens kan worden afgevoerd naar een bezinkplek. Belangrijk hierbij is dat het water niet via de riolering verdwijnt. In hoofdstuk 9 krijgt u praktische tips voor omgaan met water, bijvoorbeeld bij het water geven van uw planten.