Bart Lodewijks - Logis Floréal-tekeningen

Page 1

T E K E N I N G E N

Logis Floréal-tekeningen door Bart Lodewijks In de aanloop naar het honderdjarige jubileum van de coöperatieve tuinwijk Logis Floréal maak ik kennis met haar bewoners en breng ik krijttekeningen aan op hun woningen. Tegelijkertijd vinden er renovatiewerkzaamheden plaats. De tekeningen hechten goed op de grof gecementeerde gevels; regen en wind hebben er nauwelijks vat op. Als er geen renovatie zou zijn, zouden de tekeningen voor eeuwig blijven zitten. Sinds 2007 woon ik in Vlaanderen en doorkruiste ik menigmaal Brussel, maar de socialewoningbouw van Logis Floréal was mij volledig onbekend. De tuinwijk telt 1800 wooneenheden en rijst op tussen de dalen van Woluwe en Watermaalbeek, het lommerrijke en duurste deel van de stad. De wijk ligt op een 100 meter hoog plateau en heeft een oppervlakte van meer dan 80 hectare. De huurderscoöperatie die de tuinwijk in 1919 stichtte, legde van meet af aan strenge regels op, die ervoor zorgden dat het oorspronkelijke aanzicht niet verloren ging. In 2001 kreeg de wijk het predicaat ‘beschermd stadsgezicht’. Tot op de dag van vandaag mogen de bewoners geen verbouwingen uitvoeren; zelfs het plaatsen van bloembakken is verboden. Behalve een gezonde woning kregen de bewoners ook collectieve voorzieningen aangeboden: scholen, sportvelden, een verpleegpost, een bioscoop en een feestzaal, geheel in de optimistische geest van het Interbellum. Talrijke groene ruimtes, verschillende soorten hagen en rijen Japanse kerselaars, waarvan sommige honderd jaar oud zijn, verfraaien de straten van de wijk, die de namen van bloemen en vogels dragen. Zo mooi is het daarna nergens meer geworden. Logis Floréal bestaat uit twee vrijwel identieke buurten: het kleine Floréal is van socialistische origine en het grote Logis is oorspronkelijk liberaal. Het verschil is direct zichtbaar: de kozijnen, deuren, tuinpoortjes en brievenbussen in Floréal zijn geel en zwart en in Logis voornamelijk groen en zwart. De grote gelijkmaker is dat alle muren en gevels gecementeerd zijn met grint. Er zitten scheuren in het pleisterwerk en her en der zijn brokstukken losgekomen. In aanloop naar het jubileumjaar hebben de socialisten en de liberalen de handen ineengeslagen en knappen ze gezamenlijk de gevels op. Vrijwel gelijktijdig begin ik op uiteenlopende plekken in de wijk te tekenen. Isabelle uit de Salviastraat vindt het goed dat ik op haar huis teken. De gevel is net zo grof bepleisterd als elders in de buurt. Door de scherpe kiezels zal het aanbrengen van een tekening zoals ik die voor ogen heb, weken, zo niet maanden duren. Het heeft ook wel wat om drie keer na te denken voordat ik eraan begin. ‘Van de coöperatieve krijgen wij geen dubbel glas. Van hen moet alles bij het oude blijven. Ik woon in een openluchtmuseum’, zegt ze. ‘Ik heb altijd al willen tekenen in een museum waarin gewoond wordt’, zeg ik. Op het pleintje tegenover haar huis staat een werf van waaruit de renovatiewerken gecoördineerd worden. De cementmolen draait de hele dag, maar in Isabelles straat moeten de werken nog beginnen. Steeds meer inwoners staan mij toe om op hun huis te tekenen. Ze zien mij als een van de werflieden. Ik ben niet meer uit de straat weg te slaan. Binnen een tijdsbestek van acht maanden heb ik alle huizen betekend. ‘Ik had niet verwacht dat de tekeningen zo goed zouden blijven zitten. Als de regen ze niet wist, dan zou je toch verwachten dat monumentenzorg met hun strenge regels de tekeningen kwamen weghalen’, zegt Isabelle. ‘Omdat ik aan de droge kant van jullie huizen teken en niet op de westkant, blijven de tekeningen grotendeels gespaard van regen en wind. Ze zijn goed geconserveerd, zoals dat hoort in een museum’, antwoord ik. Terwijl ik dit zeg, voel ik de hete adem van de werklieden in mijn nek. Ze begeven zich in de richting van de Salviastraat en dragen spatels in hun met specie bedekte handen.

L O G I S F L O R É A L

FR

Dessins du Logis-Floréal par Bart Lodewijks À l’approche du centenaire des cités-jardins Logis-Floréal, je fais la connaissance de ses habitants et réalise des dessins à la craie sur leurs habitations. Dans le même temps se déroulent des travaux de rénovation. Mes dessins se fixent bien sur ces façades en ciment grossier ; la pluie et le vent ne les altèrent guère. S’il n’y avait pas ces rénovations, ils resteraient là éternellement. Depuis 2007, j’habite en Flandre. J’ai traversé Bruxelles à de nombreuses reprises, mais je ne connaissais pas du tout les logements sociaux du LogisFloréal. Cette banlieue-jardin, qui compte 1 800 unités de logements, s’élève entre les vallées de la Woluwe et du Watermaelbeek, la partie la plus ombragée et la plus chère de la ville. Le quartier, qui s’étend sur un plateau, à une altitude de 100 mètres, couvre une superficie de plus de 80 hectares. Dès le début, la coopérative de locataires qui a fondé ces cités-jardins en 1919 a imposé des règles strictes, ce qui a permis de préserver l’aspect originel des lieux. En 2001, ils ont été reconnus « paysage urbain protégé ». À ce jour, les résidents ne sont toujours pas autorisés à effectuer des travaux ; tout, y compris la pose de bacs à fleurs, est interdit. En plus de logements salubres, les résidents se voient offrir des équipements collectifs : écoles, terrains de sport, un poste de soins, un cinéma et une salle des fêtes, le tout conçu dans l’esprit optimiste de l’entre-deux-guerres. De nombreux espaces verts, différentes sortes de haies ainsi que des rangées de cerisiers japonais, dont certains centenaires, agrémentent les rues, lesquelles portent des noms de fleurs et d’oiseaux. Nulle part on n’a par la suite construit un environnement aussi beau. Logis-Floréal est composé de deux quartiers quasiment identiques : le petit Floréal a une origine socialiste tandis que le grand Logis est d’origine libérale. La différence saute aux yeux : cadres des fenêtres, portes, portails de jardin et boîtes aux lettres de Floréal sont jaunes et noirs, tandis que ceux de Logis sont principalement verts et noirs. Le grand point commun, c’est le ciment grossier des murs et façades. Dans cet enduit, il y a des fissures ; çà et là, des morceaux se sont détachés. À l’approche du centenaire, socialistes et libéraux ont uni leurs forces pour rénover cela. C’est au même moment, pour ainsi dire, que j’ai commencé à faire des dessins dans divers endroits du Logis-Floréal. Rue des Salvias, Isabelle est d’accord pour que je dessine sur sa maison. La façade est recouverte du même enduit irrégulier que les autres maisons du quartier. À cause de ces graviers anguleux, faire un dessin comme celui que j’ai en tête prendra des semaines, voire des mois. Réfléchir à trois fois à ce qu’on se propose de faire, ça peut servir. « La coopérative, dit-elle, ne nous a pas permis d’installer un double vitrage. Ils veulent que tout reste en l’état. J’habite un musée en plein air. - J’ai toujours rêvé de dessiner dans un musée qui est habité », je lui explique. Sur la petite place en face de sa maison, il y a un chantier où l’on coordonne les travaux de rénovation. La bétonnière tourne toute la journée. Cependant, dans la rue d’Isabelle, les travaux n’ont pas encore commencé. De plus en plus de résidents m’autorisent à dessiner sur leur maison. Ils me voient comme l’un des ouvriers. Impossible de me déloger de la rue. En huit mois, j’ai dessiné sur toutes les habitations. « Je ne m’attendais pas à ce que les dessins résistent aussi bien aux éléments. Si la pluie ne les effaçait pas, on aurait pu croire que les autorités chargées de la protection du patrimoine, avec leurs règles strictes, viendrait les enlever, commente Isabelle. - Comme je dessine sur le côté le plus abrité des maisons, et non pas côté ouest, les dessins sont en grande partie épargnés par la pluie et le vent. Ils sont bien conservés, comme cela se doit dans un musée », je lui réponds. Tout en lui parlant, je sens que les ouvriers se rapprochent dangereusement. Armés de spatules, ils s’avancent dans la rue des Salvias, mains couvertes de mortier.

D E S S I N S


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.