อถ ปาปานิ กมฺมานิ กรํ พาโล น พุชฺฌติ เสหิ กมฺเมหิ ทุมเฺ มโธ อคฺคิทฑฺโฒว ตปฺปติ. เมื่อคนโง่ มีปญั ญาทราม ทํากรรมชัว่ อยู่กไ็ ม่รูส้ กึ เขาย่อมเดือดร้อน เพราะกรรมของตน เหมือนถูกไฟไหม้ บัดนี้ จักได้พรรณนาความตามพุทธศาสนสุภาษิต ทีไ่ ด้ยกขึ้นเป็ นนิกเขปทบ ณ เบื้องต้น เพือ่ เป็ นแนวทางแห่งการศึกษาและปฏิบตั ธิ รรมของพุทธศาสนิกชนทัง้ หลายเป็ นลําดับไป ดําเนิ นความว่า คนโง่มปี ญั ญาทราม ได้แก่ คนมีปญั ญาทึบมืดมนอนธการ ไม่รูห้ นทางแห่งความ เจริญ และทางแห่งความเสื่อม ไม่รูถ้ งึ อุบายที่จะทำาให้ตนเองให้พน้ ไปจากความเสื่อม และให้ถงึ ซึ่งความเจริญได้ เป็ นคนที่ตกอยู่ภายใต้ของอำานาจแห่งกิเลสตัณหาประกอบแต่กรรมชัว่ ทุจริตเป็ นอาจิณ กล่าวคือ ชอบเบียดเบียน ประทุษร้ายชีวติ คนและสัตว์ทวั ่ ไป ชอบลักขโมยสิ่งของผูอ้ ่นื ประพฤติผดิ ลูกผิดเมียเขา ซึ่งเรียกว่า ประพฤติชวั ่ ทางกาย ชอบกล่าวคำาเท็จ คำาส่อเสียด คำาหยาบ และคำาเพ้อเจ้อเหลวไหล ซึง่ เรียกว่า ประพฤติชวั ่ ทางวาจา ใน ด้านจิตใจก็มแี ต่ความโลภ ความพยาบาทปองร้ายเขา และเห็นผิดจากทำานองคลองธรรม หรือเห็นชัว่ เป็ นดี เห็นดี เป็ นชัว่ ซึง่ เรียกว่า ประพฤติชวั ่ ทางใจ บุคคลทีป่ ระพฤติปฏิบตั ติ นอยู่เช่นนี้ ย่อมได้รบั โทษตามสมควรแก่การก ระทำา กล่าวคือ เมือ่ ถูกจับได้ก็จะต้องถูกดำาเนินคดี ถูกจองจำา ถูกประนาม ถูกดูหมิน่ และไม่เป็ นทีไ่ ว้เนื้อเชื่อใจ ของคนอืน่ อีกต่อไป แต่บคุ คลทีล่ ะชัว่ ทำาดี ทำาจิตใจให้ผ่องใส เมือ่ ทำาได้ดงั นี้ย่อมได้รบั ความสุขอย่างแท้จริง สม ดังพุทธศาสนสุภาษิ ตที่มาในขุททกนิ กาย ธรรมบท ว่า สุขกามานิ ภูตานิ โย ทณฺ เฑน น หึสติ อตฺตโน สุขเมสาโน เปจฺจ โส ลภเต สุขํ. สัตว์ทง้ั หลาย ย่อมต้องการความสุข ผูใ้ ดแสวงหาสุขเพื่อตนไม่เบียดเบียนเขาด้วยอาชญา ผูน้ ้นั ละไปแล้ว ย่อมได้ สุข. ความว่า สัตว์ทงั้ หลาย ในทีน่ ้ ี หมายเอา คนทัวไป ่ ธรรมดาไม่วา่ คนหรือสัตว์ ก็ย่อมต้องการ ความสุขด้วยกันทัง้ นัน้ ดังนัน้ คนทีแ่ สวงหาสุขเพือ่ ตนจึงไม่ควรหาความสุขด้วยการเบียดเบียนคนอืน่ เพราะการ แสวงหาสุขบนความทุกข์ของผูอ้ น่ื ย่อมเป็ นสุขทีไ่ ม่ยงั ่ ยืน ไม่ชอบธรรม ย่อมถูกตำาหนิตเิ ตียนได้ ดังนัน้ ผู ้ แสวงหาสุขเพือ่ ตน จึงไม่ควรเบียดเบียนเขา ควรเว้นจากการประพฤติชวั ่ ทางกาย ทางวาจาและทางใจ ควรทีจ่ ะให้ ความช่วยเหลือแบ่งปันกัน มีความขยันหมันเพี ่ ยรในการทำางาน หรือประพฤติตนให้ถกู ต้องตามทำานองคลองธรรม คือ ละชัว่ ทำาดี ทำาจิตใจให้ผ่องใส เมือ่ ทำาได้ดงั นี้ย่อมได้รบั ความสุขอย่างแท้จริงเหมือนกับบุคคลปลูกพืชชนิด ใด ๆก็ตาม ผลก็ออกมาเป็ นพืชชนิดนัน้ ๆสมดังพุทธศาสนสุภาษิต ทีม่ าในขุททกนิกาย ธรรมบทว่า
ยาทิสํ วปเต พีชํ ตาทิสํ ลภเต ผลํ กลฺยาณการี กลฺยาณํ ปาปการี จ ปาปกํ บุคคลหว่านพืชเช่นใด ย่อมได้รบั ผลเช่นนั้น ผูท้ าํ กรรมดี ย่อมได้รบั ผลดี ผูท้ าํ กรรมชัว่ ย่อมได้รบั ผลชัว่ . ความว่า บุคคลหว่านพืชเช่นใด ย่อมได้รับผลเช่นนัน้ หมายความว่าเมือ่ บุคคลหว่านพืชหรือปลูกพืช ชนิดใด ๆ ก็ตาม ผลออกมาก็คอื พืชชนิดนัน้ ๆ เช่นหว่านเมล็ดผักกาด ผลออกมาก็คอื ผักกาด หาเป็นอย่างอืน่ ไม่ เปรียบเสมือนกับคนทีท่ าำ ความดี คือ เป็นคนอ่อนน้อมถ่อมตน ซือ่ สัตย์สจุ ริต มีความกตัญญูกตเวทีตอ่ บิดามารดา หรือผู ้มีพระคุณ เขาก็ยอ่ มได้รับความยอมรับนับถือ เป็นทีไ่ ว้เนื้อเชือ่ ใจ เป็นทีเ่ คารพยกย่อง ของบุคคลทัวไป ่ และ เมือ่ เขามีลกู ก็ยอ่ มทีจ่ ะได้ลูกทีว่ า่ นอนสอนง่าย เป็นคนกตัญญูกตเวทีเช่นกัน เพราะพ่อแม่ได้เป็นแบบอย่างให้แก่ลกู แล้วนันเอง ่ นัยตรงกันข้ามกับคนทีแ่ ข็งกระด้าง ทุจริตคดโกง ไม่มคี วามกตัญญูกตเวที ต่อผูม้ พี ระคุณ เขา ย่อมไม่เป็ นทีย่ อมรับของบุคคลทัวไป ่ เป็ นคนทีไ่ ม่มใี ครอยากคบหาสมาคม และหากเมือ่ ทำาผิดศีลธรรมหรือ กฎหมายของสังคม ก็ย่อมทีจ่ ะถูกลงโทษด้วยการจองจำา หรือถูกทุบตี สรุปความว่า บุคคลทีท่ าำ ความชัว่ ทางกาย วาจา ใจ ด้วยความหลง โดยเห็นว่าสิง่ ทีต่ วั เองทำานัน้ เป็ นดัง่ น้าำ ผึ้งทีม่ รี สหวาน แต่เมือ่ ใดก็ตาม ผลของกรรมชัว่ ทีท่ าำ นัน้ ให้ผล ผูน้ นั้ ย่อมได้รบั ผลคือความทุกข์ ความเดือดร้อนใจ แต่ถา้ ทำากรรมดีผลของการกระทำา จะทำาให้ผูน้ นั้ ได้รบั ความสุขกาย สบายใจ ย่อมได้รบั การยกย่องสรรเสริญจากผู ้ อืน่ ไม่เหมือน กับคนโง่ มีปญั ญาทราม ทำากรรมชัว่ อยู่ก็ไม่รูส้ กึ เขาย่อมเดือดร้อน เพราะกรรมของตน เหมือนถูก ไฟไหม้ สมดังพุทธศาสนสุภาษิ ตที่ได้ลขิ ิตไว้ ณ เบื้องต้นนั้นว่า อถ ปาปานิ กมฺมานิ กรํ พาโล น พุชฺฌติ เสหิ กมฺเมหิ ทุมเฺ มโธ อคฺคิทฑฺโฒว ตปฺปติ. เมื่อคนโง่ มีปญั ญาทราม ทํากรรมชัว่ อยู่กไ็ ม่รูส้ กึ เขาย่อมเดือดร้อน เพราะกรรมของตน เหมือนถูก ไฟไหม้ ดังพรรณนามา ด้วยประการฉะนี้ แล ฯ