RIR luty/marzec 2018

Emerytury rolnicze po nowemu str. 12-13

Kalendarium str. 22

luty/marzec 2018

Wiosnę zacznij od azotu str. 4-6

temat numeru

Owoce tej rewolucji nie dla wszystkich Rozmowy o przeobrażeniach na polskiej wsi strony 8-10 E

K

L

A

M

A

008078641

R

2

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

U progu wiosny Kamil Pik REDAKTOR WYDANIA

Początek roku to zawsze czas rozmaitych podsumowań, plebiscytów i zestawień. Tym razem i my na łamach „Regionalnego Informatora Rolniczego” pokusiliśmy się o dokonanie pewnego podsumowania. Jak na tytuł rolniczy przystało, postanowiliśmy podsumować zmiany, jakie dotknęły polską, a więc i kujawsko-pomorską wieś w ostatnich około trzydziestu latach. Zmian tych, jak wiemy, było wiele i były one rewolucyjne.

Które z nich okazały się korzystne dla gospodarzy?

A które ze zmian spowodowały problemy, z jakimi rolnictwo mierzy się do dzisiaj? Między innymi na te pytania próbują odpowiedzieć nasi rozmówcy w temacie numeru.

W numerze Wiosnę zacznij od azotu ������������������������������������������������������� 4 Owoce tej rewolucji nie dla wszystkich ������� 8 Emerytura dla rolnika ����������������������������������������������������������� 12 Po dopłaty tylko przez internet ������������������������������� 14 Wszystko o cenach jaj w jednym miejscu ����������������������������������������������������������������������� 18 W Genewie w marcu, w salonach latem ������������������������������������������������������������������������� 20 Ile siać? To nie takie proste ������������������������������������������� 21 Kalendarium ��������������������������������������������������������������������������������������� 22

Poza tym przypominamy, czym się kierować przy nawożeniu upraw, bo wiosna tuż-tuż.

Podsumowujemy również zmiany w zasadach przechodzenia na emerytury rolnicze, które weszły w życie od 1 stycznia. Jeśli zaś ktoś szuka tematów pozarolniczych, a interesuje się motoryzacją, to dla niego piszemy o dwóch ciekawych premierach zapowiadanych przez koncerny motoryzacyjne na marcowe targi w Genewie. Interesujących materiałów przygotowaliśmy z myślą o naszych Czytelnikach oczywiście znacznie więcej.

Zachęcam zatem do lektury najnowszego wydania „Regionalnego Informatora Rolniczego”.

Wydawca: Polska Press sp. z o.o. Oddział w Bydgoszczy, ul. Zamoyskiego 2, 85-063 Bydgoszcz Prezes Zarządu: Marek Ciesielski Redaktor naczelny: Artur Szczepański Dyrektor sprzedaży: Agnieszka Perlińska Redaktor prowadzący: Kamil Pik, kamil.pik@polskapress.pl, tel. 52 32 63 205 Teksty: Kamil Pik SKŁAD: Rafał Ciszewski Sprzedaż: Tomasz Maliszewski, tomasz.maliszewski@polskapress.pl, Przemysław Wacławski, przemyslaw.waclawski@polskapress.pl NASZE ODDZIAŁY: Express Inowrocławski, ul. Roosevelta 15, Inowrocław, tel. 52 355 16 51, CP Jesteś zainteresowany kupnem treści lub zdjęć? Skontaktuj się z naszym handlowcem: Piotr Król, tel. 603 076 449, piotr.krol@polskapress.pl UWAGA: Redakcja nie zwraca niezamówionych tekstów, zastrzega sobie prawo do ich skracania i zmiany tytułów. Za treść ogłoszeń odpowiada zleceniodawca.

Znajdziesz nas na: www.rir.info.pl www.fb.com/RegionalnyInformatorRolniczy

Chojnice, ul. Gdańska 68 tel. 52 395 00 45

www.uni-car.com.pl

008074970

Bydgoszcz, ul. Modrzewiowa 7 tel. 52 360 25 60, fax 52 320 93 95

4

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

Wiosnę zacznij od azotu Województwo kujawsko-pomorskie ma jeden z najwyższych wskaźników zużycia nawozów mineralnych.

Można zatem założyć, że rośliny uprawiane na naszych ziemiach potrzebują szczególnej pomocy od rolników. tekst: Kamil Pik

W

naszych ziemiach najbardziej brakuje materii organicznej (próchnica, żywe i obumarłe organizmy, częściowo rozłożona materia).

Częstym problemem stały się okresowe susze - niedobory wilgoci wynikają ze zmniejszenia się polowej pojemności wodnej, będącej skutkiem utraty materii organicznej w glebach.

Wpływa to także na tzw. kompleks sorpcyjny, określenie stałych, głównie koloidalnych składników gleby, zmniejszając w konsekwencji żyzność gleby. Jako wskaźnika żyzności gleby używa się poziomu próchnicy - tłumaczy Marek Radzimierski z przysieckiego oddziału Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie. - Obniżenie zawartości próchnicy w glebie o 0,5 procenta zmniejsza zdolność do zatrzymania w glebie składników pokarmowych i wody. Ocenia się, że zdolność sorpcyjna gleby pylasto-ilastej obniża się o 4 procent, a piaszczysto-gliniastej nawet o 15 procent. Przyjmuje się, że przeciętnie 5 procent składu gleby powinna stanowić materia organiczna. Tymczasem w naszych glebach jest to od 1,5 do 2 procent - dodaje.

Poza materią organiczną rośliny potrzebują również minerałów.

Chcąc mieć wysokie plony, musimy uzupełniać składniki pokarmowe w glebie, nawożąc ją również nawo-

zami mineralnymi. Rośliny pobierają mniej więcej 15-16 pierwiastków, plus minus dwa: węgiel, wodór, tlen, azot, fosfor, potas, magnez, wapń, siarkę, molibden, bor, miedź, cynk, żelazo.

Prawo minimum Liebiga Z obecnością wspomnianych wcześniej składników pokarmowych w glebie wiąże się prawo minimum Liebiga. Stanowi ono, że plon jest tak duży, jak dużo jest w glebie tego składnika, którego jest najmniej.

Na przykład, jeżeli chcemy uzyskać powiedzmy 7-8 ton z hektara, ale do zapewnienia takiego plonu w glebie jest za mało np. magnezu, to choćbyśmy dołożyli nie wiadomo ile azotu, fosforu czy pozostałych pierwiastków, nie osiągniemy pożądanego plonu. Ograniczony zostanie on do poziomu, na który pozwala poziom magnezu. Takim czynnikiem minimum w glebach piaszczystych może też być woda.

Wiosenne początki Wiosenne ruszenie wegetacji roślin polowych pozostaje w ścisłym związku z ustaleniem średniej dobowej temperatury na poziomie +5°C

i systematycznie wydłużającym się dniem.

Postępujący wzrost temperatury bardzo korzystnie wpływa na rozpoczęcie wzrostu i odbudowanie uszkodzeń pozimowych, jednak przy dość gwałtownym podniesieniu temperatury powietrza rośliny wykazują bardzo intensywne zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, a temperatura gleby wzrasta zdecydowanie wolniej i dostępność ich dla roślin może przynajmniej na początku wegetacji być ograniczona. Sytuacja taka może mieć miejsce szczególnie w tych zasiewach, których w pierwszych dniach marca rolnicy nie zasilili azotem.

Jak nawozimy?

Wiosną w uprawie zbóż warto stosować co najmniej dwukrotne zasilanie azotem. 60 proc. dawki całkowitej azotu, w formie pierwszej dawki, w zbożach ozimych - stosuje się w momencie ruszenia wegetacji wiosną, w zbożach jarych przedsiewnie. - Drugą dawkę (40 proc.) powinno się zastosować na początku lub bezpośrednio przed fazą strzelania w źdźbło. Na stanowiskach zbóż ozimych wyczerpanych z azotu czy też po przyoranej słomie startowa dawka azotu w ilości do 30 kg

MEBLE KUCHENNE NA WYMIAR

PRODUCENT

008104050

ZAPRASZAMY

wystawa - biuro projektowe Gozdanin 26 k. Mogilna, tel. 52 315 03 20 wystawa - biuro projektowe Gniezno, ul. 3 Maja 19, tel. 509 043 282

Niech nasza wizja stanie się Twoją rzeczywistością.

www.gozdanin.pl R

E

K

Szczegóły w salonach. Serdecznie zapraszamy.

L

A

PRODUCENT MEBLI KUCHENNYCH ul. Warszawska 94, 87-148 Papowo Toruńskie Tel. 56 663 10 00 Poniedziałek-piątek 10.00-18.00, Sobota 10.00-15.00 facebook.com/MebleBoniek  sklep@boniek-meble.com.pl

www.boniek.pl

008097812

DOSTAWA I MONTAŻ

GRATIS

KOMPLEKSOWO PROJEKTUJEMY I URZĄDZAMY WNĘTRZA

M

A

6

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

Dokarmianie dolistne zbóż ozimych zaleca się w następujących fazach:

powinna być zastosowana przedsiewnie. Zastosowaną w dawce startowej ilość azotu należy odliczyć od dawki całkowitej - tłumaczy Radziemierski.

- W zbożach konsumpcyjnych, gdzie oczekiwana jest wysoka zawartość białka w ziarnie, zaleca się nawożenie azotem w trzech dawkach wg proporcji 50:30:20 proc. Trzecia dawka azotu powinna być zastosowana przed koszeniem lub na początku tej fazy. Decyduje ona o właściwej zawartości białka i glutenu w ziarnie. W uprawie żyta optymalna dawka zawiera się w granicach 80-150 kg N/ha, jednak najczęściej zalecaną dawką jest 80-100 kg N/ha.

Dawka ta w średnich warunkach glebowych pozwala na uzyskiwanie plonu ziarna na poziomie 5-6 t/ha (na dobrych glebach), w praktyce pod żyto na słabych glebach stosowane są znacznie mniejsze dawki. Jeżeli całkowita dawka azotu, którą zamierzamy zastosować, jest mała i wynosi do 50 kg, to stosujemy ją jednorazowo w czasie ruszania wegetacji. Wysokie nawożenie azotem ma sens tylko wówczas, gdy roślina jest dobrze zaopatrzona we wszystkie pozostałe składniki pokarmowe oraz w wodę.

Wapno na kwaśną glebę Ten zabieg powinien być wykonany jeszcze w ubiegłym roku, ale warto na koniec wspomnieć o jednym z podstawowych warunków efektywnego nawożenia zbóż. Mowa oczywiście o regulacji odczynu gleby, dokonywanej poprzez wapnowanie. Należy przy tym pamiętać o kilku wskazówkach. Stosowanie wapna tlenkowego w formie

luty/marzec

2018

jesienią w II dekadzie października - nawóz ze zwiększoną zawartością fosforu i potasu, ewentualnie dodatkowo z siarczanem magnezu i chelatem miedzi na wiosnę, na początku strzelania w źdźbło - nawóz wieloskładnikowy, mocznik (do 30 kg), siarczan magnezu w pełni strzelania w źdźbło (po ok. 10-15 dniach) - nawóz jak powyżej, ale mniej mocznika (do 24 kg) przed lub po wykoszeniu - jak w poprzednich dwóch przypadkach, ale jeszcze mniej mocznika (do 15 kg).

CaO jest zalecane tylko na glebach ciężkich. Najlepiej stosować naturalne wapno w postaci mielonych dolomitów, kredy jeziornej itp., a ze związków chemicznych - węglan wapniowy. Na glebach lekkich tylko takie formy wapna powinny być stosowane. Wapnowanie należy przeprowadzać bezpośrednio po zbiorach roślin przedplonowych, odczekać pewien czas i wymieszać z glebą podczas orki. Nie należy wapnować bezpośrednio przed siewem, a jeśli musimy nieco poprawić pH, to tylko naturalnymi formami wapna lub małymi dawkami wapna przemysłowego. Wtedy musimy wapno dobrze wymieszać z glebą, aby nie zaszkodzić siewkom.

Co zakwasza glebę? Kwaśne deszcze, zakwaszający wpływ mają też nawozy mineralne (głównie azotowe) oraz sam klimat. Na obszarze naszego kraju przewaga opadów nad parowaniem powoduje ciągłe przemieszczanie się zasadowych składników pokarmowych w głąb profilu glebowego.

- Zastosowanie wapna nawet późną jesienią pod uprawy wiosenne skutkuje o wiele lepszym efektem niż wapnowanie wiosną. Rodzaj wapna zależy od potrzeb danej gleby. Po wcześniejszym zbadaniu jej zawartości należy zastosować odpowiednio albo wapno węglanowe, albo wapna zawierające magnez - mówi Łukasz Wilczyński z firmy Agro-Wap. - Wapnowanie i prawidłowe utrzymanie odczynu pH gleby poprawia jej strukturę. Podniesienie pH gleby prowadzi także do zwiększenia liczby mikroorganizmów w niej występujących, zdecydowanie również ma wpływ na przyswajalność innych składników mineralnych, w tym azotu - dodaje.cp

Do niezbędnych mikroelementów w żywieniu roślin należą: żelazo (Fe), mangan (Mn), cynk (Zn), miedź (Cu), bor (B), molibden (Mo), chlor (Cl) i nikiel (Ni). Pomimo że rośliny potrzebują ich w niewielkich ilościach, to niedobory mogą spowodować istotny spadek wydajności plonowania.

Pobranie składników mineralnych w plonie zbóż (ziarno + słoma), kg/t.

Gatunek zboża

N

P2O2

K2O

Mg

Ca

Pszenica

23-31

9-13

16-24

2-3

4-5

Pszenżyto

23-31

9-13

16-24

2-3

4-5

Jęczmień

20-32

10-13

26-36

2-3

4-5

Żyto

19-30

10-13

18-26

2-3

4-5

Owies

20-32

10-14

19-26

2-3

4-5

Źródło: Nawożenie mineralne roślin uprawnych, red. R. Czuba, ZCh Police, 1996.

008110182

R

E

K

L

A

M

A

Szukasz solidnego producenta

wag elektronicznych? tel. 668 027 711, 52 520 51 25

l

info@wagibydgoszcz.pl

NOWOŚĆ!! ramy stalowe do wykonania wagi we własnym zakresie

l

codeid.bydgoszcz@gmail.com

Największy w regionie producent wag platformowych

WAGI SAMOCHODOWE NAJAZDOWE I ZAGŁĘBIANE

Produkujemy i instalujemy wagi betonowe - gwarantujemy najwyższą jakość wykonania i fachowe doradztwo na etapie zakupu wagi – gwarantujemy dopasowanie produkowanych przez nas wag do indywidualnych potrzeb naszego klienta - serwis i legalizacja;

www.wagibydgoszcz.pl

008099574

STALOWE WAGI PLATFORMOWE

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

Owoce tej rewolucji nie dla wszystkich zdjęciE: Tomasz Czachorowski

8

Juliusz Młodecki uprawia buraki i rzepak oraz hoduje trzodę

Od zamiany komunizmu na demokrację opartą na gospodarce wolnorynkowej, poprzez wstąpienie Polski do Unii Europejskiej wieś i gospodarstwa rolne przeszły prawdziwą rewolucję. Nie wszyscy jednak na niej skorzystali w równym stopniu. tekst: Kamil Pik

- Wieś przez ostatnie trzydzieści lat zmieniła się bardzo mocno - stwierdza bez zawahania dr Roman Sass, prof. nadzw. KPSW, dyrektor instytutu nauk ekonomicznych w Kujawsko-Pomorskiej Szkole Wyższej. - Jednym z zauważalnych w pierwszej kolejności skutków tych przemian jest wyraźna polaryzacja gospodarstw. Rozpoczęła się ona od momentu przełomu w 1989 roku, gdy stanęliśmy w obliczu funkcjonowania w ramach gospodarki rynkowej - zauważa doktor. - Okazało się to dużym wyzwaniem dla rolników. Konieczność funkcjonowania w gospodarce opartej na prawach rynkowych podaży i popytu sprawiła, że spora część gospodarstw ma do dzisiaj kłopoty z wypracowaniem nadwyżki finansowej, która pozwoliłaby na utrzymywanie się tylko z rolnictwa i finansowanie rozwoju. Rolnicy ci muszą szukać dochodu poza rolnictwem. Liczbowo to takich gospodarstw jest myślę, że około 60-70 proc. Pozostałe 20-30 proc. to te, które radzą sobie dzisiaj bardzo dobrze.

- To prawda, od roku 1989 na wsi nastąpiły ogromne zmiany. Po pierwsze, wieś się rozwarstwiła. Jest grupa gospodarstw, które bardzo dobrze sobie radzą na wolnym

rynku - zgadza się z dyrektorem z KPSW Juliusz Młodecki, rolnik z powiatu nakielskiego. - Zainwestowały w swoje gospodarstwa, w maszyny, technologie, wielkość produkcji. Nie wiem, jaka jest ich liczba, ale mówi się, że takich gospodarstw w skali kraju jest pomiędzy 150 a 200 tysięcy.

Gospodarstwa te dysponują maszynami i infrastrukturą na poziomie gospodarstw zachodnioeuropejskich. Koszty takich inwestycji są jednak bardzo wysokie, więc dostępne są głównie dla rolników produkujących na dużą skalę, co stanowi barierę dla mniejszych gospodarstw. Druga grupa to gospodarstwa, które z różnych względów nie inwestowały i pozostały na poziomie zaawansowania technologicznego oraz ze skalą produkcji sprzed wielu lat.

Te gospodarstwa mają problem z konkurencyjnością, z dochodami, a także trudności demograficzne.

Dużemu łatwiej - Z czasem przewagę zyskały właśnie gospodarstwa obszarowo większe - przyznaje Roman Sass. - Wyraźnie można zauważyć,

jak dużego znaczenia dla rozwoju gospodarstwa nabrała skala produkcji. Elementem tego trendu jest spadek opłacalności produkcji rolnej. Jest on efektem szybszego wzrostu cen materiałów i środków niezbędnych do prowadzenia niż cen produktów rolnych. Tym samym, aby utrzymać dochód na odpowiednim poziomie, trzeba ciągle powiększać skalę produkcji. To zaś skutkuje wzrostem cen ziemi. Wzrost popytu na ziemię przekłada się bowiem bezpośrednio na wzrost jej cen. Ceny te osiągnęły w pewnym momencie taki pułap, że niewielkie gospodarstwa zaczęły mieć problem możliwością zakupu gruntów rolnych.

- Powiększenie gospodarstwa nie jest jednak dziś wcale łatwe. Głównie ze względu właśnie na cenę ziemi, co sprawia, że przez pierwsze lata trudno liczyć na opłacalność produkcji - zauważa pan Juliusz. - Przed mniejszymi gospodarstwami zatem trudne wyzwanie, ale nie można powiedzieć, że nie mają perspektyw. Przykładem może być chów nakładczy. Ja w 1990 roku miałem 20 hektarów, obecnie mam 160. Produkcję towarową zdominowały u mnie buraki cukrowe i rzepak, a produkcję zwierzęcą, chów trzody chlewnej, w cyklu zamkniętym.

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

Mam około stu macior. Przez te lata zmieniała się w moim przypadku przede wszystkim właśnie skala produkcji, a nie jej przedmiot.

Spadek dochodu z hektara sprawiał, że ciągle trzeba tę skalę powiększać, goniąc za rachunkiem ekonomicznym.

Dobry krok do Unii Dopiero wprowadzenie unijnego systemu dopłat obszarowych pozwoliło rolnikom na pewną stabilizację dochodów. Zgadza się z tym pan Roman: - Gdyby nie te dopłaty, sytuacja ekonomiczna wielu gospodarstw byłaby dużo gorsza. Średnio udział płatności obszarowych w dochodach gospodarstwa wynosi 40-50 procent. Wpływa to również na spadek podaży ziemi. Rolnicy, którzy posiadają niewielkie areały, nie chcą ich sprzedawać, ponieważ gwarantują im one stabilny dochód. Hamuje to proces strukturalnych przemian na wsi.

Dostęp do pieniędzy unijnych wywołał także popyt inwestycyjny. Gospodarstwa, które potrafiły wypracować nadwyżkę finansową i przeznaczyły ją na inwestycje, przeszły prawdziwą rewolucję technologiczną.

Dzisiaj park maszynowy i infrastruktura budynków, szczególnie w tych większych gospodarstwach, praktycznie nie różni się od tych zachodnich. Posiadają one te same maszyny i stosują te same technologie upraw i hodowli.

- Z punktu widzenia rolniczego wstąpienie do Unii Europejskiej było znakomitym krokiem. Od początku nie miałem obaw związanych z naszym członkostwem. Mamy dzisiaj olbrzymią nadwyżkę w wymianie handlowej z państwami Unii. Gdybyśmy nie byli jej członkami, ze względu na bariery celne nie moglibyśmy osiągnąć takiego poziomu eksportu, co wymusiłoby drastyczne ograniczanie produkcji rolnej w Polsce.

Oczywiście zawsze można znaleźć również pewne uciążliwości czy minusy związane z UE, ale w ogólnym rozrachunku są one tylko drobiazgiem - podkreśla rolnik z gminy Sadki.

Konieczna konsolidacja Nieuniknioną perspektywą dla naszego rolnictwa jest koncentracja. - Gdyby patrzeć na to tylko z punktu widzenia ekonomicznego, można by uznać, że postępuje ona zbyt wolno - zauważa doktor z KPSW. - Należy jednak uwzględnić również aspekt społeczny. Obecnie spory odsetek mieszkańców wsi składa się na tzw. ukryte bezrobocie.

Nie są oni zarejestrowani jako bezrobotni, ale ich gospodarstwa nie są w stanie generować takiego dochodu, który pozwoliłby się im utrzymać. Zaostrzenie kryteriów koncentracji rolnictwa i przyspieszenie tego procesu wyrzuciłyby tych ludzi na margines, ponieważ często nie posiadają oni kompetencji

Gdyby nie dopłaty, sytuacja ekonomiczna wielu gospodarstw byłaby dużo gorsza. Średnio udział płatności obszarowych w dochodach gospodarstwa wynosi 40-50 procent. dr roman sasS, prof. nadzw. KPSW, dyrektor instytutu nauk ekonomicznych w Kujawsko-Pomorskiej Szkole Wyższej, przez wiele lat był również dyrektorem KP ODR w Minikowie

9

10

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

Rolnictwo województwa kujawsko-pomorskiego Z wystąpienia Tadeusza Sobczyńskiego z działu ekonomiki i zarządzania gospodarstwem rolnym KP ODR w Minikowie Oddział w Przysieku na konferencji „Działanie dostosowawcze gospodarstw rolniczych w województwie kujawsko-pomorskim na tle Polski i Unii Europejskiej”, która odbyła się w KP ODR w Przysieku 12.12.2017:

• Województwo kujawsko-pomorskie jest regionem, gdzie grunty rolne osiągają najwyższe ceny w Polsce, wymiennie z wielkopolskim, chociaż gleby na tych obszarach wcale nie są najlepsze.

• W województwie kujawsko-pomorskim występuje wysoki stopień towarowości, przy względnie wyrównanym znaczeniu produkcji roślinnej i zwierzęcej. Skup produktów rolnych w przeliczeniu na jednostki zbożowe z ha użytków rolnych należy do najwyższych w Polsce (wyższy osiąga tylko wielkopolskie). Wyrównanie znaczenia podstawowych działów i kierunków produkcji na poziomie województwa stanowi o pewnym zrównoważeniu i odporności na zmienność warunków przyrodniczych i rynkowych.

• W województwie kujawsko-pomorskim równolegle rozwija się wiele kierunków produkcji. W dziale zwierzęcym podstawowe znaczenie ma towarowa produkcja mleka i żywca wieprzowego, a w roślinnym - zbóż, rzepaku i buraków cukrowych.

• Kujawsko-Pomorskie wyróżnia się koncentracją ziemi w coraz większych obszarowo gospodarstwach rodzinnych. W niektórych regionach Polski (np. woj. małopolskie, podkarpackie) około 82 proc. użytków rolnych znajdowało się w gospodarstwach o powierzchni do 5 ha, podczas gdy w Kujawsko-Pomorskiem było to tylko 33 proc., a jednocześnie aż 30 proc. było tu w gospodarstwach powyżej 15 ha.

• Duże rozdrobnienie agrarne powoduje, że powierzchnia uprawy danego gatunku w gospodarstwie, a szczególnie powierzchnia pola, bywa bardzo mała, co utrudnia wykonywanie zabiegów agrotechnicznych z wykorzystaniem nowoczesnych maszyn.

Np. powierzchnia uprawy pszenicy w gospodarstwach do 5 ha użytków rolnych (UR) wynosiła 0,77 ha, co przy założeniu, że była uprawiana na dwóch działkach, daje przeciętną wielkość pola 0,38 ha. To naprawdę mało dla efektywnej, wydajnej mechanizacji prac.

• Wyrazem wysokiej intensywności produkcji w gospodarstwach regionu może być poziom nawożenia. Na 1 hektar użytków rolnych zużywa się dużo nawozów mineralnych, mimo relatywnie do innych województw licznego pogłowia utrzymywanych zwierząt gospodarskich. Z bilansu azotu brutto sporządzonego dla kraju i województw za lata 2012-2016 wynika, że nadwyżka tego składnika wynosiła w Kujawsko-Pomorskiem 71 kg na jeden hektar użytków rolnych. Średnie saldo dla Polski kształtowało się za ten okres na poziomie 47,6 kg. Zagrożenie dla środowiska, a szczególnie dla wód, ze strony naszego rolnictwa należy do najwyższych w kraju.

do podjęcia innej pracy zarobkowej. Dlatego ze względu na skalę zatrudnienia w rolnictwie i jego rozdrobnienia, z jaką mieliśmy do czynienia w momencie przemian ustrojowych, należy uznać, że proces koncentracji musi postępować powoli i przez długie lata.

Dużym wyzwaniem na najbliższe lata dla polskiego rolnictwa będą też rosnące koszty pracy, co potwierdza nasz rozmówca z bydgoskiej uczelni. - Nasi rolnicy produkują w dużej mierze na eksport. Na rynkach międzynarodowych zaś jesteśmy konkurencyjni ze względu na cenę produktów rolnych, a ta mogła być dotychczas niska dzięki niskiem kosztom pracy w rolnictwie.

Od paru lat mamy do czynienia w Polsce z presją na wzrost poziomu wynagrodzeń i w sposób nieunikniony dotknie to również produkcji rolnej. W efekcie przestaniemy być tak konkurencyjni cenowo na rynkach międzynarodowych. Trzeba będzie sobie jakoś z tym poradzić, aby nadal móc efektywnie eksportować.

Problemy międzyludzkie Co ciekawe, nasi rozmówcy zauważają jeszcze dwa różne wyzwania, które trzeba będzie w najbliższych latach w jakiś sposób rozwiązać. Problemy różnią się od siebie przedmiotem, ale ich cechą wspólną jest to, że dotykają społecznych relacji pomiędzy mieszkańcami wsi.

- Zmorą naszego rolnictwa jest również daleko idący indywidualizm - stwierdza dr Roman Sass. - Dopływ pieniędzy unijnych spowodował nasilenie tego trendu. Brakuje integracji produkcji rolnej, powstawania grup producenckich i spółdzielni rolniczych.

Gdyby drobni rolnicy byli bardziej skłonni do zrzeszania się i wspólnego występowania na rynku, mogliby liczyć na zwiększenie opłacalności produkcji. Niestety, nie widzę zbyt dużych szans na poprawę w tym aspekcie w najbliższym czasie, ponieważ wymaga to przemian społecznych i z zakresu psychologii społecznej wśród rolników.

- Warto zwrócić uwagę, iż na wsi zmieniła się struktura mieszkańców, co ma istotny wpływ na działalność rolniczą - zauważa Juliusz Młodecki. - Pojawiło się zupełnie nowe zjawisko. Na terenach wiejskich mieszka obecnie sporo osób niemających żadnego związku z produkcją rolną. Często są to mieszkańcy miast, którzy przenieśli się na wieś. Są to grupy, które chcą aktywnie wpływać na otoczenie, w którym mieszkają.

Rodzi to coraz częściej konflikty dotyczące inwestycji rolniczych. Gdy rolnik zamierza powiększać skalę swojej produkcji lub zmieniać jej charakter, zderza się z protestami właśnie mieszkańców wsi, którzy nie są związani z rolnictwem. Protesty te są uzasadniane tym, że przeszkadzać będą zapachy wytwarzane przy produkcji zwierzęcej, albo tym, że infrastruktura gospodarstw wpłynie źle na piękno krajobrazu. Tym czasem, jak wspomniałem wcześniej, bez inwestycji i zwiększania produkcji gospodarstwa nie są w stanie konkurować na rynku.cp

Miejsce, które warto odwiedzić! doskonałe na wesele, niedzielny obiad, przyjęcie rodzinne!

Ponadto: Wystawa Maszyn Rolniczych zabytkowe maszyny z poprzedniego stulecia Unikatowa Wystawa EdukacyjnoPrzyrodnicza

E

K

L

A

GMINNA SPÓŁDZIELNIA SAMOPOMOC CHŁOPSKA

M

A

MATPASZ MATEUSZ GRZELAK

W ŁUBIANCE

ul. Wyszyńskiego 21, OSIĘCINY tel. 54 265 00 02, tel. kom. 509 083 268 Bydgoska 10

PASZE, KONCENTRATY, PREMIKSY ORAZ INNE DODATKI DLA BYDŁA, ŚWIŃ, DROBIU I INNYCH GATUNKÓW ZWIERZĄT

tel. 56 678 86 14,

FIRM: GOLPASZ, LNB, TROUW NUTRITION, DOLFOS, BIOFEED

e-mail:

DOWÓZ GRATIS

87-152 Łubianka,

008101686

gslubianka@gmail.com GS Łubianka

E&H Serwis

www.gslubianka.pl



Naprawa sprzętu rolniczego i budowlanego Spawanie aluminium

008105218

Oferujemy Państwu nawozy, pasze i artykuły niezbędne w hodowli.

Ponadto zapraszamy do naszego sklepu, w ciągłej ofercie artykuły przemysłowe i spożywcze oraz obsługa totalizatora.

Sklep mieści się przy ulicy Bydgoskiej 5 w Łubiance.

Zajmujemy się również handlem węgla.

008090168

R

008126875

Poledno k. Bukowca WWW.POLEDNO.PL



Ojrzanowo 75C, tel. 695 695 731

12

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

Emerytury ue/eog/efta: ażde państwo członkowskie UE/ K EOG/EFTA lub państwo, z którym Polskę wiąże umowa dwustronna, przyzna prawo do emerytury/ renty osobie, która w tym państwie podlegała ubezpieczeniu społecznemu przez co najmniej 12 miesięcy, jeżeli wnioskodawca spełni warunki przewidziane przez przepisy tego państwa. Jeżeli ze względu na brak wystarczających okresów ubezpieczenia społecznego w Polsce, przy ustalaniu prawa do emerytury/ renty KRUS uwzględni okresy ubezpieczenia społecznego przebyte w państwie członkowskim UE/EOG/ EFTA albo w państwie, z którym Polskę wiąże umowa dwustronna (zsumuje okresy ubezpieczenia społecznego przebyte w Polsce oraz w tych państwach), to emerytura zostanie obliczona w wysokości proporcjonalnej, tj. w wysokości wynikającej ze stosunku okresu ubezpieczenia społecznego przebytego w Polsce do sumy okresów przebytych w Polsce oraz w państwach, o których mowa wyżej. dzie należy złożyć wniosek o świadG czenie emerytalno-rentowe z tytułu pracy w Polsce i w państwach członkowskich UE oraz państwach, z którymi Polskę wiąże umowa o zabezpieczeniu społecznym?

W odniesieniu do Niemiec - OR KRUS w Poznaniu poprzez PT KRUS w Ostrowie Wlkp., ul. Krotoszyńska 41, 63-400 Ostrów Wlkp. tel.: (+ 48 62) 736 70 72 do 73, 735 13 37, fax: (+ 48 62) 736 54 30, e-mail: ostrow@krus.gov.pl; W odniesieniu do pozostałych państw UE/EOG oraz Szwajcarii, a także do Australii, Kanady, Korei Płd., USA, Macedonii, Mołdawii, Ukrainy do OR KRUS w Krakowie - Wydziału Świadczeń Zagranicznych w Nowym Sączu - ul. Młyńska 8, 33-300 Nowy Sącz, tel.: (+ 48 18) 440 73 03 do 07, fax: (+ 48 18) 440 72 98, e-mail: nowysacz@krus.gov.pl.

luty/marzec

2018

Emerytura dla rolnika Od 1 stycznia zmieniła się część przepisów dotyczących emerytur rolniczych. W jakim wieku i na jakich zasadach rolnicy mogą ubiegać się o to świadczenie?

Tłumaczy Józefa Spychała, kierownik wydziału świadczeń KRUS w Oddziale Regionalnym w Bydgoszczy. rozmawia: Kamil Pik

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

Jak wyglądają aktualne kryteria przejścia na emeryturę rolnika ubezpieczonego w KRUS (wiek i wymagania proceduralne, których należy dopełnić, aby przejść na emeryturę)?

Od 1.10.2017 r. powszechny wiek emerytalny został obniżony dla kobiet do 60 lat, a dla mężczyzn do 65 lat. Przepis powyższy dotyczy również ubezpieczonych rolników, ich małżonków oraz domowników. Ubezpieczony może przejść na emeryturę rolniczą, jeżeli spełni łącznie następujące warunki: osiągnie wiek emerytalny i posiada co najmniej 25-letni okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Postępowanie o przyznanie emerytury rolniczej wszczyna się na podstawie wniosku złożonego przez ubezpieczonego lub jego pełnomocnika. Do wniosku powinny zostać dołączone dowody uzasadniające prawo do tego świadczenia i jego wysokości. Wniosek można złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu w Oddziale Regionalnym KRUS lub Placówce Terenowej KRUS, właściwych ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego. Do okresów uwzględnianych przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej zalicza się okresy podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przypadające po dniu 31.12.1990 r., okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990, prowadzenia gospodarstwa rolnego

lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1.01.1983 r. oraz okresy, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Przy czym możliwość łączenia okresów ubezpieczenia społecznego w KRUS i ZUS przy ustalaniu prawa i wysokości emerytury rolniczej mają tylko osoby urodzone przed dniem 1.01.1949 r.

Jakie uprawnienia emerytalne będą przysługiwały w przypadku, gdy rolnik prowadzi gospodarstwo rolne, ale jednocześnie pracuje na umowę o pracę?

Osoby urodzone po 31.12.1948 r. mogą otrzymać emeryturę rolniczą po osiągnięciu nominalnego wieku emerytalnego, jeżeli podlegały ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat. Jeżeli ubezpieczony pracował również poza rolnictwem, będzie mógł ubiegać się o drugą emeryturę z ZUS-u.

Ustalenie prawa do świadczenia następuje na wniosek ubezpieczonego, a świadczenie wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tego świadczenia, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Prowadzenie działalności rolniczej przez emeryta, który ma wypłacane świadczenie z KRUS, w określonych w ustawie przypadkach, spowoduje zawieszenie wypłaty części uzupełniającej świadczenia rolnego, natomiast nie ma wpływu na wysokość świadczenia wypłacanego przez ZUS.cp

za granicą: R olnicze świadczenie emerytalnorentowe może być wypłacane za granicę. Emerytowi lub renciście, który zamieszka w innym niż Polska kraju członkowskim UE/EOG/EFTA lub państwie, z którym Polskę wiąże umowa o zabezpieczeniu społecznym, emerytura/renta będzie wypłacana zgodnie z jego wnioskiem: • na rachunek bankowy emeryta/rencisty w kraju lub osobie upoważnionej przez niego do odbioru świadczenia, która mieszka w Polsce • lub na rachunek bankowy emeryta/rencisty w państwie zamieszkania (w tym przypadku wypłata emerytury/renty będzie realizowana w walucie kraju zamieszkania świadczeniobiorcy).

W niosek o transfer emerytury/ renty za granicę należy złożyć w jednostce organizacyjnej KRUS, która przyznała lub dotychczas wypłacała to świadczenie, albo bezpośrednio w jednostce wyznaczonej do realizacji przepisów wspólnotowych i postanowień umów dwustronnych.

odwołania: d decyzji Prezesa KRUS O przysługuje prawo wniesienia odwołania (za pośrednictwem jednostki organizacyjnej KRUS) do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy (zainteresowanego), w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się na piśmie do jednostki organizacyjnej Kasy, która z upoważnienia Prezesa KRUS wydała decyzję, albo ustnie do protokołu sporządzonego przez jednostkę organizacyjną KRUS. Postępowanie odwoławcze wolne jest od opłat.

13

14

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

Po dopłaty tylko Od tego roku wnioski o dopłaty rolnicy mogą składać tylko przez internet.

Jak ma funkcjonować ten system?

Oto wyjaśnienia przekazane przez agencję.

Oprac: kpk źródło: ARiMR

O

d 2018 roku uległy zmianie podstawowe zasady dotyczące sposobu składania wniosku o przyznanie płatności: • umożliwiono składanie oświadczenia potwierdzającego brak zmian w roku 2018 w odniesieniu do wniosku o przyznanie płatności złożonego w roku 2017; • pojawił się obowiązek złożenia wniosku w formie elektronicznej za pośrednictwem aplikacji eWniosekPlus; • złożenie wniosku w wersji papierowej, we właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę biurze powiatowym ARiMR, jest obecnie dopuszczalne wyłącznie w uzasadnionych przypadkach.

Oświadczenie o braku zmian W tym roku, w przypadku, gdy dane z wniosku i załączników do wniosku o przyznanie płatności na rok 2017 nie uległy zmianie, można zamiast nowego wniosku o przyznanie płatności złożyć oświadczenie potwierdzające brak zmian w 2018 roku w odniesieniu do wniosku o przyznanie płatności złożonego w roku 2017.

Oświadczenie takie może złożyć jedynie rolnik, który we wniosku o przyznanie płatności na rok 2017 deklarował powierzchnię gruntów ornych mniejszą niż 10 ha i ubiegał się wyłącznie o: • jednolitą płatność obszarową, płatność za zazielenienie, płatność dodatkową, płatność związaną do powierzchni uprawy chmielu, płatność do owiec, płatność do kóz, płatność niezwiązaną do tytoniu, • płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (płatność ONW) (PROW 2014-2020), • wypłatę pomocy na zalesianie (PROW 2007-2013), • premię pielęgnacyjną i premię zalesieniową (PROW 2014-2020).

Dodatkowo musi to być rolnik, który ubiega się w 2018 roku o te same płatności, co w roku 2017.

Oświadczenia nie może złożyć osoba, która w tym roku chce ubiegać się o inne płatności niż w roku ubiegłym.

Oświadczenie potwierdzające brak zmian należy złożyć w terminie od 15 lutego do 14 marca 2018 r. na formularzu udostępnionym na stronie www.arimr.gov.pl. Termin ten nie podlega przywróceniu, co oznacza, że oświadczenie złożone po tym terminie pozostawia się bez rozpatrzenia.

W przypadku, gdy po złożeniu oświadczenia w gospodarstwie wystąpiły zmiany w zakresie wnioskowania lub działek referencyjnych (ewidencyjnych) lub działek rolnych, należy złożyć zmianę do wniosku w terminie do 31 maja 2018 r.

Skuteczne złożenie oświadczenia jest równoznaczne ze złożeniem wniosku o przyznanie płatności na rok 2018 i ubieganie się przez rolnika o płatności, o które ubiegał się w 2017 roku.

Wniosek tylko elektronicznie Zmiany dotknęły też samych wniosków o przyznanie płatności. Od 1 stycznia wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich oraz płatności obszarowych PROW rolnicy mogą składać tylko w formie elektronicznej za pośrednictwem aplikacji eWniosekPlus. Aplikacja dostępna jest poprzez stronę internetową Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa: www.arimr.gov.pl.

Aplikacja poprowadzi rolnika przez cały proces. Wypełnianie wniosku rozpoczyna się od wyrysowania upraw na działkach referencyjnych (ewidencyjnych) spersonalizowanych na podstawie wniosku o przyznanie płatności na rok 2017 lub na dodanych nowych działkach referencyjnych. Po wyrysowaniu uprawy rolnik zaznacza płatność, o którą ubiega się do danej uprawy. Może dodać niezbędne załączniki, a pozostałe dane we wniosku wypełniane są automatycznie przez aplikację.

Aplikacja eWniosekPlus udostępnia rolnikom dane wygenerowane na podstawie danych z roku 2017. Personalizacji podlegają wnioski o płatności

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

o przez internet (poza płatnością do bydła), dane dotyczące: działek referencyjnych, działek rolnych oraz powierzchni niezgłoszonych do płatności, zatwierdzone/wyrysowane w roku 2017.

Na podstawie wyrysowanych przez rolnika w kampanii 2017 geometrii działek rolnych w eWniosekPlus zostaną utworzone geometrie upraw, które dodatkowo będą ograniczone automatycznie do granic maksymalnego kwalifikowanego obszaru - MKO. Prezentowana jest także informacja, czy dany

rolnik uczestniczy w systemie dla małych gospodarstw.

W aplikacji możliwe jest wypełnienie wniosku w trybie uproszczonym oraz trybie pełnym.

Tryb uproszczony umożliwia przegląd danych we wniosku o przyznanie płatności i złożenie go bez konieczności edycji danych.

Dostępny jest on dla: rolników uczestniczących w systemie dla małych gospodarstw oraz rolników, dla których powierzchnia

gruntów ornych zgodnie z bazą referencyjną ARiMR na działkach referencyjnych zadeklarowanych w roku 2017 wynosiła poniżej 10 ha.

Warunkiem skorzystania z trybu uproszczonego jest to, że wskazani powyżej rolnicy nie ubiegają się o płatności rolnośrodowiskowe, płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne, płatności ekologiczne i/lub płatności zalesieniowe. W ramach trybu uproszczonego dopuszczalna jest jedynie modyfikacja w zakresie wnioskowania o płatności do zwie-

15

16

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

warto wiedzieć

rząt bez konieczności przejścia do trybu pełnego.

W celu przesłania wniosku do ARiMR konieczne jest potwierdzenie poprawności prezentowanych danych we wniosku. Pod sekcją „Załączniki” znajduje się okienko „Potwierdzam poprawność danych”, które należy zaznaczyć, aby uaktywnić opcję „Wyślij wniosek".

Tryb pełny umożliwia pełną edycję danych we wniosku o przyznanie płatności na rok 2018.

W trybie tym dostępne są trzy zakładki: „Wniosek”, „Mapa” i „Podsumowanie”. W zakładce „Wniosek” między innymi: dokonuje się wyboru wnioskowanych płatności, dodaje się wymagane załączniki (np. umowa do płatności do powierzchni uprawy pomidorów), deklaruje się zwierzęta do płatności do krów lub płatności do bydła z wykorzystaniem danych zawartych w bazie identyfikacji i rejestracji zwierząt. W zakładce „Mapa” można: dodawać i usuwać działki referencyjne, określać poszczególne uprawy, deklarować obszary proekologiczne - EFA (tylko na działkach referencyjnych wchodzących w skład gospodarstwa). Podczas rysowania upraw system podpowiada możliwe wnioskowania, np. w przypadku wyrysowania powierzchni uprawy buraka cukrowego aplikacja „zapyta”, czy rolnik ubiega się również o płatność do powierzchni uprawy buraków cukrowych wraz z informacją o konieczności dołączenia umowy i w przypadku potwierdzenia zaznaczy takie wnioskowanie. Na podstawie wyrysowanych powierzchni konkretnych upraw system wykonuje agregację do działek głównych i podrzędnych, zarówno w części graficznej, jak i alfanumerycznej. W przypadku, gdy nie zostanie zaznaczona żadna z płatności, powierzchnia wyrysowanej uprawy zostanie potraktowana jako powierzchnia niezgłoszona do płatności.

Dla rolników uczestniczących w systemie dla małych gospodarstw w słowniku roślin uprawnych wykorzystywanym do definiowania upraw dostępna jest „uprawa JPO”, w związku z powyższym nie jest konieczne rysownie oddzielnie granic dla każdej uprawy.

Rolnicy zobowiązani do spełnienia wymogu dywersyfikacji upraw lub utrzymania obszarów proekologicznych (EFA) wypełniają wniosek w trybie pełnym, przy czym sekcja dotycząca elementów EFA będzie dostępna dopiero w przypadku, gdy łączna powierzchnia zadeklarowanych na gruntach ornych upraw przekroczy 15 ha.

Na podstawie wprowadzonych danych aplikacja eWniosekPlus umożliwia wydruk formularza wniosku analogicznego do wersji papierowej.

Rolnicy, którzy posiadają już konto w aplikacji eWniosek, mogą zalogować się na istniejące konto. W przypadku, gdy rolnik nie posiada konta w aplikacji eWniosek, analogicznie jak w roku 2017, może uzyskać kod dostępu do aplikacji po uwierzytelnieniu na stronie Agencji poprzez podanie trzech danych weryfikacyjnych: swojego numeru identyfikacyjnego (numer EP), 8 ostatnich cyfr numeru rachunku bankowego (numer rachunku bankowego zgodny z numerem w ewidencji producentów), kwoty z ostatniego przelewu otrzymanego z ARiMR, zrealizowanego w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku - tj. w roku 2017 (w przypadku braku płatności w roku 2017 należy wprowadzić wartość 0). Zalecane jest również wskazanie adresu e-mail - pole nieobowiązkowe (na ten adres będą przesyłane powiadomienia). Po poprawnej weryfikacji system automatycznie założy konto oraz pozwoli na wprowadzenie indywidualnego hasła celem zapewnienia możliwości ponownego logowania do systemu.

Papier w drodze wyjątku Złożenie wniosku w formie papierowej będzie możliwe jedynie dla tych rolników, którzy nie są w stanie złożyć wniosku w wersji elektronicznej i jednocześnie nie mogą skorzystać z pomocy technicznej zapewnionej przez biuro powiatowe ARiMR.CP

Na stronie internetowej www.arimr.gov.pl można znaleźć instrukcje i wytyczne dotyczące logowania do aplikacji eWniosekPlus oraz instrukcję wypełniania wniosków elektronicznych.

Do czasu uruchomienia aplikacji eWniosekPlus w marcu 2018 roku konta mogą być tworzone w aplikacji eWniosek.

ARiMR zaleca utworzenie konta przed rozpoczęciem naboru wniosków w roku 2018.

pphu pphuAgro-Kontakt Agro-KontaktMarek MarekKonopacki Konopacki ul.ul.Sokola Sokola17, 17,87-100 87-100Toruń Toruń tel. tel.5656652 652959506, 06,tel. tel.kom. kom.608 608430 430913 913 fax fax5656655 65561616969 e-mail: e-mail:biuro@agro-kontakt.pl biuro@agro-kontakt.pl www.agro-kontakt.pl www.agro-kontakt.pl

www.agro-kontakt.pl www.agro-kontakt.pl Jesteśmy Jesteśmyfirmą firmązajmującą zajmującąsię: się:

R

E

K

L

A

M

008123816

Sprzedażą Sprzedażączęści częścizamiennych zamiennychdodomaszyn maszynJCB, JCB,Case, Case,New NewHolland; Holland; Sprzedażą Sprzedażąolejów olejówdodomaszyn maszynJCB, JCB,Case Case(Akcela), (Akcela),New NewHolland Holland(Ambra); (Ambra); Sprzedażą Sprzedażączęści częścizamiennych zamiennychCarraro; Carraro; Sprzedażą Sprzedażąosprzętów osprzętówdodomaszyn maszynJCB, JCB,Case, Case,New NewHolland; Holland; Sprzedażą Sprzedażąpomp pomphydraulicznych hydraulicznychdodomaszyn maszynbudowlanych budowlanychi rolniczych; i rolniczych; Sprzedażą Sprzedażączęści częścidostępnych dostępnychwwsieci siecisprzedaży sprzedażymarek marekBepco Bepcooraz orazSparex; Sparex; Sprzedażą Sprzedażąopon oponprzemysłowych przemysłowychi rolniczych i rolniczychmarek marekCamso, Camso,Alliance Allianceoraz orazBKT; BKT;

A

008112229

      

18

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

Wszystko o cenach jaj w jednym miejscu W ubiegłym roku w mediach rolniczych pojawił się temat stworzenia Indeksu Cen Producentów Jaj Spożywczych.

Postanowiliśmy sprawdzić, co dzieje się z projektem i jak miałby on funkcjonować. tekst: Kamil Pik

- Budowa systemu jest bardzo skomplikowanym procesem. Jesteśmy już na zaawansowanym poziomie, niemniej prawdopodobnie będziemy zmuszeni przesunąć oficjalny start z terminu pierwotnie planowanego (wiosny tego roku) na późniejszy. „Oficjalny start” oznacza jednak tylko publiczne wdrożenie.

Sądzimy, że wersja testowa może ruszyć późną wiosną - wyjaśnił na wstępie Mariusz Szymyślik, dyrektor Krajowej Izby Producentów Drobiu i Pasz, odpowiadającej za realizację projektu.

O co w tym chodzi?

Twórcą pomysłu na Projekt Indeksu Cen Producentów Jaj Spożywczych jest Krajowa Izba Producentów Drobiu i Pasz. Według wyjaśnień, które otrzymaliśmy od KIPDiP, indeks ma doprowadzić do osiągnięcia trzech celów: • stworzenia systemu pozyskiwania i dostarczania wiarygodnej informacji rynkowej dla uczestników rynku jaj spożywczych; • zabezpieczenia w sposób bierny ryzyka cenowego występującego w umowach średnio, i długoterminowych na rynku jaj spożywczych poprzez powołanie benchmarku rynkowego; • stworzenia wiarygodnej bazy dla klasycznego zabezpieczania cenowego za pomocą instrumentów pochodnych.

Jak to ma działać?

Głównym elementem proponowanego systemu informacji cenowej jest Indeks Cen Producentów Jaj Spożywczych - ICPJS. Ma

on być tworzony na podstawie informacji uzyskiwanych bezpośrednio od producentów jaj. - Producenci będą wprowadzać informacje cenowe bezpośrednio do systemu informatycznego. Dane wprowadzone przez konkretnych producentów nie będą jawne - czytamy w wyjaśnieniach przesłanych do redakcji „RIR-a” przez KIPDiP. - System będzie kalkulował wartość ICPJS w oparciu o ustalony algorytm. Indeks ICPJS będzie indeksem ważonym. Wagi będą przypisywane cenom wprowadzanym przez producentów na podstawie potencjalnej wielkości produkcji weryfikowanej rejestrami weterynaryjnymi. Wagi mają na celu ograniczenie wpływu na wartość indeksu największych i najmniejszych producentów.

Jak zauważa Szymyślik: rozmowy z producentami jasno wskazują, że Indeks Cen Producentów Jaj Spożywczych ma szansę na systematyczne gromadzenie danych pod warunkiem zminimalizowania czasu niezbędnego dla wypełnienia formularza informatycznego. Założono więc, że jedynym elementem wprowadzanym przez uprawnionego operatora będą trzy średnie ceny z transakcji z konkretnego dnia, z trzech podstawowych segmentów rynku: handlu z sieciami detalicznymi, handlu z dużymi odbiorcami hurtowymi oraz handlu pozostałego. Konstrukcja indeksu przyjmie, że za cenami podanymi przez konkretnego producenta stoją wielkości odpowiadające przeciętnym stosunkom handlowym, których stroną jest producent o potencjale ujawnionym w rejestrach weterynaryjnych.

Oprócz możliwego skrócenia czasu niezbędnego na wypełnienie formularza informatycznego, zachętą dla producentów ma być moduł do przeprowadzania zaawansowanych analiz rynku i budowy strategii cenowych dostępny dla wszystkich systematycznie wprowadzających dane do systemu.

- Indeks będzie publikowany dwa razy dziennie w taki sposób, że o godzinie 12 podana zostanie wartość indeksu na podstawie danych o transakcjach z dnia poprzedzającego publikację wprowadzonych po godzinie 17.30 oraz danych o transakcjach z dnia publikacji wprowadzonych do systemu do godzinie 11.30. O godzinie 18 nastąpi druga publikacja indeksu na podstawie wszystkich danych wprowadzonych w dniu publikacji do godziny 17.30.

System nie będzie zezwalał na wprowadzanie jakichkolwiek danych dotyczących dni innych niż dzień publikacji - czytamy w wyjaśnieniach przesłanych przez KIPDiP. - Indeks Cen Producentów Jaj Spożywczych ma być informacją cenową dotyczącą najpopularniejszej klasy jaj spożywczych, klasy M. Konstrukcja ICPJS (oraz oficjalne standardy indeksu) ma jednak umożliwiać dokonanie wiarygodnych przeliczeń wartości indeksu na ceny jaj spożywczych klasy S, L, XL, a także jaj używanych do przetwórstwa.

Czy system ruszy, kiedy i jak się sprawdzi - czas pokaże. Już dziś można jednak postawić tezę, że dobrze zaprojektowane narzędzie analityczne dla rynku producentów jaj pomoże im w podejmowaniu trafnych decyzji biznesowych.CP

008087174

R

E

K

L

A

Rolniku

POLSKA - EUROPA

SAWPOL

zainwestuj

SPEDYCJA

w swoje gospodarstwo z

Zajmujemy sie transportem maszyn rolniczych głównie ze Szwajcarii, Norwegi i całej Unii Europejskiej, a w tym:

Specjalna oferta

dla małych i dużych gospodarstw rolnych • kwota kredytu do 350 000 zł - bez zabezpieczeń • długi okres kredytowania do 12 lat • bez świadczeń z KRUS • cel kredytu dowolny - bądź na spłatę innych zobowiązań



• atrakcyjne oprocentowanie • uwzględniamy dochody z faktur, dotacji, ha przeliczeniowych NIE POBIERAMY OPŁAT Możliwość dojazdu do klienta

• BRODNICA - JATKI 7, TEL. 729 205 023 // 731 333 175 • NOWE MIASTO LUBAWSKIE - UL. OKÓLNA - TEL. 790 688 111 • RYPIN - UL. WARSZAWSKA 21 TEL. 731 777 255 • GDYNIA - UL. CHYLOŃSKA 191/3 TEL. 536 144 537



niskopodwoziowe (Tiefbett) wielko- i ponadgabarytowe (Jumbo, platformy, Mega)

M

A

TRANSPORT MASZY ROLNICZYCH       

ze stałą zabudową (Koffer) lub z plandeką typu firanka (znane również jako kurtynowe) samozaładowcze HDS kontenery (m.in. 20/40) chłodnie i izotermy dłużyce  lawety  busy silosy.

Sawpol Katarzyna Sawków

tel. (52) 584 85 83, e-mail: sawpol@op.pl ul. Suponin 1, 86-022 Dobrcz woj. kujawsko-pomorskie

www.askredyty.pl 008085172

008105670

E

K

L

A

M

A

R

E

K

L

A

M

A

008096038

R

PRODUCENT KOTŁÓW C.O.

Tradycja jakości www.rejs-piece.pl Rypin • ul. Dojazdowa 6D • tel. 666 869 566 • 54 280 68 73 Na miejscu również hurtownia „HYDRAULIK” 699 671 470

008113122

20

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

W Genewie w marcu, w salonach latem W dniach 8-18 marca w Genewie odbędą się 88. Międzynarodowe Targi Samochodowe.

Jak zawsze koncerny przygotowały na tę okazję wiele nowości.

Nas zainteresowały nowe wersje dwóch bardzo popularnych aut.

O

czywiście żaden z koncernów nie zdradza dziś wszystkich szczegółów o modelach, które zadebiutują w Genewie. Jednak z publikowanych zapowiedzi można się już wiele dowiedzieć.

Popularna i lubiana W pierwszej kolejności spośród genewskich liftingów naszą uwagę przykuła propozycja sąsiadów zza południowej granicy. Skoda zapowiedziała odświeżoną pod względem wyposażenia i designu fabię. Auto ma przejść ewolucję jednocześnie nie tracąc nic ze swoich mocnych stron, które już od lat gwarantują jej pozycję jednego z najchętniej wybieranych samochodów na polskim rynku.

Jak zapowiada czeski koncern - facelifting fabii to przede wszystkim nowe elementy z zakresu designu i najnowocześniejsze technologie. Przeprojektowany pas przedni ze światłami wykonanymi w technologii LED wzmacnia wyrazisty charakter auta. Po raz pierwszy model będzie mógł być wyposażony również w światła tylne wykonane w tej samej technologii. Nowoczesny design uzupełnią innowacyjne rozwiązania technologiczne z zakresu multimediów i bezpieczeństwa, z którymi fabia będzie gotowa na wyzwania zmieniających się trendów i rosnących oczekiwań odbiorców.

Poszerzone zostanie portfolio dostępnych dla tego modelu obręczy kół ze stopów

opracowanie: KPK, źródło: Kia, Skoda

metali lekkich - największe z nich oferowane będą w rozmiarze 18 cali. Przeprojektowana deska rozdzielcza oraz dwukolorowe wykończenia tapicerki wpływać będą na estetykę wnętrza modelu.

Oferta silnikowa odświeżonej skody fabii zawierać będzie cztery trzycylindrowe jednostki o pojemności 1.0 l. Wolnossące silniki MPI z wtryskiem pośrednim oferowane będą w dwóch wariantach mocy: 44 kW (60 KM) i 55 kW (75 KM). Jednostki TSI, wyposażone w turbosprężarkę oraz bezpośredni wtrysk paliwa, charakteryzować się będą odpowiednio mocą 70 kW (95 KM) i 81 kW (110 KM). Silniki te dzięki zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań wyróżniają się m.in. cichszą pracą i niskim poziomem wibracji. Najmocniejsza z wymienionych jednostek będzie dostępna z siedmiostopniową przekładnią automatyczną DSG. Dla większego komfortu i bezpieczeństwa w nowej fabii zapowiedziano także nowe systemy wspierające kierowcę.

W polskich salonach samochodowych nowa fabia ma pojawić się w sierpniu.

Ceed zamiast cee`d Dużo mniej informacji ujawniła zapowiadając nową odsłonę jednego ze swoich najlepiej sprzedających się modeli Kia. Koreański koncern zdradził szkic i podstawowe informacje na temat nowego Ceeda.

Model nowej generacji otrzymał zmodyfikowaną pisownię nazwy - dotychczasową cee'd zastępuje od teraz pisownia Ceed, która pochodzi od hasła „Community of Europe, with European Design”.

Razem z pięciodrzwiowym hatchbackiem Kia pokaże w Genewie także drugą odmianę nadwoziową Ceeda. Na razie nie zdradzono jaką. Być może będzie to wariant shooting break. Jak zapowiada koncern: Ceed trzeciej generacji - zaprojektowany, doskonalony i produkowany w Europie - będzie wyróżniał się innowacyjnymi technologiami na pokładzie, nowoczesnymi silnikami oraz jednocześnie elegancką i dynamiczną sylwetką, a także sportowymi właściwościami jezdnymi.

Nowa Kia Ceed została zaprojektowana w europejskim centrum designu, które mieści się w niemieckim Frankfurcie.

Stylistyka modelu nawiązuje do wyglądu sportowego fastbacka o nazwie Stinger, sprawia, że kompaktowy model prezentuje się teraz bardziej dynamicznie niż modele dwóch poprzednich generacji. Układ jezdny nowego Ceeda, dostrojony do wymagań europejskich dróg i oczekiwań tutejszych kierowców, gwarantuje jeszcze większą precyzję prowadzenia i zapewnia wyższy komfort podróżowania - przekonują Koreańczycy. Do sprzedaży w salonach nowy Ceed ma trafić już przed końcem drugiego kwartału tego roku.CP

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

Ile siać?

To nie takie proste

tekst: Kamil Pik

Popularność zbóż jarych jest u nas znacznie mniejsza niż zbóż ozimych. Wynika to głównie z niższego poziomu plonowania zbóż i rzepaków jarych. Dlatego decydując się na wiosenny wysiew, warto wziąć pod uwagę przynajmniej kilka agrotechnicznych porad.

P

rzygotowanie ziemi do wysiewu zbóż jarych zaczyna się już po żniwach.

Poza standardowo wykonywanymi wówczas zabiegami, warto pamiętać o sprawdzeniu, czy naszej ziemi nie przyda się glęboszowanie. To jedna z technik poprawy efektywności upraw, po którą należy sięgać co 4-5 lat. Nadmierne ugniecenie tych warstw gleby, których nie sięgniemy tradycyjnymi narzędziami uprawowymi, może bowiem skutecznie zmniejszyć plon. Z tej przyczyny warstwy podorne należy co jakiś czas głębiej spulchnić. Zabieg ten przywraca prawidłowe proporcje wodno-powietrzne w glebie i wpływa na zmniejszenie ilości nasion chwastów.

Na przełomie marca i kwietnia Wróćmy jednak do wiosny na polach.

Podstawowym pytaniem pojawiającym się przy uprawie zbóż jarych jest to o termin wysiewu. - Jest on uzależniony od możliwości wejścia w pole po zimie, gdyż gleba musi obeschnąć po zejściu śniegu i ogrzać się. W naszym województwie najkorzystniej

jest, jeśli takie warunki wystąpią w okresie od trzeciej dekady marca do pierwszej dekady kwietnia. Jest to najlepszy okres do siewu zbóż jarych, przy czym najpierw należy wysiać pszenżyto, następnie pszenicę i owies, a na końcu mieszanki zbożowe i jęczmień - radzi Marek Radzimierski z przysieckiego oddziału Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w swojej publikacji „Uprawa zbóż w warunkach województwa kujawsko-pomorskiego”.

Ile siać?

Jeśli warunki pogodowe pozwolą nam wyjść w pole w optymalnym terminie, to trzeba udzielić sobie kolejnej odpowiedzi, czyli ile ziarna wysiewać. Ustalenie tego parametru nie jest jednak proste. Wpływ na to ma wiele czynników.

- Przy wczesnym siewie siejemy rzadziej, a przy późnym nieco gęściej (zmiany gęstości oscylować powinny wokół 5-15 proc. wokół optimum). Każdy gatunek zboża, a także każda odmiana ma własną zdolność krzewienia - dlatego żyto czy jęczmień siejemy rzadziej w mniejszej masie niż pszenicę czy pszenżyto.

Zawsze należy uwzględniać siłę kiełkowania nasion - zwraca uwagę w swojej publikacji Radzimierski. - Aby obliczyć faktyczną ilość wysiewu danej odmiany i gatunku w kg/ha, należy optymalną liczbę nasion przypadającą na 1 m2 (patrz tabelka) pomnożyć przez masę 1000 nasion wyrażoną w gramach i podzielić przez 100. Uzyskaną wielkość trzeba następnie skorygować, dzieląc ją przez ułamek dziesiętny wartości siły kiełkowania (np. 0,95), a na koniec zmniejszyć (wczesny siew) lub zwiększyć (opóźniony siew) o 5-15 proc., w zależności od terminu siewu.

Pamiętaj o podstawach Dla doświadczonych rolników pewne zasady są oczywiste, ale i tak warto o nich przypominać.

- Należy unikać uprawy zbóż jednego gatunku po sobie rok po roku (wyjątkiem żyto na najsłabszych glebach). W razie konieczności uprawiania po sobie zbóż różnych gatunków warto pamiętać, że lepiej siać zboża jare po ozimych, pszenżyto po pszenicy, a po owsie można zasiać każdy gatunek zboża - przypomina cytowany przez nas ekspert.CP

Liczba nasion wysiewanych w optymalnym terminie dla uzyskania optymalnej obsady roślin powinna oscylować wokół następujących wartości: Gatunek zboża

Normy wg IHAR dla technologii tradycyjnych, szt./m2

Norma wg IUNG szt./m

2

gleby bardzo dobre

gleby dobre

gleby słabe

gleby bardzo słabe

pszenica jara

360

450

500

600

-

pszenżyto jare

450

450

500

550

-

jęczmień jary

280

310

340

360

-

owies

400

500

550

580

600

Źródło: Marek Radzimierski, „Uprawa zbóż w warunkach województwa kujawsko-pomorskiego”, 2010 r.

21

22

- R E G I O N A L N Y I N F O R M AT O R R O L N I C Z Y

luty/marzec

2018

XXVI Forum Pszczelarzy - 10 marca, Przysiek Już wkrótce po raz 26 do Przysieka zjadą pszczelarze. 10 marca Regionalny Związek Pszczelarzy w Toruniu oraz Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Oddział w Przysieku organizują Forum Pszczelarzy. Impreza rozpocznie się o godzinie 9.00 i potrwa do 14.00. Poza wystąpieniami uczestnicy posłuchają wykładów na takie tematy, jak: „Wybrane elementy rotacyjnej gospodarki pasiecznej - ich wpływ na zdrowotność pszczół (mgr inż. Marek Podlewski, Kujawskie Centrum Pszczelarskie Hodowla i Selekcja Pszczoły Kraińskiej w Urszulewie), „Marketing produktów pszczelich” (prof. dr hab. Henryk Mruk, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu), „Oferta matek pszczelich linii Kraińska Kujawska pasieki KPODR w Zarzeczewie” (Adrian Stankiewicz, KPODR Oddział w Zarzeczewie), „Sytuacja pszczelarstwa w Polsce” (przedstawiciel Zarządu Polskiego Związku Pszczelarskiego). Forum zakończy dyskusja uczestników. W trakcie trwania Forum czynny będzie kiermasz sprzętu i publikacji o tematyce pszczelarskiej. Więcej informacji: RZP w Toruniu, ul. Środkowa 11, tel. 56 646 14 71, wtorki, godz. 10-13 prezes tel. 501 180 974, e-mail: rzp-torun@tlen.pl, lub KPODR Oddział w Przysieku - Piotr Stelmaszak, tel. 601 664 415, e-mail: piotr.stelmaszak@kpodr.pl.

zdjęcie: Dariusz Bloch

O chowie owiec i kóz - 16 marca, Minikowo Konferencja „Aktualna sytuacja w chowie owiec i kóz” odbędzie się siedzibie KPODR w Minikowie 16 marca, od godz. 9.30 (budynek C - sala konferencyjna). W programie wykłady: „Aktualny stan w hodowli owiec i kóz” (Józef Baran, dyrektor Regionalnego Związku Hodowców Owiec i Kóz w Bydgoszczy), „Walory prozdrowotne produktów pochodzących od małych przeżuwaczy” (dr inż. Ewa Peter z Zakładu Hodowli Owiec, Kóz i Zwierząt Futerkowych, UTP w Bydgoszczy), „Praktyczne aspekty chowu i hodowli owiec na przykładzie Kołudy Wielkiej” (dr inż. Anna Jarzynowska, Instytut Zootechniki, Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Doświadczalny Kołuda Wielka), „Żywienie owiec i kóz” (Mariusz Dobies, koordynator ds. małych przeżuwaczy, Trouw Nutrition Polska sp. z o.o.), „Ekologiczna hodowla owiec - szanse na rozwój” (Xymena i Tomasz Kowalscy, właściciele gospodarstwa ekologicznego Kucharowo, Sheep Farm, woj. zachodniopomorskie), „Zapobieganie najczęściej występującym chorobom u owiec i kóz” (Piotr Kwiatkowski, powiatowy lekarz weterynarii w Nakle n. Notecią). Organizatorami wydarzenia są KPODR w Minikowie, Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz w Bydgoszczy oraz Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt UTP w Bydgoszczy.

Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc organizatorzy proszą o potwierdzenie udziału w konferencji do 14 marca 2018 roku, telefon: 52 386 72 19, 695 423 700, lub przez e-mail: anna.monko@kpodr.pl.

zdjęcie: Jacek Smarz

Jarmark Wielkanocny - 24 marca, Przysiek Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział w Przysieku zaprasza na Jarmark Wielkanocny, który odbędzie się w siedzibie Oddziału w Przysieku koło Torunia w sobotę 24 marca w godz. 10.00-15.00.

Wstęp i parking bezpłatne. Organizatorzy zapraszają mieszkańców regionu do odwiedzenia tej wyjątkowej imprezy, a twórców ludowych, rzemieślników i rękodzielników, rolników i przetwórców ekologicznych, gospodynie i Koła Gospodyń Wiejskich do zaprezentowania się na jarmarku.

Zgłoszenia do 16 marca można nadsyłać na adres: Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział w Przysieku, ul. Parkowa 1, 87-134 Zławieś Wielka, faksem: 56 611 09 05 lub drogą mailową: przysiek@kpodr.pl).

zdjęcie: Adam Zakrzewski

E

K

L

A

M

A

008128552

R

008137055

KUJAWSKO-POMORSK I

Odbieramy bydło bezpośrednio od rolnika własnym transportem.

Płatność gotówką w ciągu 24H. Zapewniamy konkurencyjne ceny.

STRACILIŚMY GŁOWĘ DLA BIZNESU

008098942

R

E

K

L

A

M

A

HURTOWNIA MASZYN ROLNICZYCH SPECAGRO AGREGATY I BRONY TALERZOWE, BRONY: 2,5m od 11000zł, 2,7m od 11600zł, 3m od 12000zł, AGREGATY: 2,5m od 12000zł, 2,7m od 12600zł, 3m od 13100zł

ROZSIEWACZE DWUTARCZOWE Wałek WOM GRATIS!!!

Malowane proszkowo: 600 kg – 3900 zł, 800 kg – 4200 zł, 1000 kg – 4400 zł, 1200 kg – 4600 zł, OCYNKOWANE + 200 zł PLANDEKA + HYDRAULIKA GRATIS!!!

NARZĘDZIA DO ŁADOWACZY CZOŁOWYCH I ŁADOWAREK, paleciaki od 1650 zł, chwytaki bel od 2000 zł, krokodyle od 2500 zł, szufle od 900 zł

WŁÓKI ŁĄKOWO-POLOWE ATMP – PRODUCENT!!! 3 m od 2100 zł, 4 mR – 2400 zł, 4 mH – 3600 zł, 5 m – 5000 zł, 6 m od 5900 zł, 8 m od 7900 zł

ŁADOWACZE CZOŁOWE TUR PRODUCENT, II – sekcja: c330 – 4700 zł, T25 – 4600 zł, C360/MF – 4700 zł, III – sekcja: c330 – 5700 zł, T25 – 5600 zł, C360/MF – 5700 zł, III – sekcje EURO-RAMKA: c330/T25/C360/MF od 6300 zł

KOSIARKI ROTACYJNE, 1,35 – 3550 zł, 1,65 – 3600 zł, 1,85 – 4800 zł, 1,85 z hydr. – 5800 zł, 2,10 m z hydr. + WOM – 9500 zł

OWIJARKI BEL folia 50/75 cm, Producent AGRO-MAX – 4700 zł, STRUMYK – 4800 zł, ALTRO – 5600 zł, STAWIACZ bel + 700 zł

Zapewniamy transport na terenie całego kraju.

Tel. 500-600-106

008096091

AGREGATY UPRAWOWO-SIEWNE BEZ PRZEDNIEGO WAŁU: Bez przedniego wału: 2,5m-3600zł, 2,7m-3700zł, 3,0m-3900zł. Z hydropackiem + 1150zł. Z przednim wałem: 2,5m-6950zł, 2,7m-7150zł, 3,0m-7350zł. Wał Packera + 1300zł

REISKI AUTO Sp. z o.o., ul. Fordońska 353 BYDGOSZCZ, tel. 52 516 10 00

008087005