Administracja i prawo
NIUANSE ZAKUPU TABORU Z GAZELI
Tabor przeznaczony do świadczenia usług publicznych może zostać zakupiony bezpośrednio przez jednostkę samorządu terytorialnego i przekazany operatorowi albo zakupiony bezpośrednio przez operatora - spółkę gminną lub podmiot zewnętrzny. W kontekście złożenia wniosku o dofinansowanie z programu GAZELA każde z tych rozwiązań będzie miało inne konsekwencje. arodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosił nabór wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć w ramach I konkursu programu priorytetowego pn. System Zielonych Inwestycji GAZELA wspierającego niskoemisyjny transport miejski (pisaliśmy o nim w nr. 2 Wspólnoty z 19 stycznia 2013 r., str. 65). W ramach programu GAZELA dofinansowanie w konkursie udzielane będzie w formie dotacji aż do 100 proc. kosztów kwalifikowanych. Do rozdysponowania są
N
42
środki wielkości 80 min zł. Wnioski 0 dofinansowanie można składać od 1 marca do 2 kwietnia 2013 roku. Program obejmuje działania dotyczące nie tylko zakupu nowych autobusów hybrydowych, zasilanych gazem CNG, ale także infrastruktury, pod warunkiem połączenia ich z zakupem taboru. Jednostka samorządu terytorialnego realizuje swoje zadania, wynikające z obowiązku zapewnienia transportu zbiorowego w wymiarze lokalnym, w formie jednostki budżetowej albo samorządowego za-
kładu budżetowego, poprzez kontrolowane przez nią spółki prawa handlowego (tzw. spółki komunalne), albo powierza ich wykonywanie przedsiębiorcom zewnętrznym w drodze zamówień publicznych. W zakresie dopuszczalnym przez przepisy prawa JST może realizować swoje zadania również za pośrednictwem innej JST, na podstawie porozumienia albo za pośrednictwem związku międzygminne-
WŁASNOŚĆ JST
W przypadku, gdy jednostka samorządu terytorialnego nałoży na podmiot wewnętrzny obowiązek świadczenia usług publicznych (względnie powierzy świadczenie tych usług przedsiębiorcy zewnętrznemu), może udostępnić mu w tym celu własny tabor, który ma możliwość zakupić z wykorzystaniem dofinansowania systemu GAZELA. Samorządowy zakład budżetowy jest wyposażany przez JST w mienie. Przekazanie go następuje na mocy decyzji JST (uchwały organu stanowiącego). Przekazanie taboru operatorowi może nastąpić na podstawie umowy o świadczenie usług publicznych albo na podstawie innej umowy odpłatnej lub nieodpłatnej (najmu, dzierżawy albo użyczenia). Czas obowiązywania takiej umowy nie może być dłuższy niż czas obowiązywania umowy o świadczenie usług publicznych. Konieczne jest wówczas wyraźne powiązanie zawieranej urnowy z umową o świadczenie
usług publicznych zawartą przez JST z operatorem. Fakt przekazania operatorowi należącego do JST taboru ma wpływ na wysokość rekompensaty.
WŁASNOŚĆ OPERATORA
Majątek zakładu budżetowego, będącego w tym przypadku operatorem, jest tożsamy z majątkiem JST, stąd nie będzie tu mowy o przekazaniu własności taboru do zakładu budżetowego. W przypadku gdy JST nałoży na spółkę komunalną obowiązek świadczenia usług publicznych (w trybie przepisów rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2007 r. oraz ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym), może przekazać jej w celu świadczenia tych usług własny tabor albo spółka komunalna może nabyć tabor z własnych środków. Wniesienie aportu do spółki komunalnej może nastąpić w chwili jej tworzenia lub po utworzeniu spółki w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego w zamian za objęcie nowych udziałów.
POMOC PUBLICZNA
Spółka komunalna może nabyć tabor z własnych środków oraz ubiegać się o dofinansowanie z systemu GAZELA. Ma to wpływ na wysokość rekompensaty, jeżeli spółka otrzymuje środki od macierzystej JST. Przyjęty okres kwalifikowalności wydatków po/ostaje bez uszczerbku dla zasad wypłaty rekompensaty wynikających z rozporządzenia nr 1370/07 (przekazanie przedsiębiorcy rekompensaty, w tym dofinansowania z programów GAZELA, może nastąpić jedynie na podstawie ważnej umowy o świadczenie usług publicznych). Wspólnota nr 7,30 marca 2013 r.
W przypadku, gdy podmiotem ubiegającym się o dofinansowanie jest JST, która zamierza wykonywać usługi publiczne działając w formie samorządowego zakładu budżetowego, do wniosku o dofinansowanie powinna dołączyć umowę o świadczenie usług publicznych (tj. w szczególności statut zakładu oraz odpowiednie akty prawa wewnętrznego określające szczegółowe zasady świadczenia przez zakład usług publicznych) oraz model finansowy wykazujący, iż w wyniku otrzymania przez zakład środków z systemu GAZELA rekompensata nie przekroczy dopuszczalnej wysokości, obliczonej zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia nr 1370/07. Składniki majątkowe przekazywane nieodpłatnie operatorowi w związku ze świadczeniem prze/ niego usług publicznych mogą mieć wpływ na wysokość rekompensaty otrzymywanej przez operatora. Nie oznacza to jednakże, iż rekompensata w każdym wypadku będzie obniżona z tego tytułu. Przy jej kalkulacji należy bowiem mieć na uwadze także to, czy usługi zlecone operatorowi są deficytowe i czy w ogóle istnieje inny podmiot zainteresowany świadczeniem takich usług na zasadach, na jakich wykonuje je operator. Jednakże przekazywane operatorowi w związku ze świadczeniem przez niego usług publicznych składniki majątkowe, jeżeli nie mają do nich dostępu na równych zasadach (rzeczywistego lub potencjalnego) inni przedsiębiorcy działający na danym rynku (takim składnikiem jest właśnie nowy tabor), stanowią część rekompensaty.
INTENSYWNOŚĆ WSPARCIA
W związku z powyższym najistotniejszym elementem w ramach aplikowania o środki z GAZELI będzie
ustalenie, czy beneficjent aplikując i otrzymując wsparcie, otrzyma pomoc publiczną, czy też pomoc publiczna nie wystąpi. To o tyle istotne, iż mając na uwadze dokumenty programowe GAZELI, tylko w przypadku gdy pomoc publiczna nie wystąpi, możliwe będzie przyznanie beneficjent owi dofinansowania w wysokości do 100 proc. kosztów kwalifikowanych. Zgodnie z § 3 ust. 3 regulaminu konkursu: „Dofinansowanie w konkursie będzie udzielane w formie dotacji ze środków GIS lub innych środków NFOSiGW do 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. W przypadku gdy dofinansowanie stanowi pomoc publiczną, jego intensywność nie może przekraczać dopuszczalnych wartości określonych w regulacjach dotyczących pomocy publicznej". Zestawiając powyższe z szacowanymi kosztami zakupu taboru objętego dofinansowaniem GAZELI, które rynek określa na ok. dwukrotnie wyższe od porównywalnego ta-
WAŻNE: Z całym przekonaniem należy stwierdzić, iż pomoc publiczna z pewnością nie wystąpi, jeśli model realizacji przedsięwzięcia będzie następujący:
1) beneficjentem projektu jest JST, 2) tabor zakupiony w ramach projektu jest kupowany przez JST, 3) tabor ten następnie jest wykorzystywany do świadczenia usługi publicznego transportu zbiorowego na terenie danej JST, 4) świadczenie usługi z wykorzystaniem ww. taboru odbywa się przez podmiot wybrany w ramach otwartej procedury przetargowej w trybach PZP.
43
i
Administracja i prawo
boru z silnikiem diesla w najwyższej ekologicznej normie, wydaje się, że realny i ekonomiczny sens aplikowania o środki z GAZELI będzie tylko w przypadku, gdy beneficjent nie będzie objęty pomocą publiczną, a więc będzie miał możliwość uzyskania dotacji w wysokości do 100 proc. kosztów kwalifikowanych. W pozostałym zakresie regulamin konkursu enigmatycznie odsyła do „regulacji dotyczących pomocy publicznej", nie precyzując ich ani nie wskazując wprost maksymalnego pułapu intensywności wsparcia. Nie wiadomo więc, czy brana będzie np. pod uwagę siedziba beneficjenta i jego przynależność do poszczególnych obszarów funkcjonalnych i ich kategorii NUTS etc. Niewątpliwie podstawowym modelem pozbawionym ryzyka występowania pomocy publicznej będzie model, w którym beneficjentem wsparcia z GAZELI będzie JST. Powyższe wymaga jednakże doprecyzowania, gdyż nie zawsze w takim wypadku będzie można jednoznacznie wskazać, iż pomoc publiczna nie występuje. Model ten może mieć jednak zasadniczą wadę w przypadku, gdy dana JST dysponuje własnym (w 100 proc.) operatorem wewnętrznym, który świadczy już usługi publicznego transportu zbiorowego na jej terenie. W takiej sytuacji należy rozpatrzyć zasadność z punktu widzenia ekonomicznego, prawnego i technicznego realizowania publicznego transportu zbiorowego przez drugi podmiot, co może de facto doprowadzić do pośredniego zwiększenia rekompensaty wypłacanej własnemu operatorowi (np. w p r z y p a d k u , gdyby tabor z GAZELI świadczył usługi przewozu osób na dochodowych liniach). Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby taki operator we-
44
wnętrzny danej JST także wziął udział w takim przetargu i go wygrał. Zgodnie z art. 5 ust. 2 lit. b) rozporządzenia 1370/2007, zabronione jest jedynie startowanie w przetargach organizowanych poza terytorium danej (własnej) JST. W wielu przypadkach taki operator może być jedynym zainteresowanym albo jedynym podmiotem, który spełni kryteria przystąpienia do przetargu. Organizując taki przetarg, oczywiście nie należy w sposób niezgodny z pzp faworyzować własnego operatora wewnętrznego, jednak w przypadku operatorów posiadających już tabor na CNG lub posiadających własną stację CNG, mogą być oni z przyczyn obiektywnych jedynymi podmiotami, które spełnią
W ramach programu GAZELA dofinansowanie w konkursie udzielane będzie w formie dotacji aż do 100 proc. kosztów kwalifikowanych. wymagania zamawiającego (np. w zakresie doświadczenia w eksploatacji taboru na CNG lub taboru hybrydowego albo w zakresie posiadania odpowiedniej bazy do utrzymania taboru na CNG etc.). Wydaje się, że p r o j e k t u j ą c konkurs GAZELA, nie wzięto pod uwagę specyficznych rozwiązań rozporządzenia 1370/07 oraz ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, które nakazują z jednorocznym wyprzedzeniem zamieścić ogłoszenia o zamiarze udzielenia zamówienia lub zorganizowania przetargu.
INNE ROZWIĄZANIA
Powyższy model jest najprostszy do wdrożenia, a jego jedyna trudność będzie wynikała z odpowiedniego przeprowadzenia postępowa-
nia na świadczenie usług publicznego transportu zbiorowego zakupionym taborem. Drugi podstawowy model, który zakłada, iż beneficjentem będzie spółka transportowa (operator wewnętrzny) wynagradzana w oparciu o rekompensatę, zakłada istnienie pomocy publicznej przyznawanej na mocy o rozporządzenie 1370/07. Pomoc ta jest oczywiście dopuszczalna, o ile rekompensata otrzymywana przez przedsiębiorstwo nie jest nadmierna. Trzeci to model, w którym beneficjentem będzie miasto, jednak sposób wyboru podmiotu operującego na zakupionym taborze odbędzie się w trybie niekonkurencyjnym, czyli w trybie bezpośredniego powierzenia lub na podstawie innej niekonkurencyjnej umowy (dzierżawy, użyczenia). W takim wypadku także wystąpi pomoc publiczna. Jeśli jednak będzie ona odpowiednio skalkulowana, to powinna być dla samej rekompensaty wypłacanej operatorowi bez znaczenia. Modele nr 2 i nr 3 także pozwalają na uzyskanie 100 proc. intensywności wsparcia, jednak wymagać to będzie odpowiedniego ukształtowania relacji między miastem a operatorem w celu właściwego określenia dopuszczalnej pomocy publicznej, aby osiągnąć 100 proc. intensywności wsparcia z programu GAZELA Mając na uwadze regulamin konkursu GAZELA, należałoby rekomendować, aby to miasta były beneficjentami projektu, a następnie w sposób zgodny z zasadami pomocy publicznej udostępniły zakupiony tabor swoim operatorom do świadczenia usługi publicznej w komunikacji miejskiej. MARCIN MACIOCHA radca prawny, Refunda sp. z o.o. z Wrocławia