Boekenkrant april 2023

Boekenkrant: de Beste Bron voor Boekennieuws. www.boekenkrant.com

Met BKFilosofiespecial!

april 2023 No. 4, jaargang 17

PAG INA 19

Niccolò Ammaniti: ‘Beroemdheid maakt je juist heel kwetsbaar’

P.9 P5 GRETA DE LAZZARIS

MALBA BUENOS AIRES

Mira Feticu leerde Nederlands in de biblio­theek: ‘Het was de beste school die ik kon ­hebben.’ P15

www.deharmonie.nl

In de boekhandel

€15

MIKAEL LUNDBLAD

J ud i th H e rz b e rg V li e g e n Unieke, geïllustreerde heruitgave

Tahereh Mafi begint een nieuwe ­fantasy-serie: ‘Ik wilde een djinn-maatschappij ­creëren.’ P13

IRWAN DROOG

Met zijn nieuwe roman De Pool schreef J.M. Coetzee een ode aan de heilzame ­werking van muziek. P7

Marjolijn van Heemstra komt op voor de maan in haar essay voor de Maand van de Filosofie. P19

RANSOM RIGGS

Victoria ­Selman onderzoekt: Hoe is het om familie van een seriemoordenaar te zijn? P9

James Bridle’s ­Manieren van zijn: ‘De wereld is meer dan een domme machine.’ P21

Gratis verkrijgbaar bij 180 boekhandels Kijk op pagina 28 voor een boekhandel bij u in de buurt!

2 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

COLOFON

LOSSE DELEN

REDACTIONEEL

Contact Uphill Battle uitgevers, ­Zonnebaan 54, 3542 EG Utrecht, Nederland. + 31 30 2231718

E-mail redactie@boekenkrant.com

Informatie over adverteren verkoop@boekenkrant.com

abo@boekenkrant.com Telefoon: +31 881 102005

Online www.boekenkrant.com facebook.com/deboekenkrant @boekenkrant @boekenkrant Redactie Hoofdredacteur: Mirjam Mulder Redactie: Antal Giesbers, Denise Hoek, Lara Koster en Ilse van Oosten

Oplage: 19.000 De Boekenkrant wordt gedrukt op 100% gerecycled papier.

De volgende Boekenkrant verschijnt op 1 mei 2023.

ERWIN SUVAAL

Boeken zijn voor mij altijd niet alleen figuurlijk, maar ook letterlijk poorten naar andere werelden geweest: ik gebruik ze om nieuwe talen te leren. Zo was het eerste boek dat ik in het Italiaans las Io no ho paura (Ik ben niet bang) van Niccolò Ammaniti. Zijn heldere, snelle schrijfstijl maakte het een ideaal boek voor de beginnende Italiaanslezer. Ik was zo onder de indruk van het verhaal, dat ik meteen zijn andere – veel dikkere – romans erachteraan las. Toen ik begin februari hoorde dat hij na acht jaar eindelijk met een nieuwe roman kwam, maakte ik dan ook een vreugdedansje. Het intieme leven is weer een echte Ammaniti, ook al heeft het dit keer geen kind als hoofdpersoon, maar een volwassen vrouw. ‘Dat leek me een grote literaire uitdaging,’ vertelde hij me (p.5).

Ook voor Mira Feticu waren boeken een brug naar een nieuwe taal en cultuur. Toen de Roemeense boekenliefhebber in Nederland aankwam, wist ze niet meer wie ze was, omdat ze de taal niet sprak. ‘Tot ik in de bibliotheek besefte dat ik mijn eigen bibliotheek gewoon had meegenomen, in mijn hoofd’ (p.15).

De waarde van boeken hoeft hier natuurlijk niet uitgelegd te worden.

Maar het is goed om er af en toe bij stil te staan, want: ‘alles van waarde is weerloos’, zoals Lucebert dichtte.

Het is het thema van de Maand van de Filosofie. U leest er meer over in het BKFilosofie-katern in deze krant!

Mirjam Mulder Hoofdredacteur Boekenkrant mirjam@boekenkrant.com

INHOUD

+++ April is de Maand van de Filosofie. Na twee jaar geeft Paul van Tongeren als Denker des Vaderlands het stokje door aan de nieuwe Denker Marjan Slob. Haar thema is ‘ruim denken’: ‘Maak je belevingswereld groter, ruimer en je ziet dat er eigenlijk geen verschil is ­tussen jou en de ander, tussen mensen en andere wezens. Er is alleen een weefsel waar je deel van uitmaakt.’ +++ Een verhuizing op komst! Het Literatuurmuseum/Kinderboekenmuseum gaat van Den Haag naar Utrecht verhuizen.

Daar hoopt het museum zich in 2025 te kunnen vestigen in Magazijn de Zon aan de Oudegracht.

Het museum wil een ontmoetingsplek worden voor schrijvers, kunstenaars, politici, opiniemakers, wetenschappers en publiek. Voor de jongere doelgroep gaat er meer interactie komen. +++ Oud-profvoetballer Nathan Rutjes schrijft een kinderboek. En niet zomaar een boek, maar een met zijn zoon Lavezzi in de hoofdrol. De Lavezzi mysteries. Het verdwenen meesterwerk ligt vanaf eind juni in de winkels. De oud-profvoetballer spreekt van een ‘droom die uitkomt’: ‘Ik heb altijd de wens gehad om een kinderboek uit te brengen. Ik vind het geweldig om kinderen voor te lezen.’ +++ Louise O. Fresco schrijft het essay van de Maand van de Geschiedenis 2023. Het historische evenement, dat plaatsvindt in oktober, draagt dit jaar het thema ‘Eureka!’. In haar essay laat Fresco zien dat wetenschappelijke ontdekkingen meestal niet tot stand komen door een geniale ingeving, maar door hard werken. Eerdere essayisten zijn onder anderen Beatrice de Graaf, Herman Pleij, Abdelkader Benali en Fidan Ekiz. +++ Vorige maand berichtten we dat de Engelse ­uitgeverij Puffin sommige termen in de boeken van Roald Dahl gaat aanpassen, omdat die als beledigend zouden worden ervaren. Maar na een storm van kritiek heeft de uitgeverij besloten dat ook de oorspronkelijke versies beschikbaar blijven.

Zo kan ‘de lezer zelf kiezen hoe die de verhalen wil ervaren’, aldus ­uitgever Francesca Dow. De Nederlandse uitgeverij De Fontein gaat vooralsnog niet mee in de Engelse aanpas­ singen. +++

Literatuur

ANNABEL OOSTEWEEGHEL

Medewerkers: Sandra Broertjes, Martijn van Bruggen, Wendy Claes, ­Oglaya Doua, Joyce Guntlisbergen, Aefke ten Hagen, Katy Hurkmans, Renske Immink, Hugo Jager, Lex Jansen, Jacomijn van Kempen, Peter Koelewijn, Lou Kommeren, Istvan Kops, Myrthe Kries, Rik Mets, Laura Molenaar, Rianne Nieuwdorp, Marjon Nooij, Jos Noorman, Bibianne Oelderik, Selma Oueddan, Raymond Noë, Nora van Ouwerkerk, Pauline Pater, Rinke van der Plaat, Hans Pols, Famke Prins, Ellen Rooms, Lien Simons, Erwin Suvaal, Jyoti Tojo, Carien Touwen, Tristan Vanheuckelom, Gerda Visser, Marcel Vormeer, Maaike de Vries, Tanja Wilming, Sabrina de Wit, Marcella de Wolf.

Vormgeving: Titus Vegter Uitgever: Jan Louwers

Brug naar een nieuwe taal

NATIONAAL ARCHIEF

Abonnementen­service

KORT NIEUWS

Eleanor Catton, Het woud van Birnam Jaouad Alloul, De meisje Gillian King, Belofte maakt schuld Niccolò Ammaniti, Het intieme leven J.M. Coetzee, De Pool

3 4 4 5 7

Spanning Victoria Selman, Niet mijn schuld Eva Nagelkerke, Niet mijn droom Carmen Mola, Het beest

8 9 9

Jeugd Tahereh Mafi, Alizeh 11 Claire Cock-Starkey, Van dwaallicht tot drakenkoning 13 Fleur DoornbergPuglisi, Nout en ik in de Razende Ruimte 13

Non-fictie Jente Posthuma, Heks! Heks! Heks!

14 Jose Enrique RuizDomenec, De droom van Odysseus 14 Mira Feticu, Geheugen, geschiedenis, ­beschaving 15 Tim Anderson, Bowles & Bento 16 Yoko Heiligers, Mensendieren 17

BKFilosofie Marjolijn van Heemstra, Wat is ruimte waard 19 Ben Schomakers, Verlangen opnieuw 20 Laurence Devillairs, Een kleine filosofie van de zee 20 James Bridle, Manieren van zijn 21 Joke van Leeuwen, Dát bedoel ik, zei de zalm 23 Literaire agenda Bestseller top 10 Lezersadvies Win een boek

29 29 31 31

LITERATUUR

3 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

RECENSIE

ELEANOR CATTON

COLUMN

Lofzang op de boekverkoper Jarenlang was Lex Jansen de uitgever en het gezicht van De Arbeiderspers. Nu is hij directeur van het door hem opgerichte Magonia: uitgeverij en ­centrum voor schrijfbegeleiding.

LEX JANSEN

Shakespeareaanse klimaatthriller Na haar winst van de Man Booker Prize in 2013 voor haar roman Al wat ­schittert – met haar destijds achtentwintig jaar was ze de jongste winnaar ooit – komt Eleanor Catton eindelijk met haar langverwachte nieuwe roman: Het woud van B ­ irnam. In deze intelligent geschreven roman, waarvan de titel een ­Shakespeareaanse knipoog is naar Macbeth (het toneelstuk over keiharde ambitie, schuld en onschuld), is Catton een heel andere weg ingeslagen door een misdaadverhaal te schrijven.

MARJON NOOIJ In deze ­meerlagige ideeënroman, die zich afspeelt in Nieuw-­ Zeeland, zoekt een links-idealistisch en verdekt opererend tuinderscollectief naar grond dat in onbruik is geraakt, om die te benutten voor het verbouwen van groenten. Het is een noodlijdend project waar veel geld ingepompt moet worden om het een kans van slagen te bieden. Mira Bunting, de officieuze leider van Birnam Wood, vindt op vijfhonderd kilometer afstand een groot perceel in het fictieve plaatsje Thorndike in het natuurreservaat Korowai, waar de verlaten boerderij van Owen en Jill Darvish staat. Een serie oppervlakkige aardbevingen heeft een aardverschuiving veroorzaakt, die enkele dodelijke slachtoffers heeft gekost

en een stuk snelweg verwoest. Hierdoor is het landgoed slecht te bereiken en juist daardoor een uitgelezen plek voor de uitbreiding van Mira’s plannen.

MURDO MACLEOD

dersgroep en ex-vriend van Mira, heeft jaren eerder na een ruzie het hazenpad gekozen, maar maakt plotseling zijn opwachting bij een vergadering. Hij had ‘zichzelf willen bewijzen dat hij niet het zoveelste marxistische cliché was, niet de zoveelste salonsocialist met zachte handjes en zelfingenomen meningen die over de arbeidersklasse theoretiseerde zonder zelf ooit ook maar een dag zwaar werk te hebben gedaan’.

Hij vertrouwt de zaak niet, ontdekt dat het verhaal over de bunker bezijden de waarheid is en dat Lemoine bezig is om in het geheim een zeldzaam mineraal te delven en daardoor verantwoordelijk is voor de aardverschuiving. Wat volgt is een katen-muis-spel, waarbij iedereen zijn eigen hachje probeert te redden.

Maar er blijken meer kapers op de kust wanneer Mira onverhoeds iemand tegenkomt die met zijn vliegtuig op het landgoed is geland. Hij hult zich in nevelen en weet in haar iPhone in te breken om te achterhalen wie ze is en wat het doel is van haar bezoek aan Thorndike. Het blijkt de opportunistische miljardair Robert Lemoine te zijn, oprichter van de Amerikaanse bewakingsfirma Autonomo, die Mira een fiks bedrag biedt om te investeren in Birnam Wood. Hij vertelt haar dat hij bezig is om een ­overlevingsbunker te bouwen, maar ze komt erachter Na het wat trage eerste deel komt dat hij het op een akkoordje heeft Catton goed op stoom en krijgt het gegooid met Owen Darvish. Hij geeft verhaal vaart. Ze weet de lezer haar ruiterlijk toe te lonken naar het spannende klimaatfictie in te trekNieuw-Zeelandse staatsburgerschap. ken en de aandacht vast te houden, Met deze informatie ­refereert Catmaar de plotwendinton indirect aan Peter gen zijn wel wat voorThiel, de medeoprichter spelbaar. Ondanks van onder andere Payde originele verhaalPal en investeerder in lijn, het mooie proza Facebook. en het feit dat ­Catton Om de boel te bewaken overduidelijk weet heeft Lemoine zijn drowaar ze over schrijft, nes en een troep beveiblijven de karakters ligers ingezet. Wanneer vlak. Ze heeft zich er een dode valt door meer gericht op de de onfortuinlijke, maar plot dan op de karakongewilde actie van de terontwikkeling. Haar vriendin en collega van personages zijn óf Mira, neemt Lemoine goed, óf slecht, zonder de dames volledig in de al te veel nuance, wat tang, door voor het lijk Eleanor Catton, Het ervoor zorgt dat de een ‘persoonlijk’ ongeWoud van Birnam, verluk te ensceneren. taling: Gerda Baardman, lezer het boek met een Tony Gallo, een voorUitgeverij Ambo|Anthos, ietwat onbevredigd gevoel dichtslaat. malig lid van de tuin400 pagina’s (€ 26,99)

De rol van de boekverkoper is net zo veelkleurig als het palet van een schilder. Dat heb ik de afgelopen maand weer mogen ervaren. Al in de eerste week van maart was ik bij de presentatie van een roman bij Boekhandel Praamstra in Deventer. Die bijeenkomst zou niet mogelijk geweest zijn zonder de inspanningen van Chrisjan van Marissing. Hij heeft niet alleen Eric Noorman, de auteur van het boek Vandaag was ik even onder water, van goede adviezen voorzien, maar zorgde er bovendien voor dat er muziek was en dat alles op rolletjes liep. Zijn boekhandel in het oude centrum van de stad is een permanente ontmoetingsplaats voor schrijvers en lezers. Van Marissing is de perfecte gastheer die me na afloop van het officiële gedeelte ook nog eens meenam door zijn winkel, terwijl hij me een toelichting gaf op zijn beleid. Hij vertelde dat hij niet alleen groots wilde uitpakken met de nieuwe Houellebecq, maar dat hij evenzeer aandacht had voor zijn backlist. Voor de meeste lezers zijn dat immers net zo goed ‘nieuwe’ boeken. Opvallend was het grote aantal titels dat in zijn winkel op voorraad is. Ruim meer dan tweeduizend titels. ‘Als het even kan, wil ik geen “nee” verkopen.’ Zo weet Van Marissing zich te onderscheiden in een markt waarin de focus vooral ligt op de boeken uit de Bestseller 60.

Deventer staat bekend om het feit dat het een boekenstad is, Boekhandel Praamstra kan dat alleen maar benadrukken.

‘Als het even kan, wil ik geen “nee” verkopen.’

Een week of twee later reed ik naar de Beethovenstraat in Amsterdam, waar bij Boekhandel Van Rossum de nieuwe dichtbundel van Fleur Bourgonje – Het geheugen van een huis – gepresenteerd zou gaan worden. Remon den Ouden stond in zijn eentje in de winkel, want zijn collega was ziek thuis gebleven. Ondanks het grote aantal aanmeldingen en de stress vanwege de geplande presentatie bleef Remon de rust zelve. Zonder gedoe regelde hij alles. De stoelen voor de gasten, drank en een hapje bij het signeren, de verkoop van de bundel, het welkom voorafgaand aan het officiële gedeelte van de avond: hij deed het allemaal met een verbazingwekkende vanzelfsprekendheid. Ik herinner me de tijd dat Beth Johnson de scepter zwaaide bij Boekhandel Van Rossum, waarvan zij de eigenaar was. Zij maakte van haar ‘buurtwinkel’ een landelijk bekende zaak. Ook na haar vertrek blijft ze zich inzetten voor het lezen. Als een van de stichters van de Stichting Room for All werkt ze aan de leesbevordering van alle leerlingen in Amsterdam, inclusief die met een biculturele achtergrond. Daarbij speelt het voorlezen, thuis en op school, een allesbepalende rol. Remon vertelde me dat Beth nog regelmatig in de winkel komt.

Een boekhandelaar in hart en nieren kan nu eenmaal niet zonder de werkvloer. En deze column kan niet anders eindigen dan met de oproep om bij je lokale boekhandel te kopen! Het hele jaar door.

www.magonia.nl

4 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

LITERATUUR

BOEKENKRANT TIPT

RECENSIE

Cinemascope

Liefde in tijden van verscheidenheid

Regisseur en scenarioschrijver Henry Maartens wordt door filmproducent George Blaak gevraagd om de roman Een heel nieuw leven van Gerrit Brand uit 2011 te verfilmen.

Wanneer Henry aankomt in Georges villa aan de Franse Riviera, wordt hij verrast door de relatie tussen George en zijn vroegere vriendin Charlotte. Het onverwachte weerzien brengt niet alleen herinneringen naar boven, maar leidt ook tot complicaties en een morele zoektocht.

Gerrit Brand, Cinema­ scope, Uitgeverij Nobelman, 276 pagina’s (€ 24,95)

ELLEN ROOMS

Besjes in het bos In Besjes in het bos laat Margaret Atwood in vijftien verhalen zien hoe het is om samen een leven te leiden. We volgen een dochter die wil weten of haar moeder een heks is, twee beste vrienden die het oneens zijn over hun gedeelde verleden, een echtpaar op hun reis door het leven, met de grote en kleine momenten die hun bijzondere liefde bepalen – en wat daarna komt.

Margaret Atwood, ­Besjes in het bos, vertaling: Lidwien Biekmann, Uitgeverij Prometheus, 352 pagina’s (€ 23,99)

Het geheime genootschap Parijs, 1873. Vaudeline D’Allaire heeft het talent om geesten van moordslachtoffers op te roepen en zo de identiteit van de daders te achterhalen. Lenna Wickes wil graag antwoord op de vraag wat er met haar zus gebeurd is. Ze schakelt Vaudeline in. Als haar assistent reist ze mee naar Engeland om samen met machtige mannen een moordmysterie op te lossen.

De artistieke duizendpoot Jaouad Alloul vertelt in De meisje een fictief verhaal gebaseerd op zijn eigen leven. Een turbulent leven met veel highs en evenveel lows. Eerst volgen we Idriss tijdens zijn jeugd, wanneer hij leert dat hij geen meisje is en dus niet op jongens hoort te vallen. Dan tijdens zijn jongvolwassen jaren, waarin hij zijn identiteit probeert te vinden, en tot slot als volwassene, als hij een leven voor zichzelf opbouwt.

Alloul schrijft kordaat en zonder verbloeming over zijn ervaringen als iemand die deel uitmaakt van de queer-community. Over de keuzes die hij moest maken, over de familie waar hij zich van afscheurde, over het geloof waarvan hij zich buitengesloten voelde. Hij gunt ons een blik

in het gay milieu in Antwerpen, in het nachtleven dat zijn leven een tijd lang bepaalde. Hij vertelt ons over de mensen, over de drugs, over relaties en breuken, maar daarnaast schrijft hij ook over zijn schooltijd, het verlies van zijn moeder, over vriendschap, liefde en verdriet.

Het proza wordt soms onderbroken door gedachten en gesprekken die meer weg hebben van poëzie. Het waren vooral deze stukken die me een krop in de keel bezorgden. Alloul heeft een manier gevonden om de maatschappij een spiegel voor te houden. even blijven stilstaan, terwijl we alweer een jaar vooruit sprongen.

Dat toont meteen ook aan hoe meeslepend het verhaal is. Ik denk dat niemand onverschillig kan blijven bij het lezen van dit boek. Hoe zou je dat kunnen, wanneer je een persoon volgt die zoveel obstakels moet overwinnen om maar gewoon zichzelf te kunnen zijn?

Bij de allerlaatste zin sprongen de tranen me in de ogen. Een bitterzoet einde van een boek vol verdriet en woede, maar ook boordevol liefde en hoop.

Jaouad Alloul vormt met zijn prachtige stem een oase in het literaire landschap. Ik hoop nog Jaouad Alloul, De meisje, veel van zijn verhalen Uitgeverij Lannoo, te mogen lezen.

272 pagina’s (€ 20,99)

‘Moeder, ik ben bang.

Bang omdat ze niet begrijpen dat het een klucht is.

Opgezet spel om ons van elkaar te vervreemden.

Hoe wij in debat gaan om gelijk te krijgen.

Wij versus zij en waarom krijgen zij meer dan wij?

Hebzucht neemt het over en laat ons als verwende kinderen achter.

Kinderen die niet kunnen spelen met elkaar, kinderen die niet kunnen delen met elkaar.’

In het boek wordt bijna vijftien jaar overbrugd, waardoor het soms wel wat diepgang miste. Af en toe wilde ik gewoon

De beloftes die je liever vergeet

Sarah Penner, Het geheime genootschap, vertaling: Ingrid Zweedijk, Uitgeverij HarperCollins, 352 pagina’s (€ 22,99)

De bibliotheek van geheime dromen Bibliothecaresse Sayuri Komachi doet iets bijzonders: ze luistert naar de onuitgesproken verhalen van haar bezoekers. Vervolgens geeft ze een boekadvies waarin de personen moed zullen vinden om hun leven te veranderen. Deze bezoekers vertellen hun verhalen in deze roman over de bibliotheek in een klein buurthuis in Tokio. Sayuri heeft voor ieder van hen het leven veranderd.

Idriss groeit op omringd door zes oudere zussen. Hij voelt zich een van de meisjes en het komt dan ook als een echte schok wanneer hij te horen krijgt dat hij ‘anders’ is. Een jongen. Het zou nochtans zoveel simpeler zijn als hij een meisje was, want dan kon hij gewoon verliefd worden op jongens, hoefde hij niet iedere avond om genezing te bidden en zichzelf te verbergen voor zijn familie.

JAOUAD ALLOUL

Belofte maakt schuld, de nieuwe feelgood-roman van Gillian King (volgens de achterflap een ‘realgood’), heeft het allemaal: een romantisch verhaal, een tragische jeugd en onverwachte wendingen. Als lezer word je heen en weer geslingerd. Wie verovert het hart van Hannah?

Hoe loopt het af met haar zoon Sem? Wat heeft Jamie te verbergen?

PAULINE PATER

Michiko Aoyama, De bibliotheek van geheime dromen, vertaling: Elbrich Fennema, Uitgeverij Meulenhoff, 288 pagina’s (€ 20,99)

Door het omslag van dit boek verwacht je een luchtige feelgood-­ roman, maar de auteur is niet bang om juist ook de moeilijke onderdelen van het leven te behandelen. Een lastige relatie met ouders, het opvoeden van een puber en het omgaan met ziektes die levens verwoesten.

In het boek volg je twee verhaallijnen. Ten eerste het verhaal van de 32-jarige Hannah die haar puberzoon Sem in het gareel probeert te houden. Sem heeft net ontdekt wie zijn vader is en wil hem leren kennen. En dat terwijl de vader van Sem, Jamie, een bekende rugbyspeler in Engeland, zijn zoon heeft afgewezen voordat deze was geboren. Ten

Gillian King is niet bang om ook de moeilijke delen van het leven te behandelen.

ren zoon. Of moet ik zeggen: erfgenaam?” snauwt Max. Ik frons. “Wat probeer je nu te zeggen? Denk je dat ik dit gelekt heb? Ik heb hier niets mee te maken.”’

Max en Hannah vliegen elkaar vanaf moment één in de haren. Ze laten elkaar niet koud. Hoe komt het dat ondanks zijn irritante gedrag, Max toch degene is waar ze het liefst bij is? tweede volgen we Hannah als ze zes- Tussen de hoofdstukken over het heden door leren we meer over tien is en worstelt met een vader die Hannahs verleden. Waarom doet diep in de schulden zit, een nieuwe haar vader zo afstandelijk en krischool en een puberverliefdheid. tisch tegen haar? Hoe kan het dat ze nooit iets goed kan doen?

Halsoverkop vertrekt Sem naar Uiteindelijk ontploft de boel. ‘Ik klik Engeland om daar zijn vader te ontmoeten. Hannah reist hem in paniek het gesprek weg en onderdruk de neiging om mijn teleachterna. Alles loopt foon tegen de stoep anders dan ze had verte smijten. Ik ben zo wacht. Sem vindt Jamie kwaad dat ik niet en uiteindelijk blijkt meer kan nadenken.

Jamie niet het obstakel Hij weet het. Mijn te zijn, maar zijn manavader weet het. Ik kan ger Max. Wantrouwig niet meer naar huis. ziet hij toe hoe Sem Onmogelijk.’ en Hannah zich in Uiteindelijk wordt het het leven van Jamie boek nog triester als mengen. Zo zegt hij op het geheim van Jamie een gegeven moment aan het licht komt. tegen Hannah: ‘“Ik heb Het boek leest als een je toch gezegd dat we achtbaan. Je wordt voorzichtig moesten meegenomen in een doen vanwege de negaromantisch verhaal dat tieve publiciteit?” “Sem Gillian King, Belofte toch gesitueerd is in en Jamie?” stamel ik maakt schuld, Uitgeverij de harde realiteit. Een niet begrijpend. “Sem HarperCollins, 304 pagiechte ‘realgood’ dus. en Jamie, ja. De verlona’s (€ 19,99)

5 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

INTERVIEW

LITERATUUR

NICCOLÒ AMMANITI

‘Beroemdheid maakt je juist heel kwetsbaar’ Niccolò Ammaniti, de Italiaanse meesterverteller van Ik haal je op, ik neem je mee en Zo God het wil, houdt niet van de aandacht die zijn succes hem heeft gebracht.

‘Schrijvers dreigen in Italië steeds vaker sterren te worden,’ zei hij in 2010 tegen NRC. Nu, acht jaar na zijn laatste roman, schrijft hij voor het eerst over een volwassen vrouw, die constant in de schijnwerpers staat.

MIRJAM MULDER ‘Ik houd ervan om het tragische te verbinden met de ironie van de paradox,’ vertelt de auteur. Een zin waar je even op moet kauwen, maar als je zijn boeken kent, snap je wat hij bedoelt: in zijn romans laat hij je meeleven met de meest onsympathieke personages en vindt hij humor in de lelijkste kanten van het bestaan. In zijn nieuwe roman Het intieme leven is dat niet anders, al doet hij hier wel iets nieuws: hij schrijft voor het eerst vanuit het perspectief van een 42-jarige vrouw.

Maria Cristina Palma lijkt een perfect leven te hebben: haar man is de premier van Italië en zij is uitgeroepen tot de mooiste vrouw van de wereld. Ze woont in een penthouse dat uitkijkt over Rome en besteedt haar dagen aan fitness en glamoureuze feestjes. Niet bepaald een hoofdpersoon waarin je je makkelijk kunt inleven. ‘Ik wilde kijken of ik als schrijver in de schoenen van een vrouw kon gaan staan, dat leek me een grote literaire uitdaging,’ legt Ammaniti uit. ‘Ik bedacht een personage dat bepaalde tekortkomingen had, want ik wilde proberen om de lezer langzamerhand diens vooroordelen tegenover haar te doen over-

Niccolò Ammaniti, Het intieme leven, vertaling: Etta Maris, Uitgeverij Lebowski, 336 pagina’s (€ 22,99)

GRETA DE LAZZARIS

komen, om zich uiteindelijk net zo te voelen als zij.’

Op het eerste gezicht lijkt Maria Cristina’s leven misschien benijdenswaardig, maar gaandeweg leren we dat ze eigenlijk ontzettend eenzaam is: de prijs van extreme schoonheid en beroemdheid. ‘Mensen als Maria Cristina kunnen, paradoxaal genoeg, juist heel kwetsbaar zijn. Ze dragen allerlei etiketten met zich mee en worden alleen daarvoor aangezien. Maar, als we in hun innerlijke wereld graven, ontdekken we dat de mechanismen van hun geest dezelfde zijn als bij de rest van ons. Toen ik in het hoofd van Maria Cristina stapte, kwam ik uit bij haar meest intieme gedachten.

En voor mij zijn die de kern van onze menselijkheid.’

Als onze heldin op een feest haar oude vriend Nicola Sarti tegenkomt, komen er steeds meer demonen uit haar verleden naar boven drijven.

Hij was een vriend van haar broer, die hen de zomer voordat haar broer overleed had meegenomen op een zeiltocht. Nu, twintig jaar later, laat Nicola haar een video zien van iets wat zich op die zeilboot heeft afgespeeld, waar zij zich niets van kan herinneren. ‘Het filmpje maakt Maria Cristina doodsbang, omdat ze van haar uiterlijk leeft. Men zegt

‘Ik wilde kijken of ik als schrijver in de schoenen van een vrouw kon gaan staan.’ over haar dat ze de mooiste vrouw van de wereld is, maar niemand kan dat daadwerkelijk zijn. Ze voelt altijd de blik van anderen op zich gericht.

Als Nicola opduikt, brengt hij haar terug naar haar jeugd, en hervindt ze iets authentieks, als een oprechte omhelzing. Maar dan stuurt hij haar een heel intieme video, die voor haar een bedreiging vormt: die beelden uit haar verleden veranderen in een tijdbom die ontploft in haar brein en haar belemmert om nog helder na te kunnen denken.’

Radeloos neemt Maria Cristina haar oude jeugdvriend Luciano in vertrouwen, en, als ze geen andere uitweg meer ziet, ook de in nevelen gehulde socialmediamanager van haar man, Bruco. Maar beiden blijken ook hun eigen agenda te hebben. Wie kan ze nog vertrouwen? Waar ze eerder heel passief door het leven ging, door te knikken en poseren als haar dat gevraagd werd, kruipt ze nu noodgedwongen uit haar schulp. Gedurende

de tocht die ze aflegt, fileert Ammaniti met zijn kenmerkende humor onze huidige maatschappij: van corrupte politici en onze obsessie met beroemdheden tot aan het dubbelleven waartoe de sociale media ons dwingen. In Het intieme leven probeert hij door te dringen tot dat greintje waarheid dat in ons allen verborgen ligt. Ammaniti: ‘De scheur die zich in Maria Cristina opent, leidt uiteindelijk niet tot haar ondergang, maar staat haar juist toe om haar eigen autonomie terug te vinden.

Het is haar redding.’

Zoals Nicola met Maria Cristina speelt, speelt de alwetende verteller ook met de lezer – en spreekt die soms zelfs letterlijk aan. Waarom maakte hij die keuze? ‘Na acht jaar niet te hebben geschreven, had ik er behoefte aan om mijn band met de lezer weer aan te halen. Ik heb de tijd genomen voor persoonlijke bespiegelingen, die me van Darwin en de gedragsbiologie tot aan de werkingen van het geheugen brachten.

Als men me jaren geleden had verteld dat ik in de toekomst zoiets dergelijks zou doen, had ik dat niet geloofd. Maar toen hoorde ik dat de lezers op een nieuw boek wachtten, en dus heb ik aan hen gedacht: in het boek noem ik ze dan ook “cari lettori”, “beste lezers”.’

WINNAAR BOOKER PRIZE 2022

DE ZEVEN MANEN VAN MAALI ALMEIDA SHEHAN KARUNATILAKA ‘Er zijn niet veel romans die tegelijkertijd doen denken aan Agatha Christie, Salman Rushdie, Raymond Chandler, John le Carré en Stranger Things – maar deze doet dat wel.’

The Times

SPECTRUMBOEKEN.NL

DE BESTE APP OM JE BOEKEN IN BIJ TE HOUDEN!

Lily van den Broek BALAS PERDIDAS Een fictief verhaal, gebaseerd op waargebeurde verhalen van Colombiaanse vluchtelingen.

Paperback € 21,95 | ISBN 978 94 932 4562 4

Gert Lubberts VOORDAT JE TE VER WEG Een verzameling gedichten over het leven met Alzheimer, aangevuld met andere teksten, waarin de glimlach en de verzuchting hand in hand gaan.

Paperback € 15,95 | ISBN 978 94 93245 75 4

Martijn Leuwerink LEVENSLANG Een ingrijpend boek over ervaringen, gedachten, gevoelens, en vragen en antwoorden die Martijn bezighielden na het ongeval van zijn broer.

Paperback € 22,95 | ISBN 978 94 93245 90 7

Hans Ulrich SPINOZA EN ZIJN TIJD Spinoza is de allergrootste denker die Nederland ooit heeft voortgebracht. Wie hem begrijpt, heeft de weg naar blijvend geluk gevonden.

Paperback € 15,95 | ISBN 978 94 93245 82 2

hebban.nl/boekenapp

www.palmslag.nl instagram.com/uitgeverijpalmslag facebook.com/palmslag

7 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

RECENSIE

LITERATUUR

J.M. COETZEE

Muziek als liefde De boeken van Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee kun je gerust een ode aan het schrijven noemen. Hij laat zien hoe krachtig het instrument van de taal is. Zijn korte en directe zinnen overtuigen telkens weer. Met De Pool is dat niet anders. Hij schreef een bij vlagen erg humoristisch muziekverhaal over een Spaanse vrouw en een mysterieuze pianist. Je krijgt geen hoogte van hun relatie.

En juist daarin zit de aantrekkingskracht van het boek.

HUGO JAGER Altijd als ik de vierde prelude in e-mineur van Chopin hoor, lijkt de tijd stil te staan.

De dalende melodielijn geeft een melancholisch rustpunt, de weg naar het eindakkoord voldoening. Alsof Chopin wijst op de zonnestraal die onder een grauwe wolkenmassa opdoemt. Het is zonder twijfel de heilzame werking van muziek.

Als iemand daar ook in gelooft, dan is het wel de bijna vijftigjarige hoofdpersoon Beatriz. Zij gaat zelfs nog een stapje verder en vergelijkt muziek met liefde: iedereen die zich ermee omringt zal een beter mens worden. In de Sala Mompou in Barcelona organiseert zij daarom samen met andere vrijwilligers een concertserie waarin belangrijke musici te gast zijn.

De bries van Chopin De pianist Witold Walczykiewicz mag je daar gerust toe rekenen. Hij is op uitnodiging naar de Sala Mompou gekomen om Haydn, Lutosławski en Chopin te spelen. Beatriz lijkt onder de indruk van de Poolse verschijning.

‘Gebogen over het klavier lijkt hij net een reusachtige spin. Moeilijk voorstelbaar dat zulke enorme handen iets lieflijks en zachts aan een klavier ontlokken. Toch doen ze dat.’

Desondanks weet de uitvoering van de preludes van Chopin haar niet te bekoren. De muziek zou haar mee moeten voeren ‘naar de salon van een groot oud landhuis op de verre Poolse vlakte, waar een lange zomerdag ten einde loopt, een briesje de gordijnen beroert en een zweem van rozen naar binnen waait’. Maar daarin voorziet de Poolse pianist niet. Legt Beatriz de lat veel te hoog? Welnee, de Chileense pianist Claudio Arrau kan het wel, zegt ze: ‘Via Arrau spreekt Cho-

MALBA BUENOS AIRES

pin mijn hart aan.’ Stiekem begrijp ik dat wel. Luister naar zijn trage uitvoeringen van de preludes en je bedenkt je al snel dat het in emotioneel opzicht niet beter kan.

Aantrekking en afstoting Waar Witold bij een etentje na zijn uitvoering als een blok valt voor de twintig jaar jongere Beatriz, is het beeld dat zij van de Pool heeft dus al vanaf de eerste indruk niet eenduidig. Coetzee stelt dit met humor aan de orde. Zo laat hij Beatriz positieve eigenschappen van de Pool opsommen. Zijn aandacht, de ernst waarmee hij naar haar luistert en het taalgevoel. Maar dan zijn daar ineens die laatste zinnen: ‘Wat kan haar niet aan hem bekoren? Een aantal dingen. Vooral zijn kunstgebit:

te glanzend, te wit, te nep.’ Zowel de aantrekking als de afstoting die zij voor de Poole pianist voelt, loopt als rode draad door het boek. Als lezer blijf je benieuwd naar het antwoord op de vraag: wat zoeken zij in elkaar?

Coetzee zou Coetzee niet zijn als dit subtiel en fantastisch proza te veel ontvouwd wordt. Hij haalt Dante en diens muze Beatrice erbij. En hij laat niet toevallig Mallorca een rol spelen.

Het is de plek waar Chopin zijn preludes componeerde en samen met zijn geliefde George Sand verbleef.

Zijn zinnen zijn kort, maar steeds vol kracht en schoonheid. Daarbij hoort ook een compliment aan de vertaler Peter Bergsma.

Al met al leest de roman erg luchtig, waardoor de gelaagdheid nergens gekunsteld overkomt. Tegelijker-

tijd schuwt de auteur ongemakkelijke tegenstellingen tussen de personages niet. Dat levert een interessant inkijkje in de menselijke psyche. Precies zoals we dat van Coetzee gewend zijn.

Tip: Luister op Spotify Verdiep je leeservaring door te luisteren. Hoofdpersoon Beatriz heeft groot gelijk als ze Claudio Arrau een groot Chopin-vertolker noemt. Waar te beginnen om je te overtuigen? Bijvoorbeeld bij de Nocturnes (Philips, 1978). Let op hoe Arrau in deze nachtstukken hier en daar de muziek stillegt. Alsof hij de noten de kans wil geven uit te klinken, om zo de luisteraar te overtuigen van de dichterlijke kracht van Chopin. Wil je iets anders dan pianosolo? Luister dan naar de beide pianoconcerten van Chopin. De opname van de Pool Krystian Zimerman is bijzonder (DGG, 1999). Hij verzamelde musici die zich helemaal in zijn eigenzinnige aanpak konden vinden. Met zijn grijze lokken, baard en Poolse achtergrond zou het me niet verbazen als Coetzee hem voor ogen had toen hij het karakter van Walczykiewicz creëerde. Al heeft hij geen lubberende hals en klinkt zijn Chopin vast een stuk beter.

J.M. Coetzee, De Pool, vertaling: Peter Bergsma, Uitgeverij Cossee, 153 pagina’s (€ 22,99)

SPANNING

8 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

INTERVIEW

VICTORIA SELMAN

Wat als je dierbare een monster blijkt te zijn?

Sophie is in shock als ze vanuit de gevangenis een brief ontvangt van Matty Melgren, een seriemoordenaar die twintig jaar geleden Noord-Londen terroriseerde en meerdere jonge vrouwen vermoordde. Dat is echter niet hoe Sophie hem kent; hij had in die periode een relatie met haar moeder en was als een vader voor haar. Tot hij werd opgepakt en Sophie en haar moeder radeloos achterbleven met talloze vragen, twijfels en schuldgevoelens.

En nu wil hij haar na al die jaren zien. Zal Sophie eindelijk antwoord krijgen op de vragen waar ze al decennia mee rondloopt?

ISTVAN KOPS Victoria Selman is gespecialiseerd in profilering en criminele psychologie. Ze schreef eerder een reeks succesvolle politiethrillers en nu is er Niet mijn schuld, een Sunday Timesbestseller en haar eerste boek dat naar het Nederlands is vertaald.

Er worden veel thrillers geschreven over seriemoordenaars. Wat trekt je daarin als schrijver aan?

‘Ik ben altijd gefascineerd geweest door het kwade in de mens en wat iemand tot de meest verschrikkelijke daden drijft. Wat me echter vooral bezighield bij het schrijven van Niet mijn schuld was niet zozeer de seriemoordenaar, maar de slachtoffers die hij maakt. Ik ben namelijk niet alleen geïnteresseerd in seriemoordenaars, maar vooral in het effect van hun daden op hun omgeving en familie. Mijn uitgangspunt bij het

Victoria Selman, Niet mijn schuld, vertaling: Karin Pijl, Uitgeverij Volt, 317 pagina’s (€ 23,99)

schrijven van dit boek was dan ook de vraag hoe het zou zijn om er als kind achter te komen dat degene van wie je houdt een dergelijk monster blijkt te zijn. Hoe kun je leven met je eigen schuldgevoelens en hoe kun je daarna ooit weer mensen leren vertrouwen? Er zijn veel boeken geschreven vanuit het perspectief van de levenspartner van een seriemoordenaar, maar voor zover mij bekend is nooit vanuit het gezichtspunt van een kind. Toch zijn er verschillende seriemoordenaars geweest die een gezin met kinderen hadden, zoals de Green River Killer en Ted Bundy.’

Waarom zijn zoveel lezers in seriemoordenaars geïnteresseerd?

‘Ik denk dat we het kwaad vooral willen begrijpen, omdat we onszelf er dan tegen kunnen wapenen.

Verder geeft het ook een fijn gevoel om over iets engs te lezen dat jou op geen enkele manier kan raken.

Wat me persoonlijk aan ze interesseert is dat mensen nooit alleen maar uit goed of kwaad bestaan.

We hebben allemaal iets duisters dat ons onder de juiste omstandigheden kan aanzetten tot het kwaad.’

Kunnen we het kwaad in ze opmerken of is zoiets onmogelijk?

‘We gaan er allemaal van uit dat we het onmiddellijk doorhebben wanneer iemand niet deugt, maar de realiteit is anders. Tijdens het strafproces van Ted Bundy waren er demonstraties van vrouwen die ervan overtuigd waren dat hij onschuldig was. Alleen maar omdat hij er niet als een moordenaar uitzag. We hebben kennelijk een idee in ons hoofd zitten van hoe een misdadiger eruit moet zien. De meeste seriemoordenaars waren echter zo succesvol, omdat ze erin slaagden ongemerkt door het leven te gaan.

Als je bovendien van iemand houdt, dan zie je niet het slechte in elkaar; dan zie je alleen wat je wílt zien. Het idee dat je met een seriemoordenaar samen zou kunnen leven is te absurd om überhaupt in overweging te nemen.’

Was er een specifieke serie­ moordenaar die je inspireerde tot het schrijven van Niet mijn schuld?

‘Er waren er meerdere. Ted Bundy was een inspiratiebron, maar ook Dennis Radar die bekendstond als de BTK-killer (Bind, Torture and Kill). Toen de politie Dennis oppakte, hadden zijn nog thuis wonende kinderen geen flauw idee dat hun vader tot zulke gruwelijke daden in staat was. Wat we vaak vergeten is dat ook de familieleden van seriemoordenaars slachtoffer kunnen zijn en dat hun hele leven met zich mee moeten dragen. En dan is er vaak ook nog het oordeel van guilty by association. Mensen zullen altijd denken dat je op een of andere manier de dader in bescherming hebt genomen.’

‘We hebben kennelijk een idee in ons hoofd zitten van hoe een misdadiger eruit moet zien’ Wat was de grootste uitdaging tijdens het schrijven van dit boek?

‘Ik schreef dit boek tijdens de coronaperiode en de lockdown. Er was veel dat me afleidde van het schrijven, doordat mijn kinderen niet naar school konden en ik verantwoor-

delijk was voor het thuisonderwijs.

Tegelijk opende het voor mij een metaforisch raam naar een andere wereld, waardoor ik me minder opgesloten voelde. Het schrijven ging daardoor ontzettend gemakkelijk.

De grootste inhoudelijke uitdaging was de lezer in spanning houden over de vraag of Matty nou echt een seriemoordenaar is. Niet mijn schuld moet het dan ook niet van de gore hebben, maar vooral van de psychologische spanning. Een schrijver is net een goochelaar. Je moet de aandacht van de lezer zien af te leiden zonder daarbij vals te spelen. Pas aan het einde van het verhaal moet alles voor de lezer op een logische manier samenkomen.’

9 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

SPANNING

BOEKENKRANT TIPT

RECENSIES

Bloedsneeuw

Naar de haaien

Op een koude winterochtend staat er plotseling een enge sneeuwpop in iemands tuin. Onder de sneeuw vindt de politie het dode lichaam van een jong meisje. Een meisje dat vier jaar geleden verdween. Eric Visser, rechercheur bij de afdeling Ernstige Delicten in Amsterdam, is vastbesloten om de cold case op te lossen, voordat de moordenaars opnieuw toeslaan. De zoektocht mondt uit in een achtervolging over de bevroren grachten van Amsterdam.

Dick Maas, Amsterdam­ ned 3. Bloedsneeuw, Uitgeverij Parachute Pictures, 248 pagina’s (€ 17,99)

GERDA VISSER

Alter ego Lynn is getrouwd met de twintig jaar oudere Camiel Storm, een bekende chef-kok.

Voor de buitenwereld vormen de twee een succesvol power­koppel.

Als Camiel avond na avond de sterren van de hemel staat te koken, onderhoudt Lynn een passievolle affaire met Laurens.

Het huwelijk komt onder druk te staan, en onverklaarbare dingen gebeuren in en rond hun villa.

Esther Verhoef, Alter ego, Uitgeverij Prometheus, 416 pagina’s (€ 22,99)

Harlan Coben, Levens­ lang, vertaling: Jan Pott, Uitgeverij Boekerij, 348 pagina’s (€ 22,99)

De dwaling Een gekantelde bus vol studenten. Een gestrande kabelbaan vol vreemden. Een afgelegen chalet vol onderzoekers. In een van de groepen verschuilt zich een moordenaar – maar in welke groep? Buiten raast een sneeuwstorm en de hulpdiensten komen niet opdagen. Niemand weet wat er aan de hand is, maar één ding weten ze zeker: overleven is moordend…

Niet mijn droom is niet de eerste thriller van de zussen Alexandra en Victoria Nagelkerke die schuilgaan achter de naam Eva Nagelkerke. Ook in dit boek komt de vlotte schrijfstijl van de zussen weer naar voren, waardoor het boek makkelijk leesbaar is. Het onderwerp is ook knap gekozen en heeft alle mogelijkheden in zich voor een echt spannende en realistische thriller. Helaas lijdt de uitwerking onder de stereotiepe rolverdeling tussen Rutger en Kim en zijn sommige scènes ongeloofwaardig. Rutger, de grote aanjager van het idee, is een drammer en duldt geen tegenspraak en Kim schikt zich daarin om de goede sfeer te bewaren: ‘Goed, misschien niet helemaal háár droom,

ken. Maar tijdens deze klus botst hij, samen met twee handlangers, tegen de boot van Jurgen en Kim. Met de drie drugssmokkelaars komt een niet gering aantal kilo cocaïne aan boord en een rugzak met geld. En dreiging, veel dreiging, met als climax een tropische storm waar de boot in belandt. Kim probeert op het gevoel contact te maken met de criminelen: ‘“O, hebt u ook kinderen?” Haar hart gaat als een razende tekeer. Als hij vader is, moet Peru’s angstige gesnik hem toch iets doen?’

Rutger daarentegen probeert het vanuit macht en wil niets toegeven: ‘In zijn hals zitten rode vlekken. “We gaan hartstikke dood in die storm, ja. En op deze manier neem ik die klootzakken tenminste mee.”’ Niet iedereen bereikt de veilige haven van San Andrés. Zelfs op de luchthaven is het nog even spannend. maar dat geeft niet. Ze Niet mijn droom wordt wil hem steunen in alles verteld vanuit het wat hij doet. Want hoe oogpunt van Kim en kunnen ze ooit gelukkig Rosalía, wat een comworden als ze hem in pleet beeld geeft van een kooitje stopt? Dit is de situatie van beide beter voor iedereen.’ gezinnen en de spanning opschroeft. Maar Aan de andere kant van er gebeuren net even te de ­oceaan, in Nicaragua, veel dingen die mijns leven Rosalía en Raúl. inziens niet realistisch Rosalía is zwanger van zijn. De moraal van het hun vierde kind en heeft verhaal is dat je nooit het zwaar. Raúl moet de droom van iemand echter nog één klus Eva Nagelkerke, Niet anders moet naleven, doen als drugssmokmijn droom, Uitgeverij want dan gaan er menkelaar voor ze naar De Crime Compagnie, sen naar de haaien!

Miami kunnen vertrek- 278 pagina’s (€ 19,95)

Kim probeert contact te maken met de criminelen: ‘O, hebt u ook kinderen?’

Moorden in een wreed Madrid

Levenslang David en Cheryl Burroughs hadden een droomleven, tot het noodlot toesloeg. Nu, vijf jaar na die vreselijke nacht, is Cheryl hertrouwd. En David zit een levenslange straf uit in een zwaarbeveiligde gevangenis voor de moord op hun zoon Matthew. Tot Cheryls zus, Rachel, een foto toont met op de achtergrond een jongen die hun wel heel bekend voorkomt.

Het is Matthew, en hij leeft nog.

Rutger en Kim gaan samen met hun dochter Peru een zeiltocht maken over de Atlantische Oceaan van Lissabon naar de Verenigde Staten. Het is de droom van Rutger, Kim doet net of ze het ermee eens is en Peru blijft liever thuis. Niet mijn droom beschrijft de zeiltocht. Maar er is nog een ander echtpaar, Raúl en Rosalía, en als die levens elkaar kruisen, zijn de rapen gaar.

EVA NAGELKERKE

C.J. Tudor, De dwaling, vertaling: Guus van der Made, Uitgeverij A.W. Bruna, 400 pagina’s (€ 22,99)

In Het beest van Carmen Mola slaat een seriemoordenaar ongenadig toe in het Madrid van 1834. Te midden van de cholera-epidemie ontspint zich een angstaanjagend en duister verhaal waarin bijgeloof en gruwelijke rituelen een rol spelen.

KATY HURKMANS Delen van het lichaam van een jong meisje worden in de modder van een Madrileense achterbuurt gevonden.

De eenogige agent Donoso staat wat weigerachtig tegenover het onderzoek, maar zijn vriend en journalist Diego Ruiz duikt in het onderzoek.

Elders in een achtergestelde wijk probeert de veertienjarige Lucía voor haar jongere zus Clara en haar stervende moeder te zorgen. Wanneer een diefstal ertoe leidt dat ze achtervolgt wordt, ontketent ze onbewust de hel. De moordenaar laat immers zijn oog vallen op Clara.

Carmen Mola is het pseudoniem van

De doden die vallen doen zelfs de lezer een beetje pijn.

de ban van ziekte en politieke intridrie mannelijke Spaanse thrillerauges. Cholera eist duizenden levens, teurs. Scenarioschrijvers Jorge Díaz, het is onrustig rondom de troonsopAgustín Martínez en Antonio Mervolging en de ongelijkheid binnen cero hebben hun krachten verenigd. de samenleving is groot. Groepen Ze hebben hun identiteit lang verbeschuldigen elkaar ervan de oorborgen weten te houden, maar trazaak te zijn van de epidemie en het den naar buiten toen ze in 2021 de is gevaarlijk op straat. Rellen breliteraire prijs Premio Planeta in ontken uit, niemand wordt ontzien. ‘Ze vangst mochten nemen. Het beest stenigen hem totdat hij bezwijkt, ze is een standalone, het trio schreef gaan op zijn lichaam staan en een samen echter ook de gewaardeerde jongen die volledig is doorgedraaid serie rond Elena Blanco, het hoofd woelt net zo lang met de hak van van de speciale politie-eenheid. zijn schoen in zijn gezicht totdat hij In vier intrigerende delen vertelt onherkenbaar is.’

Mola het verhaal van de jacht op het Mola verpakt het geheel in een filBeest en de zoektocht naar Clara. misch geschreven thriller met knap Hierbij worden vreselijke details beschreven situaties en dialogen. niet geschuwd. ‘Waar het linkerbeen Het boek bevat bovendien een aanzou moeten zitten, bevindt zich een tal fijne actiescènes die voor een stomp met een gat, waardoor het mooi tempo zorgen binnen een combekken in al zijn witheid zichtbaar plex in elkaar geweven is.’ Meer dan één dood plot. De hoofdpersonawordt op grafische wijze ges hebben elk zo hun beschreven en zelfs minder mooie trekbelangrijke personages jes, waardoor ze fouworden niet gespaard. ten maken die ze soms De doden die vallen niet meer recht kundoen daardoor zelfs de nen zetten. Het zorgt lezer een beetje pijn. ervoor dat ze authenHoewel de beschrijvintiek overkomen en gen heftig zijn, dragen ze dat er uiteindelijk samen met de donkere geen echte winnaars setting bij aan de onheilzijn. Het samenspel spellende sfeer die het van Mola’s goed doorverhaal sterk boven de dachte plot en uitmiddelmaat uit doet stijgekiende karakters gen. Het Madrid van de Carmen Mola, Het maakt van Het beest negentiende eeuw is beest, vertaling: Alyssia geen gezellige plek om te Sebes, Xander Uitgevers, een historische thriller van formaat. verblijven. De stad is in 448 pagina’s (€ 23,99)

NU IN DE WINKEL HEt grappigstE mEisjE uIt DE oErtIjd!

nieuW!

Geschreven door Tijs van Marle, scenarioschrijver van de Dummie de Mummie-, Mees Kees- en Superjuffie-films. De illustraties zijn gemaakt door Esther van den Brink, winnaar van de Picture This! wedstrijd.

Vanaf

circa 5 jaar

‘Wat een heerlijk origineel voorleesboek. Ik zou de verhalen gewoon overdag gaan voorlezen en niet voor het slapengaan, want ik ben bang dat de kinderen aan één verhaal niet genoeg zullen hebben.’

Ineke van Nispen, Libris Kinderboekinspiratie

‘De verhalen over Beer en Ezel hebben een prettige lengte met fijne zinnen, veel humor en een mooie boodschap. Heel geschikt voor kleuters en ook fijn als voorleesboek voor je schoolklas.’

De Kinderboekwinkel, Amsterdam

‘De humor van Hartog sluit naadloos aan bij wat veel kinderen leuk vinden. Lezen dat boek!’

Kinderboekenschrijver Marco Kunst over Boris en Berber

‘Hartog beheerst de kunst van het schrijven van een kort verhaal.

Heerlijk om te lezen.’

Kinderboekenpraatjes.nl

pelckmans.nl

A_2023_03_Boekenkrant_Ezelenbeer_260X193.indd 1

24/03/2023 14:14

JEUGD

11 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

INTERVIEW

TAHEREH MAFI

Een djinn-maatschappij geïnspireerd door Islamitische verhalen Een duivel die als een komeet uit de hemel valt; magische djinns met bloed helder als water; een groots koninkrijk dat kampt met watertekorten… Dit alles staat je te wachten als je Tahereh Mafi’s nieuwe young adultboek Alizeh openslaat. Maar wat echt centraal staat, is de relatie tussen Alizeh en Kamran, die door het lot (of noodlot) verbonden lijken te zijn.

LOU KOMMEREN De Iraans-Amerikaanse schrijfster Tahereh Mafi is vooral bekend van haar populaire Touching Juliette-serie, die zich afspeelt in een dystopische toekomst. In haar nieuwe, epische fantasy-serie wil Alizeh het liefst vergeten waar ze vandaan komt, en waar ze, volgens haar ouders, voorbestemd voor is. Nu haar ouders zijn overleden, leeft ze als bediende.

Zolang ze oplet, zal ze misschien aan haar armoedige omstandigheden kunnen ontsnappen. Maar dan droomt ze nét iets te lang weg, met alle rampzalige gevolgen van dien.

Haar narratief wordt afgewisseld met dat van Kamran, de kroonprins van Ardounia. Hij keert na een militaire missie terug naar de hoofdstad op bevel van Koning Zaahl, zijn grootvader. Op het noodlottige moment dat Alizeh wegdroomt let hij wel op, en ontdekt hij dat Alizeh niet is wie ze lijkt, maar hij begrijpt pas te laat wat voor gevolgen dit voor hem zal hebben.

Tahereh Mafi, Alizeh. De duistere pro­ fetie, vertaling: Sandra C. Hessels, Uitgeverij Blossom Books, 480 pagina’s (€ 13,99)

Een van de hoogtepunten van dit boek is voor mij de mythologie en de wereld die je hebt opgebouwd.

Vooral het figuur van de Duivel spreekt enorm tot de verbeelding: een plaaggeest die ooit de beste van de djinns was, maar die nu de Klei (lees: de mensen) lastig valt met schrikbarende voorspellingen. Wat inspireerde je bij het creëren van dit personage?

‘Het kwam eigenlijk natuurlijk voort uit het verhaal. Ik wilde een djinn-maatschappij neerzetten en werd daarbij logischerwijs geïnspireerd door Islamitische verhalen en sprookjes, waarin de duivel vaak een rol speelt. Ik heb de concepten die ik hier vond vervormd voor mijn verhaal; de werelden en ideeën hierin zijn fictioneel en staan los van de religieuze teksten. Toch was het leuk deze teksten te onderzoeken.’

Zowel Kamran als Alizeh hebben moeite met de keuze tussen het volgen van hun hart en het vervullen van hun verplichtingen. Als je ze een advies mee zou kunnen geven, wat zou dat dan zijn?

‘Ik zou ze adviseren zich sterk te houden. Met grote macht komt grote verantwoordelijkheid – en hoe pijnlijk het ook is, leiders moeten eerst aan anderen denken voor ze aan zichzelf kunnen denken. Maar misschien, als ze mazzel hebben, staat de schrijver van hun verhaal ze ook toe om gelukkig te zijn. Het blijft uiteindelijk fictie.’

Er zijn veel toekomstvoorspellingen in het verhaal. Hoe balanceer je het geven van een inkijkje in de toekomst met het behouden van de spanning?

‘Het is een precaire balans… eentje die ik nog steeds aan het perfectioneren ben. Ik verwerk altijd veel hints in de tekst – details die in eerste instantie misschien onbelangrijk lijken – die uiteindelijk op hun plaats vallen bij het lezen van het tweede of derde boek in de serie. Ik vind het grappig als een lezer terug kan kijken en zich dan realiseert hoe een idee de hele tijd al subtiel aanwezig was.’

Een ander belangrijk thema is klasse en je plaats op de sociale ladder. Alizeh wordt vaak slecht behandelt omdat ze een bediende is, terwijl Kamran als kroonprins zijn privileges geniet. Waarom heb je ervoor gekozen deze twee extremen tegenover elkaar te zetten?

‘Het onderzoeken van de rol die privileges – of het gebrek daaraan – op basis van klasse in het menselijk leven speelt, is iets wat mij altijd interesseert. In welke mate wordt wie we zijn bepaald door nature en in welke mate door nurture? Wat gebeurt er als je lot, je plaats op de sociale ladder, verandert? Hier-

RANSOM RIGGS

‘Leiders moeten eerst aan anderen denken, hoe pijnlijk het ook is’ mee spelen zorgt voor interessante personages.’

De relatie tussen Kamran en Alizeh is niet de enige belangrijke in het boek, er zijn nog veel andere gevallen van onverwachtse vriendschap.

Hoe verschilt het schrijven van een

goede vriendschap van het schrijven van een goede liefdesrelatie?

‘Er is natuurlijk wat overlap tussen de twee, gezien er ook vriendschap bestaat tussen twee geliefden, maar uiteindelijk denk ik dat het grootste verschil hem in de spanning zit. In een ideale wereld zijn vriendschappen een verademing. Liefdesrelaties daarentegen zijn op zijn minst een beetje een kwelling, en de spanning tussen beide geliefden moet langzaam opgebouwd worden. Tegen de tijd dat de twee personages dan eindelijk samenkomen moet het niet alleen voldoening geven, maar ook onvermijdelijk voelen.’

Een vrolijk muzikaal prentenboek!

€15,99

Inclusief QR-code met liedjes uitgevoerd door het Concertgebouworkest Nu verkrijgbaar in de (online) boekhandel

Daantje Dirigentje en een hoorn met een verhaal | Erik van Os en Elle van Lieshout, illustraties Emanuel Wiemans | ISBN 9789047632948

Heerlijk houten huis te huur in de Ardennen.

De Boekenkrant biedt haar lezers in samenwerking met boekhandel Roelants een rustiek vrijstaand landhuisje aan in de Belgische Ardennen. Het ligt in het dorpje Daverdisse.

Hier is de laatste 40 jaar weinig veranderd. Ideaal voor een verblijf vol ontspanning of inspanning. De huisbibliotheek staat garant voor wekenlang leesplezier.

Wat als planten eigenlijk de baas zijn in de wereld?

Kijk voor meer informatie op www.roelants.nl

RECENSIE

€ 15,99 Ontdek alles over communicatie tussen planten in dit ultra-interessante non-fictie prentenboek. elling Cartoons op best ar: na door stripteke E r w invaSn uspvoartashl irts, • bedrukken hoodies, t-shirts •

www.vierwindstreken.com www.suvaalshirts.nl • 010-4500097 • info@suvaalshirts.nl

13 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

JEUGD

BOEKENKRANT TIPT

RECENSIES

Taart voor Kikker

Op zoek naar de Razende Ruimte

De bekendste kikker van Nederland is terug!

Samen met zijn vriendjes gaat Kikker iets lekkers maken. Kikker en Beertje gaan daarvoor Varkentje helpen met appels plukken. Maar wat gaat Varkentje doen met al die lekkere appels? Iets maken wat heerlijk ruikt! Vier samen met Kikker de honderdste verjaardag van Max Velthuijs.

Max Velthuijs, Kikker.

Taart voor Kikker, Uitgeverij Leopold, 16 pagina’s (€ 8,99)

Mathilda Masters, Obi en Tito Tapir, illustraties: Georgien Overwater, Uitgeverij Lannoo, 320 pagina’s (€ 16,99)

Vloek van de schimmen Brynn maakt zich grote zorgen. Wereldwijd worden magiërs vervolgd en haar zoon Rodion heeft een gevaarlijke gave. Op een dag stapt Brynn uit de schaduw en probeert ze met hulp van de koning de toekomst van haar zoon veilig te stellen. Maar dan verdwijnt Rodion in het behekste Ebbenhoud, iets wat haar rivalen goed uitkomt. Zij willen nog lang de strijdbijl niet begraven. Of dat nog goed komt?

In de Razende Ruimte kan, zoals Nout uitlegt: ‘alles, écht alles!’ Alleen weet niemand waar deze fantasieplek zich bevindt. Nout en de ik-persoon gaan er dan ook overal naar op zoek: in het huis met de hoge heg, tijdens een wandeling in het bos en in de bibliotheek bijvoorbeeld. Hiernaast verzamelen ze ook de spullen die ze nodig zullen hebben voor hun reis naar de Razende Ruimte, zoals stevige regenlaarzen. Ondertussen beleven ze allerlei kleine avonturen die wellicht even belangrijk zijn als de Razende Ruimte zelf.

Fleur Doornberg-Puglisi vertelt het verhaal vanuit de eerste persoon, waarbij de naam van het ik-personage een mysterie blijft. Daarnaast schrijft zij in korte zinnen, waardoor het boek erg vlot leest. Dit wordt versterkt doordat ook de hoofdstukken kort worden gehouden. Dit alles in combinatie met de spanning over waar de Razende Ruimte zich nu bevindt, maakt Nout en ik in de Razende Ruimte perfect om ’s avonds voor het slapen gaan voor te lezen.

wonen.’ Ook de andere personages in Ook maken de prachtige illustraties het verhaal zijn een mooie reflectie door Aron Dijkstra op bijna iedere van de rijke realiteit waarin we dagebladzijde het boek op zich al de lijks leven. Zo ontmoeten Nout en de moeite van het lezen waard. Met ik-persoon bijvoorbeeld een muzivrolijke kleuren laat Dijkstra Nout kante in een rolstoel. Daarmee slaagt en de ik-persoon door de pagina’s, en Doornberg-Puglisi er daarmee hun wereld, dan ook in om persorennen. nages die meestal niet Verder was het aangezo snel in verhalen als naam om een andere deze te vinden zijn op familiestructuur in het subtiele en elegante verhaal te zien dan de wijze een zichtbare welbekende vader-moeplek te geven en te der-kind-eenheid. Nout normaliseren. en zijn moeder Margot Kortom, Nout en ik in wonen namelijk sinds de Razende Ruimte is een tijd samen met de een sterk debuut over ik-persoon en diens twee kinderen die moeder Freja. Hierover vastbesloten zijn hun vertelt de ik-persoon het volgende: ‘[Onze Fleur Doornberg-Puglisi, fantasieplek te vinden.

Maar bovenal gaat het moeders] waren niet Nout en ik in de Razende over openstaan voor en verliefd, hadden ze Ruimte, illustraties: nieuwsgierig zijn naar gezegd. Maar ze vonden Aron Dijkstra, Uitgevewie je buren, de menhet gewoon gezelliger rij Leopold, 112 pagina’s sen naast je, zijn. om met z’n vieren te (€ 15,99)

Mythes verweven met wijsheid Beau Charlotte, Vloek van de schimmen, Uitgeverij Clavis, 392 pagina’s (€ 24,95)

Mag ik een vriendje?

In het verre koninkrijk Oelibar woont de Panjir, de oudste zoon van de koning van Oelibar. De jongen kreeg van zijn vader alles wat hij maar wilde. Maar wat hij het liefste wilde? Dat kreeg hij niet: een vriendje.

Een prachtig prentenboek met illustraties van Maren Bruin.

Zomers lang doorbrengen op fantastische plekken die je zelf bedenkt en fysiek in het leven roept: wie heeft dat als kind niet gedaan? Zo ook de twee hoofdpersonages in Nout en ik in de Razende Ruimte die op zoek gaan naar de Razende Ruimte.

SELMA OUEDDAN

Obi en Tito Tapir Obi krijgt nieuwe buren in zijn straat! En deze buren zijn heel speciaal. Het is een familie tapirs. Maar daar mag Obi niet over praten. Het moet namelijk geheim blijven. Wat volgt is een avontuur vol wilde dieren, een verborgen testament en spannende reddingsacties.

ARON DIJKSTRA EN FLEUR DOORNBERG-PUGLISI

Bossen, bergen en rivieren, waren ze altijd al op onze planeet of hebben onze goden ze geschapen? Over de hele wereld zijn er bijzondere verhalen te vinden over de geheimen van de aarde. Van dwaallicht tot drakenkoning van Claire Cock-Starkey onthult deze mythes, gepaard met schitterende illustraties van Aitch.

LARA KOSTER

Paul Moers en Ru de Groen, Mag ik een vriendje?, illustraties: Maren Bruin, Uitgeverij Rubinstein, 40 pagina’s (€ 15,99)

In korte tekstjes verwonderen verschillende landen je met hun legendes en volksverhalen. De ene nog vreemder dan de andere. Zo zou volgens Chinese mythes Panga de eerste mens op aarde zijn. Hij kroop uit zijn ei en duwde hemel en aarde uit elkaar. Hij plaatste de zon, maan en sterren in de lucht en groef met zijn blote handen dalen in de aarde en bouwde er bergen omheen. Of zouden de eerste wezens op aarde een oude pad en een das zijn? De legende van het Padwin-volk vertelt dat toen das dorst kreeg pad een gat groef. De pad vulde het gat met vloeibare hars, waarna pad allemaal andere kleine padjes creëerde. Samen zouden de

padden Clear Lake in Californië hebben gegraven.

Het is wonderbaarlijk hoeveel verschillende mythes er zijn over het ontstaan van onze bossen, wateren en bergen. Ze geven blijk van de grote verbeeldingskracht van de mensheid.

Zo bestaan er ook genoeg legendes die menen dat er elfjes ronddwalen, goden over ons waken of andere wezens bestaan die zowel goed als kwaad zijn. Hindoes, boeddhisten en jaïnisten beschouwen de Mount Kailash in de Himalaya als het punt waar hemel en aarde samenkomen.

Op het topje van de berg wonen goden en heiligen die al je zonden weg kunnen nemen.

Elfen komen bij elkaar in de bossen waar ze de belletjes van de wilde boshyacint laten klingelen. Zodra een mens deze geluiden hoort zie je hen nooit meer terug.

De korte verhalen in dit prentenboek worden afgewisseld met uitgebreidere verhalen. Deze langere verhalen dienen als inleiding voor het landschap dat in dat hoofdstuk besproken wordt. Opvallend is dat ze behoorlijk variëren in moeilijkheidsgraad:

Panga kroop uit zijn ei en duwde hemel en aarde uit elkaar.

waar het verhaal van pad en das bijvoorbeeld in heel simpele taal is opgeschreven, zijn andere stukjes veel lastiger te begrijpen. Er staan enkele woorden in, zoals ‘pooien’, waarvan ik zo mijn twijfels heb of kinderen het zullen begrijpen. Het is daarom fijn dat de tekstjes worden onderbouwd met prachtige illustraties. Achter in het boek staat wel een woordenlijst waar een aantal woorden uitgelegd wordt, maar ook hierin wordt gebruik gemaakt van een redelijk hoge woordenschat zoals ‘mondelinge overlevering’.

Het boek lijkt mij dus eerder geschikt voor wat oudere kinderen, of als voorleesboek.

Claire Cock-Starkey, Van Van dwaallicht tot dradwaallicht tot drakenko­ kenkoning leert je over ning, illustraties: Aitch, verschillende landen vertaling: Margaretha en culturen door midvan Andel, Uitgeverij del van verbazend fasLemniscaat, 80 pagina’s cinerende verhalen. (€ 15,99)

14 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

NON-FICTIE

BOEKENKRANT TIPT

RECENSIE

Autopia

Een nieuw beeld van oude heksen

De auto heeft onze manier van leven compleet veranderd.

Aanvankelijk was het vooral een speeltje voor rijke avonturiers, gaandeweg werd de auto de parel van de consumptiemaatschappij. In Autopia wordt beschreven hoe ondernemers en ontwerpers een massaproduct maakten, en wordt er een blik geworpen in de toekomst van het voertuig dat onze wereld veranderde.

Peter Giesen, Auto­ pia, Uitgeverij Alfabet, 320 pagina’s (€ 22,99)

Normaal zijn is gevaarlijk Rosa Montero had dertien jaar lang last van heftige paniekaanvallen. Ze ontdekte dat er een verband bestaat tussen creativiteit en hoogsensitiviteit, paranoia en schizofrenie. Bij schrijvers is dat verband heel frappant. In Normaal zijn is gevaarlijk gaat ze speciaal in op vrouwelijke auteurs, die niet alleen tegen hun eigen demonen moeten vechten, maar ook tegen seksisme en repressieve man-vrouwverhoudingen.

DENISE HOEK

Rosa Montero, Normaal zijn is gevaarlijk, Uitgeverij Wereldbibliotheek, 320 pagina’s (€ 24,99)

Cocina Nikkei De Peruaans-Japanse fusionkeuken, cocina Nikkei, vol visgerechten en heerlijke salsa’s is dé culinaire high­ light van de grote wereldsteden. Japanse immigranten brachten hun gerechten en kooktechnieken mee naar Peru en bereidden deze met beschikbare ingrediënten, wat tot heerlijke nieuwe smaken leidde. Katinka Lansink Dodero verzamelde en creëerde voor dit boek de meest verfijnde recepten uit deze fusionkeuken.

Drie sagen staan centraal in Heks! Heks!

Heks!, die Posthuma vanaf een andere kant belicht. Het eerste verhaal – mijn favoriet – speelt zich af in de vijftiende eeuw en gaat over de heks van Lettele, oftewel de vrouw Letitia. Wat Letitia bijzonder maakt, is dat ze niet wil trouwen. En dat vinden de mensen uit het dorp maar raar. Wanneer Letitia Pier de Rover ontmoet in het bos, wijst ze ook hem af. Dat kan Pier niet verdragen. Hij wordt een heksenjager en heeft zijn zinnen op Letitia – op haar dood – gezet.

Toen ik dit eerste verhaal las, kwam

er walging bij mij naar boven. Dat heeft Posthuma goed gedaan. De personages zijn zo scherp dat ze bijna van de pagina’s af lijken te wandelen.

Eigenlijk zijn de ware heksen in de drie verhalen juist mannen. Heksen, zoals wij ze kennen: slecht en bedorven vanbinnen. ‘Edele heer, herhaalde Pier. Die titel beviel hem wel.

Hij besloot dat ze haar tong nog even mocht houden.’

Wat ook mooi naar voren komt in de verhalen is hoe nepnieuws zich kan verspreiden, en hoe dat verhalen kan beïnvloeden. Doordat Pier de dorpsbewoners zo erg ophitste tegen Letitia, ontstond eigenlijk het beeld van de heksen zoals wij dat vandaag de dag kennen. Terwijl Letitia niets BAS UTERWIJK verkeerd deed. zoeken over heksenjachten bespreekt Ook in de andere twee verhalen en haar kijk erop geeft. Ondanks dat speelt Posthuma met stereotypen. sommige zinnen wat Bijvoorbeeld met de verwarrend waren misvatting over de opgeschreven, gaf het Wilgenman – dit blijkt wel een mooie kijk in de Wilgenvrouw te zijn haar gedachtegang. Zo – of de sage over het snap je de beweegredemachtige Witte Wief nen achter het schrijMinneke, die de manven van Heks! Heks! nen gewoonweg straft Heks! beter. omdat ze haar hebben Door vrouwen als vermoord nadat ze Letitia, de Wilgenvrouw geen zin in seks met en Minneke als echte deze mannen had. mensen te beschrijven, De verhalen zijn kort zet Posthuma de oude en spannend. Je wordt denkbeelden op kracherin meegezogen en ze tige wijze op hun kop. zetten je echt aan het Jente Posthuma, Heks!

Heks! Heks! Heks! is een denken. Posthuma sluit Heks! Heks!, Uitgevelichtpuntje voor iedere het boek af met een rij Pluim, 128 pagina’s boekenkast. essay, waarin ze onder(€ 21,99)

Odysseus’ luchtkasteel

Katinka Lansink Dodero, Cocina Nikkei, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 224 pagina’s (€ 29,99)

Schijnfeminisme Schijnfeministen: mannen die zichzelf naar buiten toe voordoen als feministisch, liberaal en zachtaardig. Maar achter gesloten deuren blijken ze hun seksistische denkwijzen nog lang niet achter zich te hebben gelaten.

Schijnfeminisme bevat zowel persoonlijke stukken van Mills als een scherpe analyse van de aanwezigheid van schijnfeministen in de maatschappij.

Welk beeld roept het woord ‘heks’ bij je op? Ik denk dan meestal aan vrouwen met een wrat op hun kromme neus en nagels die bijna tot de grond reiken. Of aan vrouwen die in vroegere eeuwen op de brandstapel werden gegooid wegens hun vermeende toverkrachten. Allemaal denkbeelden die zijn ontstaan vanuit volksverhalen die jou en mij zijn verteld.

Schrijfster Jente Posthuma vond het tijd om dit beeld bij te stellen en schreef daarom het boek Heks! Heks! Heks!.

JENTE POSTHUMA

De Franse historicus Fernand Braudel schreef: ‘Geschiedenis kan worden opgedeeld in drie bewegingen: wat snel beweegt, wat langzaam beweegt en wat niet lijkt te bewegen.’ Zijn visie was dat het verleden alleen begrepen kan worden wanneer het in grote perspectieven geplaatst wordt, bij voorkeur vanuit geografisch perspectief. Zo krijg je histoire totale, geschiedschrijving waarin alles samenkomt. De droom van Odysseus moet in dit kader gelezen worden.

RIK METS

Sam Mills, Schijnfemi­ nisme, vertaling: Nathalie Tabury en Jet Zegers, Uitgeverij HetMoet, 200 pagina’s (€ 22,50)

Met De droom van Odysseus probeert de Spaanse auteur José Enrique Ruiz-Domènec het Middellandse Zeegebied te bestuderen als de bakermat van geschiedenis en cultuur. Het begint allemaal met de homerische held die na het winnen van de Trojaanse Oorlog huiswaarts tracht te reizen. De Odyssee gaat echter niet over de aankomst, maar over de reis vol ontmoetingen en avonturen.

En belangrijker nog, Odysseus verkent de Middellandse Zee en maakt haar begaanbaar voor handelsroutes

focus ligt op vorsten, handelslieden, en de verspreiding van de klassieke ontdekkingsreizigers en kunstenaars.

Griekse cultuur.

De droom van Odysseus is een ambiDaar ligt voor Ruiz-Domènec het tieus boek en door Ruiz-Domènec’s startpunt, gevolgd door het snelle elegante, soms wat opgezwollen uiteenvallen van de mediterrane schrijfstijl zeker de moeite van het beschaving als gevolg van de opruklezen waard. Zo legt hij tegen het kende Zeevolken. Steden in het einde van het boek verbanden met Midden-Oosten staan in brand, in Alexandrië en Tripoli vinden opstan- het verleden: ‘De Balkanoorlog toont de hardnekkigheid van een attiden plaats en vluchtelingen gaan tude die al vanaf twaalf eeuwen de zee op in gammele bootjes. Het vóór het begin van onze jaartelling leest als een beschrijving van de ingekankerd zit in de mediterrane actualiteit, maar het is het einde wereld, en die tegenwoordig met een van de Bronstijd. De drieduizendjalicht patina van moderniteit gecarige geschiedenis die hierop volgt moufleerd wordt: het oude ritueel staat volgens Ruiz-Domènec in het van de ziel van een volk dat te wapen teken van Odysseus’ droom: het trekt voor land, taal en terugbrengen van de godsdienst.’ gemeenschappelijke, mediterrane beschaving.

Het maakt dat je als Deze ietwat gammele lezer voortdurend de premisse ligt ten grondaandacht erbij moet slag aan De droom van houden. De vraag rijst Odysseus. of het boek veel meer Ruiz-Domènec kiest is dan een opsomming ervoor zijn verhaal te van cultuuruitingen in ondersteunen met talhet Middellandse Zeeloze voorbeelden uit de gebied, uitgaande van hoge cultuur, van Homeeen aanname die welrus tot Thomas Mann licht meer in het hoofd en Jean-Paul Sartre. Zijn van de auteur zit dan in eruditie komt hierin duide historische bronnen. delijk naar voren, evenGeen droom, maar een als zijn voorliefde voor José Enrique Ruiz-Doluchtkasteel. Al kan de Italiaanse films uit de ménec, De droom van breed-geïnteresseerde jaren zestig. Voor de Odysseus, vertaling: Jos lezer zich zeker vermageschiedenis van de den Bekker, Uitgeverij ken met De droom van gewone mensen is daar- Meulenhoff, 509 pagiOdysseus. entegen geen ruimte; de na’s (€ 34,99)

15 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

NON-FICTIE

INTERVIEW

MIRA FETICU

‘De bibliotheek was voor mij één grote familie’ In haar geboorteland Roemenië werkte Mira Feticu als radiomaker, publicist en schrijver. Na een worsteling met de taal zette zij ook in Nederland haar schrijverschap voort toen in 2012 haar eerste Nederlands­ talige roman verscheen.

Later schreef zij over haar relatie met het Nederlands in Liefdes­verklaring aan de Nederlandse taal. Ik sprak haar over haar nieuwste boek Geheugen, geschiedenis, beschaving, waarin ze dieper ingaat op haar liefde voor taal, literatuur en hoe dit samenkomt in de bibliotheek.

ILSE VAN OOSTEN Tijdens een interview bij Brommer op Zee noemde je werken bij de bibliotheek als je grootste kans om Nederlands te leren. In je nieuwe boek komt dit ook sterk naar voren, samen met een gevoel van thuis-zijn.

‘De bibliotheek was de beste school die ik kon hebben. Als buitenlander krijg je er de kans om de taal te leren, niet alleen uit boeken, maar ook uit de praktijk. Ik werkte achter de balie, dus ik moest met iedereen in het Nederlands kunnen communiceren. Dat was niet altijd makkelijk, maar ik had fantastische collega’s die altijd hielpen. De bibliotheek was één grote familie, als je de bazen niet meetelt.

‘Dat was de menselijke kant, maar er was nog een andere kant die belangrijker was. Toen ik uit Roemenië vertrok, dacht ik: ik heb alles achter-

gelaten, wat heb ik gedaan? Ik was daar schrijver, werkte voor Radio1 en op een taalinstituut, ik maakte carrière. Toen ik hier kwam wist ik niet meer wie ik was, ik belandde in een depressie. Tot ik in de bibliotheek besefte dat ik mijn eigen bibliotheek gewoon had meegenomen, in mijn hoofd. Ik zag mijn geliefde boeken, alleen in een andere taal. Ik liep langs de kasten en had het gevoel dat ze me riepen: “Dit ben ik, ken je me nog?” Als je het boek opent zie je dezelfde namen en zinnen, alleen in een andere taal. Het leren van die nieuwe taal werd voor mij een must zodat ik de boeken weer in mijn leven kon hebben.’

Was dit ook de eerste stap om het schrijverschap weer op te pakken in een nieuwe taal?

‘In het begin volgde ik cursussen aan de UvA – ik heb een PhD in literatuur. Tijdens een college voelde ik me schuldig omdat mijn dochter verkouden thuiszat met een oppas. Ik wilde stiekem weggaan en stond al bij de deur toen de hoogleraar vroeg: “Hoe lang zat Odysseus op zee?” Er volgde een stilte. Toen antwoordde ik maar: “Bijna elf jaar,” waarop de hoogleraar zei: “Ga terug naar je stoel.” Ik begreep toen dat ik, zelfs in gebrekkig Nederlands, wel iets te vertellen had. Dat werd mijn missie. De literatuur heeft de deur naar de taal geopend voor mij en niet andersom.

Mijn eerste babystapjes hiertoe werden in de bibliotheek gezet, dus ik ben de bibliotheek heel dankbaar.

Afgelopen jaar zat ik veel in de taxi, mijn man was ziek en moest veel naar het ziekenhuis, en dan sprak ik met de taxichauffeurs. Ik hoorde vaak: “Ik heb dit gestudeerd in Oekraïne” – of in Turkije of Afghanistan enzovoort – en dan dacht ik: waarom kun je je eigen beroep niet uitoefenen? Op zulke momenten voel ik me echt een bofkont als buitenlander die de boeken terugvond.’

Denk je dat het opvangen van buitenlanders in de nieuwe taal een functie is waar de bibliotheek meer mee kan doen?

‘Zeker, een van de tips die ik in mijn boek geef is: doe iets met de buitenlanders. Niet alleen door meer “vreemde talen”-collecties te hebben, maar ook door ze uit te nodigen.

Organiseer avonden met buitenlandse dichters, die zich in het Nederlands nog niet goed kunnen uiten. In de openbare bibliotheek in Den Haag waar ik werkte zaten altijd gestrande schrijvers tussen de kasten. Zie hen, dat vind ik belangrijk, je moet hen binnen houden en meer kansen geven.’

Mira Feticu, Geheugen, geschiedenis, beschaving. Een lofzang op de biblio­ theek, Uitgeverij De Geus, 120 pagina’s (€ 14,99)

Dit is niet de enige tip die je in je boek aan de bibliotheek geeft. Hoewel je liefde voor de bibliotheek duidelijk is, bekritiseer je het bibliotheeksysteem ook.

‘Ik ben tegen het afschrijven van boeken op basis van ­uitleencijfers.

Je moet professionele collectie­

IRWAN DROOG

‘Als je niet uit boeken leeft, kan ik me voorstellen dat het is alsof je lege flessen in de container gooit.’ beheerders hebben die het belang van de boeken weten. Als je niet uit boeken leeft, kan ik me voorstellen dat het is alsof je lege flessen in de container gooit en dat mag niet, want er zijn zoveel mensen wiens toekomst en leven in de bibliotheek ligt. Niet iedereen kan het zich immers permitteren om boeken te kopen. Dus de bibliotheek is niet alleen voor buitenlanders belangrijk, maar ook voor kinderen uit bijvoorbeeld de buitenwijken. Je kunt niet beslissen voor de toekomst van een jongen die over twintig jaar gaat studeren en geen Foucault kan vinden in de bibliotheek omdat het overal is afgeschreven.’

Je bespreekt ook het weinige respect voor de functie van de bibliothecaris

als knelpunt. Waar duid je dan precies op?

‘Dit is het beeld in Nederland van de bibliothecaresse: een grijze muis van middelbare leeftijd. Toen ik zelf bibliothecaresse was, heeft iemand mij eens gevraagd: “Wat doe jij daar tussen die grijze muizen?” Ik schrok me kapot, de bibliothecaressen waren fantastische vrouwen, zo correct en integer, een voorbeeld voor de maatschappij. Maar je krijgt het negatieve beeld niet zomaar weg, je ziet het overal.

‘En dat terwijl we juist hele bijzondere bibliothecarissen hebben. Ik denk daarbij aan de fantastische Hypatia van de Bibliotheek van Alexandrië die in de derde eeuw vermoord werd door de Christenen. Zij was een wiskundige, een geleerde vrouw, een model voor haar studenten. Waarom kijken we in plaats van naar zulke bijzondere bibliothecarissen naar hoe lang de rok van die bibliothecaresse is? Ik denk dat we de positie van de bibliothecaresse moeten rehabiliteren, want een bibliotheek kan niet zonder ze. Mensen die van boeken houden geven de bibliotheek leven. We moeten van de bibliotheek een bijzondere plek maken.’

16 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

COLUMN ONZE TAAL

NON-FICTIE

RECENSIE

BOWLS & BENTO

Het slechtste boek ter wereld De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer: Irene Iddesleigh van Amanda McKittrick Ros. RAYMOND NOË Het lijkt erop dat de Angelsaksische wereld wat meer geobsedeerd is met de categorie ‘slechtste aller tijden’ dan wij hier in de Lage Landen. Zo hebben ze een officiële ‘slechtste zangeres ter wereld’ (de Amerikaanse Florence Foster Jenkins) en de Schot William McGonagall staat al decennia lang bekend als ‘de slechtste dichter ooit’, en er is ook nog een rijtje officiële concurrenten. Voor het Nederlandse taalgebied zullen we ook vast een allerslechtste dichter hebben, maar in plaats van hem of haar een lauwerkrans te geven, vergeten we die gewoon.

En dan heeft de Engelstalige wereld ook nog ‘het slechtste boek aller tijden’, namelijk Irene Iddesleigh van de Ierse schrijfster Amanda McKittrick Ros (1860-1939). Rudy Kousbroek schreef ooit over haar: ‘Zij schreef om zo te zeggen zoals Lodewijk van Beieren paleizen bouwde.

Haar zinnen, vooral in de passages waarin zij goed op dreef was, zijn overladen met beeldspraak: allegorieën, hyperbolen, ellipsen, metaforen, metonymieën, assonanties en alliteraties vliegen uit haar pen als paarden uit een brandende stal.’ En dat levert dan zinnen op als: ‘Vertel mij, smeek ik u, Sir John en echtgenoot, waarom de ooit zorgeloze opgewekte vlek van vrede nu kennelijk een klaaglijke kerker is geworden op deze avond van onze thuiskomst, waar alles veeleer een veelheid van verblindende gloed en schittering had moeten zijn?’ Kousbroek dacht dat het boek niet te vertalen was, maar dat is meestervertaler Robbert-Jan Henkes nu toch gelukt, in opdracht van misschien wel de leukste en interessantste uitgeverij van dit moment, Uitgeverij Vleugels. Henkes schreef er (in Ros’ stijl) een nawoord bij, waarin hij ingaat op boek, schrijfster en vertaling. Het colofon vermeldt nog dat de vertaler géén werkbeurs kreeg – en je kunt je inderdaad afvragen waarom dit boek vertaald moest worden: de taal is hilarisch, maar geen enkele koper zal het boek van kaft tot kaft lezen, en er hooguit wat in bladeren – maar wel met een brede glimlach, dat wel.

Rudy Kousbroek dacht dat het boek niet te vertalen was

Amanda McKittrick Ros, Irene Iddesleigh, vertaling: Robbert-Jan Henkes, Uitgeverij Vleugels, 160 pagina’s (€ 26,90)

Het Genootschap Onze Taal is een vereniging voor taalliefhebbers, dat elke maand het blad Onze Taal uitbrengt en daarnaast fungeert als Taaladviesdienst. Kijk voor meer informatie op:

www.onzetaal.nl.

Bij kleine hapjes leert men de hond eten Dit gezegde betekent dat je geleidelijk aan zelfs aan onmogelijke dingen kunt wennen. Nu zou ik niet willen zeggen dat er in Bowls & Bento onmogelijke gerechten staan, juist niet, maar voor de stamppotliefhebbers zijn ze misschien wel een uitdaging. Met dit prachtige kookboek geeft Tim Anderson, die in 2011 MasterChef UK won, ons een blik in de Japanse keuken.

SABRINA DE WIT Een wauw-factor bekruipt mij als ik het boek in handen krijg.

De uitgeverij heeft veel werk gemaakt van het omslag; naast de opliggende letters zorgt de metallic blauwe kleur ervoor dat het een enorm opvallend boek is, in positieve zin. De pagina’s zijn aan de randen oranje zodat het een nog kleurrijker geheel wordt. Als ik het boek open, tovert het een glimlach op mijn gezicht. En met de papierkeuze – matte pagina’s – is het boek goed in balans.

Tim Anderson heeft al eerder boeken uitgebracht in de serie ­JapanEasy, waaronder een over de vegan Japanse keuken. Hij geniet van de Japanse gerechten en ik geniet van hem. Zijn boek ademt sfeer en humor. Hij neemt geen blad voor de mond. Zo vertelt hij dat hij het boek eigenlijk Conbini wilde noemen, maar dat de uitgever dat niet een handige naam vond; het bete-

kent buurtsupermarkten, dus vandaar. Anderson roept ook gewoon: maak het niet zelf als je het ook kunt kopen. Dat zullen niet heel veel chefkoks met hem eens zijn. Maar die eerlijkheid siert hem.

Omdat bij alle gerechten een verhaaltje staat, merk ik dat ik telkens wil lezen wat hij te zeggen heeft.

De bouwstenen van de Japanse keuken zijn rijst, pickles en soep. Zo heet het eerste hoofdstuk van het boek dan ook. Gevolgd door kleine

Een Bento hoort de kleuren wit, zwart, groen, rood en geel te bevatten.

Tim Anderson, JapanEasy. Bowls & Bento, vertaling: Ingrid Hadders, Uitgeverij Good Cook, 224 pagina’s (€ 29,95)

bijgerechten, dan grote bijgerechten, toppings voor rijst en eenkoms­ gerechten, om te eindigen met brood en gebak. Buiten deze hoofdstukken om geeft hij informatie over combinaties die je kunt maken, handig keukengerei en wat je moet weten voor je überhaupt aan de slag gaat.

Nu kan ik allerlei gerechten noemen, zoals de beruchte TKG (Tamago Kake Gohan), of de McDonburi met worst en ei, of de tonkatsu-sandwich, maar die zeggen de meeste mensen misschien niet zoveel. Er zitten gelukkig foto’s bij de recepten die ervoor zorgen dat je weet wat je ongeveer te wachten staat. Er zijn ook tal van gerechten die de meeste mensen wel bij naam zullen kennen, zoals een Japans omelet op drie manieren, gestoofde makreel met uien en gember en zelfs spaghetti Napoletana. Achterin staan ook nog de basis van sauzen en condimenten en een woordenlijst om je te helpen als je niet precies weet dat aonori groene zeewiervlokken zijn.

In Bowls & Bento wordt gesproken over bento’s, wat neerkomt op een soort (brood)bak waarin alle (bij)gerechtjes een eigen vakje krijgen, waarbij kleur heel belangrijk is. Het hoort de kleuren wit, zwart, groen, rood en geel te bevatten. En het liefst zo gebalanceerd mogelijk te zijn, met afwisselende smaken.

Het moet er visueel aantrekkelijk uit zien. Uiteraard worden bij mij thuis de kookboeken ook door de kinderen bekeken, en zowaar mocht ik een paar gerechten uitproberen.

Niet alles viel in de smaak, maar het begin is er. De waardering begint te groeien, ook voor andere wereldkeukens. JapanEasy yeah.

KIJKJE IN DE KEUKEN

17 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

KIJKJE IN DE KEUKEN

YOKO HEILIGERS

Uitgeverij Loopvis: boeken als conversation starters Loopvis is een zelfstandige uitgeverij met een grote focus op beeld, duurzaamheid en prikkelende onderwerpen. Het dier waar de uitgeverij naar vernoemd is, officieel de axolotl, geeft goed aan waar de uitgeverij voor staat: het is een dier dat al miljoenen jaren onveranderd is gebleven, een beetje een onvolgroeide puber die nog zijn activistische en hoopvolle houding heeft behouden. Want, wie zich hard maakt kan de wereld heus wel een beetje veranderen, aldus uitgever Marije Sietsma. Ik sprak haar en schrijver en illustrator Yoko Heiligers over de uitgeverij en hun nieuwste publicatie: Mensendieren.

ILSE VAN OOSTEN Uitgeverij Loopvis, opgericht in 2011, heeft een unieke positie in de uitgeverswereld in Nederland. Beeld staat voorop in de boeken, maar het zijn geen strips of graphic novels en ze zijn voor alle leeftijden. Sietsma: ‘Goede jeugdboeken zijn boeken waar ook volwassenen wat uithalen, waar ze lagen in kunnen ontdekken en met hun kinderen over kunnen praten. Beeld en tekst moeten elkaar aanvullen en beiden moeten sterk zijn, zodat ze samen een compleet verhaal vormen. Een pakkend beeld sleurt mensen naar binnen. Het maakt de drempel lager om genres te lezen die ze niet goed kennen of misschien zelfs als lastig zien, zoals poëzie en filosofie. De beelden moedigen ze aan het toch te lezen en dieper de tekst in te duiken. Het begeleidt de lezing, maar laat mensen wel zelf nadenken.’

Een goed voorbeeld daarvan is de nieuwe publicatie Mensendieren

van Yoko Heiligers die, zoals de titel suggereert, aanzet tot nadenken over de relatie tussen mens en dier.

Een door oude schoolplaten geïnspireerde illustratie van een dier beslaat telkens twee pagina’s. Deze pagina vullende illustraties zijn opgedeeld in verschillende vlakken die verschillende aspecten van het dier laten zien. Sommige associaties zijn meer universeel, bijvoorbeeld bij de gans de associatie met ganzenborden, terwijl andere associaties verschillende interpretaties of beelden opwekken. Heiligers: ‘Ik observeer dieren al jaren en ben gefascineerd door hoe mensen en ook ikzelf met dieren omgaan. Zo kan ik bijvoorbeeld enorm van een diersoort houden, maar ik eet wel kaas, terwijl ik weet dat daarvoor kalfjes worden gedood. Ik wilde deze complexe relatie verbeelden zonder met een vingertje te wijzen. De woorden geven verdieping aan het beeld, nodigen mensen uit langer en grondiger te kijken. Niet alleen vanuit een activistisch perspectief over hoe dieren behandeld worden, zoals konijnen in kooien, maar ook naar hoe dieren overal in onze verhalen en cultuur aanwezig zijn. De woorden zullen voor iedereen dan ook andere associaties opwekken. Bij het beeld van het varken, zijn vlees als product, zullen sommigen denken “oh zielig” en anderen misschien juist “oh lekker”. Met het kiezen van de woorden hebben we geen concessies gedaan, nergens gedacht dat iets misschien te veel was.’

Hypocrisie Ideeën over de relatie tussen mens en dier, en het milieu, zijn altijd al actueel geweest, maar de laatste jaren misschien meer dan ooit.

Het sluit dan ook goed aan op het duurzame en activistische karakter van de uitgeverij. Zo wordt er bijvoorbeeld met natuurinkt in Nederland gedrukt en worden met restproducten zoals foutief bedrukt papier andere creaties gemaakt, zoals notitieboekjes. Sietsma: ‘Bij Uitgeverij Loopvis geldt: practice what you preach. Zo vind ik je stem gebruiken erg belangrijk, dus was

CHRIST VAN HOUTS

ken te zetten is daarom ook een bij‘De hypocrisie in behorend Kakkerlakje verschenen.’ hoe we over dieren Kakkerlakjes Kakkerlakjes zijn een vaste serie denken is snijdend, De van Uitgeverij Loopvis, bestaand uit kleine rijk geïllustreerde boekook in mijzelf’ de uitgeverij een stemlocatie tijden de waterschaps- en provinciale statenverkiezingen. Hierbij ging het ook veel over de relatie tussen mens en natuur, zeker bij de waterschappen. Hopelijk zet een boek als Mensendieren aan tot nadenken hierover. De hypocrisie in hoe we over dieren denken is snijdend, ook in mijzelf. Het is confronterend hoe je principes het onderspit kunnen delven als je ineens een enorme trek hebt in een hamburger, het is heel dubbel. Een boek als Mensendieren is daarom niet belerend bedoeld, maar moedigt aan de confrontatie met zulke tegenstrijdigheden aan te gaan. Bijvoorbeeld in het beeld van de zeehond, waarin iemand een jas van zeehondenbond aanheeft met de tekst “warmte”. Warmte is niet negatief, het is nodig om te overleven. Het beeld zegt daarom ook niet dat het slecht is om een zeehond te doden voor zo’n jas, maar het maakt wel duidelijk dat zo’n jas de dood van een dier betekent en dat het belangrijk is daarbij stil te staan en afwegingen te maken.’ Daarmee is het boek is een perfecte conversation starter, bijvoorbeeld op de salon- of eettafel, meent Sietsma. ‘De woorden onder het beeld vormen de leidraad voor hoe mensen over de beelden kunnen nadenken en filosoferen. De woordkeuze zet aan tot nadenken en spel: welke woorden passen er nog meer bij? Om mensen verder aan het den-

jes met korte verhalen, gedichten, recepten en muziek die in een envelop te versturen zijn naar iemand die een verhaal nodig heeft.

Naast Mensendieren verscheen het Kakkerlakje Dierenliefde van Coen Simon, waarin hij filosofeert over de relatie tussen mens en dier. Want als dieren konden praten, willen we dan wel horen wat ze te zeggen hebben?

Zo weet Uitgeverij Loopvis met deze twee publicaties, maar ook met hun andere uitgaven, prachtig beeld te combineren met mooie verhalen en stof tot nadenken.

Yoko Heiligers, Mensendieren, Uitgeverij Loopvis, 52 pagina’s (€ 19,99)

‘Geestig en authentiek’

‘Schiet me maar meteen dood, ik wil geen

Met medewerking van Huub Rooymans, Thijs van Leer en Maarten Peters

behandeling’, zegt Kitty tegen haar oncoloog, als hij vertelt dat ze een ernstige kankersoort heeft.

Drie weken later ligt Kitty, hevig protesterend en denkend aan haar kapsel en haar decolleté, toch gekoppeld aan zakken gevuld met een gifrode chemococktail. Tien jaar later heeft Kitty 145 chemokuren ondergaan. Ze schrijft en speelt in deze periode diverse theatersolo’s, gebundeld in dit boek.

www.sparkleauteurs.nl

Waterval - ISBN: 9789083085944

19 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

Filosofie De filosofiespecial van de Boekenkrant.

INTERVIEW

MARJOLIJN VAN HEEMSTRA

Geef de maan haar gezicht terug ‘Weerloos en waardevol’ is dit jaar het thema van de Maand van de Filosofie. Met aandacht voor de vraag hoe het weerloze en het waardevolle zich kunnen weren tegen de harde cijfers van verdienste en prestige. Hoe krijgt waarde weer zijn waarde terug? Dat geldt zeker ook voor de ruimte, waar het nieuwe goud lonkt.

Daarover schreef ruimtevaart-correspondent Marjolijn van Heemstra het essay voor de Maand van de Filosofie, getiteld Wat is ruimte waard.

ROBERT VAN WEPEREN

Marjolijn van Heemstra, Wat is ruimte waard, uitgave van De Correspondent i.s.m. de Maand van de Filosofie, 90 pagina’s (€ 8,00)

Vroeger koloniseerden we verre landschappen, nu zijn planeten aan de beurt. Zo zijn er plannen voor mijnbouw op asteroïden. Evenals een pompstation op de maan, zodat je met een volle tank door kunt reizen naar Mars. Maar ten koste van wat? Van Heemstra neemt je in haar essay mee naar de vertes die rijk maken en benoemt de verarming die dat tegelijkertijd met zich meebrengt.

Marjolijn, om meteen in de stemming te komen, wat is je sterrenbeeld? En je ascendant?

‘Mijn sterrenbeeld is waterman. Ik heb alleen geen idee wat mijn ascendant is. Ooit heb ik mij daar wel in verdiept, maar ik heb dat niet meer paraat.’

Bij De Correspondent gaf je eerder het boek In lichtjaren heeft niemand haast uit. Je bent duidelijk gefascineerd door het heelal. Waarom? Is de wereld niet groot genoeg?

‘De wereld ís het heelal. We komen uit de ruimte, en daar zitten we nu.

Verder is het zo dat ik graag naar boven kijk, naar een heldere sterrenhemel als het even kan. Het fascineert mij dat de bouwstenen van het leven uit het heelal komen. In de dagelijkse praktijk beperkt ons denken zich hoofdzakelijk tot de aarde, maar we komen toch echt uit de ruimte!’

Je noemt jezelf een schrijver die theater maakt. Maar niet een filosofe. Was dat een voor- of nadeel bij deze opdracht van de Maand van de Filosofie?

dicht. Het zijn de duizenden mensen om hem heen die zijn ambities mogelijk maken. En misschien kunnen zij ervoor zorgen dat we respectvoller naar de wereld gaan kijken.’

Iets anders, de titel luidt Wat is ruimte waard. Was er op het boekomslag geen plek voor een vraagteken?

‘Dat viel mij eerlijk gezegd pas op toen het ontwerp al klaar was. Ik vind het wel mooi staan.’

FRANK RUITER

‘Ik denk dat dat niets uitmaakt. Het gaat er in een essay om, om denkend ergens te komen en nieuwe verbanden aan te brengen. Dat doe ik door een link te leggen tussen Suriname – dat als een wingewest zonder enige scrupules van haar bodemschatten werd beroofd – en de maan, die nu misschien wel eenzelfde lot wacht.

Voor dat laatste vraag ik aandacht.

Ik vind dat zo belangrijk, omdat bijvoorbeeld tijdens de Apollo-vluchten de maan als een waardeloos en zielloos object werd afgeschilderd. Ik pleit ervoor de maan juist een gezicht, een gestalte te geven.

Of beter: weer terug te geven. Dit

hemellichaam had, tot voor kort, een enorme culturele en spirituele waarde, maar geen economische.

Er is in de moderne tijd nauwelijks nagedacht over de rol van de maan.

Terwijl er wel eindeloos over kolonialisme is geschreven. Met mijn essay zoom ik daarom in op het verband tussen de maan en het kolonialisme.

Misschien loop ik op de zaken vooruit – ze zijn tenslotte nog niet aan het graven – maar het lijkt mij verstandig er nu alvast over na te denken. Zeker tegen de achtergrond van de ambities van bijvoorbeeld SpaceX en Blue Origin. We zijn zo gewend geraakt zielloos naar de wereld te kijken.’

‘De maan had een Denk je dat je de ogen van Musk, en de CEO’s van de lunaire enorme culturele Bezos economie kunt openen?

‘Ik schat in dat Musk niet echt openen spirituele staat voor anders denken. Maar verniet, hij is slechts de voorman waarde, maar geen geet van een beweging. Hij is heus niet zo briljant als dat hem wordt toegeeconomische.’

De lunaire economie zal honderden miljarden dollars opleveren. Ken je een voorbeeld waarbij de natuur het won van economische argumenten?

‘Zeker. We hebben beschermde natuurgebieden en nu is er ook aandacht voor de oceanen. In het dagelijks leven kiezen we toch ook niet altijd voor het geld? We lezen een boek, gaan naar een voetbalwedstrijd of maken een praatje met de buren. Diep vanbinnen weten we dat iets anders dan geld ons gelukkig maakt.’

Stel je mag mee in de SpaceX van Musk naar de maan. Zou je de uitnodiging accepteren? En zo ja, wat verwacht je?

‘Gaat Musk ook mee? Het lijkt mij een afschuwelijk zware reis. En op de maan zit je opgesloten in zo’n pak. Als ik erover kan schrijven, lijkt het mij wel heel interessant. Vooral als er een bont gezelschap meereist dat op heel veel verschillende manieren naar het fenomeen maan kijkt.’

20 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

BKFILOSOFIE

RECENSIE

DENKERSVRAAG

Devillair blijft aan de oppervlakte

Bewust zijn van waarde

Devillairs is gespecialiseerd in zeventiende-eeuwse moraalfilosofie. Wellicht is ze bij het schrijven van Een kleine filosofie van de zee geïnspireerd door haar onderzoeksobject Blaise Pascal, bekend om zijn postume Gedachten; net als de Franse denker heeft Devillairs een werk afgeleverd dat bestaat uit kleine fragmenten. Vierentwintig hoofdstukken telt haar boek, in een krappe 140 pagina’s. Ieder van die hoofdstukken behandelt een onderwerp gerelateerd aan de zee: vloed, noodankers, zout, zeeziekte, et cetera.

Dat een grondige analyse van de wateren ons prachtige filosofische inzichten kan brengen, leerden we eerder al in Andere geesten van Peter Godfrey-Smith, die als bioloog én filosoof naar de octopus keek en ons vervolgens iets leerde over de geest.

filosofisch maar weinigzeggend; wat overblijft is een zelfhulpboek dat een intrigerend uitgangspunt inneemt, maar waarbij de auteur zich af en toe verliest in de metafoor waar ze overduidelijk een zwak voor heeft.

De zee nodigt daar natuurlijk ook toe uit. Niet voor niets zijn de zilte Bij onderwerpen die redelijk ondubwateren al eeuwenlang een inspirabelzinnig lijken te gaan over tiebron voor dichters en schrijvers. #MeToo (piraten) of de opkomst van Dat erkent ook Devillairs, wanneer rechts-radicalisme (sirenen) komt ze een heel hoofdstuk besteedt aan Devillairs plotseling fel uit de hoek. de klassieker Moby Dick en diens Het zijn enkele zeldzame momenten auteur Herman Melville, die ‘een lofwaarin de actualiteit en de maatzang op de zee’ schreef, ‘die bijkans schappij naar voren komen; verder zalig verklaarde, onvoorstelbare en dienen we ons van de auteur voorontembare krachtbron’. Melville zag namelijk te bekommeren om onsde witte walvis volgens Devillairs zelf en ons individuele welzijn: we als het noodlot, waartegenover we moeten vooral onszelf niet beperin woede kunnen uitbarsten, met ken, boven alles onze tekortkoalle kwalijke gevolgen van dien. In mingen erkennen, genieten van de Een kleine filosofie van de zee workleine dingen in het leven maar toch den eb en vloed als een ademhaling, ook de avonturen durom die van onszelf mee ven aan te gaan, en te laten samenvallen natuurlijk onszelf niet en ons te leren mee te onder- maar ook niet bewegen met wat op overschatten. Het zijn ons pad komt. Eilanden levenslessen die ons op zee komen te staan inmiddels zo bekend voor het individu, dat zijn dat we ons kundient te erkennen dat nen afvragen of de zee het zich niet hoeft te ons daar nog iets over conformeren. We lezen kan leren. Daarmee over een noodanker blijkt Een kleine filosodat symbool staat voor fie van de zee minder de mogelijkheid om te een systematische filomidden van wanhoop, sofie, en meer een zelfgewoon ‘stop’ te zeghulpboek, dat ondanks gen, en ‘nee’. Dat is af Laurence Devillairs, Een de belofte van de titel en toe poëtisch en trefkleine filosofie van de minder diep reikt dan fend, maar met regelzee, Uitgeverij De Bezige maat ook vergezocht en Bij, 144 pagina’s (€ 18,99) gehoopt.

De spanning die ons voortdrijft Een gevoel van verlangen kennen we allemaal. Naar nieuwe schoenen, rust, geluk. In zijn essay Verlangen opnieuw zoekt Ben Schomakers naar het diepere, onderliggende verlangen. Kent verlangen een oorsprong en op welke manier geeft het ons leven vorm?

Dat is wat de rivier wil, dat is haar verlangen: stromen.

In deze metafoor zit de spanning besloten die Schomakers ziet als ons fundamentele verlangen. Om deze spanning te begrijpen begint de auteur bij het gedachtegoed van Aristoteles (384 v.Chr. – 322 v.Chr.). Volgens Aristoteles verlangt de mens naar geluk (eudaimonia) en het hoogste geluk is volgens hem filosoferen.

Filosoferen is bij uitstek een naar binnen gekeerde activiteit, legt Schomakers uit, waarvoor we autarkisch MARTIJN moeten zijn, ‘dat wil zeggen onafVAN BRUGGEN hankelijk van anderen, baas over wat we doen, het middelpunt daarvan, Filosoof en classicus en vrij van andere vragen en andere Schomakers begint en drang die bij het sociale leven horen eindigt zijn essay met en die we daarom toch de metaals zwaar en onvrij foor van een sneeuw­ makend ervaren.’ rivier. Misschien, zegt De auteur twijfelt er hij, is ons leven te vergeterecht aan of een lijken met een sneeuwvolledig autarkisch rivier. Er is iets, een leven daadwerkelijk kern, zoals de sneeuwhet meest bevredihoed op een berg. De gend is. Er is toch ook werkelijkheid brengt de zoiets als liefde? Liefde kern in beweging, laat is het tegenovergehem smelten, stromen, stelde van autarkie. Je geeft zijn loop vorm. De hebt er altijd een ander stroom is woelig, vervoor nodig die niet in anderlijk, sleept spullen je hoofd leeft, maar met zich mee – jazeker. daarbuiten. Ze ontreMaar ze stroomt. Niet in gelt je, doet een beroep een rechte lijn, niet zon- Ben Schomakers, Ver­ op je, valt je autonoder zich naar het landlangen opnieuw. Over schap te voegen, maar Aristoteles, liefde en echt­ mie aan. Volgens Schomakers verlangen we het water laat zich nerheid, Uitgeverij Boom, zowel naar autarkie als gens door tegenhouden. 192 pagina’s (€ 22,90)

Het thema van de Maand van de Filosofie is ‘Weerloos en waardevol’. Hoe kunnen we ons in het dagelijks leven bewuster worden van de waarden die we aan dingen toekennen? We vroegen het aan twee denkers.

Frank Chouraqui Filosoof, Universiteit Leiden ‘Volgens mij is ons dagelijks leven verdeeld tussen praktische dingen die we doen omdat we geloven dat ze gedaan moeten worden (we nemen aan dat ze objectief waarde hebben) en dingen die we doen omdat we ze waarde toekennen (dit wordt vrijheid genoemd).

Door een reeks historische en ideologische factoren zijn van de laatstgenoemde categorie slechts enkele levende fossielen overeind gebleven. De belangrijkste zijn de activiteiten van spel, fictie en liefde, die allemaal te maken hebben met iets waarderen terwijl we erkennen dat hun waarde alleen voor onszelf bestaat. We moeten op hen vertrouwen om ons leven opnieuw een gevoel van waarde te geven, om onszelf opnieuw te leren genieten van de dingen waaraan we waarde toekennen, en om de vrijheid waarmee we waarde aan dingen – en aan ons leven – toekennen te waarderen.’

HIELCO KUIPERS

YANNICK SCHUELER

Devillairs is daarentegen iets minder geïnteresseerd in de zee als natuurverschijnsel, en benadert haar voornamelijk als metafoor.

naar liefde. En het fundamentele verlangen is niet om beide verlangens samen te laten smelten – nee, het is ons juist om die spanning te doen.

De spanning drijft ons voort, zorgt ervoor dat we constant in beweging blijven, ons ontwikkelen. Zoals een sneeuwrivier. Misschien, poogt Schomakers zelfs, verheerlijkte Aristoteles de autarkie wel omdat hij de liefde niet kon vinden. En was zijn poging anderen te overtuigen van zijn hoogste geluk, juist een bewijs van zijn drang naar liefde.

‘Ons lichaam plooit zich naar de laptop voordat we deze openklappen’

Verlangen opnieuw is een essay waarin je samen met Schomakers zoekt naar het fundamentele verlangen. Waar hij op de ene pagina de definitie gevonden lijkt te hebben, wijst hij haar op de volgende weer af. Je hebt vaak het gevoel bepaalde conclusies al gelezen te hebben, maar eigenlijk schaaft hij ze steeds een beetje bij, tot ze precies zeggen wat ze moeten zeggen. Uiteindelijk komt de auteur min of meer tot een definitie van ons fundamentele verlangen, maar die is niet absoluut. Ze voelt als een uitnodiging om zelf verder te denken. Daarom is een recensie van dit boek algauw bedrieglijk: als recensent wil ik het verhaal rond maken, compleet. Terwijl dit prikkelende essay in feite wordt afgesloten met een vraagteken. Maar het is een gericht vraagteken: het abstracte begrip ‘verlangen’ is door Schomakers teruggesnoeid tot zijn puurste vorm.

‘Wie of wat we zijn is afhankelijk van de wereld om ons heen.

Zon, lucht, voedsel, werkplek of laptop: alles te midden waarvan we leven heeft invloed op hoe we bewegen, denken, voelen en waarnemen. Ons lichaam plooit zich naar de laptop voordat we deze openklappen. In de boekwinkel grijpt onze hand naar het essay voordat we ook maar weten wie de auteur is. Door aandacht te geven aan hoe ons lichaam reageert op de dingen en mensen om ons heen, kunnen we ons bewust worden van de waarde of betekenis die zij voor ons hebben. Opent het lichaam zich naar de wereld? Plooit het zich ernaar? Of distantieert het zich? Reflecteer daarop, want vaak ervaren we pas in tweede instantie hoe waardevol iets is.’

Marli Huijer Filosoof en medicus, Erasmus Universiteit Rotterdam

DINGENA MOL

Weinig natuurfenomenen spreken zo tot de verbeelding als de zee. Ze kan net zo woest zijn als dat ze rust kan bieden. De Franse filosoof Laurence Devillairs grijpt deze veelomvattendheid aan, en bombardeert in Een kleine filosofie van de zee het ruime sop tot canvas om vierentwintig levenslessen op te schilderen.

21 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

INTERVIEW

BKFILOSOFIE

JAMES BRIDLE

‘De wereld is meer dan een domme machine’ James Bridle schreef in 2019 een boek over de bedreigingen van de technologie voor ons leven en de wereld.

Manieren van zijn draait het om en toont ons dat de wereld om ons heen, van dieren en planten tot stenen en het ecosysteem, zoveel diverser én slimmer is dan alle technologie bij elkaar. Een hoopvol boek dat je leert om de wereld met een andere blik te bekijken.

ANTAL GIESBERS

MIKAEL LUNDBLAD

Op het internet lees ik dat je schrijver, filosoof, wetenschapper en kunstenaar ineen bent. Vanuit welke blik heb je Manieren van zijn geschreven?

‘Die titels worden me door anderen gegeven, ik zie mijzelf niet zo. Ik ben iemand met interesse in de wereld, ik kijk naar dingen, ik onderzoek ze en probeer dan te communiceren waarom ik ze interessant vind – in boeken, kunstwerken, lezingen en radioprogramma’s. In dit geval is dat in een boek, waarin ik je veel dingen laat zien waarmee ik hoop dat je anders naar de wereld kijkt en erover nadenkt.’

Je beweegt je ook op veel vlakken van de wetenschap: technologie, biologie, geografie, gedragswetenschap, taal… Hoe vonden de wetenschappers in die vakgebieden dat eigenlijk?

‘Ik heb in mijn vorige boek enkele grote fouten gemaakt, daar kreeg ik van experts feedback op. Maar dat was nooit agressief: zij zijn juist blij als iemand aandacht besteedt aan hun werk. Er is fantastisch materiaal in de wetenschap dat de moeite waard is om in beeld te brengen. Ik heb nog geen wetenschapper ontmoet die dat een slecht idee vindt.’

Waar of waardoor ontkiemde het eerste zaadje voor dit boek?

‘Vijf jaar geleden schreef ik New Dark Age, over de invloed van technologie op onze leefwereld. Het resultaat was een nogal deprimerend boek, dat weinig goeds te zeggen had over de stand van zaken in de wereld. Ik peinsde erover hoe daarop te reageren. Daarnaast begon ik me meer

‘Wat ik vooral belangrijk vind, is dat je uit het boek meeneemt dat alles om ons heen leeft’

te verdiepen in de impact van onze maatschappij op het milieu. Mijn insteek was onder meer kunstmatige intelligentie, mijn link met de technologie. En hoe meer ik over de wereld om mij heen leerde, hoe meer ik besefte dat dat eigenlijk maar een beperkte, kleine vorm van intelligentie is als je het vergelijkt met de intelligentie in de natuur. Daarom wilde ik proberen te begrijpen wat het betekent om de wereld juist niet vanuit de mens zelf te bezien.

‘Een van de centrale kwesties van het boek is hoe we de verbinding met de planeet en alle levende wezens maken, zonder dat we er die menselijke insteek overheen leggen. We kunnen ons nooit helemaal voorstellen hoe het is om een ander levend wezen te zijn. Dat moeten we vertalen in iets wat we wél begrijpen.

Alleen hadden we de neiging om de mens als het centrale, meest belangrijke wezen op de planeet te zien. We moeten erkennen dat andere wezens hun eigen wezen zijn. Dan besef je dat we als mensen onderdeel zijn van iets veel groters wat grotendeels onbekend voor ons zal blijven.’

Je boek is opgebouwd uit negen hoofdstukken, met in elk hoofdstuk steeds de focus op een bepaald vakgebied. Vaak eindigt een boek als dit met een hoofdstuk dat alle inzichten samenvat en de lezer aanspoort tot actie, maar dat doe jij niet.

‘Manieren van zijn vertelt je over

James Bridle, Manieren van zijn. Voor­ bij de menselijke intelligentie, vertaling: Robert Neugarten, Uitgeverij Volt, 424 pagina’s (€ 29,99)

hoe je anders naar de wereld kunt kijken. Niet over wat je daar dan mee moet doen. Want ik heb echt niet alle antwoorden. Mijn werk is vooral een aansporing om over de wereld na te denken. Wat ik vooral belangrijk vind, is dat je uit het boek meeneemt dat alles om ons heen leeft, van dieren en planten tot de stenen en het hele ecosysteem. De wereld is verrassend bezield: als we dat beseffen, dan kunnen we daar aandacht aan besteden en onze maatschappij daarop afstemmen. Mijn boek is niet alleen een argument voor hoe mooi de wereld is, maar ook voor hoe het kan zijn als we onze beslissingen maken op basis van deze realisering.

‘Ik zie wel een groeiend bewustzijn dat de wereld meer is dan een domme machine die wij naar eigen inzicht mogen gebruiken. Maar de systemen die we hebben om dat te realiseren werken niet: de wetenschap heeft het twintig tot dertig jaar lang geprobeerd, en de activisten ook. Maar het heeft weinig teweeggebracht. Er moeten anderen vormen van actie komen die dat wel kunnen.’

Hoe zou je mensen tot actie aan kunnen zetten?

‘Weet je, van het schrijven van New Dark Age werd ik erg depressief. Ik voelde wat we nu “klimaattrauma” of “climate anxiety” noemen: dat gevoel van machteloosheid en angst, de realisatie dat er iets fundamenteel fout zit, niet wetend hoe we dat moeten oplossen. Maar in het verleden leerde ik mensen om heel eenvoudige computertaken uit te voeren. Daarmee waren ze nog geen programmeur, maar ze kregen wel grip op een complex systeem. Dat is de basis voor mensen om tot actie te komen. Daarom zeg ik mensen niet wat ze moeten doen, maar geef ik ze manieren om grip op de wereld te krijgen en over de wereld na te denken, waardoor actie wél mogelijk wordt.’

ltijd gevaar

Verschijnt 18 april!

Aristoteles Ethica Nicomachea Vertaald door Charles Hupperts en Bartel Poortman

Pierre Hadot Marcus Aurelius en de Stoa Vertaald door Maarten van Buuren

Alleen maar woorden Brieven van Heloïse en Abelard Vertaald door Ramon Selles

Søren Kierkegaard Of-Of Vertaald door Annelies van Hees

Boeken verkrijgbaar in de boekhandel of op www.damon.nl

NO. 19, MAART 2023, € 4,– WWW.MILITAIR ECOURANT.NL

MILI TAIR E COU RAN T

Van antipasti tot en met dolci: de 100 nieuwe recepten in Big Mamma in 30 minuten zijn eenvoudig en snel te maken en allemaal even smaakvol. Van gegrilde prei met straciatella in een vinaigrette, A$AP Gnocchi tot Siciliaanse caponata: het is tijd om je gezin, vrienden en (onverwachte) gasten te verrassen!

JAGEN OP ZEEMIJNEN

Big Mamma in 30 minuten de snelle Italiaanse keuken €32,50

25 april in de boekhandel!

ALTIJD INZET, ALTIJD GEVAAR, P. 6

DEFENSIE

Generaal Wijnen: ‘We staan voor de grootste reorganisatie sinds de Tweede Wereldoorlog’

MILITAIRE COURANT Met generaal Wijnen, jagen op zeemijnen en Vrede vergt moed Kijk voor meer informatie op www.militairecourant.nl

23 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

INTERVIEW

BKFILOSOFIE

JOKE VAN LEEUWEN

COLUMN

Doorbreek de vaste hiërarchieën Het kinderboek voor de Maand van de Filosofie werd dit jaar geschreven door Joke van Leeuwen bij het thema: ‘Weerloos en waardevol’. Dát bedoel ik, zei de zalm is een doorgeefverhaal waarin we van een pluisje, naar de westenwind, naar een koprolkampioen, naar een zalm en zo door reizen. En allemaal hebben ze zo hun eigen opvattingen over hun belang in de wereld.

Paul van Tongeren is emeritus-hoogleraar filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de ­Katholieke Universiteit Leuven. Hij schrijft columns voor de Boekenkrant en de BKFilosofie.

PAUL VAN TONGEREN

ILSE VAN OOSTEN Joke van Leeuwen heeft als schrijver en tekenaar veel succesvolle romans, gedichten en kinderboeken op haar naam staan. Hiervoor won ze meerdere prijzen waaronder de Zilveren Griffel in 2018 voor haar prentenboek Toen ik.

Filosofie is een vakgebied dat misschien minder vaak met kinderen geassocieerd wordt. Waar moest je op letten om dit boek toegankelijk te maken voor kinderen?

‘Ik denk dat filosofie heel goed met kinderen kan worden geassocieerd.

Kinderen van een jaar of zeven hebben vaak een “filosofische” periode, waarin ze vragen stellen die menige volwassene niet meer stelt. Zoals filosoof Peter Sloterdijk in Kritiek van de cynische rede zei: “De filosoof is een mens die de hard geworden, met alles vertrouwde en cynisch bedreven tijdgenoot in zichzelf opzij kan schuiven” en “het kind in zichzelf” een kans moet geven. “Wie het ‘nog niet begrijpt’ kan misschien de juiste vragen stellen.” Ik denk dus dat kinderen prima kunnen nadenken en vragen stellen, vooral omdat zoveel nog niet vanzelfsprekend is.’

Waardevol en weerloos

Ook wie niet vaak gedichten leest, laat staan vanbuiten leert, zal misschien toch wel de dichtregel herkennen waar het thema van de Maand van de Filosofie op teruggaat: ‘alles van waarde is weerloos’. Sommigen zullen weten dat de regel uit een gedicht van Lucebert stamt, maar slechts weinigen kennen de rest van het gedicht, of wat er op deze beroemde regel volgt: ‘wordt van aanraakbaarheid rijk / en aan alles gelijk // als het hart van de tijd / als het hart van de tijd’.

Wat er aan deze regels voorafgaat is nog veel duisterder dan dit. De ondoorzichtige raadselachtigheid van het gedicht vormt een vreemde tegenstelling met de bekendheid van die ene regel. Die bekendheid heeft hij waarschijnlijk te danken aan de verzekeringsmaatschappij die hem in neonletters op de gevel van haar gebouw in Rotterdam plaatste.

Wellicht zag de ontwerper in die regel een mooie reclame voor een verzekering die immers je waardevolle spullen juist verzekert tegen de gevaren waaraan ze weerloos blootstaan. Alles waaraan je gehecht bent, kun je ook weer kwijtraken.

Van al wat in de tijd ontstaat, geldt dat het daarin ook vergaat.

De verzekering beperkt dat gevaar en beschermt je tegen verlies.

Maar is dat wat de dichter heeft willen zeggen?

Beweren de regels die erop volgen niet juist het tegenovergestelde? Ik vermoed dat de ‘aanraakbaarheid’ weleens zou kunnen staan voor een ander gevaar waartegen alles van waarde weerloos is. Koning Midas wenste dat alles wat hij aanraakte in goud veranderde. Toen zijn wens vervuld werd, was hij inderdaad zeer rijk, maar had hij alles verloren waar hij van hield. Wat van waarde is willen we vastpakken, vasthouden, vastleggen en dus verzekeren. De verzekeraar helpt ons daarbij door het waardevolle dat we niet kwijt willen te vertalen naar geld. Geld is de grote gelijkmaker; het maakt dat elke waarde ‘aan alles gelijk’ wordt.

Is er een verband met de filosofie? Het gedicht heeft een zware filosofische lading, veel te zwaar voor een korte column. Het lijkt een ‘verdichting’ van de tegenstelling tussen Parmenides en Herakleitos, de twee voor-socratische denkers, die in de filosofie van Plato worden verzoend. Maar ook zonder die geleerdheid, kan het gedicht ons een belangrijke filosofische gedachte bijbrengen: de uniciteit van wat van waarde is, vereist dat we het niet vastpakken en toe-eigenen, maar het aandacht geven en laten zijn.

Alles waaraan je ­gehecht bent, kun je ook weer kwijtraken

BRENDA VAN LEEUWEN

‘Kinderen van In dit prentenboek komen we allereen jaar of zeven lei wezens tegen, sommige klein en pietluttig, dan weer groot en machhebben vaak een Naast filosofische heeft dit boek ook tig. Met welke ideeën hoop je kin“filosofische” veel grappig momenten en woordderen hiermee aan het denken te spelingen. Hoe belangrijk is humor zetten?

‘Ik speel zoals je al noemt met ideeën voor jou in dit soort (kinder)boeken? periode.’ voorbeeld naar de zalm: ze heeft net respect voor haar eigenheid opgeëist, maar brengt die niet op voor de zandkorrel.’

‘Humor is voor mij enorm belangvan groot en klein, bijvoorbeeld door rijk. Ik schrijf, ook voor een vlieg zo groot te kinderen, over seritekenen dat die maar euze zaken, maar er half op de bladzij past. mag van mij altijd Dat doorbreken van een zekere lichtheid vaste hiërarchieën is in zitten. Die komt er een spel dat je in de kinmeestal vanzelf in, derboeken terugvindt trouwens. Italo Calvino die mij aanspreken. noemde dat “nadenDat soort boeken zijn kende lichtheid”. Voor meestal leeftijdloos. mij is humor en enige Behalve dat alles en zelfspot belangrijk iedereen in mijn verom mijn leven te kunhaal kan praten, houd nen leven in goede en ik ze dicht bij zichzelf, kwade dagen.’ door hun eigenschappen als dier, plant of Joke van Leeuwen, Dát Er komen veel dinding niet te verandebedoel ik, zei de zalm, gen voorbij om waarde ren. Elk hoofdstuk is een Uitgeverij Querido i.s.m. mee te bepalen, zoals dialoog, waarin de lezer de Maand van de Filosoomvang of geld. Hoe kan meegaan. Kijk bijfie, 104 pagina’s (€ 13,50)

bepaal jij voor jezelf de waarde van iets?

‘Ik heb moeite met de dominantie, sinds enige decennia, van het neoliberalisme, waarin concurrentie belangrijker is dan samenwerking, waarin dat wat werkelijk maatschappelijk relevant is ondergewaardeerd en onderbetaald wordt, waarin er een te grote prestatiedruk is ontstaan en het niet meekomen in deze wereld het individu wordt aangerekend. Ik hoop, ook nu ik opnieuw veel jonge mensen activistisch zie zijn, dat er een tegenstem blijft die zich richt op de waarde van het medemenselijke en van de verbeeldingskracht en het besef dat wij geen heerser zijn, maar onderdeel van alles wat bij de aarde hoort.’

www.paulvantongeren.nl

24 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

BOEKFRAGMENTEN

BOEKFRAGMENT

Ga als een rivier Ga als een rivier is een onvergetelijk verhaal over verlangen, liefde, verraad en vrouwelijke veerkracht. Voor wie heeft genoten van Daar waar de rivierkreeften zingen.

Shelley Read, Ga als een rivier, vertaling: Mieke Trouw-Luyckx, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 320 paginas (€ 22,99) www.lsamsterdam.nl

‘Hup! Juuu! Wegwezen!’ schreeuwde ik, maaiend met mijn armen. Abel kwam geen centimeter van zijn plaats. Ik bleef tegen hem schreeuwen, maar ondertussen speelde ik met het idee om hem bij me te houden. Als ik opsteeg en met hem de bergen in trok, had ik zowel een transportmiddel als de troostende aanwezigheid van een vriend, maar ik had al genoeg problemen veroorzaakt. Al wilde ik Abel nog zo graag bij me houden, ik kon papa zijn paard niet afpakken en wilde Abel niet in gevaar brengen in de onbekende wildernis. Met tranen in mijn ogen raapte ik een steen ter grootte van een honkbal op en gooide die in de richting van Abels bil. Hij schrok en zette een paar stappen naar voren toen de steen vlak achter zijn achterbenen neerkwam. Ik gooide nog een steen, die hem vlak boven zijn staart raakte. Daarna gooide ik er nog een, en nog een, snikkend omdat ik een dier waarvan ik hield zoiets ongerijmds aandeed. Uiteindelijk begon hij angstig en met tegenzin de heuvel af te sjokken. Af en toe keek hij om, alsof hij een vraag wilde stel-

len, maar niet wist hoe hij dat moest doen.

Ik had me altijd goed gedragen.

Ik was gehoorzaam en behulpzaam geweest en had altijd respect getoond voor mensen die ouder waren dan ik. Ik had in mijn bijbel gelezen. Ik had perziken in de oogstmanden gelegd alsof elke perzik van dun glas was gemaakt. Ik had gezorgd dat het huis schoon bleef, de magen werden gevuld, de was werd opgevouwen en de boerderijdieren werden verzorgd. Ik stelde niet veel vragen en zorgde ervoor dat anderen me nooit hoorden huilen. In mijn eentje had ik een manier gevonden om zonder moeder verder te gaan. En toen was ik op de kruising van North Laura en Main Street een ongewassen vreemdeling tegengekomen en verliefd geworden. Net zoals een enkele regenbui de oevers van een rivier kan wegspoelen en haar loop kan veranderen, zo kan een toevallige gebeurtenis het leven van een jonge vrouw bepalen – en uitwissen wie ze daarvoor was.

De tranen stroomden over mijn wangen toen ik schreeuwend de ene steen na de andere gooide. Ik smeet al mijn angst en mijn verdriet naar het arme paard. Abel was in zijn leven alleen maar loyaal en gehoorzaam geweest, net zoals ik voordat ik Wil leerde kennen. Elke steen die ik naar hem gooide, leerde hem wat ik had ontdekt: dat elk grammetje

goedheid op de wereld teniet wordt gedaan door twee gram kwaad. Je kunt een braaf meisje zijn, een braaf paard, je kunt gehoorzamen, je kunt liefhebben, maar verwacht niet dat de wereld je billijk behandelt als je zelf billijk bent.

De laatste steen raakte Abels kaak, waardoor hij tot mijn ontzetting begon te bloeden. Over de heuvel draafde hij naar beneden, weg van het meisje dat ooit lief voor hem was geweest. Ik liet me op mijn rugzak vallen en barstte in tranen uit.

Precies op dat moment weken de wolken uiteen en maakte de zon, die net op zijn hoogste punt was aangeland, een zoute korst van mijn tranen.

BOEKFRAGMENT

Heeft iemand Charlotte Salter gezien?

Heeft iemand Charlotte ­Salter gezien? is het nieuwste bloedstollend spannende boek van het wereldberoemde thrillerduo Nicci French.

Nicci French, Heeft iemand Char­ lotte Salter gezien?, Uitgeverij Ambo|Anthos, 448 pagina’s (€ 22,99) www.amboanthos.nl

Etty keek hen na en liep toen langs de muur de ruimte door. Haar ogen prikten van de sigarettenrook. Ze verwachtte nog steeds dat haar moeder plotseling zou opduiken, met haar golvende donkerblonde haar hoog opgestoken en de rode jurk waarin ze eruitzag als een filmster, geurend naar Chanel en glimlachend zodat de kuiltjes in haar wangen dieper werden.

Waar was ze? Etty keek op haar horloge. Het was halftien. Lottie was vaak laat, maar niet zó laat.

‘Je moeder,’ zei Alec – die dronken moest zijn, want Etty had hem het ene na het andere glas punch achterover zien slaan, maar die nog raker wist te sneren dan anders – ‘je geliefde moeder staat graag in het middelpunt van de belangstelling. Ze wil dat iedereen vraagt waar ze is.’

‘Dat is niet waar.’

‘Echt niet?’ Alec bracht zijn gezicht dicht bij het hare. ‘De laatste tijd ben je nogal een moederskindje, hè?’

Ze liep de schuur uit en zag Niall staan, met Penny, in een baan licht die door het raam naar buiten viel.

Penny snikte en stompte hem op zijn borst. Hij bleef maar ‘ho, ho!’ zeggen, alsof hij een schichtig paard aan het kalmeren was.

Ze keek of ze Paul ergens zag, maar ze kon hem niet vinden.

Ollie zat ineengedoken met gesloten ogen op een stoel naast de geïmproviseerde bar te wiegen en te neuriën.

Ze schudde aan zijn schouder en hij deed een oog open, knikte naar haar en sloot het weer.

‘Sorry dat ik zo lullig deed,’ zei hij, amper hoorbaar. ‘Wat een klotefeest, hè?’

Kwart voor tien. Tien uur. Vijf over.

Ze dacht aan het feestje waar ze naartoe wilde, aan de jongen op wie ze een beetje verliefd was.

Er werd nog steeds gedanst. De kaarsen die Greg op de tafel met hapjes had gezet, dropen en walmden.

Etty haalde haar jas. Ze zou in de telefooncel naar huis bellen om te horen of Lottie daar was, en daarna zou ze naar het andere feest gaan – hoewel haar bruisende opwinding was weggeëbd en het was gaan regenen. Morgan stond met zijn handen diep in zijn zakken te wachten.

Waarom was hij hier eigenlijk, op een feest voor volwassenen, terwijl al zijn schoolvrienden ergens anders het begin van de kerstvakantie aan het vieren waren?

‘Ze is er niet,’ zei Etty. ‘Waarom maakt niemand anders zich zorgen?’

‘Je zou het alarmnummer kunnen

bellen,’ zei hij nogal achteloos.

‘Wat?’ ‘Bel de politie.’

Ze staarde hem aan. De politie: dat zou het angstaanjagend echt maken.

Hij keek terug zonder met zijn ogen te knipperen.

Ze trok de deur van de telefooncel weer open, stapte naar binnen, pakte de vettige hoorn opnieuw en belde de politie.

‘Het gaat over mijn moeder,’ zei ze.

Haar stem klonk hoog en kinderlijk. ‘Lottie – of eigenlijk Charlotte – Salter. Ik weet niet waar ze is.’

25 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

BOEKFRAGMENTEN

BOEKFRAGMENT

Het universum van Willem Frederik Hermans Nooit eerder gepubliceerde brieven, foto’s en andere documenten uit het niet-openbare archief-Hermans vormen een nieuw en levendig portret van deze creatieve en fantasierijke kunstenaar. Het universum van Willem Frederik Hermans is niet alleen een unieke bron van informatie voor de doorgewinterde hermansiaan, maar ook een vrolijke introductie op het leven en werk van een van de grootste schrijvers van Nederland.

Max Pam, Hans Renders & Piet Schreuders, Het universum van Willem Frederik Hermans, Uitgeverij De Harmonie, 452 pagina’s (€ 49,50) www.deharmonie.nl

26 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

BOEKFRAGMENTEN

BOEKFRAGMENT

Illusions Laurel heeft Tamani, haar vriend uit het elfenrijk, voor altijd de rug toegekeerd.

Maar wat zal ze doen als hij plotseling weer voor haar neus staat...?

Aprilynne Pike, Illusions, vertaling: Bea De Koster, Uitgeverij Manteau, 403 pagina’s (€ 18,95) www.standaarduitgeverij.be

Een vreemde tinteling ging haar bijna ongemerkt voorbij. Plots had Laurel het gevoel dat ze zich moest omdraaien en naar iets achter zich moest kijken.

Hield iemand haar in de gaten?

Haar nieuwsgierigheid overwon het van haar angst en vermomd als een beweging om haar haren uit haar gezicht te vegen, keek ze voorzichtig achterom. Het was direct duidelijk wie haar in de gaten hield. Laurels adem stokte in haar keel toen haar blik viel op twee lichtgroene ogen.

Die ogen hoorden niet lichtgroen te zijn, maar juist een rijk smaragdgroen dat ooit perfect bij zijn haar had gepast. Maar dat haar was nu volledig zwart, kort geknipt en in een bedrieglijk nonchalante mop geföhnd. In plaats van een handgeweven tuniek en broek droeg hij een spijkerbroek en zwart t-shirt dat, hoe goed het hem ook stond, vreselijk verstikkend moest zijn.

En schoenen. Ze had Tamani zelden schoenen zien dragen.

Maar of ze nou licht of donker waren: ze zou zijn ogen altijd herkennen. Hij had ogen die prominent aanwezig

waren in haar dromen en even vertrouwd waren als die van haarzelf en die van haar ouders. En zelfs even vertrouwd als die van David.

Op het moment dat hun blikken elkaar ontmoetten, krompen de maanden sinds ze Tamani voor het laatst had gezien van een eeuwigheid naar een ogenblik. Vorige winter had ze tijdens een woedeaanval tegen hem gezegd weg te gaan, en dat had hij gedaan. Ze had niet geweten waar hij naartoe was gegaan of voor hoelang hij weg zou blijven. Ze had niet eens geweten of ze hem ooit weer terug zou zien. Maar ze had voor honderd procent voor David gekozen en hoewel het niet haar bedoeling was geweest om Tamani volledig uit haar leven te verbannen, want hij was tenslotte haar vriend, moest ze toegeven dat zijn afwezigheid haar keuze voor David vereenvoudigd had. Na ongeveer een jaar was ze bijna gewend geraakt aan het zeurende gevoel in haar borst wanneer ze aan hem dacht. Maar hij was nu plotseling terug en ze kon hem bijna aanraken.

Laurel keek op naar David, maar die keek niet terug. Hij had Tamani ook opgemerkt.

‘Wauw,’ zei Chelsea vanachter Laurels schouder vandaan. Dit doorbrak Laurels mijmering. ‘Wie is die knapperd?’ Haar vriendje, Ryan, liet een afkeurend geluid horen. ‘Nou zeg. Hij is toch knap? Ik ben niet

blind,’ voegde Chelsea toe op een nuchtere toon.

Laurel kon nog steeds geen woord uitbrengen, terwijl ze toekeek hoe Tamani’s blik heen en weer ging van haar naar David en weer terug.

Miljoenen gedachten schoten tegelijkertijd door haar hoofd. Waarom is hij hier? Waarom heeft hij die kleren aan? Waarom heeft hij me niet gezegd dat hij zou komen?

Ze had nauwelijks door dat David haar handen van zijn shirt afhaalde en zijn warme vingers door haar ijskoude vingers vlocht.

‘Waarschijnlijk zo’n uitwisselingsstudent,’ zei Ryan. ‘Meneer Robison vindt het altijd leuk om ze door school te laten paraderen.’

‘Misschien, ja,’ zei Chelsea zonder er echt mee in te stemmen.

Meneer Robison zei iets tegen de drie leerlingen die hem door de gang volgden. Tamani draaide zijn hoofd op zo’n manier dat zelfs zijn profiel niet meer zichtbaar was. Als bevrijd van een betovering liet Laurel haar blik op de vloer vallen.

David kneep in haar hand en ze keek naar hem op. ‘Is dat wie ik denk dat het is?’

Laurel knikte haar hoofd. Het lukte haar niet om iets uit te brengen.

David en Tamani hadden elkaar slechts twee keer eerder ontmoet, maar beide keren waren erg… gedenkwaardig geweest.

BOEKFRAGMENT

De zeven manen van Maali Almeida Maak kennis met Booker Prize-winnaar Shehan Karunatilaka in deze mythische roman vol scherpe humor, verontrustende waarheden en de grens tussen het hemelse en het aardse.

ANTWOORDEN

Shehan Karunatilaka, De zeven manen van Maali Almeida, vertaling: Robert Neugarten, Uitgeverij Spectrum, 416 pagina’s (€ 27,99) www.spectrumboeken.nl

Je wordt wakker met het antwoord op de vraag die iedereen stelt. Het antwoord is Ja, en het antwoord is Precies Zoals Hier Maar Erger. Dat is het enige inzicht dat je ooit zult verwerven. Je kunt dus maar net zo goed weer gaan slapen.

Je werd geboren zonder hartslag en in leven gehouden in een couveuse.

Zelfs als foetus, een vis op het droge, wist je al waarom de Boeddha onder bomen zat, wat hij wilde ontdekken.

Dat het beter is om niet te worden wedergeboren. Gewoon geen moeite te doen. Je had op je instinct moeten afgaan en het loodje moeten leggen in die kist waarin je bent geboren.

Maar dat deed je niet.

Vandaar dat je afhaakte bij alle spelletjes die ze je lieten spelen.

Twee weken op een schaakclub, een maand bij de padvinders, drie minuten rugby. Toen je van school ging, haatte je teams en sport en de idioten die ervan genoten. Je stopte voortijdig met kunstlessen en verze-

keringen verkopen en academische opleidingen. Allemaal spelletjes, en ze konden je allemaal aan je reet roesten. Je dumpte iedereen die je ooit naakt had gezien. Liet elke goede zaak in de steek waarvoor je ooit had gevochten. En deed talloze dingen die je nooit aan anderen kunt vertellen.

Als je een visitekaartje had, zou dit de tekst zijn: Maali Almeida Fotograaf. Gokker. Slet.

Als je een grafsteen had, zou er staan: Malinda Albert Kabalana 1955-1990 Maar je hebt ze niet. En je hebt aan deze tafel geen fiches meer. En je weet inmiddels wat anderen niet weten. Je weet de antwoorden op twee vragen. Is er leven na de dood?

En hoe is dat?

JE ZULT SNEL WAKKER WORDEN Het begon eindeloos lang geleden, duizend eeuwen geleden, maar laten we al die gisterens overslaan en beginnen bij afgelopen dinsdag. Een dag waarop je wakker wordt met een kater en zonder gedachten, zoals op de meeste dagen. Je wordt wakker in een eindeloos grote wachtkamer.

Je kijkt om je heen en het is een

droom, en voor deze ene keer weet je dat het een droom is en vind je het prima om te wachten tot die voorbij is. Aan alles komt een eind en aan dromen al helemaal.

Je draagt een safari-jasje en een vale spijkerbroek en hebt geen idee hoe je hier bent beland. Je draagt maar één schoen en je hebt drie kettingen en een camera rond je nek. De camera is je vertrouwde Nikon 3ST, maar de lens is verbrijzeld en er zit een scheur in de behuizing. Als je door de zoeker kijkt, zie je niets dan modder. Tijd om wakker te worden, kleine Maali. Je knijpt jezelf en het doet pijn, niet als een speldenprikje, meer als de holle pijn van een belediging.

27 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

BOEKFRAGMENTEN

BOEKFRAGMENT

Voor de nieuwe maan Bores heeft alles om gelukkig te zijn. Maar dan komt Maan, zijn nieuwe zusje van het Vasteland. Over hoe het is om een zus te krijgen. En nog meer over hoe het is om een broer te zijn.

Zusje

Tine Lefebvre, Voor de nieuwe maan, illustraties: Jacques & Lise, Uitgeverij Pelckmans, 256 pagina’s (€ 19,50) www.pelckmans.nl

Boven op Bores’ rug, net op de plek waar vleugels hadden gezeten als hij een elfje was geweest, zit een bult.

Een kleine bochel waardoor het lijkt alsof hij voortdurend een lichte buiging maakt en tegelijkertijd de hele wereld op zijn schouders draagt.

De bult zit er sinds kort. Daarvoor liep Bores gewoon rechtop zoals elke andere jongen dat doet: met zijn kruin parallel aan de stammen van de bomen en het puntje van zijn neus naar de wolken gericht. De enige manier waarop je de wereld rondom je volledig in je op kunt nemen.

Maar toen beslisten Mama en Papa dat het eiland te groot was. Te groot, in ieder geval, om er enkel met zijn drietjes en een hond te wonen. Ze zeiden nog iets over hoeveel plek ze in hun harten hadden, maar Bores was toen al naar de steiger gerend.

Grote harten, bah.

Dus daar zit hij nu. Maandagmiddag, voeten in het water, bultje vol zorgen op zijn rug.

De steentjes die hij met alle kracht naar het water keilt, willen maar niet op het oppervlak ketsen. Hij hoort al enkele minuten het geronk van Papa’s motorbootje luider worden.

Als hij goed heeft geteld, legt het bootje over exact honderdzesendertig tellen aan bij de steiger.

Bores woont met zijn ouders en Vrijdag, de hond, op een klein eiland in het Zondermeer. Zijn ouders bouwden het eiland zelf, helemaal van nul. Er is een woonhuis met een groot terras op palen, waar Papa altijd Bores’ dikke, blonde haar knipt met behulp van een bloempot. Links van het huis staat een grote moestuin en rechts een lange schuur waarin Mama boten bouwt en Papa pottenbakt. Op het puntje van het eiland ligt een strand dat precies groot genoeg is om er een zandkasteel met een gracht te bouwen. In de duinen erachter staat een vuurtoren, vanwaaruit je net boven de bomen aan land kunt kijken.

Bores’ favoriete plek is echter het dak van het boothuis, vlak naast de steiger. Hij picknickt er vaak samen met Vrijdag en krijgt nog altijd kriebels in zijn buik als hij vanaf het dak naar beneden duikt in het water. Zijn recordtijd om een toertje rond het eiland te zwemmen is drie minuten.

Bores is – sorry: was – enig kind en dat heeft hij altijd prima gevonden.

Hij kan helemaal alleen de pan met pudding schoonlikken, hij kan altijd

boven in het stapelbed en er is niemand die zijn dominostenen omverloopt. Broertjes of zusjes zijn alleen maar een last. Als het van hem afhangt, hoeft er niemand meer bij.

Hij heeft de voorbije weken elke dag gewenst dat zijn zusje er niet komt.

Dat vraagt hij aan Oma Zalig in de hemel. Vanmorgen heeft hij het ook gedaan: knielen op de bolletjesmat in zijn kamer, handen vouwen en heel hard denken: “Alsjeblieft geen zusje alsjeblieft geen zusje alsjeblieftgeenzusje.”

En dat zusje komt nu over honderdveertien tellen aan.

Achter hem weerklinkt gekletter, gevolgd door gevloek. Bores ziet over zijn schouder hoe Mama de scherven van een bloempot bij elkaar veegt.

Haar handen trillen. Zij heeft vast ook Papa’s boot gehoord, maar probeert dat te negeren. Straks komt ze waarschijnlijk heel vrolijk naar buiten en zal ze doen alsof er niets aan de hand is. Alsof niet plots hun hele leven overhoop wordt gegooid.

Nog negenennegentig tellen.

BOEKFRAGMENT

Alleen maar woorden In de eerste brief van de nieuw vertaalde briefwisseling met Heloïse blikt Abelard, de beroemdste filosoof van zijn tijd, terug op hun berucht geworden verhouding.

Abelard en Heloïse, Alleen maar woor­ den. Brieven van Heloïse en Abelard, vertaling: Ramon Selles, Uitgeverij Damon, 240 pagina’s (€ 29,90) www.damon.nl Verschijnt in mei

Het fysieke uit elkaar zijn zorgde tegelijkertijd voor een enorme innerlijke verbondenheid, en het verlangen werd alleen maar intenser doordat de bevrediging ervan ons werd onthouden. We waren ieder gevoel van schaamte al gepasseerd en werden alleen maar schaamtelozer. Hoe beter het moment ons uitkwam om het te doen, des te kleiner werd de gêne, waardoor op een gegeven moment wel moest gebeuren wat we van het verhaal van de dichter kennen, over Mars en Venus.

Vrij snel kwam het meisje erachter dat ze zwanger was, waarover ze me meteen dolgelukkig een brief schreef: een kindje! Wat nu? Toen heb ik haar op een nacht, op een afgesproken tijdstip en in het geheim uit het huis van haar oom gehaald, die niet thuis was, en zo snel mogelijk naar mijn geboortestreek verhuisd. Daar is ze enige tijd bij mijn zus gebleven en uiteindelijk van een jongetje bevallen. Ze noemde het Astralabe.

Haar oom werd, eenmaal terug van weggeweest, zowat waanzinnig. Je

kunt je niet voorstellen wat een pijn en onrust dit hem bezorgde, wat een aanslag het op hem deed dat hij zo in zijn eer was aangetast. Je had erbij moeten zijn. Hij had geen idee wat hij tegen mij kon beginnen, wat voor plannetjes hij kon verzinnen. Zou hij me vermoorden of me fysiek iets aandoen, dan was hij als de dood dat zijn geliefde nichtje, dat nog bij mijn familie buiten Francia zat, het zou ontgelden. Me ontvoeren en ergens gijzelen was geen optie, want daar had ik de nodige voorzorgsmaatregelen tegen genomen. Ik twijfelde er namelijk geen moment aan dat hij tot zoiets in staat was, had hij de middelen en het lef gehad.

Uiteindelijk had ik wel degelijk met hem te doen, zo extreem was zijn onrust, en begon ik mezelf serieus de schuld te geven van wat ik hem in het vuur mijn verlangens geflikt had, wat ik toen oprecht als het toppunt van verraad zag. Ik ben de man tegemoetgekomen door op mijn knieën te vallen en hem te beloven alles te doen wat hij nodig vond om dat recht te zetten. Daarbij bracht ik naar voren dat niemand die de overmacht van de liefde aan den lijve had ondervonden, zoals ik, zou opkijken van wat ik had gedaan: hoe vaak waren hoogstaande mannen al niet vanaf het ontstaan van het menselijk ras door vrouwen in de afgrond gestort?

Om hem nog beter te vriend te

houden bood ik hem een grotere goedmaker aan dan hij had kunnen dromen, door te beloven dat ik me in de echt zou laten verbinden met de vrouw die ik had geschonden. Mijn enige voorwaarde was dat dit in het geheim zou gebeuren zodat het mij geen slechte naam zou bezorgen. Hij ging akkoord en is toen op erewoord van hemzelf en zijn naasten, en met een formele uitwisseling van zoenen, met mij de goede verstandhouding aangegaan die ik had verlangd.

En dat allemaal, achteraf gezien, om me later des te makkelijker te kunnen verraden.

28 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

De Boekenkrant bij u in de buurt NEDERLAND

VLAANDEREN

Deze ­boekhandels ­ver­spreiden de Boekenkrant. Voor een compleet actueel overzicht kijkt u op www.boekenkrant.com/boekhandels. Staat uw naam niet op de lijst, of heeft u aanpassingen? Geef het door via info@boe­kenkrant.com.

DEN HAAG

HELMOND

ALKMAAR

Boekhandel De Vries Van Stockum Boekhandel Scheveningen

ALMELO

Boekhandel Broekhuis Boekhandel Praamstra

De Wieringer Boekhandel

DIEREN

HOOGEVEEN

AALSMEER

Boekhuis Aalsmeer Van der Meulen’s Boekhandel Boekhandel Broekhuis ALMERE-HAVEN

The Read Shop Almere-Haven ALPHEN A/D RIJN

Boekhandel Haasbeek Boekhandel Haasbeek Herenhof AMERSFOORT

De Algemene Boekhandel Boekhandel Veenendaal AMSTELVEEN

Boekhandel Venstra AMSTERDAM

BAARLE-NASSAU

Bruna Baarle-Nassau BAARN

Boekhandel Den Boer BARNEVELD

Boekhandel Romijn

All you can give

HUIZEN

Boekhandel Flevo

Boekhandel De Kler Rijnlandse Boekhandel

DORDRECHT

IJMUIDEN

Boekhandel Oisterwijk

DRACHTEN

Boekhandel Van der Velde DRIEBERGEN

Boekhandel Jacques Baas DRONTEN

Voster Boekverkopers EDE

EELDE

EINDHOVEN

De Boekenberg Boekhandel Van Grinsven Boekhandel Van Piere

JOURE

KAPELLE

Boekhandel Lectori KERKRADE

Boekhandel Leeskunst Boekhandel Deurenberg KORTENHOEF

Boekhandel CW 76 KRIMPEN A/D IJSSEL

Boekhandel Kamerbeek LEEUWARDEN

Boekhandel Van der Velde De Toverlantaarn LEIDEN

Boekhandel De Kler Boekhandel Kooyker Boekhandel Silvester

ENSCHEDE EXLOO

GELDROP

LEIDERDORP

Boekhandel De Kler LELYSTAD

Quist Boeken

BERGEN OP ZOOM

Boekhandel De Koperen Tuin

BILTHOVEN

GOIRLE

Grimbergen Boeken

BODEGRAVEN BOXMEER

Van Dinter Media BREDA

Boekhandel Van Kemenade & Hollaers Libris Boekhandel Buitelaar BREUKELEN

Boekhandel Van Kralingen BRIELLE

Boekhandel Hoofdstuk Een BUNSCHOTENSPAKENBURG

Bruna Van de Geest CASTRICUM

Boekhandel Laan CUIJK

The Read Shop Cuijk DEN BOSCH

Boekhandel Adr. Heinen

GORINCHEM

LISSE

LOCHEM

Boekhandel Lovink MAARN

Boekhandel De Boekenkist

Boekhandel Boek & Koek

GORREDIJK

MAASSLUIS

Planteyn Boeken GOUDA

Boekhandel Verkaaik

Boekhandel Derijks

Boekhandel Het Keizerrijk MAASTRICHT

VENLO

VENRAY

VLEUTEN

Boekhandel Kees VLISSINGEN

Boekhandel ’t Spui VOORBURG

Kinderboekhandel In de Wolken

VORDEN

OUDEWATER

Boekhandel Kniphorst

The Read Shop Oudewater PIJNACKER

Boekhandel van Atten Bruna Ackershof

WAGENINGEN WASSENAAR

Boekhandel De Kler WEESP

Boekhandel PeZZi PaZZi WIJHE

PURMEREND

Jacobs & Jansen

RAALTE

Boekhandel Het Rozemarijntje

Boekhandel Het Leesteken Bruna Ellenbroek

WILLEMSTAD

WINSCHOTEN

RHOON

Het Witte Huys

Boekhandel Bruna Nieborg

RODEN

WOERDEN

ROSMALEN

Boekhandel De Omslag ROTTERDAM

Boekhandel Donner Boekhandel Maximus Boekhandel Van Rietschoten Bruna Hesseplaats RIJSWIJK

Bruna Monnichmann SANTPOORT-NOORD

Bredero Boeken

Boekhandel De Kler Boekhandel KEES IJSSELSTEIN

Boekhandel Logica ZEIST

Boekhandel Kramer & Van Doorn ZEVENAAR

Rebers Boek en Buro ZIERIKZEE

Boekhandel de Vries ZOETERMEER

Boekhandel De Kler Bruna Dorpsstraat Silvester Boek & Spel ZWOLLE

Waanders In de Broeren

VLAANDEREN

SCHAGEN

Boekhandel Plukker SCHIEDAM

Schiedams Boekhuis Boekhandel Post Scriptum

BRASSCHAAT

Standaard Boekhandel BRUGGE

GRONINGEN

Boekhandel Dominicanen

HAAKSBERGEN

Riemer Barth

Boekhandel Krings

Malpertuis

MIDDELBURG

SNEEK

HEIST-OP-DEN-BERG

Boekhandel Van der Velde Boek en Buro HAARLEM

Bruna Cronjéstraat Kennemer Boekhandel Kinderboekwinkel Kiekeboek HAREN (GR)

Boomker Boeken HARLINGEN

Boekhandel Van der Velde HEDEL

Blz. Boekhandel Hedel HEEMSTEDE

Boekhandel Blokker HEEZE

Boek- en Kantoorboek­ handel Lektura

MEPPEL

De Drvkkery MIJDRECHT

Boekhandel Mondria MONNICKENDAM

Nimo Boek NAALDWIJK

The Read Shop Naaldwijk

SITTARD

Boekhandel Van der Velde SON EN BREUGEL

Boekhandel de Traverse STEENWIJK

Steenwijks Boekhuys TIEL

NIJKERK

Boekhandel Arentsen

NIJMEGEN

Gianotten Mutsaers

Boekhandel Roodbeen Boekhandel Roelants Dekker v.d. Vegt Boekverkopers Kinderboekwinkel Nijmegen

TILBURG

UITHOORN

The Read Shop Express Uithoorn UTRECHT

Boekhandel Kees Broese boekverkopers Savannah Bay

AMSTERDAM – 7 april.

De Nacht van de Filosofie Amsterdam heeft in Cultuurhuis de Brakke Grond een avondvullend programma samengesteld met theater, lezingen en debatten. Zo gaan onder anderen Bas Heijne, Roxane van Iperen en Daan Roovers met elkaar in gesprek over samenleven in Nederland en wordt de nieuwe Denker des Vaderlands Marjan Slob geïnstalleerd. De avond begint om 20 uur. www.amsterdam.nachtvandefilosofie.org

VOORSCHOTEN

Boekhandel Bruna Vorden

Boekhandel Sprey

Nacht van de Filosofie

Wintertuinfestival

Boekhandel De Kler

OUDERKERK A/D AMSTEL

ROOSENDAAL

The Read Shop Kroonpassage

The Read Shop Karssen

OSS

Boekhandel De Boekenwurm

GOES

Blz. Boekhandel Buitelaar

OOSTERBEEK

Boekhandel Meijer & Siegers

Plantage Boekhandel Boekhuis de kleine Tovenaar

Geerts Warenhuis

BENNEKOM

OLDENZAAL

Boekhandel Broekhuis

ROERMOND

Boekhandel Broekhuis

GIESSENBURG

OISTERWIJK

Boekhandel Daan Nijman

EMMEN

Boekhandel Vermeer

Miek-Kado Boek-Kadoshop

Bilthovense Boekhandel

Roojboek

Boekhandel De Kler

BEILEN

Boekhandel Novita

Boekhandel Koops

DOORWERTH

The Read Shop Holtrop

VELP (GD)

NUNSPEET

Bruna Lange Baan

The Read Shop Doorn

The Read Shop Express IJmuiden

VEGHEL

Boekhandel Schellen Boekhandel Jansen & De Feijter

OEGSTGEEST

Boekhandel De Nieuwe Bengel Boekhandel Vos & Van der Leer Kinderboekwinkel De Giraf

VEENENDAAL

Boekhandel Van Kooten

NOOTDORP

Boekhandel Osinga

Boekhandel Van Grinsven

Boekhandel Het Logboek

HIPPOLYTUSHOEF

Boekhandel Wagenaar & Van Halem

HOUTEN

The Read Shop Eelde

Boekhandel Van der Velde Rapunsel Kinderboeken & meer

Boekhandel Broekhuis

!pet boekverkopers

ARNHEM

ASSEN

NOORDWIJKERHOUT

DOORN

Boek en Buro

Boekhandel Hijman Ongerijmd

HENGELO

The Read Shop Dieren

APELDOORN

Boekhandel Broekhuis

Boekhandel Van der Meer

Boeken-activiteiten in april 2023

De Reyghere boekhandel GENK

Het Voorwoord MECHELEN

Salvator

NIJMEGEN – 10 april.

Tweede Paasdag zal poppodium Doornroosje weer plek maken voor het jaarlijkse Wintertuinfestival. Het thema van deze editie luidt Je bevond je hier en staat in het teken van plaatsen tijdsbepaling. Onder anderen Lisa Weeda, Adriaan van Dis, Ellen Deckwitz zullen optreden.

Het Wintertuinfestival begint om 15 uur. www.wintertuinfestival.nl CAREL SCHUTTE

De Amsterdamse Boekhandel Boekhandel De Dolfijn Boekhandel Jimmink Boekhandel Scheltema Boekhandel van Noord

DEVENTER

NOORDWIJK

Boekhandel De Ganzenveer

AGENDA

DORIAN JURNE

NEDERLAND

Dag van de ­Filosofie TILBURG – 15 april. Naast een Nacht van de Filosofie is er ook een Dag van de Filosofie. In Theater De Nieuwe Vorst in Tilburg zullen er de hele dag lezingen en theatervoorstellingen plaatsvinden.

Filosofen van Tilburg University gaan in gesprek over het thema ‘Weerloos en waardevol’ en lokale kunstenaar-filosofen reageren op het thema door middel van een expositie, en nog veel meer! Het middagprogramma begint om 14 uur. www.denieuwevorst.nl

Lezing Marjolijn van Heemstra BOLSWARD – 25 april.

Marjolijn van Heemstra komt langs Bibliotheek Bolsward voor een lezing over haar essay voor de Maand van de Filosofie, Wat is ruimte waard. In de ruimte lonkt het nieuwe goud.

Maar ten koste van wat? In dit essay neemt Van Heemstra je mee naar de vertes die rijk maken en toont ze de verarming die dat tegelijkertijd teweegbrengt. Wees erbij om 19.30 uur.

FRANK RUITER

ADRESSEN

BOEKHANDEL

Première theatervoorstelling UTRECHT – 30 april.

In de Stadsschouwburg verschijnt de première van een nieuwe theatervoorstelling: Het lammetje dat een varken is, gebaseerd op drie prentenboeken van Pim Lammers.

Deze vrolijke voorstelling over jezelf zijn en het belang van vriendschap toert vanaf 28 april naar onder andere Utrecht, Rotterdam, Maastricht, Haarlem en Amsterdam. www.hetfiliaal.nl Kijk voor een ­uitgebreide agenda op www.boekenkrant.com/agenda/

29 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

BOEKHANDEL

BOEKHANDEL DEN BOER

TOP 10 NEDERLAND Week 13, 2023. Bron: CPNB

Gerda Aukes

Boekhandel Den Boer is ‘here to stay’ Iedere maand lichten we een Boekenkrant-boekhandel uit voor onze lezers. Deze maand gingen we langs bij Boekhandel Den Boer in Baarn.

De etalageruit verklapt al dat deze plek een rijke geschiedenis aan boekenliefhebbers met zich meedraagt.

en kunst,’ vertelt de bedrijfsleider over haar collega’s, die er net als zij al jaren werken. De goede sfeer en de fijne adviezen binnen het team zorgen ervoor dat klanten maar al te graag een bezoek brengen aan de winkel. ‘In de boekhandel word je altijd hartelijk ontvangen. Hier kun je lekker rondkijken met een muziekje aan.’

H

Om klanten extra te kunnen helpen zijn enkele boeken met korte recensies omvangen. ‘Wij lezen alleen dingen die we zelf interessant vinden, want als je het zelf boeiend of mooi vindt kun je het ook beter doorgeven.’ Gelukkig hebben ze binnen het team allemaal een verschillende voorkeur qua genres. ‘We gaan niet met z’n achten hetzelfde boek lezen.

Toch gebeurt het soms wel, dan is het zo goed dat iedereen het graag wil lezen.’ Op één boek staan de namen van de hele groep. ‘Dit is het mooiste boek dat ik ooit heb gelezen,’ luidt de tekst.

Volgens Aukes zal het boek altijd blijven bestaan. Met een plaatje van een stofzuiger die aan een bezem vraagt wat die hier eigenlijk nog doet, vergelijkt ze het fysieke boek en de e-reader. ‘I am here to stay,’ antwoordt de bezem de stofzuiger. ‘Het kan heel goed naast elkaar bestaan, omdat het toch een ander gevoel van lezen geeft,’ is haar mening. Ook Boekhandel Den Boer zal dus blijven bestaan. Een winkel waar al 136 jaar boeken centraal staan, is uiteraard de ultieme plek om jezelf te verliezen in de wereld van de literatuur.

et bijzondere pand waar Den Boer zich heeft gevestigd werd een boekhandel in het jaar 1887. H.J. den Boer nam het achttien jaar later over en toverde het om tot een jugendstil-pareltje.

Hij was groot fan van de stijl met glas-in-loodramen en schitterend houtsnijwerk. Honderd jaar later werd uiteindelijk ook het buurpand erbij getrokken, samen vormden de panden zich tot de boekhandel zoals die nu nog is.

Gerda Aukes kwam 25 jaar geleden de boekhandel binnenwandelen op zoek naar werk, en sindsdien is ze niet meer weggegaan. Dit geldt niet alleen voor haar. ‘Alle mensen die hier werken hebben enorm veel liefde voor het boek, de literatuur

‘Als je een boek zelf boeiend of mooi vindt kun je het ook beter doorgeven.’

Gerda Aukes met team

1

6

1 (2) 3e week Karsu, Karsu’s Kitchen

6 (1) 3e week Raoul de Jong, Boto Banja

2

7

2 (5) 4e week Hanneke de Zoete, De Zoete Zusjes moppenboek 2

7 (-) 1e week Marjolijn van Heemstra, Wat is de ruimte waard

3

8

3 (3) 3e week Sander de Hosson & Els Quaegebeur, Leven toevoegen aan de dagen

8 (19) 14e week Dirk De Wachter, Vertroostingen

4

9

4 (-) 1e week Harlan Coben, Levenslang

9 (8) 93e week Delia Owens, Daar waar de rivierkreeften zingen

5

10

5 (10) 49e week Thomas Erikson, Omringd door idioten

10 (18) 4e week Dai Carter, Mentale kracht

Limited Edition

VANAF 11 APRIL OVERAL VERKRIJGBAAR

WIN EEN BOEK

31 | BOEKENKRANT | APRIL 2023

LEZERSADVIES

CHANTAL WILLEMANS

WIN EEN BOEK EN FILMTICKETS

WINNAAR

Welke drie schrijvers zijn in dit beeld verborgen? Stuur de namen voor 17 april 2023 naar redactie@boekenkrant.com met als onderwerp ‘Win een boek’. Vermeld ook je naam en adres.

Twee winnaars maken kans op het boek Beautiful disaster, twee tickets voor de verfilming én een gesigneerde poster.

Vorige keer Wie waren de drie schrijvers verborgen in het beeld in het maartnummer? Het juiste antwoord is: Anna van den Breemer, Raoul de Jong en Bianca Nederlof.

Winnaar Uit de 75 goede inzendingen trokken we de volgende winnaar: Jakob Mulder uit Groningen. Hij wint een exemplaar van Melkmeisje van Matthias Rozemond.

Gefeliciteerd!

Overal een boek mee naartoe In deze rubriek maak je kennis met een Boekenkrant-­ lezer. Deze maand: Chantal Willemans.

Wat doe je in het dagelijks leven?

‘Na een loopbaan bij de overheid ben ik nu met pensioen. Hierdoor heb ik natuurlijk heel wat meer vrije tijd gekregen, die ik dan ook voor een groot deel invul met lezen. Ik ben ook lid van een leesclub.’

Waar haal je de Boekenkrant op?

‘Bijna wekelijks spring ik binnen bij Boekhandel Malpertuis in Genk. Een hele gezellige boekhandel waar eigenaar Jan regelmatig Nederlandstalige auteurs uitnodigt.’

Hoe is je liefde voor lezen ooit begonnen?

‘Aan het begin van mijn loopbaan pendelde ik dagelijks met de trein drie uur heen en weer, waardoor ik heel wat tijd had om te lezen.’

Welk boek zou je aan iedereen aanraden?

‘Ik heb een naam van Chanel Miller.

Hierin geeft zij ons een intieme inkijk in haar leven, nadat zij op een nacht wordt aangerand door Brock Turner. Zij neemt je mee in haar meest persoonlijke gedachten en emoties. Brock komt uit een rijke familie en tijdens de rechtszaak leek het bijna alsof hij het slachtoffer is en Chanel de dader.

‘Zij maakte heel veel indruk met

‘Dagelijks pendelde ik drie uur heen en weer, waardoor ik heel wat tijd had om te lezen.’

haar brief die ze tijdens de rechtszaak aan Brock voorlas. Dit boek laat je écht voelen hoe het is om slachtoffer te zijn van seksueel geweld, van machtsverschillen, het rechtssysteem en de snelheid waarmee mensen hun oordeel klaar kunnen hebben. En het is ontzettend goed geschreven.

‘De met goud gevulde barsten op het omslag zijn geïnspireerd door het Japanse artistieke proces kintsugi.

Hierbij worden gebroken stukken aardewerk weer “heel” gemaakt door het gebruik van lak en poedergoud.

Als filosofie behandelt het breuk en herstel.’

Welk boek heb je nooit uitgelezen?

‘Het complot tegen Amerika van Philip Roth. Maar misschien las ik het niet op het juiste moment…’

Wat is je favoriete leesplek?

‘Ik lees het liefst in onze kleine voorkamer met boekenrekken vol boeken, een bureau en een oude zetel. Tussen de hoopjes verhalen die liggen te wachten om gelezen te worden. Al sleep ik eigenlijk overal wel een boek mee naartoe…’

Welk boek ligt er op dit moment op je nachtkastje?

‘Julian van Fleur Pierets. Fleur heeft Julian – de liefde van haar leven – ontmoet in Amsterdam. Hun doel was te trouwen in alle 22 landen waar twee vrouwen dat mogen.

De bedoeling was op een positieve manier gelijke huwelijksrechten onder de aandacht te brengen.

Na hun vierde huwelijk, in Parijs, werd Julian gediagnosticeerd met agressieve hersentumoren. Julian is een prachtige ode aan de liefde, waarin geluk en verdriet dicht naast elkaar liggen. Dit intieme verhaal over rouw en verlies geeft bovendien een bijzondere kijk in de LGBTQ+-gemeenschap.’

Meedoen met deze rubriek? Stuur een mail naar redactie@boekenkrant.com

Jamie McGuire, Beautiful disaster, Uitgeverij Volt, 360 pagina’s (€ 18,99)

Over de film: Abby doet haar best om haar duistere verleden te vergeten. Wanneer ze als eerstejaars aankomt op de universiteit, wordt haar kans op een nieuw leven al snel gedwarsboomd door Travis, die daar bekend staat als Mr. Onenightstand. Abby is de enige die niet geïnteresseerd is in hem en dat fascineert hem eindeloos. De verfilming van Beautiful Disaster wordt geregisseerd door Roger Kumble.

Dylan Sprouse en Virginia Gardner spelen de hoofdrollen.

Matthias Rozemond, Melkmeisje, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, 288 pagina’s (€ 23,99)

Neem nú een ­abonnement!

Aanmelden kan via boekenkrant.com/abo (of vul

de bon in)

Ja, ik neem een abonnement: Twaalf nummers van de Boekenkrant voor € 48,– naam

m/v

straat postcode

plaats

land e-mail telefoon IBAN nummer betaling

automatische incasso per factuur (+ 2,50 administratiekosten)

geboortedatum handtekening

Stuur deze bon naar: Boekenkrant, Zonnebaan 54, 3542 EG Utrecht, Nederland

BK0423