Brochure hippotherapie 2015

Hippotherapie en aangepast paardrijden voor personen met een handicap

Seizoen 2014-2015

Waar vind je Recreas?

Recreas Nationaal Sint-Jansstraat 32-38, 1000 Brussel  02/515 02 54, Fax: 02/515 02 37 @ info@recreas.be  www.recreas.be - www.g-voetbal.be

Recreas Antwerpen Sint-Bernardsesteenweg 200 2020 Antwerpen  03/285 43 12 @ antwerpen@recreas.be

Recreas Oost-Vlaanderen Tramstraat 69 9052 Zwijnaarde  09/333 57 56 @ o-vl@recreas.be

Désiré Boucherystraat 17 2800 Mechelen  015/28 03 50 @ antwerpen@recreas.be

Recreas Vlaams-Brabant & Brussel Sint-Jansstraat 32-38 1000 Brussel  02/515 04 15 @ info@recreas.be

Recreas Limburg Guffenslaan 108 3500 Hasselt  011/30 10 91 @ recreaslimburg@devoorzorg.be

Recreas West-Vlaanderen President Kennedypark 2 8500 Kortrijk  056/23 03 85 @ recreas.kortrijk@socmut.be Zilverstraat 43 8000 Brugge  050/44 79 95 @ recreas.brugge@socmut.be

2

2

3

Inhoud Contactgegevens Recreas vzw

3

Inleiding 6 Recreas vzw

7

Voorwaarden en informatie

8

Onze partners

10

Overzichtsrooster 12 De erkende maneges

Provincie Antwerpen Manege Paatent Plus – Aartselaar Furkahoeve - Boechout Zorgboerderij Meander (Rotonde vzw) – Kapellen ’t Snoezelhof – Zoersel Manege The New Casteleyn – Turnhout Hippisch Zorgcentrum Heikenhof vzw – Meerhout Rijhal Dierckx – Zammel-Geel Stal Torenhof – Tongerlo-Westerlo

15 16 17 18 19 20 21 22

Provincie Limburg Den Dries – Ham Breugelhoeve – Peer De Meander Rijhal – Dilsen-Stokkem Trail Horses Best Belgium EBVBA – Hoepertingen Hippo Projects Diepenbeek

24 25 26 27 28

Provincie Oost-Vlaanderen Manege Dennenhof – Landegem Het Hippohof – Daknam (Lokeren) Het Koninklijke Bos – Stekene La Rosteehoeve – Nieuwkerken Waas Manege De Galoppade – Sinaai Rijschool Rijbaan Piet – Dendermonde Hipposense – Lebbeke De Kalmoes vzw – Ninove

30 31 32 33 34 35 36 37

Provincie Vlaams-Brabant Centrum Therapeutisch Paardrijden – Attenhoven

39

Provincie West-Vlaanderen Therapeutisch Centrum Hippona – Ichtegem Equu-libre – Westkerke VZW Unie-k – Ons Erf – Sint-Michiels Hoeve Ter Kerst – Hooglede-Gits Manege Gaverranch – Harelbeke Ruiterclub Denric – Spiere-Helkijn Hippo Leiedal – Bissegem

41 42 43 44 45 46 47

Provincie Henegouwen Fenoda sprl – Seloignes

48

Nederland

Boerderij De Biezen (Paard en Therapie) –

JE Eede, Zeeland 4

49 5

Inleiding

Recreas vzw

Hippotherapie en aangepast paardrijden zijn begeleide activiteiten met en op het paard voor personen met een handicap of psychische handicap. Het contact met het paard kan bijdragen tot een verbetering van de levenskwaliteit op fysiek, mentaal, psychisch en sociaal vlak. Het paard helpt om de ‘cocon’ waarin sommigen zich bevinden open te trekken.

Recreatief Aangepast Sporten vzw of kortweg Recreas vzw, partner van de Socialistische Mutualiteiten, is dé grootste door Bloso erkende en gesubsidieerde recreatieve sportfederatie voor personen met een handicap.

Er is meer en meer vraag naar deze therapievorm, maar door de extra omkadering kan hippotherapie of aangepast paardrijden voor de deelnemer een vrij dure zaak worden.

Daarom geeft Recreas vzw (Recreatief Aangepast Sporten vzw) i.s.m. VFG vzw (Vereniging personen met een handicap vzw) een tegemoetkoming aan haar leden die rijden in een manege erkend door Recreas vzw en VFG vzw.

Recreas vzw overkoepelt en ondersteunt exclusieve G-sportclubs en geïntegreerde G-sportwerkingen. Zij biedt een waaier van laagdrempelige G-sportactiviteiten aan op lokaal, regionaal, provinciaal en Vlaams niveau (sportdagen, -tornooien, -kampen, bijscholingen en infosessies) om elke persoon met een handicap te laten genieten van sport, waarbij gezondheid en vriendschap centraal staan.

Via promotie, infocampagnes en vernieuwende projecten tracht Recreas vzw de persoon met een handicap en zijn omgeving te sensibiliseren.

Een gevarieerd aanbod voor alle leeftijden: In clubverband, initiatie- en sportdagen, sporttornooien, sportkampen en meerdaagse activiteiten, bijscholingen en infosessies, jeugdsport, G-voetbal, hippotherapie & aangepast paardrijden.

Contact RECREAS vzw Sint-Jansstraat 32-38 1000 Brussel  02/515 02 54 6 02/515 02 37 @ info@recreas.be  www.recreas.be www.g-voetbal.be

6

7

Voorwaarden en info Per sessie kan de deelnemer 3 euro terugbetaald krijgen met een maximum van 40 beurten of 120 euro per jaar. Om 3 euro terugbetaald te krijgen, dient de deelnemer aan volgende voorwaarden te voldoen: Lid zijn van RECREAS (12 euro per jaar). Het lidmaatschap omvat: • Recreatief en regelmatig sporten in clubverband onder deskundige leiding • Tornooien, sportdagen en meerdaagse activiteiten op maat van kinderen, jongeren en volwassenen met een handicap • Gratis sportverzekering geldig tijdens alles sportactiviteiten van je lokale sportclub en van het provinciale en nationale Recreas secretariaat • Vijf maal per jaar ons ledenblad Dialoog in je brievenbus • Informatie over al onze lokale, provinciale en nationale sportinitiatieven • Gratis digitale Recreas-nieuwsbrief op aanvraag • Gratis lid van VFG (Vereniging personen met een handicap vzw) Of lid zijn van VFG (12 euro per jaar). Voor meer informatie over lidmaatschap VFG: surf naar www.vfg.be Lid zijn van de Socialistische Mutualiteiten (www.socmut.be) Rijden in één van de maneges vermeld op de Recreas-website In het bezit zijn van een attest van handicap: • Attest waaruit de inschrijving in het VAPH (Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) blijkt • Attest afgeleverd door de FOD van Sociale Zaken (dienst tegemoetkomingen)

8

• Attest waaruit toestemming blijkt om gebruik te maken van het buitengewoon onderwijs • Invaliden, erkend door de mutualiteit • Attest van Fonds voor Beroeps ziekten (F.B.Z.) • Attest van het Fonds voor Arbeids ongevallen (F.A.O.) • Attest waaruit blijkt dat men recht heeft op verhoogde kinderbijslag (afgeleverd door het kinderbijslag fonds)

Hoe gaat alles in zijn werk?

• Wanneer de deelnemer aan de nodige voorwaarden voldoet, dient een kopie van attest van handicap opgestuurd te worden naar het Nationaal Recreas secretariaat.

De 40-beurtenkaart wordt dan per post naar deze persoon toegestuurd.

• Na elke sessie laat de deelnemer de beurtenkaart afstempelen (datum + handtekening) door de lesgever of manegehouder.

• Van zodra de kaart vol is of de persoon besluit de sessie niet langer te volgen, kan de kaart terug gestuurd worden naar: Recreas vzw, St.-Jansstraat 32-38, 1000 Brussel.

• De kaart dient jaarlijks (ook al is deze niet vol) terug gestuurd te worden. De datum van indienen staat vermeld op de achterzijde van de 40-beurtenkaart. Een periode loopt telkens van 1 september tot 1 september.

• Eens wij de kaart hebben ontvangen, wordt de terugbetaling in orde gebracht.

9

Onze partners VFG vzw

ARTEVELDEHOGESCHOOL

Vereniging personen met een handicap vzw of kortweg VFG vzw is een erkende socioculturele vereniging van personen met een handicap, langdurig zieken, invaliden, familie en vrienden.

Zowel in de gezondheidssector als in de welzijnssector is er een toenemende interesse voor non-verbale behandelings- en begeleidingsvormen waarbij de mens in zijn totale persoonlijkheid wordt aangesproken. Dit is het geval in de hippotherapie, waarbij het paard als medium wordt ingeschakeld in de hulpverlening aan personen met handicap of met problemen. Dit wordt ook “Therapie met Assistentie van Paarden” (TAP) of “Equine Assisted Therapy” (EAT) genoemd.

Ontmoetingsplaats: In 150 plaatselijke VFG-werkingen kan je terecht om ervaringen uit te wisselen, voor infosessies, daguitstappen of om gezellig samen te zijn.

Activiteiten organiseren: Het gaat om een divers aanbod aan activiteiten gericht naar zowel jongvolwassenen als volwassenen, vb. daguitstappen, talentenjacht, binnen- en buitenlandse reizen en kampen, …

Informeren: Het leden tijdschrift DIALOOG, de website, allerlei brochures en nieuwsbrieven houden je op de hoogte over wat reilt en zeilt rond handicap.

Opkomen voor jouw rechten: Vind je dat er iets niet klopt in jouw dossier of dat van iemand anders? Laat het ons weten!

PAB (Persoonlijk Assistentie Budget): Met jouw PAB kan je een beroep doen op vrijwilligers. VFG helpt je hiermee verder en maakt je dossier in orde.

Contact VFG vzw Sint-Jansstraat 32-38 1000 Brussel

De postgraduaat opleiding Hippotherapie van de Arteveldehogeschool richt zich tot professionele werkers in de gezondheidszorg en welzijnszorg die het paard complementair willen inschakelen in hun therapeutische, orthopedagogisch, psychologisch en/of psychosociaal werk. De opleiding is bedoeld als verbreding en verdieping van specifieke competenties na voltooiing van een opleiding hoger onderwijs in de gezondheidszorg en welzijnszorg.

Contact Fabienne Verhaeghe Projectleider Postgraduaat Hippotherapie Arteveldehogeschool Gezondheidszorg (Campus Kantienberg) Voetweg 66 9000 Gent @ fabienne.verhaeghe@arteveldehs.be  www.arteveldehs.be/gezondheidszorg

 02/515 02 61 6 02/515 02 37 @ info@vfg.be  www.vfg.be

10

11

toilet

bereikbaar openbaar vervoer

12 P

lift opstap

P

huifkar P

P ) )

P )

P

P P Breugelhoeve De Meander Rijhal

) ) ) ) ) ) )

P P ) ) P ) ) ) )

P P P P P P P P

P P P P P P P P

P P P

huifbed P

P P P P P

P P P P P P P

P P P P

individuele sessies P

P P P P P P

groepssessies P P P P P P P P

P P P

P P P P

P P P

Het Koninklijke Bos La Rosteehoeve De Galoppade Het Hippohof Rijschool Rijbaan Piet Hipposense EquiVI

) ) ) ) P ) ) )

) ) ) ) ) P P ) P

P P P P P

P P P P P P P ) P

P P P P

P

P P

P P P

P P P P

P

P P P

P P P

P

P P

P P P P P

P

P P P

P P

Hoeve Ter Kerst Gaverranch Hippo Leiedal Ruiterclub Denric Riding School Fenoda Sprl Boerderij De Biezen (Paard en Therapie)

P

Vzw Unie-k - Ons Erf

P

Equu-Libre

)

Therapeutisch Centrum Hippona

Oost-Vlaanderen

Centrum Therapeutisch Paardrijden

Limburg

De Kalmoes

Dennenhof

P

Hippo Projects Diepenbeek

Antwerpen

Trail Horses Best Belgium EBVBA

Den Dries

P Stal Torenhof

P

P Rijhal Dierckx

P

P

Hippisch Zorgcentrum Heikenhof vzw

P

buitenpiste The New Casteleyn

binnenpiste t Snoezelhof

Zorgboerderij Meander

cafetaria/wachtruimte Furka Hoeve Boechout

Paatent Plus

Overzichtsrooster VlBr

P

West-Vlaanderen

) P P ) ) P ) ) ) )

P ) P ) ) ) ) P ) )

P P P P P P

P P P P P P P P ) P

P P P P P P P P P

P

P

P P P P

P P P P

P P P P

P P

He- Neneg. derl.

P

P

P

)

P

P P

P P

P

P

P

P

P P

13

De erkende maneges

Manege Paatent Plus vzw Aartselaar Wat Net achter de Heimolen, een maalvaardige windkorenmolen in Aartselaar, vinden we de gezellige manege “Paatent Plus”. Frank Broos begeleidt er met zijn jarenlange ervaring de sessies aangepast paardrijden en hippotherapie voor kinderen. Ook worden doorheen de natuurrijke omgeving geregeld huifkartochten georganiseerd.

PROVINCIE ANTWERPEN

Doelgroep • Kinderen met een lichte tot matige motorische of verstandelijke handicap • Kinderen met psychische problemen

5

4

Prijs • €20/individuele sessie

3

Contact Reetsesteenweg 41 bus 1 2630 Aartselaar Kapellen

 0475/42 46 68 (Frank Broos)  paatent@hotmail.com

Turnhout

Zoersel

2 Boechout

Zammel - Geel

Aartselaar

Meerhout Tongerlo - Westerlo

6 1 14

8 7

15

Furka Hoeve Boechout

Zorgboerderij Meander (Rotonde vzw) Kapellen

Wat Onze manege, in 1976 opgericht te Lier, heeft al sinds 1985 haar vaste stek in Boechout en trekt ruiters uit alle windstreken, van jong tot oud. Ook mindervalide ruiters komen hier aan hun trekken tijdens individuele lessen (al dan niet aan de longe), maar in sommige gevallen ook in groepslessen.

Wij specialiseren ons in beginnende ruiters. Zelfs wie nog nooit op een paard heeft gezeten, kan bij ons terecht voor de eerste ervaringen met de paardensport. Er wordt in verschillende stappen gewerkt, waardoor men steeds les krijgt op het eigen niveau en met gepaste paarden of pony’s.

Furka Hoeve: WAAR PAARDRIJDEN BEGINT

Wat Het paardrijproject van zorgboerderij Meander biedt kinderen, jongeren en volwassenen de kans om op een ontspannen en aangepaste manier in contact te komen met paarden en andere boerderijdieren. In dit rustgevend stukje natuur kan je terecht voor zowel aangepast paardrijden als equine assisted therapy. Ieder kan naar gelang zijn eigen mogelijkheden een activiteit met paarden doen: paardrijden, paarden verzorgen, een paard aan de hand leiden, snoezelen, … Tine Smets, psychologe en equitherapeute, begeleidt de sessies. Het project is zowel voor zorgvoorzieningen, scholen als voor individuele personen. De piste is uitgerust met een lift om personen met een fysieke handicap op het paard te helpen.

Doelgroep • Kinderen en volwassenen met een lichte tot matige verstandelijke en/of motorische handicap • Instellingen en individuele ruiters

Doelgroep • Personen met een mentale of fysieke handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • NAH problematiek • Psychische problemen • Sociaal-emotionele problemen

Prijs • lidgeld €15/kalenderjaar + verzekering VLP €20/kalenderjaar verplicht • €20/30min: individuele les (ook longe les) met één begeleider • €14/uur: groepssessie met één begeleider voor de groep • €2/persoon: gebruik van een paard of pony van de manege, maar begeleider zelf te voorzien Contact Groenstraat 2 2530 Boechout  03/455 41 07 @ info@furkahoeve.be  www.furkahoeve.be

16

Prijs • Individuele sessie: €34/uur • Groepssessie (max 4 pers/uur): €44/uur Contact Holleweg 43 2950 Kapellen  03/650 26 90 (Göran Van Dyck) 0474/95 76 76 (Tine Smets) @ goran.vandyck@rotonde.eu tine.smets@rotonde.eu  www.rotonde.eu www.zorgboerderij-meander.be 17

’t Snoezelhof Zoersel

Manege The New Casteleyn Turnhout

Wat Wim en Marianne, beide hulpverlener van opleiding, startten op 14 oktober 2009 met ’t Snoezelhof. Beiden hebben jarenlang ervaring in heel wat materies. Autisme, ADHD, angststoornissen en andere stoornissen zijn hen zeer bekend. Zij hebben ervaring met de problematiek van kindermishandeling, crisissituaties, pleegzorg, depressies, handicaps, communicatieproblemen, enz.

Wat De rustig gelegen Manege-Fokkerij The New Casteleyn biedt naast paardrijlessen voor valide ruiters ook aangepaste sessies aan voor personen met een handicap. Zowel jong als oud kan hier terecht. Aan de manege is ook een gezellige cafetaria met groot terras verbonden, met zicht op zowel de binnen- als buitenpiste.

Doelgroep • Personen met een lichte tot matige motorische handicap • Personen met een lichte tot matige verstandelijke handicap • Autisme, ADHD, angst- en ontwikkelingsstoornissen • Problematiek van kindermishandeling, crisissituaties, pleegzorg, depressies, communicatieproblemen, verslaving, burn-outsyndroom Prijs • Individuele sessie, vnl. gericht naar persoonlijke ontwikkeling, gedragsverandering en psychotherapie (€40/uur) • Coaching gesprekken: auticoach, ADHD (€40) • Lessen in omgaan met paarden volgens de principes van het ‘natural horsemanship’ (€30 individuele sessie, €25 groepssessie).

• Op verplaatsing met eigen paard: verzekering vervalt en + €0,60/km vervoersonkosten • Lessen grondwerk voor kinderen, maximum 4 personen (€ 15) • Snoezelnamiddagen en ponydagen (prijzen: zie website)

Doelgroep • Personen met een lichte tot matige motorische handicap • Personen met een lichte tot matige verstandelijke handicap • Personen met een psychische handicap Prijs • €12,5/sessie (individuele sessie) • €10/sessie (groepssessie) Contact Laguitstraat 30 2300 Turnhout  014/41 42 41 0473/56 78 05 (Mieke Claessen) @ mieke.claessen@pandora.be  www.thenewcasteleyn.be

Contact Meidoornlaan 18 2980 Zoersel (manege aan de Meerheide)  0486/21 30 28 (Marianne Goossens) @ info@snoezelhof.be  www.snoezelhof.be

18

19

Hippisch Zorgcentrum Heikenhof vzw Meerhout

Rijhal Dierckx Zammel-Geel

Wat Kinderen en volwassenen met een handicap kunnen in de rustige en beschermde omgeving van het Hippisch Zorgcentrum Heikenhof vzw terecht om plezier te beleven, therapeutisch te werken met de paarden, en dit aan de hand van verschillende omgangsvormen: van snoezelen en grondwerk, huifkartochten, huifbedrijden, ponybedrijden tot aangepast paardrijden en buitenritten.

Wat Deze rijhal is gelegen in een rustige omgeving in het Antwerpse Zammel. De beginnende ruiters trainen op dinsdag (16u15-18u30), de gevorderde ruiters op zaterdag (14u0016u00). Jaarlijks staat ook telkens een paardenkamp op het programma. Inschrijven kan rechtstreeks bij de verantwoordelijke van Recreasclub ’t Perdje.

Doelgroep • Kinderen en volwassenen met een verstandelijke en/of motorische handicap of meervoudige handicap • Personen met gedragsstoornissen, al dan niet met normale begaafdheid (ADHD, autisme, leerstoornissen, ...)

• Personen met psychische stoornissen • Personen met levensbedreigende ziekte • Zowel instellingen, gezinnen als individuele ruiters kunnen bij ons terecht.

Prijs • €15/half uur: grondwerk of aangepast paardrijden (individuele sessie) • €15/uur: grondwerk of aangepast paardrijden (groepssessie) • €7,5/half uur: snoezelen (zonder begeleiding) • €15/half uur: pony bed of hemelbed-te-paard Contact Genelaar 51 2450 Meerhout  0475/50 23 22 (Nele Raets) @ heikenhof@telenet.be  www.heikenhof.be

20

Doelgroep • Personen met een lichte tot matige verstandelijke en motorische handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen • Personen met een NAH problematiek • Personen met visuele handicap Prijs • €175/jaar + €12 verzekering: ± 16 recreatieve wedstrijden (dressuur + gymkana of behendigheidsproef), wekelijkse paardrijlessen Contact Paddenhoek 5c 2440 Zammel-Geel  0477/28 20 91 (Trainer, Jan Verbiest) @ Stefan.Vaes001@pandora.be  www.tperdje-uniek.be

21

Stal Torenhof Tongerlo-Westerlo

De erkende maneges

Wat De manege is gelegen tegenover de abdij van Tongerlo. Deze gekende Norbertijnenabdij werd in 1130 gesticht en heeft tal van bezienswaardigheden. Ook de schitterende ligging aan de rand van het natuurgebied De Beeltjens (deel van de Merodebossen) maakt de manege geschikt als uitgangspunt om hier te voet, met de fiets of te paard te genieten van alle rust en stilte. Er worden lessen georganiseerd voor alle niveaus en vanaf de leeftijd van 3 jaar. Groepen kunnen er steeds terecht en privélessen kunnen na afspraak. Tijdens de groepslessen, die dagelijks plaatsvinden uitgezonderd maandag, wordt rekening gehouden met ieders niveau.

Doelgroep • Personen met een lichte verstandelijke en lichte motorische handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen • Personen met visuele handicap • Personen met auditieve handicap Prijs • privéles beginner: €15/half uur • privéles gevorderde €20/20min • privéles zeer gevorderde: €25/45min • groepssessie: €12,5/uur Contact Geneinde 3 2260 Tongerlo-Westerlo

PROVINCIE LIMBURG

2

1 Peer Ham

3

Dilsen-Stokkem

Diepenbeek

5

Hoepertingen

 0485/41 26 42 (Geert Van Aelst) @ manege.torenhof@gmail.com  www.staltorenhof.com

4 22

23

Den Dries Ham

Breugelhoeve Peer

Wat Manegehoudster Hilde Lievens, al jaren actief bezig in de G-Paardensportsector, begeleidt hier de sessies hippotherapie. Momenteel komen in de Hamse manege iedere zaterdag ongeveer 20 jongeren met een handicap paardrijden. U kunt bij Den Dries altijd terecht voor bijkomende vragen en informatie rond hippotherapie en therapeutisch paardrijden.

Wat De Breugelhoeve heeft als doel mens, natuur en dier samen te brengen op één locatie.

Drie hoofdthema’s staan hier centraal: hippische werking, toerisme/recreatie en plattelandsontwikkeling en -educatie. Aangrenzend bevindt zich de moderne verblijfsaccommodatie ‘Het Breugelhof’, met kamers voor 4 tot 6 personen met een totale capaciteit van 61 bedden.

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware motorische handicap • Personen met een lichte tot zware verstandelijke handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen • Personen met een verslavingsproblematiek • Personen met een NAH problematiek • Personen met visuele handicap

Doelgroep • Kinderen met een lichte tot matige motorisch of verstandelijke handicap • Kinderen en jongeren met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen

Prijs • €12/uur (lid), €14/uur (niet-lid) (groepslessen) • €15/half uur (individuele sessie) Contact Broekstraat 3 3945 Ham

Prijs • € 10/half uur (individuele sessie), 10-beurtenkaart: €90 • Initiatieles (groep school): €25/uur Contact Weyerstraat 1 3990 Peer  011/63 13 31 (Karin Vanbaelen) @ info@breugelhoeve.be  www.breugelhoeve.be

 013/66 88 61 (Hilde Lievens)  dendries@skynet.be

24

25

De Meander Rijhal Dilsen-Stokkem

Trail Horses Best Belgium EBVBA Hoepertingen

Wat Aan De Meander, een voorziening voor personen met een matige tot ernstige verstandelijke of verstandelijk motorische handicap is een manege, nl. ‘De Meander Rijhal’ verbonden. Personen met een handicap kunnen hier terecht voor individuele of groepssessies. De doelstelling van de therapie is de communicatie van en met de deelnemers te bevorderen. Hierbij wordt samengewerkt met een vrijwilliger die het paard mee begeleidt tijdens de sessies.

Wat Trail Horses Best Belgium is sinds 2007 succesvol gestart met hippotherapie. Als kinesitherapeute probeert Heidi Vermeylen samen met haar man Bertho Janssen het paard als partner te gebruiken in de therapie. Heidi combineert de hippotherapie met haar praktijk. De sessie is voornamelijk individueel om zo binnen de mogelijkheden een geslaagde therapie te geven!

Doelgroep • Personen met een matige motorische of verstandelijke handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen Prijs • Onderling af te spreken Contact Stokkemerbaan 147 3650 Dilsen-Stokkem  089/75 61 54 (Bert Roosen) @ rijhal@demeander.be  www.demeander.be

26

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware verstandelijke of motorische handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen Prijs • Bespreekbaar (afhankelijk van de soort therapie) Contact Sint-Truidersteenweg 314 3840 Hoepertingen  012/67 11 64 0477/37 61 24 (Heidi Vermeylen) @ heidi.vermeylen@telenet.be  www.thbb.be

27

Hippo Projects Diepenbeek Wat Bij HippoProjects worden er individuele therapiesessies gegeven onder professionele, multidisciplinaire begeleiding. Het paard wordt hierbij ingeschakeld als stimulator, activator en motivator om doelgericht te werken samen met de therapeut en de cliënt. Er worden doelstellingen en duidelijke verwachtingen geformuleerd in samenspraak met het team en de ouders/begeleider/cliënt om oplossingsgericht aan de slag te gaan.

De erkende maneges PROVINCIE OOSTVLAANDEREN

Elke persoon met een handicap is welkom bij ons. Vooraleer we effectief starten is er steeds een verkennend gesprek van een half uurtje en een eerste kennismaking met de paarden. Na deze kennismaking beslissen de therapeuten en de ouders/begeleiding samen of de hippotherapie kan worden opgestart. Deze kennismaking is gratis.

Doelgroep • Personen met een motorische handicap • Personen met een mentale handicap • Personen met autisme, ADHD, angst en ontwikkelingsstoornissen, …

3 2

1

Stekene Nieuwkerken Waas Sinaai Daknam

Prijs • €15/30 min • €30/60 min Sessies zijn steeds individueel!

4

Landegem

Lebbeke

Contact Bouquetstraat 107 3590 Diepenbeek

Ninove

6

 0473 41 21 89 (Sara Berben)  berben_sara@hotmail.com

8 28

5

Dendermonde

7 29

Manege Dennenhof Landegem

Het Hippohof Daknam (Lokeren)

Wat Manege vzw Dennenhof, te vinden naast de instelling Ten Dries in Landegem, helpt via hippotherapie personen met een handicap bij hun revalidatie. Er staan 10 paarden ter beschikking van de patiënten. De manege telt momenteel 200 andersvaliden die er wekelijks komen paardrijden, maar vaak ook meehelpen in de stallen en met de verzorging van de dieren.

Wat Stephanie Van Cauwenberghe werkt als hippotherapeute op het Hippohof en verzorgt de sessies op woensdag, zaterdag en zondag. Ze behaalde haar diploma Equine Assisted Therapy/Hippotherapie aan de Arteveldehogeschool te Gent. Zij is tevens klinisch psychologe en al sinds de kindertijd intensief bezig met paarden.

Bij het Hippohof kan je terecht voor zowel therapeutisch paardrijden als aangepast paardrijden. Bij therapeutisch paardrijden of hippotherapie wordt het paard gebruikt als medium binnen de therapie om vooropgestelde doelstellingen te behalen. Het aangepast paardrijden heeft als doel het leren paardrijden bij personen met een motorische handicap en/of lichamelijke aandoening. Er wordt aandacht besteed aan het verzorgen en berijden van de paarden in een natuurlijke omgeving waar rust centraal staat. Het Hippohof biedt zowel individuele als groepssessies (in kleine groepen) aan.

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware verstandelijke of motorische handicap • Personen met psychische problemen Prijs • Volwassenen: €6/half uur • Kinderen: €5/half uur (groepssessie op weekdagen) • €9/half uur (individuele sessie op woensdagnamiddag en zaterdagvoormiddag) Contact Poeldendries 32 9850 Landegem (manege in Dennendreef)  09/371 94 47 (Annelies Van Tomme) @ vzwdennenhof@skynet.be  www.manegedennenhof.be

Doelgroep Kinderen en jongeren met • een lichte tot matige verstandelijke of motorische handicap • gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • psychische problemen Prijs • €25/uur aangepast paardrijden, €30/uur hippotherapie (individuele sessie) • €15/uur aangepast paardrijden, €20/uur hippotherapie (groepssessie) Contact Bevrijdingslaan 54 - 9080 Lochristi (manege in Pontweg 62, 9160 Daknam - Lokeren)  09/356 95 66 of 0496/25 90 80 @ stephanie.van.cauwenberghe@gmail.com  www.aangepastpaardrijden.be

30

31

Het Koninklijke Bos Stekene

La Rosteehoeve Nieuwkerken Waas

Wat Ondanks het feit dat het groepslessen zijn, rijden we individueel, ieder in zijn eigen tempo en stijl. Voor de ene persoon is dat lekker rondhuppelen zonder zadel, de ander zit beter op een westernzadel. Nog anderen leren ‘gewoon’ paardrijden, maar in een rustiger tempo. Alles is mogelijk. De lessen worden steeds op een speelse manier gegeven met voldoende afwisseling.

Wat Gezien haar grote liefde voor paarden, begon Jeanette Coolen een pensionstal. De zeugenboxen van het toenmalige landbouwbedrijf werden omgevormd tot paardenstallen. Sinds 2010 legt La Rosteehoeve de nadruk op het meer toegankelijk maken van de paardensport voor personen met een handicap. De ervaren lesgevers zijn gediplomeerd en de paarden en pony’s zijn bovendien braaf en rustig. Zowel kinderen als volwassenen met een mentale of motorische handicap zijn welkom. Men beschikt over verscheidene aanpassingen die de toegankelijkheid vergroten, zoals aangepaste teugels, beugels en zadels. Ook zijn er opstapjes en is er een lift voor de rolstoelgebruikers. In 2013 breidde de hoeve uit met een nieuwe binnen piste en een tweede buitenpiste. In de gezellige kantine kan je nagenieten van de leerrijke les. Nieuw zijn ook de huifkartochten die je langs de mooiste plekjes van het Waasland leiden. La Rosteehoeve is een door de Vlaamse Liga Paardensport erkende club en draagt sinds 2013 het label van zorgboerderij. De lessen gaan door na telefonische afspraak.

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware motorische of verstandelijke handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen • Personen met een verslavingsproblematiek • Personen met een NAH problematiek • Personen met een visuele en auditieve handicap Prijs • €10/half uur • €15/uur • De lessen vinden plaats op zaterdag en zondag (12u-14u).

Na afspraak evt. andere momenten mogelijk.

Contact Vennestraat 8 9190 Stekene (ingang links van nr. 12)  0485/80 41 65 (Jonas Bauwens) @ contact@hetkoninklijkebos.be  www.hetkoninklijkebos.be

32

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware motorische of verstandelijke handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen • Personen met een verslavingsproblematiek • Personen met een NAH problematiek • Personen met een visuele of auditieve handicap • Personen met een chronische ziekte • Personen met ADHD of autisme Prijs • €15/half uur Contact Kolkstraat 80 9100 Nieuwkerken Waas  0498/70 61 85 (Jeannette Coolen) @ Jeannette.coolen@belgacom.net  www.larosteehoeve.be

33

Manege De Galoppade Sinaai

Rijschool Rijbaan Piet Dendermonde

Wat Manege De Galoppade biedt voornamelijk aangepast paardrijden aan voor kinderen.

Jaarlijks worden ook ponykampen georganiseerd waar kinderen met een lichte verstandelijke en/of motorische handicap terecht kunnen. Tevens bezit de manege een verwarmd binnenzwembad (30°C) dat perfect toegankelijk is voor rolstoelgebruikers.

Ook bestaat de mogelijkheid te overnachten op de boerderij (capaciteit 30 personen).

Wat Rijbaan Piet bechikt over een aantal paarden van het ras ‘Ierse Tinker’: rustige, lieve, geduldige paarden, m.a.w. de ideale partners voor deze therapie. Bij ergotherapeute Rebecca kan je terecht voor zowel therapeutisch paardrijden als aangepast paardrijden. In eerste instantie is deze therapie een onderdeel van een kinesitherapeutische behandeling waarbij de andersvalide ruiter zich passief aanpast aan de bewegingen van het paard. Verder wordt er doelgericht en gedoseerd gewerkt volgens de individuele wensen/noden van de ruiter. Het verzorgen van de paarden is tevens een onderdeel van de therapie. De sessies worden zowel individueel als in groep gegeven.

Doelgroep Kinderen vanaf 6 jaar met: • een lichte motorische handicap • een lichte verstandelijke handicap • leerstoornissen • ADHD • autisme Prijs • €12,5/uur

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware motorische of verstandelijke handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Kinderen en jongeren met psychische problemen • Personen met een NAH problematiek • Chronische zieken

Contact Leestraat 9 9112 Sinaai

Prijs • €25/uur zonder abonnement (individuele sessie) • €22,5/uur met abonnement (individuele sessie) • €62/uur voor 3 paarden (groepssessie)

 0497/81 63 11 (Chris Deryckere & Mieke Bertier) @ de_galoppade@hotmail.com  www.degaloppade.be

Contact Schoolstraat 4 9200 Dendermonde  0478/57 11 84 (Rebecca Janssens) @ info@rijbaanpiet.be  www.rijbaanpiet.be

34

35

Hipposense Lebbeke

De Kalmoes vzw Ninove

Wat Leen Moens volgde de postgraduaatopleiding EAT (Equine Assisted Therapy). Het paard wordt gebruikt als medium om aan vooropgestelde ontwikkelingsdoelstellingen te werken. Ontspanning en plezierbeleving staan centraal. Tijdens de sessies wordt er individueel gewerkt aan de noden van de ruiter en wordt er op eigen tempo gewerkt aan activiteiten met, naast en op het paard. Er wordt steeds samengewerkt met een vrijwilliger die het paard begeleidt tijdens de sessies.

Wat De Kalmoes vzw is een vereniging die kinderen, jongeren en volwassenen wil stimuleren om samen over en met het paard te spelen, leren, genieten en beleven. Er wordt gebruik gemaakt van paarden en pony’s, die een specifieke opleiding achter de rug hebben om met mensen om te gaan. Veel aandacht besteden wij aan het veilig en doordacht omgaan met onze paarden en andere dieren op de manege. We beschikken over een heel arsenaal aangepaste zadels en hulpmiddelen om ruiters te ondersteunen.

Onze therapeuten werken vanuit verschillende disciplines om u een kwaliteitsvolle begeleiding te kunnen aanbieden. De sessies zijn steeds op afspraak en volledig op maat van de gebruiker. Voor rolstoelgebruikers kunnen wij een unieke rolstoelkoets aanbieden, waar de rolstoelgebruiker vanuit de veiligheid van zijn eigen stoel kan werken met het paard. Deze koets is zowel geschikt voor ligrolstoelen als elektrische en aangepaste rolstoelen. Dankzij de uiterst groene ligging van de manege zijn er veel mogelijkheden voor wandelingen en buitenritten. Daarnaast beschikken we ook over een binnen piste.

Doelgroep Kinderen en jongeren met • een lichte tot zware verstandelijke of motorische handicap • een meervoudige handicap • gedrags-, leer-, en ontwikkelingsstoornis • psychische problemen • een visuele en auditieve handicap Prijs • Individuele sessies: €25/uur • Bespreekbaar: afhankelijk van de therapie (gezinssessie, groepssessie, ponydagen, kampen, …)

Contact Brusselsesteenweg 303 9280 Lebbeke (manege te Torrestraat naast nr.28, 9280 Lebbeke)  0498/45 57 91 (Leen Moens) @ Moens_leen@hotmail.com  www.aangepastpaardrijden.be www.hipposense.be 36

Doelgroep • Personen met een NAH problematiek en/of psychiatrische stoornis met assistentie bij burn-outsyndroom, assertiviteitstraining en ondersteuning bij depressie • Personen met een motorische, visuele en/of auditieve handicap • Kinderen, jongeren en volwassenen met ADHD, autisme, ontwikkelings-, sociaal-emotionele, gedrags- en concentratieproblemen • Personen die kansen op zelfontplooiing en zelfbewustzijn wensen te creëren Prijs • €23/uur Contact Neep 82, 9402 Ninove  054/33 36 65 0477/79 14 04 (Isabelle Meert) @ info@dekalmoes.be  www.dekalmoes.be 37

De erkende maneges

Centrum Therapeutisch Paardrijden Attenhoven Wat Centrum Therapeutisch Paardrijden is in 2007 opgericht te Sint-Truiden door Hilde Dewil en Paul Vlayen. De stage die deze therapeuten liepen in Therapeutische Centra in Duitsland en Israël, leidde tot de idee een gelijkaardig project in België op te starten.

Centrum Therapeutisch Paardrijden beschikt over gespecialiseerde infrastructuur zoals een huifbed en werkt met professionele therapeuten met kwalificaties op verschillende werkterreinen zoals kinesitherapie, orthopedagogie en ergotherapie.

PROVINCIE VLAAMSBRABANT

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware motorische of verstandelijke handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen, verslavings-, en psychische problemen • Personen met NAH of ADHD • Personen met autismespectrumstoornissen Prijs • €22/uur en €15/half uur (individuele sessie) • Afhankelijk van het aantal deelnemers (groepssessie)

Attenhoven

Contact Dorpsstraat 3404 Attenhoven (voormalige voetbalterreinen)  0472/46 52 43 (Hilde Dewil) @ hilde.dewil@centrumtp.be  www.centrumtp.be

1

38

39

De erkende maneges

Therapeutisch Centrum Hippona Ichtegem Wat Binnen het therapeutisch paardrijden wordt gebruik gemaakt van het paard als “partner” om de huidige toestand van mensen zowel op psychisch, fysiek als relationeel vlak te verbeteren. De sessies worden geleid door Julie Pauwelyn, ergotherapeute en hippotherapeute. Alle sessies gebeuren privé zodat een optimale begeleiding kan verzekerd worden.

PROVINCIE WESTVLAANDEREN 1

2

3

Doelgroep Kinderen en/of jongvolwassenen met als problematiek: • ontwikkelingsstoornis, leerstoornis • mentale handicap en/of lichte fysieke handicap • gedragsproblemen, ADHD / ADD Autisme • concentratieproblemen en coördinatieproblemen Prijs • Individuele sessie: €24/uur en €12/half uur • Groepssessie: €15/uur

Sint-Michiels Westkerke

Ichtegem

4

Contact Torhoutbaan 91 8480 Ichtegem  0497/34 35 68 (Julie Pauwelyn) @ julie.pauwelyn@gmail.com  http://hippona.myftp.org

Hooglede-Gits

Harelbeke

Bissegem SpiereHelkijn

7 40

5

6 41

Equu-libre Westkerke

Vzw Unie-k - Ons Erf Sint-Michiels

Wat Wij geven hippotherapie aan kinderen met lichamelijke en/of mentale handicap, maar ook aan kinderen die het thuis of op school tijdelijk moeilijk hebben en even een ‘timeout’ kunnen gebruiken. Er wordt doelgericht gewerkt aan problemen van motorische, psychische, orthopedagogische of sociale aard. De sessies worden begeleid door Ivan Reynaert, leerkracht lichamelijke opvoeding en postgraduaat Equine Assisted Therapy.

Samen met Jill Jacobs schreef hij het boek “Oefenboek hippotherapie, paardrijden voor kinderen met een handicap” dat in 2013 werd uitgegeven.

Wat Ons Erf (vzw Uniek), een voorziening voor personen met een ernstige verstandelijke handicap, werd bijna 30 jaar geleden opgestart. Paarden nemen binnen deze voorziening een belangrijke plaats in. Hier is men immers als eerste in België gestart met het huifbedproject, ‘Het Tinkerbed’, een aangepaste huifwagen die het voor iedereen in de voorziening mogelijk maakt het paardrijden te beleven.

Doelgroep Kinderen met als problematiek: • Ontwikkelingsstoornis of leerstoornis • Mentale en/of lichte fysieke handicap • Gedragsproblemen, ADHD/ADD, Autisme • Concentratieproblemen • Sociaal emotionele problemen • Assertiviteitsproblemen • Depressieve klachten • Angst Prijs • €27/uur met abonnement (individuele sessie) Contact Ossenweg 19 8460 Westkerke

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware motorische en/of verstandelijke handicap • Personen met een meervoudige handicap • Comapatiënten • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen • Personen met autismespectrumstoornissen Prijs • €7/sessie Contact Chartreuseweg 53 8200 Sint-Michiels  050 40 69 60 (Evelyn De Baere) @ Evelyn.debaere@onserf.be  www.uniek.org

 059/43 37 74 (Ivan Reynaert & Ingeborg De Leenheer) @ info@equu-libre.be  www.equu-libre.be

42

43

Hoeve Ter Kerst Hooglede-Gits

Manege Gaverranch Harelbeke

Wat Kinderen, jongeren en volwassenen met een motorische of meervoudige handicap kunnen met hun zorgvraag bij het Dienstencentrum Dominiek Savio aankloppen. Aan de instelling bevindt zich ‘Hoeve Ter Kerst’, een prachtig gerenoveerde boerderij gelegen in een groene omgeving, waar zowel mensen met als zonder handicap samenkomen. Op en rond de hoeve is het heerlijk vertoeven, in een oase van rust, maar waar het bruist van gezelligheid.

Wat Manege Gaverranch biedt sportief paardrijden aan voor ruiters met voldoende rompfunctie en evenwicht om zelfstandig te kunnen rijden. Van september tot juni worden wekelijks groepslessen voorzien van 10u tot 10u30. Er worden ook individuele paardrijlessen op maat gegeven door een ergotherapeute.

Doelgroep De manege verstrekt voorlopig enkel hippotherapie aan de kinderen en jongeren van het Dominiek Savio Instituut vzw met: • een lichte tot matige motorische of verstandelijke handicap • ontwikkelingsstoornissen • een NAH problematiek Prijs • € 5/half uur Contact Koolskampstraat 24 8830 Hooglede-Gits  051/23 06 11, 0473/53 94 58 (Brigitte Buyse) @ brigittebuyse@hotmail.com  www.hoeveterkerst.be

44

Doelgroep • Personen met een lichte motorische of verstandelijke handicap • Personen met een visuele handicap Prijs • Lidgeld: €45 (verzekering inbegrepen) • Individuele sessie vnl. gericht naar persoonlijke ontwikkeling, gedrags verandering en psychotherapie: €15 Contact Iepersestraat 14 8530 Harelbeke  056/21 43 10 0498/66 22 41 (Evi Lavent) @ info@gaverranch.com, attilla150@hotmail.com  www.gaverranch.com

45

Ruiterclub Denric Spiere-Helkijn

Hippo Leiedal Bissegem

Wat In 2009 heropenden Eric Van Hoof en Dennie Van Damme Ruiterclub Denric die in Spiere aan de brug naar Warcoing ligt. Naast de valide ruitersport bieden zij ook 2 keer per week aangepast paardrijden aan. Personen met een lichte verstandelijke handicap kunnen daar terecht in groepjes van maximum 4 personen per sessie. Belangrijk is dat deze mensen zelfstandig een paard kunnen bestijgen. De lessen worden begeleid door een ervaren lesgever met een Trainer A diploma in de ruitersport.

Wat Domein Leiedal is gelegen aan de rand van de stad Kortrijk op enkele honderden meters van de Leie, de gouden rivier (vlas) van vroeger, in het dal van deelgemeente Bissegem. Domein Leiedal omvat een ruiterclub, een verblijfshoeve en een derde piste, toegankelijk voor andersvaliden. De manege biedt 3 vormen van therapeutisch paardrijden aan: hippotherapie, aangepast paardrijden en paardrijden voor ruiters met een handicap. Ook organiseert Hippo Leiedal koetstochten voor andersvaliden. Voor rolstoelgebruikers of mensen die niet langer op het paard kunnen plaatsnemen, bestaat de mogelijkheid een ritje te maken met de koets. Indien mogelijk kunnen ze zelf eens de teugels in handen nemen.

Doelgroep Kinderen, jongeren en volwassenen met: • een lichte verstandelijke handicap • ADHD • gedragsstoornissen • het syndroom van Down Prijs • €15/uur

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware motorische of verstandelijke handicap • Personen met gedrags-, leer- en ontwikkelingsstoornissen • Personen met psychische problemen • Personen met ADHD • Personen met autismespectrumstoornissen

Contact Oudenaardseweg 18 8587 Spiere-Helkijn

Prijs • €13,5/half uur (individuele sessie) • €25/uur (individuele sessie)

 056/22 15 44 (Eric Van Hoof & Dennie Van Damme)  denric@skynet.be

Contact Kruiskouter 50 8501 Bissegem  056/35 36 77 (Johan Deprauw) @ info@domeinleiedal.be  www.hippoleiedal.be

46

47

De erkende maneges

Fenoda sprl Seloignes Wat De boerderij ‘Ferme Notre Dame’ is gelegen in de rustige en bosrijke omgeving van Seloignes; deelgemeente van Momignies (tussen Chimay en de Franse grens).

Tijdens de schoolvakanties richt Fenoda kampen in, waarbij het paardrijden gecombineerd wordt met andere activiteiten, zoals taal, muziek, sport en spel, ... Tijdens het schooljaar is het mogelijk voor instellingen om hier een vakantie te organiseren, al dan niet met aangepast paardrijden. Al deze kampen zijn toegankelijk voor mensen met of zonder handicap. Er zijn mogelijkheden om te overnachten (slaapzaal, yurt, camping, …). Ook ruiters of groepen die hun eigen paard wensen mee te brengen zijn hier welkom. Naast het traditionele paardrijden, bieden zij ook lessen natuurlijk paardrijden en sessies hippotherapie aan. Deze worden zowel voor scholen en instellingen als voor individuele geïnteresseerden georganiseerd.

PROVINCIE HENEGOUWEN

Doelgroep • Personen met een lichte tot zware motorische of verstandelijke handicap • Personen met een ontwikkelings-, leer- of psychische stoornis • Personen met NAH • Personen met een visuele en/of auditieve handicap Prijs • €15/individuele sessie • €12/groepssessie aangepast paardrijden Contact La Rouillie 6 6596 Seloignes Seloignes

1 48

 060/21 55 61 0474/99.10.67 @ fenoda@skynet.be  www.fenoda.com

49

De erkende maneges

Boerderij De Biezen (Paard en Therapie) JE Eede, Zeeland Wat Paard en therapie staan centraal op ‘Boerderij de Biezen’ in Eede, dicht bij de landsgrens in Zeeland. Ten eerste is er een praktijk voor therapeutisch paardrijden gevestigd. Het accent ligt op de therapie met kinderen. Ten tweede ligt er de zetel van de ‘Stichting paard en therapie’. Haar doel is het ondersteunen van de werking van de praktijk en het cliënteel maar ook het stimuleren en bevorderen van Equine Assited Therapy (EAT).

Een nieuw initiatief is het geven van kleinschalige praktijkgerichte workshops. De doelgroepen zijn hippotherapeuten, pedagogen en ouders. Het actuele aanbod kan op facebook gevolgd worden.

NEDERLAND

Doelgroep Kinderen met: • een lichte tot zware motorische of verstandelijke handicap • leer- en/of motivatieproblemen • het syndroom van Down • autisme, AD(H)D en gedragsafwijkingen.

• visuele en auditieve stoornissen Prijs • €20/sessie (30-45 minuten) Contact Brieversweg 15 4529, JE Eede/ZLD

Eede

 0031/117 35 03 53 (Heike Markmann) @ praktijk@paard-en-therapie.nl  www.paard-en-therapie.nl

1

50

50

51

51

Bond Moyson Oost-Vlaanderen De VoorZorg Antwerpen De Voorzorg Limburg FSMB Socialistische Mutualiteit van Brabant

Uitgave: RECREAS vzw, september 2014 - V.U. Karin Van Mossevelde, Sint-Jansstraat 32-38, 1000 Brussel

Bond Moyson West-Vlaanderen