cçÓMçílç
1958 lçí 1962 ojc³ççvç lçyyçuç 97 vçJ³çç ÖçWÀ®ç çÆoioMç&kçÀçbvççÇ DççHçuçí HççÆnuçíJççÆnuçí çÆ®ç$çHçì yçvçJçuçí. ÖçÀçBmJçç $çÓHçÀçí, kçwuççío Mççyç´çíuç, pççB-u³çÓkçÀ iççíoçj, SçÆjkçÀ jçícçj DçMçç vçblçj vççJççpçu³çç içíuçíu³çç DçvçíkçÀçb®çç l³ççblç mçcççJçíMç nçílçç. ³çç kçÀçUçlçu³çç ÖçWÀ®ç çÆ®ç$çHçìçbvççÇ çÆmçvçícççuçç vçJççÇvç Yçç<çç çÆouççÇ; pçávçí çÆvç³çcç cççí[uçí DçççÆCç vçJççÇv ç Hçç³çb[í Hçç[uçí. çÆ®ç$çHçì箳çç FçÆlçnçmççlçuçç nç SkçÀ cçnÊJçç®çç ìHHçç cççvçuçç pççlççí, DçççÆCç `ÖçWÀ®ç v³çÓ JçíJn' ³çç vççJççvçb lççí DççíUKçuçç pççlççí. `v³çÓ JçíJn'®³çç Dçvçík çÀ çÆoioMç&kçÀçb®çb SkçÀ JçÌçÆMç<ìîç cnCçpçí lçí DççOççÇ mçcççÇ#çkçÀ nçílçí DçççÆCç cçiç çÆoioMç&kçÀ yçvçuçí. mçcççÇ#çkçÀ箳çç YçÓçÆcçkçíÀlçÓvç l³ççbvççÇ ÒçmLçççÆHçlççb®ççÇ jíJç[çÇ G[JçuççÇ. l³çç kçÀçUçlçu³çç lçLççkçÀçÆLçlç opçxoçj ÖçWÀ®ç çÆmçvçícççJçj l³ççbvççÇ Hçá<kçÀU ìçÇkçÀç kçíÀuççÇ. `v³çÓ JçíJn'®³çç ÒçJççnçyççníj jçnCççN³çç HçÀçj Lççí[îçç lçlkçÀçuççÇvç ÖçWÀ®ç çÆoioMç&kçÀçbvçç ³çç lç©Cç lçákçÀç¥vççÇ ÒçMççÆmlçHçç$ç cççvçuçb. jçíyçíj yç´ímççB nç l³ççbHçÌkçÀçÇ SkçÀ nçílçç. 1940®³çç oMçkçÀçHççmçÓvç yç´ímççB ÖçWÀ®ç çÆ®ç$çHçìmç=äçÇlç kçÀç³ç&jlç nçílçç. l³ç箳çç `[ç³çjçÇ Dçç@HçÀ Dç kçbÀì^çÇ ÒççÇmì' (1951) ³çç çÆ®ç$çHçìçuçç JníçÆvçmç çÆ®ç$çHçì cçnçílmçJççlç yç#ççÇmç çÆcçUçuçb nçílçb, lçj `Dç cç@vç SmkçÀíH[' (1956) ³çç çÆ®ç$çHçìçuçç kçÀçvç cçnçílmçJççlç yç#ççÇmç çÆcçUçuçb nçílçb. Lççí[kçw³ççlç, `v³çÓ JçíJn' ³çíC³ççDççOççÇ®ç yç´ímççB ÒçmLçççÆHçlç Pççuçç nçílçç DçççÆCç lçjçÇnçÇ lççí ³çç lç©Cç yçb[Kççíjçbvçç çÆÒç³ç nçílçç. SkçíÀkçÀ çÆ®ç$çHçì kçÀjlççvçç çÆMçkçÀlç çÆMçkçÀlç yç´ímççBvçb Kççmç DççHçuççÇ DçMççÇ SkçÀ MçÌuççÇ çÆvçcçç&Cç kçíÀuççÇ nçílççÇ. DçMçç mJçlçb$ç MçÌuççÇ®çç çÆvçcçç&lçç cnCçÓvç `v³çÓ JçíJn'®³çç mçcççÇ#çkçÀçbkçÀ[Óvç KçjçKçájç çÆoioMç&kçÀ cnCçJçÓvç I³çç³çuçç yç´ímççB Hçç$ç nçílçç. FlçkçbÀ®ç vçJní, lçj çÆ®ç$çHçì kçÀmçç DçmççJçç ³çççÆJç<ç³ççÇ®³çç ÒçmLçççÆHçlç çÆvç³çcççbvçç cççí[lç, mJçlç:®çb çÆ®ç$çHçìçdzç lçÊJç%ççvç Iç[Jçlç kçÀcççuççÇ®ççÇ çÆJçuç#çCç jmççÆvç<HçÊççÇ kçÀjCççjç yç´ímççB oÓj jçÆMç³ççlçu³çç Dççbêí lççjkçÀçíJnmkçÀçÇmççjK³çç Dççlcçcçivç, kçÀçíCçl³ççnçÇ ÒçJççnçHççmçÓvç oÓj jçnCççN³çç SkçÀçb[îçç çÆoioMç&kçÀçuççnçÇ çÆÒç³ç nçílçç. DççpçnçÇ iççbYççdzçç&vçb çÆ®ç$çHçìç®çç DçY³ççmç kçÀjç³ç®çç Dçmçu³ççmç yç´ímççBuçç JçiçUÓvç ®ççuçlç vççnçÇ. l³çç®ççÇ MçÌuççÇ nUÓnUÓ çÆJçkçÀçÆmçlç PççuçíuççÇ Dçmçu³ççcçáUí l³ç箳çç kçÀçnçÇMçç vçblçj®³çç çÆ®ç$çHçìçbcçO³çí çÆlç®çb HçÓCç&HçCçí çÆJçkçÀçÆmçlç ªHç çÆomçlçb. l³ççcçáUí l³ç箳çç 1967 mççu箳çç `cçÓMçílç'®çç HççÆj®ç³ç ³çç uçíKççlç kçÀªvç çÆouçç Dççní. cçÓMçílç vççJç箳çç 12-14 Jç<ç祮³çç MççUkçÀjçÇ, Kçí[JçU cçáuççÇ®ççÇ iççíä çÆ®ç$çHçìçlç mççbçÆiçlçuççÇ Dççní. o窮çç DçJçÌOç Oçboç kçÀjCççjç oç©[ç yççHç, l³ççuçç OçbÐççlç cçolç kçÀjCççjç cççíþç YççT, DçbLç©Cççuçç çÆKçUuçíuççÇ cçjCççmçVç DççF& DçççÆCç lççvnç OççkçÀìç YççT Dçmçb çÆlç®çb kçáÀìábyç Dççní. ³ççblçu³çç kçáÀCççnçÇkçÀ[Óvç Òçícçç®çí oçívç Mçyo cçÓMçílçuçç çÆcçUCçb DçMçkçw³ç Dççní. Guçì çÆl箳ççJçj®ç mçJç祮ççÇ çÆYçmlç Dççní. Hç[lççÇuç lçí kçÀä kçÀjlç jçnCçb DçççÆCç mçcççíj ³çíF&uç lçí çÆvçcçÓìHçCçí mJççÇkçÀçjCçb, ní®ç çÆlç®çb Dçç³çá<³ç Dççní. kçÀçUpççuçç nçlç IççuçCççN³çç çÆ®ç$çHçìç®ççÇ yççÇpçb ³çç JçCç&vççlç pççCçJçlççÇuç. DçMççÇ iççíä mççbiçC³çç®ççÇ yç´ímççB®ççÇ Hç×lç cçç$ç HçÀçj JçíiçUçÇ Dççní.
1 /8 © Abhijeet Ranadivé
yç´ímçç@b®³çç MçÌuççÇ®çb SkçÀ JçÌçÆMç<ìîç cnCçpçí J³ççJçmçççƳçkçÀ vçìçbkçÀ[Óvç DççÆYçvç³ç kçÀªvç IçíC³ççHçí#çç DççÆYçvç³çç®çç içbOçnçÇ vçmçuçíuççÇ DçvçvçáYçJççÇ cççCçmçb lççí JççHçjlç Dçmçí. mçJç&mççcççv³ç cççCçmççb®³çç pçiçC³çç®çç uç{ç oçKçJçCççN³çç vçJç-JççmlçJçJççoçÇ (Neo-realist) çÆ®ç$çHçìçbcçO³çínçÇ ³ççHçÓJçça nçÇ ÒçLçç nçílççÇ. HççÆjçÆ®çlç `mìçj' ®çíníN³ççbvçç J³ççqkçwlçjíKççb®çb mçJç&mççcççv³çlJç HççÆjCççcçkçÀçjkçÀ çÆjlççÇvçb cççb[lçç ³çílç vççnçÇ, Dçmçb vçJç-JççmlçJçJççoçÇ çÆoioMç&kçÀçbvçç Jççìí. vçJçK³çç (vç)vçìçbkçÀ[Óvç cçç$ç ª{ Hç×lççÇvçb vççìîçcç³ç DççÆYçvç³ç®ç lçí kçÀªvç Içílç. yç´ímççB®ççÇ MçÌuççÇ ³ççnÓvç JçíiçUçÇ nçílççÇ. mççcççv³çlç: vçì DççHçu³çç DççÆYçvç³ççlçÓvç J³ççqkçwlçjíKççb®çí yççjkçÀçJçí, mJçYççJççÆJçMçí<ç DçççÆCç l³ççb®³çç cçvççlçuçí çÆJç®ççj/YççJçvçç Òçí#çkçÀçbHç³ç¥lç Hççí®çJçlççlç. l³ççbÜçjí Hçç$ççb®³çç kç=ÀlççÇ®çb cççvçmçMççm$ççdzç çÆJçMuçí<çCç Òçí#çkçÀçbvçç kçÀjlçç ³çílçb DçççÆCç l³ççbvçç çÆmçvçícçç `mçcçpçlççí'. yç´ímççBuçç Dçmçç çÆmçvçícçç kç=ÀçÆ$çcç DçççÆCç vççìkçÀçmççjKçç Jççìí. l³ç箳çç cçlçí çÆmçvçícççcçO³çí ¢M³ç®ççÌk çÀì DçççÆCç OJçvççÇ ³ççbcçOçÓvç nJçç lççí YççJç Hççí®çJçCçb ní çÆoioMç&kçÀç®çb kçÀçcç Dççní. vçìçbvççÇ HçÀkçwlç çÆoioMç&kçÀ箳çç mçÓ®çvçç ³ççbçÆ$çkçÀHçCçí lçblççílçblç HççUu³çç HçççÆnpçílç. çÆ®ç$çkçÀçj çÆkçbÀJçç çÆMçuHçkçÀçj pçmçí cççCçmççbvçç `cçç@[íuç' cnCçÓvç JççHçjlççlç, lçmçç lççí DççHçu³çç vçìçbvçç `cçç@[íuç' cççvçlç Dçmçí. YçÓçÆcçkçíÀmççþçÇ ³ççíi³ç DçMççÇ cççCçmçb çÆvçJç[lççvçç l³ççb®çí ®çíníjí DçççÆCç SkçbÀoj MçjçÇj³çäçÇ YçÓçÆcçkçíÀuçç mççpçíMççÇ DçmçCçb l³ççuçç Hçájímçb Jççìí.
yç´ímççB®³çç çÆ®ç$çHçìçdzç lçÊJç%ççvçç®çç DççCçKççÇ SkçÀ çÆJçMçí<ç cnCçpçí kçÀLççvçkçÀçlçu³çç ÒçcçáKç Içìvçç SkçÀçcççiççícççiç SkçÀ oçKçJçlç pççC³ççHçí#çç kçÀLççvçkçÀ箳çç HççÆjmçjçlç kçÀç³ç Iç[lçb Dççní, ní lççí oçKçJçlç Dçmçí. l³ççÜçjí ÒçcçáKç Hçç$ççbYççíJçlççÇ çÆJççÆMçä JççlççJçjCççÆvççÆcç&lççÇ nçílç Dçmçí. DççHçu³ççuçç DççÆYçÒçílç Dçmçuçíuçí YççJç ³çç JççlççJçjCççlçÓvç GlHçVç kçÀjC³çç®ççÇ çÆJçuç#çCç nçlççíìçÇ yç´ímççBkçÀ[í nçílççÇ. p³ççlç mççjKçb kçÀçnçÇlçjçÇ Iç[lç pççlçb, mçbJççoçbcçOçÓvç Hçç$çb DççHçu³çç YççJçvçç/çÆJç®ççj Hççí®çJçlççlç, DçMçç çÆ®ç$çHçìçb®ççÇ mçJç³ç Dçmçuçíu³çç Òçí#çkçÀçuçç ní kçbÀìçUJççCçb JççìÓ MçkçíÀuç. Òçí#çkçÀçb®çç nçlç Oçªvç l³ççbvçç çÆ®ç$çHçì箳çç iççY³ççHç³ç¥lç çÆJçvççmçç³ççmç vçíC³çç®ççÇ yççUyççíOç ®ççkçÀçíjçÇ yç´ímççB HççUlç vççnçÇ, cnCçÓvç iççWOçUu³ççmççjKçbnçÇ JççìÓ MçkçíÀuç. HçCç ÒççÆlçcçç DçççÆCç OJçvççÇ ³ççb®³ççlçÓvç SkçÀ Òç®çb[ lççkçÀoçÇ®çç DçvçáYçJç yç´ímççB oíT MçkçÀlççí. `cçÓMçílç'®³çç HççÆnu³çç ®ççÌkçÀìçÇlç®ç ³çç®ççÇ ÒççÆ®çlççÇ ³çílçí. SkçÀç çÆJçìkçw³çç ®ç®ç&cçO³çí SkçÀìçÇ yçmçuçíuççÇ SkçÀ cçO³çcçJç³ççÇvç yççF& mçcççíj çÆomçlçí. çÆl箳çç [çíȳççblç DçÞçÓ Dççnílç. `cççP³ççcççiçí l³ççb®çb kçÀmçb nçíCççj? Ëo³ççlç SKççoç oiç[ DçmççJçç, lçmçb lçí cçuçç pççCçJçlçb³ç', SJç{b Jççkçw³ç G®®ççªvç lççÇ GYççÇ jçnlçí. cççiçí JçUÓvç nUÓnUÓ kç@ÀcçíN³ççHççmçÓvç oÓj pççlç lççÇ ®ççÌkçÀìçÇyççníj pççlçí. pççlççvçç çÆlç®ççÇ mççJçuççÇ çÆYçblççÇJçj Hç[lç jçnlçí. çÆlç®ççÇ çÆjkçÀçcççÇ Kçá®çça, cççiçí DççCçKççÇ SkçÀ lçMççÇ®ç Kçá®çça, ®ç®ç&®³çç çÆYçblççÇ®çç KçjyçjçÇlç Hç=ÿYççiç, çÆYçblççÇlçu³çç KççíyçCççÇ, Kççbyç Dçmçí lçHçMççÇuç çÆomçlç jçnlççlç. l³çç o=M³ççJçj mçbiççÇlç箳çç mççLççÇvçb Þçí³çvççcççJçuççÇ GcçìÓ uççiçlçí. yç´ímççBvçb ®ççÌkçÀì DçMççÇ çÆvçJç[uççÇ Dççní, kçÀçÇ ¬çÓÀmç, cçíCçyçʳçç Dçmçb oíJççMççÇ mçbyçbçÆOçlç kçÀçnçÇnçÇ lççÇlç çÆomçlç vççnçÇ. kç@Àcçíjç çÆmLçj jçnlççí. ÒçmçbiççlçuççÇ J³çkçwlççÇ kçÀçíCç DçmççJççÇ, lççÇ Dçmçb kçÀç cnCçlç DçmççJççÇ, ³çç®çb kçÀçíCçlçbnçÇ mHçäçÇkçÀjCç yç´ímççB oílç vççnçÇ. Hççéç&mçbiççÇlç, DçbOççjuçíu³çç JççlççJçjCççlç uççbyçuçíuççÇ mççJçuççÇ, DççíkçbÀyççíkçbÀ ®ç®ç& ³ççblçÓvç pççCçJçCççjçÇ l³çç Òçmçbiçç®ççÇ Dççlç&lçç DçççÆCç MççíkçÀçlcçlçç cçç$ç DçbiççJçj kçÀçìç DççCçlççlç. çÆmçvçícç箳çç ª{ HçjbHçjç Hççnlçç ní ¬çÀçbçÆlçkçÀçjkçÀ nçílçb. cçççÆnlççÇHçí#çç mçbJçíovççbJçj Yçj oíC³ç箳çç yç´ímççB®³çç MçÌuççÇ®ççÇ lççkçÀo l³çç kçÀçnçÇ mçíkçbÀoçb®³çç Òçmçbiççlç®ç çÆomçÓvç ³çílçí . Lççí[îçç JçíUçvçblçj cçÓMçílç®çb Içj ÒçLçcç çÆomçlçb, lçíJnç l³ççlç DçbLç©Cççuçç çÆKçUuçíuççÇ DççF& çÆomçlçí. lççÇ®ç HççÆnu³çç ÒçmçbiççlçuççÇ yççF& nçílççÇ, ní lçíJnç Òçí#çkçÀçuçç kçÀUlçb. HççÆnu³çç Òçmçbiççlç nç mçboYç& vçmçu³ççcçáUí DççF&vçb G®®ççjuçíu³çç Jççkçw³ççuçç SkçÀ JçÌçÆéçkçÀ, lçÊJççÆ®çblçvççlcçkçÀ DçççÆCç kçÀçJ³ççlcç HççÆjcççCç çÆcçUlçb. SKççÐçç mçblççvçb `çÆ®çblçç kçÀjlççí çÆJçéçç®ççÇ' cnCççJçb, lçmçb®ç lçíí Jççìlçb. çÆvçJJçU SkçÀç cçáuççÇ®çb nuççKççÇ®çb Dçç³çá<³ç oçKçJçC³ççHçí#çç çÆoioMç&kçÀçuçç kçÀçnçÇlçjçÇ J³ççHçkçÀ cççb[ç³ç®çb Dççní, ³çç®çç l³ççlçÓvç Dçboçpç ³çílççí. Þçí³çvççcççJçuççÇvçblçj uçiçí®ç®ç ³çíCççN³çç ÒçmçbiççlçÓvçnçÇ DçMççÇ ®ççnÓuç çÆcçUlçí. SkçÀç HçÀmçuçíu³çç çÆMçkçÀçjçÇ®çç Òç³çlvç l³ççlç yç´ímççB oçKçJçlççí. jçvççlç pçvççJçjçbvçç Dç[kçÀJçC³ççmççþçÇ Pçá[HççbcçO³çí HçÀçmçí uççJçlççvçç kçáÀCççÇlçjçÇ çÆomçlçb. ³çç mçyçbOç Òçmçbiççlç mçcççÇHç¢M³ççb®çç JççHçj kçíÀuçíuçç 2 /8 © Abhijeet Ranadivé
Dççní. l³ççcçáUí HçÀçmçíHççjO³çç®çç ®çíníjç çÆomçlç vççnçÇ; l³çç®çí pççÇCç& kçÀHç[í, HçÀçmçí OçjCççjí nçlç Dçmçí lçHçMççÇuç HçÀkçwlç çÆomçlççlç. Pçá[áHççbDçç[Óvç l³ççuçç kçáÀCççÇlçjçÇ yçIçlçb Dççní. yçIçCççN³çç cççCçmçç®ççnçÇ HçÀkçwlç SkçÀ [çíUç, ®çíníN³çç®çç kçÀçnçÇ Yççiç, KççbÐççJçj®ççÇ yçboÓkçÀ Dçmçí lçHçMççÇuç çÆomçlç jçnlççlç. kçÀçnçÇ JçíUçvçb SkçÀ Hç#ççÇ Pçá[HççbcçOçÓvç pççlççvçç SkçÀç HçÀçMççlç Dç[kçÀlççí. mçáìC³ç箳çç l³ç箳çç kçíÀçÆJçuçJççC³çç Oç[Hç[çÇuçç HçÀU ³çílç vççnçÇ. cçIççMççÇ yçIçlç DçmçCççjç cççCçÓmç Hçá{í mçjkçÀlççí. DççHçu³ççuçç HçkçÀ[C³çç®çç l³çç®çç nílçÓ uç#ççlç Dççu³ççvçb Hç#ççÇ l³ççHççmçÓvç oÓj HçUC³çç®çç Òç³çlvç kçÀjlççí, HçCç cççvç HçÀçMççlç Dç[kçÀu³ççcçáUí lççí Dç³çMçmJççÇ nçílççí. MçíJçìçÇ Hç#ççÇ l³çç cççCçmç箳çç nçlççlç mççHç[lççí. Hç#ççÇ DçççÆCç cççCçmçç®çí nçlç mçcççÇHç¢M³ççlç çÆomçlç Dçmçlççlç. Dççlçç HçÀçmçíHççjOççÇ Pçá[HççDçç[Óvç ní Hççnlç Dçmçlççí. Hç#³ççuçç p³ççvçb HçkçÀ[uçb Dççní, lççí cççCçÓmç Hç#³çç®ççÇ HçÀçMççlçÓvç mçáìkçÀç kçÀjlççí. Hç#ççÇ G[Óvç pççlççí. oçíIçb pçCç JçíiçJçíiçȳçç çÆoMççbvççÇ çÆvçIçÓvç pççlççlç. oçívç cççCçmçb DçmçÓvç ¢M³ççlç SkçÀnçÇ mçbJçço vççnçÇ; lçí oçíIçb kçÀçíCç Dççnílç ³ççyçÎuç kçÀçíCçlçbnçÇ mHçäçÇkçÀjCç vççnçÇ; l³ççb®çí ®çíníjínçÇ Oç[ çÆomçlç vççnçÇlç. mççHçȳççlç Dç[kçÀuçíuçç Hç#ççÇ cçç$ç vççÇì çÆomçlççí. pççí cççCçÓmç Hç#³ççuçç mççí[Jçlççí, l³çç®çç Kçjç nílçÓ pçmçç Hç#³ççuçç DççOççÇ kçÀUlç vççnçÇ, lçmçç lççí Òçí#çkçÀçuççnçÇ kçÀUlç vççnçÇ. DççOççÇ Pçá[HççbDçç[Óvç yçIçCççjç cççCçÓmç vçblçj yççníj ³çílççí; yççníj®çç cççCçÓmç vçblçj Pçá[HççbDçç[Óvç HçÀkçwlç yçIçlç jçnçlççí. pçvççJçj HçkçÀ[çJçb, nç SkçÀç®çç nílçÓ Dççní; Òçl³ç#ççlç HçkçÀ[Cççjç oámçjç®ç Dççní, HçCç HçkçÀ[C³ççcççiç®çç l³çç®çç Kçjç nílçÓ Guçìç®ç (Hç#³ççuçç cççíkçÀUb mççí[Óvç oíCçb) Dççní. nçÇ DççÆvççƽçlçlçç DçççÆCç YçÓçÆcçkçÀçb®ççÇ Dçouççyçouç yç´ímççB nílçáHçájmmçj kçÀjlççí. Hçá{í Iç[CççjçÇ iççíä nçÇ mççHçȳççlç Dç[kçÀCççN³çç®ççÇ Dççní; Dç[kçÀJçCççjç kçÀçíCç DçççÆCç mççí[JçCççjç kçÀçíCç ní vçkçwkçÀçÇ mççbiçlçç ³çíCççj vççnçÇ, çÆkçbÀJçç iççÌCç Dççní, Dçmçb®ç pçCçÓ yç´ímççB l³ççlçÓvç mçá®çJçlç Dçmçlççí.
³ççvçblçj®çí pçJçUpçJçU mçbJççonçÇvç Òçmçbiç yç´ímççB®³çç MçÌuççÇlç®ç nUÓnUÓ Hçç$ççb®çç HççÆj®ç³ç kçÀªvç oílççlç. MççUílç pççCççN³çç kçÀçnçÇ cçáuççÇ mççJçpç mççí[JçCççN³ç箳çç JççìílçÓvç pççlççlç. pççÇCç& kçÀHç[í IççlçuçíuççÇ l³ççblçuççÇ SkçÀ cçáuçiççÇ DççHçu³çç lçbêçÇlç njJçÓvç ®ççuçlç Dçmçlçí. l³ççcçáUí lççÇ Flçj cçáuççR®³çç cççiçí Hç[lçí. kçáÀCççÇlçjçÇ çÆlçuçç cççjuçíu³çç nçkçíÀlçÓvç lççÇ cçÓMçílç Dçmçu³çç®çb kçÀUlçb. vçblçj®³çç Òçmçbiççlç DçbOççj Hç[uçíuçç çÆomçlççí. HçÀçmçíHççjOççÇ SkçÀç yççjcçO³çí ³çílççí. yççjcçO³çí oçª oíCççjçÇ cçáuçiççÇ l³ççuçç DççíUKçlç Dçmçlçí. Dççmçxvç ³çç vççJççvçb lççÇ l³ççuçç nçkçÀ cççjlçí. lççÇ l³ççuçç oçª oílçí, HçCç `Dççlçç cççÇ kçÀçcççlç Dççní, l³ççcçáUí lçÓ pçç; HçCç vçblçj Hçjlç ³çí,' Dçmçb cnCçÓvç lççÇ l³ççuçç yççjcçOçÓvç pçç³çuçç mççbiçlçí. vçblçj mççJçpçç®ççÇ mçáìkçÀç kçÀjCççjç Fmçcç yççjcçO³çí çÆMçjlççí. lççí `uçáF&mçç' Dçmçb Godiççjlç cçáuççÇ®çç nçlç Oçjlççí. `cç@L³çÓ' Dçmçb cnCçlç lççÇ DççHçuçç nçlç mççí[JçÓvç Içílçí. lççÇ l³ççuççnçÇ oçª oílçí. cçÓMçílç, Dççmçxvç, cç@L³çÓ DçççÆCç uçáF&mçç ³çç ÒçcçáKç Hçç$ççb®ççÇ DççíUKç kçíÀJçU kçáÀCççÇlçjçÇ nçkçÀ cççju³ççvçb nçílçí. Pçá[Hççlçu³çç ÒçmçbiççlçuççÇ mçcççÇkçÀjCçb Lççí[îçç HçÀjkçÀçvçb FLçbnçÇ uççiçÓ nçílççlç. Dççlçç uçáF&mçç nçÇ mççJçpç Dççní. Dççmçxvç DçççÆCç cç@L³çÓ oçíIççbvççnçÇ lççÇ nJççÇ DçmççJççÇ. oçíIççbvççnçÇ lççÇ náuçkçÀçJçCççÇ oílçí. cçç$ç Dççmçxvç çÆl箳ççHççMççÇ GIç[ kçÀmçuççÇnçÇ cççiçCççÇ kçÀjlç vççnçÇ; çÆlçvçb pçç³çuçç mççbçÆiçlçu³ççJçj çÆvçcçÓìHçCçí pççlççí; l³ççuçç lççÇ vçblçj Hçjlç ³çç³çuçç mççbiçlçí. ³ççGuçì cç@L³çÓvçb Oçjuçíuçç DççHçuçç nçlç mççí[JçÓvç IçíTvç lççÇ l³ççuçç çÆPç[kçÀçjlçí. cnCçpçí oçíIççb®³çç YçÓçÆcçkçÀç FLçb Guçì nçílççlç. jçvççlçuçç jçKçCçoçj cç@L³çÓ FLçb cçç$ç cçáuççÇ®çç nçlç Oçªvç pçCçÓ çÆlçuçç mççHçȳççlç Dç[kçÀJçC³çç®çç Òç³çlvç kçÀjlççí, lçj HçÀçmçíHççjOççÇ Dççmçxvç çÆl箳ççJçj kçÀmçuçç®ç cççuçkçÀçÇ nkçwkçÀ iççpçJçlç vççnçÇ. ³çç®ç Òçmçbiççlç DççCçKççÇ oçívç Hçç$ççb®çç mçbJççoçÆJçjçÆnlç HççÆj®ç³ç nçílççí. yççjcççuçkçÀçuçç DçJçÌOç o窮çç HçájJçþç kçÀjCççjçÇ SkçÀ pççí[iççíUçÇ yççjcçO³çí o窮³çç yççìu³çç IçíTvç ³çílçí. l³ççbvçç kçáÀCççÇ nçkçÀ cççjlç vççnçÇ, l³ççcçáUí l³ççb®ççÇ vççJçb kçÀOççÇ®ç kçÀUlç vççnçÇlç. ÒçcçáKç 3 /8 © Abhijeet Ranadivé
DçmçÓvçnçÇ lççÇ iççÌCç Dççnílç, ní®ç yç´ímççBuçç þmçJçç³ç®çb Dççní. ¢M³çcççb[CççÇlçÓvç DççCçKççÇ SkçÀ iççíä uç#ççlç ³çílçí. Dççmçxvç, cç@L³çÓ, o窮çí J³ççHççjçÇ DçççÆCç KçáÎ yççjcççuçkçÀ o窮çí Hçíuçí çÆj®çJçlç jçnlççlç. çÆjkçÀçcçí Pççuçíuçí Hçíuçí kçáÀCççÇnçÇ vç cççiçlçç Yçjuçí pççlççlç. oçªHççmçÓvç kçÀçnçÇ Dççvçbo çÆcçUlççí Dççní, Dçmçí YççJç çÆHçCççN³ççbHçÌkçÀçÇ kçáÀCç箳ççnçÇ ®çíníN³ççJçj çÆomçlç vççnçÇlç. kçbÀìçUJççC³çç Dçç³çá<³ççlç oçªcçáUí l³ççbvçç çÆJçjbiçáUç çÆcçUlççí Dççní, DçmçbnçÇ Jççìlç vççnçÇ. l³ççb®çí MçÓv³ççlç vçpçj uççiçuçíuçí, cçKKç ®çíníjí Hççnlçç Dççuçç çÆoJçmç kçÀmççlçjçÇ Hçá{í {kçÀuçC³ççmççþçÇ, mçbJçíovçç yçOççÇj kçÀjC³ççmççþçÇ ní uççíkçÀ oçª HççÇlç DçmççJçílç, Dçmçb Jççìlçb. `yççjcçO³çí oçª çÆHçCççjí ÖçWÀ®ç uççíkçÀ' cnCçlçç®ç Hçá<kçÀU pçCççbvçç PçUçUlççÇ, ÒçmçVç FbÒçíMççÆvçmì çÆ®ç$çb DççþJçlççÇuç. l³ççb®çí [çíUí GIç[C³ççmççþçÇ JççHçjlçç ³çíF&uç, Dçmçç nç ÖçÀçvm箳çç iççY³ççlçuçç lçákçÀ[ç Hççnlççvçç yç´ímççB®³çç (vç)DççÆYçvç³çMçÌuççÇuçç Hç³çç&³ç vççnçÇ ³çç®ççÇ Kçç$ççÇ®ç Hçìlçí. vçblçj®çç Òçmçbiç cçÓMçíl箳çç IçjçÇ Iç[lççí. HççÆnu³çç ÒçmçbiççlçuççÇ yççF& çÆlç®ççÇ DççF& Dççní DçççÆCç cççi箳çç ÒçmçbiççlçuççÇ pççí[çÇ çÆlç®çç yççHç DçççÆCç YççT Dççnílç, ní l³ççlç kçÀUlçb. çÆlç®çç lççvnç YççTnçÇ çÆomçlççí. MççUkçÀjçÇ cçÓMçíl箳çç KççbÐççJçj DçJçíUçÇ Dççuçíu³çç DççíP³çç®ççÇ pççCççÇJç kçÀªvç oíC³ççmççþçÇ yç´ímççB OJçvççÇ®çç ÒçYççJççÇ JççHçj kçÀjlççí. cçÓMçílç®çb Içj Yçj jnoçjçÇ®³çç jml³ççJçj Dççní. jç$ççÇ®³çç JçíUçÇnçÇ Jççnvççb®ççÇ IçjIçj mççjKççÇ SíkçÓÀ ³çílç jçnlçí. cçÓMçílç®çç yççHç lçj& nçíTvç IçjçÇ ³çílççí; OçHçkçÀvç çÆyçsçv³ççJçj kçÀçímçUlççí. DççHçuççÇ ìçíHççÇ çÆmìDççÆjbiç JnçÇuçmççjKççÇ nçlççlç Oçªvç içç[çÇ ®ççuçJçlç Dçmçu³ççmççjKçí DççJççpç lççí lççW[çlçÓvç kçÀç{lç jçnlççí. lççvnb yççU j[lç jçnlçb. kçáÀìábyççlçu³çç cççCçmççbvçç SkçÀcçíkçÀçbMççÇ yççíuçç³ç®ççÇ F®sç®ç vçmççJççÇ, l³ççcçáUí l³ççb®³ççlç kçÀçnçÇnçÇ mçbJçço vççnçÇ. ³çç mçJç& mçbJççojçÆnlç kçÀuçkçÀuççìçlç cçÓkçÀ cçÓMçílç kçÀçcç kçÀjlç jçnlçí. DçbLç©Cççuçç çÆKçUuçíu³çç DççF&uçç lççÇ içjcç HççC³çç®ççÇ çÆHçMçJççÇ oílçí. çÆlç®çb HççbIçªCç vççÇì kçÀjlçí. çÆyçsçv³ççlçÓvç yççníj Dççuçíuçí cççíþîçç YççJçç®çí Hçç³ç pççiçíJçj ìçkçÀlçí. j[CççN³çç lççv¿çç YççJççuçç G®çuçÓvç Içílçí DçççÆCç HççbIç©Cççlç içáb[çUÓvç þíJçlçí. Òçmçbiççlçuçç SkçÀcçíJç mçbJçço DççF&®³çç lççW[çÇ ³çílççí. HççÆnu³çç®ç Òçmçbiççlç DççF&®³çç lççW[®çb `cççP³ççcççiçí l³ççb ®çb kçÀmçb nçíCççj?' ní Jççkçw³ç pçmçb lçÊJççÆ®çblçvççlcçkçÀ Gb®ççÇ iççþlçb, lçmçb®ç kçÀçnçÇmçb FLçínçÇ nçílçb. DççHçu³çç Jç³ççuçç vç HçíuçCççjçÇ pçyççyçoçjçÇ mççbYççUCççjçÇ cçÓMçílç çÆvçcçÓìHçCçí mçiçȳçç Içjç®ççÇ GmlçJççj kçÀjlçí Dççní. mçYççíJçlççu箳çç DççJççpççb®³çç içoçjçíUçlç DççF&®çç lçíJç{ç SkçÀ®ç DççJççpç pçCçÓ çÆl箳çç cçvççlçuçb yççíuçlççí: `cçuçç Tyç nJççÇ Dççní'. IçjçÇ Kçmlçç KççCççjçÇ MççUkçÀjçÇ cçÓMçílç, yççjcçOçu³çç çÆiçNnçF&kçÀçb®³çç Jççmçvççbvçç lççW[ oíCççjçÇ lç©Cç uçáF&mçç, yçnáOçç yççUblçHçCççlç DççpççjçÇ Hç[uçíuççÇ cçÓMçílç®ççÇ cçO³çcçJç³ççÇvç DççF& DçMçç çÆlçIççÇ çÆ®ç$çHçì箳çç HççÆnu³çç onç çÆcççÆvçìçblç yç´ímççB oçKçJçlççí. mççHçȳççlç Dç[kçÀuçíuçç Hç#ççÇ mçá©JççlççÇuçç oçKçJçÓvç lççí ³çç mçiçȳççuçç Dçuçiço SkçÀç Oççi³ççlç içáb HçÀlççí. çÆvçJJçU m$ççÇJççoçÇ ¢çÆäkçÀçíCççlçÓvç ³çç®çb çÆJçMuçí<çCç kçÀjlçç ³çíF&uç, HçCç lçí yç´ímççBuçç SkçÀç sçíìîçç lçÊJç®ççÌkçÀìçÇlç Dç[kçÀJçC³ççmççjKçb nçíF&uç. FlçkçÀç kçÀjkçÀjçÇlç, mçjUmççíì mççcçççÆpçkçÀ JççmlçJçJçço cççb[Cçb yç´ímççBuçç Hçájímçb vççnçÇ. l³ççnÓvç DççÆOçkçÀ içáblççiçáblççÇ®çb kçÀçnçÇlçjçÇ l³ççuçç cnCçç³ç®çb Dççní. DççHçu³çç HççÆjmçjçHççmçÓvç cçÓMçílç lçáìuçíuççÇ Dççní, ní DçvçíkçÀ Hç×lççÇ bvççÇ yç´ímççB DçOççíjíçÆKçlç kçÀjlççí. çÆ®ç$çHçìçlç mçJç&ÒçLçcç lççÇ MççUílç çÆMçjlççvçç çÆomçlçí. lçíJnç lççÇ DççHçu³çç®ç lçbêçÇlç ®ççuçlç Dçmçlçí, l³ççcçáUí lççÇ Flçj cçáuççRHçí#çç cççiçí Hç[lçí. vçbl çj MççUílç DççCçKççÇ SkçÀ Òçmçbiç Iç[lççí, lçíJnç ní lçáìuçíHçCç DççÆOçkçÀ®ç þUkçÀ nçílçb. lççÇ Jçiçç&lç GçÆMçjç Hççí®çlçí. Flçj cçáuççR®³çç HçjçÇìIç[çÇ®³çç kçÀHç[îççbHçá{í çÆlç®çí yçWiçªU, cçUkçíÀ kçÀHç[í uç#ççlç ³çílççlç. çÆl箳çç Hçç³ççlçuçí yçÓìnçÇ çÆl箳çç cççHççnÓvç cççíþí DçççÆCç pçávççì Dçmçlççlç. çÆMççÆ#çkçÀç Jçiçç&lçu³çç cçáuççRvçç SkçÀ iççCçb çÆMçkçÀJçlç Dççnílç, Dçmçç Òçmçbiç Dççní. mçcçÓniççvç kçÀjCççN³çç cçáuççÇbcçOçuççÇ SkçÀìçÇ cçÓMçílç iççlç vçmçlçí. çÆMççÆ#çkçíÀ®³çç ní uç#ççlç ³çílçb. lççÇ cçÓMçílçuçç KçmçkçÀvç Dççí{vÓ ç çÆHçDççvççíJçj çÆlç®çb [çíkçbÀ DççHçìlçí. iççC³çç®çí mçÓj çÆlçuçç çÆHçDççvççíJçj JççpçJçÓvç oçKçJçlçí. cçÓMçílçuçç içç³çuçç Yççiç Hçç[lçí. cçÓMçílçuçç mçájçlç iççlçç ³çílç vççnçÇ. mçJç& cçáuççÇ çÆlçuçç nmçlççlç.
4 /8 © Abhijeet Ranadivé
pçiççJçj®çç cçÓMçílç®çç jçiç MççUç mçáìu³ççJçj yççníj Hç[lççí. lççÇ SkçÀç pççiççÇ uçHçÓvç yçmçlçí. MççUílçÓvç yççníj Hç[CççN³çç cçáuççRJçj lççÇ çÆlçLçÓvç cççlççÇ®çí iççíUí HçíÀkçÀlçí. Flçj ÒçmçbiççbcçOçÓvçnçÇ nç jçiç çÆomçlççí. jçÆJçJççjçÇ mçkçÀçUçÇ yççHç DçççÆCç YççT ³ççb®³ççyçjçíyçj mJç®s kçÀHç[í DçççÆCç yçÓì IççuçÓvç cçÓMçílç ®ç®ç&cçO³çí pççlç Dçmçlçí. jml³ççlçu³çç çÆ®çKçuç箳çç [yçkçw³ççlç lççÇ Hçç³ç DççHçìlçí. çÆlç®çí mJç®s yçÓì IççCç nçílççlç. cççiçÓvç ³çíCççjç yççHç çÆ®ç[Óvç çÆlçuçç {kçÀuçlççí. ®ç®ç&®³çç oçjçlçu³çç HççC³ç箳çç yçíçÆmçvçJçj çÆlç®çb [çíkçbÀ DççHçìlçb. MççUílç çÆMççÆ#çkçíÀvçb çÆlç®çb [çíkçbÀ DççHçìuçíuçb Dçmçlçb. Dççlçç yççHçnçÇ lçí®ç kçÀjlççí. HçCç oçívç ÒçmçbiççbcçO³çí yç´ímççB çÆkçbÀçÆ®çlç HçÀjkçÀ kçÀjlççí. MççUílç DççOççÇ [çíkçbÀ DççHçìlçb DçççÆCç vçblçj cçÓMçílç cççlççÇ®çí iççíUí HçíÀkçÀlçí. FLçí cçÓMçílç DççOççÇ çÆ®çKçuç G[Jçlçí DçççÆCç çÆlç®çb [çíkçbÀ vçblçj DççHçìlçb. kçÀçjCç DçççÆCç HççÆjCççcç ³ççb®³ççlç Dçouççyçouç kçÀªvç yç´ímççB cçÓMçíl箳çç HççÆjçÆmLçlççÇ®çç DçççÆCç cçvç:çÆmLçlççÇ®çç mçbyçbOç içáblççiçáblççÇ®çç Dçmçu³çç®çb mçÓçÆ®çlç kçÀjlççí. Dçmçç®ç mçbYç´cç lççí Hçá{í kçÀçnçÇ kçÀUçÇ®³çç ÒçmçbiççblçnçÇ kçÀjlççí. Hçá{ní çÇ DçvçíkçÀoç cçÓMçílç {kçÀuçuççÇ pççlççvçç çÆomçlçí. çÆl箳çç Jççìîççuçç mççjKççÇ çÆnbmçç®ç ³çílççvçç çÆomçlçí. HçCç l³ççJ³ççÆlççÆjkçwlç ³çç oçívç Òçmçbiççblç DççCçKççÇ SkçÀ vççlçb Dççní. MççUílç pçí iççCçb çÆMçkçÀJçuçb pççlç Dçmçlçb, lçí oçÇIç& ÒçJççmççlç nlççMç Pççuçíu³çç DççHçu³çç mçnkçÀçN³ççbvçç OççÇj oíC³ççmççþçÇ, l³ççb®³ççlç DççMçí®çb mHçáÀçÆuuçbiç pççiçJçC³ççmççþçÇ o³çç&Jçoça çƸçmlççíHçÀj kçÀçíuçbyçmç iççlç Dççní, Dçmçb Dççní. çƸçmlçç®çb mcçjCç kçÀªvç pçiçC³çç®ççÇ lççkçÀo çÆpçLçb çÆcçUçJççÇ DçMçç çÆþkçÀçCççÇ, cnCçpçí ®ç®ç&cçO³çí çÆMçjlççvçç®ç cçÓMçílç Dççlç {kçÀuçuççÇ pççlçí. çÆp箳çç pçiçC³ççlç DççMççoç³çkçÀ Dçmçb kçÀçnçÇnçÇ vççnçÇ, DçMçç cçÓMçílçJçj oçívnçÇkçÀ[í DçMççÇ yçUpçyçjçÇ nçílçí. cççvçJççuçç MçnçCçb, mçcç=× kçÀjC³ççmççþçÇ GYççjuçíu³çç çÆMç#çCç DçççÆCç Oçcç& DçMçç oçívç mçbmLçç DçççÆCç kçáÀìábyçmçbmLçç ³ççblçu³çç kçÀMççlçÓvç®ç cçÓMçílçuçç pçiçC³çç®çb yçU çÆcçUlç vççnçÇ.
cçÓMçíl箳çç nçuçDçHçíäç SJç{îççJçj®ç mçbHçlç vççnçÇlç. yçuççlkçÀçj DçççÆCç DççF&®çç cç=l³çÓ DçMçç oçívç DççHçÊççÇ çÆl箳ççJçj kçÀçímçUlççlç. cçÓMçílç®çb çÆJçéç kçÀçíuçcç[lççvçç oçKçJçC³çç®ççÇ yç´ímççB®ççÇ Hç×lç nçÇ DçÞçÓ {çUç³çuçç uççJçCççN³çç mçJç&mççOççjCç kçÀLçvçHç×lççÇHçí#çç JçíiçUçÇ Dççní, DçççÆCç lçjçÇnçÇ çÆl箳ççlç Òçí#çkçÀçuçç níu ççJçÓvç ìçkçÀC³çç®ççÇ çÆJçuç#çCç #çcçlçç Dççní. cçÓMçíl箳çç HççÆjmçjçlç Iç[CççN³çç, HçCç DççlççHç³ç¥lç Òçl³ç#ç çÆl箳ççMççÇ mçbyçbçÆOçlç vçmçuçíu³çç SkçÀç mçbIç<çç&MççÇ ³çç Içìvççb®çç mçbyçbOç Dççní. mçá©JççlççÇ®³çç Òçmçbiççlç HçÀçmçíHççjOççÇ Dççmçxvçvçb uççJçuçíu³çç HçÀçMççlç Dç[kçÀuçíu³çç Hç#³ççuçç pçbiçuçç®çç jçKçCçoçj cç@L³çÓ mççí[Jçlççí. ³ççGuçì yççjcçO³çí kçÀçcç kçÀjCççjçÇ uçáF&mçç DççHçu³çç cççiçí uççiçuçíu³çç cç@L³çÓuçç YççÇkçÀ Iççuçlç vççnçÇ, lçj DççmçxvçMççÇ pçJçUçÇkçÀ mççOçlçí. ³çç oçívç mççJçpççbmççþçÇ Pççuçíu³çç ®ç{çDççí{çÇ®çb Hç³ç&Jçmççvç SkçÀç JççoUçÇ, HççJçmççUçÇ mçbO³ççkçÀçUçÇ Dççmçxvç DçççÆCç cç@L³çÓcçOçu³çç cççjçcççjçÇlç nçílçb. MççUç mçáìu³ççJçj jçvççlç YçìkçÀCççjçÇ cçÓMçílçnçÇ HççJçmççlç mççHç[u³ççcçáUí çÆlçLçb Dçmçlçí . lççÇ ní Hççnçlçí. cçÓMçílçuçç cççjçcççjçÇ®çç pçíJç{ç Yççiç çÆomçlççí, lçíJç{ç®ç yç´ímçç@b Òçí#çkçÀçuççnçÇ oçKçJçlççí. lççí lçíJç{ç içbYççÇj Yççmçlç vççnçÇ, kçÀçjCç oçíIçbnçÇ DççHçu³ççuçç MçíJçì®çí çÆomçlççlç lçíJnç oçíIççb®ççÇ jiç HçájíMççÇ çÆpçju³ççJçj Dççmçxvçvçb Hçá{í kçíÀuçíu³çç o窮³çç yççìuççÇlçÓvç lçí DççUçÇHççUçÇvçb Iççíì Içílç nmçlç Dçmçlççlç. vçblçj kçÀçnçÇ JçíUçvçb cçÓMçílçuçç SkçÀìç Dççmçxvç Yçíìlççí, lçíJnç cçç$ç lççí iççíbOçUuçíuçç DçççÆCç Iççyçjuçíuçç çÆomçlççí. vçkçwkçÀçÇ kçÀç³ç Pççuçb lçí l³ççuçç DççþJçlç vçmçlçb, HçCç DççHçu³çç nçlçÓvç cç@L³çÓ cççjuçç içíuçç DçmççJçç, Dçmçb l³ççuçç Jççìlç Dçmçlçb. mJçlç:uçç Kçávç箳çç DççjçíHççlçÓvç Jçç®çJçC³ççmççþçÇ cçÓMçíl箳çç cçolççÇvçb lççí HççíçÆuçmççbvçç mççbiçC³ççmççþçÇ SkçÀ KççíìçÇ iççíä j®çlççí. lçíJç{îççlç l³ççuçç HçÀçÇì ³çílçí. lççí yçíMçá× Hç[lççí. Mçá×çÇJçj
5 /8 © Abhijeet Ranadivé
Dççu³ççvçblçj lççí cçÓMçílçkçÀ[í®ç mçbMç³ççvçb HççnÓ uççiçlççí. lççÇ çÆYçTvç HçUÓ Hççnçlçí, lçíJnç çÆlçuçç HçkçÀ[Óvç Dççmçí&vç çÆl箳ççJçj yçuççlkçÀçj kçÀjlççí. ³çç mçJç& Yççiççlç Jçíiççvçb Hçá<kçÀU Içìvçç Iç[lççlç. HççjbHççÆjkçÀ iççíäçÇlçu³ççmççjKçç kçÀçUç-Hççb{jç vçÌçÆlçkçÀ çÆvçJçç[ç kçÀjCçb cçç$ç l³ççlç kçÀþçÇCç nçílçb. HçÀçÇì ³çíC³ççDççOççÇ®çç Dççmçxvç nç mJçlç:®ç yççJçjuçíuçç, LçkçÀuçíuçç Dçmçlççí. FlçkçbÀ®ç vççnçÇ, lçj mçcçbpçmçHçCççvçb DçççÆCç cç=oÓ Jççiçlç lççí cçÓMçílç®ççÇ kçÀçUpççÇ Içílççí. HççJçmççHççmçÓvç yç®ççJç kçÀjC³ççmççþçÇ lççí çÆlçuçç SkçÀç PççíHç[çÇlç IçíTvç pççlççí. çÆlçuçç Tyç çÆcçUçJççÇ DçççÆCç çÆlç®çí çÆYçpçkçíÀ kçÀHç[í JççUçJçílç, ³ççmççþçÇ lççí MçíkçÀçíìçÇ HçíìJçlççí. çÆlç®çç SkçÀ yçÓì çÆ®çKçuççlç Dç[kçÓÀvç jçvççlç njJçuçíuçç Dçmçlççí. yçáìççÆMçJçç³ç IçjçÇ içíuççÇmç, lçj Jç[uççb®çç cççj yçmçíuç, Dçmçb cnCçÓvç yçÓì MççíOçç³çuçç Dççmçxvç HççJçmççlç yççníj Hç[lççí; MççíOçÓvçnçÇ DççCçlççí. mçyçbOç çÆ®ç$çHçìçlç cçÓMçílçMççÇ FlçkçbÀ ®ççbiçuçb kçáÀCççÇ®ç Jççiçuçíuçb vçmçlçb. cçÓMçílçnçÇ l³ç箳çç yççpçÓvçb KççíìçÇ mçç#ç oíC³çç®çb mçnpç kçÀyçÓuç kçÀjlçí. IçjçÇ pçMççÇ lççÇ DççpççjçÇ DççF&®ççÇ MçáÞçÓ<çç kçÀjlçí çÆkçbÀJçç lççv¿çç YççJçç®ççÇ kçÀçUpççÇ Içílçí, lçMççÇ®ç Dççmçxvçuçç HçÀçÇì ³çílçí lçíJnçnçÇ lççÇ mçcçbpçmçHçCçí DçççÆCç pçyççyçoçjçÇvçb Jççiçlçí. içbcçlç cnCçpçí MççUílç kçÀçíuçbyçmçç®çb pçí DççMççoç³ççÇ iççCçb çÆlçuçç mçájçlç iççlçç ³çílç vçmçlçb, lçí®ç lççÇ Dççmçxvçuçç OççÇj oílççvçç nUáJççjHçCçí mçájçlç iççlçí. lçíJç{îçç kçÀçUçHçájlççÇ l³çç oçíIççbcçO³çí pçJçUçÇkçÀ çÆvçcçç&Cç nçílçí. Dççmçxvç çÆMçkçÀçjçÇ Dçmçlççí, HçCç l³çççÆMçJçç³ç kçÀçnçÇmçç yççJçUì DçççÆCç oçÇvçJççCçç cnCçlçç ³çíF&uç Dçmçç pççÇCç& kçÀHç[îççlçu³çç l³çç®çç DçJçlççj Dçmçlççí. uçáF&mççuçç l³ç箳ççMççÇ pçJçUçÇkçÀ mççOççJççÇMççÇ Jççìlçí. cç@L³çÓ®³çç jçkçÀì, Dçç¬çÀcçkçÀ Hçá©<ççÇHçCççHçí#çç kçÀoççÆ®çlç uçáF&mççuçç lçí®ç yçjb Jççìuçíuçb DçmçÓ MçkçÀlçb. l³çç®çç cç=oÓ HçÌuçÓ®ç kçÀoççÆ®çlç cçÓMçílçuççnçÇ l³ç箳ççkçÀ[í DççkçÀçÆ<ç&lç kçÀjlççí.
Dççmçxvç DçççÆCç cçÓMçílçcçOçuçç nç kçÀUçÇ®çç Òçmçbiç yç´ímççB Hçç$ççb®³çç kç=Àl³ççbcççiç®ççÇ kçÀçjCçcççÇcççbmçç þçMççÇJçHçCçí vç cççb[lçç kçÀjlççí. Òçl³çíkçÀ ìHH³ççJçj kçÀçíCçl³ççnçÇ çÆoMçíuçç PçákçÓÀ MçkçíÀuç, Dçmçç Òçmçbiç Iç[Jçlç kçÀçnçÇ kçÀUç³ç®³çç Dççlç yç´ímççB lççí nUáJççjHçCççlçÓvç çÆnbmçíkçÀ[í nuçJçlççí. Dççmçxvçvçb mJçlç:nÓvç cç@L³çÓuçç oçª çÆouçíuççÇ Dçmçlçí DçççÆCç DççHçCçnçÇ H³ççuçíuççÇ Dçmçlçí. çÆPçbiçuçíu³çç, cççjçcççjçÇlç jkçwlçHççlç Pççuçíu³çç, kçÀoççÆ®çlç [çíkçw³ççJçj DççIççlç Pççuçíu³çç Dççmçxvçuçç DçMçç mçJç& kçÀçjCççb®³çç SkçÀçÆ$çlç HççÆjCççcççbcçáUí®ç HçÀçÇì DççuççÇ Dçmçíuç, çÆkçbÀJçç DççHçCç vçkçwkçÀçÇ kçÀç³ç kçíÀuçb, lçí DççþJçlç vçmçíuç. kçÀoççÆ®çlç cçÓMçílç Iççyçªvç HçUÓvç pçç³çuçç uççiçuççÇ vçmçlççÇ, lçj Dççmçxvç çÆl箳ççJçj OççJçÓvç içíuçç vçmçlçç. kçÀoççÆ®çlç DççOççÇ oçíIççb®³ççlç pçJçUçÇkçÀ çÆvçcçç&Cç PççuççÇ vçmçlççÇ, lçj HçÀçÇì Dççímçju³ççJçj Dççmçxvçuçç cçÓMçílç®çç mçbMç³ç Dççuçç vçmçlçç. Hçç$ççb®ççÇ vçÌçÆlçkçÀ pçyççyçoçjçÇ l³ççcçáUí OçÓmçj nçílçí. p³ççuçç çÆvççÆJç&Jçço mçnçvçáYçÓlççÇ çÆcçUçJççÇ, DçMçç mçJç&mççcççv³ç J³ççqkçwlçjíKçç ³çç HçÓJçça®³çç vçJç-JççmlçJçJççoçÇ çÆ®ç$çHçìçbcçO³çí kçWÀêmLççvççÇ Dçmçlç. l³ççb®³çç mçáKçoá:KççMççÇ mçcçjmç nçíTvç Òçí#çkçÀ çÆ®ç$çHçìç®çç Dççvçbo uçáìÓ MçkçíÀ. çÆvçoçx<ç Hçç$ççJçj Dçv³çç³ç Pççuçç, l³ççuçç nçuçDçHçíäç mçnvç kçÀjçJ³çç uççiçu³çç, kçÀçÇ Òçí#çkçÀçuçç nçíCççN³çç oá:Kçç®ççÇ HççÆjCçlççÇ l³ççuçç çÆ®ç$çHçì DççJç[C³ççlç nçílç Dçmçí. MççíkçÀçbçÆlçkçíÀ®³çç DçKçíjçÇmç [çíUí çÆìHçlç yççníj Hç[Cççjç Òçí#çkçÀ l³ççcçáUí mçcççOççvççÇnçÇ Dçmçí. Lççí[ç çÆJç®ççj kçíÀuçç, lçj DççpçnçÇ DççHçu³ççuçç DççJç[CççN³çç Hçá<kçÀUMçç çÆ®ç$çHçìçbcçO³çí DçMççÇ®ç Hçþ[çÇ JççHçjuçíuççÇ Dçmçlçí, ní uç#ççlç ³çíF&uç. yç´ímççB Dçmçb çÆvçKçU 6 /8 © Abhijeet Ranadivé
mçcççOççvç Òçí#çkçÀçbvçç oílç vççnçÇ, kçÀçjCç lççí þçMççÇJç mHçäçÇkçÀjCçb oílç vççnçÇ; DççHçu³çç Hçç$ççbvçç vçÌçÆlçkçÀlçí®³çç mççÇcççjí<çíJçj lççí þíJçlççí. vçkçwkçÀçÇ kçÀç³ç Iç[lçb Dççní ³çççÆJç<ç³ççÇ®ççÇ OçÓmçjlçç; vçkçwkçÀçÇ kçáÀCçç®ççÇ yççpçÓ v³çç³çç®ççÇ, ³çççÆJç<ç³ççÇ®çç mçbYç´cç; kçÀçjCçb DçççÆCç HççÆjCççcç ³ççb®³ççlçuççÇ mçjçÆcçmçU ní DççOçáçÆvçkçÀçíÊçj kçÀLçvçç®çí kçÀçnçÇ cçnÊJçç®çí HçÌuçÓ Dççnílç. l³ççb®ççÇ cçolç IçíTvç SkçÀ J³ççkçáÀU kçÀjCççjç JçÌçÆéçkçÀ DçvçáYçJç yç´ímççB oíT MçkçÀlççí. nçÇ®ç l³çç®ççÇ lççkçÀo Dççní. lççÇ lççkçÀo ³çíT MçkçÀlçí, kçÀçjCç çÆ®ç$çHçì箳çç vççJççHççmçÓvç®ç nçÇ cçÓMçílç®ççÇ iççíä Dççní, ní mHçä Dççní. mçJç& çÆ®ç$çHçì nç cçÓMçíl箳çç HççÆjÒçí#³ççlçÓvç çÆomçlç jçnçlççí, çÆkçbÀJçç çÆlç®çb kçÀç³ç nçílçb lçí mççbiçlççí. mçá©JççlççÇ®³çç çÆMçkçÀçjçÇmççjK³çç Òçmçbiççlç cçÓMçílç pçjçÇ npçj vçmçuççÇ, lçjçÇnçÇ cç@L³çÓ-Dççmçxvç-mççJçpç ³ççb®³ççlçuçç KçíU DççHççíDççHç cçÓMçílç®çb vçblçj kçÀç³ç nçíCççj Dççní, ³ç箳ççMççÇ pççí[uçç pççlççí. cç@L³çÓDççmçxvç-uçáF&mçç ³ççb®³ççlçu³çç kçÀçnçÇ ÒçmçbiççblçnçÇ cçÓMçílç mJçlç: vççnçÇ, HçCç çÆlç®çb l³çç ÒçmçbiççbMççÇ DçÒçl³ç#ç vççlçb Dççní. mçápççCç uçáF&mçç mJçlç:®ççÇ kçÀçUpççÇ IçíT MçkçÀlçí. lççÇ oçíIçç Hçá©<ççbvçç KçíUJçlç þíJçlçí, HçCç DççHçuçb Mççí<çCç nçíT oílç vççnçÇ. cçÓMçí lçkçÀ[í cçç$ç lççÇ pççCç vççnçÇ, l³ççcçáUí Dççmçxvçuçç mçnçvçáYçÓlççÇ oçKçJçC³ç箳çç vççoçlç lççÇ mJçlç:®ç mççJçpç yçvçlçí. yç´ímççB®çç mLçUçb®çç JççHçjnçÇ uç#çCççdzç Dççní. mçá©JççlççÇuçç jçvççlç cç@L³çÓ Hç#³ççuçç cççíkçÀUb mççí[lççí. jçvççlçÓvç lççí iççJççlç çÆMçjlççí, lçí çÆþkçÀçCç cnCçpçí cçÓMçíl箳çç MççUíuçiçlç®çç cççUjçvçç®çç Yççiç Dççní. MççUílç pççCççjçÇ cçÓMçílç çÆlçLçb®ç ÒçLçcç çÆomçlçí. çÆlçLçb®ç o[Óvç cçÓMçílç MççUílçu³çç Flçj cçáuççRJçj cççlççÇ HçíÀkçÀlççvçç vçblçj çÆomçlçí. MççUç, Içj, ®ç®ç& DçMçç mLçUçÇ lççÇ mçbkçáÀçÆ®çlç Dççní. çÆlçuçç çÆpçLçb cçvçcççíkçÀUb Jççiçlçç ³çílçb, l³çç jçvççlç®ç mçá©JççlççÇuçç Hç#ççÇ cççíkçÀUç çÆnb[lççvçç çÆomçlççí. lççí DççOççÇ Dç[kçÀlççí, HçCç vçblçj mçáìlççí. l³çç jçvççlç®ç Dççmçxvç çÆlçuçç DççOççÇ cçç³çç DçççÆCç Tyç oílççí, HçCç vçblçj çÆlç®çç Iççlç kçÀjlççí.
vççìîçcç³ç IçìvççbcçOçuçç YççJç DçOççíjíçÆKçlç kçÀjCççjb mçbiççÇlç ní SkçÀ ÒçYççJççÇ Mçm$ç Dçmçlçb. Þçí³çvççcççJçuççÇ DçççÆCç MçíJçì mççí[uçç, lçj Dçmçb mçbiççÇlç yç´ímççB JççHçjlç vççnçÇ. pçJçUpçJçU mçbJççonçÇvç DçmçCççN³çç ³çç çÆ®ç$çHçìçlç OJçvççÇ®çç JççHçj cçç$ç ÒçYççJççÇ Dççní. mççHçȳççlç Dç[kçÀuçíu³çç Hç#³ç箳çç HçÀ[HçÀ[çÇmççjK³çç DççJççpççlçÓvç DçiçoçÇ HççÆnu³çç Òçmçbiççlç®ç Dççlç&lçç pççCçJçlçí. cçÓMçíl箳çç Kçájç[îççmççjK³çç Içjçlç yççníj®çí Jççnvççb®çí DççJççpç, yççUç®çb j[Cçb Dçmçç mççjKçç kçÀuçkçÀuççì Dçmçlççí. cç@L³çÓyçjçíyçj®³çç cççjçcççjçÇlç DççHçu³ççuçç PççuçíuççÇ pçKçcç Dççmçxvç pçUl³çç uççkçÀ[çvçb mççÇuçyçbo kçÀjlççí, lçíJnç l³çç®çç ®çj& DççJççpç mçcççíj yçmçuçíu³çç cçÓMçíl箳çç (DçççÆCç Òçí#çkçÀçb®³ççnçÇ) kçÀçUpççJçj DççíjKç[ç GþJçlççí. jçÆJçJççj®³çç pç$çílç KçíUC³ççlçu³çç içç[îççbcçO³çí yçmçÓvç l³çç Oç[kçÀJçC³çç®çç ([ç@pçícç) KçíU cçÓMçílç KçíUlçí, Dçmçç SkçÀ Òçmçbiç Dççní. cçÓMçílç KçUçUÓvç nmçlççvçç HçÀkçwlç lçíJnç®ç çÆomçlçí. ³ççlçnçÇ kçÀkç&ÀMç, iççÆlçcççvç Dçmçb pç$çílçuçb mçbiççÇlç cççiçí SíkçÓÀ ³çílç jçnlçb. KçíUçlçuççÇ çÆnbmçç DçççÆCç mçbiççÇlççlçuççÇ çÆnbmçç lçíJnç SkçÀcçíkçÀçbvçç HçÓjkçÀ yçvçlççlç. ÒççÌ{çbvççÇ oçªvçb mJçlç:uçç yçOççÇj kçÀjC³ççmççjKçç®ç, HçCç kçÀcççÇ çÆnbmçkçÀ, Dçmçç nç #ççÆCçkçÀ çÆJçjbiçáUç mçbHçlççí. cçÓMçílçyçjçíyçj KçíUCççN³çç SkçÀç cçáuççlç DçççÆCç çÆl箳ççlç Lççí[b DççkçÀ<ç&Cç çÆvçcçç&Cç nçílçb Dççní, ní çÆomçlçç®ç cçÓMçílç®çç yççHç çÆlçuçç Kçç[dkçÀvç SkçÀ LçHHç[ uçiççJçlççí. lççlHçájl³çç Dççvçboç®çç nç Òçmçbiç l³çç çÆnbmçkçÀ DççJççpççvçb lçíJnç mçbHçlççí. çÆ®ç$çHçìçlç Iç[CççN³çç yçN³ççJççF&ì Içìvççb®çb kçÀç³ç&kçÀçjCçYççJçjçÆnlç DçmçCçb çÆ®ç$çHçìç®ççÇ Dççlç&lçç Jçç{Jçlçb. pç$çílç KçíUC³ççmççþçÇ cçÓMçílçkçÀ[í HçÌmçí vçmçlççlç. lççÇ içç[îççbkçÀ[í DççMççUYçÓlççmççjKççÇ Hççnlç Dçmçlççvçç SkçÀ yççF& çÆl箳çç nçlççlç KçíUç®çb ìçíkçÀvç oíTvç 7 /8 © Abhijeet Ranadivé
pççlçí. DççmçxvçmççjK³çç yççJçUì cççCçmççuççnçÇ uçáF&mççmççjK³çç ®ççCçç#ç yççF&®çç mçnJççmç çÆcçUlççí, HçCç lçí DçHççÆjnç³ç& vççnçÇ. Òçl³ç#ç yçuççlkçÀçjç®çç ÒçmçbiçnçÇ kçÀmçç oçíuçç³çcççvç nçílççí, lçí Jçj mççbçÆiçlçuçb®ç Dççní. ³ççcçáUí Hçç$ççbvçç nçíCççjç Dççvçbo çÆkçbÀJçç l³ççb®ççÇ HçjJç[ ³ççblçu³çç kçÀMçç®ççÇ®ç HççjbHççÆjkçÀ iççíäçÇlçu³ççmççjKççÇ kçÀçjCçcççÇcççbmçç kçÀjlçç ³çílç vççnçÇ. lçjçÇnçÇ nUÓnUÓ oçª ®ç{lç pççJççÇ, lçmçç çÆ®ç$çHçìç®çç ÒçJççmç sçíìîççsçíìîçç ìHH³ççblçÓvç DççÆOçkçÀççÆOçkçÀ J³ççkçáÀUlçíkçÀ[í nçílç pççlççí. (vç)vçìçbkçÀ[Óvç (vç)DççÆYçvç³ç kçÀªvç IçíC³çç®ççÇ yç´ímççB®ççÇ MçÌuççÇ nçÇnçÇ cçÓMçílç®ççÇ kçÀLçç Dççlç& kçÀjlçí. ÒççjyOççKççuççÇ çÆHç®çCççjçÇ cççCçmçb DççHçu³çç oá:Kççb®çb vççìîçcç³ç ÒçoMç&vç kçÀjlç çÆnb[lç vççnçÇlç. cçKKçHçCçí o窮çí Hçíuçí çÆj®çJçlç yçmçuçíuççÇ cççCçmçb, cçÓMçíl箳çç DççF&vçb DççHçu³çç sçlççÇJçj þíJçuçíuçç SkçÀ nçlç, DççHçu³çç HççJçuççbnÓvç cççíþí yçÓì jíìlç cçÓMçílç®çb ®ççuçCçb DçççÆCç Lçb[ çÆYçblççÇuçç uçiçìÓvç GYçb jçnçCçb, DçMçç sçíìîççsçíìîçç iççíäçÇblçÓvç nçÇ YççJçnçÇvç cççCçmçb DççHçu³çç çÆpçJççJçj®çb DççíPçb pççCçJçÓvç oílççlç. l³ççcçáUí l³ççb®çb çÆHç®çÓvç pççCçb vççìkçÀçÇ vç Jççìlçç iççÆnjb yçvçlçb. cçÓMçíl箳çç MççíkçÀçbçÆlçkçíÀuçç Dççlç& kçÀjCççjç DççCçKççÇ SkçÀ Hçoj cnCçpçí p³ççb®³çççÆJç<ç³ççÇ çÆl箳çç cçvççlç kçÀçnçÇ DççíuççJçç çÆvçcçç&Cç nçílççí, lççÇ cççCçmçb®ç çÆlçuçç SkçÀìçÇ Hçç[lççlç. mJçlç: oçÇvçJççCçç, Y³ççuçíuçç DçmçÓvçnçÇ cçÓMçílçuçç Tyç oíCççjç Dççmçxvç nç®ç çÆlç®çç çÆJçéççmçIççlç kçÀjlççí. `cçuçç Tyç nJççÇ Dççní' cnCçCççjçÇ çÆlç®ççÇ DççF& nçÇ cçÓMçílç çÆp箳çççÆJç<ç³ççÇ kçÀCçJç oçKçJçlçí, DçMççÇ IçjçlçuççÇ SkçÀcçíJç J³çkçwlççÇ Dççní. Dçl³çç®çççÆjlç cçÓMçílç IçjçÇ Hççí®çlçí, lçíJnç lççÇ DççF&kçÀ[í DççHçuçb cçvç cççíkçÀUb kçÀjC³çç®çç Òç³çlvç kçÀjlçí; HçCç Jçíovçívçb çÆJçJnUCççjçÇ, cçjCççmçVç DççF& lçíJnç çÆlçuçç kçÀçíCçlççnçÇ OççÇj oíC³ç箳çç HçuççÇkçÀ[í içíuçíuççÇ Dçmçlçí. lçMçç çÆmLçlççÇlçnçÇ lççÇ Dç®ççvçkçÀ cçÓMçílçuçç cnCçlçí, `cççP³ççmççjKççÇ ®çÓkçÀ lçÓ kçÀª vçkçÀçímç; oç©[îçç, kçÀlç=&lJçnçÇvç cççCçmççlç Dç[kçÓÀvç Dçç³çá<³ç vççmçJçÓ vçkçÀçímç'. cçç$ç, lççíHç³ç¥lç HçÀçj GMççÇj Pççuçíuçç Dçmçlççí. ³ççHçá{í cçÓMçílç nçÇ çÆvç:mçlJç, yçOççÇj, pçiççJçj çÆ®ç[uçíuççÇ DçMççÇ®ç DçmçCççj Dçmçlçí. mçbiççÇlç, mçbJçço, DççÆYçvç³ç ³ççb®³ççJçj çÆYçmlç þíJçCççjçÇ, çÆvç:mçbçÆoiOç IçìvççbcçOçÓvç þUkçÀ vçÌçÆlçkçÀ Pçiç[í oçKçJçCççjçÇ HççjbHççÆjkçÀ vççìîçcç³ç kçÀLçvçMçÌuççÇ yç´ímççB Pçáiççªvç oílççí. lçjçÇnçÇ çÆ®ç$çHçì箳çç iççY³ççHç³ç¥lç Hççínçí®çlççvçç®çç Òçí#çkçÀç®çç DçvçáYçJç çÆJçuç#çCç lççkçÀoçÇ®çç þjlççí. kçÀçíCçl³ççnçÇ ÒçJççnçlç vç çÆcçmçUCççjç ÖçWÀ®ç çÆ®ç$çHçìmç=äçÇlçuçç nç SkçÀçb[ç çÆMçuçíoçj l³ççcçáUí®ç DççÆYçpççlç DçççÆCç JçÌçÆéçkçÀ þjlççí.
8 /8 © Abhijeet Ranadivé