FrieslandCampina en Basisschool De Bolster uit Amersfoort

“Als er één boer over de dam is…”

Raad van kinderen adviseert ‘bazen’ van FrieslandCampina over een duurzame melkveehouderij

Raad van Kinderen Jaarverslag

Inhoud

3 4 5 7 8 10 11 12 13 14 15 16

Hoe de toekomst er uit ziet bepalen we nu. Samen Woord vooraf van de ceo FrieslandCampina’s Raad van Kinderen Factsheet over FrieslandCampina Maatschappelijk vraagstuk over duurzaamheid op de boerderij Bezoek aan de boerderij Aanbevelingen en tips 1 Duurzaamheid: de urgentie 2 Waardering van de inzet van boeren 3 Zichtbaarheid Vervolg: aan de slag met de adviezen Trotse Partners van de Raad van Kinderen

2

Raad van Kinderen Jaarverslag

Hoe de toekomst er uit ziet bepalen we nu. Samen Wij zijn zelf ook onderdeel van de groeiende community van leiders en organisaties die de samenwerking met de Raad van Kinderen willen bestendigen en met trots uitdragen. Door toe te durven geven dat kinderen ons wakker schudden. Door open te staan voor het onverwachte. Door echt te luisteren, juist als we denken het antwoord al te weten.

Een Raad van Kinderen helpt bestaande denkpatronen te doorbreken. Kinderen denken vrij en praktisch. Ze zien verrassende verbanden en komen met creatieve ideeĂŤn. Ze leggen inconsistenties bloot en ontmantelen onnodige ingewikkeldheden.

Onze droom is dat een Raad van Kinderen de normaalste zaak van de wereld wordt, in Nederland en daarbuiten. Daarom moeten we de magie en opbrengsten van iedere Raad van Kinderen zichtbaar maken. Via een jaarverslag en de media, maar ook doordat kinderen en bestuurders over hun ervaringen vertellen.

Het ligt niet voor de hand dat kinderen en besluitvormers gelijkwaardige gesprekspartners zijn.

En toch klopt het. Dat blijkt wel uit dit jaarverslag!

Namens de Missing Chapter Foundation, Laurentien van Oranje Oprichter en directeur

Marloes van der Have Managing Director

3

Raad van Kinderen Jaarverslag

Woord vooraf van de ceo

Een duurzame melkproductie draagt bij aan de verwaarding van melk en daarmee aan een goed inkomen voor de leden-melkveehouders. Een duurzame melkveehouderij is daarnaast ook bepalend voor het imago van de melkveehouderij in Nederland en daarbuiten. En daarmee ook voor de maatschappelijke waardering.

Nederland en zuivel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en die zuivelproducten gaan de hele wereld over. Al 146 jaar genieten mensen wereldwijd van onze zuivelproducten. Dat is mooi, maar brengt ook verplichtingen met zich mee.

Productkwaliteit, veiligheid en duurzaamheid staan dan ook centraal in onze strategie route2020 met als leidraad nourishing by nature: betere voeding voor consumenten wereldwijd, goede inkomsten voor onze boeren, nu en in de toekomst.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen biedt continuïteit voor de toekomst. Kinderen zijn die toekomst. Wat is er dan logischer dan hen te vragen wat hun ideeën hierover zijn? We hebben onze Raad van Kinderen van basisschool De Bolster gevraagd om ons te adviseren wat we kunnen doen om onze ledenmelkveehouders te stimuleren duurzamer te werken op de boerderij.

Kinderen zijn veel minder geremd en daardoor beter in staat om ‘out of the box’ te denken. Wij volwassenen zien vaak problemen, kinderen zijn eerder geneigd om over obstakels heen te stappen. Ze zijn open-minded en oplossingsgericht. Ik ben heel erg blij met wat de kinderen ons adviseren en uiteraard gaan we met de resultaten aan de slag.

Roelof Joosten Chief executive officer Koninklijke FrieslandCampina N.V.

Amersfoort, 12 juni 2017

4

Raad van Kinderen Jaarverslag

FrieslandCampina’s Raad van Kinderen

Hoe vinden jullie het dat een organisatie jullie om advies vraagt?

- Goed, kinderen denken anders en zijn de toekomst - Leuk dat we zijn uitgenodigd om deze uitdaging aan te gaan.

- Goed dat we voor zo iets belangrijks worden ingezet.

Even voorstellen: wij zijn groep 7 en 8 van basisschool De Bolster uit Amersfoort! En wij zijn er trots op dat wij Raad van Kinderen zijn!

De Bolster is een Protestants Christelijke school.

GeĂŻnspireerd door de verhalen vanuit de Bijbel willen wij onze leerlingen geborgenheid en perspectief meegeven voor nu en in de toekomst. Het gaat in onze ogen om kennis en vaardigheden bijbrengen en om leerlingen te helpen te worden wie ze kunnen en willen zijn. Wij willen leerlingen leren samen te leven en te leren. In dit proces vinden wij respect eigenaarschap en samenwerken belangrijk. Hoe ga je met elkaar om, hoe toon je verantwoordelijkheid en hoe zoek je in dit proces de ander. Dit leidt tot een school waar verschillen verrijken en waar kinderen met nieuwsgierigheid en vertrouwen naar de wereld kijken.

Wat hebben jullie geleerd tijdens het onderzoek?

- We hebben geleerd wat er achter een pak melk zit, hoe dit milieuvriendelijker kan en hoe er met de koeien wordt omgegaan.

- Ik heb er van geleerd dat volwassenen niet perse het beste voor het milieu willen.

- Geleerd om in stappen onderzoek te doen en samen te werken.

- We hebben veel geleerd over (duurzame) boerderijen.

- Dat de boer ook invloed heeft op het milieu.

- Dat windmolens een goede oplossing voor de toekomst zouden kunnen zijn.

V.l.n.r.: Victor, Caspar, Marco, Caddy, Sofie, Jason, Geerten, Selle, Rutger, Sieds, Sophie, Marlene, Mark, Julia, Jot, Lynn, Charlotte, Stein, Sarah, Milou, Lutein, Naomi, emma, Nora, Iris

5

Raad van Kinderen Jaarverslag

Dit is meester Chiel.

Hij stuurt niet, maar begeleidt zijn leerlingen.

Wat was het leukste dat jullie hebben gedaan?

- Op onderzoek gaan, vragen te stellen aan de boer en deskundige.

- Antwoorden op vragen zoeken.

- Dat we aan FrieslandCampina mochten presenteren.

- Dat we een goed gesprek over duurzaamheid hebben gehad.

- Dat we onderzoek mochten doen.

Wat vind je van deze manier van lesgeven?

‘Het sluit enorm aan bij wat ik mooi vind in het onderwijs: vakoverstijgend lesgeven. Het verschil tussen groep 7 en 8 – dit is een combinatieklas – verdwijnt en er komen veel andere skills naar boven.

Als leerkracht word ik er echt warm van om te zien hoe enthousiast de kinderen aan het werk gaan. Het is echt een project van de kinderen, zij zijn ermee bezig. Ze realiseren zich dat het dilemma van FrieslandCampina echt een issue is van de toekomst en er is hen heel duidelijk gemaakt dat hun adviezen heel serieus worden genomen door FrieslandCampina. Dat is trouwens ook echt wel nodig. Een opdrachtje voor de lol, daar gaan ze toch anders mee om.

Wie of wat heeft jullie goed geholpen tijdens het onderzoek?

- De meester omdat we een project mochten doen.

- De boer omdat we op zijn boerderij mochten kijken en alles konden vragen.

- De klasgenoten tijdens het onderzoek. We hebben namelijk goed samengewerkt en expertgroepjes gemaakt.

- Guus de projectleider bij FrieslandCampina.

- De overige deskundigen voor het beantwoorden van onze vragen.

Was er veel enthousiasme binnen de Raad van Kinderen?

‘Enorm. Ze zijn al drie weken samen onderzoek aan het doen. Het enige dat ik hoef te doen, is zeggen: “Jongens, hier heb je dertig laptops, dit is de structuur waarbinnen we onderzoek gaan doen en aan het eind moet je ongeveer dit als resultaat hebben: ga maar.”

Dan duiken ze erin. Ik hoef niet te sturen, ik begeleid alleen maar. Ze komen vervolgens met heel specifieke vragen. Dit zijn de mooiste leermomenten. Het is een van de hogere manieren van leren.’

Hoe vinden ouders, verzorgers, buren, opa’s, oma’s en anderen het dat jullie een RvK zijn?

- Mijn ouders vinden het leuk en bijzonder.

- Mijn vader werkt bij FrieslandCampina en vindt het daarom extra bijzonder dat wij de RvK voor FrieslandCampina zijn.

- Mijn buurvrouw had het niet verwacht dat er een RvK zou zijn.

- Mijn opa en oma vinden het erg speciaal en knap.

- Mijn ouders zijn het er wel mee eens dat kinderen anders kunnen denken.

Wat is de meerwaarde boven een normale reken- of taalles?

‘Het is heel betekenisvol. En wat betekenisvol is, dat zuigen kinderen veel meer op. Klimaatproblematiek speelt bij deze generatie veel meer dan dat het bij mijn generatie deed, toen ik zo oud was. Ze zijn daar heel erg mee bezig. En ze realiseren zich dat zij echt wel een stem hebben. Die willen ze maar al te graag laten horen.’

Wat is er het meest leuk of bijzonder aan jullie school?

- Pauzes!

- Een gezellige sfeer en iedereen heeft wel vrienden en/of vriendinnen.

- Onze school is best al hightech (veel laptops).

- Onze school heeft leuke evenementen zoals Open Podium/ OPen exPO en schoolreisjes.

Geloof je dat ze echt iets kunnen bijdragen?

‘Ja, ja absoluut. Ik ben al jaren bezig met het werken in projecten. Hoe meer de leerlingen zelf maken, hoe meer ze ervan leren. En ik vind dat kinderen nog heel breed en creatief kunnen denken. Ze hebben nog zoveel verschillende soorten oplossingen. Er wordt steeds meer gezien dat kinderen heel goede ideeën kunnen hebben, binnen de marges van hun kunde. En ze zijn heel creatief, de belemmeringen die volwassenen vaak zien, zien zij nog niet. Ze kunnen enorm goed scherpstellen. Confronterend soms, maar wel heel leerzaam.’

Wat moeten andere mensen weten over jullie klas?

- Dat we een combinatieklas zijn en je daar niet heel veel van merkt.

- We hebben respect voor elkaar.

- We zijn een gezellige klas met veel vrienden en vriendinnen.

- We hebben een grappige meester.

6

Raad van Kinderen Jaarverslag

Factsheet over FrieslandCampina

Wat doen we nog meer? We produceren ingrediënten en halffabricaten voor producenten van kindervoeding, de voedingsmiddelenindustrie en de farmaceutische sector wereldwijd.

Hoe lang bestaan we al? FrieslandCampina kent een lange geschiedenis van meer dan 140 jaar.

De oorsprong van het bedrijf gaat terug tot 1871 als individuele boeren hun krachten bundelen en gezamenlijk zuivelfabrieken stichten.

Hoeveel mensen werken bij ons? FrieslandCampina heeft vestigingen in 33 landen met bijna 22.000 medewerkers.

Wat leveren we? Zuiveldranken, kindervoeding, kaas en desserts. Ook worden room- en boterproducten geleverd aan bakkerijen en horecabedrijven.

Hoeveel boeren leveren melk? 13.300 ledenmelkveebedrijven in Nederland, Duitsland en België leveren jaarlijks 10,8 miljard kilo melk. Per boerderij is dat ongeveer 810.000 kilo melk per jaar. Een gemiddelde boerderij heeft ongeveer 97 melkkoeien en daarnaast nog jongvee.

Aan wie? De producten van FrieslandCampina vinden hun weg naar meer dan 100 landen in Europa, Azië, het Midden-Oosten, Afrika en Noord- en Zuid-Amerika.

7

Raad van Kinderen Jaarverslag

Maatschappelijk vraagstuk over duurzaamheid op de boerderij De wereldbevolking groeit de komende decennia heel hard. Het voeden van zoveel mensen gaat de mogelijkheden van de aarde nu al te boven.

Vruchtbare grond en water zijn schaars en de druk op het milieu wordt alleen maar groter.

Ondernemende melkveehouders die hun boerderijen van generatie op generatie doorgeven staan al 146 jaar aan de basis van FrieslandCampina. Via hun lidmaatschap van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. zijn zij de eigenaren van de onderneming Koninklijke FrieslandCampina N.V.

Volgens onderzoek van de Wereldvoedselorganisatie (FAO) is de zuivelsector wereldwijd verantwoordelijk voor een bijdrage van 2,9 procent aan de klimaatverandering. FrieslandCampina wil zijn broeikasgas-uitstoot verminderen door innovatief te zijn.

Wat doet FrieslandCampina om duurzamer te zijn?

Bij het verduurzamen van de melkveehouderij staan drie thema’s centraal: 1. Als de melkveehouderij in Nederland groeit, dan is die groei klimaat neutraal; 2. FrieslandCampina wil de biodiversiteit in Nederland en daarbuiten behouden; 3. De gezondheid en het welzijn van de koeien wordt continu verbeterd.

Een duurzame bedrijfsvoering op de boerderij speelt een belangrijke rol in de realisatie van FrieslandCampina’s ambitie om te verduurzamen.

De vraag die wij onze Raad van Kinderen hebben voorgelegd is:

FrieslandCampina stimuleert melkveehouders om een bijdrage te leveren aan deze doelen. De boeren worden daarvoor gedeeltelijk beloond met een premie bovenop de melkprijs.

Wat kunnen we doen om onze ledenmelkveehouders te stimuleren duurzamer te werken op de boerderij?

Factsheet Boeren krijgen een premie voor de volgende maatregelen: • Een laag energieverbruik (gas, elektriciteit en diesel) per liter melk; • Actief beheer van het landschap en specifieke soorten (bv weidevogels); • De koeien ouder te laten worden, dan op dit moment gemiddeld in Nederland; • Deze premie wordt betaald door de ledenmelkveehouders die minder goed presteren op deze duurzaamheidsonderwerpen.

8

Raad van Kinderen Jaarverslag

'Ik word het meest getroffen door de vanzelfsprekendheid waarmee kinderen zeggen dat duurzaamheid zo urgent is. Als volwassenen gaan we meteen aan het rekenen.'

Frans Keurentjes (voorzitter bestuur coöperatie)

Naast duurzaamheid is ook weidegang van koeien een belangrijk thema. Het aantal bedrijven dat de koeien weidt, mag niet afnemen.

Ook werkt FrieslandCampina aan meerdere initiatieven voor een efficiënte en duurzame productieketen.

Dit betekent een duurzame melkveehouderij, de inkoop van duurzame (landbouw)grondstoffen en het terugdringen van het gebruik van energie bij het produceren van zuivelproducten.

FrieslandCampina stimuleert melkveehouders duurzame energie op te wekken, bijvoorbeeld met windmolens, zonnepanelen of biomassa. In 2016 is wereldwijd 78 procent van alle door de FrieslandCampina-productielocaties gebruikte elektriciteit verduurzaamd dankzij de inkoop van Garanties van Oorsprong. Van deze duurzame elektriciteit is 29 procent geleverd door de ledenmelkveehouders.

veestapel. Duurzaamheid op de boerderij vraagt om investeringen die ‘pas’ op langere termijn worden terugverdiend. Daarmee is het niet voor iedereen even aantrekkelijk. Wat leveren duurzaamheidsmaatregelen de melkveehouder concreet op? Vaak is niet direct terug te zien wat er met duurzaamheid wordt bereikt.

Daarbij komt dat de leden-melkveehouders via de coöperatie eigenaar zijn van FrieslandCampina. Dit betekent dat zij de baas zijn en moeten instemmen voor het doorvoeren van duurzaamheidsmaatregelen.

De onderneming kan de leden-melkveehouders van de coöperatie dus niet zomaar van alles opleggen.

Wat is er eigenlijk zo moeilijk?

Helaas is een duurzame bedrijfsvoering op de boerderij nog niet voor alle leden-melkveehouders vanzelfsprekend. Hoe kan dat? Het is toch zo belangrijk?

Melkveehouders zijn zelfstandige ondernemers.

De boerderijen gaan meestal over van generatie op generatie. Sommigen bezitten een groot melkveebedrijf, anderen hebben een kleine

'Ik wil graag dat we duurzaamheid niet alleen als een verplichting gaan zien, maar ook als een kans.'

Frank van Ooijen (director sustainability)

9

Raad van Kinderen Jaarverslag

Bezoek aan de boerderij

Je vraagt je vast af: hoe heeft de Raad van Kinderen zich eigenlijk voorbereid? Kort na de introductie hebben de kinderen drie kansrijke thema’s geïdentificeerd: • Duurzame energie • Verzorging van de koeien • Mestoverschot + uitstoot (boeren, scheten van de koe)

Ieder groepje heeft hier ook zelf onderzoek naar gedaan en heeft vragen opgesteld voor de boer en de experts van FrieslandCampina. De klas bezocht de boerderij van de familie Kuijer in Soest.

Daar kregen zij een rondleiding en keken ze hoe duurzaam deze boerderij was. Er is gekeken naar de melkrobot, naar zonne-energie, naar de verzorging van de koeien en het slootkantbeheer. Aan het eind van de ochtend werd in groepjes gesproken over duurzaamheid, mestoverschot en uitstoot van koeien en over de verzorging van de koeien. Deskundigen van FrieslandCampina hielpen bij het beantwoorden van de vragen en er werd bijvoorbeeld gesproken over ondergrondse opslag van energie omdat de melkrobot niet ’s nachts op zonne-energie kan werken.

Dezelfde dag werd ook nog kalfje Sam geboren en hij was mede inspiratie voor de aparte “kalfjeshoek” in het ontwerp van de perfecte stal. Daarover meer in het volgende hoofdstuk.

10

Raad van Kinderen Jaarverslag

Aanbevelingen en tips

Op dinsdag 16 mei presenteerde de Raad van Kinderen haar ideeën aan de zuivelcoöperatie, waarop een dialoog volgde onder leiding van Laurentien van Oranje. Aanwezigen van FrieslandCampina waren Roelof Joosten (CEO Koninklijke FrieslandCampina N.V.), Frans Keurentjes (voorzitter bestuur Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A.), Angelique Huijben-Pijnenburg (lid Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A.), Frank van Ooijen (Corporate director sustainability) en Debbie de Wagenaar (Corporate director communication).

De oplossingen en gespreksonderwerpen zijn grofweg in te delen in de thema’s urgentie van duurzaamheid, waardering van de inzet van boeren en de zichtbaarheid van successen.

11

Raad van Kinderen Jaarverslag

1 Duurzaamheid: de urgentie Iedereen – wereldwijd - zou doordrongen moeten zijn van de enorme urgentie om duurzaam te gaan leven. Ook FrieslandCampina en zijn melkveehouders. Om dit voor elkaar krijgen, helpt het volgens de kinderen de feiten op tafel te krijgen en moet een win-win situatie gecreëerd worden. Werk samen en zoek naar een manier die gunstig is voor alle partijen. Hoe krijg je mensen mee met veranderingen? Voor veel melkveehouders is duurzaamheid niet de standaard en bestaat er nog veel onduidelijkheid en onzekerheid over. Wat loont en op welke termijn?

Daar zou ook een rol voor FrieslandCampina kunnen liggen. Het bedrijf kan dit voor de melkveehouders inzichtelijk maken: wat de kosten zijn van hun investeringen, maar ook wat ze ervoor terugkrijgen en waarom het zo nodig is. De kinderen presenteerden alvast een groot aantal concrete ideeën voor verduurzaming van het boerenbedrijf.

Iris (12):

‘Eigenlijk zijn kinderen nu een soort caviahok dat niet verschoond wordt.

Wij zitten in de vervuilende troep, maar we zijn wel de toekomst.’

Caspar (12):

‘Oudere mensen werken tegen, maar zij zijn er over een paar niet meer. Misschien moeten ze dus een beetje naar ons luisteren, voor wij over twintig jaar met mondkapjes over straat moeten.’

Lynn (11):

‘Kinderen zien wat ouderen doen als voorbeeld. Als die het goede voorbeeld geven, volgen generaties.’

Sarah (12):

‘Alleen de bouw van zo’n waterzuiverings­systeem kost geld.

Erna ga je het terugverdienen.

Dat moet je duidelijk maken aan de melkveehouders.’

Adviezen • Een waterzuiveringszandloper die regenwater zuivert. Koeien hoeven zo geen drinkwater meer te drinken en de kwaliteit van de melk blijft op peil.

• De perfecte stal voor kerngezonde koeien, met onder meer een lighoek met bedden van zand, een automatisch geursysteem en een melkmachine die half buiten en half binnen staat, zodat de koeien zich op elk gewenst moment kunnen laten melken.

• Op de boerderijen moeten naast zonnepanelen ook grote accu’s komen die duurzaam gewonnen energie opslaan.

• De melkmachines moeten werken op zonne-energie en moeten zoveel energie opslaan dat ze het ’s nachts ook doen.

• Vrachtwagens van FrieslandCampina moeten op biogas rijden. Als de chauffeurs melk ophalen bij de boer, kunnen ze tijdens het vullen van hun tank hun voertuig opladen op de boerderij. FrieslandCampina heeft zo geen brandstofkosten, en de boer zou beloond kunnen worden.

12

Raad van Kinderen Jaarverslag

2 Waardering van de inzet van boeren

Het voelt voor veel melkveehouders nu nog als een offer om duurzame investeringen te doen.

Ze verdienen het geld niet meteen terug en de kosten zijn hoog. FrieslandCampina moet ze op allerlei manieren helpen het mogelijk te maken.

Waardering tonen voor de inspanning van de boeren is hierbij enorm belangrijk. Door ze als voorbeeld te stellen, maar ook door ze financieel te helpen. Iets doen wat je liever niet doet, dat doe je sneller als het gezien, gewaardeerd en gedeeld wordt.

Stein (11):

‘Ik maak huiswerk omdat ik weet dat het goed is. Voor mezelf, maar ook voor mijn leraar. Ik merk dat hij het echt belangrijk vindt dat we het goed doen op school. En dat helpt mij: ik wil gestimuleerd worden door iemand anders.’

Jason (12):

‘Ik houd niet van dierenhokken schoonmaken. Maar ik doe het toch, omdat ik weet dat het voor mijn huisdieren fijner is.’

Sieds (11):

‘Een boer investeert in een windmolen.

Andere boeren nemen het over.

Dan denkt die eerste toch: ik heb echt iets groots voor elkaar gekregen.

Duurzame boeren moeten dus een podium krijgen.’

Julia (10):

‘Ik ben trots als ik gewaardeerd word. Dan denk ik: ik heb iets goeds gedaan. En dat motiveert om door te gaan.’

Adviezen • FrieslandCampina moet boeren helpen duurzaam te worden. Door mede-investeren in duurzame producten zoals zonnepanelen en windmolens (een park op zee?).

• Verdeel de lasten en maak goede afspraken met de melkveehouders. Geef ze duidelijk het gevoel dat ze het niet alleen doen.

• Geef de boeren die erin meegaan een beloning, een bonus of kortingen.

• Stel melkveehouders die het goed doen als voorbeeld voor de rest: zet ze in het zonnetje.

13

Raad van Kinderen Jaarverslag

3 Zichtbaarheid

De kinderen benadrukken dat duurzame energie volkomen normaal zou moeten zijn en dat FrieslandCampina daarvoor mede verant­ woordelijk is. De organisatie kan zelf het goede voorbeeld geven. Dat zit hem in een duurzame bedrijfsvoering, maar ook in de uitstraling, zowel binnen het bedrijf als naar buiten toe. Boeren die voorlopen met duurzame bedrijfsvoering, kunnen dus als voorbeeld fungeren voor andere boeren die nog een duwtje in de goede richting nodig hebben.

Maar FrieslandCampina mag ook wel actief naar buiten brengen wat het bedrijf allemaal doet aan duurzaamheid. Vooral de groene melkveehouders mogen zichtbaar op een voetstuk geplaatst worden. Maak de boodschap zichtbaar en blijf hem herhalen, intern en extern. Dat is goed voor de reputatie van FrieslandCampina. Wanneer er iets bijzonders zit in een oprecht verhaal dat naar buiten wordt gebracht is de kans groter dat er een kettingreactie ontstaat.

Charlotte (11):

‘Mijn broer zette altijd een appel neer bij het konijn. Dat mag niet meer, het is niet goed voor het dier.

Maar hij blijft het doen. Dus ik hang overal plakkertjes op om hem eraan te herinneren.’

Julia (10):

‘Hoe we ervoor zorgen dat 20.000 boeren de perfecte stal willen hebben? Laat één boer het doen. Die moet het idee verkopen aan de andere.

Hij laat zien dat het werkt, maakt er een verhaal van en steekt de rest aan.’

Rutger (12):

‘Als er één boer over de dam is…’

Caspar (12):

‘Als FrieslandCampina nou eerst een paar perfect duurzame boerderijen laat bouwen? Als pilot en voorbeeld?’

Adviezen • Plaats melkveehouders die heel goed bezig zijn op een voetstuk. Vertel hun verhaal in een bedrijfsblad, op de site, of in de media.

• Vertel in je communicatie wat FrieslandCampina allemaal doet om de duurzaamheidsdoelstellingen te halen.

• Zet mooie, grappige en eerlijke succesverhalen op YouTube en andere social media en zorg dat het verhaal in de kranten en op tv komt. Mensen krijgen het mee en worden erdoor aangestoken.

• Organiseer een boerenduurzaamheidsbeurs.

14

Iris (12):

‘Organiseer een vergadering waarin je de ideeën voorlegt aan een groep boeren. Kijk of er een aantal zijn die het willen omarmen.

En laat de boeren die dat doen regelmatig hun verhaal vertellen aan groepen boeren.’

Raad van Kinderen Jaarverslag

Vervolg: aan de slag met de adviezen

Het belangrijkste inzicht dat de Raad van Kinderen FrieslandCampina heeft gegeven is dat de kinderen ‘duurzaamheid’ vanzelfsprekend vinden en ook van bedrijven verwachten dat zij duurzaam werken.

Kinderen weten als geen ander partijen bij elkaar te brengen, de vragen te stellen die er echt toe doen én antwoorden aan te dragen.

‘Ik werd het meest getroffen door de vanzelfsprekend­ heid waarmee kinderen zeggen dat duurzaamheid zo urgent is. Als volwassenen gaan we meteen aan het rekenen’, aldus Frans Keurentjes, voorzitter van het bestuur van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A. Kinderen zijn de stuwende kracht en de motiverende factor om de urgentie van duurzamer handelen tussen de oren te krijgen van volwassenen. Het zorgen voor de nodige waardering en het delen van de goede verhalen zijn dé sleutels voor het creëren van een duurzame beweging.”

‘Jullie inspireren mij om nog harder aan de kar te trekken. Jullie moeten blijven pushen. Het gaat om jullie toekomst en wij als volwassenen moeten beseffen dat we ons daarvoor nog meer moeten inzetten en niet moeten ‘ja maar-en’ zegt Roelof Joosten, ceo van Royal FrieslandCampina.

FrieslandCampina gaat met de ideeën van de kinderen aan de slag: gebruik van biogas, winning en opslag van zonne- en windenergie en perfecte stallen voor een goede huisvesting van de koeien. We moeten ervoor zorgen dat de boeren die een extra stap zetten de waardering krijgen die ze verdienen door de succesverhalen te delen, hen een podium te geven en de koplopers in het zonnetje te zetten. Dat zouden consumenten ook moeten belonen door bereid zijn te betalen voor producten die duurzaam worden geproduceerd. Dan volgen er vanzelf meer. Als er één boer over de dam is…

15

Raad van Kinderen Jaarverslag

Trotse Partners van de Raad van Kinderen

Trotse partners van de Raad van Kinderen

raad van kinderen

&

&

&

&

&

&

&

OBS Dr. Willem Dreesschool Nutsschool Zorgvliet

Pius X School

OBS De Kroosduiker

Prinses Amalia Basisschool Commandeur Pieter Boer School

RK De Malelande

Paschalisschool Jan Ligthartschool

Prinses Amalia Basisschool

CARIBBEAN NETHERLANDS SCIENCE INSTITUTE

&

&

&

&

&

&

Scol Primario Kudawecha Commandeur Pieter Boer School

Oranjeschool

Kolegio San Luis Betran

St. Bonifatiusschool

De Bergse Zonnebloem CBS Het Spectrum

Eerste Montessorischool

De Kleine Prins

&

&

&

&

&

&

&

Basisschool Samenspel

Wereldkidz het Palet Bosbeekschool

De Pinksterbloem Eerste Montessorischool

Pius X School Colegio Arubano

KC De Hoven

IKC de IJsselhof

Wittering.nl

&

&

OBS De Vierambacht

Basisschool De Bolster

Kbs John F. Kennedy

GBS het Zwaluwnest

&

&

&

&

&

&

Seventh-day Adventist School

IKC NoordRijk

Basisschool Max Velthuijs Koos Meindertsschool

International School of Amsterdam

Basisschool Pieter Wijten Basisschool St. Caecilia

Basisschool ‘t Ven

16

Raad van Kinderen Jaarverslag

&

&

&

&

&

&

&

Gouverneur Lauffer School

Colegio Hilario Angela

De Flevoschool

Dok12 OBS De Koekoek

O.G. Heldringschool

Fatima College

Nutsschool Zorgvliet

&

&

&

&

&

&

&

Paschalisschool

OBS de Rietendakschool

OBS het Volle Leven

Filomena College

Basisschool Instituut Schreuder St. Jozefschool

R.K. Basisschool De Paradijsvogel Camminghaschool

Governor de Graaff School

Basisschool Polsstok

&

&

&

&

&

&

&

Basisschool De Pelikaan

Sacred Heart Primary School

AWBR Denklab Daltonschool Neptunus

CBS de Melodie Openbare Basisschool Houtwijk

OBS de Toekomst

Openbare Daltonschool de Reiziger

BS Neel

&

&

&

&

&

Daltonschool Uniq

Pius X School

Kolegio San Bernardo

Basisschool Noorderlicht

Bethel Methodist School

Van Asch Van Wijkschool

&

&

Franciscusschool

Grunewald Grundschule

Beekvliet, Toermalijn De Klipper, Zefier, Origon, Kompas

R.K. Basisschool De Paradijsvogel

NEDERLAND &

&

&

&

&

&

&

Kolegio Annie Koenraad

Basisschool De Catamaran

Kolegio San Luis Bertran

Dr. Albert Schweitzer School

Nutsschool Bezuidenhout

KSU De Achtbaan

OBS De Dijk

St. Paulus College Montessorischool Leidschenveen

&

&

OBS De Bijenkorf

KSU De Achtbaan

17

Elke dag voorziet Royal FrieslandCampina miljoenen consumenten verspreid over de wereld van zuivelproducten met waardevolle voedings­ stoffen uit melk. Met een jaaromzet van 11,0 miljard euro behoort FrieslandCampina tot de grootste zuivelondernemingen in de wereld.

FrieslandCampina produceert en verkoopt consumentenproducten als zuiveldranken, kindervoeding, kaas en desserts in een groot aantal Europese landen, in Azië en in Afrika via eigen dochterondernemingen. Daarnaast worden vanuit Nederland wereldwijd zuivelproducten geëxporteerd. Ook worden producten geleverd aan professionele afnemers, waaronder room- en boterproducten aan bakkerijen en horecabedrijven in West-Europa. FrieslandCampina verkoopt wereldwijd ingrediënten en halffabricaten voor producenten van kindervoeding, de voedings­ middelenindustrie en de farmaceutische sector.

FrieslandCampina heeft vestigingen in 33 landen met bijna 22.000 medewerkers. De producten van FrieslandCampina vinden hun weg naar meer dan 100 landen. Het centrale kantoor van de onderneming is gevestigd in Amersfoort.

De activiteiten van FrieslandCampina zijn onder­verdeeld in vijf marktgeoriënteerde business groups: Consumer Products Europe, Middle East & Africa; Consumer Products Asia; Consumer Products China; Cheese, Butter & Milkpowder en Ingredients.

De vennootschap is volledig in handen van Zuivelcoöperatie FrieslandCampina U.A., met 18.900 leden-melkveehouders in Nederland, Duitsland en België een van de grootste zuivelcoöperaties in de wereld.

Koninklijke FrieslandCampina N.V. Stationsplein 4 3818 LE Amersfoort T +31 33 713 3333 www.frieslandcampina.com